نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سیرالئون

کشور سیرالئون نیز همچون سایر مستعمرات آفریقایی انگلستان سال‌ها تحت سیطره نظام آموزشی و تحصیلی این کشور قرار داشته است که عمده‌ترین نتایج آن فقر فرهنگی و اقتصادی، بی‌سوادی گسترده عموم مردم، خدمت در راستای منافع استعمار پیر انگلستان و... بوده است. در این ارتباط مقامات این کشور به ویژه مسئولان فرهنگی و آموزشی طی دهه‌های 1960 تا 1990 به نوعی ادامه دهنده سیاست‌های شوم و تخریبی بر جای مانده از دوره استعمار بوده‌اند که نتیجه آن نیز فقر فرهنگی شدید کشور به ویژه در بین مسلمانان بوده است.

جایگاه آموزش‌ و‌ پرورش در سیرالئون

با وجود فقر شدید حاکم بر کشور سیرالئون و مشکلات فزاینده اقتصادی این کشور، آموزش‌و‌پرورش و تحصیل در مقاطع ابتدایی و متوسطه در این کشور همواره از اهمیت زیادی برخوردار بوده است. از این روی بسیاری از خانواده‌ها با وجود درآمد اندک هرگز حاضر به ترک تحصیل فرزندان خویش و کار کردن آن‌ها نبوده و تلاش کرده‌اند آن‌ها را در مدارس ابتدایی دولتی شهرها و روستاها ثبت نام کنند. همان گونه که در بخش‌های مختلف این کتاب ذکر شده است بخش عمده مردم سیرالئون در روستاهای کشور زندگی می‌کنند و کشاورزان که از بدو استقلال همواره با شبح فقر و مکنت مواجه بوده‌اند عمدتاً زندگی معیشتی سخنی داشته و با رنج و مشقت می‌توانند زندگی خود و خانواده‌هایشان را تأمین کنند. با این حال اکثر والدین تأکید خاصی بر تحصیل فرزندان خود دارند و بسیاری از کودکان خردسال و نوجوانان ساکن روستاهای سیرالئون روزانه چندین کیلومتر را برای حضور در مدارس ابتدایی و متوسطه طی نموده و خانواده‌های آنان با وجود مسکنت مالی به شوق تحصیل فرزندانشان شهریه آنان را پرداخت می‌کنند[i]. دولت این کشور نیز از بدو استقلال همواره بر فراگیری آموزش‌و‌پرورش و اجباری بودن دوره آموزشی ابتدایی تأکید داشته و آن را برای تمام کودکان این کشور الزامی و اجباری دانسته‌است. البته کودتاهای پی در پی و جنگ‌های داخلی مانع تحقق این امر شده است از این روی امروزه نرخ باسوادی عمومی در این کشور در حدود35 تا 40درصد است، که نسبت به سایر کشورهای آفریقایی بسیار نازل محسوب می‌شود با این حال فراگیر ساختن آموزش‌و‌پرورش تا سطح دیپلم در رأس سیاست‌های اصلی دولت‌های این کشور به ویژه در دوره حاکمیت‌های احمد تیجان کابا و ارنست کروما بوده است.

آموزش و پرورش در سیرالئون (1400). برگرفته از سایتglobalpartnership،قابل بازیابی از https://www.globalpartnership.org/blog/edtech-sierra-leone-reimagining-education-continuous-learning-and-teaching

در راستای این امر و با ارائه سیاست جدیدی که در سال 2000 توسط وزارت آموزش‌و‌پرورش سیرالئون ارائه گردید سیستم آموزشی نوینی جایگزین سیستم آموزشی بر جای مانده از عهد استعمار انگلستان گردید و دولت امیدوار است از این طریق مشکلات موجود در نظام آموزشی این کشور مرتفع شده و نرخ سوادآموزی در سرتاسر سیرالئون که در حال حاضر در انتهای لیست سازمان ملل متحد قرار دارد طی ده سال آینده به نحو قابل توجهی افزایش یابد[ii]. بر اساس این سیاست که مدیریت آن را «مرکز توسعه برنامه‌های تحصیلی سیرالئون» وابسته به وزارت آموزش‌و‌پرورش بر عهده دارد برنامه‌های هماهنگی در مدارس ابتدایی کشور آغاز شده است. طبق برنامه‌ریزی‌های صورت گرفته علاوه بر زبان انگلیسی که زبان اصلی آموزش مدارس به شمار می‌رود زبان‌های بومی‌ مندی، تمنی، لیمبا و کریول نیز به‌عنوان بخشی از فرهنگ بومی و هویت ملی مردمان سیرالئون در مدارس تدریس می‌گردند. بر اساس این طرح که بر مبنای سیستم جدید آموزشی 4 – 3- 3- 6 قرار دارد آموزش مدارس ابتدایی برای دانش‌آموزانی که باید خود را برای کار و زندگی آماده کنند مرحله به مرحله تنظیم شده است به‌گونه‌ای که چنانچه دانش‌آموزی موفق به سپری نمودن مراحل مختلف این نظام آموزشی نشده و در مرحله‌ای متوقف گشت می‌تواند از اطلاعاتی که تا آن زمان به دست آورده است بهره‌گیری نموده و از این آگاهی‌ها در زندگی آینده خود استفاده کند. مقامات آموزش‌و‌پرورش سیرالئون معتقدند تحقق این نظام آموزشی می‌تواند دستاوردهای قابل توجهی را برای دانش‌آموزان کشور به دنبال داشته باشد و تأکید دارند تداوم این امر منجر به توسعه و رشد فرصت‌های شغلی مختلف از جمله در زمینه‌های هنر، صنایع دستی، کشاورزی، اقتصاد، موسیقی و.. خواهد شد و علاوه بر آن سطح عمومی آگاهی‌های اجتماعی وفرهنگی کشور را ارتقاء خواهد بخشید.

