جشن‌ها و سرودها در اتیوپی

از دانشنامه ملل
نسخهٔ تاریخ ‏۷ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۳:۱۴ توسط Samiei (بحث | مشارکت‌ها)
(تفاوت) → نسخهٔ قدیمی‌تر | نمایش نسخهٔ فعلی (تفاوت) | نسخهٔ جدیدتر ← (تفاوت)

جشن باران یا مراسم باران سازی که در هنگام بروز خشکسالی با تشریفات خاصی انجام ‌می‌شود از سنت‌‌های جالب توجه قبایل مختلف اتیوپی است. برگزارکننده این مراسم که به صورت موروثی باران ساز نامیده ‌می‌شود پس از سلسله مراتبی ویژه تراشه‌‌های درختی خاص را جمع آوری کرده و با دندان‌‌های خود جویده و خمیر بدست آمده را با بزاق دهان نرم ‌می‌نماید. پس از آن کاملا برهنه شده و خمیر مزبور را با خاک مخلوط ‌می‌کند و سرتاسر بدن خود را با آن ‌می‌پوشاند. بعد از این فرآیند که طی مدت زمان نسبتا طولانی انجام ‌می‌پذیرد همگان در انتظار باران باقی ‌می‌مانند. لازم به ذکر است این مراسم بیشتر توسط پیروان آ‌یین‌‌های بو‌می از جمله افراد قبیله سوری صورت ‌می‌گیرد.

جشن دو همگانی

هرچند جشن دو همگانی به ظاهر نوعی مسابقه دو استقامت محسوب ‌می‌شود که هر سال در ماه نوامبر برگزار ‌می‌شود با این حال این مسابقه جشنی است که عموم مردم در طبقات سنی مختلف در آن شرکت ‌می‌جویند و در نوع خود در سطح قاره آفریقا منحصربه‌فرد به شمار ‌می‌رود. این جشن که سابقه آن به دوره امپراطور‌‌ هایله سلاسی باز ‌می‌گردد دربرگیرنده نزدیک به 25 هزار نفر است که در این مسابقه شرکت ‌می‌کنند. در جریان این دوندگی که توأم با شادی و تفریح است شرکت کنندگان به نقل حکایات خنده آور و شوخی پرداخته و آوازهایی شاد سر ‌می‌دهند. در پایان این مسابقه به تما‌می شرکت کنندگان مدالی مبنی بر حضور در مسابقه اهداء ‌می‌شود با این حال دریافت این مدال‌‌های افتخار مستلزم به پایان رساندن مسیر مسابقه است. از نکات جالب توجه در جشن دو همگانی حضور چند نفر از دوندگان بین المللی اتیوپیایی در این مسابقه نمادین است که همراه با مردم دوندگی ‌می‌نمایند[۱].

جشن کریسمس اتیوپی

این جشن که به مناسبت تولد حضرت مسیح برگزار ‌می‌شود در زبان امهریک جنا (Genna) نامیده ‌می‌شود و جشنی ویژه مسیحیان است که در مناطق مختلف این کشور به ویژه لالیبلا برپا ‌می‌گردد. در جریان برگزاری این جشن مردم به ویژه کشیش‌‌ها و روحانیون مسیحی لباس‌‌های رنگی متنوعی بر تن کرده و به رقص و پایکوبی ‌می‌پردازند. برگزاری برخی مسابقات ورزشی نظیر بازی‌‌های سنتی‌، اسب سواری و شترسواری از بخش‌‌های متنوع جشن کریسمس است.

جشن سال نو

همان گونه که گفته شد، سال نو اتیوپی "ماه مسکرم" مصادف با 11 سپتامبر است و در پایان فصل بارندگی در این کشور آغاز ‌می‌شود. این روز، هم آغاز سال نو و هم عید سنت جان (Saint John) تعمید دهنده است. در زبان اتیوپیایی به این روز اینکوتاتاش (انکوتاتاش) (Enkutatash) گفته ‌می‌شود که به معنای اهدای جواهرات است. دلیل آن را نیز سفر ملکه سبا به سرزمین ملک سلیمان و بازگشت او به اتیوپی ‌می‌دانند که در هنگام بازگشت، فرماندهان و بزرگان با پر کردن خزانه از جواهرات ورود ملکه را خوشامد گفتند.

