روابط اتیوپی با ج.ا.ایران

ایران و اتیوپی (1403). برگرفته از سایت ایکنا، قابل بازیابی از https://iqna.ir/fa/news/3741545/

اتیوپی از معدود کشورهای قاره آفریقا است که پیشینه مناسبات آن با ایران به هزاران سال قبل و به زمان سلطنت کمبوجیه (522-529 ق.م) پادشاه هخامنشی و لشگرکشی وی به خاک مصر باز‌ می‌گردد. کمبوجیه پس از فتح مصر، تصمیم به تصرف حبشه گرفت و چون از اوضاع و احوال این سرزمین بی‌اطلاع بود عد‌ه‌ای جاسوس را با هدایا و تحف گوناگون و با هدف آشنایی با موقعیت نظامی حبشه به آن دیار گسیل داشت. پس از بازگشت فرستادگان کمبوجیه از اتیوپی شاه هخامنشی بدون در نظر گرفتن خطراتی که لشگرکشی به حبشه در برداشت سپاهی را مأمور تصرف آن کشور نمود با این حال پادشا‌ه ایران هنوز یک پنجم راه را نپیموده بود که با اتمام آذوقه و مواجه شدن با طوفان شن، از ادامه لشگرکشی به حبشه منصرف شد و پس از آن که قسمت بزرگی از سپاه خود را از دست داد به شهر تبس[i] بازگشت. کمبوجیه علیرغم بازگشت به مصر بر قسمت‌های شمالی حبشه دست یافت و بعدها برخی از حبشیان به عنوان سرباز در ارتش ایران به کار گرفته شدند.

مناسبات ایران و اتیوپی در دوره حاکمیت داریوش هخامنشی ادامه یافت (486-521 ق م) و وی در کتیبه‌های بیستون (سنگ نبشته بغستان) و نقش رستم از سرزمین کوشیا (حبشه) به عنوان جزئی از امپراتوری خود یاد کرد‌ه‌است. با این حال در این دوره ظاهرا تنها بخش‌های شمالی حبشه تحت سلطه ایران قرار داشته و بقیه این سرزمین دارای استقلال بود‌ه‌است. در زمان سلطنت خشایارشاه (466-486 ق.م) نیز گروهی از حبشیان که لباس آنها از پوست پلنگ و شیر بود و کمان‌ها و زوبین‌هایی بلند داشتند در لشکرکشی عظیم ایران علیه یونان شرکت داشتند. اطلاعاتی از روابط ایران و اتیوپی در دوره اشکانیان موجود نیست با این حال مناسبات ایران و اتیوپی در دوره ساسانیان (652-226 میلادی) توسعه یافت و مسائل تجاری و دریانوردی و حتی مسائل مذهبی در گسترش این روابط تأثیر بسزایی داشت. در زمان سلطنت قباد اول (531-488 م) امپراتور حبشه برای رفع اختلاف و دودستگی بین نصارای ایران نمایندگانی روحانی به ایران گسیل داشت. در این دوره دولت اتیوپی که دارای ناوگان دریایی بزرگی بود، در دریاهای جنوب در زمینه بازرگانی بنای رقابت با ایران را نهاد و به علت هم کیشی با رومیان همواره جانب روم را می‌گرفت. در دوره خسرو انوشیروان تشدید رقابت‌های طرفین در موضوع تجارت به ویژه ابریشم و تسلط بر راه‌های دریایی منجر به تصرف سرزمین یمن توسط ایران گردید.

پس از فتح ایران توسط اعراب مسلمان، روابط دو کشور قطع شد و تا قرن هفدهم میلادی اطلاعاتی در مورد مناسبات دو کشور موجود نیست. بر اساس برخی شواهد موجود تجار ایرانی از اواسط قرن هفدهم داد و ستد خود را با کشور اتیوپی از سر گرفتند که این مراودات تاثیرات فرهنگی مختصری نیز به دنبال داشت و برخی لغات فارسی در زبان امهریک راه یافت. در کتب تاریخی اتیوپی نمونه‌های زیادی از حضور ایرانیان در شهرهای مهم کشور اتیوپی از جمله حرار و دیره داوادر قرون هفده و هجده میلادی ذکر گردیده که نمایانگر برخی مراودات تجاری و فرهنگی میان دو کشور بود‌ه‌است، از جمله این مراودات می‌توان به اهداء یک کرگدن در قرن هفدهم میلادی توسط حاکم وقت اتیوپی به حاکم اصفهان اشاره کرد.

