نظام فرهنگی سیرالئون

فرهنگ در کشور سیرالئون مجموعه‌ای از آداب و رسوم قبایل و اقوام مختلف مختلف و اسطوره‌های قدیمی این کشور است. فرهنگ در سیرالئون از جایگاه والایی برخوردار است و تمامی دولت‌ها توسعه فرهنگی کور را یکی از مهم‌ترین اصول و اهداف خود دانسته‌اند.

 مدیریت فرهنگی کشور

مدیریت فرهنگی کشور سیرالئون برعهده وزارت فرهنگ و گردشگری سیرالئون بوده و این وزارتخانه مجری اصلی سیاست‌گذاری فرهنگی کشور می‌باشد. جدای از آن وزارت اطلاعات و سخن‌پراکنی، وزارت امور زنان و کودکان، وزارت کشاورزی و منابع طبیعی، وزارت آموزش‌وپرورش رفاه اجتماعی و توسعه روستایی، موزه ملی سیرالئون و شورای ملی هنرهای سیرالئون نیز بخشی از وظایف و مسئولیت‌های مدیریت فرهنگی کشور را در بخش‌های مختلف عهده‌دار می‌باشند.

نهادها و سازمان‌های فرهنگی دولتی و غیردولتی

جدای از وزارتخانه‌ها و سازمان‌های فرهنگی دولتی مورد اشاره در سطور بالا؛ نمایندگی‌های منطقه‌ای سازمان ملل متحد، یونیسف، یونسکو و کمیساریای عالی پناهندگان سازمان ملل متحد، مرکز اطلاعات سازمان ملل در فریتاون و برخی سازمان‌های خصوصی متعلق به زنان و جوانان از نهادهای مهم غیردولتی به‌شمار می‌روند که ایفاگر نقش مهمی در تحقق برخی از اهداف کوتاه مدت و میان مدت سیرالئون می‌باشند.

سیاست فرهنگی دولت و جایگاه فرهنگ در برنامه‌های توسعه این کشور

با وجود زیرساخت‌های ضعیف اقتصادی، بی سوادی بیش از نیمی از مردم و فقر گستره حاکم بر کشور سیرالئون؛ این کشور از بنیان فرهنگی مستحکمی برخوردار بوده و آداب و رسوم کهن قومی و قبیلگی موجود حکایت از ریشه‌دار بودن فرهنگ سنتی سیرالئون دارد. از این روی برخلاف تبلیغات غربی‌ها و برخی نویسندگان اروپایی که تلاش کرده‌اند چهره‌ای منفی از وضعیت عمومی فرهنگ در این کشور ترسیم کرده و سیاهان سیرالئون را عاری از فرهنگ و تمدن جلوه دهند باید گفت فرهنگ شفاهی و سنت‌های بومی به یادگار مانده از صدها سال پیش که نسل به نسل و از پدر به پسر انتقال یافته حکایت از قدرتمندبودن ساختار فرهنگی این کشور دارد. با این حال همان گونه که در دیگر بخش‌ها ذکر شد عدم وجود فرهنگ مکتوب و خط و کتابت در گذشته‌های نسبتاً دور همواره به منزله دستاویزی از سوی استعمارگران برای بی‌فرهنگ نشان دادن مردم کشور سیرالئون مورد استفاده قرار گرفته‌است و این در حالی است که برخی آثار باستانی، بناهای تاریخی و نقاشی‌های صخره‌ای به یادگار مانده از بومیان در صدها سال قبل بهترین گواه و مدرک در ریشه‌دار بودن فرهنگ این کشور به‌شمار می‌رود.

رویکرد نوین کشور سیرالئون به موضوع فرهنگ و تدوین سیاست فرهنگی این کشور به سال‌های پس از استقلال این کشور باز می‌گردد. از این روی درحالی‌که در دوره استعمار انگلستان بر سیرالئون، حکمرانان انگلیسی همواره به‌صورت غیرمستقیم درصدد القاء این موضوع به مردم این کشور بودند که سیرالئون از قافله فرهنگ و تمدن بدور مانده و تنها در سایه وابستگی به استعمار پیر انگلیسی و تحت‌الحمایگی بریتانیا می‌تواند وارد این عرصه فراخ شود، پس از استقلال سیرالئون اقدامات نسبتاً گسترده‌ای برای تقویت بنیان‌های فرهنگی این کشور آغاز شد. در راستای این سیاست دولتمردان وقت از نخستین سال‌های دهه 1960 درصدد تدوین سیاست فرهنگی مستقل و منسجمی برای این کشور برآمده و تلاش کردند از این طریق در راستای تحکیم جایگاه فرهنگی سیرالئون در سطح ملی و بین‌المللی گام بردارند.