ساختار و سیاست آموزشی کشور

نظام آموزشی قدیم سیرالئون

نظام آموزشی دوران استعماری سیرالئون که انگلیسی‌ها آن را تحمیل کرده بودند چند دهه بعد از استقلال آن کشور نیز ادامه یافت. نتایج این نظام آموزشی که به هیچ وجه با فرهنگ و آداب و رسوم مردم این کشور تطابق نداشت صرفاً موجب افزایش فقر فرهنگی و اقتصادی و گسترش فرهنگ خدمت به بیگانه گشت به طوری که در دهه اخیر کشور سیرالئون یکی از آخرین کشورهای توسعه نیافته به شمار می‌رفت.

در نظام آموزشی مزبور دانش آموزان در سن 5 سالگی وارد مدرسه می‌شدند و طی 6 سال دوران ابتدائی را سپری می‌کردند که البته از 5 تا 7 سالگی دوره آمادگی و از 7 سالگی تا 12 سالگی دورۀ ابتدایی محسوب می‌گشت. دانش آموزان سپس در امتحان سراسری تحت عنوان «امتحان ورودی به دبیرستان و تعیین رشته» شرکت می‌کردند که مدت دوره دبیرستان بین 5 تا 7 سال بود بدین گونه که بعد از دوره 5 سالۀ دبیرستان دانش آموزان می‌توانستند دانش آموخته دوره دپیلم تلقی شوند و در صورت تمایل با سپری نمودن دو سال دیگر به اخذ مدرک دیپلم عالی نائل گردند. مدرک پایان دوره اول «گواهینامه آموزشی سطح معمولی» نامیده می‌شد. دانش‌آموزانی که واجد شرایط علمی و اقتصادی برای ورود به دانشگاه‌ها بودند می‌توانستند در این مرحله رسما درخواست ورود به دانشگاه را ارئه نمایند که معمولاً بین 4تا 5 سال به طول می‌انجامید و سال اول تحصیل، سال مقدماتی محسوب می‌گشت.

دانش‌آموزانی که با مدرک دپیلم عالی دانش آموخته می‌شدند و در واقع دورۀ هفت ساله دبیرستان را طی می‌کردند موفق به کسب مدرک «گواهینامه آموزشی سطح عالی» می‌شدند. این دانش‌آموزان بعد از ورود به دانشگاه نیازی به شرکت در کلاس‌های مقدماتی نداشتند و معمولاً بر اساس رشته‌های تحصیلی پس از سه و یا چهار سال مدرک کارشناسی خود را دریافت می‌نمودند.بر اساس این سیستم آموزشی دانش‌آموزان سیرالئونی از دوره استعمار تا زمان تغییر نظام آموزشی مزبور به شرح ذیل بود:

دوره آمادگی

• 5 سالگی                 کلاس اول مقدماتی؛
• 6 سالگی                 کلاس دوم مقدماتی.

دوره دبستان

• 7 سالگی                 کلاس اول دبستان؛
• 8 سالگی                 کلاس دوم دبستان؛
• 9 سالگی                 کلاس سوم دبستان؛
• 10 سالگی               کلاس چهارم دبستان؛
• 11 سالگی               کلاس پنجم دبستان؛
• 12 سالگی               کلاس ششم دبستان.

دانش‌آموزان بعد از اتمام کلاس ششم ابتدایی می‌بایست در امتحانات ورودی به دوره متوسطه شرکت نمایند که بسیاری از دانش‌آموزان به خاطر ضعف مالی و علمی در این مرحله مجبور به ترک تحصیل می‌شدند.

دوره متوسطه با مدرک تکمیلی جی سی‌ای او ال(G.C.E.O.L)

• 13 سالگی               کلاس اول دبیرستان؛
• 14 سالگی               کلاس دوم دبیرستان؛
• 15 سالگی               کلاس سوم دبیرستان؛
• 16 سالگی               کلاس چهارم دبیرستان؛
• 17 سالگی               کلاس پنجم دبیرستان.

دانش‌آموزان پس از اتمام سال پنجم چنانچه فاقد شرایط علمی و مالی لازم برای ادامه تحصیل بودند می‌توانستند در امتحانات سراسری شورای غرب آفریقا شرکت نموده و ضمن اتمام تحصیلات مدرک دوره تحصیلی دبیرستان را دریافت کنند. البته دانش‌آموزان ممتاز با دارا بودن شرایط مالی مناسب می‌توانستند مراحل تکمیلی دبیرستان را ظرف دو سال سپری کرده و موفق به کسب مدرک دوره تکمیلی دبیرستان گردند.

اخذ مدرک دوره تکمیلی دبیرستان

• 18 سالگی ششم مقدماتی(lower6)؛
• 19 سالگی کلاس ششم عالی(upper6).

دانش‌آموزان پس از اخذ مدارک فوق برای ورود به دانشگاه نیازی به شرکت در کلاس‌های دوره مقدماتی نداشتند و بعد از سه سال می‌توانستند مدرک کارشناسی خود را اخذ نمایند. دانشجویانی که با مدرک دوره تکمیلی دبیرستان. وارد دانشگاه می­شدند می‌توانستند در کلاس‌های ممتاز شرکت کرده و مدرک کارشناسی خود را با امتیاز ویژه اخذ کنند. علاوه بر آن آنها برای دوره کارشناسی ارشد نیز به راحتی پذیرفته می‌شدند و از نظر استخدام نیز ارجحیت داشتند. علاوه بر آن این دانش‌آموختگان معمولاً در صورت تقاضا برای ادامه تحصیل در دانشگاه‌های انگلستان به سهولت پذیرفته می‌شدند. اغلب رشته‌های تحصیلی نظام آموزشی قدیم سیرالئون محدود به حوزه‌های علوم انسانی و تا حدودی علوم تجربی بود و رشته‌های فنی و حرفه‌ای کمتری در آن وجود داشت.