روابط سیاسی ایران و اتیوپی

مناسبات دو کشور در دوره پهلوی

آغاز روابط دیپلماتیک جدید بین ایران و اتیوپی، به حدود دهه سی شمسی باز می‌گردد. در سال 1329، سفیر فوق العاد‌ه‌ای از ایران به اتیوپی اعزام و پیام‌ها و هدایایی میان دولت‌های وقت رد و بدل شد. در همان سال نیز وزیر مختار اتیوپی در تهران معرفی گردید. این مقدمات اگرچه بلافاصله به استقرار نمایندگی سیاسی در دو کشور منجر نشد، اما نمایانگر تمایل طرفین به بسط مناسبات بود. در فروردین ماه سال 1340 شمسی، سفارت ایران در آدیس آبابا تأسیس شد و اولین سفیر ایران به اتیوپی اعزام گردید. با این حال سفارت ایران در شهریور 1341، ظاهرا به دلیل مشکلات مالی، تعطیل شد و امور اتیوپی مانند دوران قبل از آن به سفارت ایران در عربستان واگذار شد. در سال 1343 هیأتی از ایران به منظور بررسی امکانات توسعه روابط اقتصادی و سیاسی با اتیوپی به این کشور سفر کرد و پس از بازگشت این هیأت، در اواسط سال 1343، سفارت ایران در اتیوپی بازگشایی شد. پس از سفر امپراطور هایله سلاسی به ایران در شهریور سال 1343 مقدمات انعقاد یک موافقتنامه بازرگانی بین دو کشور فراهم شده و زمینه برای بسط و تحکیم مناسبات دو جانبه مساعدت گردید. در خرداد ماه 1347 شاه سابق ایران از اتیوپی دیدار نمود و ضمن این دیدار عهدنامه دوستی و مودت بین ایران و اتیوپی به امضا رسید و در زمینه توسعه روابط اقتصادی و تجاری دو کشور اقداماتی انجام گرفت. پس از این دیدار، بازدید هیأت‌های کارشناسی دو کشور شدت گرفت و روابط ایران و اتیوپی گسترش یافت.

در سال 1350 امپراطور هایله سلاسی در جشن‌های دو هزار و پانصد سالگی شاهنشاهی ایران شرکت کرد و دیگر مقامات عالی رتبه اتیوپی نیز در سال‌های 1351 و 1352 به ایران سفر کردند وزارت کشاورزی ایران نیز برای بررسی امکان سرمایه گذاری در تولید گوشت در اتیوپی و صدور آن به ایران و خرید گوسفند زنده از آن کشور، هیأتی را در شهریور ماه سال 1351 به اتیوپی اعزام کرد و در مهر ماه همان سال، وزیر اصلاحات ارضی اتیوپی به ایران سفر کرد. علاوه بر آن به دعوت نیروی دریایی اتیوپی، ناو جنگی «زال» نیروی دریایی ارتش جمهوری اسلامی ایران در مراسم جشن روز نیروی دریایی اتیوپی شرکت کرد. دولت ایران همچنین در سال 1352، مبلغ یکصد هزار دلار برای کمک به آسیب دیدگان خشکسالی اتیوپی اهدا کرد. در تیرماه 1353 نیز وزیر امور خارجه اتیوپی در رأس هیأتی سیاسی به ایران سفر کرد و با شاه، نخست وزیر و وزیر امور خارجه وقت ایران، ملاقات نمود.

با وجود توسعه روابط دو کشور در دوران‌هایله سلاسی، اتیوپی در ایران سفارت دایر نکرد و سفیر این کشور در هندوستان، سفیر آکرودیته در ایران بود. با روی کارآمدن منگیستو‌هایله ماریام و نزدیکی وی به بلوک شرق (شوروی و کوبا) و حمایت شاه سابق از سومالی در موضوع جنگ اوگادن، روابط دو کشور به تیرگی گرایید و دولت اتیوپی اعلام کرد بخش قابل ملاحظ‌ه‌ای از کمک‌های آمریکا به سومالی، از طریق ایران در اختیار آن کشور قرار می‌گیرد.