دولت در سال‌های آغازین استقلال مأموریت تنظیم سیاست‌های فرهنگی کشور را به دو وزارتخانه‌ی اطلاعات و سخن‌پراکنی و وزارتخانه آموزش‌وپرورش، رفاه‌ اجتماعی و توسعه روستایی سپرد و اقداماتی برای احیاء فرهنگ بومی این کشور به‌صورت کند و تدریجی آغاز شد. پس از تأسیس وزارت فرهنگ و گردشگری سیرالئون در سال 1973 وظیفه تدوین ساختار سیاست فرهنگی کشور به این وزارتخانه محول گشت که البته در آن سال‌ها بیشتر بر موضوعاتی نظیر موسیقی و حرکات موزون نمایشی که نمادهایی از فرهنگ سنتی این کشور را تشکیل می‌دهند متمرکز بود. در دهه 1980 و با وجود اوج‌گیری مشکلات فراوان اقتصادی و اجتماعی سیرالئون، توجه به فرهنگ عمومی همچنان در دستور کار دولت قرار داشت و با تدوین پیش‌نویس سیاست فرهنگی کشور مباحثی همچون تقویت روحیه بیداری فرهنگی، توسعه سوادآموزی در بین طبقات مختلف اجتماعی خصوصاً بزرگسالان، توجه به هنرهای بومی و صنایع دستی و... در دستور کار دولت قرار گرفت. با این حال دولت‌های وقت در موضوعاتی همچون مقابله با تهاجم فرهنگی غرب و جلوگیری از ورود مظاهر فریبنده غرب همچون کالاهای مختلف فرهنگی در موضعی انفعالی قرار داشتند.

جنگ داخلی سیرالئون هر چند نتایج بسیار اسفباری در عرصه‌های مختلف فرهنگی، اقتصادی، سیاسی و اجتماعی برجای نهاد با این حال به‌طور مستقیم و غیرمستقیم موجبات تحکیم و تثبیت وحدت و انسجام ملی و اتحاد قبایل مختلف در مقابله با شورشیان را فراهم آورد که به نوبه خود بر مبانی فرهنگی کشور نیز تأثیرگذار بود. در این راستا دولتمردان در شرایطی که شورشیان مردم بی‌گناه شهرها و روستاهای کشور را آماج حملات خود قرار می‌دادند تلاش کردند تا از چند قبیلگی شدن این جنگ و رو در روی یکدیگر قرار گرفتن قبایل و اقوام مختلف خودداری کرده و وحدت ملی را در تمام کشور، به‌ویژه مناطقی که تحت حاکمیت دولت قرار داشت، حکم‌فرما سازند. در طول دهه 1990 عملاً سیاست‌های فرهنگی دولت سیرالئون در اجرای سیاست فرهنگی مورد نظر با شکست مواجه شد با این حال نوعی فرهنگ عمومی مقاومت و بیداری عمومی در بین مردم محنت‌زده رشد یافت که در رأس آن غرب‌ستیزی و نفرت از توطئه‌های آشکار و نهان دولت‌های غربی در غارت ثروت‌های طبیعی این کشور به‌ویژه الماس قرار داشت.

پس از پایان جنگ داخلی و از ابتدای سال 2003 سیاست فرهنگی جدیدی توسط دولت سیرالئون تدوین گشت که بر چند محور کلی استوار شده‌ بود و شالوده و بنیان اصلی ان نیز حفظ و نگهداری و تقویت فرهنگ و سنت‌های قومی قبیلگی برجای مانده از نسل‌های گذشته بود. این مأموریت به وزارت فرهنگ و گردشگری سیرالئون به‌عنوان بازوی اصلی فرهنگی کشور محول گشت و وزارتخانه‌ها و نهادهای دولتی ذیل که به‌طور مستقیم و غیر مستقیم با مقوله فرهنگ در ارتباط بودند نیز موظف به همکاری با این وزارتخانه شدند:

• وزارت اطلاعات و سخن‌پراکنی؛

• وزارت کشاورزی و منابع طبیعی؛

• وزارت آموزش‌و‌پرورش، رفاه اجتماعی و توسعه روستایی؛

• موزه ملی سیرالئون؛

• شورای ملی هنرهای سیرالئون.

در راستای این امر و با تلاش جمعی این سازمان‌ها و نهادها و با مساعدت برخی سازمان‌های بین‌المللی نظیر یونسکو، یونیسف و بعضی کشورها طی چند سال گذشته برنامه‌ریزی نسبتاً وسیعی برای تقویت بنیان‌های فرهنگی سیرالئون در کلیه عرصه‌ها و با توجه به تمامی شاخصه‌های فرهنگی در حال اجرا است. مهم‌ترین اولویت‌های کنونی فرهنگی این کشور که از سال 2003 در دستور کار دولت‌های وقت قرار گرفته و دولت با کمک و مساعدت برخی کشورها و سازمان‌های بین‌المللی بودجه قابل‌توجهی را نیز برای این بخش‌ها در نظر گرفته عبارتند از:

