نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قزاقستان
با توجه به اعلام کارشناسان علمی و آموزشی قزاقستان تولد تفکر علمی در قزاقستان به دوران باستان بر می‌گردد. بنا بر پژوهش‌های باستان شناسی و منابع مکتوب حاوی اطلاعاتی در مورد فرهنگ شهرستان‌ها و شهرهای قرن 6-11 در قلمرو ژتیسو، مرکز و شرق قزاقستان وجود داشته است، بنیانگذاران این فرهنگ قبایل ترک محلی اوگوز، و قپچاق‌ها بوده‌اند.
در قرن 8-11 با توجه به افزایش نفوذ دین اسلام در آسیای مرکزی و قزاقستان فرهنگ اسلامی در این مناطق گسترش یافت و به فرهنگ قالب منطقه تبدیل شد.
شهرهای اطرار و فاراب واقع در مسیر جاده ابریشم در گسترش علم و آموزش نقش به سزایی داشته‌اند، کتابخانه فاراب پس از کتابخانه اسکندریه در مصر، بزرگترین گنجینه کتاب‌های دست خط بوده است. در زادگاه ابو نصر فارابی بیش از ۱۰۰ اثر دست خط وجود داشته است که میراث بزرگی به شمار می‌رفته است.
در دوران قره خانی‌ها و در قرن 10-11 آثاری از شاعر و متفکر بزرگ یوسف بلاساغونی وجود داشته است که در بسیاری از کشورهای جهان شناخته شده بود و با ترجمه آنها به زبان‌های فرانسوی، ایتالیایی، اسپانیایی و دیگر زبان‌ها سهم بزرگی در گسترش علم و فرهنگ آن دوران داشته است.
در اواخر قرن ۱۷ و اوایل قرن ۱۸، دانشمندان روسی و دانشمندان تعدادی از کشورهای اروپای غربی شروع به بررسی قلمرو تاریخ، فرهنگ، زندگی و آداب و رسوم مردم قزاقستان کرده‌اند که حاکی از وجود علم، فرهنگ و آموزش در این منطقه می‌باشد.
در تاریخ قزاق "بخش قرقیز - قزاق" و سرزمین استپ نشین (۱۸۳۲) هرودت در رساله خود از ایجاد هوش مصنوعی در بین مردم قزاق به عنوان یک ارزش علمی ستایش شده است.
در اوایل قرن بیستم بسیاری از کودکان قزاق فرصت مطالعه و آموزش در مدارس مذهبی را یافتنند که در این آموزش‌ها به فراگیری آیات قران می‌پرداختند.
با این حال، وضعیت آموزش عمومی در قلمرو قزاقستان چندان مترقی نبود. قبل از انقلاب، تعداد افراد با سواد در قزاقستان از چند درصد تجاوز نمی‌کرد.در سال ۱۹۱۳ تنها ۱۵۷ مدرسه روسی - قزاقی با تعداد حدود ۵۰ نفر دانش آموز در هر مدرسه وجود داشت که در اوایل سال ۱۹۱۶ در قزاقستان چند مدرسه روسی و روسی - قزاقی وجود داشته است که در آن حدود ۱۶۴۸۵۹ کودک قزاقی به آموزش اشتغال داشته‌اند. با این حال، در دوره زمانی 1901-1917 تعداد مدارس به 2389 افزایش یافته است، و در سال ۱۹۱۶ در قزاقستان حدود ۱۶۴۸۵۹ نفر در مدارس ثبت نام کرده‌اند.
در سال ۱۹۳۲ بیش از ۱۰ موسسه تحقیقاتی و آزمایشگاه و چندین سازمان زمین شناسی و موسسات تحقیقات اقتصادی و بازسازی کشاورزی، پرورش دام، علم خاک شناسی ایجاد شده است.
در سال ۱۹۳۵، بخش‌های یادگیری زبان قزاقی و ادبیات، هنر مردمی و موسسه تحقیقات فرهنگ ملی قزاقستان و باغ و گیاه شناسی منطقه آلماتی ایجاد شده است که در مراکز علمی و آموزشی ده‌ها نفر دانشمند، کارشناس و متخصص شناخته شده جهانی مانند باردین، برنادسکی، ماشچانینف، زلینسکی، ماندلشتام، ماولو وروشچانسف و دیگران مشغول فعالیت بوده‌اند.
تولید فلزات آهنی، تنکستن، سنگ منگنز آغاز شد و در سال ۱۹۴۲ موسسه نجوم و فیزیک و شیمی و موسسه متالوژی و در سال ۱۹۴۳ موسسسه علوم خاک شناسی، گیاه شناسی، جانورشناسی و در سال ۱۹۴۲-۱۹۴۵ موسسات تخصصی شیمی متالوژی و مواد معدنی و مواد نسوز و جانورشناسی تأسیس شده است. سال ۱۹۹۱ دوره جدیدی در توسعه علمی و فنی جمهوری قزاقستان آغاز شد و در ۱۵ ژانویه سال ۱۹۹۲ قانون سیاست علمی و آموزشی جمهوری قزاقستان و سیستم موثر آموزش و پرورش و یکپارچه سازی علمی تصویب و وزارت علوم و فن آوری تأسیس شد.
از سال ۱۹۹۳ بودجه‌ای برای فعالیتهای علمی و آموزشی قزاقستان در برنامه و بودجه دولت پیش بینی شد.
بر اساس تحقیقات و مطالعات انجام شده در طراحی علمی، فنی و تجربی در نمایشگاه آستانا در فوریه سال ۱۹۹۸ پیش نویس برنامه‌های دولت در توسعه مهندسی، و انرژی هسته‌ای و همچنین توسعه معدن و ذوب رونمایی شد.
در این نمایشگاه روش‌های جدید اکتشاف و استخراج منابع معدنی، استفاده موثر آنها، تولید صنایع حرارتی و الکتریکی، تجهیزات معاینه فوریت‌های پزشکی و برای اولین بار یک سری از کامپیوترهای داخلی، و تجهیزات الکترونیکی برای مقاصد صنعتی و خانگی نمایش داده شده است
در تاریخ 15-23 آوریل سال ۱۹۹۹ یک همایش علمی بین المللی در پاریس تحت عنوان " پیشرفت علمی قزاقستان از گذشته به آینده" تشکیل شد که در بهبود رقابت در حوزه علم و صنعت قزاقستان تأثیر به سزایی داشته است.
گاهی اوقات وضعیت علمی و آموزشی و توسعه اجتماعی به خاطر سیاست فاتحان سرزمین‌های قزاقستان، ازبکستان و ترکمنستان دچار تحول می‌شد که فتح این سرزمین‌ها توسط اسلام و مغولان بروز دوران فئودالیسم در آسیای مرکزی از این نمونه‌ها می‌باشد مورخان فرهنگ، علم و آموزش در آسیای مرکزی و قزاقستان را به سه دوره تقسیم کرده‌اند:
وضعیت آموزش و پرورش قبل از فتح این مناطق توسط اعراب در آسیای مرکزی؛ که زبان‌های ایرانی و تعدادی از ادیان و سیستم خط و نگارش و بر اساس حروف الفبا رایج بوده است.
دوره دوم که از سال ۶۵۱ آغاز می‌شود، زمانی که نیروهای عرب آخرین سنگر ساسانیان را فتح کردند زبان و الفبای عربی رایج شد. که در چند قرن پس از نفوذ اسلام سواد و آموزش شرط لازم برای مقامات دولتی بوده است و در دربار سلاطین و حاکمان این مناطق وجود کاتبان و نویسندگان رایج شده است. بنابراین، در قرن‌های ۸-۹ مکاتبات و متون رسمی تحت تأثیر هژمونی زبان عربی قرار داشت.
و سیسم آموزش در مدارس اسلامی رونق یافت و مکتب به عنوان مدرسه ابتدایی در مساجد دایر بود و آموزش دوره‌های متوسطه و عالی در دبیرستان‌ها انجام می‌شد.
در آغاز قرن هشتم که به ظهور خلافت عربی در آسیای مرکزی مشهور است در مساجد شهر‌ها و روستا‌ها خواندن قرآن و نوشتن پسران آموزش داده می‌شد.
در سال ۱۲۱۹ در آسیای میانه و قزاقستان عشایر بزرگ چنگیزخان مغول حمله کردند و طی سه سال بر این مناطق تسلط یافتند. لذا مرزهای قدیمی تغییر یافت و تاج و تخت مغولان دوران جدید سلسله مغولان را در استپ‌ها به ارمغان آورد و سومین دوره علم و فرهنگ و آموزش به وجود آمد .
در قرن ۱۵ و ۱۶ درآسیا تمرکز زیادی در مدارس بخارا، سمرقند و تاشکند بوجود آمد که در قرن ۱۶ به حد کمال رسید.
تقویت روابط قزاقستان با اتحاد جماهیر شوروی و پیوستن به این اتحادیه در سال ۱۷۳۱ موجب نفوذ فرهنگ، آموزش و پرورش شوروی بر این منطقه شد و توسعه مدارس روسی را به دنبال داشت.
در سال ۱۸۸۳ در زمان حاکمیت خان‌های ترک و مغولان اولین مدرسه دخترانه در قزاقستان افتتاح شد و ریاضیات، فیزیک، منطق، تاریخ، جغرافیا، زبان روسی و ادبیات، الهیات و زبان‌های آلمانی، فرانسوی و باستان - یونانی و لاتین جدید به عنوان دورس اجباری در دبیرستان‌ها و مراکز آموزشی تدریس می‌شد. بنا بر این وضعیت کلی آموزشی در قلمرو قزاقستان به عنوان سیستم آموزشی مترقی قبل از انقلاب تعداد افراد باسواد از چند درصد در قزاقستان تجاوز نمی‌کرد، در سال ۱۹۱۳ تنها ۱۵۷ مدرسه روسی- قزاقی با تعداد ۵۰ دانش آموز در هر مدرسه وجود داشت ولی در دوره ۱۹۰۱-۱۹۱۷ تعداد مدارس ابتدایی روسی به ۲۳۸۹ مدرسه افزایش یافت و در سال ۱۹۱۶ دانش آموزان در قزاقستان به ۱۶۴ ۸۵۹ نفر رسید.
در آغاز قرن بیستم و در دوره سوسیالیسم آموزش علوم به صورت فشرده توسعه می‌یابد. و نسل جدیدی از مربیان در منطقه بوجود می‌آید و در مدارس نظرات آثار ارسطو، سقراط، روسو، لئو تولستوی و دیگران تدریس می‌شد. در سال ۱۹۳۱، موسسه پزشکی دولتی آغاز به کار می‌کند و آموزش عالی حرفه‌ای شروع شد و درمان بیماران با بهره‌گیری از تجربه پزشکان و جراحان روسی و خارجی آغاز کردند.
از سال ۱۹۳۲، مرکز آموزشی کالج جمهوری‌خواه قزاقستان آغاز بکار کرد که مربیان آموزشی تربیت بدنی، معلم برای کار در مدارس متوسطه و مدارس تخصصی، مدارس فنی، نیروی متخصص کارخانه‌ها و کشاورزی را تربیت می‌کرد.
در سال ۱۹۳۴ با افتتاح دانشگاه ایالتی قزاقستان شکوفایی آموزش عالی و تربیت متخصصین و نخبگان در قزاقستان آغاز شد.
در سال ۱۹۳۸ دانش آموزان به فراگیری خلاقیت و مهارت‌های علمی و تاریخ هنر و صنایع دستی پرداختند.
در سال ۱۹۴۱ موسسه آموزشی زبان‌های خارجی در آلماتی ایجاد شد که با توجه به جنگ و روابط با غرب جوانان قزاقستان به فراگیری زبان‌های خارجی پرداختند.
در سال ۱۹۴۴ موسسه آموزشی زنان برای تربیت معلم علوم انسانی تأسیس شد و در همان سال کنسرواتور دولتی اعلام کرد که یک مجموعه برای موسیقی شناسی ایجاد شده است که علاوه بر آموزش پیانو، ویولن و فلوت به آموزش کوبیز، دومبرا، آکاردئون پرداخت. و هنرستان آواز برای شکوفایی دانش آموزان مستعد در حوزه موسیقی و آواز فعالیت خود را آغاز کرد.
از سال ۱۹۵۷، مدارس شبانه روزی برای آموزش دانش آموزان و کودکان خانواده‌های محروم، کودکان با بهداشت ضعیف، سیستم آموزش و پرورش با یک برنامه ملایم و یک برنامه دقیق با هدف بهبود سلامت کودکان تأسیس شد.
در سال ۱۹۶۳ موسسه اقتصاد ملی برای آموزشی روند تاریخ سوسیالیسم تأسیس شد و دانشجویان به فراگیری علوم اقتصادی و اجتماعی پرداختند.
از سال ۱۹۷۵ به منظور تأمین نیروهای متخصص انرژی، صنعت و اقتصاد شهری موسسه برق آلماآتا فعالیت خود را آغاز کرد.
در سال ۱۹۷۶ موسسه راه آهن آلماتی برای تربیت متخصصین و مهندسین در حوزه راه آهن و خدمات حمل و نقل شهری تأسیس شد.
در سال ۱۹۷۸ موسسه آموزشی تئاتر، سینما، و خلاقیت‌های هنری جوانان به فعالیت پرداخت.
آموزش مهندسی معماری در سال ۱۹۸۰ توسط موسسه معماری آلماتی شروع شد و از سال ۱۹۸۰ به بعد مخصوصا با استقلال قزاقستان توسعه موسسات و مراکز آموزشی وارد مرحله جدیدی شد.
از جمله کسانی که در رونق و توسعه آموزش در قزاقستان نقش مهمی داشته‌اند، سیاستمداران و شخصیت‌های برجسته‌ای مانند اسفندیاروف، ژانوسوف، ژورگینف بوده‌اند[۱].
دولت جمهوری قزاقستان از سال ۲۰۰۵ تدوین برنامه دولت در توسعه آموزش و پرورش در جمهوری قزاقستان را آغاز کرد که آن را در سال ۲۰۰۵ به تصویب رساند، در سال ۲۰۱۰، برنامه دولت در توسعه آموزش و پرورش فنی و حرفه‌ای در جمهوری قزاقستان و در سال ۲۰۰۸ - ۲۰۱۲، برنامه "کودکان قزاقستان" و برای سال 2011 - 2007، به ارائه برنامه آموزش و پرورش کودکان قبل از مدرسه و برای سال ۲۰۱۰ - ۲۰۱۴ برای دوران ابتدایی پیش بینی شده است.
ساختار و سیاست آموزشی کشور
آموزش و پرورش و آموزش عالی اولویت اصلی و شاخص اصلی توسعه در تمام کشورهای متمدن جهان به شمار می‌رود. آموزش عالی یکی از نقاط مهم زندگی افراد است به خصوص در دنیای مدرن با رقابت سختی که در بازار کار وجود دارد. معمولا در کشورهایی که در آن ۳۵ درصد جمعیت بزرگسالان دارای آموزش عالی هستند نرخ رشد و توسعه (۳۰-۳۵%) اقتصاد از ویژگی‌های آن کشور است.
قزاقستان با پیوستن به اعلامیه بولونیا در ماه مارس ۲۰۱۰ به چهل و هفتمین عضو عالی منطقه آموزش و پرورش اروپا تبدیل شد که در این جریان ۶۰ دانشگاه بزرگ منشور دانشگاه‌های عضو اعلامیه بولونیا را امضاء کردند[i]. بر اساس مفاد این اعلامیه دسته بندی دوره آموزشی هر مقطع تحصیلی قزاقستان به همراه تعداد سالهای مربوط به آن به شرح زیر است:
- مقطع پیش دبستانی، از سن ۵ تا ۶ سالگی - ۱ سال؛
- مقطع ابتدایی، از سن ۶ تا سن ۷ - ۴ سال؛
- مقطع دبیرستان، از سن ۱۰ تا سن ۱۷ - ۷ سال؛
- مقطع کالج ۲ سال آخر دبیرستان 1 سال؛
- تعداد ترم‌های یک سال تحصیلی: چهار ترم است؛
- زمان شروع سال تحصیلی: روز ۱، ماه سپتامبر؛
- زمان پایان سال تحصیلی: روز ۲۵، ماه می؛
- سن دانش آموزان در زمان ورود به مدرسه: ۶-۷ سال؛
- سن دانش آموزان در زمان خاتمه تحصیل در مدرسه: ۱۷-۱۸ سال.
زمان شروع و پایان ترم‌های تحصیلی:
- ترم اول، شروع: روز ۱، ماه سپتامبر؛
- ترم دوم، شروع: روز ۱۲، ماه نوامبر؛
- ترم سوم، شروع: روز ۹، ماه ژانویه؛
- ترم چهارم، شروع: روز ۱، ماه آوریل.
ساعت شروع و پایان یک سال روز تحصیلی:
- مقطع: ابتدایی، شروع ۰۸:۰۰، پایان: ۱۳:۰۰؛
- مقطع: دبیرستان، شروع ۱۳:۳۰، پایان: ۱۹:۰۰.
تعداد ساعات آموزشی (کلاس) یک روز تحصیلی:
- مقطع: ابتدایی: ۴-۵؛
- مقطع: دبیرستان: ۶-۷.
زمان شروع و پایان امتحانات هر ترم تحصیلی:
- ترم اول، شروع: روز ۲۵، ماه اکتبر، پایان: روز ۲، ماه نوامبر؛
- ترم دوم، شروع: روز ۲۰، ماه دسامبر، پایان: روز ۲۸، ماه دسامبر؛
- ترم سوم، شروع: روز ۱۰، ماه مارس، پایان: روز ۱۸، ماه مارس؛
- ترم چهارم، شروع: روز ۱۳، ماه می، پایان: روز ۲۳، ماه می.
زمان‌های تعطیلی آموزشی:
- روز ۴، ماه نوامبر، پایان: روز ۱۱، ماه نوامبر؛
- روز ۳۰، ماه دسامبر، پایان: روز ۸، ماه ژانویه؛
- روز ۲۰، ماه مارس، پایان: روز ۳۱، ماه مارس؛
- روز ۲۵، ماه می، پایان: روز ۳۱، ماه اوت؛
- نحوه ارزشیابی ورود به دانشگاه یا دوره آموزشی پیشرفته تر: امتحان ملی.
مهمترین مناسبت‌ها:
مناسبت‌های ملی - سیاسی: ۱ دسامبر - روز رئیس‌جمهور؛ ۱۶-۱۷ دسامبر - روز استقلال ج.ق.؛ ۱-۲ ژانویه - سال جدید میلادی؛ ۸ مارس - روز زنان؛ ۲۱-۲۲-۲۳ مارس - نوروز؛ ۱ می- روز وحدت ملت‌ها؛ ۷ می- روز مدافعان وطن؛ ۹ می- روز پیروزی چنگ جهانی دوم.
مناسبت‌های دینی - مذهبی: جشن عید فطر و قربان.
سیستم آموزشی مدارس در قزاقستان سیستمی منظم و با کارکرد مناسب است که در دوران تحصیل دانش آموزان علاوه بر فراگیری دروس متداول آموزشی در طول دوران تحصیل برای آنها در مدارس و به خصوص از سوی کاخ‌های دانش آموزی، دانش آموزان در طول سال، به ویژه در ایام تعطیلات برنامه‌های فرهنگی، هنری متنوعی برای آنها اجرا می‌شود و دانش آموزان با مسائل فرهنگی و هنری آشنا می‌شوند.
زبان آموزشی؛ قبلا زبان آموزشی مدارس قزاقستان زبان روسی بوده است ولی از سال ۲۰۰۹ به این سو زبان رسمی آموزشی زبان قزاقی شده است و تنها در تعداد معدودی از مدارس که مختص روس زبان‌ها است آموزش به زبان روسی انجام می‌شود[۲].
سیستم و نظام آموزشی قزاقستان تا سال ۱۹۹۱ که منجر به فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و تشکیل دولتهای مشترک المنافع گردید از سیستم جماهیر شوروی تبعیت می‌کرد ولی با استقلال کشورهای مشترک المنافع و منجمله قزاقستان سیستم آموزش و پرورش آن از سال ۱۹۹۱ دگرگون شد و تمام قواعد و قوانین سیستم آموزش و پرورش در تمام مقاطع تحصیلی بومی سازی شد و هر ساله با تدوین قوانین جدید و اعمال استانداردهای آموزشی رشد و توسعه قابل توجهی در سیستم آموزش و پرورش به وجود آمد.
یکی از قوانین اصلی امور تعلیم و تربیت در جمهوری قزاقستان قانون "آموزش و پرورش" است که سال ۱۹۹۹ به تصویب رسید. ۲۷ جولای سال ۲۰۰۷ قانون جدید در مورد «آموزش و پرورش» به اجرا در آمد. قانون جدید «آموزش و پرورش» در چهارچوب الحاق قزاقستان به سازمان تجارت جهانی و ادغام به فرایند بولونیا استانداردهای بین المللی را در نظر گرفته است. به غیر از این آموزش عالی قزاقستان بر اساس برنامه‌ی دولتی «بیلیم (دانش)» سال ۲۰۰۰، استراتژی پیشرفت آموزش تا سال ۲۰۱۴ -۲۰۱۰، برنامه‌ی توسعه و رشد آموزش و پرورش انجام می‌شود.