نظام آموزشی جدید سیرالئون

بحث و بررسی در مورد معایب نظام آموزشی قدیم سیرالئون که به نوعی میراث استعمار انگلستان محسوب می‌شد از اوایل دهه 1990 به طور جدی در دستور کار وزارت آموزش‌و‌پرورش قرار گرفت و مسئولان اشکالات فراوانی را متوجه آن نمودند. یکی از موضوعات مورد بحث عدم بهره‌دهی و در واقع عدم تطابق نظام آموزشی مزبور با واقعیت‌های موجود این کشور بود چرا که این نظام آموزشی به موازات توسعه انسانی، اجتماعی و اقتصادی کشور و تأمین نیازهای آن طراحی نشده بود و کشور را در معرض خطر استعمار جدید قرار داده بود. طراحان سیستم آموزشی جدید معتقد بودند غرب آفریقا و به ویژه سیرالئون با توجه به منابع خدادادی و طبیعی از پتانسیل و شرایط بالقوه توسعه مناسب برخوردار است و باید در ردیف کشورهای توسعه یافته جای می‌گیرد با این حال مشکلات شدید اقتصادی، وابستگی مقامات دولتی به استعمار پیر و عدم مطابقت نظام آموزشی با واقعیات موجود موجب عقب‌ماندگی شدید این کشور از نظر برنامه ریزی آموزشی شده است. مسئولان مرکز توسعه برنامه‌های تحصیلی وزارت آموزش‌و‌پرورش سیرالئون همچنین تأکید داشتند الگوی نظام آموزشی تحمیلی انگلستان بر سیرالئون موجب تخریب ساختار علمی و فرهنگی این کشور شده و تنها در خدمت طبقه اشراف و مرفهینی بوده که عموماً از فکر و اندیشه پویا و مردمی دور بوده و عمدتاً منافع شخصی را بر منافع ملت ترجیح می‌داده‌اند. علاوه بر آن دانش‌آموختگان نظام آموزشی مزبور عمدتاً در توسعه اقتصادی کشور نقش بسیار ناچیزی داشته و صرفاً مجری سیاست‌های اربابان خود بوده‌اند. در واقع طراحان نظام آموزشی جدید معتقد بودند در چنین نظامی تنها در صد بسیار ناچیزی از دانش‌آموزان وارد دانشگاه‌ها شده و این امر میزان بیکاری و بزهکاری را در جامعه افزایش می‌دهد. علاوه بر آن برغم وجود امکانات طبیعی مناسب چنین نظامی به هیچ عنوان نقشی در توسعه مشاغل، حرف، صنعت و.. نداشته و تنها نیروهای خدماتی و افراد پشت میزنشین را تربیت کرده است به طوری که جامعه امروز سیرالئون در رابطه با حرف و مشاغل مورد نیاز خود به شدت نیازمند دانش و تجربه اروپائی‌ها، هندی‌ها و لبنانی‌ها و.. است. در ارتباط با ایرادات دیگر نظام آموزشی قدیمی سیرالئون باید یادآور شد اکثر دانش‌آموختگان نظام آموزشی مزبور به دلیل عدم تطابق محفوظات خود با نیازهای جامعه از اشتغال به کار محروم بوده و برای گذران معیشت خود به امور غیرمتعارف مشغول بودند. علاوه بر آن به دلیل پیچیدگی‌های این نظام آموزشی بیش از 80 درصد مردم سیرالئون از نعمت خواندن و نوشتن محروم بوده‌اند[iii].

اهداف، مبانی نظری و ویژگی نظام آموزشی کشور

نظام جدید آموزشی سیرالئون که آن را نظام آموزشی 6 - 3 - 3 - 4 می‌نامند دارای چهار مرحله است:

• دوره ابتدایی که مدت آن شش سال است؛

• دوره دبیرستان مقدماتی که مدت آن سه سال می‌باشد؛

• دوره دبیرستان عالی (متوسطه) که مدت آن سه سال است؛

• دوره دانشگاه تا مرحله کارشناسی که مدت آن چهار سال می‌باشد.

در نظام جدید آموزشی سیرالئون که از سال تحصیلی 93 – 94 برقرار گردیده است بر سرمایه‌گذاری بیشتر در رشته‌های فنی و حرفه‌ای، کشاورزی، برق، جوشکاری، بخاری، لوله‌کشی، تأسیسات و... تأکید شده است. در این ارتباط در نظام جدید آموزشی دانش‌آموزان ضمن تحصیل علوم نظری و انسانی، مطابق با ذوق و علاقه خود، حرفه و شغل مورد نیاز جامعه را فرا می‌گیرند و دیدگاه طراحان این سیستم مبتنی بر آن است که دانش‌آموزانی که توان ادامه تحصیل را ندارند نیز با حداقل اطلاعاتی که در مورد برخی حرفه‌ها و مشاغل مورد نیاز جامعه آموخته‌اند می‌توانند وارد بازار کار گردند.

ساختار نظام آموزشی جدید سیرالئون عبارت است از:

دوره ابتدایی

• کلاس اول ابتدایی              6 سالگی
• کلاس دوم ابتدایی              7 سالگی
• سال سوم ابتدایی                8 سالگی
• سال چهارم ابتدایی               9 سالگی
• سال پنجم ابتدایی                10 سالگی
• سال ششم ابتدایی               11 سالگی

در این دوره معلمان ضمن تدریس، استعدادهای دانش‌آموزان را در پایان هر سال مورد ارزیابی قرار می‌دهند. شورای معلمان مدارس مربوطه نیز در پایان سال ششم ابتدایی نظریه خود را در مورد استعدادهای فنی و حرفه‌ای هر یک از دانش‌آموزان به طور کتبی به مدیریت و اولیای دانش‌آموزان منعکس می‌نمایند. این نظریه به دانش‌آموز کمک می‌کند تا رشته متناسب با استعداد خود را انتخاب نماید. کلیه دانش‌آموزان پس از اتمام دوره ابتدایی باید در امتحانات عمومی جهت ورود به دوره بعدی شرکت نمایند.