• حفظ سنت‌های قدیمی برجای مانده از گذشتگان؛

• تلاش برای مقابله تدریجی و گام به گام با امواج توفنده فرهنگ غربی؛

• تحکیم نظام خانوادگی و خویشاوندی؛

• تلاش برای بازسازی فرهنگ ملی خدشه‌دار شده از جنگ داخلی؛

• مبارزه با پوچی و بی‌هویتی جوانان؛

• توجه جدی به هنرهای اصیل و صنایع دستی بومی و معرفی این جلوه‌های عمیق فرهنگی تمدنی به جهانیان؛

• تلاش برای ایجاد وحدت و انسجام ملی بین قبایل و اقوام مختلف؛

• تلاش برای ریشه‌کن‌سازی و یا حداقل تخفیف بی‌سوادی در رده‌های سنی به‌ویژه بزرگسالان؛

• تشویق جوانان به ادامه تحصیل در مقاطع آموزش عالی؛

• برگزاری جشن‌ها و مناسبت‌های محلی و ملی در مناطق مختلف کشور؛

• معرفی روستاهای فرهنگی کشور به جهانیان؛

• تقویت و توسعه شورای ملی هنرهای سیرالئون؛

• گسترش رسانه‌های عمومی؛

• حفظ بناهای تاریخی و مرمت آثار باستانی به‌عنوان نمادی از فرهنگ و تمدن دیرینه کشور؛

• حمایت از مؤسسات فرهنگی خصوصی؛

• تقویت موسیقی‌های محلی؛

• توسعه صنعت چاپ و انتشارات؛

• توسعه فرآیند بومی‌سازی کشور از طریق توجه بیشتر به زبان‌های محل قبایل؛

• تقویت ساختار اداری مرکز اسناد ملی کشور؛

• توسعه صنعت گردشگری و جذب گردشگران خارجی؛

• تقویت ساختار تئاترهای محلی در شهرها و روستاهای کشور؛

• تقویت ادبیات بومی کشور و تشویق نویسندگان به نگارش آثار ادبی به زبان‌های بومی؛

• مطرح کردن معدود چهره‌های ادبی کشور در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی؛

• احترام به پیروان ادیان و مذاهب گوناگون؛

• حفظ داروها و پزشکان سنتی این کشور به‌عنوان بخشی از فرهنگ کهن سیرالئون؛

• توجه ویژه به ورزش و توسعه امکانات ورزشی؛

• احترام به عقاید، باورها و سنت‌های گروه‌های قومی مختلف کشور؛

• ترویج لباس‌های سنتی؛

• توسعه صنعت فیلم‌سازی و ساخت فیلم‌های مستند با هدف معرفی چهره واقعی کشور به جهانیان؛

• رشد فرهنگ کتابخوانی؛

• بهبود وضعیت کتابخانه‌های کشور؛

• بهبود وضعیت کمی و کیفی دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی؛

• حفظ محیط‌زیست و جنگل‌های کشور به‌عنوان ذخایر ارزشمند طبیعی؛

• امضاء موافقت‌نامه‌های فرهنگی با دیگر کشورها در راستای بهره‌گیری از امکانات آنان در توسعه فرهنگ عمومی کشور.

این شاخصه‌ها از چند سال قبل در دستور کار دولت و سازمان‌های فرهنگی دولتی قرار دارند با این حال در کشوری که بیکاری و فقر همچنان بیداد می‌کند و تهاجم فرهنگی غرب در شهرها و روستاهای آن به‌شدت ادامه دارد به‌گونه‌ای که نوع پوشش و آرایش ظاهری مردم به‌ویژه زنان کشور از این امر حکایت دارد و انواع کالاهای فرهنگی غربی (خصوصاً فیلم‌های سینمایی و حتی فیلم‌های مستهجن) در هرمکانی به‌چشم می‌خورد تحقق این اهداف با‌ رویکردی خوش‌بینانه نیز سال‌ها به‌طول می‌انجامد. این در حالی است که بودجه اختصاص‌یافته به بخش فرهنگ در مقایسه با دیگر بخش‌ها کافی نیست و به‌دلیل انبوه مشکلات موجود امکان واگذاری بودجه بیشتر به عرصه‌های مختلف فرهنگی عملاً امکان‌پذیر نیست و متأسفانه برخی مدیران بخش‌هایی از همین بودجه را نیز به حساب‌های شخصی خود واریز می‌کنند!

با این همه تدوین سیاست فرهنگی کشور و اقبال عمومی به این موضوع در یکی از فقیرترین کشورهای جهان حکایت از آن دارد که حداقل در آینده نزدیک و با بهبود نسبی شرایط سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این کشور، اقدامات مهمی در مقوله فرهنگ که سال‌ها به بوته فراموشی سپرده شده بود صورت خواهد گرفت که در نوع خود بسیار ارزشمند است.