آموزش در قزاقستان شامل مقطع ابتدایی، متوسطه و ثانویه (مقطع دیپلم) که مجموعا ۱۱ سال طول می‌کشد، مقطع لیسانس که این مقطع متناسب با رشته و میزان تلاش دانشجویان ۴، ۵ و یا ۶ سال طول می‌کشد. دوره کارشناسی ارشد که معمولا بین ۲ تا ۳ سال طول می‌کشد و دوره دکتری که بین ۳ تا ۴ سال طول می‌کشد به عنوان مقطع آموزش عالی به شکل تمام وقت، پاره وقت، روزانه، شبانه، حضوری و غیر حضوری و به صورت رایگان انجام می‌شود.
در ۲۳ اوت سال ۲۰۱۲ از سوی دولت جمهوری قزاقستان قطعنامه‌ای با شماره ۱۰۸۰ در مورد تعیین استاندارهای اجباری آموزش و پرورش به تصویب رسیده است: بر اساس بند ۲۴ ماده ۴ قانون اساسی جمهوری قزاقستان در تاریخ ۲۷ ژوئیه ۲۰۰۷ مقرر شده است که دولت جمهوری قزاقستان استانداردهای اجباری در حوزه آموزش و پرورش پیش‌دبستانی؛ استانداردهای اجباری آموزش متوسطه (اول، دوم، آموزش متوسطه و عمومی)؛ استانداردهای اجباری آموزش و پرورش در حوزه فنی و حرفه‌ای؛ استانداردهای اجباری آموزش بعد از متوسطه؛ استانداردهای اجباری آموزش عالی استانداردهای اجباری آموزش و پرورش دوره کارشناسی ارشد را تدوین و تصویب کند که این برنامه‌ها توسط کریم ماسیموف نخست وزیر جمهوری قزاقستان در تاریخ ۱ سپتامبر ۲۰۱۳ صادر شده است، لذا بر اساس این دستور طی قطعنامه‌های متعددی استانداردهای الزامی در مقاطع پیش دبستانی، دوره ابتدائی، متوسطه، دوره کالج، کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا تدوین و برای اجرا ابلاغ شده است. که به دلیل گسترده بودن قوانین در هر مقطع از ذکر جزئیات این قوانین و مقررات خود داری می‌شود.
در استانداردهای اجباری دولت مقررات عمومی، اهداف و نتایج حاصل از هر یک از مقاطع تحصیلی، دروس عمومی و اختصاصی، طول مدت تحصیل، نحوه ارزیابی و امتحانات و... سایر مقررات تدوین شده است دولت جمهوری قزاقستان برنامه دولتی توسعه آموزش و پرورش این کشور را برای سالهای 2011 -2020 تدوین کرده است که هدف این برنامه ایجاد رونق اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و فرهنگی و تربیت نیروهای مورد نیاز در این حوزه‌ها در نظر گرفته شده است.
آموزش ابتدایی: تعداد دانش‌آموزان، مدارس، معلمان، میزان بودجه، برنامه‌های آموزشی
با توجه به رشد و توسعه روزافزون آموزش و پرورش پیش از دبستان و یازده ساله آموزش متوسطه در قزاقستان اجباری و رایگان است و در دسترسی به آموزش تبعیض جنسیتی وجود ندارد لذا آموزش و پرورش قزاقستان در بین کشورهای جهان از وضعیت مطلوبی برخوردار شده است.
بنا به گزارش روزنامه تنگری نیوز رئیس آژانس آمار قزاقستان علیخان اسماعیلوا اعلام کرده است که طبق آمار سال ۲۰۱۱ نسبت مردان به زنان در قزاقستان تقریبا برابر بوده است یعنی از کل جمعیت ۱۷۵۳۰۰۰ نفری قزاقستان زنان ۵۸،۸ درصد و مردان ۴۸،۲ درصد بوده است (به ازاء هر ۱۰۰ نفر پسر ۱۰۶ نفر دختر متولد شده است[۳]).
در سال ۲۰۱۵ در قزاقستان ۳۹۷ ۶۰۰ کودک متولد شده است که ۵۱،۵ درصد آن پسر و ۴۸،۵ نفر آنها دختر بوده است، یعنی به ازاء هر ۱۰۶،۳ پسر تعداد ۱۰۰ دختر متولد شده است که بیشترین نرخ تولد در منطقه مانگستائو با ۳۱۲۵ تولد و کمترین نرخ تولد در شمال قزاقستان، کستانای با ۱۴۴۴ نفر، و شرق قزاقستان با ۱۶۳۷ نفر کمترین نرخ تولد را داشته‌اند[۴].
بنا بر این با توجه به اینکه نرخ بی‌سوادی در قزاقستان بسیار کم است و بیشتر کودکان به مدرسه می‌روند لذا نسبت دانش آموزان پسر به دختر نیز بر اساس میزان تولد دختر و پسر با هم برابر است.
در سال ۲۰۰۵ بیش از ۱۴۹۰۰۰ دانش آموز معلول وجود داشته است که این تعداد دانش آموز معلول در سال ۲۰۱۰ به ۱۲۴۰۰۰ نفر تقلیل یافته است، که تحت آموزش خاص قرار دارند.
طول مدت تحصیلی در مقطع دبستان تا کالج ۱۱ سال است که برای سال اول تحصیلی ۲۴ ساعت، برای سال دوم ۲۵ ساعت، برای سال سوم ۲۹ ساعت، برای سال چهارم ۲۹ ساعت، برای سال پنجم ۳۲ ساعت، سال ششم ۳۳ ساعت، سال تحصیلی هفتم ۳۴ ساعت، ۳۶ ساعت برای کلاس هشتم، در کلاس نهم ۳۸ ساعت، برای دهمین سال تحصیلی ۳۹ ساعت و برای کلاس یازدهم ۳۹ ساعت تحصیلی در هفته وجود دارد و طول مدت سال تحصیلی در هر سال در کلاس‌های ۲ الی ۱۱، ۳۳ هفته تحصیلی است.
سال تحصیلی در تاریخ ۱ سپتامبر آغاز می‌شود و قبل از ۱ جولای به پایان می‌رسد. زمان تعطیلات ۱۱ هفته در هر سال، از جمله زمستان است.
امروزه در قزاقستان تعداد ۹۱۴۸ پیش دبستانی (مهد کودک) برای کودکان ۳-۶ ساله با بیش از ۷۰۰۰۰۰ کودک، تعداد ۵۴۷۴ مدرسه برای تحصیل دانش آموزان از پایه ۶ تا ۱۱ (سال ۲۰۱۴) و تعداد ۱۱۴۸ دانشگاه در مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا وجود داشته است.
در سال ۲۰۱۳، ۸۷۶۴ مرکز قبل از دبستان (۳۳۴۰ کودکستان، مهد و ۵۴۲۴ مینی مراکز) برای حدود ۶۷۳۷۰۰ کودک دایر بوده است.
بیشترین میزان ثبت نام مهد کودک در پاولودار (۱۰۰%)، در (%۹۹,۵) Kostanai و در Karaganda (۹۸,۳%)، شرق قزاقستان (۹۷,۴%) و غرب قزاقستان (۹۵,۷%) مشاهده شده است.
در تمام مناطق کشور روند رشد مراکز قبل از مدرسه خصوصی قابل ملاحظه است، (به استثنای: آتیرائو، قزاقستان غرب و منطقه کاراگاندا)، در حال حاضر، سهم مهد کودک‌های خصوصی %۲۴ از تعداد کل مهد کودک‌ها است.
شایان ذکر است که از نظر "پوشش کودکان بین ۰ تا ۶ سال آموزش و پرورش پیش دبستانی و آموزش" قزاقستان همتراز با استرالیا، کانادا، فنلاند، یونان، لهستان، سوئیس و ترکیه است که در آن حدود ۶۰ درصد از کودکان در این گروه سنی توسط مهد کودک تحت پوشش است آموزش و پرورش قرار دارند. دولت جمهوری قزاقستان در ۲۳ آگوست ۲۰۱۲ ۸۰ ۱۰۸۰ در مورد استانداردهای اجباری دولت در حوزه آموزش و پروش پیش دبستانی قطعنامه‌ای به شرح زیر صادر کرد:
مقررات عمومی:
این استاندارد اجباری در پرورش پیش دبستانی مطابق با قانون جمهوری قزاقستان در تاریخ ۲۷ ژانویه ۲۰۰۷ "در آموزش و پرورش" تدوین شده است.
در این قانون الزامات استاندارد اجباری عبارت اند از:
توسعه برنامه‌های درسی آموزش و پرورش پیش دبستانی، حصول اطمینان از تشکیل توانایی‌ها و ظرفیت‌های کلیدی؛ در اجرای منافع و تمایلات کودک با هدف؛ اجرای روند آموزش در موسسات آموزش قبل از مدرسه و آموزش.
آموزش و پرورش پیش دبستانی با هدف توسعه و رشد کیفیت فیزیکی، شخصی و فکری کودکان، ایجاد صلاحیت‌های کلیدی مورد نیاز برای اطمینان از موفقیت اجتماعی و رقابت در طول زندگی، که آموزش قبل از دبستان موارد زیر را فراهم می‌کند:
- حفاظت از زندگی و تقویت سلامت کودک، رشد کامل فیزیکی، شکل گیری ارزش‌های یک زندگی سالم بر اساس سنت‌های ملی مردم جمهوری قزاقستان؛
- ایجاد یک فضای کامل و ارائه پشتیبانی یکپارچه توسعه فردی از قبل از مدرسه توسعه گفتار، زبان، فرهنگ، ارتباطات، آموزش و اصول خواندن و نوشتن؛
- شکل گیری ارزش‌های اخلاقی کودکان پیش دبستانی همسو با رفتار مثبت انسانی، هنجارها، قواعد رفتار، آداب و رسوم و سنت‌های حاکم در جامعه مردم قزاق؛
- توسعه عشق به سرزمین مادری، احترام به نمادهای ملی، نگرش انسانی به جهان خارج، خانواده و مردم ملیت‌های مختلف؛
- ایجاد تصویر مفهوم اصلی و جامعه جهانی و محیط اجتماعی در کودکان؛
- رشد درک و فهم کودک، روش‌های تشکیل فعالیت فکری، توسعه کنجکاوی فکری؛
- توسعه حس زیبایی شناسی کودک، خلاقیت در گرافیک، هنر و کلام و فعالیتهای موسیقی. محتوای این حوزه آموزشی از طریق یک فعالیت آموزشی سازمان یافته به وجود می‌آید، که فعالیت مستقل کودکان و بزرگسالان و فعالیتهای مشترک کودکان شکل می‌گیرد؛
- محتوای آموزش قبل از مدرسه شامل پنج حوزه آموزشی: "سلامت"، "ارتباط"، "دانش"، "خلاقیت" و"جامعه" است.
حوزه آموزشی "سلامت"
هدف از این آموزش بالا بردن نگرش وجدان سلامت خود، درک سلامت به عنوان ارزش اصلی اعطا شده به انسان، توسعه فعالیت بدنی و تشکیل کیفیت فیزیکی کودکان است. سازماندهی فعالیتهای آموزشی در آموزش و پرورش در حوزه "سلامت":
- تربیت بدنی؛
- امنیت اصول رفتاری.
حوزه آموزش "ارتباطی"
هدف: آموزش کودک پیش دبستانی تربیت شخصیت چند زبانه با ارزش‌های اساسی از زبان مادری، آماده سازی کودک در تعاملات اجتماعی و فرهنگی، توانایی برقراری ارتباط کلامی و غیر کلامی با جهان خارج.
سازماندهی فعالیتهای آموزشی در زمینه‌های آموزش "ارتباطی":
حوزه آموزشی "دانش"
هدف: تربیت کودک پیش دبستانی که قادر به درک تصویر کامل از جهان و استفاده از اطلاعات برای حل مشکلات حیاتی باشد است.
سازماندهی فعالیتهای آموزشی در منطقه آموزشی "دانش":
- سنجش؛
- آموزش مفاهیم ریاضی ابتدایی؛
- ساخت و ساز؛
- چارچوب محیط زیست؛
- آشنایی با جهان اطراف.
منطقه آموزشی "خلاقیت"
هدف: ایجاد حوزه حسی-عاطفی و طعم زیبایی از کودک، توسعه فرهنگ تفکر خلاق و تخیل در کودکان سنین قبل از مدرسه.
سازماندهی فعالیتهای آموزشی در زمینه‌های آموزشی "ایجاد":
- نقاشی؛
- مدل سازی؛
- نرم افزار؛
- موسیقی.
منطقه آموزشی "جامعه"
هدف: مطالعه بالا بردن، شخصیت خلاق اجتماعی و تطبیقی، قادر به رفتار مثبت و نگرش در جامعه، آموزش و پرورش از عشق به کشور، احترام به بزرگان است.
سازماندهی فعالیتهای آموزشی در زمینه آموزش و پرورش "جامعه:"
- خودشناسی؛
- آشنایی با محیط زیست؛
زبان آموزشی:
در نهاد‌ها و گروه‌های آموزشی دولت، آموزش زبان قبل از مدرسه "زبان قزاقی" است که جایگزین زبان روسی شده است.
- حداکثر مجاز آموزش دانش آموزان و دانشجویان در هفته، مدت زمان یک فعالیت آموزشی سازمان یافته معرفی به منظور حفاظت سلامت و روح و روان کودک است.
- حجم کار از تمام سطوح سنی آموزش قبل از مدرسه مربوط به هنجارهای بهداشتی و قوانین برای توسعه استانداردهای آموزشی دولت از آموزش و پرورش پیش دبستانی و آموزش است. چارچوب الگوی برنامه درسی تعیین شده برای هر دوره سنی.
کودک در فراغت از تحصیل در آموزش‌های پیش دبستانی به مهارت‌های زیر دست پیدا خواهد کرد:
- رشد فیزیکی؛
- کنجکاوی؛
- فعالیت؛
- احساس پاسخگویی؛
- تسلط به وسایل ارتباطی و راه‌های تعامل با بزرگسالان و همسالان؛
- درک تصویر اولیه از خود، خانواده و جامعه (جامعه نزدیک)، دولت (کشور)، جهان و طبیعت؛
- تسلط مهارت‌ها و توانایی‌های لازم برای تحصیل در مدرسه.
نظام فرهنگی و آموزشی در مدارس قزاقستان شامل دوره‌های ابتدایی و متوسطه است. تحصیلات تا دوره‌ی متوسطه، رایگان و اجباری است که از سن هفت سالگی شروع می‌شود. پیش از انقلاب اکتبر، دو نوع مدرسه در قزاقستان وجود داشت: مدارس روسی و مدارس و مکتب‌خانه‌های دینی که اکثرا در جنوب و جنوب شرقی کشور رواج داشت. اما در حال حاضر، مدارس در قزاقستان به مدارس روسی و مدارس قزاقی تقسیم می‌شوند. زبان آموزشی در مدارس روسی، روسی و در مدرسه‌های قزاقی به زبان قزاقی است. زبان‌های خارجی همچون انگلیسی، آلمانی، فرانسوی و عربی و اخیرا فارسی نیز در برخی از مراکز دانشگاهی تدریس می‌شود.
نرخ سواد: از برکات آموزش اجباری و رایگان در جمهوری قزاقستان، نرخ سواد برابر است با 99/4 درصد که زنان نیز از نرخ باسوادی بالایی برخوردارند.
شاخص‌های کلیدی و آمار آموزش در قزاقستان
دولت قزاقستان برنامه و قانون سیستم آموزش عالی کشور را برای سالهای ۲۰۱۱ الی ۲۰۲۰ ترسیم کرده است و از سوی وزیر آموزش و پرورش برنامه‌ای برای نظارت بر میزان دستاوردهای قانون پیش بینی شده توسط دولت برای دوره ۲۰۱۱- ۲۰۱۴ طی شماره RK از ۲۰۱۱/۱۲/۳۰ ۵۵۹۸۰. تنظیم شد. که نتایج حاصل از نظارت بر برنامه‌های سه ساله از سال ۲۰۱۱ - ۲۰۱۵ از نظر رشد به قرار زیر می‌باشد:
در مقایسه با سال ۲۰۱۰ که ۶۴۴۶ واحد آموزشی وجود داشته است ۲۳۱۸ واحد کودکستان، مهد کودک و مراکز متوسط و مهد کودک خصوصی یعنی ۱۸،۴ درصد افزایش یافته است. و افراد تحت پوشش پیش دبستانی برای کودکان ۳ تا ۶ سال در سال ۲۰۱۳ حدود %۷۳،۴ و در سال ۲۰۱۰ حدود %۵۵ افزایش داشته است.
آمار مراکز پیش دبستانی در سال ۲۰۱۳ تعداد ۸۷۶۴ مرکز شامل ۳۳۴۰ کودکستان، مهد و ۵۴۲۴ مراکز متوسط برای آموزش ۶۷۳۷۰۰ کودک بوده است که بیشترین میزان پوشش کودکان در مراکز پیش دبستانی در پاولودار ۱۰۰%، در کستانای %۹۹،۵ در کاراگاندا ۹۸،۳%، شرق قزاقستان %۹۷،۴ و در غرب قزاقستان %۹۵،۷ بوده است.بنا براین در تمام نقاط کشور روند رشد مدارس خصوصی قبل از دبستان به جز در منطقه آتیرائر در غرب قزاقستان و استان کاراگاندا کاملا مشهود است. به طوری که در حال حاضر مهدکودک‌های خصوص نسبت به کل مهد کودک‌های موجود %۲۴ است.
از نظر پوشش کودکان پیش دبستانی از ۰ تا ۶ سال در قزاقستان همتراز با کشورهای استرالیا، کانادا، فنلاند، یونان، لهستان، سوئیس و ترکیه است که در آن حدود ۶۰ درصد از کودکان در این گروه سنی توسط پیش دبستانی تحت پوشش آموزش و پرورش قرار دارند.
تعداد مراکز آموزش متوسطه از ۲۶ مرکز در سال ۲۰۱۱ به ۹۰ مرکز در سال ۲۰۱۳ یعنی حدود %۴ افزایش یافته است.
در ۶۰۸۸ مدرسه متوسطه یعنی حدود %۸۴،۶ مدارس به ۱۹۸۶۴۵۶ دانش آموز حدود %۸۴،۴ و به ۲۵۴۸۵۵ دانش آموز کم درآمد %۹۹ از این دانش آموزان غذای گرم رایگان داده می‌شود.
در مناطق آستانا، آلماتی، آکتوبه، آتیرائو و غرب قزاقستان تقریبا به تمام دانش آموزان مدارس ابتدایی غذای گرم داده می‌شود.
با توجه به رشد و توسعه روز افزون آموزش و پرورش پیش از دبستان و یازده ساله آموزش متوسطه در قزاقستان اجباری و رایگان است و در دسترسی به آموزش تبعیض جنسیتی وجود ندارد لذا آموزش و پرورش قزاقستان در بین کشورهای جهان از وضعیت مطلوبی برخوردار شده است.
وضعیت آموزش متوسطه
در تاریخ ۱ ژوئیه سال ۲۰۱۰ در قزاقستان تعداد ۷۵۷۶ مدرسه متوسطه دولتی تحت نظارت و مدیریت نهادهای اجرایی محلی فعالیت می‌کردند، که حدود ۲,۵ میلیون دانش آموز در این مدارس آموزش دیده‌اند. از تعداد کل مدارس %۶۴,۶ آنها داری ساختمان‌های معمولی و ۲۰۱ مدرسه احتیاج به تعمیرداشته است در مدارس ابتدایی و متوسطه تنها ۴۱،۷ درصد مجهز به آزمایشگاه فیزیک، ۱۳،۲ درصد دارای آزمایشگاه شیمی. ۱۶،۳۰ درصد دارای اتاق زیست شناسی بوده‌اند.
از هر پنج نفر معلم یک نفر بیش از ۵۰ سال یا بیشتر سن دارند. تعداد کل معلمان با تجربه بیش از سه سال ۱۳ درصد است که با آموزش‌های دوره‌ای اطلاعات آنها به روز رسانی می‌شود. تعداد کارکنان جوان سیستم آموزش و پرورش ۲،۶ در صد است.
بر اساس آمار دولتی ۱ جولای سال۲۰۱۰، ۳۰۶ مدرسه حرفه‌ای، ۴۸۰ کالج وجود داشته است که در مقایسه با مدت مشابه در سال ۲۰۰۵ تعداد آنها ۶۴ مورد افزایش یافته است که ۲۲،۸ درصد آن در مناطق روستایی واقع شده است.
استانداردهای اجباری دولت در مورد آموزش متوسطه
مقررات عمومی:
استاندارد اجباری آموزش متوسطه مطابق با ماده ۵۶ قانون جمهوری قزاقستان در تاریخ ۲۷ ژوئیه سال ۲۰۰۷ تصویب شده است.
سازمان آموزش و پرورش جمهوری قزاقستان اقدام به انجام فعالیتهای آموزشی مطابق با موارد زیر می‌کند:
- تعیین استانداردهای آموزشی آموزش متوسطه؛
- تدوین برنامه‌های درسی.
استاندارد اجباری آموزش متوسطه:
- تبیین قواعد کلی و ساختار اساسی (اجباری) محتوای آموزش متوسطه؛
- تنظیم حجم بار تحصیلی دانش آموزان، شرایط نظام روند آموزشی، و کیفیت سیستم نظارت و ارزیابی دانش؛
- تعیین الزامات مورد نیاز برای سطح آموزش دانش آموزان در موسسات آموزشی؛
- تعیین الزامات اجرای روند آموزشی: استفاده منطقی از بودجه دولت، و نظارت بر مواد پایه و فنی موسسات آموزشی، و بهداشت و ایمنی دانش آموزان.
