(۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱:
خط ۱:
'''6. 2. 1. شیعیان [[بنگلادش]]'''
[[پرونده:عزاداری شیعیان در بنگلادش.jpg|بندانگشتی|عزاداری شیعیان در بنگلادش ، قابل بازیابی از<nowiki/>https://www.yjc.ir/fa/news/7061680/%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%B3%D9%85-%D8%B9%D8%B2%D8%A7%D8%AF%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D8%B4%DB%8C%D8%B9%DB%8C%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4-%D9%81%DB%8C%D9%84%D9%85-%D9%88-%D8%AA%D8%B5%D8%A7%D9%88%DB%8C%D8%B1]]
پیروان مکتب اهل بیت در [[بنگلادش]] بین 16 تا 20 هزار نفر هستند (تا تاریخ تدوین این تحقیق، 2012م)، که بیش از چهار هزار نفر از آنان را مهاجران بیهاری تشکیل میدهند. مسایل سیاسی فی مابین [[بنگلادش]] و [[پاکستان]]، در زمان درگیریهای استقلال طلبانه [[بنگلادش]] (پاکستان شرقی)، موجب شد که آنها از لحاظ موقعیت اجتماعی و آموزشی در وضعیت بدی قرار بگیرند. بیشتر جمعیت شیعیان را بنگالیهای اصیل تشکیل میدهند، همچنین از کل جمعیت آنها، بین 35 تا 40 درصد از مستبصرینی هستند که پس از پیروزی [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 انقلاب اسلامی ایران] تمایلی به افکار و عقاید شیعه پیدا کردند و عمدتا نیز از میان تحصیلکردهها و روشنفکران [[جامعه بنگلادش]] می باشند. مرکزیت اهل تشیع در [[داكا|داکا]] و در حسینیه دالان است؛ در بین اهل سنت و شیعیان بنگلادش به علت اینکه تبلیغات منفی علیه همدیگر ندارند و موقعیت شیعیان نیز خطری برای جامعه بزرگ اهل سنت ایجاد نمیکند، همزیستی و محبت برقرار است. برادران اهل سنت به دلیل علاقه شدید به اهل بیت(ع) در مراسم عاشورای شیعیان شرکت میکنند. روز عاشورا نیز در تقویم تعطیلات کشور روزی مذهبی و تعطیل رسمی سراسری است.
پيروان مكتب اهل بيت در بنگلادش بین 16 تا 20 هزار نفر هستند (تا تاریخ تدوین این تحقیق، 2012م)، كه بیش از چهار هزار نفر از آنان را مهاجران بيهاري تشكيل مي دهند. مسايل سياسي في مابين بنگلادش و پاكستان، در زمان درگيري های استقلال طلبانه بنگلادش (پاكستان شرقي)، موجب شد كه آن ها از لحاظ موقعيت اجتماعي و آموزشي در وضعيت بدي قرار بگیرند. بیشتر جمعیت شیعیان را بنگالي هاي اصيل تشکیل می دهند، همچنین از کل جمعیت آن ها، بین 35 تا 40 درصد از مستبصريني هستند كه پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران تمايلي به افكار و عقايد شيعه پيدا كردند و عمدتاً نيز از ميان تحصيلكرده ها و روشنفكران [[جامعه بنگلادش]] مي باشند. مركزيت اهل تشيع در [[داكا]] و در حسينيه دالان است؛ در بين اهل سنت و شيعيان بنگلادش به علت اينكه تبليغات منفي عليه همديگر ندارند و موقعيت شيعيان نيز خطري براي جامعه بزرگ اهل سنت ايجاد نمي كند، همزيستي و محبت برقرار است. برادران اهل سنت به دليل علاقه شديد به اهل بيت (ع ) در مراسم عاشوراي شيعيان شركت مي كنند. روز عاشورا نيز در تقویم تعطیلات کشور روزی مذهبي و تعطيل رسمي سراسری است.
از کل جمعیت شیعی در [[بنگلادش]]، حدود 5 هزار نفر در [[داكا|داکا]] در منطقه حسنیه دالان، حسنیه میرپور، حسنیه محمدپور و حسنیه کربلا زندگی میکنند؛ در شهر [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] حدود 1250 نفر شیعه به صورت پراکنده زندگی میکنند. تعداد آنها در شهر شاتخیرا حدود 5 هزار نفر است که همه در روستاهای اطراف به نام های پارولیا، دیوبتها دباتا و حبیب پور به کشاورزی مشغولند و اخیرا در شهر شاتخیرا اقدام به خانه سازی کردهاند.
از کل جمعیت شیعی در بنگلادش، حدود 5 هزار نفر در داكا در منطقة حسنيه دالان، حسنيه ميرپور، حسنيه محمدپور و حسنيه كربلا زندگي مي كنند؛ در شهر [[چيتاگنگ]] حدود 1250 نفر شيعه به صورت پراكنده زندگي مي كنند. تعداد آن ها در شهر شاتخیرا حدود 5 هزار نفر است كه همه در روستاهاي اطراف به نام هاي پاروليا، ديوبت ها دباتا و حبیب پور به كشاورزي مشغولند و اخيراً در شهر شاتخيرا اقدام به خانه سازی كرده اند.
در منطقه [[کولنا]] و توابع و شهر جیسور، بیش از 2750 نفر شیعه زندگی میکنند که با توجه به فعالیتهای مومنین، مستبصر شدهاند. بقیه شیعیان در سایر نواحی کشور پراکندهاند.
در منطقه كولنا وتوابع و شهر جیسور، بیش از 2750 نفر شيعه زندگي مي كنند كه با توجه به فعاليت هاي مؤمنين، مستبصر شده اند. بقیه شیعیان در سایر نواحی کشور پراکنده اند.
رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در [[داكا|داکا]](به خامه کارشناس باتجربه، آقای محمد علی شاه حسینی)در خصوص شیعیان در بنگلادش، تحقیقی بسیار جامع انجام داده است که عینا در زیر میآید.<blockquote>«[[بنگلادش]] جمعیتی بالغ بر یکصد و چهل میلیون نفر را در خویش جای داده است. طبق آمارهای منتشره 3/88 درصد از این جمعیت را مسلمانان تشکیل میدهند. 85 در صد جمعیت این کشور در بیش از 68 هزار روستای کشور زندگی میکنند. [[اسلام و مسلمانان بنگلادش|مسلمانان بنگلادش]] حنفی مذهب هستند، و جالب توجه است که از این جمعیت انبوه سهم شیعیان شامل شیعیان اصیل و مستبصرین (شیعه شدگان) بسیار قلیل بوده و حدود 16 تا 20 هزار نفر تخمین زده میشوند. [[قانون اساسی بنگلادش|قانون اساسی]] این کشور آزادی کامل مذاهب و فعالیتهای فرهنگی را برای همه اقلیتها تضمین کرده است. از نکات در خور توجه این است که در 22 آوریل 1988 «بسم الله الرحمن الرحیم» در ابتدای قانون اساسی قرار گرفت، و در ژوئن 1988 در اصلاحیه [[قانون اساسی بنگلادش|قانون اساسی]]، اسلام دین رسمی کشور معرفی شد. از نکات متمایز [[بنگلادش]] با سایر کشورهای شبهقاره همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و پیروان ادیان اصیل و ریشه دار در آن کشور، با یکدیگر است. گفته میشود علت آن هم این است که گسترش اسلام در این منطقه به زور شمشیر نبوده، بلکه از راه تجارت، تبلیغ و عرفان ترویج شده است».</blockquote>
رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در داکا (به خامه کارشناس باتجربه، آقای محمد علی شاه حسینی)در خصوص شیعیان در بنگلادش، تحقیقی بسیار جامع انجام دادهداست که عینا در زیر می آید.
=== [[شیعیان در نظر مردم بنگلادش|سابقهی جایگاه اهل بیت علیهم السلام در فرهنگ مردم بنگلادش]] ===
<blockquote>«بازرگانان و مبلغان مذهبی اسلام را از همان ابتدای ظهور وارد [[بنگلادش]] کردند؛ اما صوفیان و عرفای اسلامی نیز در قرنهای بعد به طور گسترده، در این سرزمین برای تبلیغ اسلام سهم به سزایی داشتند؛ بسیاری از مردم ستم دیده بودایی مذهب و طبقات پایین [[هندوها در بنگلادش|هندو]] مذهب به اسلام گرایش پیدا کردهاند. مسلمانان در پایان قرن دوازدهم میلادی و در زمان حکومت سلاطین مغول(1757-1205) بنگال را فتح کردند و پس از آن، مسلمانان در این سرزمین جایگاه مهمّی را به دست آوردند. همه صوفیان و عرفا که در این سرزمین تبلیغ اسلام میکردند از محبان اهل بیت بودند. از طرف دیگر همه مبلغان و فاتحان و حاکمان مسلمان بنگالی تحت تأثیر زبان، ادبیات و فرهنگ ایرانی بودند و چون [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] بزرگ ترین پایگاه مذهب [[تشیع در بنگلادش|تشیع]] بود، بنابراین آنان تحت تأثیر مذهب تشیع نیز قرار داشتند. این اتفاق نیز باعث شد که فرهنگ مردم مسلمان بنگال به طور گسترده تحت تأثیر فرهنگ و ادبیات فارسی, ایرانی و شیعه باشد و همیشه اهل بیت(ع) در فرهنگ مردم این سرزمین جایگاه و نفوذ بنیادی داشته باشند.»</blockquote><blockquote>«درخصوص مسیر ورود اسلام و تشیع به [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] نقل قولهای متفاوتی است، برخی معتقدند اسلام از بندر [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] و از طریق اقیانوس هند وارد این منطقه شده است. عدهای کشور هند و شهر کلکته را مسیر حرکت اسلام و تشیع میدانند و گروهی هم خراسان در دوران [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D9%85%D9%88%D8%B3%DB%8C_%D8%A7%D9%84%D8%B1%D8%B6%D8%A7(%D8%B9) امام رضا(ع)] را دروازه ورود اسلام و تشیع به شبهقاره و این کشور دانستهاند. با بررسیهای به عمل آمده هر سه نظریه فوق میتواند درست باشد<ref>نشریه زائر، سال دوازدهم، ش 132، آذر 1384: 40 - 41</ref>.»</blockquote>پروفسور کلثوم ابوالبشر، استاد [https://www.du.ac.bd/ دانشگاه داکا] - بنگلادش، مینویسد:<blockquote>«یکى از عوامل ارتباط بین [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] و [[بنگلادش]] دین اسلام است و دیگر [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C زبان فارسى]. و این امر فى نفسه مایه امتنان فراوان است که مردم [[بنگلادش]] فرهنگ قرآن و اسلامى خود را از طریق زبان و ادبیات فارسى آموخته شده اند. [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 سرزمین ایران] مهد تمدن دیرینه می باشد. سرود، آهنگ، نقاشى، هنر، ادبیات و فلسفه ایرانى در امتداد قرن ها بر افکار و ادراک همه ملت هاى جهان تاثیر پیدا کرده بود. فرهنگ ما هم اثرات مفید و مثبت فرهنگ ایران را پذیرفته است. این حقیقت است که صدها سال پیش ارتباط دینى و ادبى و فرهنگى میان بنگاله و [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] آغاز شد و قبل از فاتحان، مسلمانان بنگاله، صوفیان، فقها و مبلغان اسلام که زبان آن ها [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C فارسى] و [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%B9%D8%B1%D8%A8%DB%8C عربى] بود، از قرن دهم میلادى به این خطه تشریف آوردند.</blockquote>تحت تاثیر این مبلغان، بیشتر مردم بنگاله دین اسلام را قبول کردند. گروه زیادى از عرفا و فقها در اینجا زندگى مىکردند و سخنشان در زبان و ادبیات بنگالى تاثیر ویژهاى گذاشته است. پس از فتح بنگاله به دست محمد اختیارالدین بن بختیار خلجى، سپهسالار معزالدین محمد سام (شهاب الدین غورى) در سال 1204م زمینه اسلام و سیاست مستحکم شد و [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C زبان فارسى] تا مدت شش قرن و ربع زبان رسمى این مملکت بوده است. مردم بنگاله با زبان شیرین و شورانگیز [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D9%81%D8%A7%D8%B1%D8%B3%DB%8C فارسى] آشنایى گرفتند. همگان قصه دلنشین دعوت سلطان غیاث الدین اعظم شاه را از [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%AD%D8%A7%D9%81%D8%B8_%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D8%B2%DB%8C خواجه حافظ شیرازى] علی الرحمه، شنیدهاند و مضمون این غزل جاودانه او را به یاد مى آورند:<blockquote>ساقی حدیثِ سرو و گل و لاله میرود
«بنگلادش جمعيتي بالغ بر يكصد و چهل ميليون نفر را در خويش جاي داده است. طبق آمارهاي منتشره 3/88 در صد از اين جمعيت را مسلمانان تشكيل ميدهند. 85 در صد جمعيت اين كشور در بيش از 68 هزار روستاي كشور زندگي ميكنند. مسلمانان بنگلادش حنفي مذهب هستند، و جالب توجه است كه از اين جمعيت انبوه سهم شيعيان شامل شيعيان اصيل و مستبصرين (شيعه شدگان) بسيار قليل بوده و حدود 16 تا 20 هزار نفر تخمين زده ميشوند. قانون اساسي اين كشور آزادي كامل مذاهب و فعاليتهاي فرهنگي را براي همه اقليتها تضمين کرده است. از نكات در خور توجه اين است كه در 22 آوريل 1988 «بسم الله الرحمن الرحيم» در ابتداي قانون اساسي قرار گرفت، و در ژوئن 1988 در اصلاحيه قانون اساسي، اسلام دين رسمي كشور معرفي شد. از نكات متمايز بنگلادش با ساير كشورهاي شبهقاره همزيستي مسالمت آميز مسلمانان و پيروان اديان اصيل و ريشه دار در آن کشور، با يكديگراست. گفته ميشود علت آن هم اين است كه گسترش اسلام در اين منطقه به زور شمشير نبوده، بلكه از راه تجارت، تبليغ و عرفان ترويج شده است».
وین بحث با ثَلاثه غَسّاله میرود
'''6. 2. 2. سابقهي جايگاه اهل بيت عليهم السلام در فرهنگ مردم بنگلادش'''
مِی ده که نوعروسِ چمن حَدِّ حُسن یافت
«بازرگانان و مبلغان مذهبی اسلام را از همان ابتداي ظهور وارد بنگلادش کردند؛ اما صوفيان و عرفاي اسلامي نيز در قرن هاي بعد به طور گسترده، در اين سرزمين براي تبليغ اسلام سهم به سزايي داشتند؛ بسياري از مردم ستمديدة بودائي مذهب و طبقات پايين هندو مذهب به اسلام گرايش پيدا كردهاند. مسلمانان در پايان قرن دوازدهم ميلادي و در زمان حكومت سلاطين مغول(1757-1205) بنگال را فتح كردند و پس از آن، مسلمانان در اين سرزمين جايگاه مهمّي را به دست آوردند. همة صوفيان و عرفا كه در اين سرزمين تبليغ اسلام مي كردند از محبان اهل بيت بودند. از طرف ديگر همة مبلغان و فاتحان و حاكمان مسلمان بنگالي تحت تأثير زبان، ادبيات و فرهنگ ايراني بودند و چون ايران بزرگ ترين پايگاه مذهب تشيع بود، بنابراين آنان تحت تأثير مذهب تشيع نيز قرار داشتند. اين اتفاق نيز باعث شد كه فرهنگ مردم مسلمان بنگال به طور گسترده تحت تأثير فرهنگ و ادبيات فارسي, ايراني و شيعه باشد و هميشه اهل بيت (ع) در فرهنگ مردم اين سرزمين جايگاه و نفوذ بنيادي داشته باشند.»