جریان‌های فكری مؤثر

کشور سیرالئون فاقد جریان‌های فکری رایج در کشورهای غربی است با این حال طی دو سده اخیر متفکرانی در کشور ظهور کرده‌اند که از طریق تالیف کتب و مقالاتی ارزشمند بر طرز تفکر مردم این کشور در قرون نوزدهم و بیستم میلادی عمیقا تأثیرگذار بوده و به‌صورت مستقیم و غیر مستقیم به هدایت افکار عمومی جامعه پرداخته‌اند. جریان فکری غالب در این کشور تا قبل از استقلال سیرالئون معرفی استعمار و نحوه مبارزه با آن بوده است و طی چند دهه گذشته متفکران سیرالئونی داخلی و مقیم دیگر کشورهای جهان از هم دریدن زنجیرهای نامرئی استعمار و استثمار و مقابله با اثرات تخریبی تهاجم فرهنگی غرب را مهم‌ترین جریان فکری جامعه دانسته و در تقویت آن کوشیده‌اند.

ذائقه فرهنگی مردم

ذائقه فرهنگی مردم سیرالئون (1398). برگرفته از سایت تغذیه کتاب،قابل بازیابی ازhttps://www.bookfeeding.org/sierra-leone-libraries

مردم سیرالئون اعم از باسوادان و بی‌سوادان در مجموع مردمان فرهنگی و فرهنگ دوست به‌شمار می‌روند و همواره و در همه حال درصدد ارتقاء اطلاعات خود در ارتباط با موضوعات مختلف فرهنگی بوده‌اند. یکی از شاخص‌ترین سلائق فرهنگی مردم این کشور اعم از شهری و روستایی مطالعه کتب و نشریات مختلف است و اکثر مردم این کشور صبح هنگام و قبل از آغاز کار روزانه به مطالعه روزنامه‌های مورد علاقه خویش می‌پردازند. جالب اینجاست که در گردهمایی‌های روستایی در عصرگاهان که معمولاً در میادین اصلی دهکده‌ها صورت می‌گیرد یکی از روستائیان اخبار مهم روزنامه‌های مهم را با صدای بلند قرائت کرده و دیگران در سکوت و با دقت تمام به اخبار مزبور گوش فرا می‌دهند. تلاش برای زنده کردن شکوه و عظمت دولت‌های محلی غرب آفریقا و انتشار مطالبی در این خصوص نیز از موضوعات مورد علاقه معدود نویسندگان کشور به‌شمار می‌رود.

تقویم فرهنگی

تقویم فرهنگی کشور سیرالئون هرچند از رونق خاصی برخوردار نیست ولی عمدتاً دربرگیرنده حوادث و رویدادهای مهم فرهنگی همچون قیام روسای قبایل مختلف این کشور علیه حاکمیت انگلستان در اوایل سده نوزدهم، تلاش‌های استقلال طلبانه مبارزان و سلسله حوادث کشور در طی جنگ داخلی سیرالئون است.این حوادث به‌صورت کلی و خاص صفحاتی از تقویم فرهنگی این کشور را به خود اختصاص داده‌اند.

نمادها و سمبل‌های فرهنگی

برگزاری شصتمین سالروز استقلال سیرالئون یک سمبل و نماد فرهنگی در سیرالئون (1400). برگرفته از سایت نیوزاف،قابل بازیابی ازhttps://newsaf.cgtn.com/news/2021-04-29/Sierra-Leone-celebrates-60th-independence-anniversary-ZPZSBvCwXm/index.html

مقاومت مردم این کشور در هنگام ورود استعمار انگلستان به این کشور و تصرف مناطق مختف سیرالئون، قیام‌های آزادی خواهانه برخی چیف‌ها و روسای قبایل در دوره حاکمیت انگلستان به‌ویژه چیف بایبوره، برخی شخصیت‌های ملی همچون «ماما یوكو» و «كیلوندو»، مبارزات آزادی خواهانه مردم سیرالئون در دهه 1950 که منجر به استقلال این کشور در سال 1961 میلادی شد، سال‌روز استقلال سیرالئون، مقاومت مردمان شهری و روستایی در مقابل حملات سبعانه شورشیان جبهه متحد انقلابی طی ده سال جنگ داخلی، ایستادگی مردم فریتاون در برابر اشغال پایتخت در سال 1999 میلادی و بازگشایی مجلس ملی سیرالئون در سال 2002 از نمادهای مهم فرهنگی اجتماعی کشور سیرالئون به‌شمار می‌روند[i].

تأثیر فرهنگ خارجی

موج تهاجم فرهنگی غرب طی دو دهه اخیر شدیدا فرهنگ ملی و فرهنگ‌های بومی این کشور را تحت تأثیر خود قرار داده است. مظاهر فریبنده فرهنگ غربی در قالب فیلم‌های سینمایی، کتب، مجلات، موسیقی و شو، همایش و گردهمایی‌ها، کلوپ‌های شبانه و... خطر عمده‌ای است که نسل جوان این کشور و حتی برخی روشنفکران را شدیدا متمایل به خود ساخته به‌گونه‌ای که آنها غرب و به‌ویژه ایالات متحده آمریکا را کعبه آمال خود می‌دانند. فرهنگ نیجریه نیز از طریق فیلم‌های ساخت سینمای این کشور (نالیوود) و موسیقی‌های محلی و ملی نیجریه فرهنگ این کشور را به‌طور قابل توجهی متاثر از خود ساخته است.

