نظام فرهنگی مالی: تفاوت میان نسخه‌ها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
فرهنگ در كشور مالی مجموعه‌ای از سنت‌ها، عقايد، باورها، آیین‌ها و بايد و نبايدهاست كه حاكميت بيش از هشتاد | فرهنگ در كشور مالی مجموعه‌ای از سنت‌ها، عقايد، باورها، آیین‌ها و بايد و نبايدهاست كه حاكميت بيش از هشتاد ساله استعمار [[فرانسه]] و خرده‌فرهنگ اقوام و قبايل مختلف این سرزمین، به‌شدت برآن تأثيرگذار بوده‌است. فرهنگ ملی مالی در سراسر كشور و برخی مناطق مرزی هم‌جوار در كشورهای همسايه گسترش داشته و افزون برآن، فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف [[فولانی در مالی|فولانی]]، مالينكه، سونگای، [[دوگون در مالی|دوگون]]، [[بوزو در مالی|بوزو]]، [[بامبارا در مالی|بامبارا]]، ساراكوله، ديولا، [[طوارق در مالی|طوارق]] و مور نيز- كه هريک گذشته تاريخی و پادشاه‌های محلی وابسته به خود را افتخارات بزرگ فرهنگی قلمداد می‌كنند– در مناطق مختلف شمال، شمال شرقی، مركز، غرب، جنوب، شرق و جنوب شرقی حكمفرما شده‌اند. اين فرهنگ‌های بومی نقش مهمی در پويایی و غنای فرهنگ ملی [[مالی]] ايفا نموده و از عوامل ايستادگی آن در مقابل نفوذ فرهنگ‌های خارجی بشمار می‌روند. | ||
=== سياست فرهنگی دولت === | === سياست فرهنگی دولت === | ||
با توجّه به | با توجّه به پیشینه عمیق تاریخی و فرهنگی کشور [[مالی]]، دولت‌مردان این کشور از بدو استقلال، همواره در صدد تدوین سیاست جامع فرهنگی و حفظ و نگهداری فرهنگ و تمدن خود بوده‌اند. تدوین سیاست فرهنگی این کشور از سال 1960 و به دستور مستقیم [[مودیبوکیتا]] آغاز شد و تا اواسط سال 1965 به طول انجامید. این سیاست فرهنگی، که در تمام دوره حاکمیت مودیبوکیتا در دستور کار دولت بود و برخی از بخش‌های آن از سال 1960 تا 1968 اجرا شد، در ارتباط با موسیقی سنتی، زبان‌های بومی و آداب و رسوم قدیمی بود. [[مودیبوکیتا]] که خود را از نسل مستقیم سونجاکیتا، بنیان‌گذار امپراطوری [[مالی]] می‌دانست، تلاش زیادی برای زنده نگاه داشتن هویت تاریخی و تمدن این کشور و برقراری ارتباط نسل جوان با تاریخ پر افتخار مالی در قرون گذشته انجام داد. وی با برگزاری نشست‌هایی علمی در [[باماکو در مالی|باماکو]] و دیگر شهرهای کشور از جمله [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] و تألیف کتاب‌هایی در مورد تاریخ گذشته [[مالی]]، سعی کرد تا حافظه تاریخی ملت [[مالی]] را بازگردانده و بخش‌های افتخارآمیز تاریخ این کشور را (که در دوره استعمار [[فرانسه]] به بوته فراموشی سپرده شده‌بود) بازگویی نماید. در این دوره، برخی کشفیات باستان‌شناسی نیز در مناطق مختلف کشور انجام شد و باستان‌شناسان فرانسوی در بخش‌هایی از [[مالی]] کاوش‌هایی انجام دادند که نتایج قابل توجّهی در اعتلای تاریخ این کشور به‌دنبال داشت. [[مودیبوکیتا]] هم‌چنین درصدد توسعه فرهنگ‌های قبایل مختلف [[مالی]] برآمد و تلاش کرد موقعیت زبان‌های بومی این کشور را در مقابل زبان استعماری فرانسه تقویت کند <ref>برگرفته از سایت https://www.everyculture.com/ja-ma/mali.html</ref>. در طول این سال‌ها دولت توجّه ویژه‌ای به زبان و ادبیات قبایل مختلف داشت و معدود نویسندگان و شعرای آن دوره را تشویق کرد تا آثار خود را به زبان‌های بومی قبایل خود (البته به الفبای لاتین!) چاپ و منتشر کنند. به موازات آن دولت سعی کرد با برگزاری جشنواره‌های سنتی قبایل و برپایی تئاترهای نمایشی و جشن‌های آیینی، سنت‌های قدیمی این کشور را حفظ کند. [[مودیبوکیتا]] هم‌چنین با برگزاری مراسمی ویژه جوانان تلاش کرد آنها را هرچه بیشتر با فرهنگ این کشور آشنا سازد. دولت در این سال‌ها، داستان‌سرایان سنتی موسوم به گریوت (گریو) را نیز مورد حمایت قرار داد و با برگزاری دوره‌های آموزشی درصدد برآمد این سنت اصیل را به نسل‌های بعد منتقل کند. [[مودیبوکیتا]] توجّه خاصی به موسیقی اصیل [[مالی]] داشت و با تأسیس انجمن ملی موسیقی، ساختار موسیقی سنتی این کشور را در مقابل ورود انواع و اقسام موسیقی‌های جدید غربی مستحکم ساخت و جوانان مالی را به فراگیری موسیقی‌های اصیل کشور فراخواند. در این زمینه، تعدادی از گروه‌های موسیقی سنتی مالی را برای اجرای قطعات موسیقی سنتی این سرزمین به کشورهای اروپایی فرستاد<ref>Charry, Eric S. (2000). ''Mande Music: Traditional And Modern Music Of The Maninka And Mandinka Of Western Africa.'' Chicago Studies In Ethnomusicology. Includes Audio Cd. Chicago: University Of Chicago Press.Retrieved From: https://Www. Chicago University.Us/<nowiki/>2012</ref>. | ||
مودیبوکیتا که از نظر فکری سوسیالیست بود، در سال 1967 و چند ماه پیش از سرنگونی‌اش، با الهام از انقلاب فرهنگی [[چین]] سعی کرد انقلاب فرهنگی مشابه آن را در مالی اجرا کند. براساس این سیاست فرهنگی، دولت بر بسیاری از نهادهای فرهنگی کشور تسلّط کامل می‌یافت. از این رو بیشتر روشنفکران و تحصیل‌کردگان مالیایی، از سیاست فرهنگی جدید موسوم به «انقلاب فرهنگی مالی»، استقبال نکردند و آن را نوعی استبداد فرهنگی دانستند<ref>برگرفته از سایت https://www.britannica.com</ref>. | [[مودیبوکیتا]] که از نظر فکری سوسیالیست بود، در سال 1967 و چند ماه پیش از سرنگونی‌اش، با الهام از انقلاب فرهنگی [[چین]] سعی کرد انقلاب فرهنگی مشابه آن را در [[مالی]] اجرا کند. براساس این سیاست فرهنگی، دولت بر بسیاری از نهادهای فرهنگی کشور تسلّط کامل می‌یافت. از این رو بیشتر روشنفکران و تحصیل‌کردگان مالیایی، از سیاست فرهنگی جدید موسوم به «انقلاب فرهنگی مالی»، استقبال نکردند و آن را نوعی استبداد فرهنگی دانستند<ref>برگرفته از سایت https://www.britannica.com</ref>. | ||
اصول کلی سیاست فرهنگی مالی در | اصول کلی سیاست فرهنگی مالی در دوره حاکمیت موسی ترایوره ادامه یافت اما به دلیل شخصیت خشن نظامی ترایوره، موضوع فرهنگ تا حدود زیادی از دستور کار دولت [[مالی]] خارج و توجّه وی بیشتر به مسایل اقتصادی کشور معطوف گشت. با این حال دولت همچنان درصدد تقویت بنیان‌های فرهنگی کشور از جمله زبان‌های بومی، سنت‌های قومی قبیلگی و موسیقی محلی بود و اقداماتی نیز در این راستا صورت گرفت<ref>برگرفته از سایت https://www.mali.com</ref>. | ||
با روی کار آمدن دکتر [[آلفاعمر کناره]]، سیاست فرهنگی نوینی اتخاذ شد و | با روی کار آمدن دکتر [[آلفاعمر کناره]]، سیاست فرهنگی نوینی اتخاذ شد و رییس‌جمهور جدید که علاوه بر جایگاه والای سیاسی، از چهره‌های مطرح علمی- فرهنگی غرب آفریقا بود، توجّه به فرهنگ و بازنگری اساسی در سیاست فرهنگی کشور را در دستور کار قرار داد. وی که در دوره تصدی وزارت فرهنگ، هنر و جوانان مالی- طیّ سال‌های 1980-1978- گام‌هایی اساسی در توسعه ورزش و سازمان‌های ورزشی این کشور برداشته و در دهه 1980 نیز مؤسسه فرهنگی جامانا (Jamana)، روزنامه اکو (Le echos)(1989) و رادیو باماکان (1991) را تأسیس کرده‌بود، پس از به‌دست گرفتن قدرت، اقدامات مهمّی را برای تحکیم ساختار فرهنگی مالی انجام داد. از مهم‌ترین اقدامات ایجاد فضای باز سیاسی و فرهنگی، توسعه مراکز ورزشی و گردشگری، گسترش موزه‌های تاریخی و فرهنگی، صدور مجوز فعالیت ده‌ها ایستگاه رادیویی و ده‌ها روزنامه خصوصی بود. علاوه بر آن، [[آلفاعمر کناره]] که فردی صلح‌جو و مهربان بود، تلاش کرد با حاکم کردن فضایی آرام در کشور، اختلافات موجود میان گروه‌های سیاسی را از طریق گفت‌وگو از میان بردارد و فرهنگ آشتی ملی را در سراسر کشور برقرار سازد. از این رو با انجام اقداماتی نظیر پایان بخشیدن به نخستین دوره جنگ داخلی [[مالی]] در سال 1997، بزرگداشت نخستین رییس‌جمهور مالی (مودیبوکیتا) و احداث بنای یادبود ملی برای او و هم‌چنین لغو حکم اعدام موسی ترایوره و تغییر آن به حبس ابد- در آخرین روزهای ریاست جمهوری‌اش (2002)-، سعی کرد جامعه مالی را که در دوره حاکمیت خشن موسی ترایوره دچار تنش‌های زیادی شده‌بود، آرام سازد. | ||
