رسانه های چین: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
رسانههای جدید در [[چین|سرزمین چین،]] مانند سایر نمادهای فرهنگ غرب، در دوران حضور [[تشکیل دولتی مسیحی در چین با حمایت مسیونرهای خارجی|مسیونرها و تجار و نیروهای نظامی غرب]] در این منطقه از جهان و در دههی1890 شکل گرفت. | |||
=== [[نقش رسانه ها در برنامه های سیاسی و فرهنگی چین|نقش رسانهها در برنامههای سیاسی و فرهنگی چین]] === | |||
[[پرونده:Chinese-social-media-landscape-2021-1.jpg|بندانگشتی|رسانه های اجتماعی [[چین]]، قابل بازیابی از: https://techbullion.com/chinas-top-10-essential-apps-in-2024-transforming-business-and-consumer-behavior/]] | |||
در [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|دوران حکومت کمونیستها]] و حاکمیت اقتصاد متمرکز، کلیه [[مطبوعات چین در دوران حاکمیت حزب کمونیست|مطبوعات چین]] تحت نظارت مستقیم حزب و دولت قرار داشت و واقعیات اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی در آنها انعکاسی نداشت و آزادی ارایه نظر و عقیده محدود بود. با شروع سیاست اصلاحات و گشودن دربها، وضعیت گذشته تا حد بسیار زیادی تغییر یافته و [[مطبوعات در چین|مطبوعات]] به سوی نظامی فعالتر و بازتر قدم برداشتهاند. اصلاحات و رشد و توسعه اقتصادی، حضور گسترده سرمایه گذاران خارجی، توسعه اجتماعی، بالا رفتن سطح دانش و آگاهی مردم، [[عضویت چین در سازمان تجارت جهانی]]، ورود گسترده سرمایههای خارجی تحت عناوین مختلف به [[چین]]، تحصیل قشر عظیمی از دانشجویان و مسئولان کشوری در خارج از[[چین]]، پیشرفت وتوسعه فن آوری ارتباطات و اطلاع رسانی، الحاق هنگکنگ و ماکائو به سرزمین مادری، ضرورت بازنگری در سیاستهای مدیریتی کشور، تجدید ساختار حزبی و ورود نسل جدید به تشکیلات حزبی که خود را خیلی مقید به حرکت در چارچوب خشک ایدئولوژی حزبی نمیدانستند و در نهایت ضرورت گسترش روابط بینالملل [[چین]] و علل و عوامل گوناگون دیگر، موجب گردیده که فضای رسانههای گروهی و مطبوعات و رادیوتلویزیون در این کشور نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده و از تنوع و آزادی بیشتری برخوردار شود و به صورت کنترل شده و برنامهریزی شده و به تدریج در چارچوب کلی سیاست [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست چین]] از وضعیت مشهور«نه بزرگ» در زمینه مطبوعات، به شرایط مطلوبتر فعلی منتقل شود. سیاستگذاری واحد در زمینه [[مطبوعات در چین|مطبوعات]]، تخصصی شدن آنها، استفاده از فنآوری پیشرفته مطبوعاتی و انتشاراتی، بالا رفتن کیفیت چاپ و صحفهآرایی، استفاده از تصاویر رنگی، و تا حدی استفاده از سوبسیدهای دولتی، پرهیز از مسایل جنجالی و درگیریهای سیاسی و مطبوعاتی در زمینه مسایل داخلی و دهها امتیاز دیگر از ویژگیهای دنیای رسانههای جمعی امروز [[چین]] به شمار میروند. | |||
رسانههای [[چین]] از مهمترین ابزارهای دولت در دفاع از خود در مقابل موضوعات حساسی که پیوسته مورد انتقاد قرار میگیرد به حساب میآید. پرداختن به موضوعاتی از قبیل حفظ محیط زیست، ثبات سیاسی و اجتماعی، پیوستگی ملی، مبارزه علیه فساد، حقوق بشر، و کاهش فقر در دستور العمل همه رسانهها قرار دارد. | |||
[[چین]] در اجرای سیاست درهای باز خود تکیه بسیاری بر رسانهها نموده و کانالهای ارتباطی خود را به سرعت توسعه بخشیده است. هر یک از سازمانها و نهادها، همچون تلویزیون مرکزی چین(China Centeral Televion)، خبرگزاری شین خوا(Xinhua)و روزنامه مردم(Poeople’s Daily) از تولید برنامههایی که برای پیش برد نفوذ بین المللی [[چین]] تهیه کردهاند تا مبلغ 19/2 میلیارد دلار دریافت کردهاند. برای نمونه، کانال 9 انگلیسی زبان سیسیتیوی. تنها در عرض چند سال توانسته تا 98درصد از کره زمین را تحت پوشش خود قرار دهد. این رسانهها، دیدگاههای [[چین]] در قبال مسایلی که در داخل [[چین]]، و در آسیا و جهان روی میدهد تبیین مینمایند. توجه داشته باشیم که از 1949 تا اواخر