روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران

روابط سودان و ایران، برگرفته از parstoday، قابل بازیابی از https://parstoday.ir/en/news/iran-i214536-iran_sudan_agree_to_resume_ties_in_line_with_mutual_interests_iranian_foreign_ministry

موافقتنامه فرهنگی ‌ایران و سودان مشتمل بر یک مقدمه و دوازده ماده، در تاریخ نهم اسفند ماه 1352هـ.ش در تهران به امضای نمایندگان دو دولت رسید و پس از تصویب در جلسه مورخ 1353/8/1 مجلس سنا، در تاریخ هفدهم آذر ماه 1353هـ.ش از تصویب نمایندگان مجلس شورای ملّی نیز گذشت.

در مقدمه موافقتنامه فرهنگی‌ ایران و سودان، مصوّب 1353/9/17، دولت‌های ‌ایران و سودان، اعلام کرده‌‌اند:

«نظر به علاقه‌ای که به تحکیم روابط دوستی و همکاری فیمابین در زمینه امور آموزش و‌پرورش و علوم و فرهنگ دارند و به منظور تشیید مناسبات و توسعه و بسط روابط معنوی و اخوّت اسلامی ‌دو کشور و حفظ‌ این علایق تصمیم به‌انعقاد ‌این موافقتنامه گرفته و نمایندگان تامّ‌الاختیار خود را که ذیل ‌ این موافقتنامه را امضاء نموده‌اند برای ‌ این منظور تعیین کردند.»

متن کاملِ موادِ دوازده گانه موافقتنامه فرهنگی ‌ایران و سودان، به شرح زیر است:

• ‌ماده اول ـ طرفین متعاهدین کوشش خواهند نمود مناسبات و روابط فرهنگی فیمابین را توسعه داده و مردم خود را به فرهنگ و تمدّن طرف دیگر آشنا ‌سازند؛ مشروط بر ‌ اینکه‌ این امر با قوانین و مقررات دو دولت مغایرت نداشته باشد؛

• ‌ماده دوم ـ طرفین متعاهدین بازدید دانشمندان و استادان و دانشجویان و اعضای انجمن‌های فرهنگی دو کشور را تشویق نموده تسهیلات ممکنه را‌ جهت بازدید آنان از موزه‌ها و آثار تاریخی و کتابخانه‌ها و مؤسسات فرهنگی و غیره فراهم می‌سازند؛

• ‌ماده سوم ـ طرفین متعاهدین مبادله استادان و معلّمان را طبق شرایطی که نسبت به آن توافق خواهند نمود تشویق می‌نمایند؛

• ‌ماده چهارم ـ طرفین متعاهدین مبادله بورس‌های تحصیلی و کارآموزی فنّی را تشویق می‌نمایند؛

• ‌ماده پنجم ـ طرفین متعاهدین برای تعیین ارزش گواهینامه‌های تحصیلی و درجات علمی‌که از طرف دانشگاه‌ها و آموزشگاه‌های دو کشور داده می‌شود،‌ اقدامات لازم را به عمل خواهند آورد؛

• ‌ماده ششم ـ طرفین متعاهدین تسهیلات لازم را در مورد دانشجویان یکدیگر برای ادامه تحصیلات و دنبال کردن بررسی‌ها در زمینه‌های مختلف ادبی،‌ علمی، دینی و فنّی فراهم می‌سازند؛
• ماده هفتم ـ هریک از طرفین متعاهدین تسهیلات ممکنه را جهت مؤسسات فرهنگی طرف مقابل در کشور خود طبق قوانین و مقرّرات داخلی فراهم‌ می‌سازند؛

• ‌ماده هشتم ـ طرفین متعاهدین تسهیلات لازم را برای معرفی فرهنگ و تمدّن طرف مقابل در کشور خود به وسیله مبادله کتب و نشریه‌های فرهنگی و‌ترجمه آنها و‌ایراد سخنرانی و تشکیل نمایشگاه‌های هنری و علمی‌ و ‌ترتیب جشن جهت اجرای موسیقی و نمایشنامه و استفاده از رادیو و تلویزیون و ‌سایر وسایل اطّلاعاتی فراهم می‌نمایند. ‌همچنین طرفین در امور باستان‌شناسی همکاری نموده و اطّلاعات و تجربیّات خود را زمینه مبادله خواهند کرد؛

• ‌ماده نهم ـ طرفین متعاهدین بازدید هیأت‌های فرهنگی و آموزشی و مطبوعاتی و هنری و تیم‌های ورزشی و همچنین بازدید هیأت‌هایی از سازمان‌های جوانان و دانشجویان را تشویق می‌نمایند؛

• ‌ماده دهم ـ طرفین متعاهدین در زمینه مبارزه با بی‌سوادی همکاری‌های لازم را بالاخص از طریق مبادله اطّلاعات و تجربیّات خود تشویق خواهند نمود؛

• ‌ماده یازدهم ـ طرفین متعاهدین جهانگردی بین دو کشور را تشویق می‌نمایند؛

• ‌ماده دوازدهم ـ‌ این موافقتنامه طبق قوانین اساسی دو دولت به تصویب خواهد رسید و از تاریخ مبادله اسنادِ تصویب که در خارطوم به عمل خواهد‌آمد، به موقع اجرا گذاشته خواهد شد.‌ این موافقتنامه برای مدّت پنج سال منعقد می‌شود و هریک از طرفین می‌تواند حداقل سه ماه قبل از انقضای ‌مدّت فوق با اعلام فسخ به طرف دیگر به اعتبار آن پایان بخشد والا تا زمانی که یکی از طرفین تمایل خود را به فسخ آن اعلام ننماید همچنان معتبر خواهد‌بود.
  

  موافقت‌نامه ایران و سودان، برگرفته از ویسگون، قابل بازیابی از https://wisgoon.com/pin/52580773/

به تاریخ 9 اسفند 1352 برابر 28 فوریه 1974، در شهر تهران ‌ این موافقتنامه در دو نسخه به زبان‌های فارسی و عربی تنظیم و هر دو متن متساویاً معتبر ‌می‌باشند.

ملاحظات

1. با استناد به موافقتنامه فرهنگی امضاء شده توسط دو کشور در سال 1352 هجری شمسی برابر با 1974 میلادی و با در نظر گرفتن تمایل طرفین به ادامه همکار یهای فرهنگی فیمابین، برنامه اجرایی مبادلات فرهنگی، علمی و آموزشی بین دولت جمهوری اسلامی ‌ایران و دولت جمهوری سودان برای سال‌های 1388 الی 1390 هـ.ش ( 2009 الی 2012م.) در شهر خارطوم در تاریخ 1388/4/10 هجری شمسی در 5 فصل و 56 ماده و در دو نسخه اصلی به زبان‌های فارسی و عربی تنظیم و امضاء گردید.

2. مسئولیت برگزاری کمسیون‌های مشترک بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان برعهده وزارت جهاد کشاورزی است.

انقلاب اسلامی‌ و روابط‌ ایران و سودان

روابط جمهوری اسلامی ایران با سودان در عرصه‌های بین‌المللی پس از انقلاب اسلامی‌گویای ‌ این است که موضوع اصلی در روابط ‌ این دو کشور، تلاش برای رفع محرومیت و کمک به مسلمانان سودان به‌ویژه در ابعاد فرهنگی و‌ترویج مبانی دینی شیعی بوده است.