فعالیت‌های فرهنگی بیگانگان در كشور

از بدو استقلال سیرالئون کشورهای مختلف خارجی با هدف توسعه فرهنگ خود در این کشور، به‌صورت مستقیم و غیرمستقیم فعالیت‌های گسترده‌ای را آغاز کرده‌اند. ایالات متحده آمریکا، انگلستان، فرانسه، چین، روسیه، عربستان، قطر، هند، لبنان، ترکیه، کویت، مصر، لیبی و جمهوری اسلامی ایران در زمره مهم‌ترین این کشورها به‌شمار می‌روند که از طریق مراکز فرهنگی و سفارتخانه‌های خود با مراکز و شخصیت‌های فرهنگی این کشور ارتباط برقرار کرده‌اند. هرچند انگیزه فعالیت‌های کشورهای اسلامی در سیرالئون با کشورهای غربی و روسیه و چین کاملا متفاوت است ولی کلیه کشورهای فوق در توسعه فرهنگی این کشور نقش آفرین بوده‌اند.

ترجمه‌ها

کتاب خاطرات یک کودک سرباز نوشته اسماعیل بیه در سیرالئون(1397).برگرفته از سایت ویکی پدیا،قابل بازیابی ازhttps://en.wikipedia.org/wiki/A_Long_Way_Gone

با توجه به تعداد بسیار اندک کتب منتشره در سیرالئون که سالانه کمتر از هفتاد عنوان می‌باشد می‌توان گفت این کشور از نظر ترجمه کتب منتشره داخلی به دیگر زبان‌های زنده جهان در رده بسیار پایینی قرار دارد و شاید هر چند سال یک بار تنها چند کتاب نوشته معدود نویسندگان سیرالئونی به دیگر زبان‌ها ترجمه شود.طی دو دهه تنها تعداد انگشت شماری از کتب رمان نویسندگان سیرالئونی به دیگر زبان‌ها ترجمه شده است. مهم‌ترین این کتاب‌ها عبارتند از: کتاب «آفریقا» (The African) اثر ویلیام کنته (که علاوه بر چاپ‌های متعدد در انگلستان و آمریکا به زبان‌های مجاری و روسی نیز ترجمه شده است) و خاطرات یک کودک سرباز» (A long way Gone: memories of a boy soldier) نوشته «اسماعیل باه» (Ishmael Beah)که به زبان‌های فرانسه و آلمانی ترجمه شده است. البته جدای از این کتب برخی کتب نوشته به زبان کریول نیز پس از ترجمه به انگلیسی چندین بار در انگلستان و آمریکا تجدید چاپ شده‌اند.

تجارت فرهنگی

کشور سیرالئون طی چند دهه اخیر در زمینه تجارت فرهنگی تنها وارد کننده فراورده‌های فرهنگی مختلف از جمله کتاب، مجله، موسیقی، هنرهای تصویری، فیلم‌های سینمایی و... بوده است. البته در دو دهه گذشته برخی هنرمندان و گروه‌های نمایشی این کشور با سفر به کشورهای غربی به‌ویژه آمریکا و کانادا جلوه‌هایی از هنرهای اصیل این کشور را عرضه داشته‌اند با این حال این اقدامات مقطعی و کوتاه مدت درحدی نبوده است که به‌عنوان بخشی از تجارت فرهنگی این کشور درنظر گرفته شود.

جهانگردی بین‌المللی (مراكز مهم گردشگری)

پیشینه صنعت گردشگری در کشور سیرالئون

پیشینه صنعت گردشگری در کشور سیرالئون به دهه 1950 میلادی و دوره استعمار این کشور باز می‌گردد. در طی این دوره گروهی از گردشگران غربی صرفا برای استفاده از سواحل آفتابی و زیبای این کشور رهسپار فریتاون و دیگر شهرهای سیرالئون می‌شدند با این حال به‌دلیل امکانات ضعیف توریستی و مشکلات ناشی از سفر در داخل این کشور گردشگری در کشور سیرالئون از رونق چندانی برخوردار نبود. پس از استقلال سیرالئون توسعه صنعت گردشگری در دستور کار دولت قرار گرفت و وزارتخانه‌ای نیز تحت عنوان وزارت توریسم و منابع طبیعی تأسیس گشت و نخست وزیر میلتون مارگای با کمک برخی کشورهای غربی برخی تأسیسات زیربنایی در زمینه پذیرش گردشگران خارجی را در فریتاون و دیگر مناطق ساحلی کشور بنیان نهاد. صنعت گردشگری سیرالئون در دهه‌های 1970، و 1980 در وضعیت نسبتاً خوبی قرار داشت و بسیاری از گردشگران اروپایی (عمدتاً از کشورهای فرانسه، انگلستان و ایتالیا) با سفر به این کشور از چشم انداز‌های طبیعی این کشور بازدید می‌کردند. در آن سال‌ها با وجود امکانات نه چندان مناسب گردشگری سیرالئون، سالانه ده‌ها میلیون دلار از طریق ارائه خدمات توریستی وارد خزانه کشور می‌شد و در واقع بخشی از درآمد ملی این کشور از صنعت گردشگری تامین می‌شد. در راستای این امر چند هتل و کمپ تفریحی در فریتاون و دیگر شهرهای کشور احداث شد و صدها نفر در بخش گردشگری این کشور فعالیت داشتند.

