تنوع قومی و مذهبی در کردستان عراق
منطقه کردستان عراق به دلیل سطح بالای تحمل قومی و مذهبی، به خانهای برای گروههای مختلف قومی و مذهبی تبدیل شده است. این تنوع قومی و مذهبی یکی از ویژگیهای بارز این منطقه است. به لحاظ تنوع قومی کردها بزرگترین گروه قومی در منطقه کردستان عراق هستند و اکثریت جمعیت این منطقه را تشکیل میدهند. آنها به زبان کردی صحبت میکنند و عمدتاً مسلمان سنی هستند. ترکمنها یکی از مهمترین اقلیتهای قومی در منطقه کردستان هستند. آنها به زبان ترکی صحبت میکنند و عمدتاً مسلمان (هم سنی و هم شیعه) هستند. ترکمنها به ویژه در شهر کرکوک حضور پررنگی دارند. عربها نیز بخشی از جمعیت منطقه کردستان را تشکیل میدهند. آنها به زبان عربی صحبت میکنند و عمدتاً مسلمان (سنی و شیعه) هستند. حضور عربها در مناطق جنوبی و برخی از مناطق مورد مناقشه بیشتر است. ارمنیها یکی از اقلیتهای کوچکتر در منطقه کردستان هستند. آنها به زبان ارمنی صحبت میکنند و عمدتاً مسیحی هستند. کلدانیها، آشوریها و سریانیها نیز از اقلیتهای قومی مهم در منطقه کردستان هستند. آنها به زبانهای آرامی صحبت میکنند و عمدتاً مسیحی هستند. این گروهها به دلیل تاریخ و فرهنگ غنیشان از اهمیت ویژهای برخوردارند[۱].
به لحاظ مذهبی اکثریت مسلمانان در منطقه کردستان سنی هستند و کردها بخش عمدهای از این جمعیت را تشکیل میدهند. شیعیان نیز بخشی از جمعیت مسلمان منطقه کردستان را تشکیل میدهند و عمدتاً در میان ترکمنها و عربها یافت میشوند. ایزدیها یکی از مهمترین اقلیتهای مذهبی در منطقه کردستان هستند و بیشتر در منطقه سنجار و دهوک زندگی میکنند. آنها پیرو دین ایزدی هستند که ترکیبی از عناصر مذهبی مختلف است. دین آنها ترکیبی از باورهای زرتشتی، اسلامی، مسیحی و باستانی است. ایزدیها به دلیل آزار و اذیتهای تاریخی شان از اهمیت ویژهای برخوردارند. در طول تاریخ، ایزدیها بارها مورد آزار و نسلکشی قرار گرفتهاند، از جمله حمله داعش در سال 2014 باعث مهاجرت و کشتار گسترده آنها شد[۲].
کاکاییها نیز یکی از اقلیتهای مذهبی کوچکتر در منطقه کردستان هستند. آنها پیرو دین کاکایی هستند که ترکیبی از عناصر مذهبی مختلف است. مسیحیان در منطقه کردستان شامل ارمنیها، کلدانیها، آشوریها و سریانیها میشوند. آنها به کلیساهای مختلف تعلق دارند و به زبانهای مختلفی صحبت میکنند. زرتشتیها و منداییها نیز از اقلیتهای مذهبی کوچکتر در منطقه کردستان هستند. زرتشتیها پیرو دین زرتشتی هستند و منداییها پیرو دین مندایی هستند. اهل حق (یارسانیها) در مناطق مرزی عراق و ایران ساکن هستند و اعتقاداتشان ترکیبی از تصوف، تشیع و آیینهای باستانی ایرانی است. آنها معمولاً در میان شیعیان کرد قرار میگیرند و باورهای خاص خود را دارند[۱].