روابط غیررسمی ‌فرهنگی بین ‌ایران و سود آنکه از قرن‌ها پیش آغاز شده بود ـ تقریباً همزمان با پیروزی انقلاب اسلامی ایران در سال 1357، بیش از پیش گسترش یافت. در آن سال، پیام‌های امام خمینی(ره) به ملّت مسلمان‌ ایران درباره ستیز با مستکبران جهان، توجّه دانشجویان و روشنفکران سودان را نیز، جلب می‌کرد. به‌گونه‌ای که در حمایت از انقلاب اسلامی‌ ایران در خارج از کشور، نخستین و گسترده‌ترین تظاهرات میلیونی، توسط مردم مسلمان سودان، روز بیست و یکم بهمن ماه 1357 هـ.ش، در شهر خارطوم برگزار شد.

روابط رسمی‌ فرهنگی بین جمهوری اسلامی ‌ایران و جمهوری سودان، در اواخر سال 1363 هـ.ش، با اعزام نخستین نماینده فرهنگی کشورمان، آغاز شد و با توجه به علاقه‌ای که به تحکیم روابط دوستی و همکاری بین دو کشور در زمینه‌های علمی، آموزش و فرهنگی و هنری وجود داشت و براساس موافقتنامه فرهنگی منعقد شده در سال 1352 هـ.ش، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در خارطوم نیز، در سال 1367 هـ.ش، رسماً گشایش یافت.

در سه دهه اخیر، به تدریج حضور فرهنگی کشورمان در جمهوری سودان گسترش یافته و چند مؤسسه و نهاد فرهنگی، عرصه به تلاش و فعالیت پرداخته‌اند. به‌عنوان مثال، تا سال 1374هـ.ش معاونت امور بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، معاونت امور بین الملل سازمان تبلیغات اسلامی، مجمع تقریب بین مذاهب اسلامی، مجمع جهانی اهل البیت (ع) سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور و مرکز جهانی علوم اسلامی‌ در سودان فعّال بودند. در شهریور ماه 1374هـ.ش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، تأسیس و از سال 1375، به‌طور رسمی‌ فعالیت خود را آغاز کرد و از همان زمان، مدیریت و راهبریِ روابط فرهنگی بین‌المللی و سیاستگذاری، هماهنگی، هدایت، حمایت و نظارت بر فعالیت‌های فرهنگی ـ تبلیغی جمهوری اسلامی ‌ایران در خارج از کشور را به منظور تحقّق اهداف نظام را برعهده گرفت.

هدف کلان روابط فرهنگی ـ بین‌المللی جمهوری اسلامی‌ ایران، ‌ایجاد و گسترش شناخت، علاقه و باور نسبت به اسلام ناب، انقلاب اسلامی، مزیّت‌های جمهوری اسلامی ‌ایران و فرهنگ و تمدّن اسلامی ـ ایرانی در جوامع دیگر به منظور گسترش پرتوِ اسلام و تحکیم همگرایی و پیوندهای اسلامی، دینی و معنوی است.

برهمین اساس، هریک از نمایندگی‌های فرهنگی، از جمله رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ‌ایران در خارطوم (سودان) وظایف زیر را، برعهده دارند:

1. زمینه‌سازی به منظور انعقاد قراردادهای فرهنگی جمهوری اسلامی ‌ایران و پیگیری و اجرای موافقتنامه‌های فرهنگی ‌ایران با دیگر کشورها،

2. معرفی تمدّن و فرهنگ اسلامی و‌ایرانی و تبیین سیاست‌های جمهوری اسلامی ‌ایران،

3. تبادلات علمی و دانشگاهی، تأسیس و تقویت کرس یهای زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های کشورهای میزبان، ‌ایجاد کتابخانه کتب‌ فارسی برای ایرانیان و فارسی دوستان خارج از کشور و پشتیبانی کتابخانه‌های ملّی کشورهای میزبان درخصوص کتاب‌ها و منابع اسلامی و ایرانی،

4. دایر کردن دوره‌های آموزشی در زمینه مهارت‌های فرهنگی، هنری و صنایع دستی،

5. برگزاری مراسم ملّی و مذهبی و یادبود و بزرگداشت شخصیت‌های علمی و فرهنگی مشترک،

6. ارتباط با سازمان‌ها و مؤسسات میراث فرهنگی جهت همکار یهای دوجانبه به‌ویژه همکاری جهت حفظ، نگهداری و فهرست‌برداری از نسخ خطّی،

7. برگزاری همایش‌ها، سمینارها و نمایشگاه‌های مختلف همچون نمایشگاه قرآن، تذهیب، کتاب، نقّاشی، خط، آثار تجسّمی، عکس، صنایع دستی و معرفی جاذبه‌های جهانگردی و مراکز تاریخ ی ایران،

8. برگزاری هفته‌ها ی فیلم و هفته‌های فرهنگی، متناسب با شأن و مقام انقلاب اسلامی ‌ایران که با برنامه‌های متنوّعی از جمله اجرای موسیق یهای سنّتی و محلّی ‌ایران، نمایش فیلم‌های ‌ایرانی، جلسات و همایش‌های کارشناسی با حضور هنرمندان کشور میزبان، انعکاس دستاوردهای انقلاب اسلامی از طریق رسانه‌های محلّی و برگزاری انواع نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری، تدارک دیده م یشود.

9. ایجاد پُرتال و پایگاه‌های ‌اینترنتی در نمایندگی‌های فرهنگی و فعالیت‌های رسانه‌ای جهت اطّلاع‌رسانی و تبیین مواضع نظام و تشریح دستاوردهای انقلاب اسلامی ‌ایران و همچنین معرفی فرهنگ و تمدّن اسلام و ‌ایران

اسامی‌ برخی از نمایندگان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ، که در سه دهه اخیر، به‌عنوان رایزن یا وابسته فرهنگی کشورمان به جمهوری سودان، اعزام شده ‌اند، به شرح زیر است:

آقایان دکتر محمّدعلی آذرشب، محمّدعلی جمالان، علاءالدّین واعظی، حجت الاسلام والمسلمین شهید ابراهیم انصاری، صادق رمضانی گل‌افزانی، سید حامد ملکوت یتبار، باعنوان «رایزن فرهنگی» و آقایان اسماعیل زاده، میرزامحمّد، سید عبد الامیر موسوی بدر، محمّد‌هادی تسخیری، مصطفی امیدی، نبی طالبی مقدّم و رضا شهریور با عنوان «وابسته فرهنگی» یا «سرپرست رایزنی فرهنگی».

امروزه، علاوه‌بر رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ‌ایران در خارطوم، مؤسسات و نهادهای فرهنگی دیگری نیز، در جمهوری سودان حضور و فعالیت دارند که از آن جمله، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

جامعة المصطفی العالمیة (دانشگاه جهانی مصطفی)

جامعة المصطفی العالمیة (دانشگاه جهانی مصطفی)، برگرفته از hawzahnews، قابل بازیابی از https://www.hawzahnews.com/news/904840/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87-%D9%85%D8%AC%D8%A7%D8%B2%DB%8C-%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B5%D8%B7%D9%81%DB%8C-%D8%AF%D8%B1-%D9%85%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D9%85%D8%B1%D8%A7%DA%A9%D8%B2-%D8%A2%D9%85%D9%88%D8%B2%D8%B4-%D8%B9%D8%A7%D9%84%DB%8C-%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1-%D8%A8%DB%8C-%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%84-%D8%A7%D8%B3%D8%AA

جامعة المصطفی العالمیة، در اسفند ماه 1386، با ادغام مرکز جهانی علوم اسلامی‌ و سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور، تأسیس شده و به ادامه فعالیت‌های آن دو می‌پردازد.

سازمان مدارس و حوزه‌های علمیه خارج از کشور، یک دانشسرا به نام «معهد الامام جعفر الصّادق(ع)» در خارطوم، تأسیس کرده و به‌تربیت طلّاب علوم دینی می‌پردازد. دانش آموختگان ‌ این دانشسرا، پس از پایان دوره تحصیلی ـ که هم سطح دیپلم متوسطه است ـ می‌توانند در دانشگاه‌ها و مراکز آموزشی علوم دینی، تحصیلات خود را ادامه دهند.