سیاست فرهنگی مالی در | سیاست فرهنگی مالی در دوره ریاست جمهوری تومانی توره، تا حدود زیادی به روال دوره [[آلفاعمر کناره]] تداوم یافت و دولت‌مردان ضمن توجّه به نهادهای فرهنگی همچون انجمن‌های شعر و ادبیات، صنایع‌دستی، مراکز و سازمان‌های ورزشی، زنان و جوانان و.... تلاش کردند جایگاه فرهنگی این کشور را حفظ کنند. | ||
با وجود اقدامات دولت‌های وقت، طیّ پنج | با وجود اقدامات دولت‌های وقت، طیّ پنج دهه گذشته، کشور [[مالی]] در زمینه تعقیب و اجرای اهداف و سیاست‌های کلان فرهنگی خود چندان موفق عمل نکرده است. دلیل اصلی این عدم موفقیت هم ضعف مدیریتی، درصد بالای بی‌سوادی خصوصاً در بین بزرگسالان، کمبود بودجه، ساختار ضعیف برخی نهادهای فرهنگی، سیاست‌های مقطعی در انجام سیاست فرهنگی کشور و فساد گسترده اداری حاکم بر کشور بوده‌است. بنابراین، اگر چه در مجموع این کشور به‌ویژه در دوره ریاست‌جمهوری [[مودیبوکیتا]] و [[آلفاعمر کناره]]، کارنامه قابل‌قبولی از نظر فرهنگی ارایه داده‌است، با این همه، مشکلات فراوانی در بخش‌های فرهنگی این کشور وجود دارد که مهم‌ترین آنها کم‌رنگ شدن تدریجی برخی از شاخصه‌های مهم فرهنگی کشور از جمله موسیقی سنتی و صنایع دستی است. علاوه‌بر آن، هنر نمایش‌های سنتی مالی، به مرور در حال اضمحلال است و علی‌رغم وعده دولت‌مردان، اکثر جوانان از دست‌یابی به تفریحات سالم محروم‌اند و دولت نتوانسته آنها را با تأسیس باشگاه، کلوپ ورزشی و کتابخانه، به این مراکز علاقه‌مند و جذب کند. برخی از شخصیت‌های فرهنگی- هنری مالی عمیقاً تأکید دارند رییس‌جمهور آینده کشور باید در آغاز کار خود، توجّه جدی به امر فرهنگ داشته‌باشد و جایگاه فرهنگی این کشور را در سطح قاره آفریقا و جهان، به شیوه‌ای شایسته بهبود و ارتقا بخشد. به‌همین سبب نامزدهایی که قرار بود خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 آماده کنند، دگرگونی ساختار فرهنگی مالی و توجّه ریشه‌ای و عمیق به مبانی فرهنگی کشور را در زمره شعارهای اصولی و مهم خود جای داده بودند [i]. | ||
=== [[ذائقه فرهنگی مردم مالی| | === [[ذائقه فرهنگی مردم مالی|ذایقه فرهنگی مردم مالی]] === | ||
مطالعه كتاب و روزنامه‌های مختلف به زبان‌های [[فرانسه]] و [[بامبارا در مالی|بامبارا]]، حضور در مراسم عبادی دين اسلام (به‌ویژه نماز‌های جماعت و جمعه)، شركت در جشنواره‌ها و فستيوال‌های سنتی، مشاهده نمايش‌های سنتی قبايل مختلف همانند نمايش‌های بامبارايی و فولايی، انجام بازی‌های سنتی و ورزش فوتبال، بخش‌های مهمی از ذایقه فرهنگی مردم مالی را به خود اختصاص داده‌است<ref name=":0"> مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده، باماكو ، سگو و تمبوكتو، 1387</ref>. | |||
[[پرونده:الحاج عمرتال.jpg|بندانگشتی|الحاج عمرتال]] | [[پرونده:الحاج عمرتال.jpg|بندانگشتی|الحاج عمرتال]] | ||
[[پرونده:مسجد سانکوره.jpg|بندانگشتی|مسجد سانکوره]] | [[پرونده:مسجد سانکوره.jpg|بندانگشتی|مسجد سانکوره]] | ||
| خط ۲۴: | خط ۲۴: | ||
=== [[نمادهای فرهنگی مالی|نمادهای فرهنگی]] === | === [[نمادهای فرهنگی مالی|نمادهای فرهنگی]] === | ||
نمادها و | نمادها و سمبل‌های مهم فرهنگی كشور [[مالی]] كه برخی از آنها در كشورهای همسايه همچون نيجر نيز گرامی داشته می‌شوند و هريک از آنها بخش‌هایی از تاريخ پر افتخار اين كشور را به‌خود اختصاص داده‌اند را عمدتا شخصيت‌های تاريخی [[مالی]] در قرون گذشته تشكيل می‌دهند. علاوه بر آن برخی آثار ارزشمند تاريخی كه در زمره شاهكارهای معماری صحرای بزرگ آفريقا قلمداد می‌گردند نيز در زمره ديگر نمادهای كشور [[مالی]] محسوب می‌شوند. سونجاکیتا، ديوسه‌ترایوره، ساکورو، [[سلطان ابوبکر دوم]]، سلطان مانساموسی، سلطان سنی علی بر، سلطان ازکیا محمد توره، شیخ احمدو حمدی بوبو، الحاج عمرتال، مساجد زیبا و تاریخی سه گانه سید یحیی، جن گاریبر و سانکوره تمبوكتو، مقبره ازكيا محمد، كتابخانه احمد بابا در تمبوکتو، دانشگاه بزرگ سانکوره، مسجد جمعه شهر تمبوکتو و مساجد تاريجي جنه و سگو بخشی از نمادهای فرهنگی اين كشور محسوب می‌شوند. برخی از [[نمادهای فرهنگی مالی]] بر روی اسکناس های فرانک سیفا 7 كشور آفریقای غربی فرانکفونی نیز به چاپ رسیده‌اند که حکایت از فرهنگ غنی این کشور دارد. | ||
=== [[تاثيرپذیری کشور مالی از فرهنگ خارجی|تأثير فرهنگ‌های خارجی]] === | === [[تاثيرپذیری کشور مالی از فرهنگ خارجی|تأثير فرهنگ‌های خارجی]] === | ||
همانطور كه اشاره شد فرهنگ ملی اين كشور | همانطور كه اشاره شد فرهنگ ملی اين كشور به‌دليل زيرساخت‌های تاريخی آن و بهره‌مندی از خرده فرهنگ‌ها و فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف از جايگاه استواری در داخل كشور و منطقه صحرای بزرگ آفريقا برخوردار است. با اين حال اين كشور نيز همچون ديگر كشورهای قاره آفريقا طی چند دهه گذشته از طرق مختلف نظير زبان فرانسه، موسيقی، تئاتر، فيلم، كتاب نرم‌افزارهای مختلف، بازگشت افراد تحصيلكرده در غرب و جريانات معارض فرهنگی شديدا در معرض تهاجم فرهنگ غرب قرار گرفته‌است. با اين حال مردم اين كشور سرسختانه در مقابل تاثيرگذاری فرهنگ غرب بر خود موضع‌گيری نموده و همواره تلاش كرده‌اند جايگاه فرهنگ سنتی خود را حفظ كنند <ref>Nicolas Colombant :Mali's Muslims Steer Back To Spiritual Roots Leaders Say A Decade Of Western Aid Has Brought With It Materialistic Western Values ,Retrieved From: The Christian Science Monitor ,2005,6,12</ref>. اين در حالی است كه برخی مظاهر فرهنگی غرب از جمله موسيقی، تئاتر، لباس، آرايش زنان،ادبيات و... در سطح شهرهای بزرگ مالی و از جمله باماكو كاملا مشهود است. | ||
علاوه بر امواج تهاجم فرهنگی غرب، برخی كشورهای اسلامی همچون ايران، عربستان، ليبی، كويت، الجزاير و مراكش نيز از طريق مراكز سياسی و فرهنگی سعی در تأثيرگذاری بر فرهنگ ملی اين كشور و اجرای اهداف فرهنگی دينی مورد نظر خود دارند<ref name=":0" />. | علاوه بر امواج تهاجم فرهنگی غرب، برخی كشورهای اسلامی همچون ايران، عربستان، ليبی، كويت، الجزاير و مراكش نيز از طريق مراكز سياسی و فرهنگی سعی در تأثيرگذاری بر فرهنگ ملی اين كشور و اجرای اهداف فرهنگی دينی مورد نظر خود دارند<ref name=":0" />. | ||
=== [[ترجمه در کشور مالی|ترجمه]] === | === [[ترجمه در کشور مالی|ترجمه]] === | ||
کشور مالی از نظر ترجمه کتب و زبان‌های خارجی به زبان بامبارا در جایگاه نازلی قرار دارد و | کشور [[مالی]] از نظر ترجمه کتب و زبان‌های خارجی به زبان بامبارا در جایگاه نازلی قرار دارد و به‌دلیل عدم حمایت دولت از ترجمه کتب جدید علمی، فرهنگی، اجتماعی و فنی مهندسی معمولا تعداد اندکی از این کتب در طول سال به زبان بامبارا یا تماچک (زبان محلی طوارق) ترجمه می‌شوند و بخش عمده نیاز مراکز علمی دانشگاهی و موسسات فرهنگی از طریق واردات کتب نه چندان جدید چاپ [[فرانسه]] تامین می‌گردد. در عین حال به‌دلیل تعداد اندک نویسندگان مالیایی که به شهرت والایی در سطح جهان دست‌یافته‌اند طی چند دهه تعداد انگشت شماری از آثار نویسندگان کشور مالی (عمدتا رمان‌های ادبی) به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و روسی ترجمه شده‌اند. | ||