با آغاز جنگ داخلی و اوج‌گیری حملات شورشیان به مناطق مختلف کشور رفته رفته از تعداد گردشگران خارجی کاسته شد به‌گونه‌ای که از سال‌های 1995 و 1996 به بعد درآمد حاصل از صنعت گردشگری به‌شدت کاهش یافته و در سال‌های بعد و به‌ویژه پس از اشتغال پایتخت توسط شورشیان صنعت توریسم سیرالئون به‌طور کامل تعطیل شد و صدمات و خسارات سنگینی نیز به تأسیسات گردشگری این کشور وارد آمد. پس از پایان جنگ داخلی، دولت وقت توجه ویژه‌ای را به بازسازی و سازماندهی مجدد صنعت توریسم مبذول داشت و هتل‌ها و کمپ‌های تفریحی آسیب دیده از حملات شورشیان به‌طور قابل توجهی تعمیر شدند. علاوه برآن دولت سیرالئون کشورهای خارجی را به احداث هتل‌هایی در فریتاون و دیگر شهرهای کشور تشویق کرد. در راستای این امر و با اخذ وام از صندوق بین‌المللی پول و با سرمایه گذاری چین و چند کشور اسلامی، چند هتل بزرگ در فریتاون احداث شدند و پلاژ‌های تفریحی حومه شهر فریتاون نیز بازسازی شدند. در حال حاضر صنعت گردشگری سیرالئون دربرگیرنده هشت هزار نفر است که در بخش‌های مختلف فعالیت کرده و با کمک سفارتخانه‌های سیرالئون در کشورهای مختلف جهان گردشگرانی را که به تدریج وارد کشور می‌شوند تحت پوشش خدمات گردشگری قرار می‌دهند. وزارت توریسم و منابع طبیعی سیرالئون طی چند سال گذشته برنامه‌هایی را برای گسترش صنعت گردشگری این کشور ترتیب داده است که بخش وسیعی از کشور از جمله بنادر و فرودگاه بین‌المللی فریتاون را در بر می‌گیرد. با این حال به‌دلیل زیر ساخت‌های نامناسب اقتصادی کشور و امکانات ضعیف بنادر و تنها فرودگاه بین‌المللی این کشور (فرودگاه فریتاون) به‌نظر نمی‌رسد صنعت گردشگری سیرالئون در آینده نزدیک بتواند به جایگاه مناسبی دست یابد.

شایان ذکر است هرچند دولت این کشور در حال حاضر به‌شدت در حال تشویق ورود گردشگران غربی به این کشور است با این حال این توریست‌ها ملزم به رعایت آداب و رسوم سنتی سیرالئون بوده و از برتن کردن پوشش نا مناسب در سطح شهرهای کشور خودداری می‌ورزند.

ساحل شنای خاص گردشگران خارجی نیز در محلی خارج از فریتاون در نظر گرفته شده که دور از رفت‌و‌آمد مردم است. بخش عمده گردشگران خارجی که هر سال به‌ویژه در فصل توریست به سیرالئون سفر می‌کنند را عمدتاً توریست‌های آمریکایی، فرانسوی، بلژیکی، ایتالیایی، ژاپنی و چینی تشکیل می‌دهند.

جذابیت‌های طبیعی و آثارتاریخی سیرالئون

کشور سیرالئون یکی از زیباترین کشورهای منطقه غرب آفریقا به‌شمار می‌رود و انبوه جنگل‌های پرپشت و سرسبز استوایی و سواحل زیبای حاشیه اقیانوس اطلس چهره‌ای زیبا و دل‌انگیز به این کشور کوچک بخشیده است. علاوه برآن کوهستان‌هایی که بخشی از کشور را در برگرفته‌اند نیز بر جذابیت‌های طبیعی سیرالئون افزوده‌اند. مهم‌ترین جاذبه گردشگری کشور سیرالئون جنگل‌های سرسبز این کشور به‌شمار می‌روند که بیش از سه چهارم کشور را پوشش داده و چهره ی کاملاً شاداب از این کشور را در معرض نمایش قرار می‌دهند.