یکی دیگر از اقدامات جامعة المصطفی العالمیة در جمهوری سودان، جذب دانشجو از آن کشور است. برخی از دانش‌آموختگان مستعد و علاقه‌مند «معهد الامام جعفر الصّادق(ع)» از سوی جامعة المصطفی العالمیة، برای ادامه تحصیل دانشگاه انتخاب می‌شوند. جامعة المصطفی العالمیه ـ که در شهر قم استقرار دارد ـ نماینده‌ای را برای مدیریت «معهد الامام جعفر الصّادق(ع)»، به خارطوم اعزام می‌کند.

مجمع تقریب مذاهب اسلام

فعالیت فرهنگی‌ این مجمع، براساس درک و تفاهم دوجانبه بین مذاهب اسلامی ‌در داخل و خارج از کشور است. این مجمع برای تحقّق اهداف تقریب، بیشتر با نخبگان مذاهب ارتباط دارد و برای برقراری وحدت اسلامی‌ وگسترش فرهنگ جهانی اسلام تلاش می‌کند.

مجمع جهانی اهل البیت(ع)

مجمع جهانی اهل البیت(ع)، بیشتر در راستای تبیین معارف اهل البیت (ع) و گسترش افکار شیعی، فعالیت می‌کند.

مدرسه جمهوری اسلامی ایران

مدرسه جمهوری اسلامی ‌ایران در خارطوم، علاوه‌بر فعالیت آموزشی، در اجرای برخی برنامه‌های فرهنگی، برگزاری جشن‌ها و مراسم ویژه مناسبت‌های ملّی و مذهبی با رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران، همکاری می‌کند. این مدرسه در ده سال اخیر، به‌طور میانگین کمتر از پنجاه دانش آموز داشته است. بیشترِ دانش آموزان ‌ این مدرسه، ‌ایرانی هستند.

به‌طور کلی، روابط بین جمهوری اسلامی ‌ایران و جمهوری سودان پس از پیروزی انقلاب اسلامی ‌ایران تاکنون، شامل سه دوره بوده است:

دوره نخست: از پیروزی انقلاب اسلامی ‌ایران تا آبان ماه سال 1358هـ.ش

در این مدّت، دو کشور همکاری محدودی داشته‌اند .

دوره دوم: از آبان ماه سال 1358هـ ش تا سال 1364هـ.ش 

پس از قطع روابط ‌ایران و آمریکا، در آبان ماه سال 1358هـ ش، رویه دولت سودان به‌عنوان هم‌پیمان آمریکا تغییر کرد و روش‌های خصمانه‌ای بین دو کشور حاکم شد. ‌ این حالت تا برکناری جعفر نُمَیری، در سال 1364 هـ ش، ادامه یافت. در سال 1361هـ.ش نُمَیری کارکنان سفارت جمهوری اسلامی ‌ایران را عناصر نامطلوب خواند و دستور اخراج آنها را صادر کرد. موضع‌گیری‌های دولت نُمَیری، در مسائل مهم جهانی نیز، با مواضع جمهوری اسلامی ‌ایران در تضاد بود. دولت نُمَیری، در جنگ تحمیلی، از عراق جانبداری می‌کرد و برای شرکت جنگ به نفع عراق، نیروی انسانی هم گسیل داشت. همچنین، دولت نُمَیری از اقدام انور سادات در زمینه امضای قرارداد «کمپ دیوید» حمایت می‌کرد.

دوره سوم: از سال 1364هـ.ش تاکنون

پس از برکناری جعفر نُمَیری در سال1364هـ.ش، فصل جدیدی از روابط بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، آغاز شد و از آن زمان تاکنون،‌ این‌روابط، در حال گسترش بوده است.

پس از سقوط نُمَیری و با قدرت گرفتن سوارالذّهب، جمهوری اسلامی ‌ایران در گام نخست، پیروزی حرکت مردم مسلمان سودان را تبریک گفت و هیأتی برای اعلام پشتیبانی به کشور سودان اعزام کرد، که از نتایج آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

• توافق در برقراری مناسبات بین دو کشور؛

• وعده آزادی اسرای سودانی در جنگ تحمیلی؛

• افتتاح سفارت جمهوری اسلامی ایران در خارطوم؛

• بررسی زمینه‌های همکاری‌های فنی و اقتصادی بین دو کشور.

یک سال بعد، با روی کار آمدن صادق المهدی روابط بین دو کشور گسترش یافت. پس از رأی منفی دولت سودان به قطعنامه تنظیمی‌کمیسیون حقوق بشر علیه جمهوری اسلامی ایران در شورای امنیت روابط طرفین مودّت آمیز‌تر گردید.

پس از روی کار آمدن عمر البشیر(تیر ماه 1368) تا اوایل سال 1393 هـ. ش، روابط و همکاری‌های دو کشور، رو به گسترش نهاد. جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، در مسائل مهم منطقه‌ای و بین‌المللی دوره، مواضع مشترک و همسو داشتند؛ امّا متأسفانه، از سال 1393هـ.ش، پس از بروز اختلاف نظرهایی در دیدگاه‌های مقامات دولتی دو کشور، روابط بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، به سردی گرایید تا جایی که در تاریخ 1392/2/18 نیروهای امنیتی سودان، مانع ادامه فعالیت مرکز فرهنگی کشورمان در ام درمان شدند و در تاریخ 1393/6/10 دولت سودان، فعالیت‌های مراکز فرهنگی و آموزشی جمهوری اسلامی ایران ـ از جمله «رایزنی فرهنگی در خارطوم»، «مرکز فرهنگی در ام درمان» و «معهد امام صادق علیه السلام» (مرکز آموزشی وابسته به جامعة المصطفی العالمیة) را به‌طور کامل متوقف کرد.

به منظور رعایت اختصار، نوشتار، از شرح کامل ماجرا و بیان دلایل و انگیزه‌های ‌این اقدام سودان خودداری می‌شود.

ملاحظات:

1. وزارت امور خارجه سودان، برای توجیه تصمیم یادشده، در شهریور ماه 1393 اعلام کرد که مراکز یادشده «از حدود اختیارات و حوزه وظایف خود فراتر رفته‌اند» و به همین دلیل به «تهدیدی برای امنیت فکری و اجتماعی در سودان» تبدیل شده‌اند.

2. اگرچه بیانیه وزارت خارجه سودان جزئیاتی بیشتری را از دلایل اتخاذ تصمیم مذکور بیان نکرده بود، ولی برخی رسانه‌ها در کشورهای عربی در گزارش‌های خبری و تحلیلی چنین عنوان کردند که «افزایش فعالیت‌های‌ایران برای تبلیغ و گسترش مذهب شیعه از طریق مراکز فرهنگی خود» دلیل اصلی‌ این اقدام سودان بوده است.

تأثیر انقلاب اسلامی ایران بر کشور سودان

سودان از مهم‌ترین کشورهای آفریقایی و اسلامی ‌است که از انقلاب اسلامی ایران متأثر شده است. فرد هالیدی، استاد و کارشناس برجسته مسائل خاورمیانه، در‌ این‌باره چنین گفته است:

«انقلاب اسلامی‌ در‌ایران جذّابیت ‌ایدئولوژیکی بسیار زیادی میان اعراب تا الجزایر و سودان دارد که نمی‌‏توان آن را نادیده گرفت».