جشن تیمکت

جشن تیمکت (Timkat) که تیمکات (Timqat) نیز خوانده ‌می‌شود و عید غسل تعمید امهاری‌‌ها به شمار ‌می‌رود مراسمی است که به وسیله مسیحیان ارتدوکس اتیوپی و برای بزرگداشت ظهور و تجلی عیسی مسیح (ع) (Epiphany) جشن گرفته ‌می‌شود. این جشن در روز 19 ژانویه (20 ژانویه در سال‌‌های کبیسه) مطابق با دهمین روز از ماه تر (Terr) (پنجمین ماه براساس تقویم اتیوپیایی) برگزار ‌می‌گردد.

در مراسم تیمکت، غسل تعمید حضرت عیسی (ع) در رودخانه اردن جشن گرفته ‌می‌شود. این فستیوال بهترین بازآفرینی مذهبی از مراسم غسل تعمید به شمار ‌می‌رود و با بازآفرینی که بسیاری از زا‌یران مسیحی سرزمین مقدس در هنگام بازدید از اردن به جای ‌می‌آورند و اجرا ‌می‌کنند شباهت دارد‌. جالب اینجاست که نخستین بازدیدکنندگان اروپایی، این جشن را با رسم دینی واقعی غسل تعمید که طبق سنت و باور مسیحیان برای آمرزش گناهان انجام ‌می‌گیرد اشتباه گرفتند.

در هنگام برگزاری مراسم تیمکت، کشیشان لوحه‌ای چوبی را که نمونه‌ای از لوحه ده فرمان موسی(ع) است و به آن تابوت (Tabot) می‌گویند و در تما‌می‌محراب‌‌های کلیساهای اتیوپی وجود دارد (تا حدودی شبیه به محراب‌‌های سنگی غربی) با احترام در پارچه نفیسی ‌می‌پیچند و درحالی که یکی از کشیشان آن را روی سر خود قرار ‌می‌دهد به صورت دسته جمعی حمل ‌می‌کنند. این تابوت که به ندرت به وسیله مردم عادی دیده ‌می‌شود نمادی از پیکر عیسی مسیح، هنگا‌می‌که برای غسل تعمید به اردن رفت، به شمار ‌می‌رود. مقامات مذهبی مسیحی تشریفات جشن را در اولین ساعت روز (حدود ساعت 2 نیمه شب) در نزدیکی یک رودخانه یا آبگیر آغاز ‌می‌کنند. سپس مقداری از آب را برداشته برای تبرک به شرکت کنندگان در مراسم ‌می‌پاشند. سپس برخی از شرکت کنندگان در آب غوطه ور شده و به نوعی تجدید غسل تعمید را انجام ‌می‌دهند[i].

جشن مسکل

جشن مسکل (Meskel) که براساس الفبای گیز‌، مسقل (Mesqel) نیز تلفظ ‌می‌شود یکی از تعطیلات رسمی و مذهبی سالیانه کلیسای ارتدوکس اتیوپی و اریتره است. جشن مسکل هر سال به مناسبت بزرگداشت کشف صلیب راستین (صلیبی که به گمان مسیحیان حضرت عیسی (ع) بر آن به دار آویخته شد) به وسیله ملکه هلنا (Saint Helena) مادر کنستانتین امپراتور روم در قرن چهارم میلادی (326م)، برگزار ‌می‌شود.

مراسم جشن مسکل در روز هفدهم ماه مسکرم‌، مطابق تقویم اتیوپیایی و معادل 27 سپتامبر براساس تقویم گریگوری (یا 28 سپتامبر در سال‌‌های کبیسه) انجام ‌می‌گیرد. واژه مسکل به معنای صلیب است. این مراسم در کلیساهای ارتدوکس، کاتولیک یا پروتستان با عنوان جشن ستایش صلیب مقدس شناخته ‌می‌شود. کلیساهایی که از تقویم گریگوری پیروی ‌می‌کنند این مراسم را در روز 14 سپتامبر جشن ‌می‌گیرند.