دهه 1970، شهرت [[چین]] در خارج از مرزهایش تنها به بلوک شرق و اردوی سوسیالیستی و چند کشور در حال توسعه آسیایی و آفریقایی و آمریکای لاتین محدود میشد و ویژگی آن محتوای سیاسی و ایدئولوژیک آن بود. در این دوران، ابزار اصلی تبلیغاتی و رسانهای، دفاتر آژانس خبری شینخوا در این کشورها و انتشاراتی از قبیل چین خلقی(China Construction)، و سازندگی چین(China Radio, Film and TV. Group)و رادیو بین المللی [[چین]] بودند. فعالیتهای خارجی [[تلویزیون در چین|ایستگاههای تلویزیونی چین]] تنها به تبادل گزارشهای خبری با ایستگاههای تلویزیونی کشورهای [[کمونیست در تونس|کمونیست]] محدود میشد. از زمان اصلاحات اقتصادی، به تدریج این فعالیتها از حالت انفعالی و انزوا خارج و بسیار فعال شدهاند. بر اثر توسعه اقتصادی و بالا رفتن حس اعتماد بهنفس ناشی از آن، چین از سال 2005 اقدام به تأسیس [[شبکه های ماهواره ای در چین|شبکههای ماهوارهای چند کاناله]] و چند بعدی در خارج از کشور کرده، تا رشد و توسعه سریع خود را به نمایش گذاشته و توان خود برای ظاهر شدن در قالب یک ابر قدرت، البته صلح جو و غیر تهدید آمیز، نشان دهد.<ref>www.eai.nus.edu.sg/vol2no1-zhangxiaoling</ref> | |||
[[چین]] در اجرای سیاست درهای باز خود تکیه | |||
در | === ''' '''[[استقلال رسانه ای در چین|استقلال رسانهای در چین]] === | ||
در رسانههای جمعی [[چین]]، چیزی بهعنوان خبر، گزارش و تحلیل و تفسیرهای مستقل سیاسی از رویدادهای داخلی و بینالمللی، خارج از آنچه که از سوی خبرگزاری رسمی و دولتی شینخوا منتشر میشود، وجود ندارد. در واقع میتوان گفت، تمامی رسانههای گروهی [[چین]]، مجاز به استفاده از منابع تحلیلی و خبری، غیر از خبرگزاری شینخوا نیستند. هر خبر و تحلیلی که از سوی این بنگاه خبری منتشر شود قابل چاپ است، در غیر اینصورت هیچ نشریهای مجاز به چاپ هر گونه خبری نیست. | |||
اگرچه [[اینترنت در چین|اینترنت]] و سایتهای خبری مستقل و عمده مستقر در خارج از [[چین]]، این انحصار خبری و تحلیلی را نقض کردهاند، ولی بهصورت رسمی، این سلطه همچنان در اختیار خبرگزاری شینخوا است. حتی روزنامههای مهم و معتبری همچون روزنامه مردم، چاینادیلی، عصر [[پکن]]، و جوانان و... که سخنگوی حزب بوده و مسئولان آنها را عمدتا مقامات حزبی و دولتی تشکیل میدهند نیز مجاز به چاپ و انتشار خبر، خارج از شبکه خبری شینخوا نیستند. همین رویه مستمر اتکاء به یک منبع خبری، تاکنون مانع از آن شده که جامعه مطبوعاتی مستقل از دولت شکل بگیرد. خبرنگاران و تحلیلگران مطبوعاتی جرأت و جسارت آن را ندارند تا پا را فراتر از خطوط قرمز تعیین شده از سوی شورای مطبوعاتی و رسانهای [[چین]] بگذارند. اصلاً در [[نظام قضایی در چین|سیستم قضایی دولت چین]] هم مقررات خاص جامعی برای برخورد با جرایم مطبوعاتی تعریف نشده است و در موارد نادری که جرمی اتقاق افتاده، بهصورت موردی و براساس تصمیم مقامات بالا برخورد شده و اینگونه تصمیمها، انعکاس آنچنانی هم در [[مطبوعات در چین|مطبوعات]] و رسانههای جمعی نداشته است. لذا، یکی از چالشهای پیش روی دولت برای تشکیل بنگاههای بزرگ رسانهای و اجازه فعالیت دادن به بخش خصوصی و مؤسسات رسانهای خارجی، نداشتن قوانین و مقررات لازم در این زمینه است. با [[عضویت چین در سازمان تجارت جهانی|ورود چین به سازمان تجارت جهانی]] و ضرورت رعایت قوانین و مقررات بینالمللی و تلاش بخش خصوصی و سرمایه گذاران وشرکتهای خارجی برای ورود به بخش صنعت [[مطبوعات در چین|مطبوعات]] و رسانههای [[چین]]، موجب گردیده تا دولتمردان که در حال حاضر کنترل کامل رسانههای این کشور را در اختیار دارند، برای رویارویی با چالشهای پیشروی و جلوگیری از خارج شدن رسانهها از چارچوب نظارتی و کنترلی دولت و آماده سازی بخش رسانهها برای روزی که احتمالاً بخشی از این صنعت توسط بخش خصوصی و سرمایهگذاران خارجی کنترل خواهد شد و بالا بردن توان رقابتی رسانههای داخلی، برنامه ریزیهای متعدد کوتاه مدت و بلند مدتی را انجام دهند تا بتوانند از خارج شدن این بخش حساس از کنترل کامل دولت مانع شوند. | |||