انقلاب اسلامی ایران به دلیل ماهیّت اسلامی ‌بودنش، در میان مسلمانان جهان، از جایگاه ویژه‌ای برخوردار است. اثرپذیری از انقلاب اسلامی ایران در گفتارها و موضع‌گیری‌های شخصیّت‌ها و مسئولان حکومتی سودان نیز، کاملاً آشکار است. به‌عنوان مثال، صادق‌المهدی، رهبر حزب امّت، زمینه چنین گفته است:

«انقلاب اسلامی ایران بر مردم سودان تأثیر عمیقی داشته است. ‌آنان بسیاری از پدیده‌های تاریخی خود را در انقلاب ‌ایران یافته‌اند. مردم سودان در انقلاب اسلامی ایران یک بعثت جدید را می‌یابند. در سودان عدّه‌ای بودند که اسلام را به‌عنوان یک راه حل برای مشکلات نمی‌پذیرفتند، آنها معتقد بودند که راه حل‌ها از طریق ناسیونالیسم و با پیروی از افکار غربی به دست می‌آید. ولی انقلاب‌ایران، این افکار را به کلی دگرگون کرد و ثابت کرد که اسلام زنده و پویا است و می‌تواند در مقابل امواج ‌ایدئولوژیک ‌ایستادگی کند».

نگارنده (مصطفی امیدی) چند سال، به‌عنوان وابسته فرهنگی جمهوری اسلامی ‌ایران در سودان، حضور و فعّالیّت داشته و با لطف و یاری الهی و همکاری مقامات دانشگاهی سودان، توفیق مضاعفی نیز یافته تا زبان و ادبیات فارسی را در دانشگاه‌های مختلف ‌این کشور، تدریس کند و همچنین با توجّه به حضور در برنامه‌های فرهنگی و محافل ادبی این سرزمین، از نزدیک شاهد ابراز محبّت و علاقمندی بسیاری از مردم، به‌‌ویژه فرهیختگان، ادیبان و شاعران سودان، نسبت به جمهوری اسلامی ایران بوده است.

بسیاری از مردم و مسئولان سودان اعلام می‌کنند که پیش از پیروزی انقلاب اسلامی، در زمره نخستین کسانی بوده‌اند که در خارج از‌ایران ، به منظور حمایت از قیام ملّت مسلمان ‌ایران در تظاهرات و راهپیمایی‌های دانشجویی و مردمی‌ شرکت کرده‌اند و به ‌ این امر افتخار می‌کنند.

برخی از سودانیان، برای ابرازِ ارادت خود نسبت به رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران (ره)، نام «خمینی» را برای فرزندان خود برگزیده‌اند. به‌عنوان مثال، شهید محمّد طه محمّد احمد، سردبیر نشریه عربی زبان الوفاق، چاپ سودان، خود را یکی از دلدادگان امام خمینی (ره) معرفی می‌کرد و برای ابراز ارادت به رهبر کبیر انقلاب اسلامی ایران ، نام فرزندش را «خمینی» نهاده بود. او می‌گفت:

«نام پسر من، خمینی صغیر است. چون خمینی کبیر یک نفر بیشتر نیست و او امام خمینی (ره) است.»

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، توجّه بسیاری از مردم سودان، از جمله شاعران معاصر ‌این سرزمین، به تحوّلات و رویدادهای ‌ایران اسلامی، معطوف گشته و بر همین اساس، پیروزی انقلاب اسلامی ‌ایران و دستاوردهای آن، در اشعار آنان بازتاب گسترده‌ای داشته است.

اغلب شاعرانِ نام آشنایِ سودان، مانند سیف الدّین الدّسوقی، نورالدّین عبدالرّحمن الیمنی، دکتر سعد عبدالقادر العاقب، درباره انقلاب اسلامی ‌ایران، دستاوردها و بازتاب جهانی آن یا در توصیف رهبر کبیر انقلاب اسلامی، حضرت امام خمینی(ره) ، مقام معظّم رهبری، مدّظلّه‌‌العالی و برخی مقامات و مسئولان کشورمان و همچنین رشادت‌ها و پایمرد یهای دلاوران دلیر ‌ایرانی، اشعاری را سروده‌اند.

در‌این بخش، برای رعایت اختصار در کلام، تنها به ذکر یک نمونه از سروده‌های شاعران سودانی درباره انقلاب اسلامی ‌ایران و امام خمینی (ره) بسنده می شود:

دکتر سعد عبدالقادر العاقب، یکی از شاعران سودانی، به مناسبت سالگرد ارتحال حضرت امام خمینی (ره) شعری را با عنوان «ذکری الإمام» سروده که متن کامل آن به شرح زیر است:

1ـ ضَوءُ نَجمٍ من خُمَینٍ أشرَقا فی ظلامٍ فأنار الأفقا

2ـ موسویٌّ بینَ کفَّیه عَصًی بَطَلَ السِّحرُ بِها و احتَرَقا

3ـ حَلّ فی الأرض فلم یبقَ سِوی باطلٍ صَمَّ و حَقٍّ نَطَقا

4ـ‌ایةُ اللهِ و من ‌ایاتِهِ بَشرٌ فینا أقاموا الطُرُقا

5ـ و مضَی یَتبَعُ آلَ المصطفی فَهُمُ الأصلُ الّذی فیهِ ارتقَی

6ـ کان روحُ الله مِن آثارِهِم فَلَهُ مِنهُم لِواءٌ خَفَقا

7ـ أورَثوهُ ذ ا فِقارٍ باتِرًا فَرَّ مِنهُ المُعتدی إذ بَرَقا

8ـ حلَّ فی ‌ایرانَ فَانصاعت لَهُ کُلُّ أرضٍ حُرَّةٍ إذ صَدَقا

9ـ ضاءَ فی طَهرانَ فی الخُرطومِ فی فاسَ فی فَرغانةٍ فی جِلَِّقا

10ـ رفَع الظلمَ إمامٌ عادلٌ مِن ‌ترابٍ کاد أن یَختَنِقا

11ـ فَهُوَ بَدرٌ مُذ بَدَت طَلعَتُهُ إنجَلی اللّیلُ و ما قد وَسَقا

12ـ فی بلادٍ غَبَرَت مِن ظُلمِها فَکَساها عَدلُهُ إستَبرَقا

13ـ رَجَفَ الکُفّارُ مِن ثَورَتِهِ و بُغاةُ الأرضِ صاروا ِمزَقا

14ـ فَهوَ فَوقَ الأرض لَیثٌ خادِرٌ وَ هُوَ بَینَ السُّحبِ نَسرٌ حَلَّقا

15ـ فَابنُُ رُشدی لَم یَزَل فی هَرَبٍ مِن وَعید اللَّیثِ أمسی فَرِقا

16ـ إنَّ یَومَ القُدسِ شَمسٌ شَرَقَت ضَوؤُ‌ها قَولُ إمامٍ أصدَقا

17ـ کان روحُ اللهِ فیهِ قائداً و لِنَصرِ اللهِ کانَ الأسبَقا

ترجمه اشعار دکتر سعد عبدالقادر العاقب، باعنوان «یاد امام»:

1. ستاره‌ای از آسمان خُمین درخشید و در میان تاریک یها، کرانه‌ها را روشنی بخشید.

2. مردی از تبار موسی که عصایی در دست داشت و با آن سحرها و جادوها را باطل ساخت.

3 . با آمدنِ او ، بر روی زمین حقّ و حقیقت، آشکار و باطل ناپدید گردید.

4. ‌آیتی از سوی خداوند و انسانی که از میان ما برخاست و راه و رسم زندگی را برای ما روشن ساخت.[i]

5 . او از خاندان حضرت مصطفی(ص) پیروی م یکرد؛ زیرا آنان اصل و اساس هر‌ترقّی و پیشرفتی هستند.

6. روح‌الله، یکی از یادگارانِ آن بزرگواران بود که پرچمِ آنان را برافراشت.

7. خاندان حضرت مصطفی(ص) برای او ذوالفقار برّنده و تیزی به ارث گذاشته بودند که تجاوزگران از برق آن پای به فرار نهادند.