جذابیت های طبیعی سیرالئون (1394). برگرفته از سایت سفرچشم بومی،قابل بازیابی ازhttps://nativeeyetravel.com/destination/africa/sierra-leone-holidays-tours/

هر چند ورود و گشت و گذار در جنگل‌های انبوه سیرالئون برای گردشگرانی که عاشق منابع و چشم اندازهای طبیعی هستند تا حدودی مشکل است و وجود باتلاق‌ها و مرداب‌ها به همراه حیوانات وحشی و بیماری‌های خاص جنگل، گشت و گذار را در این جنگل‌ها سخت و دشوار ساخته است با این حال این جنگل‌ها همه ساله پذیرای برخی گردشگران ماجراجو و محققان علوم طبیعی است که با سفر به مناطق مختلف جنگلی گونه‌های متنوع گیاهی و حیوانات را مورد بررسی قرار می‌دهند.

علاوه بر آن هر سال عده‌ای از ماجراجویان غربی با سفر به این کشور عازم مناطق کوهستانی صعب العبور و بکر شده و با کوهپیمایی و صخره نوردی از طبیعت زیبا و دل انگیز این کشور و آرامش حاکم بر کوهستان‌های مرتفع سیرالئون لذت می‌برند.

سواحل کشور سیرالئون نیز از دیرباز از چشم اندازهای جذاب طبیعی این کشور به‌شمار می‌رود و بسیاری از گردشگران کشورهای اروپایی و آمریکای شمالی به سفر به این کشور و شنا در سواحل آن از آفتاب دلپذیر و سیرالئون بهره‌مند می‌شوند. از دیگر جذابیت‌های طبیعی سیرالئون درخت کتان تنومند و بسیار کهنسالی است که در مرکز شهر فریتاون و در مجاورت چند بنای تاریخی این شهر قرار دارد و به‌عنوان نماد ملی پایتخت سیرالئون در نظر گرفته می‌ شود.

این درخت توسط نخستین بردگان آزاد شده آفریقایی آمریکایی که از ایالات متحده آمریکا رهسپار این سرزمین شدند کاشته شده است. دروازه موسوم به دروازه شاهان که به طرز هنرمندانه‌ای از سنگ ساخته شده و بر در سردر بالای آن نوشته شده‌است: «هر برده‌ای که از این دروازه عبور کند آزاد است» از دیگر جاذبه‌های تاریخی سیرالئون است. این دروازه در مکانی که بازار برده فروشان پرتغالی بوده احداث شده و معمولاً گردشگران خارجی از این دروازه تاریخی بازدید می‌کنند. محوطه دانشگاه قدیمی فورابی که تونی بلر نخست‌وزیر سابق انگلستان نیز بخشی از کودکی خود را در اینجا گذرانده و چشم اندازی از کل شهر پلکانی فریتاون را در زیر پای خود دارد از دیگر مکان‌های تاریخی کشور سیرالئون است[ii].

روستاهای موسوم به «دهکده‌های کریول» (Creole villages) در شبه‌جزیره کیپ که در اوایل دهه 1800 میلادی و توسط برده‌های آزادشده از آمریکا ساخته شده‌اند از دیگر جذابیت‌های گردشگری سیرالئون به‌شمار می‌روند. این روستاها که عمدتاً از آجر ساخته شده‌اند نشان دهنده تأثیرپذیری سازندگان آنها از نوع معماری غربی بوده و از زیبایی خاصی برخوردارند. جالب اینجاست که نام برخی از آنها نیز کاملاً از اسامی شهرهای انگلستان نظیر لنکستر، یورک و کنت گرفته شده‌است. کلیساهای تماماً سنگی این روستاها نیز از شهرت زیادی برخوردارند.

ساختمان کلیسای سنت جان مارون(1402).برگرفته از سایت توریسم سیرالئون،قابل بازیابی ازhttps://tourismsierraleone.com/stories/top-historical-sights-in-freetown-you-must-visit/

ساختمان کلیسای سنت جان مارون(St.john's maroon church) فریتاون که در سال 1820 و به سبک معماری انگلستان احداث شده از دیگر بناهای تاریخی مشهور این کشور به‌شمار می‌رود. شهرت عمده این بنا نوع معماری خاص آن است که به یادبود برده‌های مبارز جامائیکایی (موسوم به مارون‌ها) که در آن عهد به این کشور تبعید می‌شدند کلیسای سنت جان مارون نام نهاده شده‌است. این ساختمان که در سال 1956 در فهرست میراث ملی سیرالئون ثبت شده و جشن دویست سالگی آن در سال 2007 در فریتاون برگزار گشت از مکان‌های مورد علاقه گردشگران خارجی به‌شمار می‌رود.

کلیسای جامع سنت جرج(St George's cathedral) ، کلیسای سنت چارلز(St Charles church) ، برج قدیمی مارتلّو(Martello Tower) ، توپ‌های قدیمی متعلق به بخش قدیمی فریتاون، موزه ملی راه‌آهن و جزیره بونس (که زمانی از مراکز اصلی صدور برده و برنج به ایالات متحده آمریکا بود) از دیگر آثار تاریخی کشور سیرالئون به‌شمار می‌روند که گردشگران خارجی در مدت حضور در این کشور از این ابنیه بازدید می‌‌نمایند.