کار این زمان ز صنعتِ دَلّاله میرود
«درخصوص مسير ورود اسلام و تشيع به كشور بنگلادش نقل قولهاي متفاوتي است، برخي معتقدند اسلام از بندر چيتاگنگ و از طريق اقيانوس هند وارد اين منطقه شده است. عدهاي كشور هند و شهر كلكته را مسير حركت اسلام و تشيع ميدانند و گروهي هم خراسان در دوران امام رضا(ع) را دروازة ورود اسلام و تشيع به شبهقاره و اين كشور دانستهاند. با بررسيهاي به عمل آمده هر سه نظريه فوق ميتواند درست باشد.» (نشريه ''زائر''، سال دوازدهم، ش 132، آذر 1384: 40 - 41)
شِکَّرشِکن شَوَند همه طوطیانِ هند
پروفسور کلثوم ابوالبشر، استاد دانشگاه داکا- بنگلادش، می نویسد: «يكى از عوامل ارتباط بين ايران و بنگلادش دين اسلام است و ديگر زبان فارسى. و اين امر فى نفسه مايه امتنان فراوان است كه مردم بنگلادش فرهنگ قرآن و اسلامى خود را از طريق زبان و ادبيات فارسى آموخته شده اند. سرزمين ايران مهد تمدن ديرينه مي باشد. سرود، آهنگ، نقاشى، هنر، ادبيات و فلسفه ايرانى در امتداد قرن ها بر افكار و ادراك همه ملت هاى جهان تاثير پيدا كرده بود. فرهنگ ما هم اثرات مفيد و مثبت فرهنگ ايران را پذيرفته است. اين حقيقت است كه صدها سال پيش ارتباط دينى و ادبى و فرهنگى ميان بنگاله و ايران آغاز شد و قبل از فاتحان، مسلمانان بنگاله، صوفيان، فقها و مبلغان اسلام كه زبان آن ها فارسى و عربى بود، از قرن دهم ميلادى به اين خطه تشريف آوردند.
زین قندِ پارسی که به بَنگاله میرود</blockquote>در عهد غیاث الدین اعظم شاه (1377- 1410 .م) به علت اثر و نفوذ ایرانیها، کتابهاى بسیارى در موضوع تاریخ و تذکره تالیف گردید. شمار زیادى از این کتابها به زبان فارسى نوشته شده بود. مثل: حوض الحیا (رکن الدین سمرقندى)، انیس الغربا و مثنوى گنج راز و مقامات و نام حق. غیر از این اهمیت و نفوذ زبان فارسى بر ادبیات بنگالى به حدی پیشرفت کرد که در آداب اجتماعى مردم بنگاله نفوذ رسوم ایرانیها مثل عشره محرم، روضه [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)]، داستان کربلا، مرثیه خوانى، قصههاى قرآن شریف نیز به چشم میخورد<ref>ابوالبشر، كلثوم (1376)، «پیوند زبان فارسی با بنگالی»، فصلنامه علمی پژوهشی دانش، شماره ۵۱، اسلام آباد: انتشارات مركز تحقیقات فارسی ایران و پاكستان،صص۵۰</ref>.» غیاثالدین اعظم شاه و نیز چند تن از امیران و استانداران بنگالی را ایرانی الاصل میدانند، مانند خان جهان علی خان فرمانده نظامی و حاکم جنوب غربی بنگال که عارفی نامی بود و مزارش در شهرستان باغرهات واقع است. همچنین شایسته خان استاندار بنگال در زمان اورنگزیب شاه مغول دهلی، یکی دیگر از شخصیتهای مهم تاریخی این سرزمین, ایرانی الاصل بوده است. آقا باقرخان که جنوب بنگال را آباد کرده بود. نواب علیوردی خان و نوه وی، نواب سراج الدوله همه شیعه و اصلا از مردم [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] بودند. اما چون بین شیعیان آن دوره شخصیتهای بزرگ مذهبی ظهور نکردند تا زعامت دینی را برعهده بگیرند، [[تشیع در بنگلادش|مذهب تشیع]] چندان که انتظار میرفت گسترش نیافت؛ با این وجود تأثیر فرهنگ و ادبیات ایرانی و شیعه و عشق به اهل بیت(ع) با جان و روح مردم مسلمان این سرزمین در آمیخت که اثر آن تا پایان دهه هفتاد قرن بیستم میلادی کاملا مشهود است.<blockquote>«بین آثار ادبی ترجمه شده از زبان فارسی و نوشته های مهمی که با بهرهگیری از کتابهای فارسی به چاپ رسیده واقعه کربلا برجستهتر است. داستانهایی به صورت منظوم که به زبان بنگالی «پونتی» نامیده میشود، بین مردم مسلمان اعم از شهرنشین و روستایی و با سواد و بیسواد محبوبیت گستردهای داشت. پونتیها با آهنگ و وزن خاصی در مراکز اسلامی، مساجد و منازل شخصیتهای مهم خوانده میشد. مهمترین عنوان پونتیها را واقعه کربلا تشکیل میداد که عشق به اهل بیت(ع) را در بین مردم زنده نگه میداشت.»</blockquote><blockquote>«در ادبیات نو [[بنگلادش]]، اولین بار فردی که به واقعه کربلا چهره ادبی داد، میر مشرف حسین بود که در اواخر سده نوزدهم می زیست. او بیان واقعه کربلا را به صورت داستانی بزرگ به رشته تحریر در آورد؛ هر چند که حقایق تاریخ را کاملا رعایت نکرد و بعضی از موضوعات تحریف شده را نیز برآن افزود، ولی نسبت به اصل واقعه علاقه و تعصب خاصی نشان داد. وی در بخشی از این کتاب آورده است که محمد حنیفه برادر [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] به دمشق رفت و در جنگ با مروان وی را کشت و حضرت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86(%D8%B9) امام سجاد] و خانواده حضرت سیدالشهداء را از قید اسارت نجات داد. به هر حال وی این داستان را با احساسات و عشق کامل به اهل بیت(ع) نوشت. محبوبیت این داستان بین مردم مسلمان با سواد و بیسواد آن قدر عمیق میباشد که در تاریخ ادبیات بنگال بی نظیر بوده است.»</blockquote><blockquote>«کتابی دیگر در همین رابطه که ”بیشاد شیندو“ (دریای غم) نام دارد، در مراکز و منازل و جلسات مهم در روستاها و شهرها خوانده میشود. به این طریق که یک نفر آن را میخواند و دهها نفر گوش داده و اشک میریزند، این وضعیت تا اواسط دهه شصت قرن بیستم ادامه داشت. از مظاهر فرهنگی دیگر مسلمانان بنگلادش برگزاری نمایشنامه و شبیهخوانی در خصوص واقعه کربلا است که در فرهنگ بنگالی با نام ”زاترا“ (عزیمت) از آن یاد میشود. اجرای نمایشنامه زاترا تا پایان دهه هفتاد قرن بیستم در روستاهای [[بنگلادش]] رایج بود. البته از اوایل دهه شصت اینگونه نمایشنامهها در سطح شهر از رونق افتاد. به هر حال ”زاترا“ در مورد واقعه کربلا دارای دو قسمت است. قسمت اول مربوط به محرم است که با شهادت حضرت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] پایان مییابد و قسمت دوم آن مربوط به پس از واقعه عاشورا و سرنوشت خانواده [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] و [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%B2%DB%8C%D9%86_%D8%A7%D9%84%D8%B9%D8%A7%D8%A8%D8%AF%DB%8C%D9%86(%D8%B9) امام زین العابدین (امام سجاد)] است. مردم با دیدن این نمایشنامه و درک مظلومیت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] سوگوار می شوند. شایان ذکر است که به علت نقش داشتن زنان در اجرای این نوع نمایشنامهها، علما تماشای آن را برای مردان حرام می دانستند، در مورد واقعه کربلا سرودهای خاصی به نام ”زاری“ که یک کلمه فارسی است نیز نوشتهاند که طلاب مدارس دینی در مراسم مختلف بدون استفاده از موزیک آن را می خواندند. ”زاری“ جزو سرودهای بومی محسوب می شود<ref>علیزاده کندی، عزیز (1383)، "شاخص های فرهنگی بنگلادش در دهه اخیر"، گزارش رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران-داکا.</ref>.»</blockquote><blockquote>«تا پایان دهه شصت قرن بیستم که جو مذهبی در [[بنگلادش]] کاملا حاکم بود همه مسلمانان اعم از با سواد و بیسواد اعتقاد به ”پنج تن پاک“ داشتند، یعنی حضرت پیامبراکرم(ص)، [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86%DB%8C%D9%86(%D8%B9) حضرت امام علی(ع)]، حضرت فاطمه(س)، حضرت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%DB%8C(%D8%B9) امام حسن(ع)] و حضرت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] را بهترین بندگان برگزیده خدا میدانستند. بعدا تأثیر فرهنگ غرب، هند و لاییکها از یک سو و نفوذ تفکر وهابیت از سوی دیگر سبب شد تا اعتقاد آنان به ”پنج تن پاک“ کم رنگ شود. تا اوایل دهه شصت یکی دیگر از برنامه فرهنگی مردم روستایی، به ویژه در جنوب بنگال صلوات فرستادن بر پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت علیهم السلام بود.»</blockquote><blockquote>«در آن دوران مردم روستایی به طور دسته جمعی دعای ”الهم صل علی محمد و آل سیدنا محمد“ را بارها تکرار می کردند. ولی بعدا بعلت تغییر در هویت فرهنگی و نفوذ فرهنگ غربی و هندی حتی در روستاها این نوع برنامهها از میان رفت. البته مراسم”میلاد النبی“ هنوز ادامه دارد و در این مراسم در کنار تلاوت قرآن، بیان واقعه تولد پیامبر اکرم(ص)، شعر خوانی برای پیامبر(ص) و صلوات دسته جمعی نیز خوانده میشود که قطعهای از آن عبارت است از: ”الهم صل علی سید نا و نبینا و شافعنا و حبیبنا و مولانا محمد و صل الله علیه و آله و اصحابه و بارک و سلم“ که این درود چند بار تکرار میشود اما نه به طولانی بودن برنامههایی که قبلا ذکر کردیم.»</blockquote><blockquote>«درمیان اعضاء اهل بیت علیهم السلام، حضرت فاطمه(س) نزد مردم بنگال دارای محبوبیت خاصی است. وی را با احترام و محبت گاهی با نام ”مادر فاطمه“ و ”بی بی فاطمه“ ذکر میکردند که البته هنوز این عادت کاملا از بین نرفته است. زمانی وی را با نام ”مادر فاطمه، مادر جهانیان“ نیز ذکر میکردند؛ هر چند در حال حاضر این امر چندان رایج نمیباشد.»</blockquote><blockquote>«در مورد جنگهای [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86%DB%8C%D9%86(%D8%B9) حضرت علی(ع)] نیز داستانهای عامیانه فراوانی وجود دارد که بیشتر این داستانها کاملا ساختگی است. مثلا گفته اند که وی با ”کالی“ یکی از خدایان هندو که زن است جنگید و او را شکست داد. البته این داستان ها به صورت نثر نوشته شده و هرچند ساختگی است اما بیان این داستان ها ناشی از محبت آنان به [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%B9%D9%84%DB%8C_%D8%A8%D9%86_%D8%A7%D8%A8%DB%8C_%D8%B7%D8%A7%D9%84%D8%A8_%D8%A7%D9%85%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%84%D9%85%D9%88%D9%85%D9%86%DB%8C%D9%86(%D8%B9) حضرت علی(ع)] میباشد.» </blockquote><blockquote>«سنت سوگواری وعزاداری و مرثیه خوانی در زمان حکومت مغول از هند وارد این سرزمین شد و بعدا با حضور روحانیون ایرانی در بنگال گسترش یافت و رفته رفته به فرهنگ سنتی در میان مردم تبدیل شد، به طوری که سنیها تحت تاثیر شیعیان نیز در گرامیداشت چنین مراسمی سهیم شدند. به دنبال آن شاهدیم که در ادبیات بنگالی از زمان قدیم، سوگواری و مرثیه و خواندن مقتل کربلا ریشه دواینده و حتی در دوره معاصر نیز مرحوم [[قاضی نذر الاسلام|قاضی نذرالاسلام]] شاعر ملی [[بنگلادش]] در زمینه ”محرم، عاشورا و شهید کربلا“ شاهکارهایی را آفریده که جزو افتخارات ادبیات این زبان می باشد<ref>دكتر عثمان فاروق وزیر پیشین آموزش و پرورش بنگلادش، سخنرانی در سمینار شعر محرم قاضی نذرالاسلام، دوشنبه 4 فروردین 1382، داكا</ref>.»</blockquote><blockquote>«[[قاضی نذر الاسلام|قاضی نذرالاسلام]] در شاهکار خود ”شعر محرم“ در استفاده از الفاظ عربی و فارسی و صحنه نگاری از وقایع عاشورا چنان هنر آفرینی کرده است که به این شعر ویژگی جاویدانی بخشید. در شعر ”محرم“ مظلومیت انسان های پاکباخته به تصویر کشیده شد. در هر فرازی از شعر که انسان می خواند، گریه و زاری او به در گاه خدا بلند می شود. این شعر ایستادگی و ظلم ستیزی را نیز برای امت اسلامی بهمراه دارد. به دین علت او (شاعر) گفته است که ”ما فداکاری می خواهیم نه گریه و زاری“ (کتاب مجموعه اشعار قاضی). اشعار [[قاضی نذر الاسلام|قاضی نذرالاسلام]] (فوت:1976) در خصوص محرم و اهل بیت (ع) در ایام محرم همراه با آهنگ های حزین از رسانههای صوتی و تصویری [[بنگلادش]] پخش میشود.»</blockquote><blockquote>«در عصر حاضر مسلمانان سنی مذهب [[بنگلادش]] وجه تشابهات فراوانی با شیعیان دارند که از آن جمله میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد:</blockquote>
تحت تاثير اين مبلغان، بيشتر مردم بنگاله دين اسلام را قبول كردند. گروه زيادى از عرفا و فقها در اينجا زندگى مى كردند و سخنشان در زبان و ادبيات بنگالى تاثير ويژه اى گذاشته است. پس از فتح بنگاله به دست محمد اختيارالدين بن بختيار خلجى، سپهسالار معزالدين محمد سام (شهاب الدين غورى) در سال 1204م زمينه اسلام و سياست مستحكم شد و زبان فارسى تا مدت شش قرن و ربع زبان رسمى اين مملكت بوده است. مردم بنگاله با زبان شيرين و شورانگيز فارسى آشنايى گرفتند. همگان قصه دلنشين دعوت سلطان غياث الدين اعظم شاه را از خواجه حافظ شيرازى علی الرحمه، شنيده اند و مضمون این غزل جاودانه او را به ياد مى آورند:
==== نام گذاری فرزندان، خیابانها و محلهها ====
پیروان اهل سنت در این کشور به وفور از اسامی ایمه اطهار و پیشوندهای میر، میرزا ، سید، بی بی و بیگم برای نام گذاری فرزندان خویش استفاده میکنند. اسامی و القابی نظیر کنیز فاطمه، کنیز بتول، و اسامی ایمه(ع) نیز در بین مردم [[بنگلادش]] به وفور یافت میشود. اسامی خیابانها و محلههایی نظیر میرپور، سیدپور و محلههایی به نام کربلا و ... نیز فراوان است.