8 . گرچه او در‌ایران بود ؛ ولی مردمانِ آزاد و سرافراز، در هر گوشه از جهان، راه او را تأیید و از دستوراتش پیروی کردند.

9. فروغ او نه تنها تهران، بلکه خارطوم ، فاس، فَرغانه و دمشق را نیز، روشنی بخشید .

10. امام عادلی بود که در سراسر کره خاکی، ظلم و ستمِ خفقان آور را، از بین برد.

11. او قرص ماهی بود که با آغاز تابشش، تاریکی شب را، زدود.

12. و کشوری را که غبارِ ظلم و ستم همه جایش را فرا گرفته بود، با عدل و داد خویش ، منوّر ساخت.

13. با انقلابِ او، کافران برخود لرزیدند و سرکشانِ زمین فرو پاشیدند. 

14. او شیری بر روی زمین و شاهینی برفرازِ ابرها بود.

15. از ‌این رو، سلمانِ رشدی، هنوز از بیم فریاد شجاعانه آن شیر، گریزان و هراسان است.

16. همانا، به فرمانِ آن امام، نورانیّت روز قدس، مانند خورشید همه جا را فراگرفت. 

17. پیشگامِ روزِ قدس روح‌الله بود که پیش از اعلام‌ این ‌روزِ جهانی، با یاری و لطف الهی، به پیروزی دست یافته بود[iii].

رویکرد و عملکرد نظام سیاسی به انقلاب اسلامی‌ و جمهوری اسلامی ایران

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، کشورهای آفریقایی، از جمله سودان، در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار شدند. روابط جمهوری اسلام ی ایران و جمهوری سودان، در دهه‌های اخیر، روبه گسترش بوده و مقامات و مسئولان دو کشور نیز در راستای گسترش هر چه بیشتر‌ این روابط در همه ابعاد آن ـ اعم از سیاسی، اقتصادی و فرهنگی ـ کوشیده‌اند و در مقابلِ بسیاری از مسائل مهم بین‌المللی، مواضع مشترک یا همسو اتّخاذ کرده‌اند. اغلبِ مقامات بلندپایه سودانی، انقلاب اسلامی ایران را الهام‌بخش جهان اسلام می‌دانند و چشم امید به آن دارند.

به‌عنوان مثال، آقای عمر حسن البشیر، رئیس شورای انقلاب نجات ملّی سودان [iiii] در دیدار مورخ 1369/9/21 هـ.ش با مقام معظّم رهبری چنین گفته است:‌

«انقلاب اسلامی‌واقعه‌ی بسیارعظیمی‌ است و ما همواره به آن با چشم امید نگاه کرده‌ایم و آن را الهام‌بخش خود م یدانیم. پیروزی انقلاب اسلامی ‌در‌ایران به ما اطمینان داد که به‌رغم مشکلات تحمیل شده از سوی دشمنان،‌ حرکت خود را به سمت اسلام ادامه دهیم و در‌ این راه به خدا توکّل کنیم.»

به منظورِ آشنایی بیشتر خوانندگان گرامی ‌با دیدگاه‌های مقامات جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، درباره اهمیت روابط دو کشور، در‌ اینجا نمونه‌هایی از گفتارهای ‌ایشان در دهه‌های اخیر اشاره می‌شود.

روابط‌ ایران و سودان از دیدگاه سران دو کشور

در تاریخ 1368/3/18 وزیر اطّلاعات و فرهنگ سودان، در دیدار با حضرت‌ آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی، ضمن عرض تسلیت رهبری سودان اظهار داشت:

«حضرت امام خمینی(ره) نه تنها امام مردم ‌ایران بلکه امام جهان اسلام بودند. ‌این شخصیّت بزرگ در قلب ما جای دارد و در حقیقت مشوّق ما برای انقلاب در سودان ، امام خمینی(ره) بودند».

حضرت ‌آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظّم انقلاب اسلامی ‌و ولی امر مسلمین، در تاریخ 1369/9/21 در دیدار آقای عمر حسن البشیر، رئیس شورای انقلاب نجات ملّی سودان[iv] با ‌ایشان طی بیاناتی تلاش‌های به عمل آمده در جهت تطبیق قوانین سودان با احکام اسلام و قرآن و حرکت ملّت مسلمان آن کشور به سوی اهداف اسلامی‌ را برای مسلمانان جهان مسرّت‌بخش توصیف کردند. رهبر معظّم انقلاب اسلامی، با اشاره به پایبندی ملّت سودان به دین مبین اسلام فرمودند:

«علیرغم مخالفت قدرت‌های استکباری ما امیدواریم که حرکت آغاز شده در سودان به تحقّق حاکمیّت اسلام در آن کشور بیانجامد. ملّت مسلمان سودان می‌تواند در برابر فشارهای وارده ازسوی دشمنان اسلام بایستد و برای ‌این منظور حضور مردم در صحنه و تقویت ‌ایمان اسلامی‌در آنها حائز اهمیت خاصی است.»

مقام معظّم رهبری، ‌ایران اسلامی ‌را نمونه‌ای از حرکت عظیم اسلامی‌ذکر کردند و افزودند:

«خداوند متعال به مسلمانان عزّت و شوکت عنایت فرموده و اراده کرده است که اسلام در دنیا زنده شود. لذا برای حفظ ‌این نعمت، مسئولیت بزرگی متوجّه همه‌ی ماست.‌ ما اطمینان داریم که با اتّکا بر خداوند متعال و تحکیم بخشیدن به پیوند با مردم،‌ از نصرت الهی نیز برخوردار خواهیم شد.»

رهبر معظّم انقلاب اسلامی، ضرورت اعتماد ملّت‌های مسلمان به توانایی‌ها و امکانات خود، برای‌ ایجاد یک تحوّل واقعی فرهنگی را یادآور شدند و فرمودند:

«آینده بسیار روشنی پیش روی ما قراردارد. ملّت سودان ازلحاظ اعتقادات اسلامی ‌و محبّت به اهل بیت پیامبر(ص) به مردم‌ ایران بسیار نزدیک است و انتظار می‌رود که ارتباط و همکاری بیشتری بین دو کشور به وجود‌ آید.»

آقای عمر حسن البشیر، رئیس شورای انقلاب نجات ملّی سودان، خوشحالی خود را از فراهم آمدن امکان دیدار با رهبر انقلاب اسلامی ‌ابراز داشت و گفت:‌

«انقلاب اسلامی ‌واقعه‌ی بسیارعظیمی ‌است و ما همواره به آن با چشم امید نگاه کرده‌ایم و آن را الهام‌بخش خود می دانیم. پیروزی انقلاب اسلامی ‌در ‌ایران به ما اطمینان داد که عل یرغم مشکلات تحمیل شده از سوی دشمنان،‌ حرکت خود را به سمت اسلام ادامه دهیم و در ‌این راه به خدا توکّل کنیم.»

رئیس شورای انقلاب نجات ملّی سودان،‌ جمهوری اسلامی ‌ایران را به‌عنوان یک کشور اسلامی ‌مدرن و تکیه‌گاه مسلمانان جهان توصیف کرد و گفت:‌

«ما اسلامی‌کردن زندگی مردم سودان را عملاً آغاز کرده‌ایم و قصد داریم برای‌ این منظور از تجربیّات انقلاب عظیم‌ ایران استفاده کنیم. ما با تحریم ربا،‌ نظام بانکی سودان را اسلامی‌کرده و انتظار داریم جمهوری اسلامی‌ ایران نیز تجربیّات خود را برای اسلامی‌کردن قوانین در اختیار ما قراردهد. ما به جمهوری اسلامی‌ایران و رهبری حضرت ‌آیت‌الله خامنه‌ای برای برقراری وحدت مسلمانان اطمینان داریم و آماده‌ایم نقش خود را در ‌این راه به انجام رسانیم».

