نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مالی: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''- نظام آموزشي''' '''1-10 آموزش و پرورش''' يكي از مهم‌‌ترين نهادهاي فرهنگي مالي، آموزش و پرورش است كه دولت‌هاي وقت از بدو استقلال کشور، اهميّت بسیاری براي آن قائل بودند. اين گستره كه بسترساز تعليم و تربيت نسل آيندۀ كشور محسوب می‌شود، طيّ دهه‌ها...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۱۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''- نظام آموزشي'''
یکی از مهم‌‌ترین نهادهای فرهنگی مالی، آموزش و پرورش است که دولت‌های وقت از بدو استقلال کشور، اهمیّت بسیاری برای آن قائل بودند. این گستره که بسترساز تعلیم و تربیت نسل آینده کشور محسوب می‌شود، طیّ دهه‌های گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغییرات زیادی شده‌است. بر این اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعه آموزش‌های عمومی، به‌تدریج میزان بی‌سوادی را در کشور کاهش دهند و وجهه کشور را که در زمره کشورهای کم بهره از سواد عمومی‌قاره آفریقا به‌شمار می‌رود، بهبود بخشند.
=== [[پیشینه آموزش و پرورش در مالی]] ===
آموزش و پرورش در کشور [[مالی]] تا پیش از ورود استعمار [[فرانسه]] بیشتر حالت سنتی داشت. مسلمانان در کودکی به تحصیل در مدارس سنتی قرآنی پرداخته و با مقدمات علوم اسلامی ‌و قرائت و حفظ قرآن کریم آشنایی می‌یافتند و تنها عده بسیار کمی‌تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه و مراکز اسلامی ‌[[مصر]]، الجزایر و دیگر کشورهای اسلامی ‌شمال آفریقا ادامه می‌دادند.


'''1-10 آموزش و پرورش'''
پس از ورود استعمارگران به این کشور مدارس ابتدایی به سبک جدید فعالیت خود را آغاز نمودند که همانند دیگر کشورهای مسلمان نشین منطقه غرب آفریقا با مخالفت و بایکوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نیز آن بود که بیشتر این مدارس توسط هیئت‌های میسیونری وابسته به کلیساها اداره می‌شدند و مسلمانان از آن بیم داشتند که در صورت ثبت نام فرزندانشان در این مرکز آموزشی معلمان مدارس که اکثراً مبلغان مسیحی بودند آنها را به سوی دین مسیحیت سوق دهند. از این روی در بدو استقلال مالی بیسوادی عموم مردم یکی از مشکلات اصلی کشور بود و کمتر از بیست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند<ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص275-276.</ref>.


يكي از مهم‌‌ترين نهادهاي فرهنگي مالي، آموزش و پرورش است كه دولت‌هاي وقت از بدو استقلال کشور، اهميّت بسیاری براي آن قائل بودند. اين گستره كه بسترساز تعليم و تربيت نسل آيندۀ كشور محسوب می‌شود، طيّ دهه‌هاي گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغييرات زيادي شده است. بر اين اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعۀ آموزش‌هاي عمومي، به‌تدريج میزان بی‌سوادي را در كشور كاهش دهند و وجهۀ كشور را كه در زمرۀ كشورهاي كم بهره از سواد عمومي قارۀ آفريقا به‌شمار مي‌رود، بهبود بخشند.
=== [[ساختار و سیاست های آموزشی مالی]] ===
[[پرونده:مودیبو کیتا.jpg|بندانگشتی|مودیبوکیتا. برگرفته از سایت top war، قابل بازیابی از https://en.topwar.ru/98985-plan-tovarischa-modibo-kak-v-mali-stroili-socializm-i-chem-eto-zakonchilos.html]]
دولت [[مالی]] پس از تشکیل کابینه خود در ابتدای استقلال تدوین استراتژی آموزشی خاصی را در دستور کار خود قرار داد و [[مودیبوکیتا]] که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش کرد با ایجاد تغییرات ساختاری در نظام آموزشی کشور تعداد بیسوادان [[مالی]] را کاهش داده و از طریق فراگیر ساختن آموزش همگانی رایگان نرخ باسوادی عمومی‌را ارتقاء بخشد. در این راستا بتدریج تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه درشهرها و روستاهای مناطق مختلف کشور افزایش یافته و تربیت کادر علمی‌به ویژه معلمان و دبیران باسواد و واجد صلاحیت در رأس برنامه‌های آموزشی دولت قرار گرفت.


'''1-1-10 پیشینۀ آموزش و پرورش'''
این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا [[آلفاعمر کناره]] و تومانی توره نیز ادامه یافت. در این ارتباط طی چند دهه گذشته درصد باسوادان کشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء یافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزایش دهد. در این خصوص از سال 1995 کمیسیون ویژه‌ای در وزارت آموزش و پرورش مالی تشکیل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش امید دارند با کمک سازمان‌های جهانی نظیر یونسکو، یونیسف و سازمان‌های منطقه‌‌ای بتوانند بر مشکلات پیش روی خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراکز و فضاهای آموزشی - فائق آیند<ref>برگرفته از[https://Www.malicountryprofile,libraryofcongressfederalresearchdivision.com www.mali country profile, library of congress federal research division.com]</ref><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص276-277.</ref>.


آموزش و پرورش در كشور مالي تا پيش از ورود استعمار فرانسه بيشتر حالت سنتي داشت. مسلمانان در كودكي به تحصيل در مدارس سنتي قرآني پرداخته و با مقدمات علوم اسلامي و قرائت و حفظ قرآن كريم آشنايي مي‌يافتند و تنها عده بسيار كمي تحصيلات خود را در حوزه‌هاي علميه و مراكز اسلامي مصر ،  الجزاير و ديگر كشورهاي اسلامي شمال آفريقا ادامه مي‌دادند.
=== [[نظام آموزشی کشور مالی]] ===
نظام آموزشی کشور مالی هم‌چون دیگر کشورهای فرانکوفون مبتنی بر سیستم آموزش و پرورش کشور فرانسه است. دوره تحصیلی در این کشور دوازده سال است که به سه دوره زیر تقسیم می‌شود:


پس از ورود استعمارگران به اين كشور مدارس ابتدايي به سبك جديد فعاليت خود را آغاز نمودند كه همانند ديگر كشورهاي مسلمان نشين منطقه غرب آفريقا با مخالفت و بايكوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نيز آن بود كه بيشتر اين مدارس توسط هيئت‌هاي ميسيونري وابسته به كليساها اداره مي‌شدند و مسلمانان از آن بيم داشتند كه در صورت ثبت نام فرزندانشان در اين مركز آموزشي معلمان مدارس كه اكثراً مبلغان مسيحي بودند آنها را به سوي دين مسيحيت سوق دهند. از اين روي در بدو استقلال مالي بيسوادي عموم مردم يكي از مشكلات اصلي كشور بود و كمتر از بيست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند.
- دوره ابتدایی


'''2-1-10 سياست آموزشي كشور'''
- دوره راهنمایی


دولت مالي پس از تشكيل كابينه خود در ابتداي استقلال تدوين استراتژي آموزشي خاصي را در دستور کار خود قرار داد و مودیبو کیتا که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش كرد با ايجاد تغييرات ساختاري در نظام آموزشي كشور تعداد بيسوادان مالي را كاهش داده و از طريق فراگير ساختن آموزش همگاني رايگان نرخ باسوادي عمومي را ارتقاء بخشد. در اين راستا بتدريج تعداد مدارس ابتدايي و متوسطه درشهرها و روستاهاي مناطق مختلف كشور افزايش يافته و تربيت كادر علمي بويژه معلمان و دبيران با سواد و واجد صلاحيت در رأس برنامه‌هاي آموزشي دولت قرار گرفت.
- دوره متوسطه (دبیرستان)
==== [[آموزش های ابتدایی مالی]] ====
<nowiki>*</nowiki> دوره ابتدایی در مالی شش سال یا شش گرید (Grade) است. هر سال تحصیلی 9 ماه به‌طول می‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام این دوره شش ساله و موفقیت در امتحان جامع (امتحان پایان دوره ابتدایی) می‌توانند وارد مقطع راهنمایی شوند<ref name=":0">برگرفته از [https://Www.theeducationalsystemofmali.com www.the educational system of mali.com]</ref>.


این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا آلفا عمر کناره و تومانی توره نیز ادامه یافت . در اين ارتباط طي چند دهه گذشته درصد باسوادان كشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء يافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزايش دهد. در اين خصوص از سال 1995 كميسيون ويژه‌اي در وزارت آموزش و پرورش مالی تشكيل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش اميد دارند با كمك سازمان‌هاي جهاني نظير يونسكو، يونيسف و سازمان‌هاي منطقه‌‌اي بتوانند بر مشكلات پيش روي خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراكز و فضاهاي آموزشي - فائق آيند '''(www.mali country profile, library of congress federal research division.com).'''
==== [[آموزش متوسطه در مالی]] ====
<nowiki>*</nowiki> دوره آموزش راهنمایی در این کشور سه سال یا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پایان این دوره، امتحان نهایی موسوم به دی ای اف (D. E. F) برگزار می‌شود و دانش‌آموزانی که این آزمون را با موفقیت سپری کنند، می‌توانند در مقطع متوسطه به تحصیلات خود ادامه دهند. در این مقطع زبان انگلیسی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود<ref name=":1">برگرفته از [https://Www.malihigheducation.com www.malihigheducation.com] </ref>.  


'''3-1-10 آموزش ابتدایی و متوسطه'''
<nowiki>*</nowiki> دوره متوسطه سه سال (گریدهای ده، یازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، دیپلم رسمی‌وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طیّ این دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌های انگلیسی، عربی، آلمانی و روسی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. امتحان سراسری پایان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زیست‌شناسی، ریاضیات، فیزیک، شیمی، علوم انسانی، زبان، ادبیات و... است. دانش‌آموزانی که در این آزمون موفق شوند، می‌توانند وارد دانشگاه شده یا با اخذ بورسیه تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصیلات خود را در دانشگاه‌های خارج کشور ادامه دهند<ref name=":0" />.