روابط سیاسی دو کشور پس از پیروزی انقلاب اسلامی

پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، با توجه به رابطه تیره دولت وقت اتیوپی با رژیم شاه و این که دولت اتیوپی خود را دولتی انقلابی می‌دانست روابط دو کشور رونق یافت. وزیر خارجه وقت اتیوپی، پیام تبریکی برای وزیر خارجه دولت موقت جمهوری اسلامی ایران ارسال نمود و چندی بعد نیز اتیوپی تجاوز آمریکا به صحرای طبس را محکوم کرد. پس از ترسیم اصول سیاست خارجی جمهوری اسلامی و در اولویت قرار گرفتن آفریقا و کشورهای جهان سوم، جمهوری اسلامی ایران مصمم شد روابط دوستانه‌ای با اتیوپی که دارای موقعیتی ویژه در منطقه حساس و استراتژیک شاخ آفریقا بود برقرار نماید. وجود مقر سازمان وحدت آفریقا در این کشور نیز بر اهمیت این امر افزوده بود. علاوه بر آن موقعیت استراتژیک اتیوپی، اشتراک مواضع ضد امپریالیستی دو کشور و مهم تر از آن موضع جانبدارانه اتیوپی از جمهوری اسلامی در جنگ تحمیلی از عوامل مهم علاقمندی جمهوری اسلامی به گسترش روابط با اتیوپی در دهه 1980 میلادی بود. در طول این سال‌ها هرچند روابط دو کشور گسترش یافت ولی موضوع اریتره و حمایت جمهوری اسلامی از آرمان مبارزان اریتره مانعی عمده بر سر راه گسترش هرچه بیشتر روابط دو کشور بود و مقامات اتیوپی نیز در دیدار با مقامات جمهوری اسلامی ایران به طور تلویحی از این موضوع به عنوان عامل عمده عدم گسترش روابط دو کشور یاد می‌کردند.

پس از روی کار آمدن دولت جدید اتیوپی در سال 1370، سفرها و مذاکراتی برای گسترش روابط دو کشور صورت گرفت. در همان سال مدیر کل خاورمیانه و شمال افریقای وزارت امور خارجه طی سفری به آدیس آبابا و ملاقات با ملس زناوی رئیس جمهوری دولت انتقالی، پیام شفاهی رئیس جمهوری وقت ایران (آقای هاشمی رفسنجانی) را به وی ابلاغ و تمایل و آمادگی جمهوری اسلامی ایران را برای گسترش روابط دو کشور به او ابلاغ نمود. دولت اتیوپی نیز ضمن استقبال از این امر سفارت خود در تهران را در سال 1371 بازگشایی نمود.

مدت کوتاهی بعد از بازگشایی سفارت اتیوپی در تهران تامرات لاینه، نخست وزیر وقت اتیوپی، به دعوت معاون اول رئیس جمهوری ایران، در رأس هیأتی متشکل از پنج وزیر کابینه این کشور از ایران دیدن نمود و در این سفر، چهار یادداشت تفاهم همکاری در زمینه‌های بازرگانی، ساختمان، شیلات و نفت، بین دو کشور به امضا رسید. پس از سفر نخست وزیر اتیوپی ‌به ایران دیدارهایی در سطح مدیران میانی بین دو کشور صورت گرفت. در سال 1378 و به‌دنبال ملاقات وزرای خارجه ایران و اتیوپی در کنفرانس غیر متعهدها در دوربان افریقای جنوبی، وزیر خارجه اتیوپی ‌به ایران سفر نموده و با رئیس جمهور ایران (آقای خاتمی) و وزیر امور خارجه کشورمان ملاقات و گفتوگو کرد. همچنین در همان سال، وزیر انرژی و معدن اتیوپی به عنوان نماینده ویژه مجلس زناوی ‌به ایران سفر نمود و در ملاقات با معاون اول ریاست جمهوری اسلامی، پیام کتبی نخست وزیر اتیوپی به ریاست جمهوری اسلامی ایران را تقدیم وی کرد.

مدت کوتاهی بعد از آن نیز معاون عربی و افریقای وقت وزارت خارجه به عنوان نماینده ویژه ریاست جمهوری اسلامی ایران به اتیوپی سفر نمود. وی در این سفر با نخست وزیر، معاون وزیر خارجه و دبیرکل سازمان وحدت افریقا ملاقات نمود و یادداشت تفاهم همکاری‌های اقتصادی، علمی و فنی بین جمهوری اسلامی ایران و جمهوری دموکراتیک فدرال اتیوپی به امضاء مقامات دو کشور رسید. پس از امضاء این یادداشت تفاهم اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور نیز فعالیت خود را آغاز کرد.

مناسبات دو کشور در دهه 1380 هجری شمسی در سطحی خوب و مناسب ادامه یافت و اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی دو کشور با حضور مقامات عالی‌رتبه دو کشور در تهران و آدیس آبابا برگزار گردید. در دوره ریاست جمهوری آقای محمود احمدی نژاد نیز مناسبات دو کشور توسعه یافت و هیئت‌هایی از دو کشور به کشورهای مقابل سفر کردند. که آخرین آن شرکت وزیر خارجه اتیوپی در اجلاس نهضت عدم تعهد در تهران در سال 1391 بود. اهمیت استراتژیک این کشور در منطقه شاخ آفریقا و وجود اقلیت بزرگی از مسلمانان از یک سو و موقعیت ژئوپلتیک آن در جغرافیای سیاسی قاره آفریقا و مشابهت‌های فرهنگی و تاریخی روابط دو کشور را به طور طبیعی به هم نزدیک ساخته‌است. در حال حاضر نیز این روابط بطور مطلوب و حسنه ادامه دارد.

