نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سریلانکا

پیشینه تاریخی

نظام آموزشی سریلانکا تاریخی دو هزار ساله دارد. مانند بسیاری از جوامع و کشورها نظام آموزشی قدیم سریلانکا بخشی از آموزش های دینی آن بوده است. علمای بودایی و هندو متفکران و دانشمندان جامعه بودند و آموخته های خویش را با مردم شریک می شدند. تا پیش از دوره استعمار، نظام آموزشی کشور نسبتا ضعیف و اکثر مردم بی سواد یا کم سواد بودند. در روستاها دانش آموزان الفبای زبان و ادبیات مقدماتی سینهالی را در مدارس وابسته به معابد که "پاسنال(Pasnal)" نام دارد از موبدان بودایی فرا می گرفتند. کتاب های "نام پوتا(Nam Potha)" شامل اسامی معابد بودایی، "ماگول لاکونا(Magul Lakuna)" نمادهای مقدس بودایی و کتاب داستان های قدیمی که داستان هایی از زندگی بودا بود به عنوان متون درسی تدریس می شدند. در نظام آموزشی قدیم معمولا تحصیلات عالی برای راهبان و موبدان مرد بود. با پایان یافتن تحصیلات مقدماتی آن ها وارد موسسات عالی آموزشی  بودایی شده و با طی مراحل یادگیری و حفظ متون یاد شده سر انجام به مرحله تفسیر و نظریه پردازی در باره نسخه های پالی وارد می شدند. در میان تامیل زبان های هندو مذهب نیز وضعیت مشابهی وجود داشت. مدارس روستایی که در مجاورت معابد هندو ساخته شده بود توسط برهمن های باسواد اداره می شدند. از آنجا که نقاشی و پیکر تراشی در معابد کاربرد وسیعی دارد، هندوها به دانش آموزانشان آموزش های فنی گرافیک، مجسمه سازی و معماری نیز می آموختند. البته در غالب موارد هنر و علم از طریق پدر به پسر منتقل می گردید.

نظام آموزشی جدید، همزمان با ورود اروپائیان، به وسیله کلیسا و میسیونرهای مسیحی در این کشور معرفی شد. نظام آموزشی فعلی سریلانکا به خصوص میراث استعمار انگلیس در قرن 19 میلادی است. این نظام آموزشی بر اساس پیشنهاد کمیسیون کولبروک(Colebrooke) انگلیس در سال 1836 و با تاسیس رویال کالج در کلمبو رسماً کارش را آغاز کرد و پس از مدتی چندین مدرسه تک جنسیتی دیگر نیز تاسیس و ساخته شدند. بعضی از این مدارس مانند کالج سنت توماس(S.Thomas) در مانت لاوینیا(Mount lavinia)  و تیرینیتی کالج(Trinity college) در شهر کندی به کلیسای انگلیکن(Anglican Church) وابسته بودند. در چندین دهه پیش از پایان عمر استعمار دولت مدارس دولتی را افزایش داد و ضمن پذیرفتن مدارس خصوصی، امتیازات خاصی را نیز به آن ها اعطا کرد. با این تدابیر در سال 1870 نظام آموزشی سریلانکا یک نوع جهش و انقلابی را تجربه کرد. بر اساس آمار در سال 1901 حدود 657615 تن مرد و 115581 تن زن با سواد و 1237157 نفر مرد و 1553078 نفر زن بی سواد بوده اند. جدول زیر نیز میزان بیسوادی در چند دهه پیش از استقلال کشور و به ویژه در آستانه غروب دوره استعمار را نشان می دهد.

جدول درصد بیسوادی از 1901 تا 1946 در سریلانکا

سال	1901	1911	1921	1946
مرد	58.6	52.8	43.7	29.9
زن	91.5	87.5	78.8	56.2

در سال 1921 میزان باسوادی بانوان در جامعه مسیحی 50 درصد، در بین زنان بودایی 17 درصد، در میان بانوان هندو 10 درصد و در جامعه مسلمانان 6 درصد بوده است. در سال 1930 الگوی استعماری تغییر یافت و 60 درصد از مدارس در سال 1947 تحت پوشش و به کنترل دولت در آمد؛ آموزش در مدارس دولتی رایگان شد؛ در مناطق روستایی مدارس ابتدایی و مدارس فنی و حرفه ای بنا شد و آموزش های بومی و محلی به طور رسمی تشویق شدند. تعداد مدارس دولتی در سال 1999 از 10133 به 10394 مدرسه افزایش یافت در حالی که تعداد پذیرش دانشجویان در دانشگاه ها تقریبا بدون تغییر باقی ماند، یعنی 4134000 نفر دانشجو. در آخرسال 1999 در هر 6.3 کیلومتر مربع یک مدرسه با 400 دانش آموز و 188340 معلم دولتی وجود داشت.

