جایگاه دین در جامعه و سیاست سنگال

امروز اکثریت جمعیت سنگال یعنی بیش از نود درصد جمعیت را مسلمانان و اقلیتی از آن را مسیحیان و سایر مذاهب سنتی تشکیل می دهند. دین اسلام در آفریقای سیاه به واسطه معاشرت و تجارت در منطقه زیرصحرا و عبور و مرور کاروان های شتر از بیابان های مذکور که از شمال آفریقای مسلمان می آمدند، رواج یافت. این تجار اقدام به خرید طلا در منطقه غرب آفریقا می نمودند و آن‌را در شمال قاره به فروش می رساندند. از طرف دیگر آنها به تجارت سنگ های قیمتی و گران بها، جواهرات، سرامیک و بلورجات، کتاب و نمک می پرداختند. اسلام از بخش شمالی آفریقا و توسط "المراوید" (شیعه فاطمی) در سال 1052 وارد قاره گردید. اولین بخشی که به دین اسلام گروید، از منطقه ای به نام "تکرور" (نواحی شمالی) که قبل از قرن نهم توسط سلسله "دیائوگو" کنترل می شد، بود. در پایان قرن دهم، آخرین پادشاه این سلسله توسط "وار دیابی" (War Diabi) کشته شد، هنگامی وی به قدرت رسید که این امر به تولد اسلام در کشورهای دیگر نیز کمک کرد. او در یک روستای مسلمان که در کنار همسایگان غیر مسلمان قرار داشت متولد شد. منطقه تکرور منطقه ای مسلمان در سنگال واقع در مسیر صحرا بود که به خاطر وجود رودخانه سنگال قابل کشتیرانی بود. اولین دولت مسلمان ایجاد شده در غرب و مرکز آفریقای سیاه در این منطقه و تحت سرپرستی "چرنو سلیمان بال" (Thierno Souleyman BALL) که در زبان ولوف به معنی "معلم قرآن" است، در سال 1776 قرار داشت.

در خصوص ورود اسلام به سنگال نظریه های مختلفی وجود دارد.

الف) برخی معتقدند تاریخ ورود اسلام به سنگال به قرن یازدهم برمی گردد و این مهم توسط رابطین به رهبری "عبدالله بن یاسین" از طریق شمال آفریقا وارد سنگال شده است.

ب) برخی نیز ورود اسلام به آفریقا را به سال 1052 میلادی به واسطه ورود تجار و بازرگانان مسلمان به آفریقای زیر صحرا باز می گردانند.

ج) نظر سومی هم وجود دارد مبنی بر اینکه اسلام در اوایل ظهور به این سرزمین آمده است. برخی از مورخین مثل پروفسور ”عبدالله الطیف السودانی“ معتقدند اولین هجرت مسلمانان از مکه به رهبری جعفر بن ابی طالب(ع) به حبشه بوده است (حبشه در آن عصر به بسیاری از کشورهای آفریقایی اطلاق می شد) و مسلمانان در حاشیه نیل سکنی گزیدند. پس از گذشت چند سال و روی آوردن تعداد زیادی از مردم بومی آفریقا به اسلام، برخی از مسلمانان به قصد سنگال از سودان هجرت کردند و در حاشیه رود تکرور سنگال مستقر شدند.

لازم به ذکر است در سنگال اغلب مردم سنی مذهب و پیرو فقه مالکی و تصوف هستند. البته بدلیل حضور شیعیان در این کشور گرایش مردم به مذهب اهل البیت (ع) و فقه جعفری تا حدودی شناخته شده است. در سرزمین سنگال قرن های متمادی، فرهنگ و سنت اسلامی استوارتر گردید. اکثریت سنگالی ها وابستگی و تعلق خاطر به طرق صوفیگری داشته و احترام بالایی برای آن قائلند و مطابق وظیفه دینی و سنت معروف صوفی «کسی که شیخ ندارد شیطان و اهریمن راهبر اوست» عمل می نمایند.

جنبش اهل البیت (ع)

ورود تفکر اولیه شیعه به سنگال به همت و تلاش "المرابطون" (Almorabitioune) که از شیعه های فاطمی بودند انجام گرفت. بیش از هر چیز تاکنون تأثیر ماندگار فاطمی ها در ضمیر اجتماعی- فرهنگی سنگالی ها مورد توجه می باشد.