در | |||
در حال حاضر، [[مطبوعات در چین|مطبوعات]] رسالت خود را پیشبرد اهداف اصلاحات اقتصادی، ایجاد شبکههای اطلاع رسانی و آشنا ساختن مردم با سیستم جدید میدانند. علاوه بر [[مطبوعات در چین|مطبوعات رسمی]]، شمار [[مطبوعات در چین|مطبوعات]] درونگروهی نیز در حال افزایش است ولی آمار دقیق و روشنی از روزنامههای درون حزبی وجود ندارد. مجموع روزنامهها و نشریات رسمی و درونگروهی را بیش از 30000 مورد ذکر کردهاند<ref name=":0">طاهری امین، زهرا(1380). [[چین]]. تهران: وزارت امور خارجه، موسسه چاپ و انتشارات،</ref>. | |||
=== [[رسانه ها و مطبوعات چین از نگاه آمار|رسانهها و مطبوعات چین از نگاه آمار]] === | |||
در حال حاضر، براساس آمار منتشره، بیش از 2200 [[مطبوعات در چین|روزنامه]]، 9000 [[مطبوعات در چین|مجله]]، 273 [[رادیو در چین|ایستگاه رادیویی]]، 352 [[تلویزیون در چین|ایستگاه تلویزیونی]] در سطح ملی و استانی و محلی در این کشور به فعالیت رسانهای و اطلاع رسانی اشتغال دارند. طبق آمار، تا پایان سال2010، تعداد 822 ایستگاه رله و انتقال امواج کوتاه و متوسط رادیویی نیز در [[چین|سرتاسر چین]] فعال بودهاند. در این سال 125.69 میلیون خانواده به [[تلویزیون در چین|تلویزیون]] دسترسی داشته و 1.22 میلیون خانواده در30شهر، امکان دسترسی به [[تلویزیون در چین|تلویزیون دیجیتالی]] داشتهاند که به ترتیب 94/5 درصد و 95/8 در صد از کل [[جمعیت چین]] را پوشش میدهند.<ref>www.China.org.cn</ref> | |||
پر تیراژترین روزنامه «روزنامه ی مردم»، ارگان [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست]] [[چین]]، دارای تیراژ 5 میلیون نسخه است. پر تیراژترین روزنامهی انگلیسی زبان «چاینا دیلی» است که تیراژ آن 120 هزار نسخه است. مجله ی دو هفته یکبار تحت عنوان «صحبت های وسط ماه» با تیراژ 5 میلیون نسخه، پر فروشترین مجلهی چینی است. | |||
پر تیراژترین روزنامه «روزنامه ی مردم»، ارگان [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست]] [[چین]]، دارای تیراژ 5 میلیون نسخه است. پر تیراژترین | |||
مهمترین روزنامه های [[چین]] عبارتند از: | مهمترین روزنامه های [[چین]] عبارتند از: | ||
* | * روزنامهی مردم و ضمیمهی آن برای خارج از کشور؛ | ||
* | * روزنامهی گوانگ مین؛ | ||
* | * روزنامهی اخبار اقتصادی؛ | ||
* | * روزنامهی ارتش آزادی بخش؛ | ||
* اخبار جوانان [[چین]]؛ | * اخبار جوانان [[چین]]؛ | ||
* اخبار زنان [[چین]]؛ | * اخبار زنان [[چین]]؛ | ||
* اخبار آموزشی؛ | * اخبار آموزشی؛ | ||
* اخبار ورزشی [[چین]]؛ | * اخبار ورزشی [[چین]]؛ | ||
* | * روزنامهی کارگران؛ | ||
* | * روزنامهی دهقانان؛ | ||
* و | * و روزنامهی علوم و تکنولوژی<ref name=":0" />. | ||
براساس پژوهشی که در | براساس پژوهشی که در سالهای 2007 و 2008 در انگلستان انجام گرفت، تأثیر رسانههای [[چین]] بر تغییر جریان اطلاعات جهانی، کمتر از 5 درصد بوده است. مطالعاتی هم که در جنوب شرق آسیا در این زمینه انجام گرفت نشان میدهد، [[سیاست و حکومت چین|قدرت نرم چین]] هنوز از حاکمیت در این منطقه به دور است. تصویر [[چین]] شاید بهتر از آمریکا باشد اما به خوبی [[ژاپن]] نیست. در حقیقت، در عصر انفجار اطلاعات که بازار بر مبنای تقاضا حرکت میکند، رسانههای دولتی [[چین]] با چالش مواجه شدهاند.<ref>www.eai.nus.edu.sg</ref> | ||
البته باید متذکر | البته باید متذکر شد که با توسعه فنآوری و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی در [[چین]]، رسانه جدیدی در این کشور به وجود آمده و به سرعت رشد کرده است که 550 میلیون مشترک اینترنتی و 900 میلیون استفاده کننده از موبایل به عنوان ارتش این رسانه جدید، چین را در رأس کشورهای جهان در این زمینه قرار داده است. سایتهای مختلف اجتماعی، وبلاگهای فردی و جمعی، سایتهای متنوع خبری، رسانههای صوتی و تصویری، روزنامههای موبایلی، کتابهای الکترونیکی، و گسترش انواع رسانههای دیگر خبری، رقابت سختی را آغاز و عرصه را برای [[مطبوعات در چین|مطبوعات]] سنتی و سانسور و کنترلهای مرسوم دولتی تنگ کرده است. | ||