روابط اقتصادی و تجاری ایران و اتیوپی

منطقه موسوم به شاخ افریقا، از گذشته‌های دور، به دلیل ارتباطات دریایی با اقیانوس هند و دریای سرخ و قابلیت‌های تجاری این منطقه از یک سوی و تنوع کالاهای متنوع و گوناگون همچون عاج و طلا و چوب‌های مرغوب و حیوانات کمیاب از سوی دیگر، از قطب‌های مهم تجارت دریایی با کشورهای قاره آسیا و از جمله ایران بود‌ه‌است.

پس از توسعه روابط سیاسی دو کشور در دوره پیروزی انقلاب اسلامی، روابط اقتصادی نیز رشد و توسعه بیشتری یافت. در زمان ریاست جمهوری حضرت آیت ا... خامنه‌ای، نخست وزیر اتیوپی به تهران سفر کرد و در جریان این سفر، نخستین قراردادهای اقتصادی دو کشور در زمینه‌های همکاری نفتی، فولاد و مصالح ساختمانی به امضا رسید.

پس از روی کارآمدن دولت ملس زناوی، نخستین کمیسیون همکاری‌های مشترک دو کشور در آدیس آبابا برگزار شد. در جریان این اجلاس، هیأت‌های نمایندگی تجاری و صنعتی ایران و اتیوپی مصمم شدند تا به منظور شناخت هرچه بهتر طرفین از وضع اقتصادی و ظرفیت‌های همکاری با یکدیگر، نسبت به تبادل اطلاعات بازرگانی و هیأت‌های کارشناسی بخش خصوصی اقدام کنند. در این راستا رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن اتیوپی، در سال 1378 ه.ش ضمن دیدار با همتای ایرانی خود در تهران تأکید کرد که بانک مرکزی اتیوپی برای واردات مواد شیمیایی و منسوجات و ماشین آلات از ایران، اسناد اعتباری تجار اتیوپیایی را تأیید خواهد کرد. با اعطای این تسهیلات، نخستین محموله کامیون‌های ولوو F12 شامل 50 دستگاه کامیون ساخت شرکت ایران کاوه، به ارزش 3/5 میلیون دلار، به اتیوپی صادر شد. از سوی دیگر دو کشور ارتباطات تجاری خود را در مورد خرید سایر اقلام، مانند خشکبار، فرآورده‌های نفتی، مواد آلی، فرآورده‌های خوراکی و مصنوعات فلزی توسعه دادند.

در دومین اجلاس کمیسیون همکاری‌های مشترک ایران و اتیوپی نیز (دی ماه 1380) کارشناسان دو طرف موظف شدند تا راهکارهای همکاری دو جانبه برای احداث کشتارگاه‌های صنعتی و صنایع کوچک و پایین دستی، طراحی کارخانه‌های نیشکر، پودر شیر و همچنین خط صنعتی نمک طعام و استحصال روغن از دانه‌های گیاهی را مورد ارزیابی قرار دهند.

سفرها و نشست‌های طرفین با هدف توسعه روابط اقتصادی دو کشور در دهه 1380 ه.ش ادامه یافت. از جمله این سفرها می‌توان به سفر وزیر تجارت و صنعت اتیوپی ‌به ایران اشاره کرد. وی در جریان این سفر سفر از برخی صنایع و کارخانه‌های کشورمان از جلمه مجتمع نیشکر خوزستان، پتروشیمی بندر امام خمینی و منطقه ویژه اقتصادی بندر امام بازدید نمود و در پایان این سفر نیز موافقتنامه همکاری‌های تجاری به امضای وزرای مربوط دو کشور رسید.