مراسم جشن مسکل شامل برافروختن آتش و آتش بازی مفصل یا دمرا (Demera) است که اساس آن، باور به الها‌می است که در عالم رویا، مکان و محل دفن صلیب راستین را بر ملکه هلنا فاش ساخت. ملکه گفته بود که در عالم خواب به او الهام شده باید آتشی برافروزد و دود آن آتش، محل دفن صلیب راستین را نشان خواهد داد. بنا بر این عقیده، ملکه فرمان داده بود تا مردم ساکن اورشلیم، توده بزرگی از هیزم را گردآوری کنند و به آن کندر بیافزایند. هنگا‌می‌که آتش برافروخته شد، دود سرخ رنگی به آسمان رفت و سپس به زمین بازگشت و دقیقا نقطه‌ای را که صلیب راستین در آنجا دفن شده‌بود نشان داد.

مراسم آتش بازی (Demera) براساس سنت‌‌های محلی، اوایل عصر روز قبل از مسکل یا در همان روز برگزار ‌می‌شود. هیزم‌‌ها از قبل با گل‌‌های آفتابگردان تزیین گشته و برای مراسم آماده ‌می‌شوند. پس از برافروختن آتش، مؤمنان با ذغالی که بر جای ‌می‌ماند علامت صلیب را بر پیشانی‌‌های خود رسم ‌می‌کنند‌.

از دلایل اهمیت فراوان این جشن، باور به‌این عقیده است که براساس تقویم و روزنگار کلیسا قسمتی از صلیب راستین، از مصر به اتیوپی آورده شده و گفته ‌می‌شود در محلی به نام آمباگشن (Amba Geshen) که به شکل یک صلیب است نگهداری ‌می‌شود[۲].

جشن ادبار

یکی از جشن‌‌هایی که اروموها هرسال در اول ماه گی بوت (گنوت) مطابق با نهم ماه مه برگزار ‌می‌کنند، جشنی است به نام ادبار که با طبیعت و بزرگداشت آن ارتباط دارد‌. مردمان ارومو در روز موعود با جمع شدن در زیر درختان تناور و کهنسال، حیوانی را قربانی کرده و خون آن را پای ریشه درخت ‌می‌ریزند و درخت‌‌ها را با نوعی روغن آغشته ‌می‌سازند. قربانی در این مراسم «وداجو» (Wodajo) نامیده ‌می‌شود که به معنای دوستی و مشارکت است. پس از صرف غذاهای مخصوص جشن، رقص و پای کوبی برگزار ‌می‌گردد و جشن ادبار در محیطی شاد و صمی‌می‌به پایان ‌می‌رسد.‌. این جشن مناسبتی است که تمام اروموها را با یکدیگر متحد ‌می‌سازد[۲].

سرودها

سرایش اشعار و سروده‌‌های سنتی و دینی از دیرباز در کشور اتیوپی رواج داشته‌است. یکی از سنت‌‌های دیرینه این سرزمین از دیرباز تاکنون نیز سرودهای قبایل مختلف است که در مراسم و مناسبت‌‌های این اقوام سر داده‌شده و بخشی از فرهنگ عامیانه کشور اتیوپی را بخود اختصاص داده‌است. بخشی از این سرودها و اشعار دربرگیرنده داستان‌‌های تاریخی و حماسی است و بخشی نیز دارای تم دینی بوده و در مراسم دینی مسیحیان و مسلمانان و یهودیان قرا‌یت ‌می‌گردد.

یکی از سرودهای مشهور دینی اتیوپی که بویژه در شمال شرقی اتیوپی و در بین مسلمانان ناحیه وولو رواج دارد منظومه است. منظومه که معمولا با موسیقی سنتی همراه است در نواحی «هرار» و «جیما» که نغمه سرایی به زبان ارومو رایج است طرفداران زیادی دارد.