=== [[رویکرد رقابتی رسانه های چین]] === | === [[رویکرد رقابتی رسانه های چین]] === | ||
از سالی که [[چین | از سالی که [[عضویت چین در سازمان تجارت جهانی|چین به سازمان تجارت جهانی]] پیوسته است(2001)، صنعت رسانهای [[چین]] به سوی تشکیل گروههای «بین رسانهای» و «رسانه منطقهای» حرکت کرده است تا بتواند با گروههای قوی رسانهای خارج از کشور رقابت نماید. گروه [[رادیو در چین|رادیو]]، [[تلویزیون در چین|تلویزیون]]، و [[صنعت فیلم و سینمای چین|فیلم چین]](China Radio, Film and TV. Group)، با سایر سازمانهای رادیو، تلویزیون، فیلم و شرکتهای متعدد رادیویی، تلویزیونی، و اینترنتی پیوند خورده و به بزرگترین و قویترین گروه چند رسانهای در این کشور تبدیل شدهاند. این گروهها با شرکتهای رسانهای خارج از کشور مبادله و همکاری دارند. از سال 2003، 30 ایستگاه تلویزیونی خارجی از جمله [[شبکه های ماهواره ای در چین|تلویزیون ماهوارهای]] فونیکس، و تلویزیون بلومبرگ، در [[چین]] شعبه دایر کردهاند و کانال انگلیسی زبان سیسیتیوی، برنامههای خود را از طریق شبکه خبری فاکس در اختیار بینندگان آمریکایی خود قرار میدهد<ref>برگرفته از https://www.china.org.cn/</ref> | ||
شبکههای ارتباطی همچون شینخوا، [https://english.cctv.com/ سیسیتیوی]، و روزنامه مردم، هنوز هم بخش مهمی از سهم بازار داخلی و خارجی رسانهای را به خود اختصاص میدهند. رسانههای غیر وابسته داخلی(به جز هنگکنگ، و ماکائو)، دیگر با جدیت از خطوط ترسیم شده توسط دولت تبعیت نمیکنند. اما اداره کل مطبوعات و نشریات وابسته به [[شورای دولتی چین|شورای دولتی]] و [[مهمترین شبکه ی تلویزیونی چین|وزارت رادیو، فیلم و تلویزیون]]، همچنان مقررات سختگیرانه و شدیدی برای موضوعات ممنوعه وخطوط قرمز خبری تنظیم و به رسانهها ابلاغ میکنند. از جمله موضوعات ممنوعه را میتوان مشروعیت [[حزب کمونیست و احیای هویت ملی چین|حزب کمونیست]]، سیاستهای دولت در مورد تبت و سینک یانگ، فساد و فحشای مقامات و دولت، و گروه غیر قانونی فالون گونگ بر شمرد.البته پس از برگزاری هجدهمین [[کنگره حزب کمونیست چین|کنگره حزب کمونیست]] و برگزیده شدن نخبگان نسل پنجم برای رهبری کشور در اواخر سال 2012، به نظر میرسد در پارهای از سیاستهای اِعمال شده در خصوص محدود کردن [[مطبوعات در چین|مطبوعات]] به ویژه در زمینه فساد مقامات تجدید نظرهایی صورت گرفته است. | |||
علیرغم نظارت شدید دولت، | علیرغم نظارت شدید دولت، رسانههای [[چین]] تجاری شدهاند. نظارت دولت شامل حال [[ورزش در چین|ورزش]]، سرمایه گذاری و سرگرمیهای سود آور نمیشود. در دهه1980 و در [[دنگ شیائوپینگ، معمار اصلاحات چین|دوران دنگ شیائوپینگ]]، اندکی از نظارت شدید دولت بر رسانهها کاسته شد. همچنان که اشاره شد، بعد از اعتراضات میدان تیَن آنمِن در سال1989، کنترل رسانهها شدت یافت ولی در دوران جیانگ زمین و در دهه 1990 مجددا کنترلها کمتر شد. اما با نفوذ فزاینده [[اینترنت در چین|اینترنت]] و امکان بالقوه آن در تشویق ناراضیان، مقررات شدیدی در دوران خو جین تائو وضع شد. طبق گزارش خبرنگاران بدون مرز، چین در سال2010 از این نظر در رتبه 168 از میان 178 کشور جهان قرار داشت. | ||
=== [[روند رو به توسعه صنعت رسانه]] === | === [[روند رو به توسعه صنعت رسانه]] === | ||
بر اساس اظهارات مدیر کل مطبوعات و انتشارات | بر اساس اظهارات مدیر کل مطبوعات و انتشارات چین که وابسته به [[شورای دولتی چین|شورای دولتی]] این کشور است، در برنامه پنجساله یازدهم (2010 -2005)، کل سرمایه گذاری، تولید محصول، و فروش در بخش [[مطبوعات در چین|صنعت مطبوعات و نشریات]] دو برابر و در [[صنعت چاپ و نشر در چین|صنعت چاپ]] این رقم سه برابر شده است. [[چین]] در سال2010 از نظر تعداد عناوین کتاب، تعداد نسخ چاپی، و همینطور تیراژ روزنامه، در دنیا مقام نخست و از نظر صنعت انتشارات الکترونیک مقام دوم و از نظر محصولات چاپی مقام سوم را داشته است. | ||