مرحله دبیرستان مقدماتی

• کلاس اول دبیرستان مقدماتی
• کلاس دوم دبیرستان مقدماتی
• کلاس سوم دبیرستان مقدماتی

در این دوره استعداد دانش‌آموزانی که با آزمایشگاه‌ها، فنون، حرفه‌ها و مشاغل به طور نظری و عملی آشنا می‌شوند با دقت بیشتری مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. در پایان این دوره با راهنمایی اولیای مدارس و معلمان مربوطه دانش‌آموزان رشته مورد علاقه خود را به طور قطعی انتخاب می‌کنند.

مرحله دبیرستان عالی (متوسطه)

• کلاس اول دبیرستان یا هنرستان
• کلاس دوم دبیرستان یا هنرستان
• کلاس سوم دبیرستان یا هنرستان

در این دوره دانش‌آموزان بیشتر وقت خود را صرف حضور در کارگاه‌های فنی و حرفه‌ای نموده و در پایان دوره به‌عنوان تکنیسین رشته‌های کشاورزی، فنی و حرفه‌ای، تأسیسات و برق و... دانش‌آموخته می‌گردند.

مقطع تحصیلات در مقطع کارشناسی

دانش‌آموزانی که دررشته‌های فنی و حرفه‌ای موفق به اخذ دیپلم شده‌اند در صورت دارا بودن شرایط لازم که شرح آن در نظام قدیم آموزشی آمده است می‌توانند وارد دانشگاه شده و در سطوح عالیه در رشته‌های مورد علاقه خود ادامه تحصیل دهند. در این مقطع تفاوتی بین نظام جدید و قدیم آموزشی وجود ندارد.

ویژگی‌های نظام جدید آموزشی سیرالئون

• دانش‌آموزان بعد از پایان هر دوره اعم از دبیرستان مقدماتی و عالی می‌توانند وارد بازار کار شوند؛

• کاهش آمار ترک تحصیل دانش‌آموزان؛

• روی آوردن بیشتر دانش‌آموزان به مشاغل غیرخدماتی؛

• کاهش شدید بورکراسی اداری؛

• افزایش طبقه فعال و پویای جامعه سیرالئون؛

• افزایش روحیه خدمت به وطن؛

• کاهش بزهکاری‌های اجتماعی؛

• افزایش کارشناسان فنی و حرفه‌ای و صاحبان حرف و مشاغل؛

• بهره‌مندی تمام اقشار ملت سیرالئون از مزایای این سیستم و عدم تعلق آن به طبقه خاص؛

• ایجاد نشاط و تحول در بین مردم اعم از مسلمانان و مسیحی و مبارزه با تحجر و ایستائی؛

• درآمدزا بودن نظام جدید آموزشی[iv].

جنگ داخلی سیرالئون ضربات سنگینی بر زیربنای نظام آموزشی سیرالئون وارد آورد و موجب ویرانی 1270 باب مدرسه ابتدایی در سرتاسر سیرالئون به‌ویژه مناطق روستایی شد به‌گونه‌ای که طی سال‌های 1991 تا 2001 میلادی تعداد زیادی از والدین صرفاً به‌دلیل ناامنی مناطق اطراف خود و بیم حمله شورشیان از ثبت نام فرزندانشان در مدارس خودداری می‌کردند. حملات مکرر شورشیان به شهرها و روستاهای کشور موجب شد که تنها در سال 2001 میلادی 67 درصد از تمام دانش آموزانی که باید سر کلاس‌های درس حاضر می‌شدند در مدارس ثبت نام نکنند. علاوه بر آن تعداد زیادی از نوجوانان این کشور نیز با پیوستن به شورشیان جبهه متحد انقلابی عملا ترک تحصیل کرده و به‌جای کلاس درس و مدرسه اسلحه به‌دست گرفته و به کشتار مردم شهری و روستایی پرداختند. گستردگی این معضل بزرگ فرهنگی در دهه 1990 به اندازه‌ای بود که مقامات سازمان ملل به‌طور جدی معتقدند طی سال‌های جنگ داخلی تقریباً یک نسل از نوجوانان کشور سیرالئون از تحصیل محروم مانده و به‌دلیل حملات شورشیان نتوانستند در مدارس ثبت نام کنند. البته سازمان‌های امداد رسانی بین‌المللی در سال‌های 1991 تا 2000 میلادی برای کودکانی که به همراه والدین خود به گینه و لیبریا پناه برده بودند کلاس‌هایی برگزار کردند ولی این دوره‌های آموزشی کوتاه هیچ گاه نتوانست خلاء عدم حضور این دانش‌آموزان را در مدارس جبران کند از این روی سازمان یونیسف معتقد است بزرگسالان فعلی سیرالئون بدلیل مشکلات ناشی از جنگ داخلی و با وجود پشت سر نهادن سال‌های تحصیلی از سواد و معلومات کمتری در مقایسه با دانش آموزان دهه‌های 1970 و 1980 میلادی برخوردارند.

شایان ذکر است از سال 2002 و پایان یافتن جنگ داخلی سیرالئون مقامات آموزشی سیرالئون با کمک سازمان‌های بین‌الملی، سازمان علمی فرهنگی یونسکو، یونیسف[v]و برخی کشورها از جمله عربستان، مصر، چین و فرانسه اقدامات قابل توجهی را برای رفع مشکلات آموزشی موجود آغاز کرده‌اند که در صورت ثبات سیاسی کشور و بهبود وضعیت اقتصادی نوید بخش آینده‌ای روشن برای مردم این کشور و افزایش شمار باسودان سیرالئون خواهد بود.