=== [[تجارت فرهنگی کشور مالی|تجارت فرهنگی]] === | === [[تجارت فرهنگی کشور مالی|تجارت فرهنگی]] === | ||
زیرساخت‌های بسیار | زیرساخت‌های بسیار ضعیف اقتصادی کشور [[مالی]] موجب شده تا این کشور نیز همچون دیگر کشورهای قاره آفریقا به وارد کننده کالاهای تجاری مختلف از جمله فیلم‌های سینمایی و مستند، نرم‌افزارهای مختلف، موسیقی، اسلاید، عکس، بازی‌های رایانه‌ای و... مبدل گردد. کالاهای فرهنگی موجود در این کشور بیشتر محصول کشورهای [[ایالات متحده]] [[آمریکا]]، [[فرانسه]]، نیجریه و [[چین]] است و اندک کالاهای فرهنگی داخلی نظیر موسیقی‌های سنتی هیچ‌گاه از توان رقابت با محصولات متنوع فرهنگی این کشورها برخوردار نبوده‌اند. در عین حال وزارت فرهنگ نیز به‌دلیل انبوه مشکلات خویش هیچ‌گاه نتوانسته است در این خصوص هنرمندان داخلی را مورد حمایت خود قرار دهد. | ||
=== [[صنعت گردشگری کشور مالی|جهانگردی بين‌المللی (جاذبه‌های گردشگری مالی)]] === | === [[صنعت گردشگری کشور مالی|جهانگردی بين‌المللی (جاذبه‌های گردشگری مالی)]] === | ||
کشور مالی با دارا بودن جاذبه‌های زیبای طبیعی که تلفیقی از بیابان‌های زیبا و | کشور [[مالی]] با دارا بودن جاذبه‌های زیبای طبیعی که تلفیقی از بیابان‌های زیبا و وسیع، رودخانه‌های خروشان و جنگل‌های سرسبز است، به همراه آثار تاریخی متعدد از جمله کاخ‌های پادشاهان گذشته مالی و مساجد و مقابر قدیمی که مطابق با سبک زیبای معماری سودانی احداث شده‌اند، از ظرفیت‌های گردشگری عظیمی برخوردار است و هرسال گروهی از گردشگران غربی که بیشتر در زمره توریست‌های فرهنگی جای می‌گیرند با سفر به این کشور از جذابیت‌های طبیعی این کشور تاریخی بازدید می‌کنند. مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کشور مالی که از شهرت زیادی در سرتاسر قاره آفریقا برخوردارند و هر سال تعداد زیادی از گردشگران غربی را جذب خود می‌سازند عبارتند از: | ||
==== [[مسجد جامع جنه در مالی|مسجد جامع جنه]] ==== | ==== [[مسجد جامع جنه در مالی|مسجد جامع جنه]] ==== | ||
این مسجد تاریخی در شهر قدیمی جنه قرار دارد و با توجّه به سبک بسیار زیبای معماری آن که متعلق به قرن سيزدهم ميلادی است، از آثار تاریخی مشهور کشور مالی به‌شمار می‌رود. مسجد تاریخی جنه در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو قرار دارد <ref name=":1">برگرفته از سایت https://www.mali  | این مسجد تاریخی در شهر قدیمی جنه قرار دارد و با توجّه به سبک بسیار زیبای معماری آن که متعلق به قرن سيزدهم ميلادی است، از آثار تاریخی مشهور کشور مالی به‌شمار می‌رود. مسجد تاریخی جنه در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو قرار دارد <ref name=":1">برگرفته از سایت https://www.mali+tourist+attraction.com/mali places to visit/2012</ref>. | ||
==== مساجد و کتابخانه‌های قدیمی تمبوکتو ==== | ==== مساجد و کتابخانه‌های قدیمی تمبوکتو ==== | ||
مساجد بسیار زیبا و تاریخی | مساجد بسیار زیبا و تاریخی سه‌گانه سید یحیی، جن گاریبر و سانکوره، کتابخانه قدیمی احمدبابا و در‌های چوبی کنده‌کاری شده در سراسر این شهر، از شاهکارهای معماری قاره آفریقا و تمدن اسلامی محسوب می‌شوند <ref name=":1" />. | ||
==== [[صخره‌های باندیاگارا در مالی|صخره‌های باندیاگارا]] | ==== [[صخره‌های باندیاگارا در مالی|صخره‌های باندیاگارا]] ==== | ||
بناهای تاریخی دوگون | بناهای تاریخی دوگون (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)))در حومه شهر باندیاگارا- موسوم به صخره‌های باندیاگارا- به شکل مردمی است که سر خود را به سوی شمال چرخانده‌اند. این صخره‌ها در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو جای گرفته‌اند. | ||
==== [[مقبره آسکیا محمد در گائو]] ==== | ==== [[مقبره آسکیا محمد در گائو|مقبره آسکیا محمد در گایو]] ==== | ||
مقبره خاندان ازکیا محمد بنای خشتی هرمی شکلی است که قبر ده تن از سلاطیّن سلسله سونگای و امامان مسجد ازکیا محمد در آن جای دارند. این مقبره نیز در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو ثبت شده‌است. | |||
==== مسجد تاريخی سگو ==== | ==== مسجد تاريخی سگو ==== | ||
این مسجد، با قدمتی بیش از دویست سال، یکی از آثار تاریخی بی‌نظیر کشور مالی محسوب می‌شود<ref name=":1" />. | این مسجد، با قدمتی بیش از دویست سال، یکی از آثار تاریخی بی‌نظیر کشور [[مالی]] محسوب می‌شود<ref name=":1" />. | ||
==== خرابه‌های شهر تاریخی حمداللهی ==== | ==== خرابه‌های شهر تاریخی حمداللهی ==== | ||
| خط ۵۹: | خط ۵۹: | ||
==== شهر نیونو ==== | ==== شهر نیونو ==== | ||
شهر نیونو که به ونیز آفریقا نیز شهرت دارد، از جاذبه‌های گردشگری مهم کشور مالی است. این شهر که در داخل رودخانه نیجر قرار دارد، از نظر سبک معماری خانه‌های خشتی و گلی که بر روی آب رودخانه ساخته شده‌اند، مورد | شهر نیونو که به ونیز آفریقا نیز شهرت دارد، از جاذبه‌های گردشگری مهم کشور مالی است. این شهر که در داخل رودخانه نیجر قرار دارد، از نظر سبک معماری خانه‌های خشتی و گلی که بر روی آب رودخانه ساخته شده‌اند، مورد علاقه گردشگران غربی است<ref>برگرفته از سایت https://www.ambamali-jp.org</ref>. | ||
==== [[روستاهای قدیمی مالی]] ==== | ==== [[روستاهای قدیمی مالی]] ==== | ||
روستاهای قدیمی مالی از دیگر جاذبه‌های گردشگری جالب کشور مالی می‌باشند که از نظر سبک معماری سودانی قدیم و نوع به کار بردن خشت خام و گل، سقف‌های مخروطی و هشتی‌ها و دالان‌های کوتاه و بلند بسیار جالب بنظر می‌رسند<ref>برگرفته از سایت https://www.famouswonders.com | روستاهای قدیمی [[مالی]] از دیگر جاذبه‌های گردشگری جالب کشور [[مالی]] می‌باشند که از نظر سبک معماری سودانی قدیم و نوع به کار بردن خشت خام و گل، سقف‌های مخروطی و هشتی‌ها و دالان‌های کوتاه و بلند بسیار جالب بنظر می‌رسند<ref>برگرفته از سایت https://www.famouswonders.com/africa/mali</ref>. | ||
یکی از سرگرمی‌های گردشگران خارجی در مدت اقامت در مالی بازدید از برخی از این روستاهاست که در قالب تورهای | یکی از سرگرمی‌های گردشگران خارجی در مدت اقامت در [[مالی]] بازدید از برخی از این روستاهاست که در قالب تورهای چند نفره انجام می‌گیرد. نوع پخت نان‌های محلی در تنورهای استوانه‌ای توسط زنان روستایی از دیدنی‌ترین این تورهای تفریحی است و گاه به توریست‌های غربی اجازه داده می‌شود خمیرنان را در درون تنورها قرار دهند که برای آنها تفریحی جذاب بشمار می‌رود<ref name=":0" />. | ||
==== [[غارهای اسرارآمیز باندیاگارا]] ==== | ==== [[غارهای اسرارآمیز باندیاگارا]] ==== | ||