نظام آموزشي كشور مالي هم‌چون ديگر كشورهاي فرانكوفون مبتني بر سيستم آموزش و پرورش كشور فرانسه است. دورۀ تحصيلي در اين كشور دوازده سال است كه به سه دورۀ زیر تقسيم مي‌شود:
دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی می‌توانند پس از پایان دوره راهنمایی، در دوره‌های فنی و حرفه‌ای که 2 تا 4 سال طول می‌کشد، ادامه تحصیل داده و دیپلم دریافت کنند. به دانش‌آموختگان در پایان دوره دو ساله آموزش فنی و حرفه‌ای دیپلم سی ای پی (CAP) و پس از پایان دوره چهار ساله آن دیپلم بی تی (BT) اعطا می‌شود<ref name=":0" /><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص277-278.</ref>.


-  دورۀ ابتدايي
=== [[چالش‌ها و مشکلات نظام آموزشی مالی]] ===
مشکلات فعلی آموزش و پرورش مالی، که از بدو استقلال، با تلاش‌های بسیار گسترده وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:


-  دورۀ راهنمايي
- درصد نسبی ثبت نام‌کنندگان دوره ابتدایی


-  دورۀ متوسطه (دبيرستان)
- کمبود بودجه آموزشی


'''*''' دورۀ ابتدايي در مالي شش سال يا شش گرید[1] است. هر سال تحصيلي 9 ماه به‌طول مي‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام اين دورۀ شش ساله و موفقيت در امتحان جامع (امتحان پايان دوره ابتدايي) مي‌توانند وارد مقطع راهنمايي شوند '''(www.the educational system of mali.com).'''
- کمبود کادر آموزشی


'''*''' دورۀ آموزش راهنمايي در اين كشور سه سال يا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پايان اين دوره، امتحان نهايي موسوم به دی ای اف[2] برگزار مي‌شود و دانش‌آموزاني كه اين آزمون را با موفقيت سپري کنند، مي‌توانند در مقطع متوسطه به تحصيلات خود ادامه دهند. در اين مقطع زبان انگليسي به دانش‌آموزان آموزش داده مي‌شود '''(www.mali high education .com).'''
- کمبود فضاهای آموزشی


'''*''' دورۀ متوسطه سه سال (گریدهای ده، يازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، ديپلم رسمي وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طيّ اين دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌هاي انگلیسی، عربي، آلماني و روسي به دانش‌آموزان ارائه مي‌شود. امتحان سراسري پايان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زيست‌شناسي، رياضيات، فيزيك، شیمی، علوم انساني، زبان، ادبيات و ... است. دانش‌آموزاني كه در اين آزمون موفق شوند، مي‌توانند وارد دانشگاه شده يا با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصيلات خود را در دانشگاه‌هاي خارج كشور ادامه دهند '''(www.the educational system of mali.com))'''
==== درصد نسبی ثبت نام‌کنندگان دوره ابتدایی ====
با وجود تبلیغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام کودکان در مدارس ابتدایی، طیّ چند دهه اخیر، هر ساله بسیاری از والدین این کودکان به‌ویژه در مناطق روستایی، ترجیح می‌دهند به‌جای تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع کوچک خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندکی از هزینه‌های زندگی خود را کاهش دهند.  


دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی مي‌توانند پس از پايان دورۀ راهنمايي، در دوره‌هاي فني و حرفه‌اي كه 2 تا 4 سال طول مي‌کشد، ادامه تحصيل داده و ديپلم دريافت كنند. به دانش‌آموختگان در پايان دورۀ دو سالۀ آموزش فني و حرفه‌اي ديپلم سی ای پی[3] و پس از پایان دورۀ چهار سالۀ آن ديپلم بی تی[4] اعطا می‌شود '''(www.the educational system of mali.com))'''
دولت امیدوار است تا پایان سال 2015 میلادی تمام خانواده‌های مالیایی را متقاعد کند تا کودکان خود را حداقل تا پایان دوره ابتدایی در مدارس ثبت نام کنند و باسوادی عمومی‌ را افزایش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.


'''4-1-10 چالش‌ها و مشکلات'''
==== کمبود بودجه آموزشی ====
از دیگر مشکلات دولت مالی کمبود بودجه آموزشی است که با تأکید دولت بر لزوم فراگیر شدن آموزش عمومی‌برای تمامی‌شهروندان این کشور، میزان تخصیص بودجه سالانه دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هیچ عنوان نمی‌تواند هزینه‌های این وزارت‌خانه و مراکز تحت پوشش آن را تأمین کند.


مشكلات فعلي آموزش و پرورش مالي، كه از بدو استقلال، با تلاش‌هاي بسیار گستردۀ وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:
کمک‌های مقطعی سازمان‌‌های جهانی و کشورهای اسلامی، فقط تخفیف‌دهنده این مشکلات است و باوجود وعده‌های مکرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشکلات ناشی از بودجه وزارت آموزش و پرورش، این وزارت‌خانه هر ساله با کسری بودجه عظیمی‌مواجه است که گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واکنش خشمگینانه با اعتراض و شورش می‌شود.


-  درصد نسبي ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدايي
==== کمبود کادر آموزشی ====
کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از دیگر مشکلات وزارت آموزش و پرورش مالی است. دولت طیّ چند سال گذشته، چند دانش‌سرای تربیت معلم را در شهرهای مختلف مالی تأسیس کرده‌است ولی تعداد دانش‌آموختگان این مراکز، برای پوشش مدارس ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و مراکز فنی و حرفه‌ای کافی نبست. از سوی دیگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشیب‌هایی همراه است و گاه با تأخیر چند ماهه پرداخت می‌شود. شمار قابل توجّهی از معلمان مالی نیز در دو دهه گذشته به کشورهای غرب آفریقا، فرانسه و شمال آفریقا مهاجرت نموده‌اند که مشکلات این بخش را تشدید کرده است.


-  كمبود بودجه آموزشي
اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر [[نظام آموزشی کشور مالی]] است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبه خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.


-  كمبود كادر آموزشي
==== کمبود فضاهای آموزشی ====
تنگناهای ناشی از کمبود فضا و امکانات آموزشی نظیر مدارس مقاطع مختلف، مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای، کارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی از دیگر مشکلات بخش آموزش مالی است. در این ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمایت سازمان‌های جهانی و دولت‌های اسلامی ‌مدارس متعددی در شهرها و روستاهای مالی احداث شدند ولی این کشور همچنان از کمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج می‌برد. البته دولت تومانی توره امیدوار بود از طریق دریافت چند وام بلاعوض از سازمان همکاری اسلامی، بانک توسعه اسلامی، بانک عرب و کشورهای ثروتمند حاشیه جنوبی خلیج فارس نظیر عربستان، امارت متحده عربی، قطر، کویت و عمان بتواند تا سال 2020 کمبود فضای آموزشی کشور را به نحو قابل توجهی مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی‌رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد<ref name=":2">آموزش و پرورش در مالی، مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌، شماره سند 2367.</ref><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص279-282.</ref>.


-  كمبود فضاهاي آموزشي
=== [[آموزش عالی مالی]] ===
یکی از نهادهای مهم آموزشی کشور مالی که تاکنون به جایگاه واقعی خود دست نیافته بخش آموزش عالی است. آموزش عالی در کشور مالی بر خلاف دیگر کشورهای غرب آفریقا از بدو استقلال این کشور تاکنون از رشد چندانی برخوردار نبوده است و دولت مالی بدلیل مشکلات اقتصادی تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالی خود نشده‌است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – [[دانشگاه باماکو]] و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.


'''درصد نسبي ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدايي''' :
==== [[دانشگاه باماکو]] ====
[[پرونده:دانشگاه باماکو.png|بندانگشتی|دانشگاه باماکو. برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%85%D8%A7%DA%A9%D9%88]]
این دانشگاه زیر نظر وزارت آموزش و پرورش مالی اداره می‌شود و هم اکنون در حدود بیست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصیل‌اند. دانشگاه باماکو فعالیت خود را در سال 1976 آغاز کرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظیم سیاسی در کشور، سقوط دولت موسی ترائوره و روی کار آمدن دولت انتقالی تومانی توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطیل کرد. تعطیلی دانشگاه تا سال 1996 ادامه یافت و پس از آن که شورای دانشگاه تشکیل شد و نظام آموزشی آن تغییراتی کرد، مجدداً فعالیت دانشگاه بر مبنای راهبردهای جدید دولت آغاز گردید. این دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشکده به شرح ذیل است:


با وجود تبليغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام كودكان در مدارس ابتدايي، طیّ چند دهۀ اخیر، هر ساله بسياري از والدين اين كودكان به‌ويژه در مناطق روستايي، ترجيح مي‌دهند به‌جاي تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع كوچك خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندكي از هزينه‌هاي زندگي خود را كاهش دهند.
- دانش‌سرای عالی


دولت اميدوار است تا پايان سال 2015 ميلادي تمام خانواده‌هاي ماليایي را متقاعد کند تا كودكان خود را حداقل تا پايان دورۀ ابتدايي در مدارس ثبت نام کنند و باسوادي عمومي را افزايش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.
- دانش‌سرای ملی علوم اداری


'''كمبود بودجه آموزشي''' :
- دانش‌سرای ملی مهندسی


از ديگر مشكلات دولت مالي کمبود بودجۀ آموزشی است که با تأكيد دولت بر لزوم فراگير شدن آموزش عمومي براي تمامی شهروندان اين كشور، ميزان تخصیص بودجۀ سالانۀ دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هيچ عنوان نمي‌تواند هزينه‌هاي اين وزارت‌خانه و مراكز تحت پوشش آن را تأمين كند.
- دانش‌سرای پزشکی و داروسازی


كمك‌هاي مقطعي سازمان‌‌هاي جهاني و كشورهاي اسلامي، فقط تخفيف‌دهندۀ اين مشكلات است و باوجود وعده‌هاي مكرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشكلات ناشي از بودجۀ وزارت آموزش و پرورش، اين وزارت‌خانه هر ساله با كسري بودجۀ عظيمي مواجه است كه گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واكنش خشمگينانۀ با اعتراض و شورش مي‌شود.
- دانشکده علوم و فناوری