آموزش عالی در سیرالئون

دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی در کشور

آموزش عالی در سیرالئون(1399). برگرفته از سایت وی،قابل بازیابی ازhttps://www.we.org/en-US/our-work/we-villages/education-around-the-world/education-in-sierra-leone

 آموزش عالی در کشور سیرالئون در مقایسه با دیگر کشورهای آفریقایی از قدمت و پیشینه قابل ملاحظه‌ای برخوردار است و سابقه تأسیس آن به سال 1814 میلادی بازمی‌گردد. در این سال اولین مؤسسه آموزش عالی این کشور که در آن عهد مستعمره انگلستان بود به نام «انستیتو مسیحی» توسط انجمن میسیونری کلیسای بریتانیا آغاز به کار کرد و به دنبال انتقال این مرکز به انتهای شرقی فریتاون واقع در خلیج فورابی، در سال 1827 به کالج فورابه تغییر نام یافت[vi]. هدف اولیه تأسیس این دانشگاه تبلیغ مسیحیت و تبدیل آن به دین رسمی مردم این کشور بود از این روی در سال 1845 میلادی رهبران مسیحی دانشگاه فورابه در حاشیه فعالیت‌های دانشگاهی؛ «مدرسه مقدماتی انجمن مبلغان مسیحی» سیرالئون را در این مرکز تأسیس کردند. دانشگاه فورابه در سال 1858 به دلیل مشکلات مالی موقتاً تعطیل شد و از سال 1866 میلادی با تغییر خط مشی و سیاست کلی این دانشگاه مسئولان وقت پرداخت شهریه را به منظور تأمین هزینه‌های آموزشی خود اجباری ساختند.

دانشگاه سیرالئون (فورابی)

در سال 1870 رؤسای دانشگاه که در آن سال‌ها همواره از کشیشان انگلیسی برگزیده می‌شدند به منظور ارتقاء سطح علمی این مرکز آموزشی عالی مذاکراتی را برای ایجاد ارتباط علمی این دانشگاه با دانشگاه‌های معتبر کشور انگلستان نظیر دانشگاه لندن، دانشگاه کمبریج و دانشگاه دورهام انجام دادند. در سال 1876 موافقت‌نامه‌ای علمی فرهنگی بین دانشگاه فورابه و دانشگاه دورهام انگلستان به امضاء رسید و دانشگاه فورابی تحت حمایت علمی این دانشگاه قرار گرفت.

دانشگاه فورابه از آن زمان به‌طور رسمی اقدام به ثبت نام دانشجو در رشته‌های فرهنگ و ادب و الهیات نمود. در سال 1877 رشته‌های زبان لاتین، یونانی، عبری، آلمانی، تاریخ، جغرافی، فلسفه تطبیقی، فلسفه اخلاق، اقتصاد سیاسی، منطق، ریاضیات، موسیقی و علوم طبیعی به رشته‌های دانشگاه مزبور افزوده شد. اولین دانش‌آموختگان این دانشگاه در مقطع جدید در سال 1879 و پس از اتمام تحصیلات عهده‌دار مسئولیت‌هایی در سیرالئون شدند. در سال 1912 کالج کشاورزی این دانشگاه بنا به صلاحدید مسئولان دولتی وقت تأسیس گردید و سه سال پس از استقلال این کشور در سال 1963 به دانشگاهی مستقل مبدل گشت. دانشگاه فورابه در سال 1967 و تنها 6 سال پیش از استقلال سیرالئون با ادغام دانشگاه انجالا به دانشگاه سیرالئون تغییر نام یافت.

شرایط پذیرش دانشجو در دانشگاه سیرالئون در دوره کارشناسی با سایر دانشگاه‌های منطقه غرب آفریقا تفاوت‌هایی نسبی دارد و در واقع می‌توان گفت این دانشگاه به دو شیوه دانشجو می‌پذیرد:

• پذیرش دانشجو با مدرک دیپلم عمومی سطح معمولی: بر اساس این شیوه دانش‌آموزان باید طی پنج سال دوره متوسطه متناسب با رشته تحصیلی خود پنج درس اصلی را گذرانده و ضمن شرکت در امتحانات نهایی «شورای امتحانات غرب آفریقا» نمره قبولی را به دست آوردند. شرایط پذیرش دانشجو با این نوع مدرک در دانشگاه فورابی کمتر از پنجاه درصد است؛

• پذیرش دانشجو با مدرک دیپلم عمومی سطح عالی: در این شیوه دانش‌آموزان دوره متوسطه پس از شرکت در امتحانات «شورای امتحانات غرب آفریقا» موظفند دو سال کلاس‌های تکمیلی تحت عنوان سال ششم مقدماتی و ششم عالی را سپری کنند. در طی این دو سال دانش‌آموزان مواد درسی تکمیلی دبیرستان را که باید در دوره مقدماتی دانشگاه سپری کنند فرا می‌گیرند. دانش‌آموزانی که این دوره را با موفقیت پشت سرنهند ممتاز محسوب شده و بیش از هشتاد درصد شرایط پذیرش دانشگاه را دارا می‌باشند.

پذیرش دانشجو در دانشگاه سیرالئون بر خلاف بسیاری از دیگر دانشگاه‌های آفریقایی از طریق کنکور صورت نمی‌گیرد و داوطلبان ورود به دانشگاه پس از اخذ مدارک یاد شده به دانشگاه مراجعه و فرم پذیرش را پر می‌کنند. در صورت پذیرش دانش‌آموزان؛ توانایی علمی، استعداد، سلامتی و... آنان مورد ارزیابی قرار می‌گیرد. پس از موفقیت در این مرحله داوطلبان توسط اساتید مورد گفت‌وگوی علمی قرار می‌گیرند و در طی این گفت‌وگو‌ها اساتید رشته انتخاب اول، قابلیت علمی، نمره‌ها، میزان علاقمندی و تیزهوشی داوطلبان را به صورت شفاهی مورد آزمون قرار می‌دهند. در صورت مثبت بودن نتایج حاصله نام این داوطلبان در فهرست دانشجویان اساتید مربوطه قرار می‌گیرند. در غیر این صورت داوطلبان به ترتیب اولویت رشته‌های انتخابی باید به اساتید دانشکده‌های دیگر مراجعه کنند. در این دانشگاه و سایر دانشگاه‌های سیرالئون پذیرش دانشجو در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری نیز به همین طریق صورت می‌پذیرد.