بر اساس آمار منتشر شده در | بر اساس آمار منتشر شده در سمینار «مطبوعات چینیهای خارج از کشور» که در پنانگ مالزی برگزار شد، در حال حاضر بیش از280 روزنامه، 230 مجله، 70 [[رادیو در چین|ایستگاه رادیویی]] و 10 [[تلویزیون در چین|شبکه تلویزیونی]] در خارج از کشور توسط چینیهای ماوراء بحار به [[زبان چینی]] فعالیت میکنند<ref>"خبرگزاری شین هوا" (2007).</ref>. | ||
ططبق آمار منتشر شده از سوی مقامات رسمی [[مطبوعات در چین|مطبوعات پکن]]، زنها بیش از مردان به تحصیل در رشته خبرنگاری روی میآورند. از مجموع 180هزار نفر خبرنگار شاغل در [[مطبوعات در چین|صنعت مطبوعات این کشور]]، بیش از 70هزار نفر از آنها را زنان تشکیل میدهند که حدود 40 درصد میشود. در حالی که در یک دهه پیش، زنان یک سوم خبرنگاران را تشکیل میدادند. در گذشته اغلب دانشجویان این رشته را مردان تشکیل میدادند، در حالیکه دختران بیشتر در رشته ادبیات تحصیل میکردند. در سالهای اخیر، دختران به خبرنگاری روی آوردهاند و به زودی نصف خبرنگاران را تشکیل خواهند داد. در حال حاضر 61 درصد خبرنگاران زیر40 سال هستند<ref>"چاینا دیلی" (2006).</ref>. | |||
== نیز نگاه کنید به == | == نیز نگاه کنید به == | ||
| خط ۶۴: | خط ۵۸: | ||
= کتابشناختی = | = کتابشناختی = | ||
<references /> | <references /> | ||
== منبع اصلی == | |||
<sub><big>سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ [[چین]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی].</big></sub> | |||
== نویسنده مقاله == | |||
علی محمد سابقی | |||
[[رده:رسانه]] | [[رده:رسانه]] | ||
نسخهٔ کنونی تا ۲۵ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۱:۳۷
رسانههای جدید در سرزمین چین، مانند سایر نمادهای فرهنگ غرب، در دوران حضور مسیونرها و تجار و نیروهای نظامی غرب در این منطقه از جهان و در دههی1890 شکل گرفت.
نقش رسانهها در برنامههای سیاسی و فرهنگی چین
در دوران حکومت کمونیستها و حاکمیت اقتصاد متمرکز، کلیه مطبوعات چین تحت نظارت مستقیم حزب و دولت قرار داشت و واقعیات اجتماعی، سیاسی، و اقتصادی در آنها انعکاسی نداشت و آزادی ارایه نظر و عقیده محدود بود. با شروع سیاست اصلاحات و گشودن دربها، وضعیت گذشته تا حد بسیار زیادی تغییر یافته و مطبوعات به سوی نظامی فعالتر و بازتر قدم برداشتهاند. اصلاحات و رشد و توسعه اقتصادی، حضور گسترده سرمایه گذاران خارجی، توسعه اجتماعی، بالا رفتن سطح دانش و آگاهی مردم، عضویت چین در سازمان تجارت جهانی، ورود گسترده سرمایههای خارجی تحت عناوین مختلف به چین، تحصیل قشر عظیمی از دانشجویان و مسئولان کشوری در خارج ازچین، پیشرفت وتوسعه فن آوری ارتباطات و اطلاع رسانی، الحاق هنگکنگ و ماکائو به سرزمین مادری، ضرورت بازنگری در سیاستهای مدیریتی کشور، تجدید ساختار حزبی و ورود نسل جدید به تشکیلات حزبی که خود را خیلی مقید به حرکت در چارچوب خشک ایدئولوژی حزبی نمیدانستند و در نهایت ضرورت گسترش روابط بینالملل چین و علل و عوامل گوناگون دیگر، موجب گردیده که فضای رسانههای گروهی و مطبوعات و رادیوتلویزیون در این کشور نسبت به گذشته تغییر پیدا کرده و از تنوع و آزادی بیشتری برخوردار شود و به صورت کنترل شده و برنامهریزی شده و به تدریج در چارچوب کلی سیاست حزب کمونیست چین از وضعیت مشهور«نه بزرگ» در زمینه مطبوعات، به شرایط مطلوبتر فعلی منتقل شود. سیاستگذاری واحد در زمینه مطبوعات، تخصصی شدن آنها، استفاده از فنآوری پیشرفته مطبوعاتی و انتشاراتی، بالا رفتن کیفیت چاپ و صحفهآرایی، استفاده از تصاویر رنگی، و تا حدی استفاده از سوبسیدهای دولتی، پرهیز از مسایل جنجالی و درگیریهای سیاسی و مطبوعاتی در زمینه مسایل داخلی و دهها امتیاز دیگر از ویژگیهای دنیای رسانههای جمعی امروز چین به شمار میروند.