استاندارد آموزش متوسطه، اصطلاحات و تعاریف مطابق با قانون جمهوری قزاقستان "در مورد آموزش و پرورش".
از سپتامبر ۲۰۱۲ معلمان مدارس به سه دسته تقسیم شدند که برای معلمین سطح ۱ حدود ۱۰۰%، معلمین سطح ۲ حدود %۷۰ و معلیمان سطح ۳ حدود %۳۰ به حقوق و مزایای آنها افزوده شد.
وضعیت رشد آموزش و پرورش در قزاقستان در سال ۲۰۱۳ با رشد ۲۲ پله‌ای جایگاه رتبه ۵۰ را در بین ۱۴۸ کشور به خود اختصاص داده است.
از نظر شاخص توسعه انسانی قزاقستان در سال ۲۰۱۳ جایگاه ۶۹ از ۱۸۷ کشور در رتبه کشورهای با شاخص توسعه انسانی بالا قرار گرفته است. در حالی که در سال ۲۰۱۰ دانشگاه‌های قزاقستان در رتبه بندی جهانی قرار نمی‌گرفتند.
در سطح آموزش عالی یک دستاورد بزرگ برای قزاقستان حاصل شد که دو دانشگاه قزاقستان موجود در بین ۴۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار گرفته است .همانطور که در اوایل ۲۰۱۰ دانشگاه قزاقستان در رتبه بندی جهان نمی‌گرفت.
بنابراین از مجموع شاخص‌های نظارتی چنین بر می‌آید که در سالهای اخیر تغییرات مثبتی در نظام آموزش و پرورش کشور حاصل شده است[۵].
آموزش برای دانش آموزان تا پایان دوره متوسطه شامل دوره ابتدائی، فنی و حرفه‌ای اولیه؛ متوسطه حرفه‌ای ثانویه الزامی است که در این دوره برای دانش آموزان با استعداد برنامه‌های ویژه آموزشی اجرا می‌شود.
سیستم آموزش عالی در جمهوری قزاقستان
تعداد دانشجویان، دانشگاهها و مراکز آموزش عالی در کشور، استادان، میزان، بودجه، اصول و مبانی و اهداف آموزش، تعداد دانشجویان دختر آموزش عالی به عنوان نمادی از آموزش و پرورش پس از آموزش ابتدایی، متوسطه و حرفه‌ای شامل مجموعه‌ای از دانش نظام مند و مهارت‌های عملی که به ما اجازه حل و فصل نظری و عملی کار‌ها و امور تخصصی را می‌دهد.
در قزاقستان هم آموزش عالی بالاترین سیستم آموزشی به شمار می‌رود که بر اساس اعلامیه بلونیا که قزاقستان در ماه مارس سال ۲۰۱۰ به آن پیوست به عنوان چهل و هفتمین عضو عالی منطقه‌ای آموزش و پرورش اروپا تبدیل شد و هم اکنون حدود ۶۵ دانشگاه قزاقستان منشور این اعلامیه را امضاء کرده‌اند. بنا براین با پیوستن قزاقستان به این اعلامیه، آموزش عالی دارای سه سطح کارشناسی - کارشناسی ارشد - دکتری، تعریف شده است.
آموزش عالی در قزاقستان پس از دوره متوسطه و حرفه‌ای (دوره کالج) بصورت تمام وقت، پاره وقت، شبانه، از راه دور و پژوهشی به طور رایگان آغاز می‌شود.
کلاس‌های تمام وقت و روزانه که معمولا در این فرم آموزشی در تمام طول روز با میانگین ۵ الی ۶ ساعت آموزش داده می‌شود.
کلاس‌های شبانه که بعنوان دوره آموزشی پاره وقت شناخته می‌شود معمولا از ساعت ۶ بعد از ظهر حد اقل به مدت ۴ ساعت دایر می‌باشد که دانشجو می‌تواند در طول روز به کار بپردازد، و بعد از ساعت ۱۸ به آموزش بپردازد. که البته بعضی از رشته‌ها در این فرم آموزشی ممکن نیست.
آموزش از راه دور- مجموعه‌ای از آموزش هایی است که دانشجویان در فرایند یادگیری، معمولا از طریق فن آوری اینترنت و فضای مجازی به صورت آنلاین برای آموزش استفاده می‌کنند.
شهروندان قزاقستان فرصت دارند که از آموزش عالی رایگان به صورت رقابتی بهره‌مند شوند، که نحوه دریافت کمک مالی آموزشی دانشجویان از دولت را می‌توان در سایت اینترنتی وزارت علوم مشاهده کرد.
پیاده سازی سیاست راه آینده" جوانان دولت جمهوری قزاقستان تا سال ۲۰۲۰ طی قطعنامه شماره ۱۹۱ Ng، ۲۰۱۳/۰۲/۲۷ و برنامه عملی اجرای آن تدوین شده است.
وضعیت آموزش عالی و مراکز مهم دانشگاهی
با توجه به اهتمام دولت به امر آموزش عمومی، تحصیل در اکثر دانشگاه‌های کشور، رایگان است و فرصت برای تحصیل جوانان به ویژه برای شهر‌ها و مناطق کوچک مهیاست. دانشگاه‌های مهم و بزرگ کشور در شهر آلماتی و سپس آستانا مستقر اند. دانشگاه ملی فارابی آلماتی در رده بندی‌های جهانی و منطقه‌ای همواره جایگاه اول آسیای مرکزی را با اختلاف بسیار به خود اختصاص داده است: در این دانشگاه که در سال ۱۹۳۳ تأسیس شده است بیش از ۲۰ هزار دانشجو مشغول به تحصیل اند. دانشگاه ملی اوراسیا، دانشگاه فنی ساتبایف و دانشگاه فنی قزاقستان - بریتانیا در رده‌های بعدی قرار دارند.
در این میان دانشگاه بین المللی نظربایف که در سال ۲۰۰۹ در آستانا تأسیس شده است تلاش می‌کند از طریق همکاری با دانشگاه‌های مهم بین المللی و کسب استانداردهای جهانی به عنوان نمایه تحصیلات عالی قزاقستان مطرح شود.
۱۵۰۰ دانشجو در این دانشگاه تحصیل می‌کنند که کاملا بورسیه هستند. دولت همچنین در قالب برنامه بین المللی «بولاشاک» هر ساله حدود ۴۰۰ دانشجو را به صورت بورسیه در رشته‌های مهم عازم دانشگاه‌های کشورهای توسعه یافته (به ویژه غربی) می‌کند.
آموزش عالی در مراکز و دانشگاهها صورت می‌گیرد و همه‌ی دوره‌های آموزش عالی به نوعی به تخصص منتهی می‌شوند. تحصیلات دانشگاهی به صورت روزانه، شبانه و مکاتبه‌ای انجام می‌گیرد و بیشتر دانشجویان از شهریه و مقرری بهره‌مند هستند. صلاحیت ورود داوطلبان به آموزش عالی به وسیله‌ی آزمون ورودی سنجیده می‌شود. قزاق‌ها سهم بیشتری از دانشجویان را در آموزش عالی نسبت به دیگر جمهوری‌ها دارند. دانشگاهها و مراکز فرهنگی، بیشتر در رشته‌های حقوق، بیولوژی، شیمی، فیزیک، ریاضی، جغرافی، شرق شناسی، مکانیک، تاریخ و مردم شناسی، زبان شناسی، روزنامه نگاری، فلسفه و علوم سیاسی، اقتصاد، جامعه شناسی و موسیقی و ورزش فعال هستند در حال حاضر، دانشگاه الفارابی در آلماتی قزاقستان بزرگترین نهاد فرهنگی و آموزشی به حساب می‌آید. دانشگاه آبلای خان، دانشگاه بین المللی روزنامه نگاری، دانشگاه بین المللی خواجه احمد یسوی (دانشگاه قزاق - ترک ) در شهر ترکستان، دانشگاه اوراسیا در شهر آستانه (پایتخت جدید قزاقستان )، انستیتو زبان عرب در شهر چیمکنت در جنوب قزاقستان، دانشگاه آبای و دانشگاه تربیت معلم از جمله نهادهای فرهنگی و آموزشی مهم در این جمهوری هستند.
برای دستیابی به دانش و تکنولوژی جدید روز، دانشگاهها نقش اصلی را ایفا می‌کنند. در قزاقستان اغلب موسسه آموزش عالی مجهز به تکنولوزی کارآمد روز از جمله سایت‌های کامپیوتری است.کاربرد تجهیزات آموزشی پیشرفته علاوه بر دانشگاهها در مدارس این کشور نیز مورد توجه مسئولان است. استفاده از استادان خارجی در رشته‌های گوناگون و تربیت نیروهای متخصص از جمله اهداف اصلی است.برای تکمیل پروژه جذب تخصص روز علاوه بر بکارگیری استادان خارجی، به دانشجویان مستعد بورسیه‌های تحصیلی خارج از کشور (بولاشاک) اعطا می‌شود. قزاقستان منتظر بازگشت نیروهای تحصیل کرده خود است تا با به کار گیری آنان در مدیریت‌های مختلف تحولی اساسی در توسعه همه جانبه این کشور محقق گردد. در سالهای اخیر بورسیه‌های دولتی افزایش چشمگیری داسته است: در دانشگاه‌های قزاقستان بیش از دویست گروه علمی و آموزشی در دانش‌های گوناگون مشغول فعالیت است. دانشگاه «نظربایف» نمونه و الگویی برای دانشگاه‌های قزاقستان است که در آن مدل نوآوری و خلاقیت آموزشی با متدهای جدید به کار گرفته می‌شود. نکته قابل توجه و مهم این است که جهت گیری آموزش دانشگاهی تماما بر اساس نیاز سنجی بخش‌های مختلف تولیدی و فرهنگی و بازار کار و نیاز اجتماعی است .از این رو هیچ فارغ التحصیلی بدون نیاز اجتماع به تخصص او تربیت نمی‌شود.
در قزاقستان بیست مرکز برای شناسایی استعدادهای درخشان راه‌اندازی شده است.این مراکز استعدادهای درخشان را شناسایی و راهی دانشگاه‌های ویژه می‌کنند. بنابر سیاست گذاری رییس جمهور جهت گیری دانشگاهها باید در راستای فعالیتهای نوآورانه باشد. از اهداف کوتاه مدت دانشگاهی در قزاقستان رسیدن به استانداردهای جهانی است به این منظور ارتقاء دست کم دو دانشگاه به رتبه بهترین دانشگاه‌های جهان مدنظر مسئولان قراردارد.
استفاده از ظرفیت اقتصادی مردمی در راستای توسعه دانشگاه نیز از اهداف آموزش عالی در این کشور است. به این منظور بخشی از آموزش دانشگاهی در قزاقستان غیر دولتی و با هزینه خانواده‌ها صورت می‌گیرد. دولت برای این مقصود آموزش‌های ویژه‌ای برای خانواده‌ها در نظر گرفته و سیستمی طراحی و به خانوده‌ها اموخته شده که در آن به پس اندازهای مالی ویژه فرزندان شان در سطح آموزش عالی مبادرت می‌نمایند. دانشگاه‌های قزاقستان اختیارات قابل توجهی در عقد قراردادهای فی مابین در زمینه تبادل استاد و دانشجو با سایر کشور‌ها دارند. این امر به زودی تحول بزرگی در ارتقا سطح آموزش و جذب تخصص در این کشور خواهد داشت.
طبق آمارهای رسمی از هر ۳۷ فارغ التحصیل مقطع دکترا در علوم مختلف تنها یک نفر به تدریس و استادی در دانشگاه مشغول شده و بقیه مستقیما وارد بازار کار و تولید می‌شوند. این خود نشان دهنده هدفمند بودن آموزش عالی در قزاقستان است.
از ویژگی‌های فعالیتهای دانشگاهی در قزاقستان توجه به امور فرهنگی و فوق برنامه است. دانشجویان ضمن فراگیری علوم در رشته‌های تخصصی مبادرت به آموزش و تجربه هنرهای دلخواه خود می‌کنند. برنامه‌های جذاب مسابقات هنری از جمله موسیقی، رقص، نمایش، آوازخوانی، مسابقات ورزشی و... از فعالیتهای روزمره دانشگاهی است. از این رو دانشگاه در قزاقستان جاذبه‌های بسیاری برای دانشجویان دارد.
مراکز و نهادهای آموزشی دولتی
امروزه در قزاقستان تعداد ۹۱۴۸ پیش دبستانی (مهد کودک) برای کودکان ۳-۶ ساله (بیش از ۷۰۰۰۰۰ کودک)، تعداد ۵۴۷۴ ( ۱,۰۴,۲۰۱۴) مدرسه برای تحصیل دانش آموزان از پایه ۶ تا ۱۷، تعداد ۱۳۶ دانشگاه در مقاطع تحصیلی کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا وجود دارد.
دانشگاه آبلای خان، دانشگاه بین المللی روزنامه نگاری، دانشگاه خواجه احمد یسوی ( قزاق - ترک ) در شهر ترکستان، دانشگاه اوراسیا در شهر آستانه (پایتخت جدید قزاقستان)، انستیتو زبان عرب در شهر چیمکنت در جنوب قزاقستان، دانشگاه آبای، دانشگاه الفارابی و دانشگاه تربیت معلم دختران (ژنپی) از جمله نهادهای فرهنگی و آموزشی مهم در این جمهوری هستند.
آموزش و پرورش قزاقستان در سال ۲۰۱۳ در رنکیگ بین المللی با ۲۲ رتبه در میان ۱۴۸ کشور رتبه ۵۰ را از آن خود کرده است و شاخص توسعه انسانی (HDI) قزاقستان به طور پیوسته بهبود یافته است. در سال ۲۰۱۳، قزاقستان رتبه ۶۹ از ۱۸۷ کشور را در بین گروه کشورهای با HDI بالا را بخود اختصاص داده است.
جدول 1. سیر رشد مراکز نظام آموزش دولتی
| 2004-2005 | 2005-200 | 2006-200 | 2007-2008 | 2008-200 | 2009-2010 | 2010-2011 |
| 25710 | 31210 | 32490 | 33190 | 33490 | 34840 | 35425 |
جدول ۲. شاخص‌های اصلی آموزش عالی و تحصیلات تکمیلی
| شاخص | 2007/2008 | 2008/2009 | 2009/2010 | 2010/2011 |
| مجموعه موسسات آموزش عالی | 140 | 144 | 145 | 148 |
| تعداد دانش آموزان | 717053 | 633814 | 610264 | 620442 |
| ثبت نام دولتی | 125179 | 118629 | 141852 | 140533 |
| % | 17,5 | 18,7 | 23,2 | 22,6 |
| آموزش زبان قزاقی | 334998 | 301815 | 303720 | 319940 |
| % | 47,0 | 47,6 | 49,8 | 51,5 |
| تمام وقت | 377989 | 330970 | 318712 | 329408 |
| % | 53,0 | 52,0 | 52,2 | 53,1 |
| مکاتبه ای | 339064 | 302844 | 291552 | 285311 |
| % | 47,0 | 48,0 | 47,8 | 45,9 |
دانشگاه‌های قزاقستان
قزاقستان در رتبه بندی یونسکو رتبه ۷ را دارد که نه تنها بالاتر از کشورهای مشترک المنافع بلکه رتبه آن از بسیاری از کشورهای پیشرفته نیز بالاتر است.
جدول شماره 3. تعداد موسسات آموزش عالی در قزاقستان ۲۰۰۸-۲۰۱۳
| سال | 2007/2008 | 2008/2009 | 2009/2010 | 2010/2011 | 2011/2012 | 2012/2013 |
| جمعا | 140 | 144 | 145 | 148 | 146 | 132 |
| دولتی | 57 | 55 | 55 | 56 | 57 | 54 |
| خصوصی | 83 | 89 | 90 | 92 | 89 | 78 |
منبع: وزارت آموزش و علوم جمهوری قزاقستان
- فرهنگستان علوم قزاقستان یکی از مهمترین مراکز آموزشی قزاقستان به شمار می‌رود که در سال ۱۹۴۶ تأسیس شده است و در زمینه‌های مختلف علوم فیزیک، ریاضی، جغرافی، شیمی، بیولوژی، فیزیولوژی و جامعه شناسی فعالیت دارد.
- دانشگاه دولتی فارابی: دانشگاه دولتی و ملی قزاقستان است در سال ۱۹۳۴ تأسیس گردید و از سال ۱۹۹۱ به دانشگاه «الفاربی» تغییر نام داد در این دانشگاه تعداد اساتید این دانشگاه ۱۵۳۰ نفر و دانشجویان نیز حدود ۱۴۰۰۰ نفر می‌باشد که به صورت روزانه، شبانه و مکاتبه‌ای به تحصیل مشغول اند. این دانشگاه عضو سازمان بین المللی دانشگاهها می‌باشد.
- از دیگر دانشگاه‌های مهم قزاقستان می‌توان: دانشگاه دولتی کاراگاندا، دانشگاه زبان‌های خارجی قزاق، دانشگاه خواجه احمد یسوی و بسیاری از مؤسسات آموزش عالی دیگر نام برد.
مقاطع تحصیلی در مراکز آموزش عالی
در آموزش عالی: یک ساعت کلاس دانشگاهی متناسب با رشته و سال تحصیلی بین ۵۰، تا ۱۰۰ دقیقه متغییر است، مدت زمان کل سال تحصیلی تقریبا ۳۶ هفته است که دوره علمی یک ترم ۱۵ هفته تعریف شده است.
آموزش عالی در جمهوری قزاقستان از نظر قانون به سه دسته تقسیم می‌شود:
- آموزش عالی پایایی؛
- آموزش عالی تخصصی؛
- آموزش عالی علمی و تعلیمی (فوق لیسانس، دکترا).
آموزش عالی در جمهوری قزاقستان بر طبق استاندارد بولونیا در سه مقطع یعنی لیسانس (کارشناسی)، فوق لیسانس (کارشناسی ارشد) و دکترا انجام می‌شود. اما فقط دانش آموزانی که آموزش متوسطه، فنی و حرفه‌ای و یا متوسطه‌ی ویژه را می‌خوانند می‌توانند در دانشگاهها ادامه‌ی تحصیل بدهند. آموزش عالی در مقطع لیسانس (کارشناسی) ۴ سال، در مقطع فوق لیسانس (کارشناسی ارشد) ۲ سال (آموزش عالی ویژه ۱ سال) و در مقطع دکترا 2-3 سال طول می‌کشد. ولی کسانی که در رشته‌های پزشکی درس می‌خوانند اول باید دیپلم آموزش عالی را که ۵ سال طول می‌کشد گذرانده بعد دوره‌ی تخصصی (residency) را بگذرانند و سپس وارد دوره‌ی فوق لیسانس و دکترا شوند.
در جمهوری قزاقستان موسسه‌های آموزش عالی در قالب انستیتو، اکادمی و دانشگاه فعالیت می‌کنند.بر طبق آمار سال ۲۰۱۰-۲۰۱۱ در کشور قزاقستان ۱۴۹ موسسه آموزش عالی از جمله ۹ دانشگاه ملی، ۱۳ موسسه آموزش عالی نظامی و ۹۶ موسسه‌ی خصوصی فعالیت می‌کنند و تقریبا ۶۲۰ هزار دانشجو (به جز دانشجویان ارشد و دکترا) درس می‌خوانند. شهروندان قزاقستان امکان آموزش عالی رایگان (البته آموزش عالی اولیه) را دارند. بر طبق قانون موسسه‌های آموزش عالی دولتی و خصوصی دارای حقوق مساوی هستند. در زمینه‌های خاصی آنها حقوق مستقلی دارند. هم موسسه‌های دولتی و هم موسسه‌های خصوصی حق دارند با دانشگاهها و شرکای بین المللی روابط مستقیمی برقرار کنند، کارمند استخدام کنند، در زمینه‌های مختلف قرارداد ببندند و ... . اما موسسه‌های آموزش عالی خصوصی در مقایسه با موسسات دولتی می‌توانند راحت تر کتب مورد نیاز، وسایل کمک آموزشی اعم از فن آوری و تجهیزات آموزشی را تهیه نمایند، استادان خارجی را دعوت به همکاری کنند و ساختمان و زمین خصوصی برای خودشان داشته باشند. اما برنامه‌های آموزشی و تخصصی آموزش عالی را دولت تعیین می‌کند. هم موسسه‌های آموزش عالی دولتی و هم موسسه‌های آموزش عالی خصوصی تحت نظر وزارت آموزش و پرورش فعالیت می‌کند.مدیر دانشگاه‌های ملی را رییس جمهور کشور و مدیر سایر دانشگاهها دولتی را دولت منصوب می‌کنند. اما موسسه‌های دولتی و خصوصی حق ندارند در دانشگاه خود رشته، تخصص، پذیرش دانشجو، اعطای بورسیه، فرایند آموزشی، اعطای درجه علمی را به روش خودشان انجام بدهند برای این کار اجازه‌ی دولت ضروری است. دولت سالانه بودجه و میزان بورسیه‌های دانشگاهها را معین می‌کند. البته بورسیه‌های دولتی به برندگان مسابقات بین المللی و سراسری کشور، به برندگان در امتحانات (یعنی کسانی که در طول آموزش متوسطه به عنوان دانش آموزان ممتاز بوده‌اند و توانسته‌اند در امتحانات امتیازات بالایی را کسب نمایند) اعطا می‌کنند و هم چنین بر اساس کنکور هم بورسیه اعطا می‌گردد. البته برای دانش آموزان معلول، یتیم، روستایی هم بورسیه هایی داده می‌شود. بعد از اتمام آموزش متوسطه دانش آموزان کنکور می‌دهند و براساس نتیجه‌ی آن اجازه‌ی ورود به دانشگاهها به آنها داده می‌شود.