ساقى حديث سرو و گل و لاله می رود وین بحث با ثلاله غساله می رود
==== برگزاری مراسم عزاداری خامس آل عبا(ع) در کشور بنگلادش ====
<blockquote>«شهادت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] به نحوی برجسته و بارز در اعتقادات و باورهای دینی مردم [[بنگلادش]] جای دارد. شهروندان این کشور اعم از سنی مذهب و هندو مسلک و شیعیان، همه و همه در این مراسم شرکت میکنند. علامتها، سیاه کوبیها و نشانههای عزاداری [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] را میبوسند و برای خود و فرزندان خویش از حضرت حاجت میگیرند. پتانسیل و نفوذ این اعتقادات به حدی است که دولت بنگلادش روز دهم محرم را تعطیل عمومی اعلام کرده و مکانی در [[داكا|شهرستان داکا]] را به نام سرزمین کربلا مشخص نموده است تا در روز عاشورا دسته جات عزادار در آنجا گرد هم آیند. در ضمن هییت رویت ماه به منظور تعیین زمان دقیق روز شهادت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] همانند تعیین زمان عید فطر حساسیت به خرج میدهد.»</blockquote><blockquote>«رقم چند هزار نفری شیعیان در مقابل بیش از یکصد و چهل میلیون جمعیت این کشور، از نظر تعداد شاید اصلا مقایسه شدنی، نباشد؛ ولی نفوذ اهل بیت(ع) و پیشینه تاریخی فرهنگی این کشور گویای عمق اعتقاد مردم به عاشورا و [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] است. این موضوع میتواند اساس پژوهشی را شکل دهد، تا علل دوستی اهل بیت(ع) و پنج تن آل عبا(ع) و نحوه گسترش و رشد این نوع اعتقادات در بین مردمان این سرزمین و تمایز آنان با سایر کشورهای اسلامی تبیین شود. به هر حال، هر سال مراسم عاشورا و دهه اول ماه محرم با شور، شعور و شکوه خاصی برگزار میشود.»</blockquote><blockquote>«شیعیان در [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] در نقاط مختلف پراکنده هستند. حدود سه تا پنج هزار از این جمعیت در [[داكا|داکا]] پایتخت بنگلادش زندگی میکنند که اغلب آن ها بسیار محافظه کار بوده و به جز تعداد انگشت شماری وضعیت اقتصادی خوبی ندارند. آن ها در قالب چند حسینیه، امام باره و هییت عزاداری فعالیت مذهبی خویش را اجرا میکنند.»</blockquote><blockquote>[[پرونده:حسینیه دالان.jpg|بندانگشتی|حسینیه دالان ، قابل بازیابی از https://www.shabestan.news/news/1123232/%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C-%D8%AF%D8%A7%D9%84%D8%A7%D9%86-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF-%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86%DB%8C%D9%87-%D9%82%D8%AF%DB%8C%D9%85%DB%8C-%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4]]«از حسینیههای مشهور [[داكا|داکا]] میتوان حسینیههای دالان، میرپور، محمدپور و پورنا پالتان را نام برد که بزرگترین آن ها حسینیه دالان میباشد. درهای این حسینیه به روی هندوها و سنیها نیز باز است و شاید به همین دلیل باشد که شهرت بیشتری پیدا کرده است. این حسینیه به خودی خود دلیلی براهمیت و نفوذ مکتب اهل بیت(ع) در آن زمان در بین مردم بوده است. روزانه سیاحان خارجی فراوانی از این حسینینه بازدید، عکس برداری و فیلم برداری می کنند.»</blockquote><blockquote>«روز عاشورا در نقاط مختلف [[بنگلادش]] نماز ویژهای اقامه میشود و مردم دست به دعا برمیدارند و از خداوند متعال صلح، وحدت و رفاه اجتماعی برای تمام امت مسلمان مسیلت میکنند. [[اسلام و مسلمانان بنگلادش|مسلمانان بنگلادش]] اعم از شیعه و سنی در این مراسم برای ادامه پیشرفت و امنیت کشور خویش نیز دعا می کنند. در آستانه این روز معمولا رییس جمهور، نخست وزیر و رهبران احزاب طی اطلاعیههای گوناگون از مسلمانان تقاضا میکنند تا اعمال خود را با روح ایثار، گذشت و فداکاری عجین کنند. گروههای مذهبی و سیاسی گوناگون در این روز برنامههای متفاوتی مانند عزاداری و تعزیه خوانی در پایتخت و دیگر شهرهای [[بنگلادش]] برگزار می کنند.»</blockquote><blockquote>«در روز عاشورا تلویزیون رسمی [[بنگلادش]] و سایر کانالهای تلویزیونهای خصوصی برنامههایی ویژه ی عاشورا پخش میکنند و برنامههای شاد و مفرح پخش نمی کنند. روزنامهها هم مقالات ویژهای در بیان اهمیت این روز منتشر می کنند.»</blockquote><blockquote>«در محرم سال 1385 نیز طبق معمول سنواتی، رییس جمهور و نخست وزیر پیامهای ویژه و جداگانهای به همین مناسبت منتشر کردند. در پیام رییس جمهور آمده بود که «شهادت حضرت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] و یارانش در کربلا حقایق را افشاء کرد. این حماسه به دلیل آرمانهای والا و اعتقادی آن صدها سال است که در بین جهانیان زنده مانده است.»؛ «[[خالده ضیاء]] نخست وزیر پیشین هم در پیام خود به این نکته اشاره کرده بود که «عاشورا نقطه عطفی در تاریخ اسلام است. چند واقعه اساسی بر اهمیت این روز افزوده است، از آن جمله اینکه نوه پیامبر بزرگ اسلام(ص) شهادت را در این روز در صحرای کربلا به آغوش کشید؛ او قربانی شد تا پرچم واقعیت، عدالت و عقاید اسلام، برافراشته بماند و نکات انحرافی پیش آمده در دین را اصلاح کند. برماست که از حماسه عاشورا درس بگیریم و در مسایل اجتماعی نظیر برپا داشتن صلح و دوستی در کشور و مقابله با بیعدالتی، دروغگویی و دشمنی و عداوت بپا خیزیم.»</blockquote><blockquote>«خبرگزاری [[بنگلادش]] از قول خانم [[خالده ضیاء]] خبری را مبنی بر ضرورت آموزش عاشورا در متون دروس اجتماعی مدارس و دانشگاهها به این صورت نقل کرد: «نخست وزیر اعلام کرده بود که باید بر تداوم صلح در جامعه و حکومت کوشیده و در این رابطه از آرمانهای اسلام برای ساختن جامعهای مقاوم در مقابل انواع دشمنی، بیعدالتی و مسایل خلاف بهرهجوییم. عاشورا به منزله یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخ اسلام، وقایع درخشان و درسهای آموزندهای را در خود جای داده است و از همه مهم تر این که [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] برای نشر حقایق شهادت را پذیرفت<ref>The daily independent, Friday, 1rst February 2007 و اخبار منتشره از طریق رسانههای صوتی و تصویری كشور بنگلادش</ref>.»</blockquote>انتشار پیام مسیولین ارشد کشور [[بنگلادش]] به مناسبت عاشورای حسینی هر سال منتشر می شود و این موضوع ربطی به احزاب حاکم بر کشور و خط مشی گوناگون آن ها ندارد.<blockquote>«منطقهای به نام مانیک گنج در 65 کیلومتری [[داكا|داکا]] هر عاشورا میزیان بیش از یکصد هزار نفر عزادار [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] میباشد. حسینیه غارپورا در این منطقه یکی از حسینیههای مشهور کشور [[بنگلادش]] است که زیر نظر صوفیان اداره میشود. مراسم دهه اول ماه محرم در این حسینیه با جمعیتی کثیر و مشتاق برگزار می شود. البته در روز دهم محرم این مراسم جلوهای خاص به خود میگیرد، چرا که جمعیتی بیش از یکصد هزار نفر از سراسر [[بنگلادش]] به آنجا عزیمت میکنند تا در مراسم عزاداری در آن منطقه شرکت کنند.</blockquote><blockquote>«در این مراسم معمولا چند تن از شخصیتهای برجسته دینی سخنرانی می کنند. به دنبال آن نوحه خوانی و عزاداری به سبک و روش خاص بومیان و با فریاد «وای حسین» «وای امام» ادامه مییابد. گفته میشود این صوفیان دارای 26 مرکز و مقر تبلیغی و ارشادی در [[بنگلادش]] هستند که اعضای همه آن ها با جدیت و علاقه در این مراسم حضور مییابند.</blockquote><blockquote>«شاید به جرأت بتوان گفت حضور بیش از یکصد هزار نفر در این مراسم عاشورای حسینی از کم نظیرترین اجتماعات در سرتاسر جهان است.» (مشاهدات عینی نگارنده و حضور او در این مراسم).</blockquote>
شکرشکن شوند همه طوطیان هند زین قند پارسی که به بنگاله می رود
==== علاقهمندی به اهل بیت(ع) ====
غالبا خطبههای نمازهای جمعه مساجد اهل سنت در کشور بنگلادش با سلام و درود بر پیامبر اکرم(ص) و خاندان مطهرش شروع میشود. آن ها از پنج تن آل عبا به نیکی یادکرده و به آن ها سلام و درود میفرستند. در خلال بیان خطبهها، کرامتها و حسن خلقهای آنان را تبیین و مستعمین را تشویق به پیروی از سیره آنان میکنند. ایمه جمعه در ایام عاشورا خطبههای خود را به واقعهی کربلا معطوف می دارند.
در عهد غياث الدين اعظم شاه (1377- 1410 .م) به علت اثر و نفوذ ايرانی ها، كتاب هاى بسيارى در موضوع تاريخ و تذكره تاليف گرديد. [شمار] زيادى از اين كتاب ها به زبان فارسى نوشته شده بود. مثل: حوض الحيا (ركن الدين سمرقندى)، انيس الغربا و مثنوى گنج راز و مقامات و نام حق. غير از اين اهميت و نفوذ زبان فارسى بر ادبيات بنگالى به حدی پيشرفت كرد كه در آداب اجتماعى مردم بنگاله نفوذ رسوم ايرانی ها مثل عشره محرم، روضه امام حسين(ع)، داستان كربلا، مرثيه خوانى، قصه هاى قرآن شريف نيز به چشم می خورد.» (دكتر كلثوم ابوالبشر، 1376: 50).
==== اعتقاد به وجود امام مهدی (عج) ====
مسلمانان بنگلادش به وجود منجی عالم بشریت که از سلاله رسول اکرم(ص) میباشد، معتقدند. آنان باور دارند که روزی این منتقم واقعی ظهور می کند و جهان را در حالی که مملو از ظلم و جور شده است، پر از عدل و قسط خواهد کرد. تنها تفاوت آنان با عقاید امامیه این است که معتقدند هر وقت خداوند صلاح بداند او متولد خواهد شد و غیبت حضرت را به خوبی درک نکرده اند.
غياث الدين اعظم شاه و نیز چند تن از امیران و استانداران بنگالی را ایرانی الاصل می دانند، مانند خان جهان علي خان فرماندة نظامي و حاكم جنوب غربي بنگال كه عارفي نامي بود و مزارش در شهرستان باغرهات واقع است. همچنين شايسته خان استاندار بنگال در زمان اورنگزيب شاه مغول دهلي، يكي ديگر از شخصيت هاي مهم تاريخي اين سرزمين, ايراني الاصل بوده است. آقا باقرخان كه جنوب بنگال را آباد كرده بود, نواب عليوردي خان و نوه وي، نواب سراج الدوله همه شيعه و اصلا از مردم ایران بودند. اما چون بين شيعيان آن دوره شخصيتهاي بزرگ مذهبي ظهور نكردند تا زعامت ديني را برعهده بگيرند، مذهب تشيع چندان كه انتظار ميرفت گسترش نيافت؛ با این وجود تأثير فرهنگ و ادبيات ايراني و شيعه و عشق به اهل بيت(ع) با جان و روح مردم مسلمان اين سرزمين در آميخت كه اثر آن تا پايان دهه هفتاد قرن بيستم ميلادي كاملاً مشهود است.
[[اسلام و مسلمانان بنگلادش|مسلمانان بنگلادش]] شب نیمه شعبان را به عنوان «شب برات» (دقیقا همین عبارت) میشناسند و در آن شب، دست نیاز به سوی قادر بینیاز دراز کرده از او میخواهند تا گناهان آنها را بخشیده و از جرمشان درگذرد. آنان برای آموزش گناهان خود و در گذشتگان و کسب موفقیتهای مادی و معنوی دست به دعا برمی دارند و به مناجات میپردازند. بیشتر مسلمانان این روز را روزه میگیرند. نیمه شعبان چنان اهمیتی در [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] دارد که شورای رویت هلال ماه، که تشکیلاتی رسمی و دولتی است، شروع دقیق ماه شعبان و به دنبال آن تعیین رسمی و دقیق روز نیمه شعبان را گواهی داده و آن را تایید می کند. این روز در [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] تعطیل رسمی می باشد. به اعتقاد اهل سنت بنگلادش، شب برات پس از شب قدر مهمترین شب سال برای راز و نیاز و دعا به درگاه خداوند برای پذیرش توبه و بخشش است.
«بين آثار ادبي ترجمه شده از زبان فارسي و نوشته هاي مهمي كه با بهرهگيري از كتابهاي فارسي به چاپ رسيده واقعه كربلا برجسته تر است. داستان هايي به صورت منظوم كه به زبان بنگالي «پونتي» ناميده ميشود، بين مردم مسلمان اعم از شهرنشين و روستايي و با سواد و بي سواد محبوبيت گسترده اي داشت. پونتيها با آهنگ و وزن خاصي در مراكز اسلامي، مساجد و منازل شخصيت هاي مهم خوانده مي شد. مهم ترين عنوان پونتيها را واقعه كربلا تشكيل ميداد كه عشق به اهل بيت(ع) را در بين مردم زنده نگه مي داشت.»
=== [[تركیب جمعیت شیعیان در بنگلادش|جمعیت شیعیان در بنگلادش]] ===
در خصوص تعداد شیعیان در [[بنگلادش]] هیچ آمار رسمی و متقنی وجود ندارد. هر کدام از علما و رهبران دینی شیعه، نظر خاصی در این باره دارد. شیعیان مستبصر آمار بیشتری ارایه میدهند و شیعیان قدیمی و اصیل آماری نزدیک تر به واقعیت را ارایه میدهند. میانگین آمار ارایه شده توسط مشاهیر شیعه با در نظر گرفتن ضریب اعتبار، هرکدام رقمی معادل شانزده هزار نفر را برای شیعیان در این کشور تخمین می زند. سایت خبری بازتاب در29 آبان 1385، به نقل از [https://www.cia.gov/ سازمان اطلاعاتی آمریکا (CIA)] در گزارشی با عنوان آمار جالب شیعیان در 67 کشور جهان، تعداد شیعیان در [[بنگلادش]] را 572/546/2 نفر اعلام نموده است. این آمار معلوم نیست برچه مبنایی گرفته شده است؛ مشخص نیست که این رقم براساس آنانی است که حب اهل بیت(ع) را در دل دارند، و یا سوگواران و عزاداران [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] در روز عاشورا تنظیم شده و یا دادههای دیگر؛ ولی آنچه که مشخص است تعداد شیعیان اثنی عشری در [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] نمیتواند با آمار [https://www.cia.gov/ CIA] برابری کند.
«در ادبيات نو بنگلادش، اولين بار فردي كه به واقعه كربلا چهرة ادبي داد، مير مشرف حسين بود كه در اواخر سدة نوزدهم مي زيست. او بيان واقعه كربلا را به صورت داستانی بزرگ به رشته تحرير در آورد؛ هر چند كه حقايق تاريخ را كاملاً رعايت نكرد و بعضي از موضوعات تحريف شده را نيز برآن افزود، ولي نسبت به اصل واقعه علاقه و تعصب خاصي نشان داد. وي در بخشي از اين كتاب آورده است كه محمد حنيفه برادر امام حسين(ع) به دمشق رفت و در جنگ با مروان وي را كشت و حضرت امام سجاد و خانواده حضرت سيدالشهداء را از قيد اسارت نجات داد. به هر حال وي اين داستان را با احساسات و عشق كامل به اهل بيت (ع) نوشت. محبوبيت اين داستان بين مردم مسلمان با سواد و بي سواد آن قدر عميق ميباشد كه در تاريخ ادبيات بنگال بي نظير بوده است.»