حجم مبادلات تجاری جمهوری اسلامی ایران با اتیوپی طی سال‌های گذشته رشد قابل قبولی داشته‌است. با این وجود مشکلاتی نیز در روابط تجاری دو کشور وجود دارد. ایران و اتیوپی، علیرغم برگزاری چند دوره کمیسیون مشترک، هنوز نتوانسته‌اند مشکل برقراری خط اعتباری که مشکل اصلی تجارت بین دو کشور است را حل نمایند. علاوه بر آن درخصوص امضای موافقتنامه اخذ مالیات مضاعف نیز اجماع حاصل نشد‌ه‌است. بدیهی است عدم مرتفع ساختن این مسائل می‌تواند به پیشی گرفتن سایر رقبای ایران در گسترش روابط تجاری با اتیوپی در آیند‌ه‌ای نزدیک بیانجامد. در واقع می‌توان گفت جمهوری اسلامی ایران، حضور پررنگی در بازار اتیوپی ندارد و اگرچه بعضی کالاهای ایرانی به صورت پراکنده و نامنظم وارد بازار اتیوپی شد‌ه‌اند و شرکت‌های ایرانی نیز در چند پروژه مشترک مانند گاز و آلومینیوم مشارکت داشته‌اند، اما حضور کالاها و شرکت‌های ایرانی برخلاف کشورهای ترکیه و چین در این کشور فراگیر نشد‌ه‌است. از دلایل اصلی این امر نیز می‌توان به عدم تبیین درست بازارهای هدف و بی رغبتی شرکت‌های توانمند ایرانی برای مشارکت در مناقصه‌های بزرگ بین المللی در قاره افریقا، کم تجربگی شرکت‌های ایران درخصوص مشارکت در مناقصه‌ها، ارائه قیمت‌های بدون کارشناسی، فقدان نگرش بلندمدت و تمایل به کسب سود در کوتاه مدت اشاره کرد.

این در حالی است که با توجه به ظرفیت‌ها و شرایط موجود در بازار اتیوپی؛ قابلیت فعالیت شرکت‌های ایرانی در پروژه‌هایی مانند آب، برق، مخابرات و راه سازی وجود دارد و حضور منظم مدیران و متخصصان شرکت‌های ایرانی در محل در راستای آگاهی از شرایط کشور اتیوپی، استخراج اطلاعات میدانی تخصصی و شناسایی شرکای توانمند اتیوپیایی از پیش نیازهای ضروری برای حضور موفق در مناقصه‌ها و اجرای آنها محسوب می‌گردد. طی سال‌های اخیر مهم ترین اقلام صادراتی ایران به اتیوپی را موارد زیر تشکیل داد‌ه‌اند:

لوازم و ظروف پلاستیکی، قیر، موم، پارافین، گوگرد، پارچه، مخمل، بیسکویت و آدامس، لبنیات، سینک ظرفشویی، کشمش و برگه زردآلو، خشکبار، مبلمان چوبی، رزین، شیشه، فولاد، کفش، ساچمه خودکار، ماشین آلات و قطعات یدکی، فنر، قلاب، چنگک و سایر مصنوعات فلزی. حجم واردات ایران از اتیوپی نیز اندک بوده و بیشتر شامل برخی قطعات ماشین آلات و خودرو می‌شد‌ه‌است.

رویکرد نظام سیاسی اتیوپی به انقلاب و جمهوری اسلامی

همانطور که در مبحث روابط سیاسی دو کشور بررسی شد مناسبات دو کشور از بدو پیروزی انقلاب اسلامی ایران همواره در حال گسترش بوده و با وجود برخی فشارهای غرب، اتیوپی هیچ‌گاه حاضر به کاهش سطح مناسبات خود با ایران اسلامی نشد‌ه‌است. در این ارتباط می‌توان گفت نظام سیاسی اتیوپی طی دهه‌های 1980، 1990 و 2000 میلادی همواره رویکرد مناسبی به جمهوری اسلامی ایران داشته‌است. با این حال برخی موضوعات در مقاطعی تیرگی نسبی روابط دو کشور را به دنبال داشته‌است. از جمله حمایت ایران از جبهه آزادی بخش خلق اریتره و جبهه آزادی بخش اریتره و افتتاح کوتاه مدت دفتر نمایندگی این دو سازمان در تهران در سال‌های نخستین پیروزی انقلاب اسلامی موجبات نارضایتی اتیوپی را به دنبال داشت. با این حال بدنبال کناره‌گیری تدریجی جمهوری اسلامی از این دو سازمان در اواسط دهه 1360 هجری شمسی، دولتمردان وقت اتیوپی سطح مناسبات خود را با ایران اسلامی ارتقاء بخشیدند که این وضعیت تاکنون نیز تداوم یافته‌است. صرف نظر از این مقدمه کوتاه باید گفت دولتمردان اتیوپی که هم در دوره حاکمیت منگیستو هایله ماریام و هم در دوره ملس زناوی خود را انقلابی و مردمی معرفی می‌کردند از این نظر خود را دارای اشتراک مواضع با جمهوری اسلامی دانسته و در برخی دیدارهای سران دو کشور نیز مقاومت و ایستادگی ایران اسلامی را در مقابل زیاده خواهی‌های غرب به ویژه در ارتباط با موضوع استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای ستود‌ه‌اند.

دولت اتیوپی در قطعنامه‌های شورای امنیت و دیگر سازمان‌های وابسته به سازمان ملل نیز به حمایت از جمهوری اسلامی پرداخته و رای منفی یا ممتنع خود را در راستای همگرایی با ایران اسلامی اعلام نمود‌ه‌است.

