مطبوعات در اتیوپی

نخستین روزنامه اتیوپی در دوره حاکمیت امپراطور منلیک دوم (دوران حاکمیت از سال 1889-1913) به مردم اتیوپی معرفی گردید. اولین نشریه اتیوپی هفته نامه‌ای به نام لاسا- مین د اتیوپی (Lasa- main d Ethiopie) بود که در سال 1890 به وسیله میسیونری فرانسوی به زبان فرانسه در آدیس آبابا منتشر گردید و در سال 1905 نام آن به «لسمور د اتیوپی» (Le semeur d ethiopie) تغییر یافت[i].

نخستین روزنامه امهریک در سال 1895 موسوم به آمرو (Aemero) به صورت هفتگی و در چهار صفحه انتشار یافت. اولین شماره‌های این هفته‌نامه دست نویس بودند. بین سال‌های 1912 و 1915 هفته نامه‌های دیگر همچون «ملکت سلام» (Meleket selam) و «یتور ور» (Yetor wore (اخبار جنگ)) نیز به تدریج وارد فضای مطبوعاتی اتیوپی شدند.

نخستین شرکت انتشاراتی اتیوپی مؤسسه انتشاراتی «برهاننا سلام» (Berhanene selam) بود که در سال 1965 تأسیس شد و به طور کامل در کنترل دولت اتیوپی قرار داشت. این شرکت انتشاراتی نقش مؤثری در چاپ هفته نامه «آدیس زمن» (Addis zemen) (عصر جدید) به زبان امهریک و «اتیوپن ورلد» به زبان انگلیسی داشت. این دو هفته نامه برای سال‌ها کنترل افکار عمومی‌جامعه را از طریق چاپ اخبار و گزارشات مورد تأیید دولت اتیوپی در دست داشتند.

پس از کودتای نظامیان موسوم به درگ و آغاز حکمرانی سرهنگ منگیستو هایله ماریام بر اتیوپی؛ نشریات «مسکرم» (Meskerem) (سپتامبر)، سرتو آدر (Serto Ader) (کارگر) و وزارتیو اتیوپیا (Yezareyitu Ethiopia) (اتیوپی امروز) تحت نظارت حزب حاکم وقت فعالیت خود را در کنار دیگر نشریات موجود آغاز کردند.

پس از سرنگونی دولت منگیستو هایله ماریام، انقلابیون حاکم بر کشور با انتشار منشور آزادی مطبوعات به مردم این کشور به ویژه طبقات دانشگاهی و اندیشمندان قول دادند کلیه محدودیت‌هایی که تا آن زمان در فضای مطبوعاتی کشور وجود داشت برطرف شده و فضای شفافی را بر مطبوعات و رسانه‌های گروهی کشور به وجود آورند. به دنبال این امر که با استقبال گسترده مردم مواجه گشت مطبوعات خصوصی به تدریج فعالیت خود را در اتیوپی آغاز نمودند. ظهور نشریات خصوصی در اتیوپی از سال 1992 شدت گرفت به طوری که بر اساس آمار دولت، تنها بین سال 1992 تا 1997، 385 نشریه اعم از 265 روزنامه و 120 مجله فعالیت خود را در کشور آغاز کردند. هرچند در آمار ارائه شده از سوی دولت تردیدهای جدی وجود داشت با این حال در دهه 1990 اتیوپی شاهد پدید آمدن ده‌ها و صدها نشریه خصوصی در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی بود. این وضعیت البته با مشکلاتی نیز همراه بود و تقریبا نیمی از نشریات خصوصی مدت کوتاهی پس از فعالیت به دلیل انبوه مشکلات اقتصادی و عدم حمایت و مانع تراشی دولت مجبور به تعطیلی شدند.

نشریات خصوصی در دهه 2000 میلادی نیز کماکان به فعالیت خود ادامه دادند و این در حالی بود که تنها نشریاتی توانستند به ادامه کار بپردازند که از بنیه اقتصادی لازم برخوردار بوده و تحت پوشش احزاب سیاسی، مؤسسات تجاری و شرکت‌های خصوصی قرار داشتند. علت این امر نیز هزینه‌های گزاف چاپ و فروش نسبتا پایین این نشریات و عدم سودآور بودن آگهی‌های منتشره طی دو دهه گذشته بوده‌است. در مقابل نشریات دولتی از کمک دولتی بهره‌مند بوده و بخشی از هزینه‌های خود را نیز از طریق درج آگهی تامین می‌کنند.