غارهای حوالی روستای سونگو در حومه باندیاگارا از دیگر مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی به ویژه توریست‌های فرهنگی علاقمند به فرهنگ و تمدن این کشور است. شهرت اصلی این غارها وجود داستان‌هایی در مورد راز و رمزهای نهفته در این حفره‌هاست.بومیان طرفدار | غارهای حوالی روستای سونگو در حومه باندیاگارا از دیگر مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی به ویژه توریست‌های فرهنگی علاقمند به فرهنگ و تمدن این کشور است. شهرت اصلی این غارها وجود داستان‌هایی در مورد راز و رمزهای نهفته در این حفره‌هاست. بومیان طرفدار آیین‌های سنتی [[مالی]] به این غارها اعتقاد خاصی دارند و هر سال در طی مراسمی خاص گروهی از بومیان ماسک‌هایی بر چهره زده و از غار خارج می‌شوند و معتقدند این ماسک‌ها در هنگام قرار گرفتن بر چهره قدرت ماوراءالطبیعه‌ای را به افراد حامل منتقل می‌سازند. علاوه بر آن این غارها برای پیروان فرقه تیجانیه نیز از نوعی قداست برخوردارند زیرا شیخ عمرتال در حین جنگ با دشمنان در این غارها کشته شد<ref name=":1" />. | ||
==== پارک ملی | ==== پارک ملی بایوله ==== | ||
این پارک و | این پارک و منطقه حفاظت شده اطراف آن، از زیبا‌‌‌‌ترین جلوه‌های حیات وحش در کشور [[مالی]] است و گردشگران خارجی صبح زود با تورهای ویژه، از حیوانات وحشی این پارک بازدید می‌کنند. | ||
==== [[منطقه حفاظت شده دوانز]] ==== | ==== [[منطقه حفاظت شده دوانز]] ==== | ||
این | این منطقه حیات‌وحش به‌دلیل تعداد زیاد گله‌های فیل آن از شهرتی جهانی برخوردار است. هر سال علاوه‌بر گردشگران خارجی، برخی از جانورشناسان و مستندسازان غربی نیز با حضور در این منطقه حفاظت شده، زندگی فیل‌ها را از نزدیک مورد مطالعه قرار می‌دهند. منطقه حیات وحش آنسونگو مناکا از دیگر پارک‌های طبیعی زیبای کشور [[مالی]] است و وجود برخی حیوانات نظیر زرافه و شترمرغ در آن، موجب شهرت جهانی این منطقه شده‌است<ref>برگرفته از سایت [https://www.the+embassy+of+mali+in+japan.com/world heritage/2011 https://www.the+embassy+of+mali+in+japan.com / world heritage/2011]</ref>. | ||
هرچند درحال حاضر بسیاری از گردشگران خارجی مستقیماً و به محض ورود به کشور رهسپار مجموعه آثار تاریخی و طبیعی ثبت شده جهانی مالی می‌شوند ولی دولت طی دو دهه اخیر با توسعه زیرساخت‌های توریستی کشور تلاش | هرچند درحال حاضر بسیاری از گردشگران خارجی مستقیماً و به محض ورود به کشور رهسپار مجموعه آثار تاریخی و طبیعی ثبت شده جهانی [[مالی]] می‌شوند ولی دولت طی دو دهه اخیر با توسعه زیرساخت‌های توریستی کشور تلاش کرده‌است تا گردشگران را به دیگر جاذبه‌های گردشگری [[مالی]] نیز هدایت کرده و آنها را به سفر به مناطق مختلف این کشور صحرایی تشویق کند. علاوه بر آن دولت [[مالی]] طی چند سال گذشته توسعه صنعت «اکوتوریسم» را در رأس اولویت‌های خود قرار داده و تسهیلات گردشگری زیادی را برای گردشگرانی که علاقمند به حضور در جشنواره‌های فصلی این کشور در ایالات و شهرهای مختلف [[مالی]] می‌باشند فراهم آورده‌است. به موازات این امر دولت با اخذ وام‌های بلندمدت از بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و کشورهای غربی؛ ده‌ها هتل، کمپ‌های توریستی و تورهای گردشگری را در سرتاسر کشور احداث نموده و سعی کرده وضعیت آژانس‌های توریستی و بیمه گردشگران خارجی را نیز بهبود بخشد. | ||
با وجود | با وجود سرمایه‌گذاری دولت [[مالی]] درخصوص توسعه صنعت گردشگری؛ جنگ داخلی و ناامنی در برخی مناطق این کشور از جمله مناطق استقرار گروه‌های ناراضی طوارق مانع بزرگی در این سیاستگذاری بشمار می‌رود<ref>برگرفته از سایت https://www.the+world+factbook/geos/ retrieved 2012-03-25</ref>. | ||
=== [[گردشگران خارجی در کشور مالی|سه كشور مبدأ گردشگران خارجی]] === | === [[گردشگران خارجی در کشور مالی|سه كشور مبدأ گردشگران خارجی]] === | ||
کشورهای [[چین]] ، ایالات متحده آمریکا و [[فرانسه]] سه کشور اصلی محسوب می‌شوند که طی یک دهه اخیر بیشترین گردشگران خارجی مالی را | کشورهای [[چین]]، ایالات متحده آمریکا و [[فرانسه]] سه کشور اصلی محسوب می‌شوند که طی یک دهه اخیر بیشترین گردشگران خارجی مالی را به‌خود اختصاص داده‌اند. هرچند آماری از تعداد این گردشگران در طول سال موجود نیست و وزارت گردشگری [[مالی]] تنها به ارائه اطلاعاتی کلی در مورد جهانگردانی که هر سال وارد این کشور می‌شوند اکتفا نموده‌است ولی به‌نظر می‌رسد در دهه 2000 میلادی هر سال بیش از 20 هزار گردشگر خارجی (عمدتا از سه کشور فوق) طی سفرهایی کوتاه مدت و در قالب تورهای گردشگری از مراکز مختلف تاریخی و مناطق طبیعی این کشور بازدید نموده‌اند<ref>برگرفته از سایت https://www.government of mali.com<nowiki/>/com/ministry of tourism & environment/tourist data/2011</ref>. | ||
=== [[مقصدهای گردشگری مسافران مالیایی|سه مقصد اصلی مسافران مالیایی]] === | === [[مقصدهای گردشگری مسافران مالیایی|سه مقصد اصلی مسافران مالیایی]] === | ||
سفر به دیگر کشورهای جهان در قالب مسافرت‌های تفریحی و گردشگری یکی از آرزوهای بزرگ مردمان سرزمین مالی است که با توجه به فقر و فاقه شدید حاکم بر این کشور معمولا در طول زندگی تحقق آنان نمی‌یابد چرا که مردم برای معیشت روزمره خود نیز با مشکلات فراوانی مواجهند . در چنین شرایطی سفر به دیگر کشورها اساسا امری عبث و غیرضروری و تطابق ناپذیر با استانداردهای معمول زندگی شهری و روستایی کشور مالی بشمار می‌رود. در واقع تنها سفر خارجی که برخی از مسلمانان (با مساعدت مالی کشورهای اسلامی نظیر | سفر به دیگر کشورهای جهان در قالب مسافرت‌های تفریحی و گردشگری یکی از آرزوهای بزرگ مردمان سرزمین [[مالی]] است که با توجه به فقر و فاقه شدید حاکم بر این کشور معمولا در طول زندگی تحقق آنان نمی‌یابد چرا که مردم برای معیشت روزمره خود نیز با مشکلات فراوانی مواجهند. در چنین شرایطی سفر به دیگر کشورها اساسا امری عبث و غیرضروری و تطابق ناپذیر با استانداردهای معمول زندگی شهری و روستایی کشور [[مالی]] بشمار می‌رود. در واقع تنها سفر خارجی که برخی از مسلمانان (با مساعدت مالی کشورهای اسلامی نظیر عربستان، لیبی، ایران، کویت، [[قطر]] و مراکش) موفق به انجام آن می‌شوند مسافرت به خانه خداست. از این رو سفر به دیگر کشورها در این کشور فقیر جایگاهی ندارد و در طول سال تنها تعداد بسیار معدودی از اتباع این کشور با هدف گردشگری رهسپار دیگر کشورها می‌شوند. البته سفر به کشورهای همسایه همچون نیجر، الجزایر، بورکینافاسو، [[سنگال]] و موریتانی بصورت زمینی امری رایج و معمول است با این حال مرزنشینان مالیایی این مسافرت‌ها را با هدف تجارت و خرید و فروش برخی صنایع دستی و کالاهای دست‌ساز انجام می‌دهند.در مجموع سه کشور [[چین]]، [[امارات متحده عربی]] و نیجریه سه مقصد اصلی مسافران مالیایی بشمار می‌رود که عمدتا با قصد تجارت صورت می‌گیرد. | ||
=== [[آثار فرهنگی، تاريخی و طبيعی ثبت شده مالی در ميراث جهانی|ثبت ميراث فرهنگی و طبيعی در سازمان یونسکو]] === | === [[آثار فرهنگی، تاريخی و طبيعی ثبت شده مالی در ميراث جهانی|ثبت ميراث فرهنگی و طبيعی در سازمان یونسکو]] === | ||
کشور مالی در سال 1960 به عضویت سازمان علمی فرهنگی یونسکو در آمد و از آن زمان تاکنون، موفق به ثبت چند اثر و | کشور [[مالی]] در سال 1960 به عضویت سازمان علمی فرهنگی یونسکو در آمد و از آن زمان تاکنون، موفق به ثبت چند اثر و مجموعه تاریخی خود در این سازمان شده‌است. صخره باندیاگارا (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)) در سال 1989، شهرهای قدیمی جنه و [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] در سال 1988 و مقبره ازکیا محمد در سال 2002 در زمره مجموعه‌های تاریخی و طبیعی این کشورند که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو قرار گرفته‌اند. | ||