اقدامات دریافت مجوز رسمی بین المللی دانشگاهها از جمله مجوز ویژه و تخصصی باید انجام شود. بر طبق داده‌های وزارت آموزش و پروش جمهوری قزاقستان ۵ دانشگاه ملی کشور در راه به دست آوردن اعتبار بین المللی در حال بررسی هستند. با این هدف دو دانشگاه ملی قزاقستان یعنی دانشگاه ملی الفارابی و دانشگاه ملی فنی حرفه‌ای به نام ساتپایف اعتبار بین المللی کسب نموده‌اند. دانشگاه الفارابی اعتبار بین المللی را از آژانس اعتباری لامان و دانشگاه ملی فنی حرفه‌ای از مرکز اعتباری روسیه و آلمان دریافت کرده‌اند. دانشجویان مقطع لیسانس در دانشگاهها حق انتخاب زبان آموزشی را دارند یعنی آنها می‌توانند به زبان قزاقی، روسی و یا انگلیسی تحصیل کنند. اما دانشجویان فوق لیسانس و دکترا فقط باید به زبان انگلیسی ادامه تحصیل دهند. دانشجویان به شکل زیر می‌توانند در موسسه‌های آموزش عالی درس بخوانند:
- کلاس‌های روزانه؛
- آموزش غیر حضوری؛
- کلاس‌های شبانه؛
- آموزش از راه دور.
بورس تحصیلی
علاوه بر این؛ در سال ۱۹۹۳ رییس جمهور قزاقستان برنامه‌ی آموزشی «بالاشاک» را تصویب کرد. بر اساس این برنامه دانشجویان با استعداد می‌توانند در دانشگاه‌های معروف جهان بورسیه‌ی دولتی دریافت نمایند و به طور رایگان تحصیل نمایند ولی از آنجا که دانشجویان بورسیه‌ی دولت می‌باشند و با خرج دولت در خارج از کشور (کشورهایی اعم از انگلستان، آلمان، کره جنوبی، چین، مالزی، امریکا و غیره) درس می‌خوانند آنها متعهدند هنگام برگشت برای دولت کارکنند به این ترتیب اشتغال دانشجویان تضمین می‌شود.
اولین موسسه‌ی آموزش عالی جمهوری قزاقستان سال ۱۹۲۸ تاسیس شده است. این موسسه در حال حاضر به نام دانشگاه ملی تربیت مدرس منتسب به «آبای» شناخته می‌شود. فهرست دانشگاه‌های ملی جمهوری قزاقستان به شرح زیر می‌باشد[۶]:
جدول شماره 4. فهرست دانشگاه‌های ملی جمهوری قزاقستان
موسسه‌های ملی قزاقستان
| مکان دانشگاه | سال تاسیس | نام دانشگاه |
| آستانه | ۱۹۹۶ | دانشگاه ملی اوراسیا |
| آلماتی | ۱۹۷۸ | اکادمی ملی هنر به نام «ژورگین اف» |
| آلماتی | ۱۹۴۴ | هنرستان عالی موسیقی ملی به نام «کورمان غازی» |
| آلماتی | ۱۹۲۹ | دانشگاه ملی کشاورزی |
| آلماتی | ۱۹۳۱ | دانشگاه ملی پزشکی به نام «اسفیندیاراف» |
| آلماتی | ۱۹۲۸ | دانشگاه ملی تربیت مدرس قزاقی به نام «آبای» |
| آلماتی | ۱۹۳۴ | دانشگاه ملی قزاقی به نام «الفارابی» |
| آلماتی | ۱۹۳۴ | دانشگاه ملی فنی به نام «ساتپایو» |
| آستانه | ۱۹۹۸ | دانشگاه ملی هنر قزاقی |
| ترکستان | ۱۹۹۱ | دانشگاه بین المللی ترکی و قزاقی |
| آلماتی | ۲۰۰۹ | دانشگاه بین المللی فن آوری اطلاعات |
| آستانه | ۲۰۱۰ | دانشگاه نظربایف |
| اکتوبه | ۱۹۶۶ | دانشگاه دولتی منطقه‌ی اکتوبه |
| ارکالیک | ۱۹۷۲ | دانشگاه دولتی تعلیم و تربیت ارکالیک |
| آتیراو | ۱۹۳۹ | دانشگاه دولتی آتیراو |
| آتیراو | ۱۹۵۸ | دانشگاه نفت و گاز |
| اوسکیمن | ۱۹۸۰ | دانشگاه دولتی فنی استان شرقی قزاقستان |
| اوسکیمن | ۱۹۵۲ | دانشگاه دولتی استان شرقی قزاقستان |
| سیمی | ۱۹۵۳ | دانشگاه پزشکی دولتی سیمی |
| تالدیقورغان | ۱۹۷۲ | دانشگاه دولتی ژتیسو |
| اورال | ۱۹۶۳ | دانشگاه کشاورزی و فنی استان غربی قزاقستان |
| اکتوبه | ۱۹۵۷ | دانشگاه پزشکی دولتی استان غربی قزاقستان |
| اورال | ۲۰۰۰ | دانشگاه دولتی استان غربی قزاقستان |
| آلماتی | دانشگاه تعلیم و تربیت دختران (ژنپو) | |
| تمیرتاو | ۱۹۶۳ | دانشگاه صنعتی کاراگاندا |
| کاراگاندا | ۱۹۵۰ | دانشگاه پزشکی دولتی کاراگاندا |
| کاراگاندا | ۱۹۷۲ | دانشگاه دولتی کاراگاندا |
| کاراگاندا | ۱۹۵۳ | دانشگاه فنی کاراگاندا |
| اکتاو | ۱۹۷۶ | دانشگاه مهندسی و فنی دریای خزر |
| کاکشیتاو | ۱۹۹۶ | دانشگاه دولتی کاکشیتاو |
| کاستانای | ۱۹۹۲ | دانشگاه دولتی کاستانای |
| کاستانای | ۱۹۳۹ | دانشگاه دولتی تعلیم و تربیت کاستانای |
| پاولادار | ۱۹۶۲ | دانشگاه دولتی تعلیم و تربیت شهر پاولادار |
| پاولادار | 1960 | دانشگاه دولتی پاولادار |
| رودنی | انستیتو صنعتی رودنی | |
| پتراپاولسک | 1937 | دانشگاه دولتی استان شمال قزاقستان |
| تراز | 1998 | دانشگاه دولتی تراز |
| شیمکنت | 1943 | دانشگاه دولتی استان جنوبی قزاقستان |
در سطح آموزش عالی دستاورد جمهوری قزاقستان این است که دو دانشگاه قزاقستان در سال ۲۰۱۰ در بین ۴۰۰ دانشگاه برتر جهان قرار گرفته است.
جدول شماره 5. تعداد موسسات آموزش عالی در قزاقستان ۲۰۰۸-۲۰۱۳
| سال | 2007/2008 | 2008/2009 | 2009/2010 | 2010/2011 | 2011/201 | 2012/201 |
| جمعا | 140 | 144 | 145 | 148 | 146 | 132 |
| دولتی | 57 | 55 | 55 | 56 | 57 | 54 |
| خصوصی | 83 | 89 | 90 | 92 | 89 | 78 |
منبع: وزارت آموزش و علوم جمهوری قزاقستان
با توجه به اهمیت دانشگاه ملی فارابی و انستیتوی علوم جمهوری قزاقستان و دانشگاه بین المللی نظربایف؛ این سه مرکز آموزشی معرفی می‌شود و از ذکر جزئیات سایر دانشگاهها و مراکز علمی و آموزشی خودداری می‌شود.
دانشگاه الفارابی
دانشگاه ملی قزاقی به نام فارابی که در ۱۵ ژانویه‌ی سال ۱۹۳۴ تاسیس شد در ابتدا در رشته‌ی تعلیم و تربیت فعالیت می‌کرد اما با شروع جنگ جهانی دوم دانشگاه مجبور شد در رشته‌های مانند شیمی، زیست شناسی، ترجمه، اپراتورهای رادیوی و غیره درس بدهد. در سالهای جنگ فعالیت دانشگاه بسیار دشوار بود. استادان و دانشجویان به جبهه رفتند که بعضی آنها برنگشتند. با اتمام جنگ دوم جهانی در دانشگاه میزان دانشجویان افزایش یافت. در دانشگاه بعد از جنگ جهانی دوم ۵ دانشکده با ۹۷۷ دانشجو وجود داشت. سالهای ۱۹۵۴-۱۹۵۵ در دانشگاه ۳۷۷۸ دانشجو درس می‌خواند و ۳۸۶ استاد تدریس می‌کرد. سال ۱۹۷۰ دانشگاه در ۱۶ رشته، ۱۰ دانشکده و ۶۵ زیر دانشکده (kaempa) فعالیت می‌کرد. سال ۱۹۸۰ در ۸۹ زیر دانشکده ۸۶۹ اساتید، از جمله ۷۹ پروفسور، ۵۴۰ دانشیار و دکترا کار می‌کردند. آن زمان دانشگاه ملی قزاقی به نام کیراف معروف بوده است و فقط بعد از گرفتن استقلال یعنی سال ۱۹۹۱ به نام الفارابی تبدیل شد که در سال ۲۰۱۳ هشتادمین سالروز تاسیس خود را جشن گرفت.
این دانشگاه در حال حاضر از ۶ بخش (اداره امور علمی، اداره علوم و نوآوری، بخش فعالیتهای آموزشی، اداره همکاری بین المللی، بخش اقتصادی و برنامه ریزی بودجه، بخش تولید)، ۱۴ دانشکده (دانشکده زیست شناسی و بیوتکنولوژی؛ دانشکده جغرافیا و طبیعت؛ دانشکده تاریخ، باستان شناسی و مردم شناسی؛ دانشکده مکانیک و ریاضیات؛ دانشکده آموزش پیش دانشگاهی؛ دانشکده شرق شناسی؛ دانشکده روزنامه نگاری؛ دانشکده فلسقه و علوم سیاسی؛ دانشکده‌ی روابط بین المللی؛ دانشکده اقتصاد عالی و تجارت؛ دانشکده فیزیک و فنی؛ دانشکده زبانشناسی، ادبیات و زبان‌ها جهان؛ دانشکده حقوق؛ دانشکده شیمی و فن آوری شیمی)، مرکز نگارش علمی و انتشارات، مرکز اعتباربخشی و مدیریت کیفیت، موسسه فناوری اطلاعات و توسعه نوآوری، موسسه مطالعات پیشرفته، بخش نظامی، کتابخانه‌ی علمی، انتشارات، موزه، مرکز آموزشی اینترنتی، خوابگاه، مجتمع ورزشی، رسانه تشکیل می‌شود. امروزه در دانشگاه حدود ۲۰ هزار دانشجو، از جمله ۷۰۰ دانشجوی خارجی درس می‌خوانند و تقریبا ۲ هزار استاد درس می‌دهند. دانشگاه الفارابی در مقطع لیسانس، فوق لیسانس و دکترا به تعلیم و تربیت مشغول است.
بر اساس رنکینگ جهانی QS World University Rankings Results و سایت Top Universities دانشگاه فارابی بین دانشگاه‌های جهانی در سال ۲۰۰۹ جای ۶۰۰، سال ۲۰۱۰ بین ۵۰۱ -۵۵۵، سال ۲۰۱۱ بین ۴۰۰-۴۵۰ و سال ۲۰۱۲ رتبه ۳۹۰ را گرفته است. این دانشگاه در سال ۱۳۵۴ هشتادمین سال تأسیس خود را جشن گرفت.
رئیس جمهور قزاقستان نور سلطان نظربایف در راستای حل چالش‌های پیش روی کشور، سیاست‌های جدید اقتصادی قزاقستان را در راستای تداوم اصلاحات ساختاری در نظام اقتصادی کشور، توسعه و گسترش آموزش کشور، بخش بهداشت و درمان و کشاورزی را ابلاغ داشته است.
در راستای برنامه‌ی صنعتی‌سازی کشور، ۱۰ مرکز آموزش عالی با هدف برقراری ارتباط علم با عرصه‌های مختلف اقتصادی و صنعتی و تربیت نیروهای متخصص تعیین گردیده‌اند. رئیس جمهور سفارش بر ایجاد زیرساخت‌های اعتباری و فنی این مراکز آموزشی را داشته است و برای نیل به این هدف مبلغی به میزان ۱۰ میلیارد تنگه تا سال ۲۰۱۷ به این امر اختصاص داده است
سیاست نوین اقتصادی قزاقستان که در بالا بدان اشاره شد، برنامه‌ای کاملا روشن و واضح برای نیل به اهداف راهبردی قزاقستان ۲۰۵۰ می‌باشد.
رئیس جمهور همچنین چارچوب و اهداف سیاسی دقیق نظام آموزش عالی کشور را مبنی بر اینکه «تا سال ۲۰۲۰ میلادی دو مرکز آموزش عالی قزاقستان باید در نظام رتبه بندی دانشگاه‌های جهان قرار گیرند» تعریف شده است که یکی از آنها دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی می‌باشد.
تحقق این اهداف مستلزم تغییر اساسی در تمامی زمینه‌های فعالیت و عملکرد دانشگاه‌های جمهوری قزاقستان است. دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی ضمن برخورداری از جایگاهی برتر به عنوان مرکز آموزشی و مرکز جهانی برنامه‌ی سازمان ملل «تاثیر آکادمی» در زمینه‌ی پیشرفت و توسعه‌ی پایدار، نقشی کاملا فعال در عرصه‌ی تحصیلی، آموزشی و علمی در سطح جهانی دارد.
دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی به عنوان بزرگترین دانشگاه قزاقستان به شمار می‌رود که در آن در حدود ۲۰ هزار دانشجو از اقصی نقاط کشور و از آن سوی مرزهای دور و نزدیک مشغول به تحصیل هستند. این دانشگاه در ۱۴ دانشکده مشغول تربیت متخصصین در ۱۸۰ تخصص در مقاطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری می‌باشد. تربیت این متخصصین به ۳ زبان، با حضور ۲۰۰۰ استاد عالی رتبه صورت می‌پذیرد و در این میان بیش از ۱۰۰۰ پروفسور و دانشیار، بالغ بر ۶۰ آکادمیسین و بیش از ۷۰ دارنده‌ی جوایز و نشان‌های دولتی و غیر دولتی فعالیت می‌کنند.
دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی به عنوان قدیمی‌ترین مرکز آموزش عالی کشور با برخورداری از زیرساخت‌ها و امکانات پیشرفته قابلیت تبدیل شدن به یک دانشگاه بین المللی علمی و پژوهشی را دارد
نتایج رتبه بندی دانشگاه‌های دنیا که معیار سنجش و ارزیابی آنها بر ارزیابی فعالیت و عملکرد دانشگاه‌های پزوهشی فعال در فضای زبانی انگلیسی استوار است گواهی بر موفقیت آمیز بودن سیر ارتقاء دانشگاه می‌باشد. به همین علت جایگاه این مرکز آموزش عالی در رتبه بندی بین المللی یکی از ملاک‌های مهم در مسیر ایجاد دانشگاه نسل سوم می‌باشد.
بر اساس اطلاعات موسسه معتبر بین المللی انگلیس QS World University Ranking در سال ۲۰۱۴ دانشگاه الفارابی با کسب رتبه ۳۰۵ در لیست ۴۰۰ دانشگاه معتبر جهان قرار گرفت. همچنین بر اساس اطلاعات موسسه‌ی رتبه بندی دانشگاهها QS این دانشگاه رتبه‌ی سوم را در میان دانشگاه‌های کشورهای مستقل مشترک المنافع (CIS) و مقام اول را در میان دانشگاه‌های جمهوری قزاقستان دارا می‌باشد. دانشگاه الفارابی در آسیای مرکزی تنها دانشگاهی است که مفتخر به کسب نشان عالی ۳ ستاره‌ی سازمان معتبر بین المللی QS-STAR در زمینه‌ی ارائه خدمات آموزشی در چارچوب استانداردهای جهانی شده است. دانشگاه موفق به کسب اعتبار نامه‌ی بین الملی از طرف موسسه‌های مشهور و معتبر خارجی AQUIN و ASIIN شده است: کارفرمایان و صاحبان صنایع، صلاحیت حرفه‌ای و بنیه قوی علمی دانش آموختگان دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی را مورد تمجید قرار می‌دهند.
برنامه‌های آموزشی مشترک با دانشگاه‌های آمریکا، اروپا و آسیا به صورت موفقیت‌آمیزی با تحویل دو سویه‌ی دیپلم بین المللی و گواهینامه اجرا شده‌اند. این امر خود گواهی بر عملکرد عالی دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی در حیطه‌ی آموزشی جهانی می‌باشد. امروزه مدرک تحصیلی دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی تقریبا در تمامی رشته‌ها و تخصص‌ها با دانشگاه‌های معتبر دنیا در یک رتبه قرار دارد.
هر ساله دانشگاه‌های مشترک اعم از دانشگاه سازمان همکاری شانگهای و دانشگاه اتحادیه کشورهای مستقل در مقطع کارشناسی ارشد دانشجو می‌پذیرد.
دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی به صورت فعال در تمامی برنامه‌های اتحادیه اروپا شرکت دارد، که این امر خود باعث هماهنگی بیشتر در راستای اجرای مفاد موافقتنامه‌ی سیستم ارزشیابی یکسان اروپایی (فرایند بالونسکی) می‌شود و سیاست آکادمیکی دانشگاهها به استانداردهای اروپایی را نزدیک می‌کند.
دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی به صورت موفقیت‌آمیزی با تعدادی بالغ بر ۴۰۰ دانشگاه بزرگ جهان همکاری دارد. در کلاس‌های درس دانشگاه ملی قزاقستان سخنرانی علمی و مشاوره، رایزنی علمی و تبادل تجربیات علمی ۱۵۰ دانشمند برجسته خارجی که ۷ تن از آنها دارنده جایزه‌ی نوبل نیز هستند صورت می‌گیرد. دانشجویان دانشگاه نه تنها بر اساس برنامه‌های معتبر بین المللی تعلیم می‌بینند بلکه این امکان را هم دارند که مدرک تخصصی بین المللی دریافت کنند. به عنوان مثال برند جهانی آمریکا یعنی شرکت «-Hewlett «Packard در دانشگاه ملی قزاقستان یک مرکز معاصر علمی-آموزشی افتتاح کرده است. شرکت ژاپنی «Konikca minolta» در دانشگاه آزمایشگاه فناوری‌های پیشرفته بنا کرده است.
یکی از طرح‌های عظیم دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی ایجاد خوشه‌های نوآوری «مهندسی و فناوری پیشرفته» با همکاری و مشارکت پارک علم و فناوری «آلتااو» می‌باشد. ۹،۵ میلیارد تنگه برای احداث پارک علم و فناوری، مرکز رشد، مرکز صنعتی و تولیدی، آزمایشگاه‌های موسسات علمی-پژوهشی و خوابگاه مجهز و راحت با ظرفیت اسکان ۱۵۰۰ نفر دانشجو و دانشمندان جوان اختصاص یافته است.
در راستای ارتقای جایگاه دانشگاه در عرصه‌های جهانی علمی و آموزشی دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی در سال ۲۰۱۱ میلادی انجمن بین المللی دوستان را افتتاح کرده است. و هم اکنون در ترکیب این انجمن بالغ بر ۲۵۰ دانشمند خارجی و همکاران از اقصی نقاط جهان مشارکت دارند.
امروز دانش آموختگان این دانشگاه در عرصه‌های مختلف اقتصادی، مدیریت دولتی و دیگر حیطه‌ها فعالیت دارند و در میان دانشگاه‌های کشورهای مستقل مشترک المنافع تنها دانشگاهی است که در نشست بین المللی «RIO+20» در مجمع جهانی سازمان ملل متحد در برزیل، در راستای حمایت از طرح‌های ریاست جمهوری کشور قزاقستان یعنی «راهبرد جهانی برای توسعه انرژی‌های پاک» و «پل سبز»، طرحی را تحت عنوان «پل سبز برای همه‌ی نسل ها» ارائه کرده است.
در دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی در سال ۲۰۱۳ یک مرکز منطقه‌ای آسیای مرکزی برای توسعه‌ی پایدار در چارچوب برنامه‌ها و طرح‌های یونسکو-UNITWIN ایجاد شد. در همین راستا دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی سومین نشست رؤسای دانشگاه‌های آسیا، که خود نقشی به سزایی در فرایند همگرایی و یکپارچه سازی در منطقه‌ی آسیا دارد را برگزار کرده است.