موافقت نامه‌های فرهنگی اتیوپی و ایران

طی سه دهه گذشته موافقت نامه‌های گوناگونی در راستای توسعه مناسبات سیاسی و اقتصادی دو کشور جمهوری اسلامی ایران و اتیوپی منعقد گشته‌است. مهم‌ترین این توافق نامه‌ها عبارتند از:

یادداشت تفاهم همکاری‌های اقتصادی بازرگانی اجلاس‌های کمیسیون مشترک شامل:

• موافقتنامه بازرگانی؛
• اصلاحیه موافقتنامه بازرگانی؛
• یادداشت تفاهم همکاری فیمابین اتاق بازرگانی ایران و اتیوپی؛
• موافقتنامه همکاری در زمینه صنایع کشتارگاه و امور پزشکی دام؛
• تفاهم‌نامه همکاری در زمینه کشاورزی؛
• تفاهم‌نامه همکاری در زمینه دامپزشکی؛
• تفاهم‌نامه همکاری در زمینه رادیو و تلویزیون؛
• تفاهم‌نامه همکاری در زمینه بهداشتی؛
• تفاهم‌نامه همکاری در زمینه جهانگردی.

مهم ترین اقدامات به عمل آمده در چارچوب روابط دو جانبه دو کشور نیز عبارتند از:

1- امضای موافقتنامه بازرگانی و پروتکل اصلاحی آن در سال 1381؛

2- امضای یادداشت تفاهم ایجاد شورای مشترک تجاری فیمابین مسئولان اتاق‌های بازرگانی دو کشور؛

3- اختصاص 1/1 میلیون دلار کمک‌های توسعه‌ای جهت هزینه به صورت کمک‌های بلاعوض و تسهیل در سرمایه‌گذاری‌های مشترک شرکت‌های ایرانی در این کشور؛

4- امضای 5 یادداشت تفاهم همکاری در زمینه‌های کشاورزی، بهداشت دام، توریستم، بهداشتی و درمانی بین دو کشور؛

برنامه‌های در دست اجرا توسط مقامات دوکشور که سهم عمد‌ه‌ای در گسترش مناسبات دو کشور دارند عبارتند از:

1- اجرایی کردن موافقتنامه بازرگانی با توجه به امضای پروتکل اصلاحی آن؛

2- پیگیری امضای موافقتنامه تجارت ترجیحی با توجه به ارائه پیش‌نویس آن توسط جمهوری اسلامی ایران به اتیوپی؛

3- همکاری در جهت ایجاد تسهیلات لازم برای توسعه همکاری‌های تجاری و سرمایه‌گذاری؛

4- حمایت از تمامی نهادهای ذیربط در زمینه توسعه صادرات و اتاق‌های بازرگانی دو کشور جهت افزایش مشارکت بنگاه‌های متوسط و کوچک در سرمایه‌گذاری‌های مشترک؛

5- توسعه روابط بازرگانی از طریق شرکت در نمایشگاه‌های بین‌المللی در کشور و معرفی کالاهای تولیدی خود از طریق برگزاری نمایشگاه در هر یک از دو کشور؛

مسائل و مشکلات در خصوص توسعه مناسبات بازرگانی:

1- عدم برگزاری مرتب اجلاس کمیسیون همکاری‌های اقتصادی مشترک فیمابین دو کشور؛

2- عدم وجود نقدینگی لازم در کشور اتیوپی؛

3- عدم وجود نیروی متخصص و توان فنی در کشور اتیوپی؛

4- عدم وجود خطوط مستقیم هوایی بین دو کشور؛

5- عدم وجود راه دریایی (کشور اتیوپی محصور در خشکی است)؛

6- عدم وجود خطوط راه آهن در کشور اتیوپی .

ایرانیان مقیم

هر چند دو کشور ایران و اتیوپی از دوره پهلوی دارای روابط سیاسی بود‌ه‌اند با این حال بدلیل بعد مسافت و وضعیت نامناسب اقتصادی این کشور، ایرانیان هیچ‌گاه برنامه‌ای برای اقامت در این کشور نداشته‌اند. از این روی در حال حاضر جدای از چند خانواده متعلق به سفارت و رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران که به صورت دور‌ه‌ای در این کشور استقرار دارند، هیچ ایرانی در این کشور زندگی نمی‌کند. البته در فصول مختلف سال برخی از تجار ایرانی برای شرکت در نمایشگاه بین المللی بازرگانی آدیس آبابا و خرید و فروش برخی کالاهای تجاری به صورت موقت در این کشور حضور می‌یابند با این حال مدت سکونت آنها معمولا کمتر از یک ما‌ه است.