=== [[تركیب جمعیت شیعیان در بنگلادش|ترکیب جمعیت شیعیان در بنگلادش]] ===
شیعیان از نظر تیره و نژادی خود را به دو گروه بیهاری و بنگالی تقسیم میکنند. بیهاری که در اصل بایستی به اهل بیهار در هند اتلاق شود، به همه شیعیان اصیل و با سابقه بنگلادش، اعم از پاکستانی و هندی، گفته میشود که با زبان اردو صحبت میکنند و در مقابل آن وقتی از شیعیان بنگالی سخن به میان میآید منظور مردمانی بنگالیالاصل هستند که به زبان بنگالی سخن می گویند و غالبا از مستبصرین (تازه شیعه شدگان) تشکیل میشوند. البته این تقسیم بندی را بسیاری از شیعیان تایید نمی کنند. مخصوصا قسم اول که آن ها هم خود را بنگالی نامیده و از انتساب خویش به بیهار رنجیده خاطر میشوند. بین این دو گروه قدری اختلاف سلیقه و روش وجود دارد و این اختلاف برخی اوقات موجب جدال و کشمکش لفظی شده و تا حد زیادی باعث تنش و مشکل بین این دو شق [[تشیع در بنگلادش]] می شود. شیعیان بنگالی معتقدند که آن ها بیشترین فعالیت را برای ترویج تشیع به کار گرفته اند و طبق آمار موجود حیطه تبلیغات آنان بسیار گستردهتر از بیهاریها است. البته طبق اطلاعات موجود در هرکدام از دو گروه فوق، افرادی بسیار فعال و دلسوز وجود دارند که از هیچ کوششی در راه ترویج عقاید حقه خویش فروگذار نیستند و افرادی هم هستند که به دنبال گذران زندگی خود بوده وفقط عنوان تشیع را هم با خود دارند.
«كتابي ديگر در همين رابطه كه ”بيشاد شيندو“ (درياي غم) نام دارد، در مراكز و منازل و جلسات مهم در روستاها و شهرها خوانده مي شود. به اين طريق كه يك نفر آن را مي خواند و ده ها نفر گوش داده و اشك مي ريزند، اين وضعيت تا اواسط دهه شصت قرن بيستم ادامه داشت. از مظاهر فرهنگي ديگر مسلمانان بنگلادش برگزاري نمايشنامه و شبيهخواني در خصوص واقعه كربلا است كه در فرهنگ بنگالي با نام ”زاترا“ (عزيمت) از آن ياد مي شود. اجراي نمايشنامه زاترا تا پايان دهه هفتاد قرن بيستم در روستاهاي بنگلادش رايج بود. البته از اوايل دهه شصت اينگونه نمايشنامه ها در سطح شهر از رونق افتاد. به هر حال ”زاترا“ در مورد واقعه كربلا داراي دو قسمت است. قسمت اول مربوط به محرم است كه با شهادت حضرت امام حسين(ع) پايان مي يابد و قسمت دوم آن مربوط به پس از واقعه عاشورا و سرنوشت خانواده امام حسين(ع) و امام زين العابدين (امام سجاد) است. مردم با ديدن اين نمايشنامه و درك مظلوميت امام حسين(ع) سوگوار مي شوند. شایان ذكر است كه به علت نقش داشتن زنان در اجراي اين نوع نمايشنامهها، علما تماشاي آن را براي مردان حرام مي دانستند, در مورد واقعه كربلا سرودهاي خاصي به نام ”زاري“ كه يك كلمه فارسي است نيز نوشتهاند كه طلاب مدارس ديني در مراسم مختلف بدون استفاده از موزيك آن را مي خواندند. ”زاري“ جزو سرودهاي بومي محسوب مي شود.» (علیزاده، 2003).
==== پراکندگی شیعیان در بنگلادش ====
با این که [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] دارای وسعت زیادی نیست و مساحت آن 147570 کیلومتر مربع میباشد، ولی شیعیان تراکم بسیار متفاوتی در این منطقه دارند. بیشترین تعداد شیعیان در پایتخت مستقر هستند. بیست و پنج تا سی در صد شیعیان در [[داكا|داکا]] زندگی میکنند. آن ها اکثرا در [[داكا|منطقه داکای قدیمی]] و در محله حسینیه دالان زندگی می کنند و مناطق محمدپور و میرپور [[داكا|داکا]] در مراحل بعدی قرار دارند. در بین شهرستانها و سطح کشور پس از [[داكا|داکا]] بیشترین جمعیت در غرب و جنوب غربی این کشور و در اطراف شهر [[کولنا]]، مرز هند و در مسیر کلکته زندگی میکنند.
«تا پايان دهه شصت قرن بيستم كه جو مذهبي در بنگلادش كاملاً حاكم بود همة مسلمانان اعم از با سواد و بي سواد اعتقاد به ”پنج تن پاك“ داشتند، يعني حضرت پيامبراكرم(ص)، حضرت امام علي(ع)، حضرت فاطمه (س)، حضرت امام حسن (ع) و حضرت امام حسين (ع) را بهترين بندگان برگزيده خدا مي دانستند. بعداً تأثير فرهنگ غرب، هند و لائيك ها از يك سو و نفوذ تفكر وهابيت از سوي ديگر سبب شد تا اعتقاد آنان به ”پنج تن پاك“ كم رنگ شود. تا اوايل دهه شصت يكي ديگر از برنامه فرهنگي مردم روستائي، به ويژه در جنوب بنگال صلوات فرستادن بر پيامبر اكرم (ص) و اهل بيت عليهم السلام بود.»
در تقسیم بندی دیگری شیعیان بنگلادش به دو قسمت اصیل و مستبصرین (تازه شیعه شدگان) تقسیم میشوند، که شیعیان اصیل نیز به نوبه خود دارای بخشهای سادات، غیر سادات و خوجههای اثنی عشری میباشند. سادات بیشتر در مرکز کشور [[بنگلادش]]، [[داكا|داکا]]، ساکن هستند و تعدادی از آن ها هم در شهرهای رنگپور، سید پور، [[سیلهت]]، [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] و [[کولنا]] پراکنده هستند. شیعیان غیر سادات هم در نقاط مختلف کشور پراکنده هستند. خوجه های اثنی عشری هم همانند سایر شیعیان، قبل از استقلال [[بنگلادش]] (1972م)از هند و [[پاکستان]] غربی آمده و جمعیت بسیاری بودند ولی پس از استقلال، به دلیل اینکه انقلابیهای بنگلادش، پاکستانیها و هندیها را آزار میدادند، اکثر شیعیان مهاجرت به کشورهای هندو پاکستان را برگزیدند. شایان ذکر است که غالب شیعیان اصیل اردو زبان هستند و همه مراسم مذهبی خود را به زبان اردو برگزار میکنند.
«در آن دوران مردم روستايي به طور دسته جمعي دعاي ”الهم صل علي محمد و آل سيدنا محمد“ را بارها تكرار مي كردند. ولي بعداً بعلت تغيير در هويت فرهنگي و نفوذ فرهنگ غربي و هندي حتي در روستاها اين نوع برنامه ها از ميان رفت. البته مراسم”ميلاد النبي“ هنوز ادامه دارد و در اين مراسم در كنار تلاوت قرآن، بيان واقعه تولد پيامبر اكرم(ص)، شعر خواني براي پيامبر (ص) و صلوات دسته جمعي نيز خوانده مي شود كه قطعه اي از آن عبارت است از: ”الهم صل علي سيد نا و نبينا و شافعنا و حبيبنا و مولانا محمد و صل الله عليه و آله و اصحابه و بارك و سلم“ كه اين درود چند بار تكرار مي شود اما نه به طولاني بودن برنامه هايي كه قبلا ذكر کردیم.»
اکثر قریب به اتفاق مستبصرین پس از پیروزی [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 انقلاب اسلامی ایران] و آشنا شدن با شخصیت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C حضرت امام خمینی(ره)] روی به تشیع آوردند. مستبصرین دارای تعصب بیشتر به اعتقادات خویش بوده و در تبلیغ از شیعیان اصیل فعالتر هستند. مستبصرین طبق برآوردهای آماری میدانی، حدود نیمی از کل جمعیت شیعیان بنگلادش(هفت هزار نفر) را تشکیل میدهند، در حالی که طبق همین آمار جمعیت شیعیان اصیل هشت تا نه هزار نفر برآورد میشود. در بین مستبصرین افراد تحصیل کرده دانشگاهی و باسواد بیشتر دیده می شود و به دلیل مشکلات خانوادگی و به دلیل حفظ مشاغل اداری برخی از آنها در ابراز شیعیه بودن( به قول خود) تقیه میکنند. در نهایت میتوان گفت شیعیان اصیل در مناطق کولنا، رنگپور، سیدپور، [[راجشاهی]]، [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]]، [[داكا|داکا]](مناطق داكای قدیم، میرپور، محمدپور، پلتن، مگبازار) و مستبصرین در مناطق جیسور، ساتخیرا، شارشا، [[کولنا]]، نوراییل، غازیپور، بوگرا، [[راجشاهی]]، [[داكا|داکا]] ساکن هستند.
[[پرونده:مسجد بیتالمکرم بزرگترین مسجد کشور بنگلادش.jpg|بندانگشتی|مسجد بیتالمکرم بزرگترین مسجد کشور بنگلادش ، قابل بازیابی از<nowiki/>https://iqna.ir/fa/news/3896115/%D9%86%DA%AF%D8%A7%D9%87%DB%8C-%D8%A8%D9%87-%D8%A8%D8%B2%D8%B1%DA%AF%D8%AA%D8%B1%DB%8C%D9%86-%D9%85%D8%B3%D8%AC%D8%AF-%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4-%D8%B9%DA%A9%D8%B3]]
«درميان اعضاء اهل بيت عليهم السلام، حضرت فاطمه (س) نزد مردم بنگال داراي محبوبيت خاصي است. وي را با احترام و محبت گاهي با نام ”مادر فاطمه“ و ”بي بي فاطمه“ ذكر ميكردند كه البته هنوز اين عادت كاملا از بين نرفته است. زماني وي را با نام ”مادر فاطمه، مادر جهانيان“ نيز ذكر ميكردند؛ هر چند در حال حاضر اين امر چندان رايج نمي باشد.»
==== مراکز تبلیغی شیعیان در بنگلادش ====
اهم مراکز تبلیغی و مذهبی شیعیان در [[بنگلادش]] را حسینیهها تشکیل میدهند. یکی از خدمات بزرگی که علمای مهاجر ایرانی به شبه قاره هند در طول تاریخ ارایه کردند، نهضت تاسیس حسینیههایی بود که مرکز فعالیت شیعیان قرار گرفت و در همه ایام سال و به خصوص از ابتدای محرم تا هشتم ربیع الاول مراسم مختلفی در آن ها برگزار میشود. این حسینیهها نقش مساجد را هم ایفاد میکنند، و آن به این دلیل است که چون برگزاری مراسم سینهزنی و عزاداری در مساجد نزد علما و مردم غیر شیعی این کشور وجهه خوبی نداشته و آن را جایز نمیدانند، و از طرفی شیعیان به دلیل مشکلات مالی نمیتوانند در هر نقطه هم مسجد و هم حسینیه داشته باشند؛ لذا اقدام به تاسیس حسینیه، هم برای انجام مراسم عبادی و هم برای برگزاری مناسبتها کردهاند. البته گفته میشود که چون مساجد باید در زیر نظر کمیته مساجد کشور اداره شود و امام مسجد را کمیته مذکور تعیین کند و از آنجا که اعضای کمیته همه سنی مذهب هستند، شیعیان جهت اجتناب از دخالت دادن آن کمیته در مسایل مذهبی خود، نمازهای یومیه و مراسم عبادی را در حسینیهها بجا میآورند. از این رو تا حدودی با کمبود مسجد روبرو نشدهاند.
«در مورد جنگ هاي حضرت علي (ع) نيز داستان هاي عاميانه فراواني وجود دارد كه بيشتر اين داستان ها كاملا ساختگي است. مثلا گفته اند كه وي با ”كالي“ يكي از خدايان هندو كه زن است جنگيد و او را شكست داد. البته اين داستان ها به صورت نثر نوشته شده و هرچند ساختگي است اما بيان اين داستان ها ناشي از محبت آنان به حضرت علي (ع) ميباشد. »
حسینیهها در [[بنگلادش]] دارای تعاریف خاصی نیستند، برخی از آنان دارای بناهای تاریخی و بسیار مشهور و عمارتهای بزرگی هستند و برخی از آنان دارای محیطی بسیار کوچک و در حد فضایی مناسب برای 30 الی 40 نفر؛ تعدادی حسینیه هم در منازل شخصی افراد خیّر برای مدتی محدود در طول سال برپا میشوند. بنابراین ارایه آماری دقیق از آنان به سهولت ممکن نیست. ولی حسینیههای شناخته شده و مشهور در [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] به شرح زیر میباشند.
«سنت سوگواري وعزاداري و مرثيه خواني در زمان حكومت مغول از هند وارد اين سرزمين شد و بعداً با حضور روحانيون ايراني در بنگال گسترش يافت و رفته رفته به فرهنگ سنتي در ميان مردم تبديل شد، به طوري كه سني ها تحت تاثير شيعيان نيز در گراميداشت چنين مراسمي سهيم شدند. به دنبال آن شاهديم كه در ادبيات بنگالي از زمان قديم، سوگواري و مرثيه و خواندن مقتل كربلا ريشه دواينده و حتي در دورة معاصر نيز مرحوم قاضي نذرالاسلام شاعر ملي بنگلادش در زمينه ”محرم، عاشورا و شهيد كربلا“ شاهكارهايي را آفريده كه جزو افتخارات ادبيات اين زبان می باشد.» (دكتر عثمان فاروق وزير پيشين آموزش و پرورش بنگلادش، سخنراني در سمينار شعر محرم قاضي نذرالاسلام، دوشنبه 4 فروردين 1382، داكا)
در [[داكا|شهرستان داکا]]، مرکز [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] مساجد و حسینیههای زیر به شیعیان تعلق دارد:
« قاضي نذرالاسلام در شاهكار خود ”شعر محرم“ در استفاده از الفاظ عربي و فارسي و صحنه نگاري از وقايع عاشورا چنان هنر آفريني كرده است كه به اين شعر ويژگي جاويداني بخشيد. در شعر ”محرم“ مظلوميت انسان هاي پاكباخته به تصوير كشيده شد. در هر فرازي از شعر كه انسان مي خواند، گريه و زاري او به در گاه خدا بلند مي شود. اين شعر ايستادگي و ظلم ستيزي را نيز براي امت اسلامي بهمراه دارد. به دين علت او (شاعر) گفته است كه ”ما فداكاري مي خواهيم نه گريه و زاري“ (كتاب مجموعه اشعار قاضي). اشعار قاضي نذرالاسلام (فوت:1976) در خصوص محرم و اهل بيت (ع) در ايام محرم همراه با آهنگ هاي حزين از رسانه هاي صوتي و تصويري بنگلادش پخش مي شود.»