مهمترین سیاست های آموزشی:

آموزش رایگان

بر اساس بر برخی اسناد سیاست آموزش رایگان از سال 1901 در سریلانکا پیگیری می شده، اما اجرای آن در شکل کلان در آن زمان احتمالا امکان نداشته است. به دنبال اعطای کمک جهانی به سریلانکا، این کشور در سال 1938 و در زمان دکتر سی، دبلیو کاناگارا(C.W.W.Kannagara) وزیر آموزش وقت، نظام آموزش آزاد و رایگان را اجرا شد. با ابتکار دولت کالج های مرکزی که در سر تا سر این جزیره پراکنده بودند، به صورت یک شبکه در آمدند وتحصیل همگانی و رایگان به  زبان های سینهالی یا تامیل را امکان پذیر گردید.

برای بررسی مشکلات آموزشی کشور در سال 1942 کمیته ویژه ای تشکیل شد، که پس از مطالعات پیشنهادهایی را برای بهبود وضعیت آموزشی ارایه کرد. یکی از پیشنهادهای آن رایگان و همگانی کردن آموزش بود. بنا بر اطلاعات موجود از سال 1945 نظام آموزش در سریلانکا دولتی و آموزش ابتدایی برای سنین 5 تا 13 سال رسماً اجباری و رایگان شده است. اکنون تمامی مقاطع حتی مقطع آموزش عالی از بودجه دولت استفاده می کند و آموزش رایگان است. از سال 1980 کتب درسی نیز به صورت رایگان در اختیار دانش آموزان قرار می گیرد. با توجه به مشکلات بودجه، دولت نیازمند پشتیبانی های خارجی است. حدود 10 درصد بودجه آموزشی کشور در سال 1985 از خارج از کشور و به صورت کمک تامین شده است. میزان سواد و پیشرفت مقاطع آموزشی پس از استقلال کشور سریلانکا از سال 1948 همواره رو به افزایش و سیاست دولت اولویت داشتن دسترسی آسان به آموزش در سراسر کشور و ارتقاء نظام آموزش ملی بوده است.

زبان آموزشی:

بحث زبان آموزشی به سال ها پیش از استقلال بر می گردد. پس از استقلال سیاست دولت پیوسته این بوده تا زبان آموزشی در مدارس ابتدایی و متوسطه را از انگلیسی به سینهالی و تامیل تغییر بدهد. موضوع تغییر زبان آموزشی از انگلیسی به زبان های ملی در پیشنهادهای کمیته ویژه بررسی مشکلات آموزشی کشور در سال 1942(که در بالا به آن اشاره شد)، نیز آمده است. حمایت رسمی دولت از زبان سینهالی و فرهنگ بودیزم در سال 1959 از مهمترین تحولات در عرصه سیاست های آموزشی کشور بود. بر اساس این سیاست جدید، آموزش عالی موظف گردید زبان آموزشی را از انگلیسی به سینهالی تغییر داده و فرهنگ بودیزم را تدرییس و ترویج کند.

در راستای این سیاست در سال 1960 دولت زبان های بومی را در مدارس ابتدایی و تمام مدارس متوسطه اجباری کرد. به این صورت زبان آموزشی مدارسی که اکثریت دانش آموزانش را پیروان یکی از مذاهب (بودایی- هندو- مسلمان – مسیحی) سینهالی یا تامیل زبان تشکیل می دهد، تابع زبان اکثریت دانش آموزان است و چنین آموزشگاهی به عنوان مدرسه آنان شناخته می شوند. امروزه زبان آموزش کشور یکی از زبان های سینهالی یا تامیل است و زبان انگلیسی نیز به عنوان زبان دوم در مدارس تدریس می شود. به طور کلی زبان آموزشی کشور در مناطق سینهالی نشین، سینهالی و در مناطق تامیل نشین، تامیل است.

بر خلاف خواست و سیاست های دولت در گذشته و حال تسلط به زبان انگلیسی نقش مهمی در اشتغال و بهبود وضعیت اقتصادی و موقعیت اجتماعی افراد داشته است. تسلط به زبان انگلیسی عملا یکی از شروط لازم در کسب موقعیت های مهم اجتماعی است. البته در سال 1980 زبان انگلیسی به عنوان زبانی که سهم مهمی در پیشرفت و مهارت های حرفه ای و مهندسی دارد، مورد توجه بیشتری قرار گرفته است. بر اساس آمار سال های 1901 تا 1946، درصد باسوادی به زبان انگلیسی بین افراد پنج ساله به بالا به شرح زیر است:

جدول آشنایان به زبان انگلیسی در سال های 1901 تا 1946 (Ministry of Education)

سال	1901	1911	1921	1946
مرد	3.7	3.8	5.2	8.4
زن	1.4	1.5	2.1	4

مساله ادیان:

در طول دوران استعمار، اروپاییان بر اساس نیازهایشان شماری از دانش آموزان سریلانکایی را برای به دست گرفتن مشاغل اداری تربیت می کردند. غالب این دانش آموزان پسر بودند و تعداد کمی از زنان و بانوان نیز به مدارس آن ها راه یافتند. بنا بر این بسیاری از مردم همچنان بی سواد باقی ماندند. در قرن شانزدهم مبلغین مسیحی پرتغالی حدود 100 مدرسه در سریلانکا تاسیس کردند تا از این طریق مسیحیت کاتولیک را به مردم آموزش داده و دین مسیحیت را در این سرزمین گسترش دهند. همین شیوه را استعمارگران هلندی پیگیری کردند. با حضور هلندی ها در سال 1760 آن ها نیز 130 مدرسه ساختند که حدود 65000 دانش آموز در آن ها درس می خواندند. پس از مدتی استعمارگران انگلیسی وارد سریلانکا شدند. اگر چه آن ها بسیاری از مدارس هلندی را بستند ولی نظام آموزشی گسترده ای را پایه ریزی کردند. در قرن نوزدهم میلادی مدارس دولتی و مدارس مسیحی بسیار توسعه یافت.  مبلغین مسیحی مستقیم و غیر مستقیم از آموزش برای ترویج مسیحیت استفاده می کردند. مدارس کاتولیک فراوانی در سریلانکا مثل کالج سنت جوزف، صومعه سنت بریجت، کالج سنت پیتر، کالج سنت بندیک در کلمبو و کالج سنت آنتونی(St. Joseph College, St. Bridget’s Convent, St.Peter College, St.Benedict’s College and St. Anthony College) در کندی. وجود دارند. اکثر این مدارس در مناطق مستعمره ساخته شده اند. این مدارس در دوران استعمار سلطه سنگینی بر زندگی اجتماعی مردم داشتند. (Ministry of Education) امر آموزش همکیشان (مسیحی) بومی مورد توجه خاص استعمارگران اروپایی بود. میسیونرهای مذهبی برای مسیحیان مدارس ویژه تشکیل داده و در آموزش نیز آنان بر دیگران امتیاز داشتند. ار این روی مسیحیان در صدر جدول باسوادی قرار دارند.

در دوران استعمار، شخصیت های ملی مذهبی بودایی مانند آناگاریکا دارماپالا(Anagarika Dharmapala) با همکاری بعضی از اتباع خارجی مثل کولونل هنری(Colonel Henry Steel Olcott)  و مادام بالاواتسکی(Madame Blavatsky)  از جامعه عرفانی بودیست، تعدادی مدارس بودایی را تاسیس کردند تا دانش آموزان سینهالی را با زبان انگلیسی با ارزش های بودایی بیشتر آشنا کرده و از این طریق بار دیگر بودیزم را به زندگی مردمی که رفته رفته آن را فراموش کرده بودند، بازگردانند. بیشتر این مدارس در مراکز مناطق و ایالت های مرکزی سریلانکا مانند کالج آناندا(Ananda College) و موساوس کالج در کلمبو، کالج دارماراجا، کالج مالیادوا(Dharmaraja Colleg, Maliyadeva College, Mahunda College and Musaeus College) در شهر کورونگالا(Kurunegala) و کالج ماهیندا در شهر گال افتتاح شدند.

از آنجا که مدارس انگلیسی زبان فرهنگ غربی و مسیحیت را ترویج می کردند؛ علمای مسلمان فرستادن فرزندان مسلمان به این مدارس را حرام می دانستند. اتخاذ چنین موضعی از سوی مسلمین سبب محرومیت و حذف بیشتر مسلمانان از صحنه های سیاسی و اجتماعی کشور می شد. شخصیت های مسلمان برای جبران چنین ضعفی در سال 1921 زهیرا کالج را تاسیس کردند. از طرفی دولت نیز بر اساس مصوبه شماره 26 سال 1939 رسماً فراگیری دروس دینی را برای دانش آموزان الزامی کرد. به دنبال این تصمیم مدارس مسلمانان رسمیت یافتند و فارغ التحصیلان این مدارس (مولوی ها) نیز از این پس می توانستند در مدارس دولتی آموزش و پرورش ویژه مسلمانان استخدام شوند. درست از این زمان مسلمانان به آموزش های جدید علاقه مند شدند.  به هر حال بحث آموزش های دینی یکی از موضوعات حساس و بحث بر انگیز دوره استعمار بوده است. این موضوع در پیشنهادهای کمیته ویژه ای سال 1942 که در بالا نیز به آن اشاره شد، آمده و کمیته مزبور بر لزوم تعلیم دانش آموزان به دینی که والدینشان از آن پیروی می کنند، تاکید کرده است.

همگانی کردن آموزش:

از سال 1948 دولت آموزش را به عنوان یکی از اولویت های اصلی خود قرار داد، سیاستی که به نتایج رضایت بخشی منتهی شد. کمتر از 40 سال تعداد  مدارس  در سریلانکا بیش از 50 درصد افزایش پیدا کرد و تعداد دانشجو بیش از 300 درصد  و تعداد معلم ها بیش از 400 درصد افزایش یافت. این افزایش نیز در مدارس دبیرستان و متوسطه نیز رشد سریعی داشته است. در سال 1985 این رقم به 1.2 میلیون نفر دانش آموز رسید. بخش آموزش پس از بخش کشاورزی بیشترین نیروی کار را دارد. معلم ها بزرگترین و پرجمعیت ترین بخش از نیروی کار دولتی به حساب می آیند. جمعیت باسوادان نیز به همین ترتیب افزایش  یافته و تا اواسط سال 1980 بیش از 90 درصد  جمعیت باسواد بوده اند و نرخ باسوادی در سنین بالای 10 سال 87 درصد بوده است.