'''كمبود كادر آموزشي''' :
- دانشکده علوم انسانی هنر و زبان‌ها


کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از ديگر مشكلات وزارت آموزش و پرورش مالي است. دولت طيّ چند سال گذشته، چند دانش‌سراي تربيت معلم را در شهرهاي مختلف مالي تأسيس كرده است ولي تعداد دانش‌آموختگان اين مراكز، براي پوشش مدارس ابتدايي، راهنمايي، متوسطه و مراكز فني و حرفه‌اي كافي نبست. از سوي ديگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشيب‌هايي همراه است و گاه با تأخير چند ماهه پرداخت مي‌شود. شمار قابل توجّهي از معلمان مالي نیز در دو دهۀ گذشته به كشورهاي غرب آفريقا، فرانسه و شمال آفريقا مهاجرت نموده‌اند كه مشكلات اين بخش را تشديد كرده است.
- دانشکده حقوق و اقتصاد


اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر نظام آموزشی کشور مالی است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبۀ خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.
- دانشکده پزشکی، داروسازی و دندان‌پزشکی


'''کمبود فضاهای آموزشی:'''
اکثر رشته‌های دانشگاه باماکو در مقطع کارشناسی ارائه می‌شود و دانشجویانی که این دوره را به پایان برسانند، معمولاً یا در مراکز دولتی و خصوصی مشغول به کار می‌شوند و یا با گرفتن بورسیه تحصیلی دولتی، تحصیلات خود را در کشورهای دیگر ادامه می‌دهند<ref name=":3">برگرفته از [https://Www.universityofbamako.org www.universityofbamako.org]</ref>.


تنگناهاي ناشي از كمبود فضا و امكانات آموزشي نظير مدارس مقاطع مختلف، مراكز آموزش فني و حرفه‌اي، كارگاه‌ها، آزمايشگاه‌ها و سالن‌هاي ورزشي از ديگر مشكلات بخش آموزش مالي است. در اين ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمايت سازمان‌هاي جهاني و دولت‌هاي اسلامي مدارس متعددي در شهرها و روستاهاي مالي احداث شدند ولي اين كشور همچنان از كمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج مي‌برد. البته دولت تومانی توره اميدوار بود  از طريق دريافت چند وام بلاعوض از سازمان همكاري اسلامي، بانك توسعه اسلامي، بانك عرب و كشورهاي ثروتمند حاشيه جنوبي خليج فارس نظير عربستان، امارت متحده عربي، قطر، كويت و عمان بتواند تا سال 2020 كمبود فضاي آموزشي كشور را بنحو قابل توجهي مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد ('''مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌،شماره سند 2367)'''.  
نظام آموزشی دانشگاه در مقطع کارشناسی دربرگیرنده دو دوره است: دوره اول به دو سال تقسیم می‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول (DEUGI 1) و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم (DEUGI 2) می‌نامند. دوره دوم، پایان دوره کارشناسی و یک سال است که به دوره لیسانس (Licence) شهرت دارد. دانشجویان پس از گذراندن این دوره‌ها، مدرک کارشناسی دریافت می‌کنند. مدت زمان دوره فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.


علی‌رغم فقر در مالی و با وجود مشکلات فراوان ناشی از کسر بودجه سالیانه، این کشور اهمّیت زیادی برای آموزش عالی قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شورای دانشگاه، برای دانشجویان ممتاز و یا بی‌بضاعت بر پایه نمرات آنها، کمک هزینه‌هایی را در نظر می‌گیرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول برای ورود به مقاطع بالاتر، کمک هزینه تحصیلی دانشجویان قطع می‌شود.


'''2-10 آموزش عالي'''
طی چند سال گذشته و با رشد آگاهی عمومی‌مردم این کشور تعداد دانش آموزان داوطلب برای ورود به دانشگاه کشور به نحو قابل توجهی افزایش یافته‌است به گونه‌ای که از سال 2000 هر سال نزدیک به 5 هزار نفر وارد این دانشگاه می‌شوند که این وضعیت در رشته‌های پزشکی و مهندسی از شدت بیشتری برخوردار است<ref name=":2" />.


يكي از نهادهاي مهم آموزشي كشور مالي كه تاكنون به جايگاه واقعي خود دست نيافته بخش آموزش عالي است. آموزش عالي در كشور مالي بر خلاف ديگر كشورهاي غرب آفريقا از بدو استقلال اين كشور تاكنون از رشد چنداني برخوردار نبوده است  و دولت مالي بدليل مشكلات اقتصادي تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالي خود نشده است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – دانشگاه باماکو و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.
این امر و عدم آمادگی امکانات و فضای آموزشی موجود مشکلاتی را از نظر پذیرش دانشجویان به‌وجود آورده و دولت در خصوص اعطای بورسیه تحصیلی و کمک هزینه نیز محدودیت‌هایی را برای دانشجویان در نظر گرفته‌است. با این حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشکده‌های جدید این این مشکلات را کاهش داده و وضعیت تحصیلی دانشگاه را بهبود بخشند. کمبود اساتید با تجربه و دارای سطح بالای معلومات از دیگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طریق اعزام برخی از دانشجویان به کشورهای اروپایی در آینده‌ای نه چندان دور این مشکل را نیز مرتفع سازد<sup>[i]</sup>.


1-2-10 '''دانشگاه باماکو'''
با وجود این مشکلات و اغتشاشاتی که گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوی سیاسی پدید می‌آید، [[دانشگاه باماکو]] به‌لحاظ علمی‌ وضعیت قابل قبولی دارد و مدرک تحصیلی آن به‌دلیل عضویت در اتّحادیه دانشگاه‌های فرانسه زبان آفریقا، مورد تأیید دانشگاه‌های اروپایی و کشورهای فرانسه زبان است. دانشجویانی که با هزینه دولت و یا بورسیه مؤسسات خصوصی درصدد ادامه تحصیل در دانشگاه‌های اروپا و آمریکای شمالی هستند، باید در آزمون علمی‌خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در این دانشگاه‌ها، منوط به قبولی در این آزمون است<ref name=":3" />.


این دانشگاه زير نظر وزارت آموزش و پرورش مالي اداره مي‌شود و هم اکنون در حدود بيست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصيل‌اند. دانشگاه باماکو فعاليت خود را در سال 1976 آغاز كرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظيم سياسي در كشور، سقوط دولت موسي ترائوره و روي كار آمدن دولت انتقالي توماني توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطيل كرد. تعطيلي دانشگاه تا سال 1996 ادامه يافت و پس از آن كه شوراي دانشگاه تشكيل شد و نظام آموزشي آن تغييراتي کرد، مجدداً فعاليت دانشگاه بر مبناي راهبردهاي جديد دولت آغاز گردید. اين دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشكده به شرح ذيل است:
خاطر نشان می‌سازد از اوایل سال 2000 میلادی اقداماتی برای آغاز به کار مؤسسات آموزش عالی خصوصی نیز آغاز شده که این امر بیشتر ناشی از افزایش شمار علاقمندان به تحصیل در مقطع آموزش عالی بوده‌است. در این ارتباط دانشگاه کبک کانادا از سال 2000 شعبه‌ای در باماکو تأسیس کرده و تعداد کمی‌ از دانشجویان مالیایی در مقطع کارشناسی ارشد در این دانشگاه مشغول به تحصیل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند (Centre Universitaire Mande) نیز طیّ قراردادی با دانشگاه مالی، هر سال تعدادی از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. با این‌همه اندیشمندان مالیایی معتقدند این اقدامات نمی‌تواند نیاز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامه تحصیل در مقاطع آموزش عالی را برطرف کند و دولت باید با کمک کشورهای غربی و سازمان‌های جهانی، رأساً به تأسیس مراکز آموزش عالی دولتی و خصوصی اقدام نماید و شمار دانشجویان این کشور را افزایش دهد<ref name=":1" />.  


-       دانش‌سراي عالي
لازم به‌ذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.


-  دانش‌سراي ملي علوم اداري
==== [[دانشگاه اسلامی‌ سانکوره|دانشگاه اسلامی ‌سانکوره]] ====
[[پرونده:دانشگاه اسلامی سانکوره.jpg|بندانگشتی|دانشگاه اسلامی ‌سانکوره (2020). برگرفته از سایت daily trust، قابل بازیابی از https://dailytrust.com/the-university-of-sankore-timbuktu/]]
یکی از شاخص‌‌ترین جلوه‌های میراث فرهنگی کشور مالی، که بخشی از هویت اسلامی ‌دیرینه این سرزمین را در خود جای داده، [[دانشگاه اسلامی‌ سانکوره|دانشگاه اسلامی ‌سانکوره]] است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پیش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامی‌از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی این کشور، هنوز از آن با افتخار و غرور یاد کرده و نقش آن را در توسعه دین اسلام در غرب آفریقا، بسیار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.


-  دانش‌سراي ملي مهندسي
این دانشگاه اسلامی ‌که در شهر [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضی عقیب بن محمدبن عمر تأسیس شد و در حقیقت متشکل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانکوره"، " مسجد سید یحیی" و "جن گاریبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می‌شد.در واقع این دانشگاه حوزه علمیه بزرگی بشمار می‌‌رفت که در قرون میانه اسلامی ‌بویژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم میلادی به اوج خود رسید و طلاب زیادی از کشورهای مختلف آفریقایی بویژه غرب آفریقا در آن تحصیل می‌کردند. سبک آموزشی این دانشگاه با دانشگاه‌های معاصر آن در کشورهای اروپایی کاملاً متفاوت بود به گونه ای که طلاب پس از ثبت نام در این مرکز آموزشی با شور و اشتیاق خاصی به مطالعه علوم اسلامی ‌می‌پرداختند. دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوکتو اقامت گزیده و به تحصیل علوم اسلامی ‌می‌پرداختند. برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانکوره در برگیرنده سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود<ref>برگرفته از [https://Www.muslimheritage.com/topics www.muslimheritage.com/topics]</ref>.