ایران شناسی

علیرغم برخی اقدامات رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در خصوص تاسیس کرسی ایران شناسی و اطاق ایران در این کشور و آمادگی مقامات اتیوپیایی تاکنون اقدامی در این خصوص صورت نگرفته‌است. این در حالی است که در کتب درسی رشته تاریخ در دانشگاه آدیس آبابا و دیگر داشگاه‌های کشور اطلاعات اندکی در مورد تاریخ ایران و دیگر کشورهای آسیایی و منطقه خاورمیانه وجود دارد و برخی دانشجویان تاریخ تحولات سیاسی ایران در دوره معاصر را به عنوان موضوع پایان نامه خود انتخاب می‌کنند. جدای از آن در خصوص لشکرکشی کمبوجیه به مناطق شمالی اتیوپی و بدست آمدن برخی بقایای سربازان شرکت کننده در این عملیات جنگی در شمال اتیوپی نیز تحقیقاتی توسط محققان اتیوپیایی صورت گرفته است.

نمایندگی فرهنگی ج.ا.ایران در اتیوپی

هرچند روابط رسمی دو کشور مدت کوتاهی پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران آغاز شد با این حال حکومت استبدادی هایله ماریام در مدت زمامداری خود تمایلی به تاسیس رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در این کشور نداشت و علیرغم مذاکرات مقامات دو دولت، مسئولان دولت اتیوپی با امضاء موافقت نامه فرهنگی و تاسیس نمایندگی فرهنگی ایران در این کشور موافقت نکردند. با این حال در سال 1989 میلادی و به دنبال گفتگوهای مسئولان فرهنگی دو کشور، اولین یادداشت تفاهم فرهنگی میان ایران و اتیوپی به امضاء رسید و متعاقب آن رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در اتیوپی رسما فعالیت خود را آغاز نمود. پس از سقوط دولت سوسیالیستی هایله ماریام، یادداشت تفاهم امضاء شده عملا قدرت اجرایی خود را از دست داد ولی رایزنی فرهنگی زیر نظر سفارت جمهوری اسلامی ایران به فعالیت خود ادامه داد و حکومت انتقالی نیز با اعلام فضای باز سیاسی و فرهنگی در کشور موافقت خود را با تداوم اقدامات فرهنگی جمهوری اسلامی ایران اعلام نمود.

رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران از بدو تاسیس تاکنون اقدامات قابل توجهی را در راستای گسترش مناسبات فرهنگی دو کشور انجام داد‌ه‌است. مهم ترین فعالیت‌های مرکز فرهنگی ایران طی 22 سال گذشته عبارت بود‌ه‌است از:

• تلاش برای اجرای موافقت‌نامه‌ها و برنامه‌های مبادلات فرهنگی، هنری و تبلیغی منعقده بین دو کشور؛
• انجام مطالعات و تحقیقات فرهنگی اجتماعی و حمایت از پژوهش‌های علمی فرهنگی به ویژه در زمینه شناخت ادیان، فرق، فرهنگ، آداب و رسوم و جریان‌های فرهنگی اتیوپی؛
• شناخت جمعیت‌ها، انجمن‌ها و شخصیت‌های فرهنگی و مذهبی اتیوپی؛
• ایجاد هماهنگی برای عقد موافقت‌نامه‌ها وقراردادهای فرهنگی، علمی، آموزشی، هنری، سینمایی، جهانگردی، خبری، مطبوعاتی، ورزشی و امدادی بین سازمان‌ها و نهادهای همتا در دو کشور؛
• ارتباط با سازمان‌های فرهنگی منطقه‌ای وبین‌المللی مستقر در اتیوپی به ویژه اتحادیه آفریقا؛
• تلاش برای گسترش روابط علمی دانشگاهی بین دو کشور؛
• برگزاری گردهمایی‌ها، جشنواره‌ها و نمایشگاه‌های فرهنگی و تبلیغی در شهرهای مختلف کشور؛
• اشاعه و گسترش زبان و ادبیات فارسی و تقویت کرسی‌های زبان فارسی، ایران شناسی و آموزش قرآن کریم؛
• تألیف، ترجمه و انتشار کتب و نشریات مختلف با هدف معرفی علوم، معارف، فرهنگ و تمدن اسلامی ایرانی ‌به اندیشمندان اتیوپیایی؛
• برگزاری دوره‌های آموزش علوم اسلامی در شهرهای مختلف اتیوپی با انگیزه ارتقاء سطح معلومات دینی مسلمانان این کشور؛
• برگزاری دوره‌های آموزش علوم اسلامی خاص ائمه جمعه و جماعات؛
• فراهم آوردن امکان ادامه تحصیل برخی از دانش آموزان مسلمان در دانشگاه‌های ایران؛
• فراهم آوردن زمینه‌های ایجاد ارتباط بین سازمان‌ها و مراکز فرهنگی دو کشور.