وزارتخانه های آموزش و آموزش عالی

کلیه امور آموزشی کشور از سطح ابتدایی تا آموزش عالی زیر نظر سه وزارتخانه است که همگی  با بودجه دولتی  اداره می شوند. تقسیم کار در این نظام اداری و آموزشی گاهی سبب بروز مشکلات، سوء مدیریت و ناکارآمدی آن می گردد. بزرگترین مشکل تقیسم موسسات آموزش عالی و پذیرش و دسته بندی دانشجویان پس از پایان آموزش های دیپلم و پیش دانشگاهی و جابجایی وضعیت تحصیلی آن ها در درون این نظام است. به هر حال به طور کلی نظام آموزش کشور زیر نظر چند وزارتخانه به این شرح است:

أ‌.   وزارت آموزش که مسئول نظارت بر مدارس، مدارس راهبان بودایی، کالج های تربیت معلم، کالج های آموزشی و اداره امتحانات برگزاری آزمون سراسری است.

ب‌.  وزارت علوم و آموزش عالی که مسئول اداره و نظارت بر دانشگاه ها، وزارت خدمات آموزشی مسئول تهیه امکانات جهت آموزش های عمومی است.

ت‌.  وزارت آموزش های فنی و حرفه ای که مسئول نظارت بر آموزش های حرفه ای و کالج های فنی هستند.

سیستم آموزشی

پس از استقلال کشور، دولت مرکزی و شوراهای ایالتی مسئولیت آموزش را بر عهده گرفتند. قانون اساسی فعلی این کشور آموزش را از حقوق بنیادین شهروندان می داند. در چند دهه گذشته دولت سیاست های آموزشی خوبی را در پیش گرفته و موفقیت هایی را به دست آورده است. بر اساس اطلاعات پایگاه اطلاع رسانی وزارت آموزش سریلانکا، امروز نرخ باسوادی در این کشور نود و سه درصد است؛ یعنی در قاره آسیا یکی از بالاترین و در بین کشورهای جنوب آسیا بالاترین نرخ با سوادی را دارد. چنین موفقیتی بیش از حد انتظار از یک کشور جهان سومی است.  . در اواخر دهه 1990 حدود سه ملیون دانش آموز در سال های اول تا هشتم نظام آموزشی مشغول تحصیل بوده اند. درصد محصلین 5 الی 14 سال از 57/6  در سال 1948 به 83/7  در سال 1981 افزایش یافته است.  دراین سال 81/5  درصد دانش آموزان شهری از گروه های سنی 5 الی 14 ساله و 81/6 درصد دانش آموزان روستایی به نظام آموزشی پیوستند. از همین گروه سنی 83/6 درصد دانش آموزان پسران و 83/7  درصد دختر بوده اند.

بر اساس آمار در سال 1981 حدود 8 تا 10 درصد کودکان 5 تا 14 ساله هرگز به مدرسه نرفته اند و از 90 درصد باقیمانده 71 درصدشان تا پنجم ابتدایی  و بقیه تا سال هشتم تحصیل را ادامه داده اند. مطالعات انجام شده روی نمونه های انتخابی در محله های مستضعف نشین کلمبو در سال 1984 نشان می دهد که 19/3 درصد سنین 6 تا 8 ساله و  9/8  درصد افراد 9 تا 14 ساله هرگز به مدرسه نرفته اند، بعلاوه 21 تا 23 درصد افراد سنین 6 تا 14 ساله در دوره های ابتدائی مردود شده اند. این در حالی است که آمار باسوادان کشور در این سال 85 درصد کل جمعیت اعلام شده است. مطالعات مذکور آشکار ساخت نرفتن به مدرسه یا ترک تحصیل ، علت هایی چون هزینه تحصیلی، نیاز خانواده به کار دانش آموزان و فقر فرهنگی بوده است. بر اساس آمار سال 1981 حدود 7.2 درصد افراد 10 تا 29 ساله هرگز به مدرسه نرفته اند و 12.4 درصد از تحصیلات دوره ابتدایی، ریزش داشته اند. تخمین زده شده که 12 درصد دانش آموزان دوره ابتدایی معلولیت هایی همچون بینایی، شنوایی، فراگیری و تکلم دارند.

مدارس از نظر امکانات، کلاس درس مجزا، میز و صندلی، معلم ( 60 درصد معلمان ماهر هستند) زیر خط استاندارد و در سطح ضعیفی هستند. نظام آموزش غیر رسمی جهت مبارزه با بیسوادی در سال 1981 به وسیله یونسکو معرفی شد. شمار مراکز آموزشی غیر رسمی از 50 مرکز در سال 1984 به 147 مرکز در سال 1987 رسید. این مراکز در اکثر بخش های کشور، به ویژه در مناطق پرجمعیت اطراف کلمبو فعال هستند که سه روز در هفته عصرها سه ساعت برنامه های آموزش خواندن و نوشتن، بهداشت و تغذیه ارایه می کنند.