هرچند سطح کیفی نشریات دولتی و خصوصی اتیوپی در حد نسبتا قابل قبولی است با این حال هزینه بسیار بالای چاپ و انتشار، بالا بودن سطح بی‌سوادی در کشور، عدم توزیع مناسب نشریات در سرتاسر کشور (و منحصر گردیدن به چند شهر بزرگ)، مشکلات اقتصادی و تنگناهایی که طی دهه 2000 میلادی و پس از آن از سوی دولت علیه برخی نشریات خصوصی مخالف به وجود آمده و ... در مجموع موجبات عدم پیشرفت هر چه بیشتر مطبوعات را در این کشور، با توجه به سابقه و پیشینه قدیمی آن، فراهم آورده‌است. جدای از آن کمبود روزنامه نگاران حرفه‌ای و متخصص در نشریات دولتی و خصوصی و پر شدن جای آنها با افرادی که اطلاعات اندکی از دانش روزنامه نگاری دارند نیز از مشکلات اساسی در بحث مطبوعات اتیوپی به شمار می‌رود.

نشریات خصوصی

هفته‌نامه‌های خصوصی امهریک و انگلیسی زبان که عمدتا دربرگیرنده موضوعاتی سیاسی و اجتماعی می‌باشند عبارتند از:

آدیس آدماس (Addis Adnas)

آدیس نگر (Addis Neger)

گزارشگر (Reporter)

کانال اتیوپی (Ethio chanel)

آورامبا تایمز (Awramba Times)

فیتیه (fitih)

منسازریا (Mesenazzeria)

هارامبه (Harambe)

اتیواسپورت (Ethio sport)

اینتراسپورت (Inter-sport)

لیگ اسپورت (League sport)

هتریک (Hatrick)

ورزش جهانی (World sport)

شایان ذکر است برخی از این هفته‌نامه‌ها به دلیل موج گسترده اعتراضات و مقالات انتقادی علیه دولت در جریان انتخابات سال 2005 تعطیل شده و بسیاری از روزنامه نگاران این نشریات نیز طی چند سال گذشته به دلیل درج اخبار محرمانه به وسیله پلیس فدرال اتیوپی دستگیر گردیده‌اند.

مهم ترین نشریات ادواری اتیوپی

مهم ترین روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های انگلیسی زبان اتیوپی اعم از خصوصی و دولتی که در حال حاضر منتشر می‌شوند عبارتند از:

آدیس فورتون (Addis fortune) (تأسیس در سال 2000)

آدیس تریبیون (Addis Tribune) (تأسیس در سال 1992)

آورامبا تایمز (Awramba Times) (تأسیس در سال 2007) این نشریه به زبان امهریک نیز منتشر می‌گردد.

کپیتال اتیوپیا (Capital Ethiopia) (تأسیس در سال 1998)

دیلی مونیتور (Daily monitor) (تأسیس در سال 2000)

اتیوپین هرالد (Ethiopian Herald) (تأسیس در سال 1943)

اتیوپین رپورتر (Ethiopian Reporter) (تأسیس در سال 1995)

سان (sun) (تأسیس در سال 1996)

صدای اتیوپی (Voice of ethiopia) (زمان فعالیت از 69-1961)

فورتون (fortune)

کاپیتال (capital)

ساب صحرا انفورمر (Sub sahra informer)

دیلی اتیوپین هرالد (Daily Ethiopian herald)

تعداد نشریات انگلیسی زبان و خوانندگان این نشریات در مقایسه با روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های امهریک زبان بسیار کم است.

مشهورترین نشریات محلی اتیوپی طی حدود یکصد ساله گذشته - که برخی از آنها به دلیل مشکلات مختلف تعطیل شده‌اند عبارتند از:

برهاننا سلام (Berhanena salam) (تأسیس در سال 1925)

روزنامه اخبار جنگ [ii]

یاسافیو حزب (Yassafiw hezb) (تأسیس در سال 1974)

دموکراسیا (Democracia) (تأسیس در سال 1974)

سرتوآدر (Serto Ader) (تأسیس در سال 1980)

فته (feteh) (تأسیس در سال 1998)

آدیس نگر (Addis Neger) (تأسیس در سال 2007)

آدیس زمن (Addis zemen)

ماهنامه‌های تخصصی

مهم ترین ماهنامه‌های هنری و پزشکی اتیوپی عبارتند از:

کومنگار (kumnegar)

رز (Rose)

کالدیکان (kaldikan)

رویال (Royal)

مدیکال مگزین (Medical magazine)

ماهنامه‌های مهم اتیوپی که به مسیحیان ارتدوکس و پروتستان این کشور تعلق دارند عبارت می‌باشند از:

ارتدوکس بیلیورز (Orthodox Believers)