در این نشست نمایندگان ۴۰ کشور طرح «مدل توسعه پایدار» را مورد بررسی قرار داده و تصویب کرده‌اند در همین راستا از ۵ لغایت ۷ نوامبر با همکاری و مشارکت آکادمی جهانی علوم و فنون و کنسرسیوم دانشگاه‌های جهان، همایش بین المللی در سطح جهانی با موضوع «پارادایم جدید توسعه انسانی پایدار - G-Global قالب گفت و گوی جهانی»، با حضور رئیس پارلمان جمهوری قزاقستان ک -ژ. توکایف، همچنین دانشمندان فرهیخته، و نمایندگان سازمان‌های بزرگ و تأثیر گذار بین المللی چون باشگاه روم، جنبش بین المللی اروپا، صلیب سبز بین الملل، موسسه دیپلماسی فرهنگی، مرکز بین المللی «نظامی گنجوی»، مشارکت و همکاری برای تغییر، پوگواش و غیره، برگزار شد.
از ویژگی‌های اصلی این همایش، که بازتاب گسترده‌ای در رسانه‌های معتبر جهان به همراه داشته است، این بود که اولین بار در آن مشکلات و چالش‌های تعریف یک پارادایم جدید توسعه انسانی پایدار در قالب G- - Global بستری برای گفتگوی جهانی - که از طرف رئیس جمهور آقای ن.آ. نظربایف طرح شده است مورد بحث و بررسی قرار گرفته‌اند.
علاوه بر آن، موضوع کنفرانس فوق الذکر بازتاب گسترده‌ای نیز در جریان برگزاری نشست جهانی یونسکو در تاریخ ۱۰ لغایت ۱۲ نوامبر در شهر ناگویای ژاپن داشت که خود به عنوان نقطه‌ی عطفی در پایان دوره‌ی ده ساله‌ی آموزش در راستای توسعه‌ی پایدار واقع شده است.
ایجاد خوشه‌ی زیست پزشکی در دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی به عنوان یک مرکز پزشکی قدرتمند و متشکل از یک بیمارستان مجهز، آزمایشگاه علمی- تحقیقاتی، زیرساخت‌های لازم از طریق جذب سرمایه گذاری خارجی از برنامه‌ها و اهداف مهم این دانشگاه می‌باشد. در این پروژه دانشگاه ها، شرکت‌های مهندسی، عمرانی و مالی قزاقستان، کره جنوبی، هنگ‌کنگ و سنگاپور مشارکت دارند. با هدف احداث خوشه‌ی زیست پزشکی در دانشگاه ملی قزاقستان مرکز تشخیص طبی که اخیرا شخصا به وسیله‌ی ریاست جمهوری قزاقستان جناب آقای نظربایف افتتاح شده است.
دانشگاه ملی قزاقستان فارابی به عنوان یک دانشگاه پیشرو و معتبر در کشور تمام تلاش خود را در راستای توسعه و گسترش همکاری با دانشگاه‌های جهان اسلام مبذول می‌دارد و با دقت زیادی بر وضعیت امور مربوط به جهان اسلام نظارت دارد. دانشگاه فارابی یک دانشگاه معتبر تخصصی در حوزه‌ی تربیت نیروهای دیپلمات شرق شناس است، که احساس پیوند و قرابت معنوی و فرهنگی با تمام مسلمانان جهان دارد. تا به امروز، دانشگاه اقدامات مهم و فراوانی را در راستای ایجاد همکاری با دانشگاه‌های خاورمیانه صورت داده است. به عنوان مثال، با دانشگاه اردن و دانشگاه علوم و فناوری اردن چندین توافق نامه و قرارداد در زمینه‌ی علوم و آموزش منعقد نموده است: در همین راستا مرکز «الفارابی» نیز در دانشگاه اردن تأسیس شده است.
به زودی مرکز مشابهی نیز در در دانشگاه اسکیشهیر ترکیه و یک مرکز ترجمه‌ی زبان‌های شرق، و همچنین مشترکا با دانشگاه کراچی پاکستان آزمایشگاه و لابراتوار شیمی در مرکز بین المللی علوم زیستی و شیمی وابسته به دانشگاه کراچی تأسیس می‌گردد.
اخیرا (۲۰۱۳) دانشگاه در جریان میزبانی از مهمان عالی رتبه دبیر کل سازمان همکاری اسلامی آقای عیاد بن امین مدنی توافقاتی صورت پذیرفت که در زیر بدان اشاره می‌شود:
- افتتاح مرکز اطلاعات سازمان همکاری اسلامی در دانشگاه ملی قزاقستان الفارابی؛
- تخصیص کمک هزینه‌ی تحصیلی دانشگاه ملی قزاقستان برای شهروندان کشورهای عضو سازمان همکاری اسلامی؛
- مساعدت سازمان همکاری اسلامی در برقراری همکاری با دانشگاه‌های معتبر جهان اسلام؛
- اطلاع‌رسانی در مورد اقدامات و برنامه‌ها در حوزه‌ی آموزش و علوم که در چارچوب سازمان همکاری اسلامی برگزار می‌شوند.
دانشگاه فارابی در راستای توسعه روابط خود با دانشگاه معتبر و بزرگ دنیا طی سفری که آقای موتانف رئیس دانشگاه در سال ۱۳۵۴ به تهران داشت، طی ملاقاتی که با آقای دکتر ابوذر ابراهیمی ترکمان رئیس سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، با رئیس و مسئولین دانشگاه شهید بهشتی و مرحوم دکتر آئینه وند رئیس وقت پژوهشگاه علوم انسانی وزارت فرهنگ و آموزش عالی تفاهم‌نامه و قراردادهای همکاری منعقد نمود که این تفاهم‌نامه‌ها زمینه روابط گسترده دانشگاه فارابی را با مراکز فرهنگی و مراکزعلمی و آموزشی جمهوری اسلامی ایران را فراهم کرد. در همین راستا قزاقستان ایران را همسایه‌ای صلح‌طلب در کرانه‌های دریای خزر می‌داند و مشتاق به توسعه‌ی مناسبات و روابط فرهنگی و آموزشی با ایران است.
شرق‌شناسان این دانشگاه رابطه تنگاتنگی با مراکز فرهنگی مصر و ایران دارد. دانشگاه همچنین بصورت فعال با دانشگاه‌های معتبر ترکیه و مالزی در زمینه‌ی تبادل دانشگاهی، تربیت مشترک دانشجویان دکتری و همچنین با بسیاری از دانشگاه‌های کشورهای اسلامی اتحادیه‌ی سابق در حال همکاری و تعامل موثر است. از طرف دیگر، همکاری با بانک توسعه اسلامی توسعه یافته است.همچنین هرساله بالغ بر ۲۰۰ دانشجوی افغانی در چارچوب برنامه‌های حمایتی دولت از افغانستان پذیرا می‌باشد.
در این راستا به مناسبت سال «آلماتی به عنوان پایتخت فرهنگ اسلامی» ۷ آوریل سال ۲۰۱۵ قرار است «همایش بین المللی فارابی» در چارچوب دومین کنفرانس فارابی که در آن نیز بازدید از شهر «اترار» زادگاه ابونصر فارابی گنجانده شده است، برگزار گردد.
در این همایش تمامی دانشمندان و کارشناسان و متخصصان کشورهای دور و نزدیک از جمله کشورهای خاور نزدیک می‌توانند شرکت کنند.
۲۳ و ۲۴ آوریل سال ۲۰۱۵ کنفرانس بین المللی و علمی-کاربردی با مضمون «روابط تاریخی و فرهنگی قزاقستان و کشورهای عربی شامل: ریشه‌ها و پیدایش، دوره‌ی معاصر و دورنمای آن» با مشارکت و همکاری دانشگاه «العین» امارات متحده‌ی عربی برگزار خواهد شد.
هر دو کنفرانس به عنوان برنامه‌های سال ۲۰۱۵ کمیسیون جمهوری قزاقستان در امور مربوط به یونسکو و ایسسکو به شمار می‌روند.
رئیس دانشگاه الفارابی که برای شرکت در همایش بین المللی روابط فرهنگی و تمدنی ایران و قزاقستان در دانشگاه شهید بهشتی برگزار شد اعلام کرد؛ این دانشگاه که نام دانشمند و متفکر بزرگ را بر خود دارد تمام مسؤلیت‌های خود را که برای تربیت متخصصین لازم است به خوبی می‌داند. چرا که فارابی معلم و استاد بزرگ، نماد شخصیت و غرور جهان اسلام است و میراثش تأثیر بس زیادی بر شکل گیری و گسترش نه تنها فرهنگ اسلامی بلکه فرهنگ تمام جهان را دارد. به همین دلیل، این دانشگاه برای همکاری بین المللی با دیگر دانشگاه‌های جهان اسلام تأسیس شده است. ما از برقراری و توسعه‌ی روابط با دانشگاه‌های ایران در راستای تأمین منافع دو کشور خرسند خواهیم بود[۷].
دانشگاه نظربایف
دانشگاه نظزبایف در سال ۲۰۰۹ توسط رئیس جمهور قزاقستان آقای نظربایف افتتاح شده است و اولین دانشجویان این دانشگاه در سپتامبر سال ۲۰۱۰ پذیرش شده‌اند.
ترکیب مدیریتی دانشگاه عبارت است از؛ هیئت اجرایی، هیئت امنا و هیئت عالی امنا که رئیس هیئت عالی امنا رئیس جمهور نظربایف است.
تاریخچه دانشگاه
این دانشگاه تابع وزارت آموزش و علوم نیست. فعالیت دانشگاه از تاریخ ۱۹ ژانویه سال ۲۰۱۱ بر اساس قانون خاص" دانشگاه نظربایف"، "مدارس استعدادهای درخشان نظربایف" و " بنیاد نظربایف" اداره می‌شود.
این دانشگاه که یک دانشگاه بین المللی است در سال ۲۰۱۲ چند قرارداد همکاری با تعدادی از دانشگاه‌های کشورهای مختلف امضا کرده است.
فعالیت و ساختار علمی دانشگاه نظربایف
دانشگاه نظربایف از هفت مدرسه و یک مرکز به شرح زیر تشکیل شده است:
- مرکز پیش دانشگاهی (که طرف بین المللی آن کالج دانشگاه لندن است University College London)؛
- مدرسه مهندسی (که طرف بین المللی آن دانشگاه کالج لندن است University College London)؛
- علم و فن آوری (که طرف بین المللی آن دانشگاه کارنگی ملون است Camegie Mellon University)؛
- مدرسه علوم انسانی و اجتماعی (حریف بین المللی - دانشگاه ویسکانسین مدیسون University of Wisconsin-Madison)؛
- مدرسه عالی کسب و کار (که شریک بین المللی آن مدرسه بیزنس فیوکوا دانشگاه دیوک است Fuqua Business School of Duke University)؛
- مدرسه عالی سیاست دولتی (که طرف بین المللی آن مدرسه سیاست عمومی لی کوان یو دانشگاه ملی سنگاپور استLee Kuan Yew School of Public Policy of the National University of Singapore)؛
- مدرسه عالی آموزش و پرورش (که طرف بین المللی آن دانشگاه پنسیلوانیا، دانشگاه کمبریج) است؛
- مدرسه پزشکی (که طرف بین المللی آن دانشگاه پیترزبورگ است).
برنامه‌های آموزشی دانشگاه
- برنامه لیسانس؛
- مدرسه مهندسی؛
- مهندسی شیمی؛
- مهندسی مکانیک؛
- مهندسی ساخت و ساز؛
- مهندسی الکترونیک و فنی برق؛
- مدرسه علم و فن آوری؛
- فیزیک (Physics)؛
- شیمی (Chemistry)؛
- زیست شناسی و بیومدیکال (Biology/Biomedicine)؛
- ریاضیات (Mathematics)؛
- علوم کامپیوتر (Computer Sciences)؛
- علم ربات و مکاترونیک (Robotics and Mechatronics).
مدرسه علوم انسانی و اجتماعی
- اقتصاد؛
- علوم سیاسی و روابط بین الملل؛
- جامعه شناسی؛
- انسان شناسی؛
- تاریخ؛
- تاریخ جهان، فلسفه و دین؛
- زبان‌ها، ادبیات و فرهنگ جهانی.
مدرسه پزشکی (افتتاحیه در سال ۲۰۱۵)
- دکترای پزشکی (MD)
برنامه کارشناسی ارشد
- مدرسه عالی سیاست دولتی؛
- مدرسه عالی کسب و کار؛
- مدرسه عالی آموزش و پرورش؛
- برنامه‌های آموزشی کوتاه مدت؛
- برنامه برای آموزش و بازآموزی کارمندان دولتی؛
- برنامه آموزش مدیریت ارشد کسب و کارهای کوچک و متوسط و مشاغل زودبازده؛
- مراکز تحقیقات.
دانشگاه نظربایف دانشگاهی پژوهشی است که دارای سه مرکز علمی است:
- سیستم تحقیق و نوآوری؛
- مرکز علوم زندگی؛
- مرکز سیاست آموزشی مدرسه عالی آموزش و پرورش.
مسئولین و ارکان اصلی دانشگاه تا سال ۲۰۱۳
- آقای شیه گو کاتسو- رئیس (ژاپنی)؛
- آقای سیمون جونز- معاون رئیس (انگلیسی)؛
- شورای حکومتی.
هزینه‌های کمک درسی
دانشجویان در برنامه آموزش پیش دانشگاهی و برنامه‌های کارشناسی توسط بورس‌های دولت حمایت می‌شوند. علاوه بر این دانشجویان از محل اقامت رایگان و برنامه آمادگی ورود به دانشگاه و تغدیه‌ی سه بار رایگان بهره‌مند می‌باشند. که دانشجویان دوره لیسانس معمولا در سالهای آینده در دوره‌های کارشناسی ارشد و دکتری این دانشگاه وارد خواهند شد. میزان کمک دولتی به مرکز پیش دانشگاهی دانشگاه نظربایف در سال تحصیلی ۲۰۱۰-۲۰۱۱ ۳،۱۷۶،۵۰۰ تنگه (معادل حدود ۱۷۰۰۰ یورو با نرخ تسعیر سال ۲۰۱۱) بوده است.
مراکز پژوهشی دانشگاهی
در قزاقستان مراکز و مؤسسه‌های پژوهشی محلی، منطقه‌ای و بین المللی متعددی مانند مرکز تحقیقات منطقه‌ای آسیای مرکزی (TNS) واقع در شهر آلماتی، مرکز تحقیقات تجزیه و تحلیل و پیش بینی توسعه منطقه‌ای پاولدار، مرکز تحقیقات منطقه آلماتی، (ASTEL) آژانس مشاوره‌ای منطقه آستانا، (KIT) مرکز تحقیقاتی آژانس بازاریابی، T&T مرکز اطلاعات جامعه شناختی و تحقیقات بازاریابی BISAM در منطقه آلماتی، مرکز تجزیه وتحلیل و پیش بینی S.A.R و مرکز تحقیقات منطقه آستانا و... و مراکز تحقیقاتی و پژوهشی دانشگاهی فراوانی نیز وجود دارد که با توجه به گستردگی تعداد آنها تنها به دو مرکز پژوهشی مهم دانشگاهی اشاره می‌شود اول دانشگاه نظربایف که قبلا در بخش دانشگاهها به آن اشاره شده است و دوم آکادمی ملی علوم جمهوری قزاقستان که در اینجا به معرفی اجمالی این آکادمی اشاره می‌شود.
آکادمی ملی علوم جمهوری قزاقستان
آکادمی ملی علوم جمهوری قزاقستان (RK NAS) واقع در خیابان شوچنکو ساختمان شماره ۲۸ متشکل از ۲۶۰ عضو دانشمند و متخصص دانشگاهی مانند م - آویزف، آ- بکتروف، روساکوف و دیگران از دانشگاه‌های داخلی و خارجی به عنوان اعضاء اصلی و افتخاری در ۱ ژوئن سال ۱۹۳۲ به عنوان یک موسسه علمی اتحاد جماهیر شوروی (SSR) تأسیس شد و در سال ۱۹۴۶ به مرکز اصلی علوم و هماهنگ کننده تحقیقات علمی در جمهوری قزاقستان جماهیر شوروی تبدیل شد.
و در خلال جنگ جهانی دوم علاوه بر دانشمندان قزاقی دانشمندانی از دانشگاهها مانند: و- ومادسکی، م-برگ، ن- ماندلشتام، ل - گومیلف و دیگران در این آکادمی کار کرده‌اند.
این آکادمی در بدو تأسیس ۴ بخش: منابع معدنی، علوم فیزیکی و ریاضی، علوم زیستی و پزشکی، علوم اجتماعی داشته است و مطالعه گسترده‌ای در توسعه منابع طبیعی و توسعه نیروهای مولد کشور و حل مشکلات توسعه اقتصادی، اجتماعی و معنوی جامعه قزاقستان را آغاز کرد.
در سال ۱۹۵۲-۱۹۴۶ دانشمند مشهور جهان و بنیانگذار مکتب زمین شناسان قزاقستان ساتپایف کانیش ایمانتایویچ بعنوان اولین رئیس آکادمی فرهنگستان علوم اتحاد جماهیر شوروی انتخاب شد.
آکادمی ملی علوم قزاقستان از بدو تأسیس مخصوصا بعد از استقلال این کشور در تأسیس و راه‌اندازی مراکز علمی زمین شناسی، زیست شناسی، اقتصادی، صنعت و ذوب فلزات و ... در دانشگاهها اقدامات گسترده‌ای انجام داد[۸].
در بین سالهای ۱۹۵۰-۱۹۶۰ مؤسسات تحقیقاتی: فیزیک هسته ای، ریاضیات و مکانیک، میکروب شناسی ویروس شناسی و در بین سالهای ۱۹۷۰-۱۹۸۰ موسسات انرژی، زلزله شناسی و سایر موضوعات تحقیقاتی راه‌اندازی شد.
ساختمان آکادمی علوم ملی جمهوری قزاقستان که در سال ۱۹۵۷ ساخته شده است، یک بنای تاریخی و معماری بسیار زیبا بدست بزرگترین معمار شوروی؛ آ - شاوسف طراحی و ساخته شده است.
در سال ۱۹۹۹، به مناسبت دویستمین سالگرد پوشکین مجسمه نیم تنه شاعر در سمت شرق ساختمان نصب شد[۹].
کتابخانهها و مراکز اسناد
برخی از کتابخانه‌های مهم دانشگاهها و مراکز علمی قزاقستان عبارت اند از[۱۰]:
- کتابخانه علمی «قیلیم اورداسی» وابسته به کمیته علمی وزارت علوم جمهوری قزاقستان؛
- کتابخانه مرکزی فرهنگستان علوم قزاقستان (مدرسه عالی علوم قزاقستان) در آلماتی با ۱۵۱۱۰۳۸ جلد کتاب؛
- کتابخانه دانشگاه دولتی فارابی در آلماتی با ۱۲۷۵۰۰۰ جلد کتاب؛
- کتابخانه دانشگاه‌های آبای، آبیلایخان، نور و... در آلماتی؛
- کتابخانه دانشگاه حقوق دولت قزاقستان در شهر آلماتی؛
- کتابخانه دانشگاه دولتی کاراگاندا - ۴۰۰۰۰۰ جلد کتاب.
این نمونه‌ای از کتابخانه‌های قزاقستان است که در این بخش به معرفی اجمالی تعدادی از مهمترین کتابخانهها پرداخته می‌شود.
کتابخانه علمی «قیلیم اورداسی» وابسته به کمیته علمی وزارت علوم جمهوری قزاقستان
این کتابخانه بزرگترین ذخایر ادبی قزاقستان و منابع علوم طبیعی را با حدود ۷,۵ میلیون کتاب در اختیار دارد.
مخزن کتابخانه در بردارنده غنی ترین مجموعه‌های نشریات داخلی و خارجی، پایان نامه ها، مقالات علمی، کتب کتابخانه‌های شخصی و گونه‌های مختلف نسخه‌های خطی و الکترونیکی است.
کتابخانه قیلیم اورداسی صاحب یک مجموعه منحصر به فرد از کتاب‌های کمیاب و نسخه‌های خطی نادر است که تعداد کتاب‌های کتابخانه بالغ بر ۹۱ هزار کتاب و سند و نسخه‌های خطی آن به ۲۲ هزار نسخه و منبع ادبی شرقی آن به ۹,۹ هزار نسخه می‌رسد.
بخش قابل توجهی از کتب این کتابخانه به نسخه‌های نادر دانشمندان روسی که در آنها تاریخ، باستان شناسی و قوم نگاری مردم قزاق بررسی شده است اختصاص دارد.
کتابخانه قیلیم اورداسی اهداف و سیاست‌های فعالیتهای خورد را برپایه موارد زیر پی ریزی کرده است:
- ترویج اسناد علمی، فرهنگی و تاریخی؛
- دیجیتالی کردن آثار نادر، نسخه‌های خطی و منابع دیگر؛
- ایجاد پایگاه داده از متن کامل کتاب‌ها، دفترچه‌های راهنمای کتابشناختی علمی و مجلات علمی دانشگاهی؛ تهیه کاتولوگ‌های الکترونیکی؛
- ارائه دسترسی به پایگاه داده‌های پژوهشی مراکز اطلاعات ناشران جهانی.
این کتابخانه یک مرکز تبادل بین المللی کتاب است که با ۴۶۶ مؤسسه تحقیاتی در ۶۵ کشور جهان ارتباط و تبادل کتاب و اطلاعات دارد.
کتابخانه قیلیم اورداسی یک شبکه گسترده از مؤسسه تحقیقاتی در حوزه سوخت، الکتروشیمی، علوم زمین شناسی، تغذیه، ریاضیات، فیزیک، اخترشناسی و گیاه شناسی دارد[۱۱].