بر اساس مطالعات 1977 وزارت آموزش و بهداشت آمریکا در سی بخش کشور سریلانکا از هر 129270 نفر دانش آموز ابتدایی، 3.4 درصد از سو تغذیه 50 درصد از کمبود و 7.5 درصد از سو تغذیه دائم رنج می برند، فقر و نادانی والدین از عوامل مهم سو تغذیه است. مطالعات یونسکو در سال 1985 از چند مدرسه ابتدایی، نتیجه نظام آموزش ابتدایی را موفقیت آمیز ندانسته است. از بین دانش آموزان در فراگیری زبان و ریاضی بسیار کند بوده اند و مطالعات بعدی نشان داد که 43.3 درصد این دانش آموزان ترک تحصیل کرده اند.

مدارس

پس از استقلال کشور ، شمار مدارس و میزان باسوادی مردم به طور قابل توجهی افزایش یافت. بر اساس گزارش وزارت آمار سریلانکا امروز حدود 9830 مدرسه عمومی نزدیک به 4030000 دانش آموز را در سر تا سر جزیره پوشش می دهند.

تحصیلات ابتدایی و متوسطه

مطابق این نظام آموزشی ده سال اول آموزشی شامل پنج سال دوره ابتدایی. پنج سال دوره دبیرستان (سطح عمومی) و دو سال پیش دانشگاهی سطح پیشرفته(Ordinary and Advance Levels) است. در پایان دوره آموزش ابتدایی، دانش آموزان برای دریافت بورسیه تحصیلی می توانند در امتحانات کشوری شرکت کنند. این امتحان برای دانش آموزانی که استعداد ویژه ای دارند این امکان را فراهم می آورد که به مدارس بهتری راه پیدا کنند. بعد از تحصیلات ابتدایی، سطح راهنمایی ( که در بعضی از مدارس به آن دوره میانی گفته می شود) حدود 4 سال ادامه دارد که پس از آن دوره  دو ساله سطح متوسطه وجود دارد که در این دوره دانش آموزان برای  کسب مدرک عمومی تحصیلات سطح پایه آمادگی پیدا می کنند. بر اساس قوانین سریلانکا، تحصیلات سطح پایه تا مقطع 9 (14 سالگی) اجباری است، مقطعی که دانش آموزان می توانند تحصیلاتشان را ادامه داده و یا درس را رها کرده و به کارآموزی حرفه ای و یا کشاورزی بپردازند. البته وزارت آموزش  به شدت به دانش آموزان توصیه می کند تحصیلاتشان را حداقل تا انتهای مقطع پایه ادامه دهند. دانش آموزانی که دنبال تحصیلات عالی هستند باید سطح پایه را بگذرانند و دو سال دیگر تحصیل کنند تا آمادگی ورود به سطح عالی و دانشگاهی را داشته باشند. پس از تکمیل این دو سال، دانش آموزان برای امتحان ورودی دانشگاه ها آماده می شوند.

به دلیل وجود گروه های قومی مختلف به طور کلی زبان آموزشی مدارس در سریلانکا سینهالی و یا تامیل است. بر همین اساس مدارس تیز هوشان در شهرهای کندی و کلمبو نیز به هر سه زبان تامیل، سینهالی و انگلیسی تدریس می کنند.  سن آموزش در مهد کودک ها 4 یا 5 سال، ابتدایی 5 تا 6 سال، راهنمایی 10-11 سال، متوسطه 14-15 سال، پیش دانشگاهی 15-16 سال و سن ورود به دانشگاه 16-17 سال است.

مدارس دولتی

بیشتر مدارس در سریلانکا دولتی و رایگان هستند. امروزه حدود 9829 مدرسه دولتی با جمعیت 3.8 میلیون نفر دانش آموز و 212441 معلم وجود دارد. با تاسیس سیستم شورای محلی در سال 1980 دولت مرکزی کنترل بیشتر مدارس را به دولت های محلی واگذار کرده است. اما مدارس قدیمی که از زمان استعمار وجود داشته اند توسط دولت مرکزی اداره می شوند، بنابراین سه نوع مدرسه دولتی در این کشور وجود دارد: مدارس ملی، مدارس منطقه ای و مدارس موبدان بودایی

مدارس ملی

مدارس ملی تحت نظارت مستقیم و زیر پوشش مالی وزارت آموزش است. بیشتر این مدارس در دوره استعمار سریلانکا احداث شده اند. این مدارس آموزشگاه های مشهور کشور یا مدارس تیزهوشان هستند و به دلیل سابقه تاریخ شان در مقایسه با سایر مدارس اماکانات بیشتری دارند. در سال های اخیر که بعضی از مدارس جدیدتر و کالج های مرکزی به مدارس ملی ارتقاء یافته اند؛ در نتیجه اکنون تعداد مدارس ملی در کشور به 323 مدرسه رسیده است.