-  دانش‌سراي پزشكي و داروسازي
برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانکوره دارای سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود. مرحله مقدماتی شامل کلیات علوم اسلامی، سوادآموزی و حفظ متون بود که در سطح پایین تدریس می‌شد و اساتید این مقطع، وظیفه داشتند طلاب را به لحاظ فکری برای ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در این مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمره برنامه‌های دروس اصلی بود و طلبه‌‌ها پس از آشنایی با علوم قرآنی، با مفاهیم اولیه علوم مختلف اسلامی ‌آشنا می‌شدند<sup>[ii]</sup>. کلاس‌های دوره مقدماتی معمولاً صبح زود آغاز ‌می‌شد و تا غروب ادامه می‌یافت. شیوه تدریس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتید در پایان هر کلاس، به پرسش‌های طلبه‌ها پاسخ می‌دادند.کلاس‌ها ظهر تعطیل و نماز جماعت به امامت اساتید و یا شیوخ مساجد سه گانه برگزار می‌شد. این دوره پس از یک سال و چند ماه با برگزاری امتحان قرائت قرآن به پایان می‌رسید و طلابی که در این آزمون موفق می‌شدند، با توصیه اساتید، می‌توانستند در مقطع بعدی، تحصیلات خود را ادامه دهند.


-  دانشكدۀ علوم و فناوري
در مرحله بعدی یا مقطع ثانوی که معمولاً یک سال به‌طول می‌انجامید، دروس اسلامی ‌منطق، فلسفه، تاریخ اسلام و قرآن به طلاب تدریس می‌شد. شیوه تدریس در این مقطع، کماکان به‌صورت طرح موضوعات و ارائه دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجویان بود. در پایان این مقطع، امتحانات دانشجویان برگزار و به دانشجویان ممتاز گواهی پایان دوره اعطا می‌شد<ref>احمدی، سيروس (1384). فرهنگ و تمدن کشور [[مالی]]. مشهد: [http://www.astanprint.com/ مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس]، ص228.
</ref>.


-  دانشكدۀ علوم انساني هنر و زبان‌ها
تحصیل در مقطع عالی دانشگاه سانکوره اهمّیت زیادی داشت و معمولاً معدودی از طلاب می‌توانستند در این مرحله، که دروس تخصصی ارائه می‌شد، تحصیلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعه یکی از رشته‌های علوم اسلامی ‌الهیات، تفسیر قرآن، حدیث، حقوق، صرف و نحو، بیان، منطق، فلسفه، تاریخ و علوم باطنی می‌پرداختند. در پایان این مقطع، دانشجویان با موفقیت در آزمون‌ها، طیّ مراسمی‌ موسوم به عمامه‌گذاری، به افتخار استادی نائل می‌شدند<sup>[iii]</sup>. در هریک از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشکده‌های امروز، اداره می‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترین دانشمندان این سرزمین و برخی از آنها در کشورهای اسلامی ‌خاورمیانه و شمال آفریقا تحصیل کرده بودند. مدرسان برای تدریس در دانشگاه حقوقی دریافت نمی‌کردند و برنامه درسی مدونی نداشتند و عامل اصلی حضور آنها در این مرکز آموزشی، علاقه به نشر و توسعه علوم و معارف اسلامی ‌بود. در بین این اساتید، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوری نظیر استاد احمد بابا و برادران بامایوثو بودند. رئیس دانشگاه سانکوره، امامت مسجد سانکوره و مقام قاضی اعظم شهر [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] را نیز بر عهده داشت. در مجاورت این دانشگاه، کتابخانه‌ بزرگی مملو از کتاب‌های دست‌نویس به زبان‌های عربی و آفریقایی وجود داشت که دانشجویان و مدرسان با مطالعه آنها بر دانش خود می‌افزودند<ref>برگرفته از [https://Www.muslimheritage.com www.muslim heritage.com]</ref>.


-  دانشكدۀ حقوق و اقتصاد
این دانشگاه در قرون میانه اسلامی ‌نقش مهمّی در توسعه معارف اسلامی ‌قاره آفریقا داشت و بسیاری از دانش‌آموختگان این مرکز، در کشورهای مختلف آفریقایی در مقام امام، قاضی، خطیب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفی شدند. دانشگاه سانکوره و کتابخانه آن در سال 1591 و با حمله قبایلی از مراکش نابود شد. خرابه‌های این دانشگاه که امروزه در اطراف مسجد سانکوره به چشم می‌آید، از عظمت و شکوه دین اسلام در [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] و دیگر مناطق کشور مالی در قرون میانه اسلامی ‌حکایت دارد<sup>[iv]</sup>.


-  دانشكدۀ پزشكي، داروسازي و دندان‌پزشكي
اگرچه امروزه هیچ اثری از دانشگاه سانکوره بر جای نمانده است اما یکی از مهم‌ترین عناوین افتخاری که معمولاً دولت مالی به شخصت‌های برجسته علمی‌و فرهنگی دیگر کشورها اعطا می‌کند، دکترای افتخاری دانشگاه سانکوره است<ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص282-289.</ref>.


اكثر رشته‌هاي دانشگاه باماکو در مقطع كارشناسي ارائه مي‌شود و دانشجوياني كه اين دوره را به پايان برسانند، معمولاً يا در مراكز دولتي و خصوصي مشغول به كار می‌شوند و يا با گرفتن بورسيۀ تحصيلي دولتي، تحصيلات خود را در كشورهاي ديگر ادامه مي‌دهند '''(www.university''' '''of''' bamako.org)
=== [[مراکز پژوهشی مالی]] ===
مهم‌ترین مراکز پژوهشی وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمره انستیتوهای دانشگاه مالی عبارتند از:


نظام آموزشي دانشگاه در مقطع كارشناسي دربرگیرنده دو دوره است :دورۀ اول به دو سال تقسيم مي‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول[5] و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم[6] می‌نامند. دورۀ دوم، پایان دورۀ کارشناسی و یک سال است که به دورۀ لیسانس[7] شهرت دارد. دانشجويان پس از گذراندن اين دوره‌ها، مدرک كارشناسي دریافت می‌کنند. مدت زمان دورۀ فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.
- انستیتو تحقیقات کاربردی و علوم بنیادی


علي‌رغم فقر در مالي و با وجود مشكلات فراوان ناشي از كسر بودجۀ ساليانه، اين كشور اهمّيت زيادي براي آموزش عالي قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شوراي دانشگاه، براي دانشجويان ممتاز و یا بي‌بضاعت بر پایۀ نمرات آنها، كمك هزينه‌هايي را در نظر مي‌گيرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول براي ورود به مقاطع بالاتر، كمك هزينۀ تحصيلي دانشجویان قطع مي‌شود.
- انستیتو فناوری


طي چند سال گذشته و با رشد آگاهي عمومي مردم اين كشور تعداد دانش آموزان داوطلب براي ورود به دانشگاه كشور به نحو قابل توجهي افزايش يافته است به گونه‌اي كه از سال 2000 هر سال نزديك به 5 هزار نفر وارد اين دانشگاه مي‌شوند كه اين وضعیت در رشته‌هاي پزشكي و مهندسي از شدت بيشتري برخوردار است. ('''مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات''' '''اسلامی‌، شماره سند 2367''').
- انستیتو مدیریت


اين امر و عدم آمادگي امكانات و فضاي آموزشي موجود مشكلاتي را از نظر پذيرش دانشجويان بوجود آورده و دولت در خصوص اعطاي بورسيه تحصيلي و كمك هزينه نيز محدوديت‌هايي را براي دانشجويان در نظر گرفته است. با اين حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشكده‌هاي جديد اين اين مشكلات را كاهش داده و وضعيت تحصيلي دانشگاه را بهبود بخشند. كمبود اساتيد با تجربه و داراي سطح بالاي معلومات از ديگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طريق اعزام برخي از دانشجويان به كشورهاي اروپايي در آينده‌اي نه چندان دور اين مشكل را نيز مرتفع سازد.[8]
- انستیتو پلی‌تکنیک روستایی


با وجود این مشكلات و اغتشاشاتي كه گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوي سياسي پديد می‌آید، دانشگاه باماکو به‌لحاظ علمي وضعیت قابل قبولی دارد و مدرك تحصيلي آن به‌دليل عضويت در اتّحاديۀ دانشگاه‌هاي فرانسه زبان آفريقا، مورد تأييد دانشگاه‌هاي اروپايي و كشورهاي فرانسه زبان است. دانشجوياني كه با هزينۀ دولت و يا بورسيۀ مؤسسات خصوصي درصدد ادامۀ تحصيل در دانشگاه‌هاي اروپا وآمريكاي شمالي هستند، بايد در آزمون علمي خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در اين دانشگاه‌ها، منوط به قبولي در این آزمون است '''(www.university of bamako.org).'''
- مرکز آموزش مخابرات<ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C مالی]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص289.</ref>


خاطر نشان مي‌سازد از اوايل سال 2000 ميلادي اقداماتي براي آغاز به كار مؤسسات آموزش عالي خصوصي نيز آغاز شده كه اين امر بيشتر ناشي از افزايش شمار علاقمندان به تحصيل در مقطع آموزش عالي بوده است. در اين ارتباط دانشگاه كبك كانادا از سال 2000 شعبه‌اي در باماكو تأسيس كرده و تعداد كمي از دانشجويان ماليايي در مقطع كارشناسي ارشد در اين دانشگاه مشغول به تحصيل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند[9] نيز طيّ قراردادي با دانشگاه مالي، هر سال تعدادي از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار مي‌دهد. با این‌همه انديشمندان ماليایي معتقدند اين اقدامات نمي‌تواند نياز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامۀ تحصیل در مقاطع آموزش عالي را برطرف کند و دولت بايد با كمك كشورهاي غربي و سازمان‌هاي جهاني، رأساً به تأسيس مراكز آموزش عالي دولتی و خصوصي اقدام نماید و شمار دانشجويان اين كشور را افزایش دهد '''(www.mali high education .com).'''
=== [[كتابخانه‌های دانشگاهی در مالی]] ===
بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانه دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود<ref name=":3" /><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص289-290.</ref>.