ورود جهانگردان خارجی

اکثر گردشگرانی که در فصول مختلف به‌ویژه در فصل گردشگری به این کشور سفر می‌کنند را جهانگردان کشورهای ایالات متحده آمریکا، انگلستان، فرانسه، آلمان، چین و ژاپن تشکیل می‌دهند.

سه كشور مبدأ جهانگردان خارجی

هرچند آمار دقیقی از درصد گردشگرانی که به این کشور سفر می‌کنند وجود ندارد ولی کشورهای ایالات متحده آمریکا، انگلستان و فرانسه بیشترین گردشگران به این کشور را طی سال‌های 2010 و 2011 به‌خود اختصاص داده‌اند.

درآمد حاصل از جهانگردی بین‌المللی

بر اساس اطلاعات ارائه شده در سایت وزارت فرهنگ و گردشگری سیرالئون در سال 2010، مبلغ 1.2 میلیون دلار از طریق ورود گردشگران خارجی وارد خزانه ملی کشور سیرالئون شده است که با توجه به امکانات نه چندان مناسب گردشگری این کشور درآمد قابل توجهی محسوب می‌شود.

سفر اتباع كشور به خارج

با توجه به فقر شدید حاکم بر کشور سیرالئون هر سال تعداد بسیار اندکی از مردم این کشور به دیگر کشورهای جهان سفر می‌کنند. هرچند اطلاعاتی از معدود گردشگران داخلی این کشور وجود ندارد ولی شواهد موجود نمایانگر آن است که در سال کمتر از هزار نفر از اتباع این کشور، صرفاً با هدف سیاحت، به کشورهای دیگر مسافرت می‌کنند. البته تعداد قابل توجهی از اتباع سیرالئون در طول سال با هدف تجارت به کشورهای غنا، ساحل عاج، گینه کوناکری، امارات متحده عربی، نیجریه و چین سفر می‌کنند ولی این مسافران را نباید در زمره گردشگران قلمداد نمود.

سه مقصد اصلی اتباع سیرالئونی

چین، امارات متحده عربی و ساحل عاج سه مقصد اصلی مسافران سیرالئونی به‌شمار می‌روند.

پذیرش كنوانسیون‌های فرهنگی مربوط به میراث فرهنگی و طبیعی

با وجود طبیعت دل انگیز، جنگل‌های همیشه سبز و کوهستان‌های زیبای کشور سیرالئون و عضویت این کشور در سازمان یونسکو، مقامات سیرالئون هنوز اقدامی در ثبت جلوه‌های طبیعی خود در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو انجام نداده‌اند.

نیز نگاه کنید به

نظام فرهنگی روسیه؛ نظام فرهنگی چین؛ نظام فرهنگی تونس؛ نظام فرهنگی کوبا؛ نظام فرهنگی لبنان؛ نظام فرهنگی مصر؛ نظام فرهنگی کانادا؛ نظام فرهنگی افغانستان؛ نظام فرهنگی سودان؛ نظام فرهنگی اردن؛ نظام فرهنگی ساحل عاج؛ نظام فرهنگی مالی؛ نظام فرهنگی ژاپن؛ نظام فرهنگی تایلند؛ نظام فرهنگی آرژانتین؛ نظام فرهنگی قطر؛ نظام فرهنگی فرانسه؛ نظام فرهنگی اسپانیا؛ نظام فرهنگی اتیوپی؛ نظام فرهنگی سوریه؛ نظام فرهنگی سنگال؛ نظام فرهنگی اوکراین؛ نظام فرهنگی زیمبابوه؛ نظام فرهنگی تاجیکستان؛ نظام فرهنگی قزاقستان؛ نظام فرهنگی سریلانکا؛ نظام فرهنگی بنگلادش؛ نظام فرهنگی گرجستان

پاورقی

[i] - مادام يوكو (ماما يوكو) رهبر قبيله منده از معدود زنان بزرگ اين كشور بشمار مي‌رود كه در سايه خردمندي و شجاعت خود به رياست اين قبيله برگزيده شد. وي در جريان برگزاري اجتماعات محرمانه سندي بسياري از زنان قبيله خود را متحد ساخت و عليرغم آن كه زني نابارور محسوب مي‌گشت ولي همواره مورد احترام همگان قرار داشت.

[ii] - گفته می‌شود در سال‌های نخست جنگ جهانی دوم و در حالی که انگلستان به سختی تحت محاصره آلمان قرار داشت ملکه وقت انگلستان مدت کوتاهی در عمارت «کورت رایت هاوس» دانشگاه فورابه مخفی شد و این در حالی بود که آلمانی‌ها به هیچ عنوان تصور نمی‌کردند ملکه انگلستان در چنین مکانی پنهان گردد.