هامر (Hamer)

سیم تسیدیک (Sime Tsidik)

ایمپکت (Impect)

کاریزما (charisma)

گیسام (Gesame)

مجلات و نشریات اسلامی‌در اتیوپی

مهم ترین روزنامه‌های متعلق به مسلمانان اتیوپی نیز عبارتند از:

الکیدوس (Al-kidus)

النجاش (Nejash)

برخی از مجلات خاص گردشگری اتیوپی که عمدتا دربرگیرنده مطالبی در مورد جاذبه‌های توریستی این کشور می‌باشند نیز عبارتند از:

آدیس چه خبر (Whats up Addis)

راهنمای آدیس (Addis guide)

سلامتا (selamta)

انجمن‌های خبری

انجمن رسمی متعلق به خبرنگاران اتیوپی، اتحادیه روزنامه نگاران اتیوپی است که دارای مناسبات صمیمی و دوستانه‌ای با مقامات دولتی اتیوپی است و رئیس این انجمن معمولا ریاست دفتر اخبار و رسانه‌های دولت را نیز بر عهده دارد. این اتحادیه به دلیل منافع خود معمولا در کنار دولت قرار گرفته و از روابط خوبی با روزنامه‌های خصوصی کشور برخوردار نیست.

انجمن روزنامه نگاران آزاد اتیوپی که عموما دربرگیرنده شخصیت‌های مطبوعاتی و روزنامه نگاران مخالف دولت است تنها سازمان پوشش‌دهنده روزنامه‌های غیردولتی است با این حال این انجمن به دلیل کمبود امکانات و عدم ارتباط با شخصیت‌های کلیدی دولت از نفوذ چندانی در حل مشکلات خبرنگاران محبوس برخوردار نیست.

آزادی مطبوعات

براساس قانون اساسی اتیوپی آزادی مطبوعات در این کشور محترم شمرده شده‌است با این حال طی چند دهه گذشته دولت ها همواره این بند از قانون اساسی اتیوپی را نقض نموده و به شدت عمل علیه روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های خصوصی که وارد محدوده قرمز آنها شده‌اند پرداخته‌اند. بر طبق گزارش شورای حقوق بشر اتیوپی تنها طی دو دهه گذشته صدها تن از روزنامه نگاران مخالف که به افشاء اخبار و گزارشات محرمانه علیه دولت پرداخته و سوء استفاده‌های کلان مقامات دولتی از خزانه عمومی را آشکار ساخته‌اند به حبس‌های طویل المدت توأم با شکنجه محکوم شده‌اند. برخی از آنها نیز مفقودالاثر شده و خانواده‌هایشان تأکید دارند که توسط مقامات امنیتی اتیوپی به قتل رسیده‌اند[iii].

نیز نگاه کنید به

مطبوعات در چین؛ مطبوعات در کانادا؛ مطبوعات در روسیه؛ مطبوعات در کوبا؛ مطبوعات در تونس؛ مطبوعات در لبنان؛ مطبوعات در افغانستان؛ مطبوعات در سنگال؛ مطبوعات در مالی؛ مطبوعات در سودان؛ مطبوعات در ساحل عاج؛ مطبوعات در زیمبابوه؛ مطبوعات در اوکراین؛ مطبوعات در اسپانیا؛ مطبوعات در اردن؛ مطبوعات در تایلند؛ مطبوعات در سیرالئون؛ مطبوعات در قطر.

پاورقی

[i] - برخی معتقدند پیش از لوسور و اتیوپی، فردی به نام گبره اگزابهر324 در سال 1900 میلادی نوشته جاتی را در قالب روزنامه تهیه و توزیع می‌کرد.

[ii] - روزنامه اخبار جنگ از قدیمی‌ترین روزنامه ‌های اتیوپی محسوب می‌شود که در جریان جنگ جهانی اول و با حمایت متفقین در اتیوپی چاپ و منتشر می‌شد و هدف عمده آن تضعیف روحیه آلمانی ها و نیروهای وفادار به آنها در این کشور بود.

[iii] - اعمال فشار بر رسانه ها و مطبوعات خصوصی، به طور پیوسته از سال 1990 میلادی با دستگیری تعداد زیادی از روزنامه نگاران به اتهام انتشار اطلاعات و اخبار دروغ و غلط و همین طور مقررات خصمانه قانون مطبوعات، مصوب سال 1992، تداوم یافته است. این قانون به مقامات دولتی و قضایی اجازه می‌دهد حکم بازداشت روزنامه نگاران و اصحاب مطبوعات را بدون تفهیم اتهام به آنها صادر کنند.