سازمان یونسکو طیّ دو | سازمان یونسکو طیّ دو دهه اخیر اقداماتی برای مرمت و تعمیر این مجموعه‌های تاریخی و طبیعی انجام داده‌است. با این حال حملات مکرر شورشیان [[طوارق در مالی|طوارق]] به تمبوکتو در دهه 1990، که منجر به تخریب برخی از ساختمان‌های قدیمی این شهر شد و اشغال آن و شهر گایو (مقبره ازکیا محمد در آن قرار دارد) در سال 2012 توسط طوارق شورشی، بارها واکنش شدید مسیولان سازمان یونسکو را به همراه داشته‌است. سازمان یونسکو از سال 2001 شهر [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] را، به‌دلیل قرار گرفتن در محدوده نبردهای شورشیان طوارقی با دولت، در لیست آثار تاریخی در معرض خطر قرار داده‌است<ref>برگرفته از سایت [https://www.unescoworldheritagecentre.org/mali/2012 https://www. unesco world heritage centre.org/mali/2012]</ref>.علاوه‌بر آن، گروه‌های وهابی نیز طیّ چند ماه اخیر، چند مقبره تاریخی ثبت شده را در شهر تمبوکتو تخریب کرده‌اند<ref>عرب احمدی ،امیربهرام(1391). جامعه و فرهنگ مالی. تهران : [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی و هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی] ، ص.131-146</ref>. | ||
== نیز نگاه کنید به == | == نیز نگاه کنید به == | ||
[[نظام فرهنگی روسیه]]؛ [[نظام فرهنگی چین]]؛ [[نظام فرهنگی تونس]]؛ [[نظام فرهنگی کوبا]]؛ [[نظام فرهنگی لبنان]]؛ [[نظام فرهنگی مصر]]؛ [[نظام فرهنگی کانادا]]؛ [[نظام فرهنگی افغانستان]]؛ [[نظام فرهنگی سودان]]؛ [[نظام فرهنگی اردن]]؛ [[نظام فرهنگی ساحل عاج]]؛ [[نظام فرهنگی ژاپن]]؛ [[نظام فرهنگی تایلند]]؛ [[نظام فرهنگی آرژانتین]]؛ [[نظام فرهنگی قطر]]؛ [[نظام فرهنگی فرانسه]]؛ [[نظام فرهنگی اسپانیا]]؛ [[نظام فرهنگی اتیوپی]]؛ [[نظام فرهنگی سوریه]]؛ [[نظام فرهنگی سیرالئون]]؛ [[نظام فرهنگی سنگال]]؛ [[نظام فرهنگی اوکراین]]؛ [[نظام فرهنگی زیمبابوه]] | [[نظام فرهنگی روسیه]]؛ [[نظام فرهنگی چین]]؛ [[نظام فرهنگی تونس]]؛ [[نظام فرهنگی کوبا]]؛ [[نظام فرهنگی لبنان]]؛ [[نظام فرهنگی مصر]]؛ [[نظام فرهنگی کانادا]]؛ [[نظام فرهنگی افغانستان]]؛ [[نظام فرهنگی سودان]]؛ [[نظام فرهنگی اردن]]؛ [[نظام فرهنگی ساحل عاج]]؛ [[نظام فرهنگی ژاپن]]؛ [[نظام فرهنگی تایلند]]؛ [[نظام فرهنگی آرژانتین]]؛ [[نظام فرهنگی قطر]]؛ [[نظام فرهنگی فرانسه]]؛ [[نظام فرهنگی اسپانیا]]؛ [[نظام فرهنگی اتیوپی]]؛ [[نظام فرهنگی سوریه]]؛ [[نظام فرهنگی سیرالئون|نظام فرهنگی سیرالیون]]؛ [[نظام فرهنگی سنگال]]؛ [[نظام فرهنگی اوکراین]]؛ [[نظام فرهنگی زیمبابوه]] | ||
== پاورقی == | == پاورقی == | ||
<small>[i]- دولت مالی در | <small>[i]- دولت مالی در زمینه توسعه صنعت گردشگری و ثبت برخی آثار تاریخی خود در سازمان یونسکو، هم‌چنین تجهیز و تقویت کتابخانه‌های قدیمی تمبوکتو و ترمیم و مرمت برخی از آثار باستانی و بناهای تاریخی خود با توفیقات قابل توجّهی همراه بوده‌است. علاوه‌بر آن گام‌های نسبی در زمینه تقویت ادبیات بومی این کشور برداشته شده و اجرای جشنواره با شکوه فرهنگی هنری سالیانه در شهرهای مختلف این کشور نقش به‌سزایی در معرفی چهره این کشور به دیگر کشورهای جهان داشته است<ref>برگرفته از https://www.Mali.com/Malians-Introduction,Location,Language, Folklore, Religion, Major holidays, Rites of passage, Relationships, Living conditions /2011</ref>.</small> | ||
== کتابشناسی == | == کتابشناسی == | ||
نسخهٔ ۳۰ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۸:۱۴
فرهنگ در كشور مالی مجموعه‌ای از سنت‌ها، عقايد، باورها، آیین‌ها و بايد و نبايدهاست كه حاكميت بيش از هشتاد ساله استعمار فرانسه و خرده‌فرهنگ اقوام و قبايل مختلف این سرزمین، به‌شدت برآن تأثيرگذار بوده‌است. فرهنگ ملی مالی در سراسر كشور و برخی مناطق مرزی هم‌جوار در كشورهای همسايه گسترش داشته و افزون برآن، فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف فولانی، مالينكه، سونگای، دوگون، بوزو، بامبارا، ساراكوله، ديولا، طوارق و مور نيز- كه هريک گذشته تاريخی و پادشاه‌های محلی وابسته به خود را افتخارات بزرگ فرهنگی قلمداد می‌كنند– در مناطق مختلف شمال، شمال شرقی، مركز، غرب، جنوب، شرق و جنوب شرقی حكمفرما شده‌اند. اين فرهنگ‌های بومی نقش مهمی در پويایی و غنای فرهنگ ملی مالی ايفا نموده و از عوامل ايستادگی آن در مقابل نفوذ فرهنگ‌های خارجی بشمار می‌روند.
سياست فرهنگی دولت
با توجّه به پیشینه عمیق تاریخی و فرهنگی کشور مالی، دولت‌مردان این کشور از بدو استقلال، همواره در صدد تدوین سیاست جامع فرهنگی و حفظ و نگهداری فرهنگ و تمدن خود بوده‌اند. تدوین سیاست فرهنگی این کشور از سال 1960 و به دستور مستقیم مودیبوکیتا آغاز شد و تا اواسط سال 1965 به طول انجامید. این سیاست فرهنگی، که در تمام دوره حاکمیت مودیبوکیتا در دستور کار دولت بود و برخی از بخش‌های آن از سال 1960 تا 1968 اجرا شد، در ارتباط با موسیقی سنتی، زبان‌های بومی و آداب و رسوم قدیمی بود. مودیبوکیتا که خود را از نسل مستقیم سونجاکیتا، بنیان‌گذار امپراطوری مالی می‌دانست، تلاش زیادی برای زنده نگاه داشتن هویت تاریخی و تمدن این کشور و برقراری ارتباط نسل جوان با تاریخ پر افتخار مالی در قرون گذشته انجام داد. وی با برگزاری نشست‌هایی علمی در باماکو و دیگر شهرهای کشور از جمله تمبوکتو و تألیف کتاب‌هایی در مورد تاریخ گذشته مالی، سعی کرد تا حافظه تاریخی ملت مالی را بازگردانده و بخش‌های افتخارآمیز تاریخ این کشور را (که در دوره استعمار فرانسه به بوته فراموشی سپرده شده‌بود) بازگویی نماید. در این دوره، برخی کشفیات باستان‌شناسی نیز در مناطق مختلف کشور انجام شد و باستان‌شناسان فرانسوی در بخش‌هایی از مالی کاوش‌هایی انجام دادند که نتایج قابل توجّهی در اعتلای تاریخ این کشور به‌دنبال داشت. مودیبوکیتا هم‌چنین درصدد توسعه فرهنگ‌های قبایل مختلف مالی برآمد و تلاش کرد موقعیت زبان‌های بومی این کشور را در مقابل زبان استعماری فرانسه تقویت کند [۱]. در طول این سال‌ها دولت توجّه ویژه‌ای به زبان و ادبیات قبایل مختلف داشت و معدود نویسندگان و شعرای آن دوره را تشویق کرد تا آثار خود را به زبان‌های بومی قبایل خود (البته به الفبای لاتین!) چاپ و منتشر کنند. به موازات آن دولت سعی کرد با برگزاری جشنواره‌های سنتی قبایل و برپایی تئاترهای نمایشی و جشن‌های آیینی، سنت‌های قدیمی این کشور را حفظ کند. مودیبوکیتا هم‌چنین با برگزاری مراسمی ویژه جوانان تلاش کرد آنها را هرچه بیشتر با فرهنگ این کشور آشنا سازد. دولت در این سال‌ها، داستان‌سرایان سنتی موسوم به گریوت (گریو) را نیز مورد حمایت قرار داد و با برگزاری دوره‌های آموزشی درصدد برآمد این سنت اصیل را به نسل‌های بعد منتقل کند. مودیبوکیتا توجّه خاصی به موسیقی اصیل مالی داشت و با تأسیس انجمن ملی موسیقی، ساختار موسیقی سنتی این کشور را در مقابل ورود انواع و اقسام موسیقی‌های جدید غربی مستحکم ساخت و جوانان مالی را به فراگیری موسیقی‌های اصیل کشور فراخواند. در این زمینه، تعدادی از گروه‌های موسیقی سنتی مالی را برای اجرای قطعات موسیقی سنتی این سرزمین به کشورهای اروپایی فرستاد[۲].