حسینیه دالان: حسینیه دالان بزرگ ترین و مشهورترین حسینیه بنگلادش است که به منزله بنایی توریستی در نقشههای [[داكا|داکا]] معرفی شده و روزانه سیاحان مختلفی از سرتاسر جهان از آن بازدید میکنند. درهای این حسینیه به روی [[هندوها در بنگلادش|هندوها]] و سنیها نیز باز است و شاید به همین دلیل باشد که شهرت بیشتری پیدا کرده است. حسینیه دالان مجموعهای تاریخی با بیش از چهار قرن قدمت میباشد. گفته میشود این حسینیه را یکی از مشایخ شیعه که حاکم [[داكا|داکا]] بوده است، در عصر حکومت مسلمانان در شبهقاره ساخته است. این حسینیه به خودی خود دلیلی بر اهمیت و نفوذ مکتب اهل بیت(ع) در آن زمان در بین مردم بوده است. مجتمع حسینیه، ساختمانی را در بر می گیرد که مراسم و عزاداریها و نیز نمازهای یومیه در آن برگزار میشود. در قسمتی از این مسجد ضریحی قرار داد که دو برجستگی به نام های قبور [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%D9%86_%D9%85%D8%AC%D8%AA%D8%A8%DB%8C(%D8%B9) امام حسن(ع)] و [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] در آن قرار دارد. مردم، به ویژه اهل سنت، با حالت تضرع و ندبه کنار این ضریح میایستند و اشکریزان دست به دعا و استغاثه بر میدارند و حاجات خود را به زبان میآورند. وجود انواع و اقسام عَلَم و کُتَل و بستن نخ به ضریح برای حاجت خواهی، روشن کردن شمع و مانند آنها، همه و همه انسان را به این اندیشه فرو میبرد که گویی در کشوری شیعی و در جمع آنان قرار گرفته است؛ اما واقعیت چیز دیگری است؛ عشق به اهل البیت(ع) در اینجا فرامذهبی است.
«در عصر حاضر مسلمانان سني مذهب بنگلادش وجه تشابهات فراواني با شيعيان دارند كه از آن جمله ميتوان به نمونه های زير اشاره کرد:
ورود هییتهای مذهبی به این حسینیه در ایام عاشورا، انجام سینهزنی و عزاداری به نحوی که گاه برخی از عزاداران از شدت عزاداری به حال غش، نقش بر زمین میشوند و به هوش آوردن آنان با پاشیدن آب و گلاب به سر و روی آنان جلوههای دیگری است که هر بینندهای را سخت تحت تاثیر قرار میدهد. ساختمان دو طبقه دیگری در این مجموعه واقع است که طبقه اول آن کتابفروشی و طبقه دوم آن کتابخانه، سالن مطالعه و کلاس درس است. تابلو دارالقرآن بر سر در آن گویای فعالیتهایی است که در این ساختمان انجام میشود. در بخشی از فضای بیرونی حسینیه، مزار شیعیان واقع است که سنگ قبرهایی به سبک گورستانهای [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] در آن به چشم میخورد. در بخش دیگری از حسینیه استخر بزرگی برای پرورش ماهی، قرار دارد.
1. نام گذاري فرزندان، خيابانها و محلهها
حسینیه دالان در سال 1383، به همت مسئولان محترم جمهوری اسلامی [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] مزین به کاشی کاری به سبک مساجد و حسینیههای [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] شده است. هر چند به دلیل نبودن کاشی و طرحهای آن به اندازه کافی قدری اوضاع کاشی کاری نا همگون جلوه میکند و در بعضی جاها رنگها و شکلها نا سازگار نشان میدهند. در عین حال، گفته میشود که این حسینیه در مقایسه با گذشته بسیار تغییر کرده و جذابتر شده است.
پیروان اهل سنت در اين كشور به وفور از اسامي ائمه اطهار و پيشوندهاي مير، ميرزا ، سيد، بي بي و بيگم براي نام گذاري فرزندان خويش استفاده مي كنند. اسامي و القابي نظير كنيز فاطمه، كنيز بتول، و اسامي ائمه(ع) نيز در بين مردم بنگلادش به وفور يافت ميشود. اسامي خيابانها و محلههايي نظير ميرپور، سيدپور و محله هايي به نام كربلا و ... نيز فراوان است.
1.حسینیه و مسجد محمد پور: در منطقه محمدپور بنای مسجد و حسینیه محمدپور در مجموعه ساختمانی ای واقع است که به شیعه مسجد (مسجد شیعیان) موسوم است. قسمت مسجد بنایی مدور با گنبدی زیبا است که در سالهای اخیر به همت مسوولین جمهوری اسلامی [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران]، کاشی کاری زیبا و لوستری بزرگ در آن نصب شده است. ساختمان حسینیه هم در مجاورت مسجد واقع است. در این مجموعه ساختمان حدود ده خانواده از شیعیان زندگی میکنند. این مسجد و حسینیه، هییت امنایی از منتخبین شیعیان این منطقه دارد که آن ها مسجد را اداره می کنند. در مجاورت این مجتمع، ایستگاه اتوبوس شهری نسبتا بزرگی واقع است که به نام ایستگاه «شیعه مسجد» معروف است. شیعه مسجد برای همه ساکنان [[داكا|داکا]] شناخته شده است.
2. برگزاري مراسم عزاداري خامس آل عبا(ع) در كشور بنگلادش
2.مسجد و حسینیه میرپور (کربلا میرپور) از مراکز مشهور شیعیان در [[داكا|شهر داکا]] میباشد که هیات امنایی اداره میشود. دو حسینیه «عاشق حسین مرحوم» و «منظور حسین مرحوم» نیز در مجاورت این حسینیه واقع هستند.
«شهادت امام حسين (ع) به نحوي برجسته و بارز در اعتقادات و باورهاي ديني مردم بنگلادش جاي دارد. شهروندان اين كشور اعم از سني مذهب و هندو مسلك و شيعيان، همه و همه در اين مراسم شركت ميكنند. علامتها، سياه كوبيها و نشانههاي عزاداري امام حسين(ع) را ميبوسند و براي خود و فرزندان خويش از حضرت حاجت ميگيرند. پتانسيل و نفوذ اين اعتقادات به حدي است كه دولت بنگلادش روز دهم محرم را تعطيل عمومي اعلام كرده و مكاني در شهرستان داكا را به نام سرزمين كربلا مشخص نموده است تا در روز عاشورا دسته جات عزادار در آنجا گرد هم آيند. در ضمن هيئت رويت ماه به منظور تعيين زمان دقيق روز شهادت امام حسين (ع) همانند تعيين زمان عيد فطر حساسيت به خرج مي دهد.»
3.حسینیه (مسجد) پراناپلتن را شیعیان خوجه اثنی عشری اداره می کنند.
«رقم چند هزار نفري شيعيان در مقابل بيش از يكصد و چهل ميليون جمعيت اين كشور، از نظر تعداد شايد اصلاً مقایسه شدنی، نباشد؛ ولي نفوذ اهل بيت(ع) و پيشينه تاريخي فرهنگي اين كشور گوياي عمق اعتقاد مردم به عاشورا و امام حسين(ع) است. اين موضوع ميتواند اساس پژوهشی را شكل دهد، تا علل دوستي اهل بيت(ع) و پنج تن آل عبا(ع) و نحوه گسترش و رشد اين نوع اعتقادات در بين مردمان اين سرزمين و تمايز آنان با ساير كشورهاي اسلامي تبيين شود. به هر حال، هر سال مراسم عاشورا و دهه اول ماه محرم با شور، شعور و شكوه خاصي برگزار ميشود.»
4.حسینیه نواب چوتن
«شيعيان در كشور بنگلادش در نقاط مختلف پراكنده هستند. حدود سه تا پنج هزار از اين جمعيت در داكا پايتخت بنگلادش زندگي ميكنند كه اغلب آن ها بسيار محافظه كار بوده و به جز تعداد انگشت شماري وضعيت اقتصادي خوبي ندارند. آن ها در قالب چند حسينيه، امام باره و هيئت عزاداري فعاليت مذهبي خويش را اجرا مي كنند.»
5.حسینیه میر یعقوب در [[داكا|داکا]]<nowiki/>ی قدیم
«از حسينيههاي مشهور داكا ميتوان حسينيه هاي دالان، ميرپور، محمدپور و پورنا پالتان را نام برد كه بزرگترين آن ها حسينيه دالان ميباشد. درهاي اين حسينيه به روي هندوها و سنيها نيز باز است و شايد به همين دليل باشد كه شهرت بيشتري پيدا کرده است. اين حسينيه به خودي خود دليلي براهميت و نفوذ مكتب اهل بيت(ع) در آن زمان در بين مردم بوده است. روزانه سياحان خارجي فراواني از اين حسينينه بازديد، عکس برداری و فیلم برداری می کنند.»
6. حسینیه بُدُّن مرحوم در [[داكا|داکا]]<nowiki/>ی قدیم
«روز عاشورا در نقاط مختلف بنگلادش نماز ويژهاي اقامه ميشود و مردم دست به دعا برميدارند و از خداوند متعال صلح، وحدت و رفاه اجتماعي براي تمام امت مسلمان مسئلت ميكنند. مسلمانان بنگلادش اعم از شيعه و سني در اين مراسم براي ادامه پيشرفت و امنيت كشور خويش نيز دعا مي کنند. در آستانه اين روز معمولا رئيس جمهور، نخست وزير و رهبران احزاب طي اطلاعيههاي گوناگون از مسلمانان تقاضا ميکنند تا اعمال خود را با روح ايثار، گذشت و فداكاري عجين کنند. گروههاي مذهبي و سياسي گوناگون در اين روز برنامههاي متفاوتي مانند عزاداري و تعزيه خواني در پايتخت و ديگر شهرهاي بنگلادش برگزار می کنند.»
7.حسینیه اصفهانی (مغ بازار)
«در روز عاشورا تلويزيون رسمي بنگلادش و ساير كانالهاي تلويزيونهاي خصوصي برنامههايي ويژه ي عاشورا پخش ميكنند و برنامههاي شاد و مفرح پخش نمی کنند. روزنامهها هم مقالات ويژهاي در بيان اهميت اين روز منتشر مي کنند.»
8.حسینیه بچرام دیوری
«در محرم سال 1385 نيز طبق معمول سنواتي، رئيس جمهور و نخست وزير پيامهاي ويژه و جداگانه اي به همين مناسبت منتشر کردند. در پيام رئيس جمهور آمده بود كه «شهادت حضرت امام حسين(ع) و يارانش در كربلا حقايق را افشاء کرد. اين حماسه به دليل آرمانهاي والا و اعتقادي آن صدها سال است كه در بين جهانيان زنده مانده است.»؛ «خالده ضياء نخست وزير پیشین هم در پيام خود به اين نكته اشاره كرده بود كه «عاشورا نقطه عطفي در تاريخ اسلام است. چند واقعه اساسي بر اهميت اين روز افزوده است، از آن جمله اينكه نوه پيامبر بزرگ اسلام(ص) شهادت را در اين روز در صحراي كربلا به آغوش كشيد؛ او قرباني شد تا پرچم واقعيت، عدالت و عقايد اسلام، برافراشته بماند و نكات انحرافي پيش آمده در دين را اصلاح كند. برماست كه از حماسه عاشورا درس بگيريم و در مسائل اجتماعي نظير برپا داشتن صلح و دوستي در كشور و مقابله با بيعدالتي، دروغگويي و دشمني و عداوت بپا خيزيم.»
9.حسینیه براکاترا
«خبر گزاري بنگلادش از قول خانم خالده ضياء خبري را مبني بر ضرورت آموزش عاشورا در متون دروس اجتماعي مدارس و دانشگاه ها به این صورت نقل كرد: «نخست وزير اعلام کرده بود كه بايد بر تداوم صلح در جامعه و حكومت كوشيده و در اين رابطه از آرمانهاي اسلام براي ساختن جامعهاي مقاوم در مقابل انواع دشمني، بيعدالتي و مسائل خلاف بهرهجوييم. عاشورا به منزله يكي از مهم ترين اتفاقات تاريخ اسلام، وقايع درخشان و درسهاي آموزندهاي را در خود جاي داده است و از همه مهم تر اين كه امام حسين(ع) براي نشر حقايق شهادت را پذيرفت.» (The daily independent, Friday, 1rst February 2007 و اخبار منتشره از طريق رسانههاي صوتي و تصويري كشور بنگلادش).
10.حسینیه چتو کاترا
انتشار پيام مسئولين ارشد كشور بنگلادش به مناسبت عاشوراي حسيني هر سال منتشر مي شود و اين موضوع ربطي به احزاب حاكم بر كشور و خط مشي گوناگون آن ها ندارد.
11.حسینیه شیرازی
«منطقهاي به نام مانيك گنج در 65 كيلومتري داكا هر عاشورا ميزيان بيش از يكصد هزار نفر عزادار امام حسين (ع) ميباشد. حسينيه غارپورا در اين منطقه يكي از حسينيههاي مشهور كشور بنگلادش است كه زير نظر صوفيان اداره ميشود. مراسم دهه اول ماه محرم در اين حسينيه با جمعيتي كثير و مشتاق برگزار مي شود. البته در روز دهم محرم اين مراسم جلوهاي خاص به خود ميگيرد، چرا كه جمعيتي بيش از يكصد هزار نفر از سراسر بنگلادش به آنجا عزيمت ميكنند تا در مراسم عزاداري در آن منطقه شركت كنند.
شهرستان بندری [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] دومین شهر بنگلادش از نظر اهمیت اقتصادی، وسعت و جمعیت است که دو حسینیه در آن وجود دارد:
«در اين مراسم معمولاً چند تن از شخصيتهاي برجسته ديني سخنراني می کنند. به دنبال آن نوحه خواني و عزاداري به سبك و روش خاص بوميان و با فرياد «واي حسين» «واي امام» ادامه مييابد. گفته ميشود اين صوفيان داراي 26 مركز و مقر تبليغي و ارشادي در بنگلادش هستند كه اعضاي همه آن ها با جديت و علاقه در اين مراسم حضور مييابند.
1.حسینیه اصفهانی در منطقه «صدرگهات»
«شايد به جرأت بتوان گفت حضور بيش از يكصد هزار نفر در اين مراسم عاشوراي حسيني از كم نظيرترين اجتماعات در سرتاسر جهان است.» (مشاهدات عيني نگارنده و حضور او در اين مراسم).
2.حسینیه اختر حسین در منطقه «هالی شهر»
3.علاقهمندي به اهل بيت(ع)
در شهرستان [[کولنا]] دو حسینیه زیر وجود دارد:
غالبا خطبههاي نمازهاي جمعه مساجد اهل سنت در كشور بنگلادش با سلام و درود بر پيامبر اكرم(ص) و خاندان مطهرش شروع ميشود. آن ها از پنج تن آل عبا به نيكي يادكرده و به آن ها سلام و درود ميفرستند. در خلال بيان خطبهها، كرامتها و حسن خلقهاي آنان را تبيين و مستعمين را تشويق به پيروي از سيره آنان ميکنند. ائمه جمعه در ايام عاشورا خطبه هاي خود را به واقعه ي كربلا معطوف مي دارند.
1.حسینیه انجمن پنج تنی در منطقه «التاپول لین»
4.اعتقاد به وجود امام مهدي (عج)
2.حسینیه مدرسه خالصپور در منطقه «خالص پور»
مسلمانان بنگلادش به وجود منجي عالم بشريت كه از سلالة رسول اكرم(ص) ميباشد، معتقدند. آنان باور دارند كه روزي اين منتقم واقعي ظهور می کند و جهان را در حالي كه مملو از ظلم و جور شده است، پر از عدل و قسط خواهد كرد. تنها تفاوت آنان با عقايد اماميه اين است كه معتقدند هر وقت خداوند صلاح بداند او متولد خواهد شد و غيبت حضرت را به خوبي درك نكرده اند.