مدارس منطقه ای

مدارس محلی یا منطقه ای بیشترین تعداد مدارس کشور را تشکیل می دهند. این مدارس تحت نظارت و پوشش مالی دولت های محلی قرار دارد و بیشتر آن ها از کمبود امکانات و کمبود تعداد معلم رنج می برند.

مدارس موبدان بودایی

مدارس و کالج های موبدان برای آموزش روحانیان بودایی احداث شده اند. این مدارس در قدیم مراکز تحصیلات آموزش متوسطه و آموزش عالی بودایی بوده اند. امروزه 561 مدرسه موبدان تحت حمایت و پوشش مالی وزارت آموزش قرار دارند. روحانیان جوان در این مراکز آموزش لازم را فرا می گیرند. آنها همچنین می توانند وارد دانشگاه های دولتی شده و در رشته مطالعات دینی ادامه تحصیل دهند.

مدارس غیر دولتی و خصوصی

مدارس خصوصی در کشور سریلانکا به سرعت در حال رشد هستند. در اثر پیدایش طبقه ای مرفه در دوره استعمار این مدارس برای فرزندان آنان احداث شدند. مدارس خصوصی برنامه آموزشی محلی را که توسط وزارت آموزش تعیین کرده را به یکی از زبان های محلی تامیل، سینهالی و انگلیسی دنبال می کند. بسیاری از مدارس خصوصی به امکانات جدیدتری نسبت به مدارس دولتی دسترسی دارند. امروزه حدود 66 مدرسه خصوصی در این کشور وجود دارد که 33 باب از این مدارس نیمه دولتی و 33 مدرسه مستقل و خصوصی هستند.

مدارس بین المللی

مدارس بین المللی در کشور تنها محدود به اجتماعات غیر سریلانکایی نیست، هرکس که توان پرداخت هزینه های این مدارس را داشته باشد می تواند در این مدارس ثبت نام کند. این مدارس در اواخر دهه 1980 تاسیس شد و زیر نظر کمیته سرمایه گذاری است. از آنجا که تحت نظارت وزارت آموزش نیستند استانداردهای آموزشی آن ها یک دست و متحد نیست. این مدارس در اصل برای فرزندان اتباع خارجی ساکن کشورسریلانکا تاسیس شد و معمولا هزینه های بالایی را می پردازند و در نتیجه می توانند امکانات خوب و استانداردهای بالایی را فراهم آورده اند.

دانشگاه ها و آموزش عالی

در گذشته و در طول دوران حکومت پادشاهی محلی در سریلانکا تحصیلات عالی فقط در چندین مدرسه بزرگ بودایی وجود داشته است. شروع نظام آموزش عالی جدید در سریلانکا به سال 1870 و تاسیس دانشکده پزشکی سیلان بر می گردد. در پی آن دانشکده حقوق کلمبو(1875)، دانشکده کشاورزی (1884) و دانشکده فنی دولت(1893) (1893) تاسیس شدند. در همین دوران تعداد دانشجویان به شدت افزایش یافت به گونه ای که در سال 1900 تعداد دانشجویان به دویست هزار نفر رسید. دانشگاه سیلان در سال 1921 تاسیس گردید ولی این دانشگاه در آغاز به دانشگاه لندن وابسته بود.

در اول ژوئیه 1942 با حکم شماره 20 دانشگاه سیلان که مقرش در کلمبو بود مستقل اعلام گردید. در ماههمین سال، آموزشگاه و دانشکده پزشکی سیلان در یکدیگر ادغام شدند و عملاً دانشگاه سیلان را شکل دادند با استقلال دانشگاه سیلان  آموزش رایگان از سطح مهد کودک تا سطح دانشگاه در دسترس همگان بود.. این دانشگاه، چهار دانشکده هنر، مطالعات شرق شناسی، علوم و پزشکی را نیز در خود داشت که در هر کدام از آن ها 17 رشته تحصیلی تدریس می شد. در سال 1950 دانشکده مهندسی، و در سال 1953 دانشکده های علوم و کشاورزی به آن اضافه شدند، به این صورت رشته های تحصیلی دانشگاه سیلان به چهل و سه رشته گسترش یافت. رشته های زبان عربی در سال 1945، آموزش و تربیت معلم در سال 1949 و باستانشناسی در سال 1959 در این دانشگاه گشایش یافتند. مدتی بعد پردیس دوم دانشگاه سیلان در شهر پردانیا ساخته شد و دانشگاه سیلان به دانشگاه سریلانکا تغییر نام یافت. افزایش تعداد متقاضیان فراگیری سطوح عالی تحصیلی نه تنها باعث گسترش دانشگاه سیلان شد، بلکه دولت را واداشت تا دانشگاه های جدیدی را تاسیس کند. بر این اساس و بنا بر مصوبه شماره 45 دولت در سال  1945 دانشگاه های "ویدیو دایا " و" سیری جایاواردانه پورا" و "ویدیا لانکارا(Vidyodaya, Sri Jayawardene Pura and Vidyalankara)" تاسیس گردیدند. به هر حال روند به حدی رضایتبخش پیش رفت که در زمان استقلال (1948) سریلانکا یکی از بهترین زیر ساخت های آموزشی را داشت.