رسانههای چین از مهمترین ابزارهای دولت در دفاع از خود در مقابل موضوعات حساسی که پیوسته مورد انتقاد قرار میگیرد به حساب میآید. پرداختن به موضوعاتی از قبیل حفظ محیط زیست، ثبات سیاسی و اجتماعی، پیوستگی ملی، مبارزه علیه فساد، حقوق بشر، و کاهش فقر در دستور العمل همه رسانهها قرار دارد.
چین در اجرای سیاست درهای باز خود تکیه بسیاری بر رسانهها نموده و کانالهای ارتباطی خود را به سرعت توسعه بخشیده است. هر یک از سازمانها و نهادها، همچون تلویزیون مرکزی چین(China Centeral Televion)، خبرگزاری شین خوا(Xinhua)و روزنامه مردم(Poeople’s Daily) از تولید برنامههایی که برای پیش برد نفوذ بین المللی چین تهیه کردهاند تا مبلغ 19/2 میلیارد دلار دریافت کردهاند. برای نمونه، کانال 9 انگلیسی زبان سیسیتیوی. تنها در عرض چند سال توانسته تا 98درصد از کره زمین را تحت پوشش خود قرار دهد. این رسانهها، دیدگاههای چین در قبال مسایلی که در داخل چین، و در آسیا و جهان روی میدهد تبیین مینمایند. توجه داشته باشیم که از 1949 تا اواخر دهه 1970، شهرت چین در خارج از مرزهایش تنها به بلوک شرق و اردوی سوسیالیستی و چند کشور در حال توسعه آسیایی و آفریقایی و آمریکای لاتین محدود میشد و ویژگی آن محتوای سیاسی و ایدئولوژیک آن بود. در این دوران، ابزار اصلی تبلیغاتی و رسانهای، دفاتر آژانس خبری شینخوا در این کشورها و انتشاراتی از قبیل چین خلقی(China Construction)، و سازندگی چین(China Radio, Film and TV. Group)و رادیو بین المللی چین بودند. فعالیتهای خارجی ایستگاههای تلویزیونی چین تنها به تبادل گزارشهای خبری با ایستگاههای تلویزیونی کشورهای کمونیست محدود میشد. از زمان اصلاحات اقتصادی، به تدریج این فعالیتها از حالت انفعالی و انزوا خارج و بسیار فعال شدهاند. بر اثر توسعه اقتصادی و بالا رفتن حس اعتماد بهنفس ناشی از آن، چین از سال 2005 اقدام به تأسیس شبکههای ماهوارهای چند کاناله و چند بعدی در خارج از کشور کرده، تا رشد و توسعه سریع خود را به نمایش گذاشته و توان خود برای ظاهر شدن در قالب یک ابر قدرت، البته صلح جو و غیر تهدید آمیز، نشان دهد.[۱]
استقلال رسانهای در چین
در رسانههای جمعی چین، چیزی بهعنوان خبر، گزارش و تحلیل و تفسیرهای مستقل سیاسی از رویدادهای داخلی و بینالمللی، خارج از آنچه که از سوی خبرگزاری رسمی و دولتی شینخوا منتشر میشود، وجود ندارد. در واقع میتوان گفت، تمامی رسانههای گروهی چین، مجاز به استفاده از منابع تحلیلی و خبری، غیر از خبرگزاری شینخوا نیستند. هر خبر و تحلیلی که از سوی این بنگاه خبری منتشر شود قابل چاپ است، در غیر اینصورت هیچ نشریهای مجاز به چاپ هر گونه خبری نیست.
اگرچه اینترنت و سایتهای خبری مستقل و عمده مستقر در خارج از چین، این انحصار خبری و تحلیلی را نقض کردهاند، ولی بهصورت رسمی، این سلطه همچنان در اختیار خبرگزاری شینخوا است. حتی روزنامههای مهم و معتبری همچون روزنامه مردم، چاینادیلی، عصر پکن، و جوانان و... که سخنگوی حزب بوده و مسئولان آنها را عمدتا مقامات حزبی و دولتی تشکیل میدهند نیز مجاز به چاپ و انتشار خبر، خارج از شبکه خبری شینخوا نیستند. همین رویه مستمر اتکاء به یک منبع خبری، تاکنون مانع از آن شده که جامعه مطبوعاتی مستقل از دولت شکل بگیرد. خبرنگاران و تحلیلگران مطبوعاتی جرأت و جسارت آن را ندارند تا پا را فراتر از خطوط قرمز تعیین شده از سوی شورای مطبوعاتی و رسانهای چین بگذارند. اصلاً در سیستم قضایی دولت چین هم مقررات خاص جامعی برای برخورد با جرایم مطبوعاتی تعریف نشده است و در موارد نادری که جرمی اتقاق افتاده، بهصورت موردی و براساس تصمیم مقامات بالا برخورد شده و اینگونه تصمیمها، انعکاس آنچنانی هم در مطبوعات و رسانههای جمعی نداشته است. لذا، یکی از چالشهای پیش روی دولت برای تشکیل بنگاههای بزرگ رسانهای و اجازه فعالیت دادن به بخش خصوصی و مؤسسات رسانهای خارجی، نداشتن قوانین و مقررات لازم در این زمینه است. با ورود چین به سازمان تجارت جهانی و ضرورت رعایت قوانین و مقررات بینالمللی و تلاش بخش خصوصی و سرمایه گذاران وشرکتهای خارجی برای ورود به بخش صنعت مطبوعات و رسانههای چین، موجب گردیده تا دولتمردان که در حال حاضر کنترل کامل رسانههای این کشور را در اختیار دارند، برای رویارویی با چالشهای پیشروی و جلوگیری از خارج شدن رسانهها از چارچوب نظارتی و کنترلی دولت و آماده سازی بخش رسانهها برای روزی که احتمالاً بخشی از این صنعت توسط بخش خصوصی و سرمایهگذاران خارجی کنترل خواهد شد و بالا بردن توان رقابتی رسانههای داخلی، برنامه ریزیهای متعدد کوتاه مدت و بلند مدتی را انجام دهند تا بتوانند از خارج شدن این بخش حساس از کنترل کامل دولت مانع شوند.