دانشکده‌های فعلی دانشگاه سیرالئون (بخش مربوط به دانشگاه فورابه سابق) عبارتند از:

• دانشکده ادبیات، فرهنگ و هنر در برگیرنده رشته‌های تاریخ و مطالعات آفریقا، مطالعات زبان‌شناسی، فلسفه، مطالعات ادیان. مؤسسات آموزشی زیر مجموعه این دانشکده شامل مؤسسه مطالعات آموزشی و مؤسسه کتابداری، اطلاعات و مطالعات ارتباطات است؛

• دانشکده مهندسی شامل رشته‌های مهندسی شهری، مهندسی برق و الکترونیک، مهندسی مکانیک؛

• دانشکده علوم نظری و عملی شامل رشته‌های زیست‌شناسی، شیمی، جغرافیا، زمین‌شناسی، ریاضیات، فیزیک و موجودات دریایی؛

• دانشکده علوم اجتماعی و حقوق شامل رشته‌های حسابداری، اقتصاد، تجارت، حقوق و علوم سیاسی.

در حال حاضر بیش از نود درصد هزینه دانشگاه سیرالئون (فورابه) از طریق دولت سیرالئون تأمین می‌شود و شهریه پرداختی دانشجویان و کمک‌های مؤسسات بین‌المللی تنها ده درصد از هزینه‌های بسیار سنگین این دانشگاه را تأمین می‌کنند. از این روی این دانشگاه همه ساله بخش مهمی از بودجه عمدتاً ناکافی دولت در زمینه آموزش عالی (سالیانه در حدود 8/1 میلیون دلار) را جذب خود می‌سازد.

دانشگاه سیرالئون (1399). برگرفته از سایت سی دال،قابل بازیابی ازhttps://www.cedol.org/partner/university-of-sierra-leone

دانشگاه سیرالئون در طی جنگ ده ساله سیرالئون متحمل خسارات بسیار سنگینی شد و بسیاری از تأسیسات آموزشی و کارگاه‌های آن طی جنگ‌های شدید بین شورشیان و ارتش نابود شده و یا به‌شدت خسارت دید. بسیاری از اساتید این دانشگاه نیز در دهه 1990 به‌دلیل حقوق‌های پایین دریافتی و ناامنی کشور (و به‌ویژه شهر فریتاون) به دیگر کشورهای جهان مهاجرت کردند.

دانشگاه انجالا

دانشگاه انجالا دومین دانشگاه بزرگ سیرالئون است که در حومه شهر «بو» و در شهر کوچک «انجالا» واقع شده است و از سال 1976 تا سال 2005 میلادی بخشی از دانشگاه سیرالئون محسوب می‌شد. این کالج در سال 1912 به‌عنوان دپارتمان کشاورزی دانشگاه فورابی آغاز به کار کرد.دانشگاه جامع انجالا در سال 1964 و تنها چهار سال بعد از استقلال سیرالئون با مساعدت موسسه «یو اس اید» (US AID) تأسیس شد و مدرک تحصیلی آن نیز با کمک دانشگاه ایلینویز آمریکا صادر می‌شد. این دانشگاه در سال 1972 میلادی به همراه کالج فورابی بخشی از دانشگاه سیرالئون بود و روسای هریک از این دو دانشگاه به نوبت به ریاست دانشگاه برگزیده می‌شدند. دانشگاه انجالا در سال 2005 میلادی به‌عنوان دانشگاهی مستقل از دانشگاه سیرالئون جدا گشت.

دانشگاه انجالا در سیرالئون(1399).برگرفته از سایت تلگراف سیرالئون،قابل بازیابی ازhttps://www.thesierraleonetelegraph.com/4436

کالج انجالا از زمان ادغام با دانشگاه فورابی (1967) همواره به‌عنوان یکی از مراکز آموزش عالی مهم این کشور در نظر گرفته شده است و همان گونه که اشاره شد از سال 2005 بر اساس قانون دانشگاه‌های کشور مجددا به‌عنوان دانشگاهی مستقل و خصوصی فعالیت علمی خود را آغاز کرده است.

دانشکده‌های فعلی دانشگاهی انجالا عبارتند از:

• دانشکده کشاورزی؛

• دانشکده تجارت و علوم انسانی؛

• دانشکده مهندسی؛

• دانشکده زبان‌ها و مطالعات فرهنگی؛

• دانشکده پزشکی و بهداشت.

قدیمی‌ترین دانشکده دانشگاه انجالا دانشکده کشاورزی آن است که در برگیرنده رشته‌های خاک‌شناسی، کشت غلات، زراعت، دامپروری، بیماری‌های حیوانات و... بوده و با توجه به این که سیرالئون اساساً کشوری مبتنی بر اقتصاد کشاورزی می‌باشد از اهمیت خاصی برخوردار است.

این دانشگاه نیز در دوره جنگ‌های داخلی سیرالئون متحمل خسارات سنگینی شد و بعضی از تأسیسات زیربنائی آن بر اثر حملات مکرر شورشیان به شهر «بو» و مناطق اطراف آن نابود شد.

کالج فنی آموزشی میلتون مارگای

کالج فنی آموزشی میلتون مارگای از موسسات آموزشی کوچک سیرالئون است که در سال 1996 میلادی تأسیس شده و تعداد محدودی از دانشجویان را در رشته‌های مختلف مهندسی و تربیت معلم تحت پوشش قرار می‌دهد.

علاوه بر دانشگاه فورابی و دانشگاه انجالا، کالج پزشکی و انستیتو مدیریت و علوم اداری سیرالئون نیز در زمره مؤسسات آموزش عالی سیرالئون قرار دارند که تحت پوشش دانشگاه سیرالئون جای گرفته‌اند.