دانشگاه سریلانکا در سال 1972 مستقیم زیر نظر دولت اداره در آمد و مدیریت متمرکزی پیدا کرد. به منظور گسترش و توسعه آموزش عالی کشور در دهه 1980 لالیت آتولاتومودالی(Lalith Athulathumudali) وزیر آموزش صندوق ماهاپولا(Mahapola Fund) را تاسیس کرد. بودجه مورد نیاز کلیه دانشگاه های دولتی، موسسات آموزش عالی و بورس های تحصیلی تا به امروز از محل این صندوق تامین می گردد. در بین موسسات آموزش عالی فقط دانشکده پزشکی شمال کلمبو، خصوصی است و بودجه آن از طریق شهریه دریافتی بابت ثبت نام دانشجویان تامین می شود.

در طول سال های 1970 و 1980 بیشترین سهم آموزشی به رسته های فنی اختصاص داشته است. در اواخر دهه 1980 وزارت علوم شبکه ای از 27 دانشکده فنی را در سراسر کشور فعال کرده که  دوره های حسابداری تجارت، تکنولوژی کشاورزی، اقتصاد و ساخت و تولید را آموزش می دهند. وزارت کار نیز سه موسسه آموزش و کارآموزی را تاسیس کرده که بر اساس آمار منتشره در اواسط دهه 1980 بیست و دو هزار دانشجو داشته اند. همچنین در سال 1999 دانشکده های ملی و مراکز مربی تاسیس و تحصیلات  کامپیوتری در مدارس تقویت شد و برای تاسیس مراکز آموزشی کامپیوتری پیشرفته بر اساس ناحیه و منطقه گام هایی برداشته شد. در زمینه تحصیلات تکمیلی در سال 1999 دانشگاه "وایامبا(Wayamba)" تاسیس گردید. اکنون دانشگاه های کلمبو، پردنیا و جفنا از مهمترین دانشگاه های کشورهستند. سال تحصیلی کلیه دانشگاه ها از اکتبر[a3]  تا سپتامبر است.

تاریخچه تاسیس آموزشگاه های عالی

در قسمت پیشین نسبتاً مفصل در باره تاریخچه آموزش عالی و برخی دانشگاه های سریلانکا بحث شد. جدای از دانشگاه هایی که از آنها نام برده شد، برخی از آموزشگاه های خصوصی نیز هستند که در رشته های مختلف دانشجو می پذیرند و به فارغ التحصیلان خود مدارک عالی اعطا می کنند. بعضی از این آموزشگاه ها وابسته به یکی از دانشگاه ها یا آموزشگاه های عالی کشورهای خارجی هستند. متون درسی، مواد لازم، شیوه تدریس آن ها توسط آموزشگاه مادر مشخص، و اوراق دانشجویان نیز توسط آنان تصحیح و حتی مدارک تحصیلی نیز به وسیله آن ها صادر می شود. اطلاعات اولیه مربوط  به دانشگاه های سریلانکا  در جدولی آمده است.

جدول اطلاعات مربوط به مهمترین دانشگاه های سریلانکا

نام دانشگاه	تاسیس	مقر	زبان آموزشی	رشته های تحصیلی
کلمبو	1921	کلمبو	سینهالی/انگلیسی/تامیل	علوم انسانی، علوم پایه، حقوق، آموزش، پزشکی
جفنا	1974	جفنا	تامیل و انگلیسی	علوم انسانی، علوم پایه، پزشکی
کلانیا	1959	حومه کلمبو	سینهالی/تامیل/انگلیسی	علوم اجتماعی،علوم انسانی ، علوم پایه
موروتوآ	1966	جنوب غربی منطقه کاتوبدی	سینهالی/تامیل/انگلیسی	مهندسی و معماری
دانشگاه آزاد	1980	مقر اصلی کلمبو	سینهالی/تامیل/انگلیسی	علوم انسانی، علوم طبیعی، علوم اجتماعی،تکنولوژی و مدیریت
پردنیا(Pasnal)	1942	حومه کندی	سینهالی/تامیل/انگلیسی	علوم انسانی،کشاورزی، مهندسی،دامپزشکی،پزشکی
سری جایاواردانه پورا	1959	حومه کلمبو	سینهالی/انگلیسی	علوم انسانی، مدیریت، بازرگانی
باتیکولا(Pasnal)	1981	باتیکولا	تامیل و انگلیسی	علوم پایه و کشاورزی
روهونوو(Pasnal)	1978		سینهالی و انگلیسی	علوم انسانی، علوم پایه، پزشکی، کشاورزی
دانشگاه پالی	1982		سینهالی	بودیزم و زبان های متون بودایی پالی و سانسکریت (Ministery of Education, 2012)

دانشگاه پالی آموزشگاهی مذهبی است و در آن بودیزم و زبان های پالی و سانسکریت (متون قدیم بودیزم به این دو زبان نوشته شده است) تدریس می شود. (مظفری, سریلانکا, 1369).