مودیبوکیتا که از نظر فکری سوسیالیست بود، در سال 1967 و چند ماه پیش از سرنگونی‌اش، با الهام از انقلاب فرهنگی چین سعی کرد انقلاب فرهنگی مشابه آن را در مالی اجرا کند. براساس این سیاست فرهنگی، دولت بر بسیاری از نهادهای فرهنگی کشور تسلّط کامل می‌یافت. از این رو بیشتر روشنفکران و تحصیل‌کردگان مالیایی، از سیاست فرهنگی جدید موسوم به «انقلاب فرهنگی مالی»، استقبال نکردند و آن را نوعی استبداد فرهنگی دانستند[۳].
اصول کلی سیاست فرهنگی مالی در دوره حاکمیت موسی ترایوره ادامه یافت اما به دلیل شخصیت خشن نظامی ترایوره، موضوع فرهنگ تا حدود زیادی از دستور کار دولت مالی خارج و توجّه وی بیشتر به مسایل اقتصادی کشور معطوف گشت. با این حال دولت همچنان درصدد تقویت بنیان‌های فرهنگی کشور از جمله زبان‌های بومی، سنت‌های قومی قبیلگی و موسیقی محلی بود و اقداماتی نیز در این راستا صورت گرفت[۴].
با روی کار آمدن دکتر آلفاعمر کناره، سیاست فرهنگی نوینی اتخاذ شد و رییس‌جمهور جدید که علاوه بر جایگاه والای سیاسی، از چهره‌های مطرح علمی- فرهنگی غرب آفریقا بود، توجّه به فرهنگ و بازنگری اساسی در سیاست فرهنگی کشور را در دستور کار قرار داد. وی که در دوره تصدی وزارت فرهنگ، هنر و جوانان مالی- طیّ سال‌های 1980-1978- گام‌هایی اساسی در توسعه ورزش و سازمان‌های ورزشی این کشور برداشته و در دهه 1980 نیز مؤسسه فرهنگی جامانا (Jamana)، روزنامه اکو (Le echos)(1989) و رادیو باماکان (1991) را تأسیس کرده‌بود، پس از به‌دست گرفتن قدرت، اقدامات مهمّی را برای تحکیم ساختار فرهنگی مالی انجام داد. از مهم‌ترین اقدامات ایجاد فضای باز سیاسی و فرهنگی، توسعه مراکز ورزشی و گردشگری، گسترش موزه‌های تاریخی و فرهنگی، صدور مجوز فعالیت ده‌ها ایستگاه رادیویی و ده‌ها روزنامه خصوصی بود. علاوه بر آن، آلفاعمر کناره که فردی صلح‌جو و مهربان بود، تلاش کرد با حاکم کردن فضایی آرام در کشور، اختلافات موجود میان گروه‌های سیاسی را از طریق گفت‌وگو از میان بردارد و فرهنگ آشتی ملی را در سراسر کشور برقرار سازد. از این رو با انجام اقداماتی نظیر پایان بخشیدن به نخستین دوره جنگ داخلی مالی در سال 1997، بزرگداشت نخستین رییس‌جمهور مالی (مودیبوکیتا) و احداث بنای یادبود ملی برای او و هم‌چنین لغو حکم اعدام موسی ترایوره و تغییر آن به حبس ابد- در آخرین روزهای ریاست جمهوری‌اش (2002)-، سعی کرد جامعه مالی را که در دوره حاکمیت خشن موسی ترایوره دچار تنش‌های زیادی شده‌بود، آرام سازد.
سیاست فرهنگی مالی در دوره ریاست جمهوری تومانی توره، تا حدود زیادی به روال دوره آلفاعمر کناره تداوم یافت و دولت‌مردان ضمن توجّه به نهادهای فرهنگی همچون انجمن‌های شعر و ادبیات، صنایع‌دستی، مراکز و سازمان‌های ورزشی، زنان و جوانان و.... تلاش کردند جایگاه فرهنگی این کشور را حفظ کنند.
با وجود اقدامات دولت‌های وقت، طیّ پنج دهه گذشته، کشور مالی در زمینه تعقیب و اجرای اهداف و سیاست‌های کلان فرهنگی خود چندان موفق عمل نکرده است. دلیل اصلی این عدم موفقیت هم ضعف مدیریتی، درصد بالای بی‌سوادی خصوصاً در بین بزرگسالان، کمبود بودجه، ساختار ضعیف برخی نهادهای فرهنگی، سیاست‌های مقطعی در انجام سیاست فرهنگی کشور و فساد گسترده اداری حاکم بر کشور بوده‌است. بنابراین، اگر چه در مجموع این کشور به‌ویژه در دوره ریاست‌جمهوری مودیبوکیتا و آلفاعمر کناره، کارنامه قابل‌قبولی از نظر فرهنگی ارایه داده‌است، با این همه، مشکلات فراوانی در بخش‌های فرهنگی این کشور وجود دارد که مهم‌ترین آنها کم‌رنگ شدن تدریجی برخی از شاخصه‌های مهم فرهنگی کشور از جمله موسیقی سنتی و صنایع دستی است. علاوه‌بر آن، هنر نمایش‌های سنتی مالی، به مرور در حال اضمحلال است و علی‌رغم وعده دولت‌مردان، اکثر جوانان از دست‌یابی به تفریحات سالم محروم‌اند و دولت نتوانسته آنها را با تأسیس باشگاه، کلوپ ورزشی و کتابخانه، به این مراکز علاقه‌مند و جذب کند. برخی از شخصیت‌های فرهنگی- هنری مالی عمیقاً تأکید دارند رییس‌جمهور آینده کشور باید در آغاز کار خود، توجّه جدی به امر فرهنگ داشته‌باشد و جایگاه فرهنگی این کشور را در سطح قاره آفریقا و جهان، به شیوه‌ای شایسته بهبود و ارتقا بخشد. به‌همین سبب نامزدهایی که قرار بود خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 آماده کنند، دگرگونی ساختار فرهنگی مالی و توجّه ریشه‌ای و عمیق به مبانی فرهنگی کشور را در زمره شعارهای اصولی و مهم خود جای داده بودند [i].
ذایقه فرهنگی مردم مالی
مطالعه كتاب و روزنامه‌های مختلف به زبان‌های فرانسه و بامبارا، حضور در مراسم عبادی دين اسلام (به‌ویژه نماز‌های جماعت و جمعه)، شركت در جشنواره‌ها و فستيوال‌های سنتی، مشاهده نمايش‌های سنتی قبايل مختلف همانند نمايش‌های بامبارايی و فولايی، انجام بازی‌های سنتی و ورزش فوتبال، بخش‌های مهمی از ذایقه فرهنگی مردم مالی را به خود اختصاص داده‌است[۵].
نمادهای فرهنگی
نمادها و سمبل‌های مهم فرهنگی كشور مالی كه برخی از آنها در كشورهای همسايه همچون نيجر نيز گرامی داشته می‌شوند و هريک از آنها بخش‌هایی از تاريخ پر افتخار اين كشور را به‌خود اختصاص داده‌اند را عمدتا شخصيت‌های تاريخی مالی در قرون گذشته تشكيل می‌دهند. علاوه بر آن برخی آثار ارزشمند تاريخی كه در زمره شاهكارهای معماری صحرای بزرگ آفريقا قلمداد می‌گردند نيز در زمره ديگر نمادهای كشور مالی محسوب می‌شوند. سونجاکیتا، ديوسه‌ترایوره، ساکورو، سلطان ابوبکر دوم، سلطان مانساموسی، سلطان سنی علی بر، سلطان ازکیا محمد توره، شیخ احمدو حمدی بوبو، الحاج عمرتال، مساجد زیبا و تاریخی سه گانه سید یحیی، جن گاریبر و سانکوره تمبوكتو، مقبره ازكيا محمد، كتابخانه احمد بابا در تمبوکتو، دانشگاه بزرگ سانکوره، مسجد جمعه شهر تمبوکتو و مساجد تاريجي جنه و سگو بخشی از نمادهای فرهنگی اين كشور محسوب می‌شوند. برخی از نمادهای فرهنگی مالی بر روی اسکناس های فرانک سیفا 7 كشور آفریقای غربی فرانکفونی نیز به چاپ رسیده‌اند که حکایت از فرهنگ غنی این کشور دارد.