در شهرستان [[راجشاهی]] دو حسنیه زیر وجود دارد:
مسلمانان بنگلادش شب نيمه شعبان را به عنوان «شب برات» (دقيقاً همين عبارت) ميشناسند و در آن شب، دست نياز به سوي قادر بينياز دراز کرده از او ميخواهند تا گناهان آنها را بخشيده و از جرمشان درگذرد. آنان براي آموزش گناهان خود و در گذشتگان و كسب موفقيتهاي مادي و معنوي دست به دعا برمی دارند و به مناجات ميپردازند. بيشتر مسلمانان اين روز را روزه ميگيرند. نيمه شعبان چنان اهميتي در كشور بنگلادش دارد كه شوراي رويت هلال ماه، كه تشكيلاتی رسمي و دولتي است، شروع دقيق ماه شعبان و به دنبال آن تعيين رسمي و دقيق روز نيمه شعبان را گواهي داده و آن را تاييد مي كند. اين روز در كشور بنگلادش تعطيل رسمي مي باشد.
1.حسینیه انجمن عباسیه در منطقه ست لایت تاون
به اعتقاد اهل سنت بنگلادش، شب برات پس از شب قدر مهم ترين شب سال براي راز و نياز و دعا به درگاه خداوند براي پذيرش توبه و بخشش است.
2.حسینیه علی حسین
'''6. 2. 3. جمعيت شيعيان در بنگلادش'''
شهر جیسور دارای سه حسینیه زیر است:
در خصوص تعداد شيعيان در بنگلادش هيچ آمار رسمي و متقني وجود ندارد. هر كدام از علما و رهبران ديني شيعه، نظر خاصي در اين باره دارد. شيعيان مستبصر آمار بيشتري ارائه ميدهند و شيعيان قديمي و اصيل آماري نزديك تر به واقعيت را ارائه ميِدهند. ميانگين آمار ارائه شده توسط مشاهير شيعه با در نظر گرفتن ضريب اعتبار، هركدام رقمي معادل شانزده هزار نفر را براي شيعيان در اين كشور تخمین می زند. سايت خبري بازتاب در29 آبان 1385، به نقل از سازمان اطلاعاتي آمريكا (CIA) در گزارشي با عنوان آمار جالب شيعيان در 67 كشور جهان، تعداد شيعيان در بنگلادش را 572/546/2 نفر اعلام نموده است. اين آمار معلوم نيست برچه مبنايي گرفته شده است؛ مشخص نيست كه اين رقم براساس آنانی است كه حب اهل بيت(ع) را در دل دارند، و يا سوگواران و عزاداران امام حسين(ع) در روز عاشورا تنظيم شده و يا دادههاي ديگر؛ ولي آنچه كه مشخص است تعداد شيعيان اثني عشري در كشور بنگلادش نميتواند با آمار CIA برابري کند.
1.حسینیه مورلی
'''6. 2. 4.تركيب جمعيت شيعيان در بنگلادش'''
2.حسینیه مولا علی(ع)
شيعيان از نظر تيره و نژادي خود را به دو گروه بيهاري و بنگالي تقسيم ميکنند. بيهاري كه در اصل بايستي به اهل بيهار در هند اتلاق شود، به همه شيعيان اصيل و با سابقه بنگلادش، اعم از پاكستاني و هندي، گفته ميشود كه با زبان اردو صحبت ميكنند و در مقابل آن وقتي از شيعيان بنگالي سخن به ميان ميآيد منظور مردماني بنگالي الاصل هستند كه به زبان بنگالي سخن می گویند و غالباً از مستبصرين (تازه شيعه شدگان) تشكيل ميشوند. البته اين تقسيم بندي را بسیاری از شیعیان تایید نمی کنند. مخصوصاً قسم اول كه آن ها هم خود را بنگالي ناميده و از انتساب خويش به بيهار رنجيده خاطر ميشوند. بين اين دو گروه قدري اختلاف سليقه و روش وجود دارد و اين اختلاف برخي اوقات موجب جدال و كشمكش لفظي شده و تا حد زيادي باعث تنش و مشكل بين اين دو شق تشيع در بنگلادش مي شود. شيعيان بنگالي معتقدند كه آن ها بيشترين فعاليت را براي ترويج تشيع به كار گرفته اند و طبق آمار موجود حيطه تبليغات آنان بسيار گستردهتر از بيهاريها است. البته طبق اطلاعات موجود در هركدام از دو گروه فوق، افرادي بسيار فعال و دلسوز وجود دارند كه از هيچ كوششي در راه ترويج عقايد حقه خويش فروگذار نيستند و افرادي هم هستند كه به دنبال گذران زندگي خود بوده وفقط عنوان تشيع را هم با خود دارند.
3.موسسه امام مهدی «بنام امام مهدی میشن»
'''6. 2. 5. پراكندگي شيعيان در بنگلادش'''
در شهرستان بوگرا «حسنیه هاری پور» واقع است. در شهر رنگپور دو حسینیه زیر وجود دارد:
با اين كه كشور بنگلادش داراي وسعت زيادي نيست و مساحت آن 147570 كيلومتر مربع ميباشد، ولي شيعيان تراكم بسيار متفاوتي در اين منطقه دارند. بيشترين تعداد شيعيان در پايتخت مستقر هستند. بيست و پنج تا سي در صد شيعيان در داكا زندگي ميكنند. آن ها اكثراً در منطقه داكاي قديمي و در محلة حسينيه دالان زندگي می کنند و مناطق محمدپور و ميرپور داکا در مراحل بعدي قرار دارند. در بين شهرستانها و سطح كشور پس از داكا بيشرين جمعيت در غرب و جنوب غربي اين كشور و در اطراف شهر كولنا، مرز هند و در مسير كلكته زندگي ميكنند.
1.حسینیه انجمن حسینی
در تقسيم بندي ديگري شيعيان بنگلادش به دو قسمت اصيل و مستبصرين (تازه شيعه شدگان) تقسيم ميشوند، كه شيعيان اصيل نيز به نوبة خود داراي بخشهاي سادات، غير سادات و خوجههاي اثني عشري ميباشند. سادات بيشتر در مركز كشور بنگلادش، داكا، ساكن هستند و تعدادي از آن ها هم در شهرهاي رنگپور، سيد پور، سيلهت، چيتاگنگ و كولنا پراكنده هستند. شعيان غير سادات هم در نقاط مختلف كشور پراكنده هستند. خوجه هاي اثني عشري هم همانند ساير شيعيان، قبل از استقلال بنگلادش (1972م)از هند و پاکستان غربی آمده و جمعيت بسیاری بودند ولي پس از استقلال، به دليل اینکه انقلابی های بنگلادش، پاکستانی ها و هندی ها را آزار می دادند، اكثر شيعيان مهاجرت به كشورهاي هندو پاكستان را برگزيدند. شایان ذكر است كه غالب شيعيان اصيل اردو زبان هستند و همه مراسم مذهبي خود را به زبان اردو برگزار ميكنند.
2.حسینیه اشرف علی
اكثر قريب به اتفاق مستبصرين پس از پيروزي انقلاب اسلامي ايران و آشنا شدن با شخصيت حضرت امام خميني(ره) روي به تشيع آوردند. مستبصرين داراي تعصب بيشتر به اعتقادات خويش بوده و در تبليغ از شيعيان اصيل فعالتر هستند. مستبصرين طبق برآوردهاي آماري ميداني، حدود نيمي از كل جمعيت شيعيان بنگلادش (هفت هزار نفر) را تشكيل ميدهند، در حالي كه طبق همين آمار جمعيت شيعيان اصيل هشت تا نه هزار نفر برآورد ميشود. در بين مستبصرين افراد تحصيل كرده دانشگاهي و باسواد بيشتر ديده مي شود و به دليل مشكلات خانوادگي و به دلیل حفظ مشاغل اداري برخي از آن ها در ابراز شيعيه بودن( به قول خود) تقيه ميكنند. در نهايت ميتوان گفت شيعيان اصيل در مناطق كولنا، رنگپور، سيدپور، راجشاهي، چيتاگنگ، داكا (مناطق داكاي قديم، ميرپور، محمدپور، پلتن، مگبازار) و مستبصرين در مناطق جيسور، ساتخيرا، شارشا، كولنا، نورائيل، غازيپور، بوگرا، راجشاهي، داكا (مناطق ميرپور، محمدپور و تنگي) ساكن هستند.
در شهر سیدپور «حسینیه انجمن عباسیه» واقع است
'''6. 2. 6. مراكز تبليغي شيعيان در بنگلادش'''
در شهر ساتخیرا سه حسینیه زیر وجود دارد:
اهم مراكز تبليغي و مذهبي شيعيان در بنگلادش را حسينيهها تشكيل ميدهند. يكي از خدمات بزرگي كه علماي مهاجر ايراني به شبه قاره هند در طول تاريخ ارائه كردند، نهضت تاسيس حسينيههايي بود كه مركز فعاليت شيعيان قرار گرفت و در همه ايام سال و به خصوص از ابتداي محرم تا هشتم ربيع الاول مراسم مختلفي در آن ها برگزار مي شود. این حسينيهها نقش مساجد را هم ايفاد مي كنند، و آن به اين دليل است كه چون برگزاري مراسم سينهزني و عزاداري در مساجد نزد علما و مردم غير شيعي اين كشور وجهه خوبي نداشته و آن را جايز نميدانند، و از طرفي شيعيان به دليل مشكلات مالي نميتوانند در هر نقطه هم مسجد و هم حسينيه داشته باشند؛ لذا اقدام به تاسيس حسينيه، هم براي انجام مراسم عبادي و هم براي برگزاري مناسبتها کرده اند. البته گفته می شود كه چون مساجد بايد در زير نظر كميته مساجد كشور اداره شود و امام مسجد را كميته مذكور تعيين كند و از آنجا كه اعضاي كميته همه سني مذهب هستند، شيعيان جهت اجتناب از دخالت دادن آن كميته در مسائل مذهبي خود، نمازهاي يوميه و مراسم عبادي را در حسينيهها بجا می آورند. از این رو تا حدودی با کمبود مسجد روبرو نشده اند.
1.حسینیه دیوبهاتا
حسينيهها در بنگلادش داراي تعاريف خاصي نيستند، برخي از آنان داراي بناهاي تاريخي و بسيار مشهور و عمارتهاي بزرگي هستند و برخي از آنان داراي محيطي بسيار كوچك و در حد فضايي مناسب براي 30 الي 40 نفر؛ تعدادي حسینیه هم در منازل شخصي افراد خيّر براي مدتي محدود در طول سال برپا ميشوند. بنابراين ارائه آماري دقيق از آنان به سهولت ممكن نيست. ولي حسينيههاي شناخته شده و مشهور در كشور بنگلادش به شرح زير ميباشند.
2.حسینیه پارولیا
در شهرستان داكا، مركز كشور بنگلادش مساجد و حسينيههاي زير به شيعيان تعلق دارد.
3.حسینیه نورنگر
حسينيه دالان: حسينيه دالان بزرگ ترين و مشهورترين حسينيه بنگلادش است كه به منزله بنايي توريستي در نقشههاي داكا معرفي شده و روزانه سياحان مختلفي از سرتاسر جهان از آن بازديد مي کنند. در هاي اين حسينيه به روي هندوها و سنيها نيز باز است و شايد به همين دليل باشد كه شهرت بيشتري پیدا کرده است. حسينيه دالان مجموعهاي تاريخي با بيش از چهار قرن قدمت ميباشد. گفته ميشود اين حسينيه را یکی از مشایخ شیعه که حاکم داکا بوده است، در عصر حكومت مسلمانان در شبهقاره ساخته است. اين حسينيه به خودي خود دليلي بر اهميت و نفوذ مكتب اهل بيت (ع) در آن زمان در بين مردم بوده است. مجتمع حسينيه، ساختمانی را در بر می گیرد كه مراسم و عزاداريها و نيز نمازهاي يوميه در آن برگزار مي شود. در قسمتي از اين مسجد ضريحي قرار داد كه دو برجستگي به نام های قبور امام حسن(ع) و امام حسين(ع) در آن قرار دارد. مردم، به ويژه اهل سنت، با حالت تضرع و ندبه كنار اين ضريح ميايستند و اشكريزان دست به دعا و استغاثه بر ميدارند و حاجات خود را به زبان ميآورند. وجود انواع و اقسام عَلَم و كُتَل و بستن نخ به ضريح براي حاجت خواهي، روشن كردن شمع و مانند آنها، همه و همه انسان را به اين انديشه فرو ميبرد كه گویی در كشوری شيعي و در جمع آنان قرار گرفته است؛ اما واقعيت چيز ديگري است؛ عشق به اهل البيت(ع) در اينجا فرامذهبي است.
در شهر ناراییل «حسینیه وزیر پور» و در شهر شرشا «مسجد شرشا» واقع هستند.
ورود هيئتهاي مذهبي به اين حسينيه در ايام عاشورا، انجام سينهزني و عزاداري به نحوي كه گاه برخي از عزاداران از شدت عزاداري به حال غش، نقش بر زمين ميشوند و به هوش آوردن آنان با پاشيدن آب و گلاب به سر و روي آنان جلوههاي ديگري است كه هر بينندهاي را سخت تحت تاثير قرار مي دهد. ساختمان دو طبقه ديگري در اين مجموعه واقع است كه طبقه اول آن كتابفروشي و طبقه دوم آن كتابخانه، سالن مطالعه و كلاس درس است. تابلو دارالقرآن بر سر در آن گوياي فعاليتهايي است كه در اين ساختمان انجام ميشود. در بخشي از فضاي بيروني حسينيه، مزار شيعيان واقع است كه سنگ قبرهايي به سبك گورستانهاي ايران در آن به چشم ميخورد. در بخش ديگري از حسينيه استخر بزرگي براي پرورش ماهي، قرار دارد.
=== [[شیعیان در نظر مردم بنگلادش]] ===
مسلمانان بنگلادش در حب اهل بیت(ع) و احترام به آنان شاید در بین مسلمانان جهان کم نظیر باشند؛ ولی نظر آنان درباره شیعیان این کشور معمولا مناسب نیست و با نگاهی متفاوت به آن ها مینگرند. برخی از علل آن به شرح زیر میباشد.
حسينيه دالان در سال 1383، به همت مسئولان محترم جمهوري اسلامي ايران مزين به كاشي كاري به سبك مساجد و حسينيههاي ايران شده است. هر چند به دليل نبودن كاشي و طرحهاي آن به اندازه كافي قدري اوضاع كاشي كاري نا همگون جلوه ميكند و در بعضی جاها رنگها و شكلها نا سازگار نشان می دهند. در عين حال، گفته ميشود كه اين حسينيه در مقایسه با گذشته بسيار تغيير كرده و جذابتر شده است.
1.تبلیغات سلفیها و وهابیها علیه [[شیعیان در نظر مردم بنگلادش|شیعیان]] و تاکید بر روی مطالبی نظیر اعتقاد شیعیان بر بیاحترامی به خلفای راشدین، اعتقاد به تحریف قرآن، و مسایلی نظیر آن ؛که در سطح کلیه ی کشورهای اسلامی اتفاق می افتد.
1. حسينيه و مسجد محمد پور: در منطقه محمدپور بناي مسجد و حسينيه محمدپور در مجموعه ساختماني ای واقع است كه به شيعه مسجد (مسجد شيعيان) موسوم است. قسمت مسجد بنايي مدور با گنبدي زيبا است كه در سالهاي اخير به همت مسوولين جمهوري اسلامي ايران، كاشي كاري زيبا و لوستري بزرگ در آن نصب شده است. ساختمان حسينيه هم در مجاورت مسجد واقع است. در اين مجموعه ساختمان حدود ده خانواده از شيعيان زندگي ميكنند. اين مسجد و حسينيه، هيئت امنایی از منتخبين شيعيان اين منطقه دارد که آن ها مسجد را اداره می کنند. در مجاورت اين مجتمع، ايستگاه اتوبوس شهري نسبتاً بزرگي واقع است كه به نام ايستگاه «شيعه مسجد» معروف است. شيعه مسجد براي همه ساكنان داكا شناخته شده است.