حضرت ‌‌آیت‌الله‌ خامنه‌ای‌، رهبر انقلاب‌ اسلامی،‌ در تاریخ 1372/8/24 در دیدار آقای‌ محمّد الامین ‌خلیفه،‌ رئیس‌ مجلس‌ سودان‌ و هیأت‌ همراه‌ نقش‌ مردم‌ سودان‌ را در حمایت‌ از دولت‌ آن‌ کشور برای‌ مقاومت‌ در برابر دشمان‌ خود حائز اهمیت‌ توصیف‌ کردند و فرمودند:

«کشور سودان‌ به‌ لحاظ موقعیت‌ جغرافیای‌ سیاسی‌، وضع‌ حساسی‌ دارد زیرا می‌تواند با منطقه‌ عربی‌ که‌ بخش‌ عظیمی ‌از دنیاست‌ به‌ راحتی‌ ارتباط برقرار کند و‌این‌ مهم‌ در کنار عوامل‌ دیگر سبب‌ شده‌ است‌ استکبار جهانی‌ حساسیت‌های‌ زیادی‌ را از خود نشان‌ دهد. امّا دولت‌ سودان‌ که‌ در داخل‌ ملّت‌ مسلمان‌ خود ریشه‌ دارد و به‌ مردم‌ متکّی‌ است‌، به‌رغم‌ مواجهه‌ با دشمنان‌ متعدّد، محکم‌، پابرجا و مقاوم‌ در مسیر اهداف‌ اسلامی ‌به‌ حرکت‌ خود ادامه‌ می‌دهد.»

رهبر معظّم‌ انقلاب‌ اسلامی‌، تمسّک‌ به‌ دین‌ اسلام‌ را لازمه‌ بقای‌ دولت‌ انقلابی‌ سودان‌ دانستند و فرمودند:

«تمسّک‌ به‌ اسلام‌ در ذات‌ و بطن‌ خود نصرت‌ و پیروزی‌ بر همه‌ موانع‌ را به‌ همراه‌ دارد و تجربه‌ تاریخ‌ اسلام‌ نشان‌ می‌دهد که‌ جهاد در راه‌‌ ایمان‌ و اعتقاد همواره‌ با پیروزی‌ توأم‌ بوده‌ است.»

مقام‌ معظّم‌ رهبری‌ از ‌ایجاد ناامیدی‌ در مسئولین‌ و مردم‌ به‌عنوان بزرگترین‌ حربه‌ دشمن‌ یاد کردند و خطاب‌ به‌ رئیس‌ مجلس‌ ملّی‌ سودان‌ فرمودند:

«تجربه‌های‌ ما همانند انقلاب‌ اسلامی ‌متعلق‌ به‌ ملّت‌های‌ مسلمان‌ است‌ و مسئولین‌ دولت‌ سودان‌ باید به ‌‌آینده‌ای‌ روشن‌ و توأم‌ با پیروزی‌ امیدوار باشند. زیرا پایداری‌ حکومت‌ سودان‌ دلیل‌ واضحی‌ بر ضعف‌ و ناتوانی‌ دشمنان‌ ملّت‌ مسلمان‌‌ این‌ کشور است‌ و تجربه‌ انقلاب‌ اسلامی ‌ایران‌ نیز همین‌ واقعیت‌ را اثبات‌ می‌کند.»

رهبر انقلاب‌ اسلامی،‌ ضرورت‌ توجّه‌ دولت‌ سودان‌ را به‌ شیوه‌ها و‌ترفندهای‌ مختلف‌ استکبار جهانی‌ در برخورد با کشورهای‌ مستقل‌ مورد تأکید قرار دادند و در پایان‌ سخنانشان‌ استمرار قدرتمندانه‌ نهضت‌ اسلامی‌ را در سودان‌ آرزو کردند. در ‌این‌ دیدار، آقای‌ محمّد الامین‌ خلیفه‌، رئیس‌ مجلس‌ ملّی‌ سودان،‌ طی‌ سخنانی‌ ضمن‌ ابراز خرسندی‌ از امکان‌ دیدار با ولی‌ امر مسلمین‌ گفت‌:

«انقلاب‌ مردم‌ سودان‌ از انقلاب‌ اسلامی ‌ایران‌ الهام‌ گرفته‌ است‌ و ما در کشور خود در پی‌ احیای‌ دین‌ و ارزش‌های‌ بلند آسمانی‌ هستیم‌.»

وی‌ از حضرت‌ امام‌ خمینی‌، رضوان‌‌الله‌‌ تعالی‌‌علیه‌، به‌عنوان احیاگر مجدد و عظمت‌ دین‌ مبین‌ اسلام‌ نام‌ برد و گفت‌:

«انقلاب‌ اسلامی ‌عزّت‌ و شرف‌ مسلمین‌ را اعاده‌ کرده‌ است‌ و به‌ همین‌ سبب‌ تنها مختص‌ ملّت ‌‌ایران‌ نیست‌ و‌این‌ انقلاب‌ به‌ عموم‌ مسلمین‌ جهان‌ تعلق‌ دارد.»

رئیس‌ مجلس‌ ملّی‌ سودان،‌ شیعه‌ و سنی‌ را شاخه‌های‌ درخت‌ نیرومند اسلام‌ خواند و گفت‌:

«مردم‌ مسلمان‌ سودان‌ در انقلاب‌ خود از ارزش‌ها و مبانی‌ اعتقادی‌ و اخلاقی‌ انقلاب‌ اسلامی‌ ایران‌ و امام‌ خمینی‌(رض‌) الهام‌ گرفته‌اند و عمیقا دوستدار اهل‌ بیت‌ نبوّت‌ هستند».

حضرت ‌آیت‌الله خامنه‌اى، رهبر معظّم انقلاب اسلامی، در تاریخ 1376/9/19، در دیدار آقاى عمرالبشیر، رئیس جمهور سودان، تمسّک سودان به اسلام در مقابله با توطئه‌هاى آمریکا و اسرائیل را موجب تمایز و برجستگى‌ این کشور در جهان اسلام دانستند و از ‌ایستادگى و مقاومت به‌عنوان یک تجربه موفّق و مشترک‌ ایران و سودان یاد کردند. حضرت آیت‌الله خامنه‌اى، رهبر معظّم انقلاب اسلامى، در تاریخ 1378/3/31 در دیدار آقاى حسن عبدالله التّرابى، رئیس مجلس سودان، مهم‌ترین وجه مشترک روابط‌ ایران و سودان را حکومت اسلامى و تلاش براى گسترش شریعت اسلامى بیان و تأکید کردند:

«تمام دشمن یهاى استکبار با دو کشور ‌ایران و سودان، به دلیل عمل به اسلام است.»

در‌این دیدار پیش از سخنان مقام معظّم رهبرى، آقاى حسن التّرابى رئیس مجلس سودان ضمن ارائه گزارشى از وضعیت کشور خود، به توطئه‌هاى مختلف دشمنان اسلام اشاره کرد و ضرورت اتّحاد بیش از پیش کشورهاى اسلامى را مورد تأکید قرار داد. حضرت ‌آیت الله خامنه‌ای، رهبر معظّم انقلاب اسلامی، در تاریخ 1385/2/5 در دیدار آقای عمرالبشیر، رئیس‌جمهور سودان و هیأت همراه، از سودان به‌عنوان پهناورترین کشور اسلامی ‌با تمدّنی کهن و منابع سرشار طبیعی و استعدادهای انسانی فراوان یاد و خاطرنشان کردند:

«دولت سودان به دلیل مواضع و عملکرد مستقل خود تحت فشار قدرت‌های خارجی قرار گرفته است که امیدواریم با حفظ یکپارچگی، همان‌گونه که مشکل جنوب سودان حل شد[v]، مشکل غرب ‌این کشور نیز برطرف شود.»