در حال حاضر، مطبوعات رسالت خود را پیشبرد اهداف اصلاحات اقتصادی، ایجاد شبکههای اطلاع رسانی و آشنا ساختن مردم با سیستم جدید میدانند. علاوه بر مطبوعات رسمی، شمار مطبوعات درونگروهی نیز در حال افزایش است ولی آمار دقیق و روشنی از روزنامههای درون حزبی وجود ندارد. مجموع روزنامهها و نشریات رسمی و درونگروهی را بیش از 30000 مورد ذکر کردهاند[۲].
رسانهها و مطبوعات چین از نگاه آمار
در حال حاضر، براساس آمار منتشره، بیش از 2200 روزنامه، 9000 مجله، 273 ایستگاه رادیویی، 352 ایستگاه تلویزیونی در سطح ملی و استانی و محلی در این کشور به فعالیت رسانهای و اطلاع رسانی اشتغال دارند. طبق آمار، تا پایان سال2010، تعداد 822 ایستگاه رله و انتقال امواج کوتاه و متوسط رادیویی نیز در سرتاسر چین فعال بودهاند. در این سال 125.69 میلیون خانواده به تلویزیون دسترسی داشته و 1.22 میلیون خانواده در30شهر، امکان دسترسی به تلویزیون دیجیتالی داشتهاند که به ترتیب 94/5 درصد و 95/8 در صد از کل جمعیت چین را پوشش میدهند.[۳]
پر تیراژترین روزنامه «روزنامه ی مردم»، ارگان حزب کمونیست چین، دارای تیراژ 5 میلیون نسخه است. پر تیراژترین روزنامهی انگلیسی زبان «چاینا دیلی» است که تیراژ آن 120 هزار نسخه است. مجله ی دو هفته یکبار تحت عنوان «صحبت های وسط ماه» با تیراژ 5 میلیون نسخه، پر فروشترین مجلهی چینی است.
مهمترین روزنامه های چین عبارتند از:
- روزنامهی مردم و ضمیمهی آن برای خارج از کشور؛
- روزنامهی گوانگ مین؛
- روزنامهی اخبار اقتصادی؛
- روزنامهی ارتش آزادی بخش؛
- اخبار جوانان چین؛
- اخبار زنان چین؛
- اخبار آموزشی؛
- اخبار ورزشی چین؛
- روزنامهی کارگران؛
- روزنامهی دهقانان؛
- و روزنامهی علوم و تکنولوژی[۲].
براساس پژوهشی که در سالهای 2007 و 2008 در انگلستان انجام گرفت، تأثیر رسانههای چین بر تغییر جریان اطلاعات جهانی، کمتر از 5 درصد بوده است. مطالعاتی هم که در جنوب شرق آسیا در این زمینه انجام گرفت نشان میدهد، قدرت نرم چین هنوز از حاکمیت در این منطقه به دور است. تصویر چین شاید بهتر از آمریکا باشد اما به خوبی ژاپن نیست. در حقیقت، در عصر انفجار اطلاعات که بازار بر مبنای تقاضا حرکت میکند، رسانههای دولتی چین با چالش مواجه شدهاند.[۴]
البته باید متذکر شد که با توسعه فنآوری و گسترش ابزارهای اطلاع رسانی در چین، رسانه جدیدی در این کشور به وجود آمده و به سرعت رشد کرده است که 550 میلیون مشترک اینترنتی و 900 میلیون استفاده کننده از موبایل به عنوان ارتش این رسانه جدید، چین را در رأس کشورهای جهان در این زمینه قرار داده است. سایتهای مختلف اجتماعی، وبلاگهای فردی و جمعی، سایتهای متنوع خبری، رسانههای صوتی و تصویری، روزنامههای موبایلی، کتابهای الکترونیکی، و گسترش انواع رسانههای دیگر خبری، رقابت سختی را آغاز و عرصه را برای مطبوعات سنتی و سانسور و کنترلهای مرسوم دولتی تنگ کرده است.