کتابخانه دانشگاه نظربایف
کتابخانه علمی دانشگاه نظربایف در پاییز سال ۲۰۱۰ افتتاح شد . هر هفته هزاران نفر از گنجینه این کتابخانه استفاده می‌کنند، گنجینه این کتابخانه که متشکل از کتب مرجع و مجلات متعددی است که در هر هفته پذیرای هزاران نفر از دوست‌داران علم و اندیشه، مخصوصا دانشجویان کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری است. از آنجا که زبان رسمی آموزش در این دانشگاه زبان انگلیسی است، مواد کتابخانه نیز عمدتا به زبان انگلیسی هستند، اما مجموعه ادبی قزاقستان و روسی نیز در حال افزایش است.کتابخانه اقدام به خرید مواد آموزشی ناشران دانشگاه کمبریج، انتشارات دانشگاه آکسفورد، پیرسون، مک میلان و دیگر ناشران بین المللی کرده است و منابع این ناشران را جمع آوری کرده است.
با توجه به اینکه قوانین مجموعه این دانشگاه نسبت به قوانین آموزش عالی دانشگاهها قوانین خاص است قوانین کتابخانه این دانشگاه نیز قوانین خاص است.
منابع این کتابخانه علاوه بر کتاب‌ها، نشریات و اسناد روزنامه‌ها، مجلات، نقشه‌ها و نشریات، پایان نامه‌ها، چکیده‌ها، و غیره، اسناد سمعی و بصری شامل ضبط صدا، مواد ویدئو، عکس‌ها، اسناد الکترونیکی متشکل از اسناد الکترونیکی و رسانه‌ای، اسناد دسترسی به شبکه محلی، اسناد دسترسی به شبکه‌های از راه دور است.
یکی از امکانات مهم و ارزشمند این کتابخانه دسترسی اعضاء به منابع الکترونیکی با استفاده از نام کاربری و رمز عبور بر روی پورتال کتابخانه می‌باشد[۱۲].
کتابخانه دانشگاه الفارابی
کتابخانه علمی دانشگاه الفارابی (KazNU) همزمان با تاسیس دانشگاه در سال ۱۹۳۴م تأسیس شده است. کتابخانه علمی فارابی KazNU به عنوان یک مرکز فرهنگی و معنوی برای دانش آموزان، استادان، اساتید و برای هیات علمی آموزشی دانشگاه پایه گذاری شده است. این کتابخانه از ابتدای تأسیس اقدام به جمع آوری گنجینه ارزشمندی از کتاب‌های درسی، جزوه، آثار کلاسیک از داستان و شعر، کتب نمونه و منحصر به فرد، کتاب‌های کمیاب، نسخه‌های خطی قرن هفدهم، نوزدهم و بیش از ۲۵۰،۰۰۰ نسخه از نشریات کرده است. در حال حاضر، کتابخانه علمی یکی از قدیمی‌ترین و بزرگترین کتابخانه‌های دانشگاهی در جمهوری قزاقستان است. که در حال حاضر مخزن این کتابخانه بیش از ۲ میلیون نسخه چاپ شده دارد که سالانه نیز حدود ۵۰- ۶۰ هزار نسخه کتاب‌های جدید ادبیات به کتابخانه افزوده می‌شود، تعداد مخاطبین کتابخانه علمی دانشگاه فارابی ۲۰ هزار نفر است، که این افراد تنها شامل دانشجویان، اعضاء هیأت علمی، اساتید، کارکنان، کارگزاران علمی، دانشگاه است.این کتابخانه که در بخش‌ها و دانشکده‌های مختلف دانشگاه نیز کتاب‌های تخصصی مربوط به رشته و دانشگاه مربوطه وجود دارد دارای ۱۱۹۲ صندلی در سالن‌های مطالعه می‌باشد که در هر سال بیش از ۹۰۰ هزار نفر مراجعه کننده دارد.
یکی از خدمات این کتابخانه ارائه کتاب‌های امانی به اعضاء و مراجعه کنندگان می‌باشد که حدود ۲ میلیون نسخه از کتاب‌ها، مجلات و روزنامه‌ها و بیش از۸۵۰ عنوان از مجلات ونشریات قزاقستان و روسیه رابه امانت می‌دهد.
کتابخانه علمی دانشگاه الفارابی از کتابخانه‌های پیشرو در حوزه فناوری‌های جدید اطلاعاتی است که پاسخگوی نیاز فن آوری و اطلاعات و فرهنگ قرن بیست و یکم می‌باشد و در سال ۱۹۹۰ به عنوان کتابخانه برتر معرفی شده است و به خاطر سرویس دهی منظم و مناسب و ارائه خدمات فن آوری از سوی کنسرسیوم اطلاعات کتابخانه‌های قزاقستان دیپلم و لوح افتخار دریافت کرده است.
این کتابخانه یکی از اولین، کتابخانه‌های دیجیتالی است که خدمات خود را از طریق کاتولوگ الکترونیکی و سایت اینترنتی ارائه داده است.
ماموریت کتابخانه علمی عبارت است از:
- ارائه خدمات کتابخانه‌ای و اطلاع رسانی به دانشجویان و اساتید و کارکنان با دسترسی نامحدود به تمام انواع اطلاعات، به منابع ملی و جهانی اطلاعاتی به صورت سنتی و الکترونیکی؛
- حمایت اطلاعاتی به طور منظم از روند علمی و آموزشی، و کمک به کار علمی پژوهشی دانشگاه؛
- کمک برای توسعه فرهنگی افراد، انتشار ایده‌های دوستی، میهن پرستی، هماهنگی در میان مردم.
این کتابخانه در سال ۲۰۱۳ با حضور رئیس دانشگاه جناب آقای موتانف و تعدادی از نمایندگی خارج از کشور و مسئولین محلی و مراکز آموزش عالی به ساختمان جدیدی که در محوطه دانشگاه بدین منظور ساخته شده بود منتقل و مورد بهره برداری قرار گرفت[۱۳].
کتابخانه فارابی، یک واحد ساختاری از دانشگاه‌های پیشرو در این کشور - دانشگاه ملی قزاقستان فارابی، واقع در یکی از مناطق زیبا ترین شهرستان، در یک منحصر به فرد، دانشگاه دانش آموز زیبا، شناخته شده به عنوان " KazGUGrad".
کار کتابخانه KazNU. دانشگاه الفارابی در آغاز سال ۱۹۳۴، بلافاصله پس از باز شدن از دانشگاه و در اولین روز از همه فعالیتهای خود را در جهت دستیابی به اطلاعات و کتابخانه خدمات با کیفیت بالا به فرآیندهای دانشگاهی و علمی از دانشگاه، اثربخشی، موقعیت قدرت است.
برای تطابق با تصویر کتابخانه و شهرت دانشگاه از نوع نوآورانه، ۸ سپتامبر سال ۲۰۰۴، رئیس جمهور جمهوری قزاقستان NA نظربایف، همراه با رئیس‌جمهور جمهوری چک واسلاو کلاوس، سنگ اول ساختمان جدید از قزاقستان کتابخانه دانشگاه ملی فارابی گذاشته شد 2012 .در تاریخ کتابخانه مشخص شده توسط یک رویداد ویژه - حرکت به یک ساختمان مدرن جدید، که هیچ آنالوگ در کل آسیای مرکزی، مجهز به فن آوری‌های جدید و راه حل‌های ارتباطی هماهنگ با عناصر سبک شرقی هم تنیده است.
این صندوق از کتابخانه، تا به امروز، بیش از ۲ میلیون نسخه از این کتاب، اگر چه در سال ۱۹۳۴ آن را تنها ۶۱۹۴ کتاب بود .هر سال، کتابخانه به روز شده با نسخه‌های جدید در حال حاضر، زیرساخت اطلاعات کتابخانه کار علمی کارکنان آموزشی، کتاب‌های درسی، جزوه، پایان نامه، ادبیات هنری و آموزشی کلاسیک، مجلات انتزاعی در رسانه‌های سنتی و الکترونیکی، و ۳۰۰ هزار دوره ارائه شده است. همچنین در صندوق کتابخانه ذخیره کتاب‌های کمیاب و نسخه‌های خطی شانزدهم، نوزدهم قرن: کتاب‌های کمیاب در مقدار ۱۴۳۰۶ نسخه، از جمله زبان قدیمی روسیه 11 -، 370نسخه در یک زبان خارجی - ۲۱۵۴ نسخه، کتاب فرمت‌های غیر معمول - ۷۸۲ نسخه، ....خلاصه و پایان نامه، و همچنین برخی از کتاب‌های بسیار جالب در مورد دین - قرآن و کتاب مقدس، و دیگران.
مساحت کل کتابخانه ۱۷،۸۵۶ M2 است. در ساختار آن ۱۱ بلیط کلاسیک منطقه اتاق مطالعه ۱۸۵۰ m2 برای ۷۸۰ کرسی، باشگاه علوم برای برگزاری رویدادهای جمعی (جلسات، بحث، میز گرد)، هال استاد، به طور مداوم با خلاصه‌های جدید به روز پایان نامه‌های دوره‌ای امکانات برای کار فردی و درس گروه.
ما فضای خود ما نمایشگاه در بیش از، M2۱۸۰۰ 4 اتاق منحصر به فرد جلسه برای 300، 80، 60 و ۵۰ کرسی و کتابخانه دیجیتال ۲۷۰ صندلی، از جمله یک منطقه چند رسانه‌ای، یک منطقه با اینترنت، برای کار با منطقه برنامه‌های گرافیکی با منطقه منابع الکترونیکی، یک منطقه برای استفاده با لپ تاپ شخصی کار می‌کنند.
برای آرامش، خواننده تا به ارتباطات و منطقه استراحت با یک اتاق ناهار خوری برای ۷۵ کرسی.
فارابی، که به مطالعه مربی میراث علمی و موزه است که می‌گوید در مورد کار و مسیر زندگی دانشمند بزرگ شرق - در قلمرو کتابخانه مرکز A1 است.
کتابخانه با - AL مرکز اطلاعات، که در آن دانشگاه صورت علمی انجمن ها، کنفرانس ها، دوره‌های آموزشی، رویدادهای بین المللی و در سطح ملی - دانشگاه فارابی قزاقستان ملی اصلی فرهنگی است. در محل امروز در زندگی کتابخانه دانشگاه این واقعیت است که یک رویداد واحد بدون او و بدون آثار او رفتن نیست و در روزهای هفته و تعطیلات کتابخانه دانشگاه الفارابی همراه با دانشگاه، انجام همه چیز را برای دیدار با مدل «فارابی دانشگاه - شهرستان هوشمند[۱۴]»
کتابخانه‌های موسسات آموزش عالی قزاقستان
در زندگی اجتماعی و اقتصادی اتحاد جماهیر شوروی سابق، در دهه ۹۰ قرن بیستم تغییرات عمده‌ای ایجاد شد، که روش‌های جدید توسعه همه جانبه تمام نهادهای اجتماعی قزاقستان را در برگرفت. کتابداری، نیز به عنوان یکی از مهمترین بخش‌های فضای فرهنگی و اطلاعات از این قاعده مستثنی نبود. در سالهای گذشته که هنوز استفاده از کامپیوتر، اینترنت و فضای مجازی فراگیر نشده بود تمام فعالیت کتابخانهها بصورت فیزیکی انجام می‌شد و در کتابخانهها از مخازن و گنجینه‌های کتاب‌های مکتوب و چاپی استفاده می‌شد ولی با معرفی نوآوری در فعالیتهای خدمات کتابخانه، به طور عمده توسط عوامل خارجی باعث شد - جهانی شدن و امکانات کامپیوتری و فضای مجازی و اینترنت تقریبا تمام حوزه‌های فعالیت جامعه بشری را تحت تأثیر خود قرار دهد و با خلق فن آوری‌های نوین در فعالیتهای کتابخانهها ماهیت کارکرد و روش‌های کتابداری و ارائه خدمات کتابخانه‌ای نیز دچار تحول شد و کاتولوگ، فایل‌ها و کارت‌های معرفی کتاب‌ها برچیده شد و جای خود را به نرم افزار‌های اینترنتی داد و فضای استفاده از کتب و اطلاعات را برای مخاطبان گسترش داد و از طریق اینترنت دست یابی به منابع دور دست ترین کتابخانهها را فراهم کرد با گسترش فن آوری پیشرفته اطلاعاتی در اواخر ۱۹۹۰- ۲۰۰۰ کتابخانه‌های موسسات آموزش عالی قزاقستان، به امکانات و ظرفیت‌های ویژه‌ای دست یافتند و زمینه استفاده بهینه کتابخانه برای تکامل نظام آموزشی، تربیت متخصصین و رشد مسائل سیاسی اجتماعی و پشتیبانی از اطلاعات تمام فعالیتهای دانشگاه مدرن را تحت تأثیر خود قرار داد اما در عین حال در اوایل دوران استقلال شئون مختلف جامعه از جمله کتابخانه و کتابخوانی نیز با مشکلات متعددی مواجه بود، جامعه و مراکز علمی و آموزشی به منابع و کتاب‌های درسی و آموزشی جدید نیاز پیدا کرد و تقاضای گستترده برای کتب و منابع زبان قزاقی رو به افزونی نهاد. به همین خاطر با برنامه ریزی و تصویب دولت تحت عنوان میراث فرهنگی اهداء کتاب‌های دانشگاهی رایگان به کتابخانهها، دانشجویان و اساتید در دستور کار قرار گرفت و در طول سالهای اولیه استقلال حدود ۴۴۲ عنوان نشریه علمی در موضوعات تاریخ، باستان شناسی، مردمشناسی، هنر و ادبیات قزاقستان با تیراژ حدود یک میلیون نسخه در دسترش مخاطبان قرار داده شد.
امروزه یکی از مأموریت‌های مهم کتابخانه‌های قزاقستان ترویج کتابخوانی و جذب طیف گسترده‌ای از مردم برای مطالعه و خواندن کتب ادبیات، جزوه و مقالات علمی، دائره المعارف‌ها، منابع تاریخی، فرهنگ و هنر مردم است.
لازم به ذکر است که منابع الکترونیکی قزاقستان، به ویژه اینترنت، بسرعت در حال رشد و توسعه است به طوری که امروزه بیشتر کتابخانه‌های قزاقستان خود را مجهز به نرم افزار و برنامه‌های کامپیوتری کرده‌اند و کتابخانه خود را به کتابخانه دیجیتال و الکترونیکی مجهز کرده‌اند.
یکی از خدمات و فعالیتهای مهم کابخانه‌ها برگزاری سمینارها، همایش‌ها و وبینار در حوزه‌های مختلف است
امروزه، یکی از بزرگترین کتابخانه‌های دانشگاه‌های قزاقستان کتابخانه علمی دانشگاه ایالتی کاراگاندا است که پس از کتابخانه فرهنگستان بزرگترین کتابخانه به شمار می‌رود که منبع اطلاعات کتابخانه دارای گنجینه و مخزن کتاب بالغ بر ۱ میلیون و ۷۰۶۰۰۰ منبع را در خود جای داده است و ... کتابخانه انتشار متون آموزشی، فرهنگ و ادبیات روشمند را فراهم کرده است و مجموعه‌ای از کتاب‌های کمیاب را جمع آوری کرده است. این کتابخانه که سالانه با بیش از ۵۰۰ نشریه مشترک است هر ساله نشریات و کاتولوگ‌های متعددی برای معرفی نشریات داخلی و خارجی منتشر می‌کند. و بسیاری از کتاب‌ها، نشریات و مقاله‌ها را به زبان‌های مختلف ترجمه و منتشر می‌کند[۱۵].
مشخصات تعدادی از کتابخانه‌های مهم قزاقستان[۱۶]
کتابخانه ملی جمهوری قزاقستان: 480013, Алматы, Абая, 14, тел. (3272) 627256, факс: 8(7272) 696586 , آلماتی، خيابان آبای، شماره 11 تلفن: )3272(، 127251 فکس، .151، 8)7272( E-mail: info@nlpub.iatp.kz
کتابخانه علمی مرکزی آکادمی علوم قزاقستان: 480100, Алматы, Шевченко, 28, тел. 628341, 620095, факс: 692507,، 481111 آلماتی، خيابان شوچنکو، شماره، 28 تلفن:، 628341 .621195 فکس: 692517 E-mail: adm@cslib.academ.alma-ata.su
Центральный Государственный Архив Республики Казахстан آرشيو (بایگانی) دولتی مرکزی جمهوری قزاقستان
Библиотека им. Сейфуллина - филиал Национальной библиотеки РК کتابخانه سيفولينا، شاخه‌ای از کتابخانه ملی جمهوری قزاقستان: 473000, Астана, ул. Сейфуллина, 67, тел. 262214، 473111 آستانا، خيابان سيفولينا، شماره .67 تلفن 262214
осударственная Республиканская детская библиотека им. С. Бегалина کتابخانه جمهوری خواه دولتی جوانان با نام ژامبيا: 480016, Алматы, Фурманова, 43, тел.394357، 481116 آلماتی خيابان فورمينوا، شماره، 43 تلفن: 394357
ктюбинская областная библиотека областного управления культуры کتابخانه منطقه‌ای آکتوب،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 480019, Актюбинск, ул. Скулкина, 5б. тел. 542996، 481119 آکتوبينسک، خيابان زکولکينا، شماره، 56 تلفن: 542996
Алматинская областная универсальная научная: 480019, Алматы, Татибекова, 27,тел.302600
библиотека областного управления культуры کتابخانه علمی جهانی منطقه آلماتی،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 81119 آلماتی، تاتيبکوا، شماره، 27 تلفن: 312611
Атырауская областная универсальная научная библиотека областного управления культуры کتابخانه علمی جهانی منطقه آتيراو،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 65017, Атырау, ул. Сатпаева, 13, тел. 31106، 465117 آتيرائو، خيايبان ساتپايوا، شماره، 13 تلفن 3
Жамбылская областная универсальная библиотека им. Ч. Валиханова областного ы у کتابخانه علمی جهانی منطقه ژامبيل با نام واليخانوا،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 484000, Тараз. ул. Сулейменова, 11, тел.42956، 484111 تاراز، خيابان سليمانوا، شماره، 11 تلفن: 42956
Восточно-Казахстанская областная универсальная научная библиотека им. А. Пушкина областного управления культуры کتابخانه علمی جهانی منطقه شرق-قزاقستان با نام پوشکين، اداره منطقه‌ای فرهنگ: 492000,Усть-Каменогорск, ул. Ушанова, 102, тел. 641901,، 492111 اوست کامينوگورسک، خيابان اوشانوا، شماره، 112 تلفن: 641911 E-mail: root@lustkam.ricc.kz
Западно-Казахстанская областная универсальная научная библиотека им. Крупской Западно�Казахстанского областного ы у کتابخانه علمی جهانی منطقه غرب-قزاقستان با نام کروپسکا،اداره منطقه غربی فرهنگ قزاقستان: 417000, Уральск, ул. Кирова, 47, тел. 53509,، 417111 اورالسک، خيابان کيروا، شماره، 47 E-mail:، 53519 :تلفن rott@luural.ricc.kz
Карагандинская областная универсальная научная библиотека им. Гоголя областного культуры у کتابخانه علمی جهانی منطقه کاراگاندا با نام گوگول،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 470061, Караганда, ул. Ерубаева, 44, тел/факс: 411258,، 471161 کاراگاندا، خيابان اروبايوا، شماره، 44 تلفکس: 411258 E-mail: zhanna@ounb.karaganda.su
Костанайская областная универсальная научная библиотека им. Л.Н. Толстого областного управления культуры کتابخانه علمی جهانی منطقه کستانای با نام لف تولستوی،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 458000, Костанай, ул. Алтынсарина, 111, тел. 395736، 458111 کستانای، خيابان آلتينسارينا، شماره، 111 تلفن: 39
Кзылординская областная универсальная научная библиотека областного управления культур کتابخانه علمی جهانی کزیلوردا،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 46702, Кзыл-Орда, Абая, 27, тел. 30792، 46712 قزيل - اوردا، خيابان آبای، شماره، 27 تلفن: 3
Мангистауская областная универсальная научная библиотека областного управления ку کتابخانه علمی جهانی منطقه مانگيستا،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 466200, Актау, 7 мкр-н, д.14, тел. 513286، 466211 آکتائو، شماره، 7 بزرگراه ... شماره، 14 تلفن: 51
Павлодарская областная объединенная универсальная научная библиотека им. С.Торайгырова областного культуры управления کتابخانه علمی،متحد جهانی با نام تورایگيروا، اداره منطقه‌ای فرهنگ: 637000, Павлодар, ул. Джержинского, 104, тел. 320802; 325815,، 637111 پاوالدور، خيابان جرژينسکوو، شماره، 114 تلفن: 321812 E-mail: library@eksi.kz
Северо-Казахстанская областная универсальная научная библиотека областного управления -культуры کتابخانه علمی جهانی شمال قزاقستان،اداره منطقه‌ای فرهنگ: 475010, Петропавловск, ул. Ленина, 25, тел. 463110، 475111 پتروپاولوسک، خيابان، لنين، شماره، 25 تلفن: 4631
Семипалатинская универсальная библиотека им. Абая Восточно�Казахстанского областного культуры упр کتابخانه جهانی سميپاالتين با نام آبای،اداره فرهنگ منطقه شرقی قزاقستان: Семипалатинск, ул. Абая, 86, тел. 490050, факс: 623874, سميپاالتينسک، خيابان آبای، شماره، 86 تلفن:، 491151 فکس: 623874 E-mail: abail@sl.relkom.kz
Центральная городская библиотека Чехова .и کتابخانه مرکزی شهر با نام چخوف: 480004, Алматы, Гоголя, 109, тел. 398488، 481114 آلماتی، خيابان گوگل، شماره، 119 تلفن: 398488
Научная библиотека Евразийского Университета им. Л.Н. Гумилева کتابخانه علمی جهانی اوراسيا با نام گوميليف: 473021, Астана, ул. Циолковского, 6, тел. 242327, факс: (3172) 341212,، 473121 آستانا، خيابان تسياولکووسکوو، شماره، 6 تلفن :، 242327 فکس: 341212 )3172( E-mail: root@lceu.ricc.kz
Библиотека Казахского Государственного Юридического Ун کتابخانه دولتی دانشگاه حقوق قزاقستان: Алматы, Абая, 50а, тел. 428703, факс: 32724, 25367 آلماتی، خيابان آبای، شماره، 51 تلفن:، 428713 فکس:، 32724 25367
Библиотека Алматинского Государственного Университета Абая .и کتابخانه دولتی آلماتی دانشگاه آبای: 480012, Алматы, ул. Толе-би, 86, тел. 628197، 481112 آلماتی، خيابان تو ِل – بی، شماره، 86 تلفن: 6
Научная библиотека Казахского Государственного национального Университета им. аль-Фараби کتابخانه علمی دانشگاه ملی دولتی فارابی قزاقستان: 480078, Алматы, пр. аль-Фараби, 71, тел. 472761,، 481178 آلماتی، بزرگراه الفارابی، شماره، 71 تلفن472761: E-maill: library@kazgu.uni.szi.kz
Республиканская научная библиотек کتابخانه علمی جمهوری خواه: 480100, Алматы,ул. Жамбыла, 25, тел. 615391، 481111 آلماتی، خيابان ژامبيل، شماره، 25 تلفن: 615391
Республиканская научно-техническая библиотека МН-АН РК کتابخانه علمی فنی جمهوری خواه آکادمی علوم قزاقستان: 480096, Алматы, ул. С. Муканова, 223б, тел/факс: 682679,، 481196 آلماتی، خيابان موکانوا، شماره، 2236 تلفکس: 682679 E-mail: root@rntbb.iatp.kz, rntb@kaznet.kz
بودجه تحقیقاتی در دانشگاهها و مراکز تحقیقاتی کشور
مطالعات، تحقیقات و پژوهش پایه و زیر بنای توسعه و پیشرفت هر جامعه و کشوری است به همین خاطر در قزاقستان که سالیان زیادی از استقلال آن نمی‌گذر و کشور جوانی به شمار می‌رود توجه و سرمایه گذاری بر روی تحقیقات از ضرورت بیشتری برخوردار بود لذا از ابتدای دوران استقلال دولت نوپا برای ترسیم ساختار سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و ... برنامه گسترده تحقیقاتی و پژوهشی را در زمینه‌های مختلف آغاز کرد و هر ساله برنامه و بودجه تحقیقاتی را افزایش داد و قزاقستان را به یکی از خواستگاه‌های مهم توسعه فناوری نوین در بین کشورهای آسیای مرکزی تبدیل کرد.