دانشگاه "آزاد سریلانکا" شعباتی در شهرستان ها دارد. این دانشگاه بر اساس مصوبه شماره 3 دولت در سال 1980 به همت دانشگاه کلمبو و "موسسه آموزش عالی آموزش از راه دور" وابسته به وزارت آموزش عالی شروع به کار کرد.

تحصیلات دانشگاهی

تحصیلات دانشگاهی در مقطع کارشناسی نیز رایگان اما ظرفیت پذیرش به شدت محدود است. پذیرش دانشگاه ها بر اساس کنکور و امتحان ورودی است. بنابراین دانشجویان ممتاز از مناطق شهری شانس بیشتری برای ورود به دانشگاه های دولتی دارند. به رغم افزایش تعداد دانشگاه ها در چند دهه پس از استقلال، همچنان بسیاری از متقاضیان به دلیل محدودیت ظرفیت پذیرش نمی توانند به دانشگاه ها راه یابند. دانش آموزانی که موفق به ورود به دانشگاه ها نشوند، مجبورند راه های دیگر ادامه تحصیلات را پیش بگیرند.  حدود 8 درصد از این واجدین شرایط روانه دانشگاه های خارج از کشور می شوند و بقیه در دانشگاه های آزاد سریلانکا، دانشگاه های سنتی و یا موسسات خصوصی ثبت نام  و برخی دیگر نیز در کالج های حرفه و فن که رشته های اکترونیک و مکانیک در آن ها تدریس می شود، ثبت نام می کنند.  بسیاری از متقاضیان نیز به دلیل این که توانایی پرداخت هزینه تحصیل را ندارند، امید تحصیل در مقطع عالی را برای همیشه از دست می دهند

در دهه 1980 برای جلوگیری از اعتراضات احتمالی متقاضیان دولت به مسئولین دستور داد تا کلیه کسانی که مدارک علمی لازم برای ورود به  دانشگاه دارند، را بپذیرند. دانشکده های هنر و علوم انسانی بیشترین دانشجو را پذیرفتند. این دانشجویان که بدون کنکور وارد دانشگاه ها شده بودند، در استفاده از امکانات دانشجویی از قبیل کتابخانه و آسایشگاه، محدودیت هایی داشتند. تدریجا این تبعیضات به نا رضایتی و اعتراض منجر گردید به گونه ای که دانشگاه "پردنیا" مجبور شد بعضی از اطاق های دانشگاه را برای اقامت دانشجویان در نظر بگیرد.

با همه این معضلات، متاسفانه برای همه فارغ التحصیلان نیز آینده روشنی پیش رو نیست. به جز فارغ التحصیلان از مدارس دولتی در رشته های پزشکی، فناوری اطلاعات، تجارت، حقوق و تعداد کمی از رشته های فنی. بسیاری از آنان بیکار هستند. در داخل و در خارج کشور هیچ تقاضای کاری برای آن ها وجود ندارد. کالج پزشکی کلمبو The North Colombo Medical College در کشور یکی از موفق ترین موسسات آموزشی است و بهترین پزشکان کشور را تربیت کرده است؛ اما تلاش ها برای ساختن دانشگاه های خصوصی به دلیل تظاهرات دانشجویان فارغ التحصیل دانشگاه های دولتی و حزب چپ متوقف شده است. در سال های اخیر این مسئله باعث شده که بعضی دانشجویان علاقه مند به این رشته برای ادامه تحصیل به خارج از کشور بروند. بعضی دیگر به رغم پذیرفته شدن در دانشگاه ها دولتی تحصیل در موسسات و مراکز علمی کاربردی را بر رشته های علوم انسانی دانشگاه های دولتی ترجیح می دهند .

طبقه بندی مدارک تحصیلی

کارشناسی، مدرک عمومی (دوره تحصیلی 3 ساله).

کارشناسی، مدرک عالی و تخصصی (دوره تحصیلی 4 ساله به همراه پایان نامه).

کارشناسی ارشد (این دوره می تواند  پژوهش محور یا کلاس محور باشد و یا ترکیبی از کلاس به اضافه ارائه پایان نامه).

دکتری (ارائه پروژه پژوهشی به همراه پایان نامه دکتری).

تحصیلات حرفه ای و کارآموزی

تحصیلات حرفه ای و کارآموزی در سریلانکا توسط کمیسیون تحصیلات حرفه ای وزارت کار و مهارت های فنی اداره می شود. این مهارت ها شامل دوره های برنامه آموزشی در مراکز مهارت های فنی و حرفه ای و سازمان های دولتی است.

نیز نگاه کنید به

نظام آموزش، تحقیقات و فناوری آرژانتین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اسپانیا؛نظام آموزش، تحقیقات و فناوری افغانستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اوکراین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تایلند؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تونس؛ نظام آموزش و پرورش در چین معاصر؛ نظام آموزش و پرورش در چین باستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سنگال؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ژاپن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کوبا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری زیمبابوه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قطر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مصر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری لبنان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری روسیه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مالی؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ساحل عاج؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سیرالئون؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کانادا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سودان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری گرجستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تاجیکستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری بنگلادش؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قزاقستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری فرانسه