در مناطق مرتفع اتیوپی، نوعی از سرودها به همراه موسیقی سنتی غیر مذهبی به وسیله خوانندگان و نوازندگان دوره گرد اجرا ‌می‌شود که «ازماری» (Azmari) نام دارد. به ازماری‌‌ها در جامعه اتیوپی، هم با غضب و بدبینی و هم با احترام نگریسته ‌می‌شود. این نوازندگان دوره گرد که به قوم امهاری تعلق دارند در اشعار ساده خود که بیشتر به صورت فی‌البداهه و بدون آمادگی قبلی سروده ‌می‌شوند سنت‌‌ها و آداب و رسوم مردمان امهاری را در قالب شعر به تصویر ‌می‌کشند[۳][۴].

نیز نگاه کنید به

جشن‌ها و سرودها در ژاپن؛ جشن‌ها و سرودها در روسیه؛ جشن‌ها و سرودها در کوبا؛ جشن‌ها و سرودها در کانادا؛ جشن ها و مراسم سنتی مصر؛ جشن ها و فستیوال های چينی؛ جشن‌ها و سرودها در تونس؛  جشن‌ها و سرودها در سنگال؛ جشن‌ها و سرودها در آرژانتین؛ جشن‌ها و سرودها در فرانسه؛ جشن ها و سرودها در مالی؛ جشن ها و سرودها در ساحل عاج؛ جشن‌ها و سرودها در اسپانیا؛ جشن ها و سرودها در اردن؛ جشن‌ها و سرودها در تایلند؛ جشن‌ها و سرودها در سیرالئون؛ جشن‌ها و سرودها در قطر.

پاورقی

[i] - فردی به نام «دونالد لوین» (Donald Levine) نمونه‌ای از این مراسم را که در اوایل دهه 1960 مشاهده کرده است، اینچنین توصیف ‌می‌کند: در نیم روز عید تیمکت، جمعیت بسیاری در محل انجام تشریفات جمع شدند. کسانی که برای استراحتی کوتاه به خانه رفته بودند نیز بازگشتند. لوحه مقدس (تابوت) در میان صفوف رنگارنگ حاضران به سمت کلیسا بازگردانده ‌می‌شد. مردی روحانی، درحالی که ردایی بلند برتن و چتری پر نقش و نگار در بالای سر داشت جست و خیز کنان به رقص درآمده بود و آواز ‌می‌خواند. مقامات ارشد و مسن تر کلیسا، مؤقرانه با سلاح‌‌هایی که در دست داشتند، راه ‌می‌پیمودند و به همراهی مردان میانسال، آوایی را با صدای کشیده و منظم، تکرار ‌می‌کردند.‌‌هاااا‌.... هوووو....! کودکان نیز در آن حوالی با چوب‌‌هایی در دست ‌می‌دویدند و بازی ‌می‌کردند. زنان درحالی که بهترین و زیباترین لباس‌‌های خود را برتن داشتند، در روزی که از آزادی کامل و واقعی در ایام سال برخوردار بودند، با هیجان پچ پچ ‌می‌کردند‌. جوانان شجاع، رقص پرشور و سرزنده‌ای را جست و خیزکنان به نمایش ‌می‌گذاشتند و بدون خستگی، آوازهای موزونی را تکرار ‌می‌کردند. هنگا‌می‌که لوحه مقدس (تابوت) صحیح و سالم به جایگاهش در کلیسا بازگردانده شد همه برای ادامه جشن به خانه‌‌هایشان رفتند.

کتابشناسی

  1. برگرفته از http://www.sharyemtours.com/home/religion.html
  2. ۲٫۰ ۲٫۱ برگرفته از http://www.tourismethiopia.org/festival
  3. برگرفته از http://www.selamta.net/culture.html
  4. عرب احمدی، امیر بهرام، کریمی، مهرداد (1392). جامعه و فرهنگ اتیوپی. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص 201-208.