عامل کلیدی و مهم پیشرفت علمی، رشد بودجه لازم برای تحقیقات و مطالعات است که در سال ۲۰۰۵ نسبت به سال ۲۰۰۰ بودجه تحقیقاتی حدود ۵,۸ برابر (بیش از ۱۲,۴ میلیارد تنگه) و در سال ۲۰۱۲ این رقم به بالغ بر ۲۵ برابر رسید (حدود ۳۵۰ میلیارد تنگه در سال).
در اجرای برنامه علوم قزاقستان در طی دوره ۲۰۰۷-۲۰۱۲ بودجه دولت به، KZT ۴۳۳۸۶،۲۰۰،۰۰۰ در دو مرحله اختصاص داده شد: در مرحله اول ۲۴۱۳۳۷ میلیارد تنگه طی دوره ۲۰۰۷ - ۲۰۰۹ و در مرحله دوم طی دوره ۲۰۱۲-۲۰۱۰ مبلغ ۱۹۲۵۲۵ میلیارد تنگه افزایش یافته است که در نتیجه توجه ویژه به امر پژوهش و افزایش بودجه تحقیقاتی قزاقستان در دوران استقلال با تکیه بر توانایی‌های داخلی به دستاوردهای مهم علمی دست پیدا کرد که انتظار می‌رود نوسازی و گسترش صنایع شیمیایی و پتروشیمی و ساخت شرکت‌های کوچک و متوسط برای پردازش نفت، گاز و ذغال سنگ در سالهای آینده به پیشرفت‌های قابل توجهی دست یابد.
در زمینه علوم اجتماعی، تاریخ استقلال قزاقستان، جنبش آزادی بخش ملی، تاریخ ادبیات و هنردر اوایل قرن بیستم و در حوزهعلوم فیزیک، ریاضی، طراحی سیستم پیش بینی آلودگی‌های صنعتی شهر‌ها سیستم‌های کنترل چند منظوره فرایندهای تکنولوژیک پیچیده با بهره گیری از سیستم‌های کامپیوتری از جمله تحقیقات و مطالعاتی است که در سالهای اخیر انجام شده است.
همچنین مطالعتی در حوزه انرژی، زمین شناسی، علوم شیمیایی، فناوری‌های نوین و... انجام شده است. البته با بروز بحران جهانی اقتصاد قزاقستان نیز تحت تأثیر این بحران قرار گرفت طی سالهای ۱۹۹۸- ۱۹۹۲ بودجه و نیروهای مراکز تحقیقاتی و پژوهشی با مشکلات جدی مواجه شدند.
میزان کل تحقیق بودجه توسعه (R & D) در سال ۱۹۹۸ به مبلغ ۴۳۳۸,۰ میلیون تنگه با %۰,۲۴ از تولید ناخالص داخلی بوده است که بر اساس گزارش، وزارت علوم - آکادمی علوم 2974900000- تنگه یا کمتر از ۱,۳ درصد از هزینه‌های جانبی (در واقع، دریافت %۷۸,۳ از حجم ابتدا برنامه ریزی شده بوده است در گزارش کمیته آمار و تجزیه و تحلیل جمهوری قزاقستان برای سال ۱۹۹۷، میزان هزینه فعالیتهای علمی و فنی ۵۵۴۲۰۰۰۰۰۰. تنگه نشان داده شده است
بنابراین، در جداول تحلیلی زیر میزان هزینه‌های R & D در سال ۱۹۹۷ گنجانده شده است.
همانطور که مشاهده می‌شود، در سال ۱۹۹۸ میزان R & D در قزاقستان کاهش یافته است، حتی در مقایسه با سال ۱۹۹۶ میزان کل مخارج R & D در قزاقستان ۴۳۳۸۰۰۰۰۰۰ تنگه بوده است.
جدول شماره 6. توزیع مخارج R & D در سالهای ۱۹۹۰ -۱۹۹۸
Ta6anua 1 - Iasuka BBII M 3arpar a HIOKP[۱۷]
| [IIoxazaren | 1990 r. | 1995 r. | 1996 r. | 1998 r. |
| O6eM BBII
Mnpl Tere. |
47,8* | 1020,0 | 1416,0 | 1747,7 |
| OGbe 3aTpaT a
HHOKP, Mmpa, retre |
0,395 | 2,983, | 4,905 | 4,338 |
| Ion 3arpaT a
HHOKP B BBII,% |
0,8 | 0,29 | 0,35 | 0,24 |
جدول شماره 7. توزیع حجم علم و فن آوری (R & D) برای انواع سازمان ها
Ta6uua 2 - Pacupexeneue 3arpaT a HHOKP no HanpaseHM, MJIH. Tere
| Hanpanene | 1992 r. | 1995 r. | 1996 r. | 1998 r. | % |
| Ha Pacxobi
Bcex HHOKP HCTOHHKOB |
3297,7 | 2983,1 | 4905,2 | 4338,0 | 100 |
| DyHxaMeHTaHble
Hccnenoga |
325,5 | 396,1 | 845,5 | 940,9 | 21,7 |
| IIpKTatHHle
iccegoaH |
1867,2 | 1343,6 | 2657,8 | 2289,5 | 52,8 |
| Paspa6oTKH | 991,8 | 1149,7 | 224,3 | 832,6 | 19,2 |
| IIpoeKTHo
KoHcTpyKTopcKe- |
382,0 | 496,6 | 506,7 | 349,4 | |
| HarorotetHe
OffbITHLIX 06pa3uOB |
148,9 | 117,1 | 365,2 | 193,8 | |
| IlpoexTHle_pa6OTI
ta crporrencraa |
460,9 | 536,0 | 352,4 | 289,4 | |
| Hayuo-
rexigece cy |
112,9 | 52,5 | 7,7 | 275,0 | 6,3 |
توزیع حجم کل فعالیتهای علمی و فنی در سازمان‌ها مختلف با در نظر گرفتن تمام هزینه ها
جدول شماره 8. تعداد کارکنان درگیر در فعالیتهای علمی و فن آوری، مردم
Ta6uua 3 - Pacnpexeneue 06ea ayHo-Texecx pa6or (HIOKP)
10 THIaM opa3ai, M.TH. TeHe
| Tin opramaut | 1994 r | 1995 r. | 1996 r. | 1998 r. | % |
| Bcero | 1513,I | 2983,1 | 4905,2 | 4338,0 | 100 |
| HayHo-accrezonarebciwe | 842,7 | 1806,8 | 3588,3 | 3613,5 | 83,3 |
| IpoeKHtenpoerHo
kocTpyrropcate- |
292,7 | 602,0 | 256,3 | 4,9 | 0,1 |
| Byl | 81,1 | T50,1 | 364,3 | 586,6 | 13,1 |
| 3aoicxaa Hayka | 216,1 | 310,7 | 627,3 | 148,4 | 3, 4 |
| Ilpone | 80,5 | 115,5 | 68,9 | 2,7 | 0,1 |
همانطور که مشاهده می‌شود با در نظر گرفتن بحران اقتصادی و کاهش بودجه دولت و قراردادهای تجاری با شرکت‌های جمهوری قزاقستان تعداد کارکنان در حوزه فعالیتهای علمی و فنی (R & D) در سال ۱۹۹۸ تقریبا ۳ برابر نسبت به ۱۹۹۰ (جدول ۴) کاهش یافته است.
جدول شماره 9. تعداد کارکنان.
Ta6uua 4 - HMc.meHH0cTL pa60THHK0B, 32HfTLIX HayH0-TeXHHeck0
Merre.HocTbo, uenoBec
| HayHHIe kalpit | 1990 r. | 1995 r. | 1996 r. | 1997 r. | 1998 r. |
| Pa60THHKH, 3aHTble CHOBHO
HayHo-TexHiMeckoii OCH0BHOM (no eTenHOCTIO (Mecry pa60TI |
50626 | 25372 | 20622 | 18979 | 17593 |
| CneutaCTbl, BbIIIOJIHHDIe
HHOKP H rexHonoriuecke pa6oTEI |
31256 | 18043 | 14572 | 11722 | 10944 |
| KpoMe Toro, mpenomasaren By3OB,
koTope Hapagy c nenarorueckon leTeJHOCT BbIIOJIHHT HHOKP o cosMecrirenscry |
8167 | 3184 | 2802 | 3370 | 3046 |
| Bcero | 58793 | 28556 | 22349 | 22349 | 20639 |
| ,B TOM HCe CieuacTbI
BbII0JlHHoe HHOKP |
39423 | 21224 | 17374 | 15092 | 13990 |
جدول فوق نشان می‌دهدکه تعدادی از کارکنان در حوزه‌های علمی و فنی جمهوری در سال ۱۹۹۶ نسبت به نیمه اول ۹۰ با کاهش جدی مواجه شده است و تغییر عمده‌ای درتعداد متخصصین مجرب ایجادشده است[۱۸]
| Ioxazire | 1990 r. | 1995. | 1996 c. | 1997; | 1998 r. | |||||
| orr
HayK. |
KaHa
HayK |
Horr
HayK. |
Kar
HayK |
Ilor
HayK |
Kat
HayK |
or
HayK |
Kat
HayK |
Horr
HayK |
Kan
HayK | |
| Bcero | 580 | 5519 | 757 | 3472 | 785 | 3146 | 961 | 3557 | 975 | 3388 |
| Hay Hite
yeieH |
- | - | 68i | 2982 | 716 | 276 | 843 | 2986 | 849 | 22 |
| IpoeKHo-
KorCTpykrope 11 reHonorecute oprainfal |
- | - | 9 | 131 | - | 5 | 4 | 21 | - | 1 |
| By3! (HHC 11
IOOJICMHie (na6opaTopot |
- | - | 53 | 346 | 67 | 303 | 13 | 537 | 126 | 62 |
| 3asoncKaa Haya | - | - | 2 | 37 | 2 | 65 | I | !1 | - | 2 |
| Ipone | - | - | 12 | 66 | - | 13 | - | 2 | - | 1 |
بر اساس سیاست‌های توسعه علمی قزاقستان برای سال ۲۰۳۰ برنامه‌های متنوعی برای تشویق معلمان و اساتید برای تحقیقات و پژوهش در نظر گرفته شده است این برنامه که از جمله سالانه از بین ۲۰۰ معلم جوان یک نفر به عنوان معلم برتر انتخاب و برای گذراندن دوره آموزشی یک ساله به دانشگاه‌های پیشرو جهان اعزام می‌شوند. و دیگر اینکه گسترش برنامه "بولاشک" به جای انتخاب و بورسیه ۳۰۰۰ دانشجو برای تحصیل در خارج از کشور ۶۰۰۰ نفر انتخاب خواهند شد که تعدادی از آنها برای فراگیری زبان خارجی بورسیه خواهند شد[۱۹].
تعداد دانشجویان در خارج از کشور
پس از استقلال قزاقستان و رهایی از یوغ اتحاد جماهیر شوروی با باز شدن فضای سیاسی و ایجاد ارتباط با خارج از کشور بسیاری از جوانان قزاقی برای تحصیل به کشورهای مختلف عزیمت کردند، و عمدتا چین، ترکیه، کره، امریکا، انگلستان و را برای تحصیل انتخاب کردند.
بنا به گزارش خبرگزاری تنگری نیوز قزاقستان به نقل از سرویس مطبوعاتی وزارت آموزش و پرورش و علوم قزاقستان بر اساس آمار سال ۲۰۱۴ بیش از ۴۵ هزار دانشجوی قزاقی در خارج از کشور تحصیل می‌کنند.
با توجه به اعلام سفارتخانه‌های جمهوری قزاقستان در کشورهای مختلف و وزارت آموزش و پرورش و علوم قزاقستان حدود ۲۶ هزار و ۶۰۰ شهروند قزاقی در روسیه، ۹۶۷۰ دانشجو در چین، حدود ۴۰۰۰ نفر در انگلستان، در امارات متحد عربی ۷۱۵ نفر، ترکیه ۷۸۳ دانشجو در لهستان حدود ۳۰۰ نفر و بقیه در ایالات متحده آمریکا و سایر کشور‌ها مشغول به تحصیل هستند.
از نظر مقصد تحصیلی دانشجویان قزاقی در خارج از کشور؛ بیشتر در روسیه، چین، ترکیه، انگلستان و امارات متحده عربی، کره جنوبی به تحصیل مشغول هستند[۲۰].
همانطور که در بالا مشاهده شد بیشترین دانشجویان قزاقی در درجه اول با ۲۶ هزار و ۶۰۰ نفر در روسیه مشغول به تحصیل هستند که آشنایی قزاق‌ها با زبان روسی و وابستگی و ارتباط در دوران اتحاد جماهیر شوروی و مقرون به صرفه بودن از نظر اقتصادی از عمده‌ترین دلایل علاقمندی شهروندان قزاقی به تحصیل در روسیه است، علاوه بر اینکه تعداد زیادی از قزاق‌ها در روسیه زندگی می‌کنند و همین امر باعث می‌شود که بسیاری از دانشجویان روسیه را برای تحصیل انتخاب کنند که اقوام آنها در آنجا زندگی می‌کنند. پس از روسیه چین با حدود ۱۰ هزار دانشجو دومین هدف دانشجویان قزاقی برای تحصیل است، زیرا پس از روسیه، چین از مزیت‌های فراوانی برای تحصیل دانشجویان قزاقی برخوردار است به طوریکه یکی از دانشجویان قزاقستانی در مورد تحصیل در چین گفته است. آموزش عالی چین برای دانشجویان قزاقی جذابیت ویژه‌ای دارد. دانشجویان قزاقی احساس می‌کنند که با توجه به مراودات اقتصادی فراوان بین قزاقستان و چین با فراگیری زبان چینی آینده درخشانی برای آنها ایجاد خواهد شد.
تعدادی از دانشجویان قزاقی در قالب برنامه "بولاشک"، در شانگهای تحت برنامه آموزش تخصصی در زمینه ارتباطات تحصیل می‌کنند که سه سال و نیم به تحصیل زبان چینی، می‌پردازند. او می‌گوید دانشجویانی که مایل به تحصیل در چین هستند ابتدا باید در یک دوره آموزشی یکساله زبان چینی ثبت نام کنند، سپس به رشته مورد نظر وارد شوند.
بنا بر اعلام رئیس انجمن دانشجویان قزاقستان در حال حاضر بیش از ده هزار دانشجوی قزاقی در چین مشغول به تحصیل هستند. که از این تعداد حدود دو هزار و پانصد نفر در شانگهای، ۶۰۰ دانشجو در ارومچی، در شهر شیان ۶۰۰ دانشجو و بقیه در سایر شهر‌ها مشغول تحصیل هستند.
الژاس سلیمانف یک از دانشجویان قزاقی که از سال ۲۰۰۷ به مدت ۷ سال در شانگهای چین در رشته مهندسی مشغول به تحصیل شده است می‌گوید: در ابتدا که من برای تحصیل به چین آمدم آموزش عالی چین برای دانشجویان قزاقی شناخته شده نبود و جذابیتی نداشت ولی بعدا دانشجویان قزاقی برای تحصیل به مراکز آموزش عالی چین روی آوردند به طوری که هم اکنون در دانشگاه تونچژی تعداد دانشجویان قزاقی بعد از آلمانی‌ها، ایتالیایی‌ها، فرانسویان و کره‌ای‌ها جایگاه پنجم را به خود اختصاص داده‌اند.
از سوی مدیر کل آژانس "مطالعات چین"، هر ساله بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ دانشجوی قزاقی برای تحصیل در چین بورسیه می‌شوند که این رقم هر ساله رو به افزایش است.
یکی از دلایل جذابیت آموزش عالی چین برای دانشجویان چینی این است که مراکز آموزش عالی چین به دو زبان چینی و انگلیسی آموزش می‌دهند و مدرک استاندارد بین المللی از جمله مدرک بریتانیا، ایالت متحده آمریکا را دریافت می‌کنند. علاوه براینکه چین از نظر جغرافیایی برای قزاق‌ها سرزمین دوری به شمار نمی‌رود و با هم مرز مشترک دارند که در نتیجه هزینه‌های رفت و آمد دانشجویان از کشورهای دیگر ارزانتر است. بنا بر اعلام وزارت آموزش و پرورش و علوم قزاقستان در حال حاضر دولت چین در هر سال کمک هزینه تحصیلی ۱۲۰ داشجوی قزاقی را برای تحصیل در چین می‌پردازد و این دانشجویان بصورت رایگان تحصیل می‌کنند. علاوه بر اینکه در چارچوب همکاری‌های شانگهای، قراردادهای دو جانبه و براساس برنامه "بولاشک" ده‌ها دانشجوی قزاقی برای تحصیل در چین ثبت نام می‌کنند[۲۱].
علاوه بر کشورهایی که ذکر شد جمهوری اسلامی ایران نیز در هر سال تعدادی از شهروندان قزاقی را برای رشته‌های مختلف، مخصوصا در رشته زبان و ادبیات فارسی و ایران شناسی در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا بورسیه می‌کند که در هر سال به طور میانگین حدود ۲۰ نفر در دانشگاه‌های مختلف تحصیل می‌کنند.
تعداد دانشجویان خارجی در کشور
دانشجوی خارجی بخش جدایی ناپذیر از سیستم آموزش عالی در قزاقستان است. در جمهوری قزاقستان تعداد زیادی دانشجوی خارجی از جمله از افغانستان، چین، و کره در رشته زبان قزاقی و یا آمادگی برای ورود به رشته‌های مختلف تحصیلی مشغول به تحصیل هستند[۲۲].
دانشگاه‌های الفارابی، اوراسیا، خواجه احمد یسوی، آبای، آبلایخان و سلیمان دمیرل و سایر دانشگاه‌های قزاقستان بر اساس ضوابط و شرایط آموزش عالی هر ساله تعداد زیادی دانشجوی خارجی پذیرش می‌کنند. در همین راستا دانشگاه الفارابی در هر سال حدود ۴۲۰ دانشجوی خارجی از ۸۰ کشور در رشته‌های مختلف را آموزش می‌دهد[۲۳].