2.رابطه سرد و نا مناسب بین برخی از شیعیان(اصیل) با اهل سنت و حتی با آن دسته از اهل سنت که عاشق اهل بیت(ع) هستند و تکفیر آنان؛ متاسفانه هنوز برخی از شیعیان این کشور به شعار وحدت اسلامی که رهبر فقید ج.ا.[https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] مروج و منادی آن بوده و مقام معظم رهبری بر آن تاکید فراوان دارند، روی نیاوردهاند.
2. مسجد و حسينيه ميرپور (كربلا ميرپور) از مراكز مشهور شيعيان در شهر داكا ميباشدكه هيات امنایی اداره ميشود. دو حسينيه «عاشق حسين مرحوم» و «منظور حسين مرحوم» نيز در مجاورت اين حسينيه واقع هستند.
3.مکالمه اکثر شیعیان (اصیل) با زبان اردو؛ مردم [[بنگلادش]] انقلاب و استقلال خود در [[پاکستان]] غربی را با اتحاد حول محور مخالفت با زبان بیگانه و استعماری (اردو) و گرامی داشت زبان مادری خویش (بنگالی) شکل دادند. حتی برخی از علمای بزرگ اهل سنت را به دلیل علاقه به زبان اردو عامل دشمن شناختند و با آن ها مبارزه کردند. مردم [[بنگلادش]] ویژگی انقلاب خود را انقلاب زبان میدانند. همان گونه که مردم [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] ویژگی انقلاب خویش را اسلامی بودن آن میدانند. حال مردمی که علیه یک زبان انقلاب کردهاند چگونه میتوانند مکالمه کنندگان به آن زبان را بپذیرند و آنها را خودی بدانند.
3. حسينيه (مسجد) پراناپلتن را شيعيان خوجه اثني عشري اداره مي کنند.
4.برخی اقدامات ناپسند شیعیان در مراسم عزاداری [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)]؛ شیعیان بنگلادش در ایام عزاداری [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AD%D8%B3%DB%8C%D9%86_%D8%A8%D9%86_%D8%B9%D9%84%DB%8C(%D8%B9) امام حسین(ع)] با زنجیرهای تیغ دار به بدن و پشت خود می زنند و سر خویش را با قمه میشکافند و با لباسهای آغشته به خون به عزاداری میپردازند. این حالت ناپسند و مشتمیز کننده، سایر مسلمانان را وادار به واکنش می کند. برخی از سنیها به همین دلیل شیعیان را محکوم میکنند و آنان را مسلمان نمیدانند و برخی دیگر که قدری منصفتر هستند، میگویند اینان مسلمانانی جاهل هستند و این جهالت ریشه در اعتقادات آنان دارد.
4. حسينيه نواب چوتن
5.اوضاع اجتماعی و اقتصادی شیعیان؛ شیعیان غالبا از نظر تحصیلات، اقتصاد، معیشت و درجات اجتماعی و علمی در وضعیت نامناسب و متمایل به طبقات ضعیف اجتماع قرار دارند و این خود باعث منزوی شدن آنان در جوامع اسلامی مترقی میگردد. البته تعداد انگشت شماری از شیعیان از مکنت و ثروت فراوانی برخوردار هستند که یا خود را به اقشار مذهبی نزدیک نمیکنند و یا در بین متدینن دارای مقبولیت نیستند.
5. حسينيه مير يعقوب در داكا ي قديم
=== [[مراكز آموزشی و تبلیغی شیعیان در بنگلادش|مراکز،موسسه ها،وتشکیلات آموزشی وتبلیغی شیعیان در بنگلادش]] ===
در [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] شیعیان برای حفظ موقعیت دینی خویش، تبلیغ و بالابردن سطح آگاهیها و دانش هم مذهبان خویش اقدام به شکلدهی تشکیلات و سازمانهای گوناگونی کردهاند. برخی از آنان قانونی و در دوایر دولتی ثبت شدهاند و برخی هم به صورت غیر رسمی شکلگرفته و فعال هستند. در این نوشته به برخی از آنان اشارهای شده است و اطلاعاتی مختصری در باره آنان ارائه میشود.
6. حسينيه بُدُّن مرحوم در داكاي قديم
==== [[مراكز تبلیغی شیعیان در بنگلادش|مراکز آموزشی و تبلیغی]] ====
7. حسينيه اصفهاني (مغ بازار)
===== حوزه علمیه کولنا =====
[[کولنا|استان کولنا]] در جنوب غربی [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] واقع و دارای مرزی طولانی باکشور هندوستان می باشد. این استان از نظر تراکم حضور شیعیان پس از [[داكا|داکا]] مقام دوم را در این کشور دارا است، به طوری که گفته میشود حدود یک سوم از کل شیعیان در این استان زندگی میکنند. تنها حوزه علمیه ویژه برادران شیعه در [[بنگلادش]] در مرکز این استانواقع است.
8. حسينيه بچرام ديوري
مدیریت این حوزه را حجت الاسلام والمسلمین سید خلیل رضوی برعهده دارد که از فارغ التحصیلان حوزه علمیه [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D9%82%D9%85 قم] میباشد. این حوزه زیر نظر سازمان مدارس و حوزههای علمیه خارج از کشور اداره میشود. از فارغ التحصیلان این حوزه هم اکنون یازده نفر در شهرستان [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D9%82%D9%85 قم] مشغول کسب علم هستند، چهار نفر از فارغ التحصیلان این حوزه پس از اتمام مرحلهاول تحصیلات خویش در [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D9%82%D9%85 قم]، به کشور [[بنگلادش]] بازگشتهاند و در جایگاه امام جماعت، مدرس و معلم مشغول فعالیت دینی هستند. تعداد پنج نفر از فارغ التحصیلان که موفق به اخذ مدرک کاردانی از حوزه علمیه [[کولنا]] شدهاند، هم اکنون در جایگاه امام جماعت، مدرس و معلم در شهرستانها و روستاهای متفاوت [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] مشغول انجام وظیفه هستند. طبق آخرین اطلاعات، هم اکنون 28 نفر در این مرکز دینی مشغول تحصیل میباشند که 16 نفر دانشجو و 12 نفر طلبه هستند. تعداد استادان به اضافه مدیر مدرسه چهار نفر میباشند. این حوزه در سال 1995 (1374) با همکاری سازمان مدارس و حوزههای علمیه خارج از کشور(جامعه المصطفی (ص) العالمیه) تاسیس شده است. در این حوزه علمیه فعالیتهای تبلیغی قابل ملاحظهای نظیر برگزاری سمینار، نمایشگاه عکس و فیلم نیز شکل گرفته و با استقبال مسلمانان مواجه شده است. در ضمن این حوزه دارای هفته نامهای به نام فجر میباشد که تاکنون چندین جلد کتاب در موضوعات مختلف اسلامی ترجمه و منتشر کرده است.
9. حسينيه براكاترا
===== مدرسه صاحب الزمان خالص پور =====
این مدرسه دینی در هفت کیلو متری شهرستان [[کولنا]] و در منطقه خالص پور واقع است. در این مدرسه حدود 20 نفر دانشآموز زیر 13 سال مشغول تحصیل هستند. مدیر این مدرسه آقای سید رضا علی زیدی از فارغ التحصیلان حوزه علمیه [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D9%82%D9%85 قم] و معاون او آقای نورعلم میباشد که در هندوستان درس خوانده است. معمولا فارغ التحصیلان این مدرسه جذب حوزه علمیه [[کولنا]] میشوند.
10. حسينيه چتو كاترا
===== حوزه علمیه خواهران شیعه در داکا =====
این حوزه علمیه در سال 1383 به همت سازمان مدارس و حوزههای علمیه خارج از کشور تاسیس شده است. دانشجویان این حوزه را حدود 25 نفر از دختران [[بنگلادش]] تشکیل میدهند که حدود یک دوم آنها به صورت شبانه روزی و بقیه به صورت روزانه در این حوزه مشغول تحصیل هستند. امید میرود این حوزه در آینده خدمت شایستهای به شیعیان [[بنگلادش]] ارایه کند.
11. حسينيه شيرازي
===== حسینیه دالان =====
همان طور که قبلا اشاره کردیم، حسینیه دالان مهمترین مرکز شیعی [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] میباشد. این حسینیه دارای قدیمیترین تشکیلات شیعی در [[داكا|داکا]] است که در سال 1642م/1052 هـ. ق توسط حاکم ایالات «ناوارا» در زمان فرمانروایی «شاه شجاع» شاهزاده بنگال، به نام میرمراد بنیانگذاری شد. در حال حاضر این حسینیه توسط هیئتی به نام شورای رفاهی حسینیه اداره میشود. اهداف این تشکیلات طبق اساسنامه عبارت اند از:
شهرستان بندري چيتاگنگ دومين شهر بنگلادش از نظر اهميت اقتصادي، وسعت و جمعيت است که دو حسينيه در آن وجود دارد:
1.سخنرانی، وعظ و خطابه اسلامی (شیعه اثنی عشری)
1. حسينيه اصفهاني در منطقه «صدرگهات»
2.زمینه سازی برای ایجاد اتحاد شیعیان [[بنگلادش]]
2. حسينيه اختر حسين در منطقه «هالي شهر»
3.انجام کمکهای رفاهی، بهداشتی، پزشکی و ... در میان جوامع شیعی
در شهرستان كولنا دو حسينيه زير وجود دارد:
4.سازماندهی مراسم در ماه محرم، دادن افطاری در ماه مبارک رمضان و...
1. حسينيه انجمن پنج تني در منطقه «التاپول لين»
مولانا راشد حسین زیدی امام جماعت این تشکیلات و پادشاه شیرازی مسیول و سرپرست هیات مدیره شورای رفاهی (هیات امنای) حسینیه می باشند.
2. حسينيه مدرسه خالصپور در منطقه «خالص پور»
5.موسسه دارالقرآن کریم: این موسسه به صورت رسمی ثبت شده و از نظر دولت [[بنگلادش]] قانونی می باشد. دار القرآن فعالیتهای تبلیغی، آموزشی، رفاهی و پزشکی فراوانی در [[بنگلادش]] انجام میدهد، مانند:
در شهرستان راجشاهي دو حسنيه زير وجود دارد:
1.ایجاد کتابخانه در محل حسینیه دالان؛
1. حسينيه انجمن عباسيه در منطقه ست لايت تاون
2.تشکیل و حمایت از شفاخانهها در مناطق مختلف کشور بنگلادش، از جمله تاسیس یک شفاخانه مجهز و کامل در حسینیه دالان؛
2. حسينيه علي حسين
3.حمایت از روحانیون و مبلغین شیعه اعم از فارغ التحصیلان [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] و یا بومی جهت ارایه خدمات بیشتر و بهتر آموزش و تبلیغی؛
شهر جيسور داراي سه حسينيه زير است:
4.فعالیت جهت ایجاد وحدت بین مذاهب مختلف اسلامی؛
1. حسينيه مورلي
5.حمایت از خانوادهها مستضعف و فقرای مسلمان.
2. حسينيه مولا علي(ع)
6.برگزاری کلاسهای آموزشی
3. موسسه امام مهدي «بنام امام مهدي ميشن»
7.چاپ وانتشار کتب مورد نیاز
در شهرستان بوگرا «حسنيه هاري پور» واقع است. در شهر رنگپور دو حسينيه زير وجود ندارد.
این موسسه با حمایت مالی جمهوری اسلامی [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] و با مدیریت و نظارت نماینده محترم مقام معظم رهبری حضرت آیت الله شاهرخی خرم آبادی اداره میشود.
1. حسينيه انجمن حسيني
==== انجمنها و گروهای شیعی ====
1.انجمن پانجاتانی (پنجتن) در شهرستان کولنا: هدف این انجمن تبلیغ عقاید و اعمال شیعه میباشد. این انجمن دارای فعالیتهای مطبوعاتی و انتشاراتی قابل ملاحظهای میباشد. آقای سید واصف میرزا مسوول این انجمن میباشد؛
2. حسينيه اشرف علي
2.سازمان خیرین نور الثقلین: این سازمان در سال 1977 توسط مولانا سید راشد حسین زیدی در [[داكا|داکا]] تاسیس شد. هدف آن فعالیتهای مذهبی، امور خیریه، انتشارات و ... است؛
در شهر سيدپور « حسينيه انجمن عباسيه» واقع است
3.فدراسیون جوانان جعفری دباتا، در ساتخیرا به سرپرستی حجت الاسلام محمد عبد القدوس؛
در شهر ساتخيرا سه حسينيه زير وجود دارد:
4.فدراسیون روح الله در ساتخیرا به سرپرستی حاجی مشرف علی خان؛
1. حسينيه ديوبهاتا
5.موسسه البلاغ در ساتخیرا به سرپرسیتی میرزا انور حسین؛
2. حسينيه پاروليا
6.محمدیه تراست، در منطقه محمد پور [[داكا|داکا]] به سرپرستی محمود حسین؛
3. حسينيه نورنگر
7.انجمن عباسیه در شهرستان سید پور به سرپرستی سید معصوم خان.
در شهر نارائيل «حسينيه وزير پور» و در شهر شرشا «مسجد شرشا» واقع هستند.
==== انجمنها و گروه های شیعی مستبصرین ====
1.فونداسیون ایدهآل در [[داكا|شهرستان داکا]] به سرپرستی شهید الزمان؛
'''6. 2. 7. شيعيان در نظر مردم بنگلادش'''
2.آکادمی امام مهدی (عج) در برهان الدین بهولا: در سال 1979م در شهرستان برهان الدین بهولا، برای تبلیغ و تبیین تشیع مرکزی تاسیس شد که عمدهترین کارهای آن تدریس قرآن، تحصیلات علوم اسلامی و علوم عقاید مذهب شیعه و اداره کتابخانه است. بهولا بزرگترین جزیره [[بنگلادش]] محسوب میشود که 4 میلیون جمعیت دارد. در این شهرستان 85 درصد مسلمانان سنی و 12درصد هندو و بودایی و... مقیم میباشند. وقتی که [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%86%D9%82%D9%84%D8%A7%D8%A8_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 انقلاب اسلامی ایران] به رهبری حضرت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C امام خمینی(ره)] در سال 1979م به پیروزی رسید، حضرت [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C امام خمینی(ره)] در سراسر جهان در جایگاه شخصیتی عارف مسلک و مهم ظاهر شدند. از آن زمان با دعوت شیخ محمد شهید الزمان چند نفر اهل تسنن, کتب [https://iranology-e.ir/index.php?title=%D8%A7%D9%85%D8%A7%D9%85_%D8%AE%D9%85%DB%8C%D9%86%DB%8C امام خمینی (ره)]، کتب تاریخ خلافت وکتب عقاید مذهب شیعه را خواندند و در نتیجه به مذهب حقه شیعه مشرف شدند. آن زمان برای تبلیغ این مذهب، مرکزی به نام کتابخانه شیخ سعدی و مکتب خانهای برای تدریس قرآن به کمک حضرت آیت ا... شاهرخی (نماینده مقام معظم رهبری در [[بنگلادش]])در شهرستان برهانالدین تاسیس شد. اکنون در این شهرستان بیش از 20 خانواده از مذهب تشیع پیروی میکنند. در حال حاضر این تشکیلات به آکادمی امام مهدی(عج) تغییر نام داده و سرپرستی آن برعهده آقای محمد نورعالم میباشد.
مسلمانان بنگلادش در حب اهل بيت(ع) و احترام به آنان شايد در بين مسلمانان جهان كم نظير باشند؛ ولي نظر آنان در باره شيعيان اين كشور معمولاً مناسب نیست و با نگاهي متفاوت به آن ها مينگرند. برخي از علل آن به شرح زير ميباشد.