تأثير فرهنگ‌های خارجی
همانطور كه اشاره شد فرهنگ ملی اين كشور به‌دليل زيرساخت‌های تاريخی آن و بهره‌مندی از خرده فرهنگ‌ها و فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف از جايگاه استواری در داخل كشور و منطقه صحرای بزرگ آفريقا برخوردار است. با اين حال اين كشور نيز همچون ديگر كشورهای قاره آفريقا طی چند دهه گذشته از طرق مختلف نظير زبان فرانسه، موسيقی، تئاتر، فيلم، كتاب نرم‌افزارهای مختلف، بازگشت افراد تحصيلكرده در غرب و جريانات معارض فرهنگی شديدا در معرض تهاجم فرهنگ غرب قرار گرفته‌است. با اين حال مردم اين كشور سرسختانه در مقابل تاثيرگذاری فرهنگ غرب بر خود موضع‌گيری نموده و همواره تلاش كرده‌اند جايگاه فرهنگ سنتی خود را حفظ كنند [۶]. اين در حالی است كه برخی مظاهر فرهنگی غرب از جمله موسيقی، تئاتر، لباس، آرايش زنان،ادبيات و... در سطح شهرهای بزرگ مالی و از جمله باماكو كاملا مشهود است.
علاوه بر امواج تهاجم فرهنگی غرب، برخی كشورهای اسلامی همچون ايران، عربستان، ليبی، كويت، الجزاير و مراكش نيز از طريق مراكز سياسی و فرهنگی سعی در تأثيرگذاری بر فرهنگ ملی اين كشور و اجرای اهداف فرهنگی دينی مورد نظر خود دارند[۵].
ترجمه
کشور مالی از نظر ترجمه کتب و زبان‌های خارجی به زبان بامبارا در جایگاه نازلی قرار دارد و به‌دلیل عدم حمایت دولت از ترجمه کتب جدید علمی، فرهنگی، اجتماعی و فنی مهندسی معمولا تعداد اندکی از این کتب در طول سال به زبان بامبارا یا تماچک (زبان محلی طوارق) ترجمه می‌شوند و بخش عمده نیاز مراکز علمی دانشگاهی و موسسات فرهنگی از طریق واردات کتب نه چندان جدید چاپ فرانسه تامین می‌گردد. در عین حال به‌دلیل تعداد اندک نویسندگان مالیایی که به شهرت والایی در سطح جهان دست‌یافته‌اند طی چند دهه تعداد انگشت شماری از آثار نویسندگان کشور مالی (عمدتا رمان‌های ادبی) به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و روسی ترجمه شده‌اند.
تجارت فرهنگی
زیرساخت‌های بسیار ضعیف اقتصادی کشور مالی موجب شده تا این کشور نیز همچون دیگر کشورهای قاره آفریقا به وارد کننده کالاهای تجاری مختلف از جمله فیلم‌های سینمایی و مستند، نرم‌افزارهای مختلف، موسیقی، اسلاید، عکس، بازی‌های رایانه‌ای و... مبدل گردد. کالاهای فرهنگی موجود در این کشور بیشتر محصول کشورهای ایالات متحده آمریکا، فرانسه، نیجریه و چین است و اندک کالاهای فرهنگی داخلی نظیر موسیقی‌های سنتی هیچ‌گاه از توان رقابت با محصولات متنوع فرهنگی این کشورها برخوردار نبوده‌اند. در عین حال وزارت فرهنگ نیز به‌دلیل انبوه مشکلات خویش هیچ‌گاه نتوانسته است در این خصوص هنرمندان داخلی را مورد حمایت خود قرار دهد.
جهانگردی بين‌المللی (جاذبه‌های گردشگری مالی)
کشور مالی با دارا بودن جاذبه‌های زیبای طبیعی که تلفیقی از بیابان‌های زیبا و وسیع، رودخانه‌های خروشان و جنگل‌های سرسبز است، به همراه آثار تاریخی متعدد از جمله کاخ‌های پادشاهان گذشته مالی و مساجد و مقابر قدیمی که مطابق با سبک زیبای معماری سودانی احداث شده‌اند، از ظرفیت‌های گردشگری عظیمی برخوردار است و هرسال گروهی از گردشگران غربی که بیشتر در زمره توریست‌های فرهنگی جای می‌گیرند با سفر به این کشور از جذابیت‌های طبیعی این کشور تاریخی بازدید می‌کنند. مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کشور مالی که از شهرت زیادی در سرتاسر قاره آفریقا برخوردارند و هر سال تعداد زیادی از گردشگران غربی را جذب خود می‌سازند عبارتند از:
مسجد جامع جنه
این مسجد تاریخی در شهر قدیمی جنه قرار دارد و با توجّه به سبک بسیار زیبای معماری آن که متعلق به قرن سيزدهم ميلادی است، از آثار تاریخی مشهور کشور مالی به‌شمار می‌رود. مسجد تاریخی جنه در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو قرار دارد [۷].
مساجد و کتابخانه‌های قدیمی تمبوکتو
مساجد بسیار زیبا و تاریخی سه‌گانه سید یحیی، جن گاریبر و سانکوره، کتابخانه قدیمی احمدبابا و در‌های چوبی کنده‌کاری شده در سراسر این شهر، از شاهکارهای معماری قاره آفریقا و تمدن اسلامی محسوب می‌شوند [۷].
صخره‌های باندیاگارا
بناهای تاریخی دوگون (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)))در حومه شهر باندیاگارا- موسوم به صخره‌های باندیاگارا- به شکل مردمی است که سر خود را به سوی شمال چرخانده‌اند. این صخره‌ها در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو جای گرفته‌اند.
مقبره آسکیا محمد در گایو
مقبره خاندان ازکیا محمد بنای خشتی هرمی شکلی است که قبر ده تن از سلاطیّن سلسله سونگای و امامان مسجد ازکیا محمد در آن جای دارند. این مقبره نیز در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو ثبت شده‌است.
مسجد تاريخی سگو
این مسجد، با قدمتی بیش از دویست سال، یکی از آثار تاریخی بی‌نظیر کشور مالی محسوب می‌شود[۷].
خرابه‌های شهر تاریخی حمداللهی
این شهر تاریخی در سال 1819 توسط شیخ سلطان احمدو احداث شد و در سال 1862 بوسیله الحاج شیخ عمرتال ویران گشت. خرابه‌های حمداللهی دربرگیرنده مساجد و مدارس تاریخی زیبایی است و از مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی علاقمند به آثار تاریخی محسوب می‌گردد.
شهر نیونو
شهر نیونو که به ونیز آفریقا نیز شهرت دارد، از جاذبه‌های گردشگری مهم کشور مالی است. این شهر که در داخل رودخانه نیجر قرار دارد، از نظر سبک معماری خانه‌های خشتی و گلی که بر روی آب رودخانه ساخته شده‌اند، مورد علاقه گردشگران غربی است[۸].
روستاهای قدیمی مالی
روستاهای قدیمی مالی از دیگر جاذبه‌های گردشگری جالب کشور مالی می‌باشند که از نظر سبک معماری سودانی قدیم و نوع به کار بردن خشت خام و گل، سقف‌های مخروطی و هشتی‌ها و دالان‌های کوتاه و بلند بسیار جالب بنظر می‌رسند[۹].
یکی از سرگرمی‌های گردشگران خارجی در مدت اقامت در مالی بازدید از برخی از این روستاهاست که در قالب تورهای چند نفره انجام می‌گیرد. نوع پخت نان‌های محلی در تنورهای استوانه‌ای توسط زنان روستایی از دیدنی‌ترین این تورهای تفریحی است و گاه به توریست‌های غربی اجازه داده می‌شود خمیرنان را در درون تنورها قرار دهند که برای آنها تفریحی جذاب بشمار می‌رود[۵].
غارهای اسرارآمیز باندیاگارا
غارهای حوالی روستای سونگو در حومه باندیاگارا از دیگر مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی به ویژه توریست‌های فرهنگی علاقمند به فرهنگ و تمدن این کشور است. شهرت اصلی این غارها وجود داستان‌هایی در مورد راز و رمزهای نهفته در این حفره‌هاست. بومیان طرفدار آیین‌های سنتی مالی به این غارها اعتقاد خاصی دارند و هر سال در طی مراسمی خاص گروهی از بومیان ماسک‌هایی بر چهره زده و از غار خارج می‌شوند و معتقدند این ماسک‌ها در هنگام قرار گرفتن بر چهره قدرت ماوراءالطبیعه‌ای را به افراد حامل منتقل می‌سازند. علاوه بر آن این غارها برای پیروان فرقه تیجانیه نیز از نوعی قداست برخوردارند زیرا شیخ عمرتال در حین جنگ با دشمنان در این غارها کشته شد[۷].
پارک ملی بایوله
این پارک و منطقه حفاظت شده اطراف آن، از زیبا‌‌‌‌ترین جلوه‌های حیات وحش در کشور مالی است و گردشگران خارجی صبح زود با تورهای ویژه، از حیوانات وحشی این پارک بازدید می‌کنند.
منطقه حفاظت شده دوانز
این منطقه حیات‌وحش به‌دلیل تعداد زیاد گله‌های فیل آن از شهرتی جهانی برخوردار است. هر سال علاوه‌بر گردشگران خارجی، برخی از جانورشناسان و مستندسازان غربی نیز با حضور در این منطقه حفاظت شده، زندگی فیل‌ها را از نزدیک مورد مطالعه قرار می‌دهند. منطقه حیات وحش آنسونگو مناکا از دیگر پارک‌های طبیعی زیبای کشور مالی است و وجود برخی حیوانات نظیر زرافه و شترمرغ در آن، موجب شهرت جهانی این منطقه شده‌است[۱۰].