لازم بذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.  
=== [[بودجه تحقيقاتی دانشگاه‌ها در مالی]] ===
اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دوره ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمره کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجه پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجه پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهنده جایگاه نازل پژوهش در این کشور است<ref name=":3" /><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص290.</ref>.


'''2-2-10 دانشگاه اسلامی‌سانکوره'''
=== [[تعداد دانشجويان مالیایی در خارج از كشور]] ===
با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامه تحصیل در رشته‌های مورد علاقه خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیه دولت و یا اخذ بورسیه اتّحادیه اروپا، چین، سازمان همکاری اسلامی ‌‌و کشورهای اسلامی ‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی ‌تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد<ref>باماكو، سگو، تمبوكتو (1387). مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده.


يكي از شاخص‌‌ترين جلوه‌هاي ميراث فرهنگي كشور مالي، كه بخشي از هويت اسلامي ديرينۀ اين سرزمين را در خود جاي داده، دانشگاه اسلامي سانكوره است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پيش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامي از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی اين كشور، هنوز از آن با افتخار و غرور ياد کرده و نقش آن را در توسعۀ دين اسلام در غرب آفريقا، بسيار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.
</ref><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص290-291.</ref>.  


اين دانشگاه اسلامي كه در شهر تمبوكتو امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضي عقيب بن محمدبن عمر تأسيس شد و در حقيقت متشكل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانكوره" ، " مسجد سيد يحيي" و "جن گاريبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می شد.در واقع اين دانشگاه حوزه علميه بزرگي بشمار مي‌‌رفت كه در قرون ميانه اسلامي بويژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم ميلادي به اوج خود رسيد و طلاب زيادي از كشورهاي مختلف آفريقایی بويژه غرب آفریقا در آن تحصیل می کردند . سبك آموزشي اين دانشگاه با دانشگاه‌هاي معاصر آن در كشورهاي اروپايي كاملاً متفاوت بود به گونه اي كه طلاب پس از ثبت نام در اين مركز آموزشي با شور و اشتياق خاصي به مطالعه علوم اسلامي مي‌پرداختند . دانشجويان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوكتو اقامت گزيده و به تحصيل علوم اسلامي مي‌پرداختند. برنامه‌هاي آموزشي دانشگاه سانكوره در برگيرنده سه مقطع مقدماتي ، ثانوي و عالي بود. '''(www.muslimheritage.com/topics).'''
=== [[تعداد دانشجويان خارجی در كشور مالی]] ===
با توجه به سطح نازل آموزشی [[دانشگاه باماکو]] - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی، نیجریه، [[ساحل عاج]] و کنیا – تقریبا می‌توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می‌کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه، بلژیک، سوئیس، [[ایالات متحده]] [[آمریکا]] و [[کانادا]] که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می‌کنند در قالب موافقت نامه علمی‌ بین دانشگاه خود و [[دانشگاه باماکو]] طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می‌دهند<ref name=":3" />.


برنامه‌هاي آموزشي دانشگاه سانكوره دارای سه مقطع مقدماتي، ثانوي و عالي بود. مرحلۀ مقدماتي شامل كليات علوم اسلامي، سوادآموزي و حفظ متون بود كه در سطح پايين تدريس مي‌شد و اساتيد اين مقطع، وظيفه داشتند طلاب را به لحاظ فكري براي ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در اين مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمرۀ برنامه‌هاي دروس اصلي بود و طلبه‌‌ها پس از آشنايي با علوم قرآني، با مفاهيم اوليۀ علوم مختلف اسلامي آشنا مي‌شدند.[10] كلاس‌هاي دورۀ مقدماتي معمولاً صبح زود آغاز ‌مي‌شد و تا غروب ادامه مي‌يافت. شيوۀ تدريس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتيد در پايان هر كلاس، به پرسش‌هاي طلبه‌ها پاسخ مي‌دادند.كلاس‌ها ظهر تعطيل  و نماز جماعت به امامت اساتيد و يا شيوخ مساجد سه گانه برگزار مي‌شد. اين دوره پس از يك سال و چند ماه با برگزاري امتحان قرائت قرآن به پايان مي‌رسيد و طلابي كه در اين آزمون موفق می‌شدند،  با توصيۀ اساتيد، می‌توانستند در مقطع بعدي، تحصيلات خود را ادامه دهند.  
=== کشورهای‌ مقصد دانشجویان ===
کشورهای فرانسه، [[چین]]، [[روسیه]] و نیجریه مقصد اصلی دانشجویان مالیایی اند که با اخذ بورسیه تحصیلی دولت مالی یا کشورهای خارجی، در دانشگاه‌های این چهار کشور تحصیلات خود را در مقاطع تکمیلی ادامه می‌دهند<ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص291.</ref>.


در مرحلۀ بعدي یا مقطع ثانوي كه معمولاً يك سال به‌طول مي‌انجاميد، دروس اسلامي منطق، فلسفه، تاريخ اسلام و قرآن به طلاب تدريس مي‌شد. شيوۀ تدريس در این مقطع، كماكان به‌صورت طرح موضوعات و ارائۀ دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجويان بود. در پايان اين مقطع، امتحانات دانشجويان برگزار و به دانشجويان ممتاز گواهي پايان دوره اعطا مي‌شد '''(احمدي: 228)'''.
== نیز نگاه کنید به ==
[[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری آرژانتین]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اسپانیا]]؛[[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری افغانستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اوکراین]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تایلند]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تونس]]؛ [[نظام آموزش و پرورش در چین معاصر]]؛ [[نظام آموزش و پرورش در چین باستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سنگال]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ژاپن]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کوبا]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری زیمبابوه]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قطر]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مصر]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری لبنان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری روسیه]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ساحل عاج]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سیرالئون]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کانادا]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سودان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری گرجستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تاجیکستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری بنگلادش]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قزاقستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سریلانکا]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری فرانسه]]


تحصیل در مقطع عالي دانشگاه سانکوره اهمّيت زيادي داشت و معمولاً معدودی از طلاب مي‌توانستند در اين مرحله، كه دروس تخصصي ارائه مي‌شد، تحصيلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعۀ يكي از رشته‌های علوم اسلامي الهيات، تفسير قرآن، حديث، حقوق، صرف و نحو، بيان، منطق، فلسفه، تاريخ و علوم باطني می‌پرداختند. در پايان اين مقطع، دانشجويان با موفقيت در آزمون‌ها، طيّ مراسمی موسوم به عمامه‌گذاري، به افتخار استادي نائل می‌شدند[11]. در هريك از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشكده‌هاي امروز، اداره مي‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترين دانشمندان اين سرزمين و برخی از آنها در كشورهاي اسلامي خاورميانه و شمال آفريقا تحصيل كرده بودند. مدرسان برای تدريس در دانشگاه حقوقي دريافت نمي‌كردند و برنامۀ درسي مدوني نداشتند و عامل اصلي حضور آنها در اين مركز آموزشي، علاقه به نشر و توسعۀ علوم و معارف اسلامي بود. در بين اين اساتيد، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوري نظير استاد احمد بابا و برادران بامايوثو بودند. رئيس دانشگاه سانكوره، امامت مسجد سانكوره و مقام قاضي اعظم شهر تمبوكتو را نيز بر عهده داشت. در مجاورت اين دانشگاه، كتابخانۀ‌ بزرگي مملو از كتاب‌هاي دست‌نويس به زبان‌هاي عربي و آفريقايي وجود داشت كه دانشجويان و مدرسان با مطالعۀ آنها بر دانش خود مي‌افزودند '''(www.muslim heritage.com).'''
== پاورقی ==
<small>[i] - وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌‌مالی در اواخر سال 2011 میلادی اعلام کرد دانشگاه باماکو در آینده‌ای بسیار نزدیک به چهار دانشگاه مستقل تقسیم می‌شود. مقامات دولتی معتقدند تقسیم دانشگاه باماکو به چهار دانشگاه مستقل موجب ارتقای علمی‌‌این دانشگاه خواهد شد. این دانشگاه‌ها عبارتنداز:</small>


اين دانشگاه در قرون ميانۀ اسلامي نقش مهمّي در توسعۀ معارف اسلامي قارة آفريقا داشت و بسياري از دانش‌آموختگان اين مركز، در كشورهاي مختلف آفريقايي در مقام امام، قاضي، خطيب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفي شدند. دانشگاه سانكوره و كتابخانۀ آن در سال 1591 و با حملۀ قبايلي از مراكش نابود شد. خرابه‌هاي اين دانشگاه كه امروزه در اطراف مسجد سانكوره به چشم مي‌آید، از عظمت و شكوه دين اسلام در تمبوكتو و ديگر مناطق كشور مالي در قرون ميانۀ اسلامي حكايت دارد.[12]
<small>- دانشگاه علوم و تکنولوژی</small>


اگرچه امروزه هيچ اثري از دانشگاه سانكوره بر جاي نمانده است اما يكي از مهم‌ترين عناوين افتخاری كه معمولاً دولت مالی به شخصت‌هاي برجستۀ علمي و فرهنگي ديگر كشورها اعطا مي‌کند، دكتراي افتخاري دانشگاه سانكوره است.
<small>- دانشگاه علوم انسانی</small>


'''3-2-10 مراكز پژوهشي'''
<small>- دانشگاه علوم اجتماعی و کاربردی</small>


مهم‌ترین مراكز پژوهشي وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمرۀ انستيتوهاي دانشگاه مالي عبارتند از:
<small>- دانشگاه حقوق و علوم سیاسی</small>


-    انستيتو تحقيقات كاربردي و علوم بنيادي
<small>[ii] - حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربی برای کلیه دانشجویان الزامی‌ بود.</small>


-    انستيتو فناوري
<small>[iii] - اخذ مقطع عالی دانشگاه سانکوره که معادل Ph.d امروزین بود ده سال به طول می‌انجامید. دانش‌آموختگان این مقطع در مراسم فارغ‌التحصیلی عمامه‌ای منقوش به کلمه «الله» بر سر می‌گذاشتند که سمبلی از نور الهی، عقل، دانش و مکارم اخلاقی بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصیتی عالی و متعهد به ارزش‌ها و تعالیم اسلامی ‌را از خود به نمایش بگذارند.<ref>برگرفته از https://www.sankore.com</ref></small>


-    انستيتو مديريت
<small>[iv] - گفته می‌شود دانشگاه‌های مشهور کنونی اروپا در ابتدا از نظر آزادی فکری متأثر از دانشگاه‌های سانکوره و کوردوبا بوده‌اند.</small>


-    انستيتو پلي‌تكنيك روستايي
== کتابشناسی ==
 
<references />
-    مركز آموزش مخابرات
[[رده:آموزش، علم، فناوری و اندیشه ورزی]]
 
 
'''4-2-10 كتابخانه‌ها و مراكز اسناد دانشگاهی'''
 
بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانۀ دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود '''(www.university of bamako.org).'''
 