کردهای فیلی در مناطق شرقی و شمال شرقی عراق به خصوص استان دیاله و شهرهای خانقین، مندلی، مقدادیه، بدره، زرباطیه، کوت، حصان، عزیزیه، حی نعمانیه، بعقوبه، علی شرقی، علی غربی، شیخ سعد، کوفه، بصره و عماره سکونت دارند. تعدادی از آنها نیز در دهههای احیر به تدریج در بغداد ساکن شدهاند. در چند دهه اخیر با تشکیل اقلیم کردستان عراق و حاکمیت آن بر منطقه خانقین، عملا مناطق کردهای فیلی تجزیه شد و خانقین تحت حاکمیت اقلیم کردستان و مندلی، بدره و برخی دیگر از مناطق و شهرهای فیلی نشین تحت حاکمیت دولت عراق قرار گرفته است[۳].
بعد از سقوط حکومت بعث مزایای مختلفی برای کردهای فیلی فراهم شد که مهمترین آنها پذیرفته شدن مجدد آنها در جامعه عراق بود. در دوره بعث بسیاری از کردهای فیلی فاقد شناسنامه بودند و شهروند درجه دوم محسوب میشدند. تعدادی دیگر از آنها نیز به بهانه ایرانی بودن پس از سلب تابعیت و مالکیت توسط حکومت بعث از کشور اخراج شدند. بنابراین سقوط حکومت بعث فرصتی را برای آنان فراهم نمود تا به دنبال بازیابی هویت و جایگاهشان در عراق جدید باشند. با این حال چالشهایی مانند جدایی سرزمینی کردهای فیلی بین اقلیم و دولت مرکزی و نگاه اقلیم به آنها به عنوان شهروند درجه دو معضلات جدیدی را برای آنها ایجاد کرده است[۴].
نیز نگاه کنید به
اقوام و قبایل مالی؛ اقوام و قبایل سیرالئون؛ گروه های قومی اتیوپی؛ اقوام و قبایل زیمبابوه؛ گروه های قومی اسپانیا؛ گروه های قومی قزاقستان؛ ساختار قومی جمعیت بنگلادش؛ نژادها و اقوام سریلانکا؛ گروهای قومی و نژادی در تاجیکستان؛ اقلیت های قومی سوریه؛ نژادهای آرژانتین؛ اقوام و نژادهای اردن؛ نژاد در اسپانیا؛ نژادها در زیمبابوه؛ اقوام و نژادهای سودان؛ نژاد در کوبا؛ نژاد در ژاپن؛ نژاد افغانستان؛ نژاد در سنگال؛ نژادها و اقوام قزاقستان؛ گروه های مذهبی و قومی عراق
کتابشناسی
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ MERI, PROTECTING MINORITIES’ RIGHTS IN THE KURDISTAN REGION: A tailor-made model, Middle East Research Institute, Erbil - Kurdistan Region – Iraq, 2015, pp. 6-9.
- ↑ RICHARD PAUL DONOVAN, A CASE STUDY OF CULTURAL ETHNICITY AND ENDURING SOCIAL PATTERNS: THE KURDS OF IRAQ, A THESIS SUBMITTED TO THE FACULTY OF PRINCETON UNIVERSITY IN CANDIDACY FOR THE DEGREE OF MASTER OF ARTS, RECOMMENDED FOR ACCEPTANCE BY THE PROGRAM IN NEAR EASTERN STUDIES, JUNE 1990,pp. 62-90.
- ↑ عزیزی، پروانه، اخوان کاظمی، مسعود(1397)، "تحلیلی از وضعیت کردهای شیعه فیلی در [./عراق عراق]"، نشریه شیعه شناسی، شماره 61، بهار، ص 63-64.
- ↑ عزیزی، پروانه، اخوان کاظمی، مسعود(1397)، "تحلیلی از وضعیت کردهای شیعه فیلی در عراق"، نشریه شیعه شناسی، شماره 61، بهار، ص 73-74.
نویسنده مقاله
علی اکبر اسدی