کالج فنی آموزشی میلتون مارگای در سیرالئون(1401).برگرفته از سایتmmtu.edu.sl،قابل بازیابی ازhttps://www.mmtu.edu.sl

پست تشریفاتی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی عالی مزبور همچون سایر کشورهای مستعمره انگلستان بر عهده رئیس‌جمهور کشور می‌باشد و وی از طریق معاونان خود که در واقع رؤسای اصلی دانشگاه‌ها می‌باشند این مراکز را تحت نظارت فعالیت خود قرار می‌دهد. پس از معاون دانشگاه که عالی‌ترین مقام اجرایی محسوب می‌شود، اعضا هیأت امناء، شورای دانشگاه، رؤسای دانشکده‌ها و مسئولان گروه‌ها قرار دارند. انستیتوهای فنی، حرفه‌ای نیز در برگیرنده هیأت مدیره‌ای دوازده نفره‌اند که 7 نفر از آنان را نمایندگان دولت تشکیل می‌دهند. شورای کالج‌ها هم بر کالج‌های تربیت معلم نظارت دارند.

اصول و مبانی و اهداف آموزش

اصول، مبانی و اهداف آموزشی دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی در کشور سیرالئون تربیت نسل جوان توام با تخصص در رشته‌های مختلف برای تصدی مدیریت آینده کشور و تلاش برای رفع تدریجی مشکلات گوناگون سیاسی ، اقتصادی و اجتماعی این سرزمین محنت زده است.

استادان

اکثر اساتید دانشگاه‌های سیرالئون را اساتید دانش آموخته کشورهای غربی به‌ویژه انگلستان و ایالات متحده آمریکا تشکیل می‌دهند که با بورسیه دولت و یا بورسیه تحصیلی سفارتخانه‌های این کشورها در دانشگاه‌های این کشورها تحصیل کرده‌اند.

میزان بودجه

میزان بودجه تخصیصی از سوی دولت به دانشگاه سیرالئون مشخص نیست با این حال بخش قابل توجهی از هزینه‌های این دانشگاه از طریق شهریه‌های دانشجویان تامین می‌شود. دیگر دانشگاه‌های کشور از نظر تامین بودجه خود به‌طور کامل به شهریه پرداختی دانشجویان وابسته می‌باشند. هرسال بخشی از بودجه دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی سیرالئون نیز از طریق دریافت کمک‌های مالی از کشورهای غربی، کشورهای اسلامی و سازمان‌های بین‌المللی تامین می‌گردد.

تعداد دانشجویان

تعداد کل دانشجویان دانشگاه‌های سیرالئون اعم از فورابه، انجالا و کالج‌های پزشکی و مدیریت در سال 2010 در حدود 18 هزار نفر بوده است که سالانه در حدود 4000نفر از این مؤسسات آموزش عالی دانش‌آموخته می‌گردند.

نشریات دانشگاهی

دانشگاه سیرالئون و انجالا هرسال دو شماره نشریه علمی منتشر می‌کنند که حاصل مطالعات و تحقیقات دانشمندان و اساتید این دانشگاه هاست و از درجه علمی نیز برخوردار است. دانشگاه سیرالئون هرسال چند کتاب نیز که تالیف اساتید این دانشگاه است را نیز منتشر می‌سازد ولی این کتب معمولاً با تاخیر زیادی منتشر می‌گردند.

مراکز پژوهشی دانشگاهی

مهم‌ترین مراکز پژوهشی دانشگاهی در کشور سیرالئون متعلق به دانشگاه سیرالئون است که در راستای اهداف عالی پژوهشی این مرکز بزرگ دانشگاهی فعالیت می‌کنند. مراکز پژوهشی وابسته به دانشگاه سیرالئون (فورابی) عبارتند از:

• انستیتو آموزش بزرگسالان و مطالعات فوق برنامه؛

• انستیتو مطالعات آفریقا؛

• انستیتو مطالعات اقیانوس و محیط‌زیست دریایی؛

• انستیتو مطالعات جمعیت؛

• انستیتو مطالعات آرشیوی و کتابخانه‌ای و ارتباطات جمعی.

کتابخانه‌ها و مراکز اسناد

هریک از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی سیرالئون دارای کتابخانه‌ها و مراکز اسناد خاص خود می‌باشند. بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور متعلق به دانشگاه سیرالئون است که دربرگیرنده 110000 جلد کتاب و هزاران جلد نشریه و مجله می‌باشد.

بودجه تحقیقاتی در دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشور

بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌های سیرالئون مشخص نیست ولی آنچه مسلم است به‌دلیل مشکلات فراوان اقتصادی این مراکز هرسال کمتر از ده درصد از بودجه کل دانشگاه به امور تحقیقاتی اختصاص می‌یابد که این امر موجب ضعف و بی رونق بودن مراکز پژوهشی وابسته به دانشگاه‌های کشور و عدم ایفای نقش آنها در رفع مشکلات مختلف فرهنگی اجتماعی کشور شده است.

تعداد دانشجویان در خارج از کشور

آمار مشخصی از تعداد دانشجویان سیرالئونی که در دیگر کشورهای جهان تحصیل می‌کنند وجود ندارد با این حال شواهد موجود نمایانگر آن است که تعداد کل این دانشجویان که بیشتر در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری تحصیل می‌کنند کمتر از دو هزار نفر است.

تعداد دانشجویان خارجی در کشور

کشور فقیر سیرالئون و دانشگاه‌های نه چندان معتبر این کشور از نظر بین‌المللی هیچ گاه جذابیتی برای ادامه تحصیل دانشجویان دیگر کشورهای جهان نداشته‌اند. از این روی تعداد دانشجویان خارجی که در دانشگاه‌های سیرالئون و انجالا تحصیل می‌کنند کمتر از انگشتان دست است. با این حال هرسال تعدادی از دانشجویان دانشگاه‌های مختلف آمریکا و چین در راستای مطالعه هرچه بیشتر در مورد کشورهای آفریقایی و تقویت مراکز آفریقاشناسی خود در قالب موافقت‌نامه‌های همکاری دانشگاه‌های طرفین یک یا دو نیمسال تحصیلی را در دانشگاه سیرالئون یا دانشگاه انجالا سپری می‌کنند.