دانشجویان خارجی در قزاقستان بیشتر از روسیه، آسیای مرکزی به خصوص از ازبکستان، تاجیکستان و قرقیزستان در رشته‌های اجتماعی، علمی، ورزشی و فرهنگی تحصیل می‌کند.
در سال تحصیلی ۲۰۱۶-۲۰۱۷، دانشگاه سیفولین قزاقستان در رشته کشاورزی و فنی ۱۱۱ دانشجوی خارجی از چین، روسیه، مغولستان، ازبکستان، تاجیکستان، اوکراین، آذربایجان و جمهوری اسلامی افغانستان ثبت نام کرده‌اند و در مقطع کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکترا به زبان‌های روسی و زبان انگلیسی تحصیل می‌کنند[۲۴].
بر اساس اعلام آموزش عالی قزاقستان طی سالهای اخیر بیش از ۱۰ هزار دانشجوی خارجی را آموزش داده است. که بیشتر آنها در دانشگاه‌های آلماتی و مناطق مرزی آموزش دیده‌اند. که بنا بر گزارش آژانس آمار جمهوری قزاقستان دانشجویان ازبکستان، چین، روسیه و مغولستان بیشترین دانشجوی خارجی را در جمهوری قزاقستان تشکیل می‌دهند.
وزارت آموزش عالی اعلام کرده است که در سال ۲۰۱۱- ۲۰۱۲ به ۲۵۹ دانشجوی خارجی از تاجیکستان، چین، بلاروس، رومانی، مغولستان و جمهوری اسلامی افغانستان بورسیه یا کمک‌های مالی اعطا کرده است که هرساله بر اساس موافقتنامه‌های بین المللی بر تعداد دانشجویان خارجی با کمک مالی برای تحصیل در قزاقستان افزوده می‌شود[۲۵].
در سال ۲۰۰۹، قزاقستان و افغانستان یک قرارداد همکاری در حوزه آموزش و پرورش و علوم امضا کردند که بر اساس مفاد آن مقرر گردید دولت قزاقستان ۱۰۰۰ دانشجوی افغانی را برای تحصیل در دانشگاه‌های جمهوری قزاقستان پذیرش کند[۲۶]. که در همین زمینه سالیانه تعدادی از دانشجویان افغانی از دانشگاه‌های جمهوری قزاقستان فارغ التحصیل می‌شوند و طی مراسمی از این افراد تقدیر به عمل می‌آید.
بر اساس گزارش فوزیه درمانی از کابل در سال ۲۰۱۴ طی برنامه‌ای از ده‌ها تن دانشجوی فارغ التحصیل افغانی در دانشگاه‌های جمهوری قزاقستان در کابل تجلیل شد.
در این مراسم که با حضور نمایندگان سفارت قزاقستان در کابل، مسوول روابط و امور دانشجویان خارجی دانشگاه ملی قزاقستان، شماری از استادان دانشگاهها، برخی اعضای مجلس نمایندگان و دانشجویان در دانشگاه ابن سینای کابل برگزار شد به تمام فارع التحصیلان و نماینده دانشگاه ملی قزاقستان تقدیر نامه هایی اهدا شد.
آقای دکتر امین احمدی، رییس دانشگاه ابن سینا در این مراسم اعلام کرد که در سال جاری بیش از ۱۰۰۰ دانشجوی افغانی در دانشگاه‌های جمهوری قزاقستان تحصیل می‌کنند که بیش از ۵۰ نفر از آنها در مقطع کارشناسی ارشد و دکتری و کالج‌ها فارغ التحصیل شده‌اند. و قرار است در آینده نزدیک بیش از چهل دانشجو برای تحصیل نظامی وارد قزاقستان شوند[۲۷].
آموزش بزرگسالان، نرخ سواد در نزد بزرگسالان
بر اساس گزارش برنامه توسعه سازمان ملل در سال ۲۰۰۹ که با استفاده از نرخ باسوان در میان جمعیت بزرگسالان توسط سازمان ملل متحده و سازمان علمی و فرهنگی ملل (یونسکو) که در سال ۲۰۰۷ انجام شده است قزاقستان با ۹۹,۶ درصد در رتبه ۱۱ جهانی قرار گرفته است[۲۸].
طبق آماری که اعلام شده است نرخ سواد خواندن و نوشتن در بین جمعیت بزرگسال قزاقستان از سن ۱۵ سال به بالا جمعا %۹۹,۸ است که بر اساس تخمین سال ۲۰۱۵ تعداد با سوادی در بین مردان و زنان بصورت مساوی %۹۹,۸ براورد شده است[۲۹].
طی مطالعات انجام شده و اعلام شاخص توسعه منابع انسانی که توسط برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) بر اساس داده‌ها در سال ۲۰۱۴ انجام و در سال ۲۰۱۵ منتشر شده است قزاقستان با نرخ سواد تحصیل کرده بزرگسالان با شاخص ۰,۷۹۸ رتبه ۳۷ را در بین کشورهای جهان به خود اختصاص داده است[۳۰].
حضور ترکیه و جنبش فتح الله گولن در قزاقستان
با استقلال قزاقستان همچون سایر کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز عدم وجود مراکز آموزشی و ساختار آموزشی مناسب سبب شد که فعالان حوزه آموزش و فرهنگ خارجی از ابتدای استقلال این کشور‌ها حضوری جدی و تأثیر گذار داشته باشند که یکی از فعالان خارجی در قزاقستان جنبش فتح الله گولن بود که تقریبا در تمام کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز فعالیتهای آموزشی و اقتصادی خود را آغاز کرد.
پس از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی و استقلال کشورهای آسیای مرکزی و قفقاز فتح الله گولن در کشورهای استقلال یافته در عرصه‌های آموزشی، فرهنگی و اقتصادی حضوری فعال و چشم گیر پیدا کرد، مدارس و مراکز آموزشی متعددی در شهر‌ها و روستاهای کشورهای استقلال یافته و منجمله در قزاقستان به صورت شبکه‌های به هم پیوسته تأسیس کرد و از این طریق قدرت نرم خود را گسترش داد.
هنگامی که بلوک شوروی در سال ۱۹۹۰ فرو ریخت ترکیه با بهره‌گیری از این فرصت برای ایجاد روابط قوی با جمهوری‌های تازه استقلال یافته از اتحاد جماهیر شوروی سابق و کشورهای بالکان و قفقاز استفاده کرد و از طریق جنبش گولن اولین سازمان خود را منطبق با شرایط جدید در این کشور‌ها تأسیس کرد. به خصوص در آذربایجان و گرجستان و در تمام جمهوری‌های آسیای مرکزی، جنبش گولن، با پشتیبانی از سوی انجمن‌های مختلف اقتصادی ترکیه، ده‌ها مدرسه ایجاد کرد. اولویت آموزشی این مدارس ارائه آموزش و پرورش مدرن و سکولار، مطابق با هنجارهای محلی و همچنین ارائه آموزش‌های مذهبی به عنوان فعالیتهای فوق برنامه استوار گردید. اما با گذشت زمانی اندک با توجه به خصومت مقامات محلی برای انجام هر نوع تبلیغ دینی اسلامی فعالیتهای تبلیغی و دینی جنبش فتح الله گول پایان یافت و در تمام کشور‌ها بجز در ازبکستان بخاطر تیرگی روابط بین ترکیه و ازبکستان در سال ۲۰۰۰ تمام مدارس وابسته به فتح الله گولن بسته شد. در سایر کشور‌ها موسسه گولن تنها مجاز به فعالیتهای آموزشی مدرن و سکولار گردیدند. دولت ترکمنستان نیز در سال ۲۰۱۱ اکثر مدارس موسسه گولن را ضبط کرد و از فعالیت موسسه گولن جلوگیری کرد. اما در هر صورت هم اکنون موسسات آموزشی و اقتصادی گولن در سرتا سر قفقاز و آسیای مرکزی به صورت مستقل یا بصورت مشترک با موسسات محلی همچنان فعال می‌باشد.
موسسه فتح الله گولن در گرجستان، پنج مدرسه و یک دانشگاه، در آذربایجان یک دانشگاه و چندین مدرسه، در قزاقستان یک دانشگاه و سی مدرسه، در قرقیزستان یک دانشگاه و ده مدرسه و در تاجیکستان حدود پنج مدرسه دارد.
بین سالهای ۱۹۹۱ تا ۲۰۰۲ نگرش دیپلماسی ترکیه در مورد مدارس مبهم بود. برخی از سفرای ترکیه که طرفدار کمالیست بودند با فعالیتهای جنبش گولن در کشورهای تازه استقلال یافته مخالف بودند. اما در هر صورت خط عمومی سیاست‌های ترکیه در مورد این مدارس عملگرا بود و دیدگاه‌های لیبرالی تورگوت اوزال حمایت نمادین از این مدارس بود تا اینکه وقتی حزب اعتدال و توسعه به قدرت رسید حمایت و پشتیبانی دولت ترکیه از این مدارس بیشتر قابل رؤیت شد. در همان زمان که حزب عدالت و توسعه در ترکیه حاکم شد در ابتدا با اتحاد با گولن موجب نگرانی نخبگان شوروی سابق سکولار شد چون تصور می‌کردند که با فعالیت موسسه‌های آموزشی گولن زمینه نفوذ فعالیتهای ترکیه در کشورهای استقلال یافته را تثبیت کند.
با این حال کیفیت آموزش و پرورشی که توسط این مدارس ارائه می‌شد بجز ترکمنستان که بتدریج فعالیت مدارس گولن را محدود کرد سایر مقامات محلی متقاعد شدند که بصورت کنترل شده به این مدارس اجازه فعالیت بدهند.
حزب عدالت و توسعه و جنبش گولن ایده‌ها و اهداف مشترک ترکیه را برای سالهای زیادی ترویج کردند. آنها در میان مردم و مسئولین پایگاه اجتماعی و دفاع از ارزش‌های مناسبی به دست آوردند و در نتیجه اتحاد حزب اعتدال و توسعه و گولن باعث شد که قدرت کمالیست‌ها در ارتش ترکیه کاهش یابد و به تدریج باعث عقب نشینی ارتش ترکیه از سیاست شد. اما بتدریج اتحاد بین گولن و دولت حزب اعتدال و توسعه رو به افول نهاد و در نهایت منجر به اختلاف اساسی بین آنها شد.
در نتیجه این اختلافات و موضع گیری‌های دو جناح متخاصم مدارس موسسه فتح الله گولن را تحت تأثیر خود قرار داد و حاکمیت موسسه گولن بر این مدارس را زیر سؤال برد و کم کم این مدارس تحت قیمویت دولت ترکیه در آمد.
در ابتداء از سوی دولت ترکیه در آسیای مرکزی، مبارزه با جنبش گولن هنوز آغاز نشده بود ولی بتدریج دولت ترکیه در صدد محاکمه و تعقیب مخالفین و افراد وابسته به جنبش در ترکیه که به آسیای مرکزی پناه برده بودند برآمد. بنا بر این آنچه رخ داده در ترکیه نقطه عطفی برای جنبش خارج از کشور موسسه گولن بوده است.
جنبش فتح الله گولن معمولا در تمام کشورهایی که حضور یافته است با رویکرد فعالیتهای آموزشی فعالیتهای اقتصادی و نفوذ سیاسی خود و ترکیه را به دنبال دارد. در آسیای مرکزی و قفقاز نیز با تأسیس مدارس، مرکز آموزشی و دانشگاهها حضوری فعال یافته است.
پس از کوتای ناموفق ژوئیه سال ۲۰۱۶ در ترکیه رجب طیب اردوغان در جریان ملاقاتی که با سلطان نظربایف داشت قراقستان را متقاعد کرد که فعالیت مدارس فعال فتح الله گولن را محدود کند و دولت قزاقستان بر فعالیت این مدارس نظارت جدی داشته باشد.
اسلام مورد تبلیغ گولن با الهام از زندگی و فعالیتهای محقق صوفی سعید نرسی گرفته شده است به همین خاطر فتح الله گولن مدارس خود را به نام مدارس نرسی نامگذاری کرده است.
تاجیکستان آخرین مدارس مورد حمایت گولن را در سال ۲۰۱۵ و ترکمنستان نیز در اوایل ماه اوت مدارس وابسته به گولن را بستند.
دانشگاه بین المللی قزاقستان- ترکیه در ترکستان به نام خواجه احمد یسوی از جمله مراکزی است که با حمایت دولت ترکیه و جنبش فتح الله گولن مشغول فعالیت است.
مدارس گولن در آسیای مرکزی عموما با استدلال که موسسه گولن از طریق این مدارس و آموزش هایی که در مدارس داده می‌شود درصدد شستشوی مغزی کودکان است[۳۱][۳۲].
نیز نگاه کنید به
نظام آموزش، تحقیقات و فناوری آرژانتین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اسپانیا؛نظام آموزش، تحقیقات و فناوری افغانستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اوکراین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تایلند؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تونس؛ نظام آموزش و پرورش در چین معاصر؛ نظام آموزش و پرورش در چین باستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سنگال؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ژاپن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کوبا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری زیمبابوه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قطر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مصر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری لبنان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری روسیه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مالی؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ساحل عاج؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سیرالئون؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کانادا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سودان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری گرجستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تاجیکستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری بنگلادش؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سریلانکا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری فرانسه
پاورقی
[i] - اعلامیه بولونیا در تاریخ ۱۹ ژوئن سال ۱۹۹۹ با حضور اعضاء و رؤسای آموزش عالی کشورهای اروپایی در دانشگاه بولونیا به تصویب رسید. در این اعلامیه روند، مقاطع و زمان تحصیلی و سیستم و اهداف آموزشی، سنت‌های فرهنگی و علمی و ... پیش بینی شده است.
کتابشناسی
- ↑ برگرفته از http://spktaraz.kz/rus/kazakhstan/science-and-education.php
- ↑ آیگریم. گزارش رایزن فرهنگی ج.ا. ایران در جمهوری قزاقستان.
- ↑ IIo craTcTHKe MyKIHH H KeHIIIHH B KasaxcraHe IIoITH 0IHHaKoBoe KOJIHecTBO IIompo6Hee: https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/statistike-mujchin-jenschin-kazahstane-odinakovoe-241649/ JIo6oe HCIIOJIb30BaHHe MarepHaJIoB IOIIyckaeTc TOJIbK0 IIp HaIHIHH THIIepCcIJIKH Ha Tengrinews.kz https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/statistike-mujchin-jenschin-kazahstane-odinakovoe-241649/ http://kstnews.kz/news?node=8919 B Ka3axcraHe yBeJIHIHJIacb poKIaeMocTb H CHH3HJIacb cMepTHOCTb https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/v-kazahstane-uvelichilas-rojdaemost-i-snizilas-smertnost-195402/
- ↑ PoxIaeMocTb B KasaxcraHe BHIpoca Ha 42% 3a 10 Ier https://365info.kz/2016/05/rozhdaemost-v-kazahstane-vyrosla-na-42-za-10-let/ http://kstnews.kz/news?node=8919
- ↑ Обучение в Казахстане: среднее, высшее и послевузовское образование آموزش و پرورش در قزاقستان: ثانویه، باالتر و تحصیالت تکمیلی
- ↑ کتاب «آموزش و پرورش قزاقستان»، شرکت امار جمهوری قزاقستان، آلماتی، 2112؛ سايت رسمی وزارت آموزش و پرورش قزاقستان سايت رسمی تعدادی از دانشگاه های معتبر جمهوری قزاقستان: دانشگاه الفارابی http://www.kaznu.kz/ru/146/page دانشگاه آبالیخان http://www.ablaikhan.kz/ru/our-+university.html http://old.ablaikhan.kz/kz/for_nash_universitet/history.php http://www.kazmkpu.kz/ru/ob- دانشگاه دختران تربيت و تعليم دانشگاه universitete دانشگاه سدميرل. http://sdu.edu.kz/about دانشگاه آبای http://www.kaznpu.kz/ru
- ↑ موتانوف، گ.م. (1393). تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
- ↑ معرفی آکادمی ملی جمهوری قزاقستان، CupaBxa o Haunouaboit axateM ay Pecny6iuK Kasaxcra http://nauka- nanrk.kz/ru/ http://cabmarket.kz/catalog/company/issledovatelskie-tsentry?page=2
- ↑ معرفی آکادمی علوم جمهوری قزاقستان، AKateMHa HayK Pecty6IHK Ka3axcraH http://almatykala.info/thesaurus/akademiya-nauk-respubiki-kazahstan.html
- ↑ (لیست برخی از کتابخانه های قزاقستان) CIIHCOK BHBJIHOTEK KA3AXCTAHA http://www.unesco.kz/heritagenet/kz/participant/library/list biblio.htm
- ↑ HayuHa 6H6IHoTea PTII "FbLIbIM optact" KoMTera HayK MucTepcTBa o6pa3oBaHH H HayKH (کتابخانه علمی «قیلیم اورداسی» وابسته به کمیته علمی وزارت علوم جمهوری قزاقستان) Pecny6JIKH Ka3axcTaH http://www.google.com/coop/cse?cx=006984700317456969282%3A sgfvurm99me
- ↑ اطلاعاتی در مورد کتابخانه نظربایف: HHopMaHa o 6H6JIHoTeke http://library.nu.edu.kz/wps/portal
- ↑ Ka3axcKit HallHOHalbHblit yHHBepcifreT HM. alb-Dapa6H ،http://elibrary.kaznu.kz/ru Pecny6Iuka KasaxcraH, AJIMaTI, 050040 p. ab-papa6u, 71 Ten. 8 (727) 221-10-00, 8 (727) 221-10-10 Daxc +7 (727) 377-33-44
- ↑ ساختار کتابخانه ، CrpyKrypa 6H6HoTeKH http://elibrary.kaznu.kz/ru/node/92
- ↑ BH6IHOTeKH BbICIIIHX yle6HbIX 3aBeteHit Ka3axcraa: coBpeMeHHble 3atauH H coBpeMeHHble peleHHa ، http://articlekz.com/article/5887
- ↑ CIIHCOK BHBJIHOTEK KA3AXCTAHA ، http://old.unesco.kz/heritagenet/kz/participant/library/list biblio.htm
- ↑ [[aHHkie 3a 1990 F. IpeIcHHl B MJIH. py6.
- ↑ Hexoropte Bonpoct HayHo-TexHHuecKoit oHTHK Pecny6uKu Ka3axcraH ، http://articlekz.com/article/11023
- ↑ Hay[HbIit II0IX0I ، https://forbes.kz/process/education/nauchnyiy podhod
- ↑ Bomee 45 TbIc ka3axcraHcKHX cTyIeHT0B 06yuatoTcg 3a py6eoM IIompo6Hee: https://tengrinews.kz/kazakhstan_news/45-tyisyach-kazahstanskih-studentov-obuchayutsya-rubejom- 259529/
- ↑ Ka3axcraHcke cTyIeHTbI paccxa3aIH 06 yue6e B Krae ، https://www.nur.kz/314304-kazahstanskie-studenty- rasskazali-ob-uchebe-v-kitae.html
- ↑ Ka3axcraH rIa3aMH HHocTpaHHbIX cTyIeHTOB Ka3HY ،http://www.kaznu.kz/ru/3/news/one/5003/
- ↑ HHocrpaHHbIM a6rTypeHrraM، http://www.kaznu.kz/ru/17997/page
- ↑ http://kazatu.kz ، http://kazatu.kz/docs/anketa_ru.pdf درباره دانشجوی خارجی HocrpaHHIe cTyIeHTbI ، http://kazatu.kz/ru/ob-universitete/centr-razvitiya-mejdunarodnogo-sotrudnichestva-i- poliyazichnogo-obrazovaniya/inostrannie-studenti/
- ↑ 6oIee 10 THICI HHocTpaHHbIX CTyIeHTOB ، https://www.zakon.kz/4456799-v-kazakhstane-obuchaetsja-bolee- 10.html
- ↑ HHocrpaHHbIe cTyIeHTbI AraucraH ،http://www.voxpopuli.kz/main/2080-inostrannye-studenty- afganistan.html
- ↑ گزارش فوزیه درمانی (1393). تقدیر از فارغ التحصیلان افغان در دانشگاه‌های قزاقستان. کابل. http://bokhdinews.af/social/17873
- ↑ Cnucox cTpaH Io ypoBHIo rpaMOTHOcTH ، https://ru.wikipedia.org/wiki
- ↑ ypoBeHb rpaMoTHocTH HaceIeHH ، http://www.yestravel.ru/world/people/literacy/ 324 Peitruur crpat Mupa o HrteKcy ypoBH o6pa3oBaHa
- ↑ United Nations Development Programme (2014). Education Index. ، http://gtmarket.ru/ratings/education- index/education-index-info
- ↑ مقاله "مدارس گولن" در آسيای ميانه15، اوت 2116 : в школы» Гюленовские «Центральной Азии http://rus.azattyq.org/a/shkoly-gulena-v-centralnoy-azii/27921422.html مبلغين مدارس فتح هللا گولن در آسيای مرکزی و نقش آنها در گسترش اسالم و ترکيسم Миссионерские школы Фетхуллы Гюлена в Центральной Азии и их роль в распространении тюркизма и ислама http://www.gumilev-center.ru/missionerskie-shkoly-fetkhully-gyulena-v-centralnojj-azii-i-ikh-rol-v-rasprostranenii�tyurkizma-i-islama/
- ↑ صابری، اصغر (1395). جامعه و فرهنگ قزاقستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص 371-432.