'''5-2-10 بودجۀ تحقيقاتي دانشگاه‌ها'''
 
اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دورۀ ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمرۀ کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجۀ پژوهشي و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجۀ پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهندۀ جایگاه نازل پژوهش در این کشور است '''(www.university of bamako.org)'''.
 
'''6-2-10 تعداد دانشجويان در خارج از كشور'''
 
با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامۀ تحصیل در رشته‌های مورد علاقۀ خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیۀ دولت و یا اخذ بورسیۀ اتّحادیه اروپا، چین، سازمان '''همكاري''' اسلامی ‌و کشورهای اسلامی‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد '''(مطالعات ميداني نويسنده، 1387)'''.
 
'''7-2-10 تعداد دانشجويان خارجي در كشور'''
 
با توجه به سطح نازل آموزشی دانشگاه باماکو - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی ، نیجریه ، ساحل عاج و کنیا – تقریبا می توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه ، بلژیک ، سوئیس ، ایالات متحده آمریکا و کانادا که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می کنند در قالب موافقتنامه علمی بین دانشگاه خود و دانشگاه باماکو طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می دهند '''(www.university of bamako.org)'''
 
'''8-2-10 كشورهای‌ مقصد دانشجویان'''
 
کشورهای فرانسه، چین، روسیه و نیجریه مقصد اصلی دانشجویان مالیایی اند که با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولت مالی یا کشورهای خارجی، در دانشگاه‌های این چهار کشور تحصیلات خود را در مقاطع تکمیلی  ادامه می‌دهند.
----Grade -[1]
 
D. E. F -[2]
 
CAP -[3]
 
BT -[4]
 
DEUGI 1-[5]
 
DEUGI 2 -[6]
 
Licence -[7]
 
[8] وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی ‌مالی در اواخر سال 2011 میلادی اعلام کرد دانشگاه باماکو در آینده‌ای بسیار نزدیک به چهار دانشگاه مستقل تقسیم می‌شود. مقامات دولتی معتقدند تقسیم دانشگاه باماکو به چهار دانشگاه مستقل موجب ارتقای علمی ‌این دانشگاه خواهد شد. این دانشگاه‌ها عبارتنداز:  
 
- دانشگاه علوم و تکنولوژی
 
- دانشگاه علوم انسانی
 
- دانشگاه علوم اجتماعی و کاربردی
 
'''-''' دانشگاه حقوق و علوم سیاسی
 
 
Centre Universitaire Mande -[9]
 
[10]. حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربي براي كليه دانشجويان الزامي بود.
 
[11]. اخذ مقطع عالي دانشگاه سانكوره كه معادل Ph .d امروزين بود ده سال بطول مي انجاميد. دانش‌آموختگان اين مقطع در مراسم فارغ‌التحصيلي عمامه‌اي منقوش به كلمه «الله» بر سر مي‌گذاشتند كه سمبلي از نور الهي، عقل، دانش و مكارم اخلاقي بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصيتي عالي و متعهد به ارزش‌ها و تعاليم اسلامي را از خود به نمايش بگذارند.  www.sankore.com
 
[12].گفته مي‌شود دانشگاه‌هاي مشهور كنوني اروپا در ابتدا از نظر آزادي فكري متأثر از دانشگاه‌هاي سانكوره و كوردوبا بوده‌اند.

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۵۸

یکی از مهم‌‌ترین نهادهای فرهنگی مالی، آموزش و پرورش است که دولت‌های وقت از بدو استقلال کشور، اهمیّت بسیاری برای آن قائل بودند. این گستره که بسترساز تعلیم و تربیت نسل آینده کشور محسوب می‌شود، طیّ دهه‌های گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغییرات زیادی شده‌است. بر این اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعه آموزش‌های عمومی، به‌تدریج میزان بی‌سوادی را در کشور کاهش دهند و وجهه کشور را که در زمره کشورهای کم بهره از سواد عمومی‌قاره آفریقا به‌شمار می‌رود، بهبود بخشند.

پیشینه آموزش و پرورش در مالی

آموزش و پرورش در کشور مالی تا پیش از ورود استعمار فرانسه بیشتر حالت سنتی داشت. مسلمانان در کودکی به تحصیل در مدارس سنتی قرآنی پرداخته و با مقدمات علوم اسلامی ‌و قرائت و حفظ قرآن کریم آشنایی می‌یافتند و تنها عده بسیار کمی‌تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه و مراکز اسلامی ‌مصر، الجزایر و دیگر کشورهای اسلامی ‌شمال آفریقا ادامه می‌دادند.

پس از ورود استعمارگران به این کشور مدارس ابتدایی به سبک جدید فعالیت خود را آغاز نمودند که همانند دیگر کشورهای مسلمان نشین منطقه غرب آفریقا با مخالفت و بایکوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نیز آن بود که بیشتر این مدارس توسط هیئت‌های میسیونری وابسته به کلیساها اداره می‌شدند و مسلمانان از آن بیم داشتند که در صورت ثبت نام فرزندانشان در این مرکز آموزشی معلمان مدارس که اکثراً مبلغان مسیحی بودند آنها را به سوی دین مسیحیت سوق دهند. از این روی در بدو استقلال مالی بیسوادی عموم مردم یکی از مشکلات اصلی کشور بود و کمتر از بیست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند[۱].

ساختار و سیاست های آموزشی مالی

مودیبوکیتا. برگرفته از سایت top war، قابل بازیابی از https://en.topwar.ru/98985-plan-tovarischa-modibo-kak-v-mali-stroili-socializm-i-chem-eto-zakonchilos.html

دولت مالی پس از تشکیل کابینه خود در ابتدای استقلال تدوین استراتژی آموزشی خاصی را در دستور کار خود قرار داد و مودیبوکیتا که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش کرد با ایجاد تغییرات ساختاری در نظام آموزشی کشور تعداد بیسوادان مالی را کاهش داده و از طریق فراگیر ساختن آموزش همگانی رایگان نرخ باسوادی عمومی‌را ارتقاء بخشد. در این راستا بتدریج تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه درشهرها و روستاهای مناطق مختلف کشور افزایش یافته و تربیت کادر علمی‌به ویژه معلمان و دبیران باسواد و واجد صلاحیت در رأس برنامه‌های آموزشی دولت قرار گرفت.

این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا آلفاعمر کناره و تومانی توره نیز ادامه یافت. در این ارتباط طی چند دهه گذشته درصد باسوادان کشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء یافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزایش دهد. در این خصوص از سال 1995 کمیسیون ویژه‌ای در وزارت آموزش و پرورش مالی تشکیل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش امید دارند با کمک سازمان‌های جهانی نظیر یونسکو، یونیسف و سازمان‌های منطقه‌‌ای بتوانند بر مشکلات پیش روی خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراکز و فضاهای آموزشی - فائق آیند[۲][۳].

نظام آموزشی کشور مالی

نظام آموزشی کشور مالی هم‌چون دیگر کشورهای فرانکوفون مبتنی بر سیستم آموزش و پرورش کشور فرانسه است. دوره تحصیلی در این کشور دوازده سال است که به سه دوره زیر تقسیم می‌شود:

- دوره ابتدایی

- دوره راهنمایی

- دوره متوسطه (دبیرستان)

آموزش های ابتدایی مالی

* دوره ابتدایی در مالی شش سال یا شش گرید (Grade) است. هر سال تحصیلی 9 ماه به‌طول می‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام این دوره شش ساله و موفقیت در امتحان جامع (امتحان پایان دوره ابتدایی) می‌توانند وارد مقطع راهنمایی شوند[۴].

آموزش متوسطه در مالی

* دوره آموزش راهنمایی در این کشور سه سال یا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پایان این دوره، امتحان نهایی موسوم به دی ای اف (D. E. F) برگزار می‌شود و دانش‌آموزانی که این آزمون را با موفقیت سپری کنند، می‌توانند در مقطع متوسطه به تحصیلات خود ادامه دهند. در این مقطع زبان انگلیسی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود[۵].

* دوره متوسطه سه سال (گریدهای ده، یازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، دیپلم رسمی‌وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طیّ این دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌های انگلیسی، عربی، آلمانی و روسی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. امتحان سراسری پایان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زیست‌شناسی، ریاضیات، فیزیک، شیمی، علوم انسانی، زبان، ادبیات و... است. دانش‌آموزانی که در این آزمون موفق شوند، می‌توانند وارد دانشگاه شده یا با اخذ بورسیه تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصیلات خود را در دانشگاه‌های خارج کشور ادامه دهند[۴].

دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی می‌توانند پس از پایان دوره راهنمایی، در دوره‌های فنی و حرفه‌ای که 2 تا 4 سال طول می‌کشد، ادامه تحصیل داده و دیپلم دریافت کنند. به دانش‌آموختگان در پایان دوره دو ساله آموزش فنی و حرفه‌ای دیپلم سی ای پی (CAP) و پس از پایان دوره چهار ساله آن دیپلم بی تی (BT) اعطا می‌شود[۴][۶].