آموزش بزرگسالان

دانشگاه‌های سیرالئون طی چند دهه گذشته دوره‌های آموزشی متعددی را برای ارتقاء سطح تحصیلی بزرگسالان این کشور و به‌صورت فشرده برگزار کرده‌اند. نتایج این دوره‌های آموزشی هر سال در مرکز پژوهشی بزرگسالان و مطالعات فوق برنامه دانشگاه سیرالئون بررسی شده و تصمیمات جدیدی در خصوص توسعه این دوره‌های آموزشی اتخاذ می‌گردد. میانگین باسوادی عمومی در بین جمعیت بالای 15 سال سیرالئون 1/35 درصد است که مردان 9/46 و زنان 4/24 درصد این رقم را تشکیل می‌دهند.

سه کشور عمده‌ مقصد دانشجویان

کشورهای آمریکا، نیجریه و انگلستان سه کشور عمده‌ای به‌شمار می‌روند که دانشجویان سیرالئونی در دانشگاه‌های این کشورها تحصیل می‌کنند.

نیز نگاه کنید به

نظام آموزش، تحقیقات و فناوری آرژانتین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اسپانیا؛نظام آموزش، تحقیقات و فناوری افغانستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اوکراین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تایلند؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تونس؛ نظام آموزش و پرورش در چین معاصر؛ نظام آموزش و پرورش در چین باستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سنگال؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ژاپن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کوبا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری زیمبابوه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قطر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مصر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری لبنان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری روسیه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مالی؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ساحل عاج؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کانادا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سودان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری گرجستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تاجیکستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری بنگلادش؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قزاقستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سریلانکا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری فرانسه

پاورقی

[i] - البته این به معنای آن نیست که معضلی به نام ترک تحصیل کودکان در این کشور وجود ندارد و همانند دیگر کشورهای آفریقایی زیر خط صحرای بزرگ، هنوز بسیاری از مردم این کشور بر اثر شدت فقر و بدبختی ترجیح می‌دهند بجای ثبت نام کودکان دختر و پسر خود در مدارس، آنان را در مزارع کوچک خود بکار گرفته و درآمدی ولو اندک را نصیب خانواده فقیر خود نمایند.

[ii] - سیرالئون از نظر نرخ عمومی باسوادی با درصد تقریبی 37 تا 40 درصد یکی از کشورهای عقب مانده در سطح قاره آفریقا و جهان بشمار می‌رود. بخش قابل توجهی از بی سوادان کشور را زنان تشکیل می‌دهند.

[iii] - کشورهای غنا و نیجریه نیز که از نظام آموزشی مشابه سیرالئون برخوردار بوده و از دیگر مستعمرات آفریقای غربی انگلستان به شمار می‌روند با وقوف به مشکلات نظام آموزشی بر جای مانده از عهد استعمار از عضویت در شورای امتحانات غرب آفریقا کناره‌گیری کرده و نظام آموزشی متناسب با کشور خود را تنظیم کردند.

[iv] - البته نظام آموزشی جدید با وجود مزایای یاد شده دارای معایبی است که تا حدودی بر موفقیت‌های آن سایه انداخته است. مهم‌ترین مشکلات و معایب نظام جدید آموزشی سیرالئون که از دید کارشناسان آموزشی سازمان‌های بین‌المللی نیز پنهان نمانده و عمدتا از کمبود بودجه و عدم توان دولت برای اختصاص بودجه‌ای مناسب به این بخش نشات می‌گیرد عبارت است از:

عدم توان مقامات آموزش‌وپرورش به ویژه کادر آموزشی فعلی جهت ارتقاء سطح علمی، فنی و ایجاد علاقه و انگیزه بین دانش‌آموزان

روند بسیار کند بازسازی بسیاری از مدارس آسیب دیده از جنگ داخلی به ویژه در مناطق شرقی

عدم جایگزینی بسیاری از تجهیزات آموزشی نابود شده کشور در دهه 1990 و بویژه در زمان اشغال فریتاون توسط نیروهای شورشی

وضعیت نابسامان معلمان اعم از مادی و معنوی

ضعف شدید تدارکات فنی و حرفه‌ای

ضعف مدیریت اداری نظام جدید

وجود اختلاس و رشوه‌خواری در بین دستگاه‌های اداری

عدم تجربه عملی معلمان فنی و حرفه‌ای

[v] - ارائه برنامه‌های کمک آموزشی به وزارت آموزش‌وپرورش، جوانان و ورزش سیرالئون در راستای بهبود نظام آموزشی و تربیت معلمان کارآزموده، برگزاری کلاس‌های اموزشی و کارگاه‌های سوادآموزی برای بزرگسالان، تلاش برای قانع کردن والدین از عدم ممانعت از ترک تحصیل فرزندانشان بخشی از برنامه‌های این سازمان‌های بین‌المللی است که خصوصا از سال 2003 میلادی در بخش‌های مختلف شهری و روستایی کشور در حال اجراست.                          

[vi] - دانشگاه سیرالئون نخستین دانشگاه سبک غربی در غرب آفریقا به‌شمار می‌رود که در سال 1827  توسط جامعه میسیونری کلیسای انگلستان تاسیس گردید. این دانشگاه از نقطه نظر تاریخی یکی از قدیمی‌ترین مراکز آموزش عالی در این منطقه بشمار می‌رود که سیاه پوستان (عمدتا کریول‌ها ) علاقمند به تحصیل در مقاطع آموزش عالی را در رشته‌های الهیات، حقوق، طب و علوم تربیتی تحت پوشش خود قرار می‌داد. دانشگاه فورابه در قرن نوزدهم به شهرت عظیمی در سرتاسر آفریقای جنوب صحرا دست یافت و موقعیت ویژه و ممتاز خود را بمدت یک قرن حفظ کرد. شهر فریتاون نیز بدلیل وجود این دانشگاه به «آتن آفریقا» مشهور گردید. نخستین رئیس سیاه پوست این دانشگاه کشیش ادوارد جونز میسیونر وابسته به هیئت میسیونری آفریقایی آمریکایی از اهالی کارولینای جنوبی ایالات متحده آمریکا بود.