دیدار آقای عمرالبشیر، رئیس‌جمهور سودان، با ابراز خرسندی از گسترش روزافزون روابط دو کشور، موفّقیّت جمهوری اسلامی ایران را در دستیابی به فناوری صلح‌آمیز هسته‌ای پیروزی بزرگی برای دنیای اسلام خواند و تأکید کرد:

«توانایی و پیشرفت‌ایران، در واقع افزایش قدرت جهان اسلام است.»

وی ضمن تشریح آخرین اوضاع سودان پس از امضای قرارداد صلح جنوب سودان[vi] و همچنین وضع دارفور و تبلیغات دروغین رسانه‌های غربی در ‌این‌باره گفت:

«علت فشارهای کنونی به دولت سودان، جهت‌گیری اسلامی ‌ این کشور و ذخایر فراوان نفت سودان است. اما مردم توانایی دفاع از حقوق خود را دارند و در مقابل ‌ این فشارها تسلیم نخواهند شد.»

وی همچنین تأکید کرد مواضع تهران و خارطوم در زمینه مسائل مختلف از جمله مسائل عراق، فلسطین، لبنان و سوریه یکسان است و دو کشور می‌توانند علاوه‌بر همکاری مسائل، در عرصه‌های اقتصادی نیز روابط خود را بیش از پیش گسترش دهند. حضرت آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظّم انقلاب اسلامی، در تاریخ 1390/4/5 در دیدار آقای عمرالبشیر، رئیس‌جمهور سودان و هیأت همراه، به مسائل سودان و فشارهای غرب به ‌ این کشور اشاره و تأکید کردند:

«جمهوری اسلامی ایران از حکومت اسلامی، دولت و ملّت سودان که مصمّم به حفظ استقلال، اسلامیّت و یکپارچگی سرزمین خود هستند، حمایت می‌کند.»

حضرت ‌آیت‌الله خامنه‌ای افزودند:

«ایستادگی و مقاومت دولت و ملّت سودان در برابر توطئه‌ها و فشارهای امریکا، رژیم صهیونیستی و غرب قابل قدردانی است.»

ایشان تأکید کردند:

«در شرایط کنونی باید تمام جناح‌ها و گروه‌ها در سودان، هوشیار و متحد باشند.»

دیدار آقای عمرالبشیر، رئیس‌جمهور سودان، روابط ‌ایران و سودان را مستحکم و خوب ارزیابی کرد و ضمن قدردانی از حمایت‌های جمهوری اسلامی ایران گفت:

«با وجود فشارهای غرب، دولت و ملّت سودان در مقابل‌ این فشارها ‌ایستادگی کرده‌اند و به ‌ اینده امیدوار هستند.»

ملاحظه

همان‌گونه که در صفحات پیشین اشاره گردید، متأسفانه، از سال 1393هـ.ش، روابط بین دو کشور رویکردهای دولت‌های جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان، نسبت به یکدیگر تغییر کرد و اختلافات اساسی در مواضع آنها در قبایل مسائل مهم بین‌المللی مانند مسأله یمن، آشکار و روابط فیمابین دو کشور نیز، نسبتاً محدود شد.

ایرانیان مقیم

تعداد ‌ایرانیان مقیم سودان، چندان زیاد و قابل توجّه نیست. ‌ایرانیان ساکن در جمهوری سودان، در مجموع کمتر از یک هزار نفر و شامل دو گروه کلی زیر هستند:

نخست: کارکنان دولت یا مأموران اعزامی ‌از سوی دولت جمهوری اسلامی ایران، مانند سفیر، اعضای هیأت نمایندگی سیاسی، رایزن و نمایندگان فرهنگی، مدیر و معلمان مدرسه‌ایرانی، نماینده جمعیّت هلال احمر جمهوری اسلامی ایران، مدیر معهد الامام جعفر الصّادق(ع). معمولاً،‌ این گروه از افراد، با اعضای خانواده خود، به محل مأموریت اعزام می‌شوند.

دوم: افراد غیردولتی، شامل دانشجویان، اشخاص و گروه‌های اعزامی‌ از سوی مؤسسات و شرکت‌های خصوصی که بیشتر در بخش‌های تولیدی یا اقتصادی و اجرای پروژه‌هایی مانند گازرسانی، سدسازی و احداث نیروگاه فعالیت دارند.

زمینه‌ها و راهکارهای توسعه روابط فرهنگی

پیش از ارائه پیشنهادها و راهکارهای توسعه روابط فرهنگی بین دو کشور ضروری است به نقاط قوّت، نقاط ضعف، فرصت‌ها و تهدیدهای فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری سودان، اشاره شود:

نقاط قوّت

مهم‌ترین نقاط قوّت فعالیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سودان، را می‌توان چنین برشمرد:

• روابط دیرینه تاریخی و فرهنگی که موجب شده است تاریخ، تمدن و فرهنگ ‌ایران، نخبگان فرهنگی، شعرا و نویسندگان ‌ایرانی همواره مورد توجّه محافل علمی‌ سودان باشند؛

• تنظیم درست سیاست‌های کلی کشور؛
• هماهنگی مجموعه کارشناسان در اجرای سیاست‌های فرهنگی در سودان در برخی دوره‌ها؛
• تنظیم روش‌های اجرایی مطلوب برای دستیابی به اهداف در برخی سال‌ها.

نقاط ضعف

برخی نقاط ضعف فعالیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سودان، عبارت‌اند از:

• شفاف نبودن روابط فرهنگی و‌ایجاد شبهه برای بعضی از سودانیان در برخی سال‌ها؛
• محدود شدن تعاملات فرهنگی ‌ایران و سودان در سطح دولتی در برخی دوره‌ها؛
• ضعف روابط رسانه‌ای. 

فرصت‌ها

مهم‌ترین فرصت‌های فعالیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سودان را، می‌توان ‌ این‌گونه برشمرد:

• علاقه مردم سودان به ‌ایران و دیدگاه مثبت آنان به انقلاب اسلامی ایران؛
• توجّه ویژه مسلمانان سودان به قرآن کریم و کثرت حافظان کشور؛ 
• علاقه‌مندی بیشترِ مسلمانان سودان به اهل البیت، علیهم السّلام؛
• علاقه‌مندی بسیاری از سودانیان به زبان و ادبیات فارسی؛
• آشنایی ادیبان و شاعران سودانی با شعرای نام آشنای ‌ایرانی؛
• آمادگی دانشگاه‌های سودان برای همکاری‌های آموزشی و‌ایجاد کرسی‌های اسلام‌شناسی و زبان و ادبیات فارسی؛
• امکان بهره‌برداری از سرمایه گذاری‌های انجام شده روی دانش آموختگان سودانی دانشگاه‌های ‌ایران؛
• امکان بهره‌برداری از طلاب و دانش آموختگان جامعة المصطفی العالمیة؛
• امکان پخش فیلم‌های سینمایی و مجموعه‌های تلویزیونی ‌ایرانی در سودان.

تهدیدها

برخی تهدیدهای فعالیت فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سودان، عبارت‌اند از:

• حسّاسیّت برخی از کشورها نسبت به فعالیت‌های مرتبط با انقلاب اسلامی؛
• نفوذ فرهنگی آمریکا و کشورهای اروپایی درسودان؛
• تبلیغات گسترده آمریکا و کشورهای اروپایی برای کاهش نقش منطقه‌ای ‌ایران و جلوگیری از نفوذ فرهنگی و سیاسی آن؛
• سهولت اثرپذیری مردم سودان از فرهنگ وارداتی غربی به دلیل زیرساخت‌های سست فرهنگ بومی؛
• درگیری‌های داخلی در سودان و تأثیرگذاری آنها بر ساختارهای فرهنگی و اقتصادی ‌ این کشور.