رویکرد رقابتی رسانه های چین
از سالی که چین به سازمان تجارت جهانی پیوسته است(2001)، صنعت رسانهای چین به سوی تشکیل گروههای «بین رسانهای» و «رسانه منطقهای» حرکت کرده است تا بتواند با گروههای قوی رسانهای خارج از کشور رقابت نماید. گروه رادیو، تلویزیون، و فیلم چین(China Radio, Film and TV. Group)، با سایر سازمانهای رادیو، تلویزیون، فیلم و شرکتهای متعدد رادیویی، تلویزیونی، و اینترنتی پیوند خورده و به بزرگترین و قویترین گروه چند رسانهای در این کشور تبدیل شدهاند. این گروهها با شرکتهای رسانهای خارج از کشور مبادله و همکاری دارند. از سال 2003، 30 ایستگاه تلویزیونی خارجی از جمله تلویزیون ماهوارهای فونیکس، و تلویزیون بلومبرگ، در چین شعبه دایر کردهاند و کانال انگلیسی زبان سیسیتیوی، برنامههای خود را از طریق شبکه خبری فاکس در اختیار بینندگان آمریکایی خود قرار میدهد[۵]
شبکههای ارتباطی همچون شینخوا، سیسیتیوی، و روزنامه مردم، هنوز هم بخش مهمی از سهم بازار داخلی و خارجی رسانهای را به خود اختصاص میدهند. رسانههای غیر وابسته داخلی(به جز هنگکنگ، و ماکائو)، دیگر با جدیت از خطوط ترسیم شده توسط دولت تبعیت نمیکنند. اما اداره کل مطبوعات و نشریات وابسته به شورای دولتی و وزارت رادیو، فیلم و تلویزیون، همچنان مقررات سختگیرانه و شدیدی برای موضوعات ممنوعه وخطوط قرمز خبری تنظیم و به رسانهها ابلاغ میکنند. از جمله موضوعات ممنوعه را میتوان مشروعیت حزب کمونیست، سیاستهای دولت در مورد تبت و سینک یانگ، فساد و فحشای مقامات و دولت، و گروه غیر قانونی فالون گونگ بر شمرد.البته پس از برگزاری هجدهمین کنگره حزب کمونیست و برگزیده شدن نخبگان نسل پنجم برای رهبری کشور در اواخر سال 2012، به نظر میرسد در پارهای از سیاستهای اِعمال شده در خصوص محدود کردن مطبوعات به ویژه در زمینه فساد مقامات تجدید نظرهایی صورت گرفته است.
علیرغم نظارت شدید دولت، رسانههای چین تجاری شدهاند. نظارت دولت شامل حال ورزش، سرمایه گذاری و سرگرمیهای سود آور نمیشود. در دهه1980 و در دوران دنگ شیائوپینگ، اندکی از نظارت شدید دولت بر رسانهها کاسته شد. همچنان که اشاره شد، بعد از اعتراضات میدان تیَن آنمِن در سال1989، کنترل رسانهها شدت یافت ولی در دوران جیانگ زمین و در دهه 1990 مجددا کنترلها کمتر شد. اما با نفوذ فزاینده اینترنت و امکان بالقوه آن در تشویق ناراضیان، مقررات شدیدی در دوران خو جین تائو وضع شد. طبق گزارش خبرنگاران بدون مرز، چین در سال2010 از این نظر در رتبه 168 از میان 178 کشور جهان قرار داشت.
روند رو به توسعه صنعت رسانه
بر اساس اظهارات مدیر کل مطبوعات و انتشارات چین که وابسته به شورای دولتی این کشور است، در برنامه پنجساله یازدهم (2010 -2005)، کل سرمایه گذاری، تولید محصول، و فروش در بخش صنعت مطبوعات و نشریات دو برابر و در صنعت چاپ این رقم سه برابر شده است. چین در سال2010 از نظر تعداد عناوین کتاب، تعداد نسخ چاپی، و همینطور تیراژ روزنامه، در دنیا مقام نخست و از نظر صنعت انتشارات الکترونیک مقام دوم و از نظر محصولات چاپی مقام سوم را داشته است.
بر اساس آمار منتشر شده در سمینار «مطبوعات چینیهای خارج از کشور» که در پنانگ مالزی برگزار شد، در حال حاضر بیش از280 روزنامه، 230 مجله، 70 ایستگاه رادیویی و 10 شبکه تلویزیونی در خارج از کشور توسط چینیهای ماوراء بحار به زبان چینی فعالیت میکنند[۶].
ططبق آمار منتشر شده از سوی مقامات رسمی مطبوعات پکن، زنها بیش از مردان به تحصیل در رشته خبرنگاری روی میآورند. از مجموع 180هزار نفر خبرنگار شاغل در صنعت مطبوعات این کشور، بیش از 70هزار نفر از آنها را زنان تشکیل میدهند که حدود 40 درصد میشود. در حالی که در یک دهه پیش، زنان یک سوم خبرنگاران را تشکیل میدادند. در گذشته اغلب دانشجویان این رشته را مردان تشکیل میدادند، در حالیکه دختران بیشتر در رشته ادبیات تحصیل میکردند. در سالهای اخیر، دختران به خبرنگاری روی آوردهاند و به زودی نصف خبرنگاران را تشکیل خواهند داد. در حال حاضر 61 درصد خبرنگاران زیر40 سال هستند[۷].
نیز نگاه کنید به
رسانه و وسايل ارتباط جمعی چین؛ رسانه ها و مطبوعات در چین؛ نقش رسانه ها در برنامه های سیاسی و فرهنگی چین؛ مطبوعات در چین
کتابشناختی
منبع اصلی
سابقی، علی محمد(1392). جامعه و فرهنگ چین. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین الملی الهدی.
نویسنده مقاله
علی محمد سابقی