هرچند درحال حاضر بسیاری از گردشگران خارجی مستقیماً و به محض ورود به کشور رهسپار مجموعه آثار تاریخی و طبیعی ثبت شده جهانی مالی می‌شوند ولی دولت طی دو دهه اخیر با توسعه زیرساخت‌های توریستی کشور تلاش کرده‌است تا گردشگران را به دیگر جاذبه‌های گردشگری مالی نیز هدایت کرده و آنها را به سفر به مناطق مختلف این کشور صحرایی تشویق کند. علاوه بر آن دولت مالی طی چند سال گذشته توسعه صنعت «اکوتوریسم» را در رأس اولویت‌های خود قرار داده و تسهیلات گردشگری زیادی را برای گردشگرانی که علاقمند به حضور در جشنواره‌های فصلی این کشور در ایالات و شهرهای مختلف مالی می‌باشند فراهم آورده‌است. به موازات این امر دولت با اخذ وام‌های بلندمدت از بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و کشورهای غربی؛ ده‌ها هتل، کمپ‌های توریستی و تورهای گردشگری را در سرتاسر کشور احداث نموده و سعی کرده وضعیت آژانس‌های توریستی و بیمه گردشگران خارجی را نیز بهبود بخشد.
با وجود سرمایه‌گذاری دولت مالی درخصوص توسعه صنعت گردشگری؛ جنگ داخلی و ناامنی در برخی مناطق این کشور از جمله مناطق استقرار گروه‌های ناراضی طوارق مانع بزرگی در این سیاستگذاری بشمار می‌رود[۱۱].
سه كشور مبدأ گردشگران خارجی
کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا و فرانسه سه کشور اصلی محسوب می‌شوند که طی یک دهه اخیر بیشترین گردشگران خارجی مالی را به‌خود اختصاص داده‌اند. هرچند آماری از تعداد این گردشگران در طول سال موجود نیست و وزارت گردشگری مالی تنها به ارائه اطلاعاتی کلی در مورد جهانگردانی که هر سال وارد این کشور می‌شوند اکتفا نموده‌است ولی به‌نظر می‌رسد در دهه 2000 میلادی هر سال بیش از 20 هزار گردشگر خارجی (عمدتا از سه کشور فوق) طی سفرهایی کوتاه مدت و در قالب تورهای گردشگری از مراکز مختلف تاریخی و مناطق طبیعی این کشور بازدید نموده‌اند[۱۲].
سه مقصد اصلی مسافران مالیایی
سفر به دیگر کشورهای جهان در قالب مسافرت‌های تفریحی و گردشگری یکی از آرزوهای بزرگ مردمان سرزمین مالی است که با توجه به فقر و فاقه شدید حاکم بر این کشور معمولا در طول زندگی تحقق آنان نمی‌یابد چرا که مردم برای معیشت روزمره خود نیز با مشکلات فراوانی مواجهند. در چنین شرایطی سفر به دیگر کشورها اساسا امری عبث و غیرضروری و تطابق ناپذیر با استانداردهای معمول زندگی شهری و روستایی کشور مالی بشمار می‌رود. در واقع تنها سفر خارجی که برخی از مسلمانان (با مساعدت مالی کشورهای اسلامی نظیر عربستان، لیبی، ایران، کویت، قطر و مراکش) موفق به انجام آن می‌شوند مسافرت به خانه خداست. از این رو سفر به دیگر کشورها در این کشور فقیر جایگاهی ندارد و در طول سال تنها تعداد بسیار معدودی از اتباع این کشور با هدف گردشگری رهسپار دیگر کشورها می‌شوند. البته سفر به کشورهای همسایه همچون نیجر، الجزایر، بورکینافاسو، سنگال و موریتانی بصورت زمینی امری رایج و معمول است با این حال مرزنشینان مالیایی این مسافرت‌ها را با هدف تجارت و خرید و فروش برخی صنایع دستی و کالاهای دست‌ساز انجام می‌دهند.در مجموع سه کشور چین، امارات متحده عربی و نیجریه سه مقصد اصلی مسافران مالیایی بشمار می‌رود که عمدتا با قصد تجارت صورت می‌گیرد.
ثبت ميراث فرهنگی و طبيعی در سازمان یونسکو
کشور مالی در سال 1960 به عضویت سازمان علمی فرهنگی یونسکو در آمد و از آن زمان تاکنون، موفق به ثبت چند اثر و مجموعه تاریخی خود در این سازمان شده‌است. صخره باندیاگارا (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)) در سال 1989، شهرهای قدیمی جنه و تمبوکتو در سال 1988 و مقبره ازکیا محمد در سال 2002 در زمره مجموعه‌های تاریخی و طبیعی این کشورند که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو قرار گرفته‌اند.
سازمان یونسکو طیّ دو دهه اخیر اقداماتی برای مرمت و تعمیر این مجموعه‌های تاریخی و طبیعی انجام داده‌است. با این حال حملات مکرر شورشیان طوارق به تمبوکتو در دهه 1990، که منجر به تخریب برخی از ساختمان‌های قدیمی این شهر شد و اشغال آن و شهر گایو (مقبره ازکیا محمد در آن قرار دارد) در سال 2012 توسط طوارق شورشی، بارها واکنش شدید مسیولان سازمان یونسکو را به همراه داشته‌است. سازمان یونسکو از سال 2001 شهر تمبوکتو را، به‌دلیل قرار گرفتن در محدوده نبردهای شورشیان طوارقی با دولت، در لیست آثار تاریخی در معرض خطر قرار داده‌است[۱۳].علاوه‌بر آن، گروه‌های وهابی نیز طیّ چند ماه اخیر، چند مقبره تاریخی ثبت شده را در شهر تمبوکتو تخریب کرده‌اند[۱۴].
نیز نگاه کنید به
نظام فرهنگی روسیه؛ نظام فرهنگی چین؛ نظام فرهنگی تونس؛ نظام فرهنگی کوبا؛ نظام فرهنگی لبنان؛ نظام فرهنگی مصر؛ نظام فرهنگی کانادا؛ نظام فرهنگی افغانستان؛ نظام فرهنگی سودان؛ نظام فرهنگی اردن؛ نظام فرهنگی ساحل عاج؛ نظام فرهنگی ژاپن؛ نظام فرهنگی تایلند؛ نظام فرهنگی آرژانتین؛ نظام فرهنگی قطر؛ نظام فرهنگی فرانسه؛ نظام فرهنگی اسپانیا؛ نظام فرهنگی اتیوپی؛ نظام فرهنگی سوریه؛ نظام فرهنگی سیرالیون؛ نظام فرهنگی سنگال؛ نظام فرهنگی اوکراین؛ نظام فرهنگی زیمبابوه
پاورقی
[i]- دولت مالی در زمینه توسعه صنعت گردشگری و ثبت برخی آثار تاریخی خود در سازمان یونسکو، هم‌چنین تجهیز و تقویت کتابخانه‌های قدیمی تمبوکتو و ترمیم و مرمت برخی از آثار باستانی و بناهای تاریخی خود با توفیقات قابل توجّهی همراه بوده‌است. علاوه‌بر آن گام‌های نسبی در زمینه تقویت ادبیات بومی این کشور برداشته شده و اجرای جشنواره با شکوه فرهنگی هنری سالیانه در شهرهای مختلف این کشور نقش به‌سزایی در معرفی چهره این کشور به دیگر کشورهای جهان داشته است[۱۵].
کتابشناسی
- ↑ برگرفته از سایت https://www.everyculture.com/ja-ma/mali.html
- ↑ Charry, Eric S. (2000). Mande Music: Traditional And Modern Music Of The Maninka And Mandinka Of Western Africa. Chicago Studies In Ethnomusicology. Includes Audio Cd. Chicago: University Of Chicago Press.Retrieved From: https://Www.+Chicago+University.Us/2012
- ↑ برگرفته از سایت https://www.britannica.com
- ↑ برگرفته از سایت https://www.mali.com
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ ۵٫۲ مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده، باماكو ، سگو و تمبوكتو، 1387
- ↑ Nicolas Colombant :Mali's Muslims Steer Back To Spiritual Roots Leaders Say A Decade Of Western Aid Has Brought With It Materialistic Western Values ,Retrieved From: The Christian Science Monitor ,2005,6,12
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ ۷٫۲ ۷٫۳ برگرفته از سایت https://www.mali+tourist+attraction.com/mali+places+to+visit/2012
- ↑ برگرفته از سایت https://www.ambamali-jp.org
- ↑ برگرفته از سایت https://www.famouswonders.com/africa/mali
- ↑ برگرفته از سایت https://www.the+embassy+of+mali+in+japan.com / world heritage/2011
- ↑ برگرفته از سایت https://www.the+world+factbook/geos/+retrieved+2012-03-25
- ↑ برگرفته از سایت https://www.government+of+mali.com/com/ministry of tourism & environment/tourist data/2011
- ↑ برگرفته از سایت https://www. unesco world heritage centre.org/mali/2012
- ↑ عرب احمدی ،امیربهرام(1391). جامعه و فرهنگ مالی. تهران : موسسه فرهنگی و هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی ، ص.131-146
- ↑ برگرفته از https://www.Mali.com/Malians-Introduction,Location,Language,+Folklore,+Religion,+Major+holidays,+Rites+of+passage,+Relationships,+Living+conditions+/2011