پیشنهادها و راهکارها

در سه دهه اخیر، اقدامات ارزشمندی برای توسعه و تحکیم روابط فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان صورت گرفته است. ولی هنوز ظرفیت‌ها و فرصت‌های بسیاری زمینه وجود دارند که با بهره‌گیری از آنها می‌توان روابط دو کشور را بیش از پیش گسترش داد. راستا، پیشنهاد می‌شود اقدامات زیر صورت پذیرد:

• تنظیم نهایی راهبرد فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در سودان و ابلاغ آن برای اجرا؛
• تلاش برای جلب اعتماد مسئولان دولتی سودان توسط نمایندگان فرهنگی جمهوری اسلامی ایران و پرهیز از هرگونه فعالیت حساسیت برانگیز؛
• حفظ روابط گذشته رایزنی فرهنگی با مقامات و مسئولان دولتی و شخصیت‌های علمی‌و فرهنگی؛
• تحکیم و گسترش ارتباطات با شیوخ و علمای دینی؛
• گسترش روابط با دانشگاه‌های مهم سودان، برای توسعه همکاری‌های علمی، پژوهشی و آموزشی؛
• ایجاد کرسی‌های اسلام شناسی در دانشگاه‌های سودان، برای تبیین معارف اهل البیت، علیهم السّلام، با توجّه اشتیاق بسیاری از سودانیان به‌ این معارف و اعلام آمادگی علمای دینی و رؤسای برخی دانشگاه‌های سودان برای همکاری زمینه؛
• اعزام گروه‌های قرآنی به‌ویژه حافظان و قاریان برای اجرای برنامه در مراکز علمی ‌و فرهنگی سودان؛
• راه‌‌اندازی کرسی زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه‌های سودان، با عنایت به علاقه‌مندی بسیاری از دانشجویان سودانی به زبان فارسی و اعلام آمادگی چندین دانشگاه سودان برای همکاری زمینه؛
• تلاش برای تحکیم وحدت اسلامی‌با تأکید بر مشترکات فرهنگی و مذهبی بین مسلمانان و پرهیز از اقدامات حساسیت برانگیز؛
• همکاری مراکز سینمایی دو کشور برای تولید فیلم‌های مشترک و مستند با موضوعات مختلف فرهنگی و اجتماعی؛
• همکاری شبکه‌های رادیو و تلویزیونی دو کشور، برای تولید و پخش برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی، به‌ویژه مجموعه‌ها و فیلم‌های تلویزیونی؛
• همکاری مراکز فرهنگی و هنری‌ایران و سودان، برای معرفی آثار فرهنگی و هنری دو کشور؛
• حضور در نمایشگاه‌های فرهنگی و هنری دو کشور که در سطح بین‌المللی برگزار می‌شوند؛
• حضور و مشارکت فعالانه در مراسم و برنامه‌های مردمی نظیر جشن‌های میلاد النبی، صلّی الله علیه و آله و سلّم، جشنواره‌های سالانه طریقت‌های صوفیّه و گروه‌های مختلف فرهنگی و مذهبی، تجلیل و گرامیداشت شخصیّت‌های برجسته فرهنگی، هنری و مذهبی، میزگردها، نشست­ها و همایش‌های علمی و فرهنگی برای بهره‌برداری از دیپلماسی مردمی.

نیز نگاه کنید به

روابط آرژانتین با ج.ا.ایران؛ روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط روسیه با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تونس با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ژاپن با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط کوبا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط لبنان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ایران و چین؛ روابط جمهوری سنگال با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط فرانسه با ج.ا. ایران؛ روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط زیمبابوه با ج. ا. ایران؛ روابط تایلند با ج.ا.ایران؛ روابط اوکراین با ج. ا. ایران؛ روابط اسپانیا با ج. ا. ایران؛ روابط اردن با ج.ا.ایران؛ روابط اتیوپی با ج.ا.ایران؛ روابط سیرالئون با ج. ا. ایران؛ روابط قطر با ج. ا. ایران؛ روابط سریلانکا با ج.ا.ایران؛ روابط گرجستان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تاجیکستان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط بنگلادش با ج.ا.ایران؛ روابط قزاقستان با جمهوری اسلامی ایران

پاورقی

[i] ترجمه بیت چهارم این سروده، با اندکی تصرّف صورت گرفته است. برای بیان معنای دقیق‌تر آن توضیح این نکته ضروری است که شاعر در مصرع دوم از بیت چهارم، عبارت «بَشرٌ فینا أقاموا الطُرُقا» به‌کار برده که معنای اصلی آن، این‌گونه است: «انسانی که در میان ما طریقتی را برپا ساخت و شیخ طریقت ماست.»

باتوجّه به رواج تصوّف در سودان، شیوخ طریقت‌ها، نزد سودانیان از احترام بی‌نظیر و بسیار بالایی برخوردارند. شاعر هم با استفاده از عبارت «شیخ طریقت» برای حضرت امام (ره) قصد آن داشته که حدّ اکثر احترام را برای ایشان بیان کند.

درباره میزانِ «احترام به شخصیت‌های علمی و مذهبی» در سودان، در بخش دوم همین کتاب، توضیحاتی ارائه شده است.

[ii] نقش سفارت جمهوری اسلامی ایران و شورای انجمن های دوستی سودان در گسترش دیپلماسی مردمی و روابط بین دو کشور در سال های 2004 تا 2012 م. (سال های 1387 تا 1391 هـ.ش)

[iii]علاقه‌مندان به کسب آگاهی بیشتر درباره حضور فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در جمهوری سودان، می‌توانند به کتاب «فاعلیة العلاقات العامّة فی تطویر الدّبلوماسیه الشّعبیة لسفارة الجمهوریة الاسلامیة الایرانیة و مجلس الصّداقة الشّعبیة العالمیة فی فترة 2008 ـ 2012»[ii] نوشته رقیه احمد صالح مراجعه کنند. دکتر رقیه احمد صالح، پایان نامه دکتری ـ که در سال 1392 به دانشگاه اُم دُرمان ارائه شده ـ روابط بین دو کشور جمهوری اسلامی ایران و جمهوری سودان را در فاصله سال‌های 1387 تا 1391 بررسی کرده است.

[iiii] رئیس جمهور فعلی سودان

[iv] با انقلاب نجات ملّی سودان علیه صادق المهدی در 30 ژوئن 1989م. (دهم تیر ماه 1368) ژنرال عمر حسن احمد البشیر و نظامیان هم‌پیمان او به قدرت رسیدند و کشور را به مدّت چهار سال، با شورایی به نام «شورای انقلاب نجات ملّی سودان» به ریاست عمر البشیر اداره کردند. سرانجام در سال 1993م. (1372هـ. ش) شورای یادشده، ژنرال عمر البشیر، به‌عنوان رئیس‌جمهور منصوب کرد.

[v] توضیح اینکه مطلب یادشده اشاره دارد به پایان درگیری‌های جنوب سودان پس از امضای «موافقتنامه جامع صلح جنوب»

[vi] «موافقتنامه جامع صلح جنوب سودان»، باعنوان «موافقتنامه نیواشا»، در تاریخ دهم ژانویه 2005م. (برابر با بیستم دی ماه 1383هـ.ش) در کشور کنیا، به امضای معاون اوّل وقت سودان، علی عثمان محمد طه و رئیس جنبش آزادی‌بخش مردمی جنوب سودان (SPLM)، جان گارانگ، رسید و به درگیری‌های جنوب سودان پایان بخشید.

منبع اصلی

معماریان، مریم، امیدی، مصطفی (1394). جامعه و فرهنگ سودان. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص. 345-378.

نویسندگان مقاله

مریم معماریان و مصطفی امیدی