ورود رسمی مذهب شیعه امامیه به این کشور از زمان مهاجرت لبنانی ها به سنگال در سال 1880میلادی آغاز شده است. هم اکنون جمعیت لبنانی های مقیم سنگال قریب به 25 هزار نفر است. اما حرکت شیعه و معرفی تفکر جعفری در سنگال به ربع قرن گذشته باز می گردد. در این مدت شیخ "عبد المنعم الزین" لبنانی فعالیت فکری را در بین مردم بومی سنگال آغاز نمود. اولین حرکت وی, اعزام برخی از افراد مستعد سنگالی به لبنان، سوریه و جمهوری اسلامی ایران جهت فراگیری علوم حوزوی بوده است.

با آمدن لبنانی های شیعه به سنگال در اواسط قرن نوزدهم، در علاقه سنگالی ها با عشقی که همواره به خاندان پیامبر اسلام(ص) داشتند تغییر محسوسی حاصل نشد جامعه لبنانی در سنگال بطور مؤثر به انتشار افکار شیعه نپرداخت و فقط به تجارت و جای گرفتن در جامعه سنگالی بسنده کرد.

دیدگاه دیگری مدعی است که تغییر نظر سنگالی ها نسبت به شیعه دوازده امامی پس از پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 در ایران آغاز شد. هم اکنون ملاحظه می گردد به علت تحرک و پویایی فعالیت های گروهی از شیعیان، جوش و خروشی از افکار شیعه در اقشار مختلف اجتماعی- فرهنگی این کشور پدید آمده است. به عنوان مثال می توان از برنامه های رادیویی پرشنونده ترین رادیو (رادیو دنیا) در مورد شیعه از مارس تا ژوئن 1998 نام برد که در آن مقابله مباحث شیعیان و وهابیون مطرح است. این برنامه که بسیاری از مارابو های (رهبران طریقه های مذهبی سنگال) مریدیه، تیجانیه و قادریه آن‌را جذاب ترین برنامه ارزیابی می کردند با سلیقه های مختلفی مواجه بود. به همین خاطر شیعیان از مدیر رادیو تقاضا کردند تا قسمت هایی خاص برای آنها در نظر گرفته شود و هفته ای دو ساعت برنامه داشته باشند که هم اکنون به خاطر سرمایه گذاری گسترده وهابیت متوقف گردیده است.

در سنگال تشابهات قابل توجهی بین اعتقادات و آداب و رسوم شیعیان و مسلمانان این کشور وجود دارد. به عنوان مثال سمبل زنان سنگالی فاطمه زهرا (س) می باشد که او را به زبان محلی فاطیمتا، فاطومتو، فاطیما، فاطو، فاطی، فانتا، بینتو، بتر و ... می گویند و تقریباً در اکثر خانواده های مسلمان این اسامی و همچنین اسامی اهل بیت(ع) مثل محمد، علی، حسن، حسین، زینب، رقیه (که به زبان محلی ممدو، علیو، حسنو، حسینو، زینبو، رقیو و...گفته می شود) به چشم می خورد، علی الخصوص وقتی مسلمانی صاحب کودکان دوقلوی پسر می شود آنها را حسن و حسین می نامد که این نشان دهنده علاقه شیعیان مردم این کشور به اهل بیت است. همچنین آنها نماز خود را با بسم الله آغاز می کنند، دستان خود را مانند شیعیان باز نگه می دارند. روی قبور اموات سنگ مقبره قرار داده و در ایام خاصی به زیارت آن ها می روند. توسل به اولیائ الله داشته و با ذکر و توسل بدنبال برآورده شدن حوائج خود هستند. به همین دلیل علی رغم سرمایه گذاری زیاد وهابیون در این کشور گرایش به این فرقه رشد زیادی نداشته است و متقابلا تشابهات فقهی آنها با تشیع زمینه همکاری آنها با ج.ا. ایران را مهیا می کند.

میان طریقه های مذهبی سنگال و شیعه تشابهات دیگری وجود دارد . از جمله اینکه هر دو دارای یک ساختار و سازماندهی اجتماعی هستند بدین معنا که هر دو دارای ساختار یا سازمان سلسله مراتبی مشابه هستند. رهبران هر دو تقریباً در گروه های مربوطه دارای یک نقش می باشند یعنی نقش رهبر یا مراد طریقه یا گروه مذهبی را به عهده دارند.

نیز نگاه کنید به

جایگاه دین در جامعه و زبان ژاپنی؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست کوبا؛ دين در جامعه و سياست لبنان؛ جایگاه دین و روحانیت در افغانستان؛ جایگاه دین در ساختار کنونی حکومت و جامعه چین؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست فرانسه؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست اردن؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست زیمبابوه؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست اردن؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست قطر؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست سوریه؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست قزاقستان؛ جایگاه دین در جامعه و سیاست بنگلادش؛ سیاست های مذهبی دولت اتیوپی؛ جایگاه دین در جامعه تایلند