روابط فرهنگی اتیوپی و ایران

در سال 2000 میلادی یادداشت تفاهم فرهنگی جدیدی بین جمهوری اسلامی ایران و دولت فدرال اتیوپی به امضاء رسید و سطح روابط فرهنگی فیمابین دو کشور تا حدودی ارتقاء یافت. به دنبال این امر در سال 2002 و در جریان برگزاری سومین اجلاس کمیسیون مشترک اقتصادی ایران و اتیوپی موافقت‌نامه همکاری‌های فرهنگی نیز بین دولتین به امضاء رسید که این امر به نوبه خود موجب گسترش مناسبات فرهنگی دو کشور گردید. بر اساس این موافقت‌نامه دو کشور توافق نمودند در زمینه‌های زیر با یکدیگر همکاری نمایند:

• تبادل کتب، نشریات، آثار نقاشی، عکس، نوار، فیلم ، نرم‌افزارهای کامپیوتری، برنامه‌های رادیویی و تلویزیونی؛
• تبادل هیأت‌هایی در زمینه‌های فرهنگی، هنری، جهانگردی و ورزشی؛
• برگزاری هفته فرهنگی و فیلم، اجرای موسیقی و هنرهای نمایشی؛
• همکاری بین دانشگاه‌ها و مؤسسات علمی، آموزشی و پژوهشی و مراکز فرهنگی دو کشور؛
• تبادل استادان، محققان، علما، دانشمندان، معلمان و دانشجویان جهت گسترش زمینه‌های مختلف آموزشی؛
• تبادل اطلاعات در زمینه نظام آموزشی و ارزشیابی مدارک تحصیلی و مدارج علمی مدارس، آموزشگاه‌ها و دانشگاه‌های یکدیگر.

مدت کوتاهی پس از امضاء این موافقت‌نامه فرهنگی و در راستای عملباتی نمودن موافقت نامه همکاری فرهنگی، یادداشت تفاهم همکاری علمی و فرهنگی سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی با دانشگاه آدیس آبابا نیز به امضا رسید. بر اساس این یادداشت تفاهم، طرفین توافق نمودند در زمینه‌های ذیل همکاری‌های خود را گسترش دهند:

• اعزام اساتید مجرب در زمینه‌های مورد نیاز طرف اتیوپیایی؛
• انتقال تجربیات ارزشمند ج.ا.ایران در زمینه آموزش و پژوهش به طرف اتیوپیایی از طریق ارسال کتب، نشریات و میکرو فیلم کتب خطی و همچنین اجرای برنامه اتوماسیون و ایجاد شبکه ارتباطات رایانه‌ای برای دانشگاه آدیس آبابا؛
• ایجاد یک مسجد مرکزی با بنای ایرانی - اسلامی در دانشگاه آدیس آبابا؛
• برپایی نمایشگاه فرهنگی و هنری ایرانی و اسلامی در دانشگاه آدیس آبابا؛
• ایجاد کرسی زبان فارسی، اسلام‌شناسی و گفتگوی بین تمدن‌ها در دانشگاه آدیس آبابا؛
• ارائه فرصت‌های مطالعاتی کوتاه مدت و بلند مدت برای اساتید علاقمند اتیوپیایی در حوزه‌های اسلام شناسی، ایران شناسی، زبان و ادبیات فارسی؛
• برگزاری سمینارها و همایش‌هایی در زمینه گفتگوی بین ادیان الهی؛
• کمک به باستان شناسی اسلامی در اتیوپی.

نیز نگاه کنید به

روابط آرژانتین با ج.ا.ایران؛ روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط روسیه با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تونس با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ژاپن با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط کوبا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط لبنان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ایران و چین؛ روابط جمهوری سنگال با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط فرانسه با ج.ا. ایران؛ روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط زیمبابوه با ج. ا. ایران؛ روابط تایلند با ج.ا.ایران؛ روابط اوکراین با ج. ا. ایران؛ روابط اسپانیا با ج. ا. ایران؛ روابط اردن با ج.ا.ایران؛ روابط سیرالئون با ج. ا. ایران؛ روابط قطر با ج. ا. ایران؛ روابط سریلانکا با ج.ا.ایران؛ روابط گرجستان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تاجیکستان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط بنگلادش با ج.ا.ایران؛ روابط قزاقستان با جمهوری اسلامی ایران

پاورقی

[i] - Thebes یکی از پایتخت‌های معروف مصر در دوره فراعنه.