چالش‌ها و مشکلات نظام آموزشی مالی

مشکلات فعلی آموزش و پرورش مالی، که از بدو استقلال، با تلاش‌های بسیار گسترده وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:

- درصد نسبی ثبت نام‌کنندگان دوره ابتدایی

- کمبود بودجه آموزشی

- کمبود کادر آموزشی

- کمبود فضاهای آموزشی

درصد نسبی ثبت نام‌کنندگان دوره ابتدایی

با وجود تبلیغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام کودکان در مدارس ابتدایی، طیّ چند دهه اخیر، هر ساله بسیاری از والدین این کودکان به‌ویژه در مناطق روستایی، ترجیح می‌دهند به‌جای تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع کوچک خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندکی از هزینه‌های زندگی خود را کاهش دهند.

دولت امیدوار است تا پایان سال 2015 میلادی تمام خانواده‌های مالیایی را متقاعد کند تا کودکان خود را حداقل تا پایان دوره ابتدایی در مدارس ثبت نام کنند و باسوادی عمومی‌ را افزایش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.

کمبود بودجه آموزشی

از دیگر مشکلات دولت مالی کمبود بودجه آموزشی است که با تأکید دولت بر لزوم فراگیر شدن آموزش عمومی‌برای تمامی‌شهروندان این کشور، میزان تخصیص بودجه سالانه دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هیچ عنوان نمی‌تواند هزینه‌های این وزارت‌خانه و مراکز تحت پوشش آن را تأمین کند.

کمک‌های مقطعی سازمان‌‌های جهانی و کشورهای اسلامی، فقط تخفیف‌دهنده این مشکلات است و باوجود وعده‌های مکرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشکلات ناشی از بودجه وزارت آموزش و پرورش، این وزارت‌خانه هر ساله با کسری بودجه عظیمی‌مواجه است که گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واکنش خشمگینانه با اعتراض و شورش می‌شود.

کمبود کادر آموزشی

کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از دیگر مشکلات وزارت آموزش و پرورش مالی است. دولت طیّ چند سال گذشته، چند دانش‌سرای تربیت معلم را در شهرهای مختلف مالی تأسیس کرده‌است ولی تعداد دانش‌آموختگان این مراکز، برای پوشش مدارس ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و مراکز فنی و حرفه‌ای کافی نبست. از سوی دیگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشیب‌هایی همراه است و گاه با تأخیر چند ماهه پرداخت می‌شود. شمار قابل توجّهی از معلمان مالی نیز در دو دهه گذشته به کشورهای غرب آفریقا، فرانسه و شمال آفریقا مهاجرت نموده‌اند که مشکلات این بخش را تشدید کرده است.

اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر نظام آموزشی کشور مالی است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبه خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.

کمبود فضاهای آموزشی

تنگناهای ناشی از کمبود فضا و امکانات آموزشی نظیر مدارس مقاطع مختلف، مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای، کارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی از دیگر مشکلات بخش آموزش مالی است. در این ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمایت سازمان‌های جهانی و دولت‌های اسلامی ‌مدارس متعددی در شهرها و روستاهای مالی احداث شدند ولی این کشور همچنان از کمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج می‌برد. البته دولت تومانی توره امیدوار بود از طریق دریافت چند وام بلاعوض از سازمان همکاری اسلامی، بانک توسعه اسلامی، بانک عرب و کشورهای ثروتمند حاشیه جنوبی خلیج فارس نظیر عربستان، امارت متحده عربی، قطر، کویت و عمان بتواند تا سال 2020 کمبود فضای آموزشی کشور را به نحو قابل توجهی مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی‌رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد[۷][۸].

آموزش عالی مالی

یکی از نهادهای مهم آموزشی کشور مالی که تاکنون به جایگاه واقعی خود دست نیافته بخش آموزش عالی است. آموزش عالی در کشور مالی بر خلاف دیگر کشورهای غرب آفریقا از بدو استقلال این کشور تاکنون از رشد چندانی برخوردار نبوده است و دولت مالی بدلیل مشکلات اقتصادی تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالی خود نشده‌است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – دانشگاه باماکو و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.

دانشگاه باماکو

دانشگاه باماکو. برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%85%D8%A7%DA%A9%D9%88

این دانشگاه زیر نظر وزارت آموزش و پرورش مالی اداره می‌شود و هم اکنون در حدود بیست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصیل‌اند. دانشگاه باماکو فعالیت خود را در سال 1976 آغاز کرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظیم سیاسی در کشور، سقوط دولت موسی ترائوره و روی کار آمدن دولت انتقالی تومانی توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطیل کرد. تعطیلی دانشگاه تا سال 1996 ادامه یافت و پس از آن که شورای دانشگاه تشکیل شد و نظام آموزشی آن تغییراتی کرد، مجدداً فعالیت دانشگاه بر مبنای راهبردهای جدید دولت آغاز گردید. این دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشکده به شرح ذیل است:

- دانش‌سرای عالی

- دانش‌سرای ملی علوم اداری

- دانش‌سرای ملی مهندسی

- دانش‌سرای پزشکی و داروسازی

- دانشکده علوم و فناوری

- دانشکده علوم انسانی هنر و زبان‌ها

- دانشکده حقوق و اقتصاد

- دانشکده پزشکی، داروسازی و دندان‌پزشکی

اکثر رشته‌های دانشگاه باماکو در مقطع کارشناسی ارائه می‌شود و دانشجویانی که این دوره را به پایان برسانند، معمولاً یا در مراکز دولتی و خصوصی مشغول به کار می‌شوند و یا با گرفتن بورسیه تحصیلی دولتی، تحصیلات خود را در کشورهای دیگر ادامه می‌دهند[۹].

نظام آموزشی دانشگاه در مقطع کارشناسی دربرگیرنده دو دوره است: دوره اول به دو سال تقسیم می‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول (DEUGI 1) و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم (DEUGI 2) می‌نامند. دوره دوم، پایان دوره کارشناسی و یک سال است که به دوره لیسانس (Licence) شهرت دارد. دانشجویان پس از گذراندن این دوره‌ها، مدرک کارشناسی دریافت می‌کنند. مدت زمان دوره فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.

علی‌رغم فقر در مالی و با وجود مشکلات فراوان ناشی از کسر بودجه سالیانه، این کشور اهمّیت زیادی برای آموزش عالی قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شورای دانشگاه، برای دانشجویان ممتاز و یا بی‌بضاعت بر پایه نمرات آنها، کمک هزینه‌هایی را در نظر می‌گیرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول برای ورود به مقاطع بالاتر، کمک هزینه تحصیلی دانشجویان قطع می‌شود.

طی چند سال گذشته و با رشد آگاهی عمومی‌مردم این کشور تعداد دانش آموزان داوطلب برای ورود به دانشگاه کشور به نحو قابل توجهی افزایش یافته‌است به گونه‌ای که از سال 2000 هر سال نزدیک به 5 هزار نفر وارد این دانشگاه می‌شوند که این وضعیت در رشته‌های پزشکی و مهندسی از شدت بیشتری برخوردار است[۷].

این امر و عدم آمادگی امکانات و فضای آموزشی موجود مشکلاتی را از نظر پذیرش دانشجویان به‌وجود آورده و دولت در خصوص اعطای بورسیه تحصیلی و کمک هزینه نیز محدودیت‌هایی را برای دانشجویان در نظر گرفته‌است. با این حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشکده‌های جدید این این مشکلات را کاهش داده و وضعیت تحصیلی دانشگاه را بهبود بخشند. کمبود اساتید با تجربه و دارای سطح بالای معلومات از دیگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طریق اعزام برخی از دانشجویان به کشورهای اروپایی در آینده‌ای نه چندان دور این مشکل را نیز مرتفع سازد[i].

با وجود این مشکلات و اغتشاشاتی که گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوی سیاسی پدید می‌آید، دانشگاه باماکو به‌لحاظ علمی‌ وضعیت قابل قبولی دارد و مدرک تحصیلی آن به‌دلیل عضویت در اتّحادیه دانشگاه‌های فرانسه زبان آفریقا، مورد تأیید دانشگاه‌های اروپایی و کشورهای فرانسه زبان است. دانشجویانی که با هزینه دولت و یا بورسیه مؤسسات خصوصی درصدد ادامه تحصیل در دانشگاه‌های اروپا و آمریکای شمالی هستند، باید در آزمون علمی‌خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در این دانشگاه‌ها، منوط به قبولی در این آزمون است[۹].

خاطر نشان می‌سازد از اوایل سال 2000 میلادی اقداماتی برای آغاز به کار مؤسسات آموزش عالی خصوصی نیز آغاز شده که این امر بیشتر ناشی از افزایش شمار علاقمندان به تحصیل در مقطع آموزش عالی بوده‌است. در این ارتباط دانشگاه کبک کانادا از سال 2000 شعبه‌ای در باماکو تأسیس کرده و تعداد کمی‌ از دانشجویان مالیایی در مقطع کارشناسی ارشد در این دانشگاه مشغول به تحصیل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند (Centre Universitaire Mande) نیز طیّ قراردادی با دانشگاه مالی، هر سال تعدادی از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. با این‌همه اندیشمندان مالیایی معتقدند این اقدامات نمی‌تواند نیاز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامه تحصیل در مقاطع آموزش عالی را برطرف کند و دولت باید با کمک کشورهای غربی و سازمان‌های جهانی، رأساً به تأسیس مراکز آموزش عالی دولتی و خصوصی اقدام نماید و شمار دانشجویان این کشور را افزایش دهد[۵].

لازم به‌ذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.

دانشگاه اسلامی ‌سانکوره

دانشگاه اسلامی ‌سانکوره (2020). برگرفته از سایت daily trust، قابل بازیابی از https://dailytrust.com/the-university-of-sankore-timbuktu/

یکی از شاخص‌‌ترین جلوه‌های میراث فرهنگی کشور مالی، که بخشی از هویت اسلامی ‌دیرینه این سرزمین را در خود جای داده، دانشگاه اسلامی ‌سانکوره است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پیش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامی‌از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی این کشور، هنوز از آن با افتخار و غرور یاد کرده و نقش آن را در توسعه دین اسلام در غرب آفریقا، بسیار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.

این دانشگاه اسلامی ‌که در شهر تمبوکتو امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضی عقیب بن محمدبن عمر تأسیس شد و در حقیقت متشکل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانکوره"، " مسجد سید یحیی" و "جن گاریبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می‌شد.در واقع این دانشگاه حوزه علمیه بزرگی بشمار می‌‌رفت که در قرون میانه اسلامی ‌بویژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم میلادی به اوج خود رسید و طلاب زیادی از کشورهای مختلف آفریقایی بویژه غرب آفریقا در آن تحصیل می‌کردند. سبک آموزشی این دانشگاه با دانشگاه‌های معاصر آن در کشورهای اروپایی کاملاً متفاوت بود به گونه ای که طلاب پس از ثبت نام در این مرکز آموزشی با شور و اشتیاق خاصی به مطالعه علوم اسلامی ‌می‌پرداختند. دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوکتو اقامت گزیده و به تحصیل علوم اسلامی ‌می‌پرداختند. برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانکوره در برگیرنده سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود[۱۰].

برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانکوره دارای سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود. مرحله مقدماتی شامل کلیات علوم اسلامی، سوادآموزی و حفظ متون بود که در سطح پایین تدریس می‌شد و اساتید این مقطع، وظیفه داشتند طلاب را به لحاظ فکری برای ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در این مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمره برنامه‌های دروس اصلی بود و طلبه‌‌ها پس از آشنایی با علوم قرآنی، با مفاهیم اولیه علوم مختلف اسلامی ‌آشنا می‌شدند[ii]. کلاس‌های دوره مقدماتی معمولاً صبح زود آغاز ‌می‌شد و تا غروب ادامه می‌یافت. شیوه تدریس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتید در پایان هر کلاس، به پرسش‌های طلبه‌ها پاسخ می‌دادند.کلاس‌ها ظهر تعطیل و نماز جماعت به امامت اساتید و یا شیوخ مساجد سه گانه برگزار می‌شد. این دوره پس از یک سال و چند ماه با برگزاری امتحان قرائت قرآن به پایان می‌رسید و طلابی که در این آزمون موفق می‌شدند، با توصیه اساتید، می‌توانستند در مقطع بعدی، تحصیلات خود را ادامه دهند.

در مرحله بعدی یا مقطع ثانوی که معمولاً یک سال به‌طول می‌انجامید، دروس اسلامی ‌منطق، فلسفه، تاریخ اسلام و قرآن به طلاب تدریس می‌شد. شیوه تدریس در این مقطع، کماکان به‌صورت طرح موضوعات و ارائه دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجویان بود. در پایان این مقطع، امتحانات دانشجویان برگزار و به دانشجویان ممتاز گواهی پایان دوره اعطا می‌شد[۱۱].

تحصیل در مقطع عالی دانشگاه سانکوره اهمّیت زیادی داشت و معمولاً معدودی از طلاب می‌توانستند در این مرحله، که دروس تخصصی ارائه می‌شد، تحصیلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعه یکی از رشته‌های علوم اسلامی ‌الهیات، تفسیر قرآن، حدیث، حقوق، صرف و نحو، بیان، منطق، فلسفه، تاریخ و علوم باطنی می‌پرداختند. در پایان این مقطع، دانشجویان با موفقیت در آزمون‌ها، طیّ مراسمی‌ موسوم به عمامه‌گذاری، به افتخار استادی نائل می‌شدند[iii]. در هریک از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشکده‌های امروز، اداره می‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترین دانشمندان این سرزمین و برخی از آنها در کشورهای اسلامی ‌خاورمیانه و شمال آفریقا تحصیل کرده بودند. مدرسان برای تدریس در دانشگاه حقوقی دریافت نمی‌کردند و برنامه درسی مدونی نداشتند و عامل اصلی حضور آنها در این مرکز آموزشی، علاقه به نشر و توسعه علوم و معارف اسلامی ‌بود. در بین این اساتید، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوری نظیر استاد احمد بابا و برادران بامایوثو بودند. رئیس دانشگاه سانکوره، امامت مسجد سانکوره و مقام قاضی اعظم شهر تمبوکتو را نیز بر عهده داشت. در مجاورت این دانشگاه، کتابخانه‌ بزرگی مملو از کتاب‌های دست‌نویس به زبان‌های عربی و آفریقایی وجود داشت که دانشجویان و مدرسان با مطالعه آنها بر دانش خود می‌افزودند[۱۲].

این دانشگاه در قرون میانه اسلامی ‌نقش مهمّی در توسعه معارف اسلامی ‌قاره آفریقا داشت و بسیاری از دانش‌آموختگان این مرکز، در کشورهای مختلف آفریقایی در مقام امام، قاضی، خطیب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفی شدند. دانشگاه سانکوره و کتابخانه آن در سال 1591 و با حمله قبایلی از مراکش نابود شد. خرابه‌های این دانشگاه که امروزه در اطراف مسجد سانکوره به چشم می‌آید، از عظمت و شکوه دین اسلام در تمبوکتو و دیگر مناطق کشور مالی در قرون میانه اسلامی ‌حکایت دارد[iv].

اگرچه امروزه هیچ اثری از دانشگاه سانکوره بر جای نمانده است اما یکی از مهم‌ترین عناوین افتخاری که معمولاً دولت مالی به شخصت‌های برجسته علمی‌و فرهنگی دیگر کشورها اعطا می‌کند، دکترای افتخاری دانشگاه سانکوره است[۱۳].

مراکز پژوهشی مالی

مهم‌ترین مراکز پژوهشی وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمره انستیتوهای دانشگاه مالی عبارتند از:

- انستیتو تحقیقات کاربردی و علوم بنیادی

- انستیتو فناوری

- انستیتو مدیریت

- انستیتو پلی‌تکنیک روستایی

- مرکز آموزش مخابرات[۱۴]

كتابخانه‌های دانشگاهی در مالی

بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانه دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود[۹][۱۵].

بودجه تحقيقاتی دانشگاه‌ها در مالی

اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دوره ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمره کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجه پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجه پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهنده جایگاه نازل پژوهش در این کشور است[۹][۱۶].

تعداد دانشجويان مالیایی در خارج از كشور

با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامه تحصیل در رشته‌های مورد علاقه خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیه دولت و یا اخذ بورسیه اتّحادیه اروپا، چین، سازمان همکاری اسلامی ‌‌و کشورهای اسلامی ‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی ‌تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد[۱۷][۱۸].

تعداد دانشجويان خارجی در كشور مالی

با توجه به سطح نازل آموزشی دانشگاه باماکو - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی، نیجریه، ساحل عاج و کنیا – تقریبا می‌توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می‌کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه، بلژیک، سوئیس، ایالات متحده آمریکا و کانادا که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می‌کنند در قالب موافقت نامه علمی‌ بین دانشگاه خود و دانشگاه باماکو طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می‌دهند[۹].

کشورهای‌ مقصد دانشجویان

کشورهای فرانسه، چین، روسیه و نیجریه مقصد اصلی دانشجویان مالیایی اند که با اخذ بورسیه تحصیلی دولت مالی یا کشورهای خارجی، در دانشگاه‌های این چهار کشور تحصیلات خود را در مقاطع تکمیلی ادامه می‌دهند[۱۹].

نیز نگاه کنید به

نظام آموزش، تحقیقات و فناوری آرژانتین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اسپانیا؛نظام آموزش، تحقیقات و فناوری افغانستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اوکراین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تایلند؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تونس؛ نظام آموزش و پرورش در چین معاصر؛ نظام آموزش و پرورش در چین باستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سنگال؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ژاپن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کوبا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری زیمبابوه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قطر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مصر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری لبنان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری روسیه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ساحل عاج؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سیرالئون؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کانادا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سودان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری گرجستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تاجیکستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری بنگلادش؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قزاقستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سریلانکا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری فرانسه

پاورقی

[i] - وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌‌مالی در اواخر سال 2011 میلادی اعلام کرد دانشگاه باماکو در آینده‌ای بسیار نزدیک به چهار دانشگاه مستقل تقسیم می‌شود. مقامات دولتی معتقدند تقسیم دانشگاه باماکو به چهار دانشگاه مستقل موجب ارتقای علمی‌‌این دانشگاه خواهد شد. این دانشگاه‌ها عبارتنداز:

- دانشگاه علوم و تکنولوژی

- دانشگاه علوم انسانی

- دانشگاه علوم اجتماعی و کاربردی

- دانشگاه حقوق و علوم سیاسی

[ii] - حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربی برای کلیه دانشجویان الزامی‌ بود.

[iii] - اخذ مقطع عالی دانشگاه سانکوره که معادل Ph.d امروزین بود ده سال به طول می‌انجامید. دانش‌آموختگان این مقطع در مراسم فارغ‌التحصیلی عمامه‌ای منقوش به کلمه «الله» بر سر می‌گذاشتند که سمبلی از نور الهی، عقل، دانش و مکارم اخلاقی بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصیتی عالی و متعهد به ارزش‌ها و تعالیم اسلامی ‌را از خود به نمایش بگذارند.[۲۰]

[iv] - گفته می‌شود دانشگاه‌های مشهور کنونی اروپا در ابتدا از نظر آزادی فکری متأثر از دانشگاه‌های سانکوره و کوردوبا بوده‌اند.

کتابشناسی

  1. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص275-276.
  2. برگرفته ازwww.mali country profile, library of congress federal research division.com
  3. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص276-277.
  4. ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ برگرفته از www.the educational system of mali.com
  5. ۵٫۰ ۵٫۱ برگرفته از www.malihigheducation.com
  6. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص277-278.
  7. ۷٫۰ ۷٫۱ آموزش و پرورش در مالی، مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌، شماره سند 2367.
  8. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص279-282.
  9. ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ برگرفته از www.universityofbamako.org
  10. برگرفته از www.muslimheritage.com/topics
  11. احمدی، سيروس (1384). فرهنگ و تمدن کشور مالی. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس، ص228.
  12. برگرفته از www.muslim heritage.com
  13. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص282-289.
  14. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص289.
  15. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص289-290.
  16. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص290.
  17. باماكو، سگو، تمبوكتو (1387). مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده.
  18. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص290-291.
  19. عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص291.
  20. برگرفته از https://www.sankore.com