3.موسسه محمدیه در شهرستان راجشاهی به سرپرستی عزیز الحق؛
1. تبليغات سلفيها و وهابيها عليه شيعيان و تاكيد بر روي مطالبي نظير اعتقاد شيعيان بر بياحترامي به خلفاي راشدين، اعتقاد به تحريف قرآن، و مسائلي نظير آن ؛كه در سطح كليه ي كشورهاي اسلامي اتفاق مي افتد.
4.سازمان تبلیغی دعوت در [[داكا|داکا]] به سرپرستی الطاف حسین؛
2. رابطه سرد و نا مناسب بين برخي از شيعيان (اصيل) با اهل سنت و حتي با آن دسته از اهل سنت كه عاشق اهل بيت(ع) هستند و تكفير آنان؛ متاسفانه هنوز برخي از شيعيان اين كشور به شعار وحدت اسلامي كه رهبر فقيد ج.ا.ايران مروج و منادي آن بوده و مقام معظم رهبري بر آن تاكيد فراوان دارند، روي نياوردهاند.
5.سازمان اقرأ در شهرستان ساتخیرا به سرپرستی وکیل عبدالرزاق؛
3. مكالمه اكثر شيعيان (اصيل) با زبان اردو؛ مردم بنگلادش انقلاب و استقلال خود در پاكستان غربي را با اتحاد حول محور مخالفت با زبان بيگانه و استعماري (اردو) و گرامي داشت زبان مادري خويش (بنگالي) شكل دادند. حتي برخي از علماي بزرگ اهل سنت را به دلیل علاقه به زبان اردو عامل دشمن شناختند و با آن ها مبارزه كردند. مردم بنگلادش ويژگي انقلاب خود را انقلاب زبان ميدانند. همان گونه كه مردم ايران ويژگي انقلاب خويش را اسلامي بودن آن ميدانند. حال مردمي كه عليه يك زبان انقلاب كردهاند چگونه ميتوانند مكالمه كنندگان به آن زبان را بپذيرند و آنها را خودي بدانند.
6.حلقه مطالعاتی امامیه در منطقه بوگرا به سرپرستی ابو جعفر؛
4. برخي اقدامات ناپسند شيعيان در مراسم عزاداري امام حسين(ع)؛ شيعيان بنگلادش در ايام عزاداري امام حسين(ع) با زنجيرهاي تيغ دار به بدن و پشت خود مي زنند و سر خويش را با قمه ميشكافند و با لباسهاي آغشته به خون به عزاداري ميپردازند. اين حالت ناپسند و مشتمئز كننده، ساير مسلمانان را وادار به واكنش مي کند. برخي از سنيها به همين دليل شيعيان را محكوم ميكنند و آنان را مسلمان نميدانند و برخي ديگر كه قدري منصف تر هستند، ميگويند اينان مسلماناني جاهل هستند و اين جهالت ريشه در اعتقادات آنان دارد.
7.مجلس خواهران در [[داكا|شهرستان داکا]] به سرپرستی خانم سلینا پروین؛
5. اوضاع اجتماعي و اقتصادي شيعيان؛ شيعيان غالبا از نظر تحصيلات، اقتصاد، معيشت و درجات اجتماعي و علمي در وضعيت نامناسب و متمايل به طبقات ضعيف اجتماع قرار دارند و اين خود باعث منزوي شدن آنان در جوامع اسلامي مترقي ميگردد. البته تعداد انگشت شماري از شيعيان از مكنت و ثروت فراواني برخوردار هستند كه يا خود را به اقشار مذهبي نزديك نمي كنند و يا در بين متدينن داراي مقبوليت نيستند.
8.آکادمی شهید تیتومیر [[داكا|داکا]] با مدیریت آقای عاصف الرحمان<ref>اطلاعات مشروح زیر حاصل یك جلسه دوستانه با آقای عاصف الرحمان مدیر آكادمی شهید تیتومیر و دكتر ظهیر الدین محمود عضو ارشد این تشكیلات می باشد</ref>.
'''6. 2. 8. مراكز،موسسه ها،وتشكيلات آموزشي وتبليغي شيعيان در بنگلادش'''
(اطلاعات مشروح زیر حاصل یک جلسه دوستانه با آقای عاصف الرحمان مدیر آکادمی شهید تیتومیر و دکتر ظهیر الدین محمود عضو ارشد این تشکیلات می باشد)<blockquote>«جمعی از جوانان شیعه تحصیلکرده [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] که اکثرا از مستبصرین(شیعه شدگان) میباشند، در سال 1999 میلادی اقدام به تاسیس تشکیلاتی آموزشی عقیدتی به نام موسسه آکادمی شهید تیتومیر کردند و در طول عمر کوتاه این تشکیلات اقدامات مهمی انجام دادهاند. هم اکنون چهار نفر از اعضای ارشد این تشکیلات، در حال کسب علم در حوزه علمیه قم و در سطوح بالا هستند. این تشکیلات تاکنون حدود سی جلد کتاب به زبان بنگالی ترجمه و توزیع نموده است. آنان دارای یک فصلنامه به نام النور (جوتی) هستند که در تیراژ یکهزار نسخه منتشر میشود. در این فصلنامه بیشتر مسایل عقیدتی و فکری مربوط به اسلام و تشیع مطرح میشود.</blockquote><blockquote>«در این موسسه هم اکنون دورههای آموزشی دینی کوتاه و بلند مدت ویژه اعضاء و طرفداران برگزار میشود. آقای محمد عاصف الرحمن که فارغ التحصیل دانشگاه ملی در مقطع فوق لیسانس روانشناسی میباشد، مدیر اجرایی این تشکیلات است که هم اکنون در یک آپارتمان نسبتا مناسب مستقر هستند.</blockquote><blockquote>«برگزاری دعای کمیل در هر شب جمعه، مراسم دعا و برگزاری احیا در ماه مبارک رمضان و عزاداری در ماه محرم و صفر از دیگر برنامههای این تشکیلات است.</blockquote><blockquote>«هیات امنای این تشکیلات اذعان میدارد که کمک و حمایتهای علمی، معنوی و مادی از هرکدام از تشکیلات شیعی را میپذیرند؛ ولی در روش کار خویش بدون مطالعه و بررسی تغییر نمیدهند».</blockquote>ملاحظات:
در كشور بنگلادش شيعيان براي حفظ موقعيت ديني خويش، تبليغ و بالابردن سطح آگاهيها و دانش هم مذهبان خويش اقدام به شكل دهي تشكيلات و سازمانهاي گوناگوني کردهاند. برخي از آنان قانوني و در دواير دولتي ثبت شدهاند و برخي هم به صورت غير رسمي شكلگرفته و فعال هستند. در اين نوشته به برخي از آنان اشارهاي شده است و اطلاعاتي مختصري در باره آنان ارائه مي شود.
1.این تشکیلات دارای حدود سی عضو فعال است. تعداد افراد شرکت کننده در جلسات آنان و مخصوصا در مراسم مهم به حدود یکصد نفر میرسد.
'''6. 2. 8. 1.مراكز آموزشي و تبليغي'''
2.این تشکیلات از محل حق اشتراک اعضا و بعضا حمایتهای افراد خیر اداره میشود.
1. حوزه علميه كولنا: استان كولنا در جنوب غربي كشور بنگلادش واقع و داراي مرزي طولاني باكشور هندوستان مي باشد. اين استان از نظر تراكم حضور شيعيان پس از داكا مقام دوم را در اين كشور دارا است، به طوري كه گفته ميشود حدود يك سوم از كل شيعيان در اين استان زندگي ميكنند. تنها حوزه علميه ويژه برادران شيعه در بنگلادش در مركز اين استان (شهرستان كولنا در 310 كيلومتري جنوب داكا) واقع است.
3.شهید تیتومیر که این تشکیلات نام او را برخود نهاده است، از مبارزین و مجاهدین بنگال غربی و یکی از فرماندهان مبارز علیه استعمار انگلیسی بوده است که در سال 1951 به شهادت رسیده است. گفته میشود که تیتومیر از سادات و ایرانی الاصل بوده است.
مديريت اين حوزه را حجت الاسلام والمسلمين سيد خليل رضوي برعهده دارد كه از فارغ التحصيلان حوزه علميه قم ميباشد. اين حوزه زير نظر سازمان مدارس و حوزههاي علميه خارج از كشور اداره ميشود. از فارغ التحصيلان اين حوزه هم اكنون يازده نفر در شهرستان قم مشغول كسب علم هستند، چهار نفر از فارغ التحصيلان اين حوزه پس از اتمام مرحلهاول تحصيلات خويش در قم، به كشور بنگلادش بازگشته اند و در جایگاه امام جماعت، مدرس و معلم مشغول فعاليت ديني هستند. تعداد پنج نفر از فارغ التحصيلان كه موفق به اخذ مدرك كارداني از حوزه علميه كولنا شدهاند، هم اكنون در جایگاه امام جماعت، مدرس و معلم در شهرستانها و روستاهاي متفاوت كشور بنگلادش مشغول انجام وظيفه هستند. طبق آخرين اطلاعات، هم اكنون 28 نفر در اين مركز ديني مشغول تحصيل ميباشند كه 16 نفر دانشجو و 12 نفر طلبه هستند. تعداد استادان به اضافه مدير مدرسه چهار نفر ميباشند. اين حوزه در سال 1995 (1374) با همكاري سازمان مدارس و حوزههاي علميه خارج از كشور(جامعه المصطفي (ص) العالميه) تاسيس شده است. در اين حوزه علميه فعاليتهاي تبليغي قابل ملاحظهاي نظير برگزاري سمينار، نمايشگاه عكس و فيلم نيز شكل گرفته و با استقبال مسلمانان مواجه شده است. در ضمن اين حوزه داراي هفته نامهاي به نام فجر ميباشد که تاكنون چندين جلد كتاب در موضوعات مختلف اسلامي ترجمه و منتشر کرده است.
4.میتوان گفت که اعضای آکادمی شهید تیتومیر معتقد به ترویج اسلام خرد گرایانه بوده و قصد بارور ساختن استعدادهای جوانان شیعه و بیشتر مستبصرین را در ذهن میپرورانند. آنان به اصل تقیه بیش از حد معتقدند و در بیشتر اوقات در مجامع و گردهماییهای اسلامی از ابراز عقید خود به صورت مستقیم و یا اقامه نماز به صورت شیعی پرهیز مینمایند.
2. مدرسه صاحب الزمان خالص پور: اين مدرسه ديني در هفت كيلو متري شهرستان كولنا و در منطقه خالص پور واقع است. در اين مدرسه حدود 20 نفر دانشآموز زير 13 سال مشغول تحصيل هستند. مدير اين مدرسه آقاي سيد رضا علي زيدي از فارغ التحصيلان حوزه علميه قم و معاون او آقاي نورعلم ميباشد كه در هندوستان درس خوانده است. معمولاً فارغ التحصيلان اين مدرسه جذب حوزه علميه كولنا ميشوند.
=== [[ارتباط شیعیان بنگلادش با جمهوری اسلامی ایران|ارتباط شیعیان با جمهوری اسلامی ایران]] ===
همان طور که گفته شد، تشیع از طریق بازرگانان، تجار، سلاطین، علما و عرفای ایرانی وارد [[بنگلادش]] شد و به همین واسطه ارتباط آنان در طول تاریخ با [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] برقرار بوده است. البته این ارتباطات به دلیل اوضاع سیاسی و ناامنی ها شدت و ضعف داشته است. حضور فعال شش قرن زبان فارسی در بنگلادش (1200 تا 1800 میلادی) و ارتباطات سیاسی فعال آن دوران نیز مقوم این ارتباط بوده است. شیعیان هر سال در قالب کاروان و یا به صورت انفرادی جهت زیارت قبور ایمه و امام زادگان عازم [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] و عراق می شوند. علمای شیعه بنگلادش، دانش آموختگان حوزه علمیه قم و با اختلاف زیادی فارغ التحصیل حوزه های علمیه هند و [[پاکستان]] هستند. هم اکنون 47 نفر طلبه بنگالی اعم از زن و مرد در مقاطع گوناگون تحصیلی مشغول تحصیل در حوزه علمیه قم به تحصیل اشتغال دارند<ref>مصاحبه با محمد ابو سعید، نماینده طلاب بنگالی درحوزه علمیه قم</ref>.
3. حوزه علميه خواهران شيعه در داكا: اين حوزه علميه در سال 1383 به همت سازمان مدارس و حوزههاي علميه خارج از كشور تاسيس شده است. دانشجويان اين حوزه را حدود 25 نفر از دختران بنگلادش تشكيل ميدهند كه حدود يك دوم آن ها به صورت شبانه روزي و بقیه به صورت روزانه در اين حوزه مشغول تحصيل هستند. اميد مي رود اين حوزه در آينده خدمت شايسته ای به شيعيان بنگلادش ارائه کند.
==== چه باید کرد؟ ====
<blockquote>«آنچه که گفته شد شرحی بسیار مختصر و پراکنده از اوضاع و احوال شیعیان و جامعه شیعه در [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] بدون هیچ تفسیر و ارایه نظری بود. از نوشته ناقص مذکور میتوان به گوشههای از مشکلات شیعیان پیبرده ولازم است برای دفع نواقص موجود تلاشی همه جانبه توسط ارگانهای ذیربط در جمهوری اسلامی [https://iranology-e.ir/index.php?title=%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%B1_%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86 ایران] صورت گیرد تا درقالب مقدورات موجود آنچه شایسته نام و جایگاه تشیع میباشد شکل گیرد».</blockquote>
4. حسينيه دالان: همان طور كه قبلا اشاره کردیم، حسينيه دالان مهم ترين مركز شيعي كشور بنگلادش ميباشد. اين حسينيه داراي قديميترين تشكيلات شيعي در داكا است كه در سال 1642م/1052 هـ. ق توسط حاكم ايالات «ناوارا» در زمان فرمانروايي «شاه شجاع» شاهزاده بنگال، به نام ميرمراد بنيانگذاري شد. در حال حاضر اين حسينيه توسط هيئتي به نام شوراي رفاهي حسينيه اداره ميشود. اهداف اين تشكيلات طبق اساسنامه عبارت اند از:
== نیز نگاه کنید به ==
[[تشیع در روسیه]]؛ [[شیعیان فرهنگی در چین]]؛ [[شیعیان اسماعیلیه در چین]]؛ [[شیعیان دوازده امامی در چین]]؛ [[تشیع در لبنان]]؛ [[تشیع در مصر]]؛ [[تشیع در تونس]]؛ [[تشیع در افغانستان]]؛ [[تشیع در مالی]]؛ [[شیعیان ساحل عاج]]؛ [[تشیع در زیمبابوه]]؛ [[تشیع در تایلند]]؛ [[تشیع در اوکراین]]؛ [[تشیع در سیرالئون]]؛ [[تشیع در اتیوپی]]
1. سخنراني، وعظ و خطابه اسلامي (شيعه اثني عشري)
== کتابشناسی ==
<references />
2. زمينه سازي براي ايجاد اتحاد شيعيان بنگلادش
== منبع اصلی ==
توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ [[بنگلادش]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]( در دست انتشار).
3. انجام كمكهاي رفاهي، بهداشتي، پزشكي و ... در ميان جوامع شيعي
== نویسندگان مقاله ==
محمد مهدی توسلی، عزیز علی زاده کندی و سینا توسلی
4. سازمان دهي مراسم در ماه محرم، دادن افطاري در ماه مبارك رمضان و...
[[رده:مکتب اهل بیت (علیهم السلام)]]
مولانا راشد حسين زيدي امام جماعت اين تشكيلات و پادشاه شيرازي مسئول و سرپرست هيات مديره شوراي رفاهي (هيات امناي) حسينيه مي باشند(شناسنامه آموزشي بنگلادش، مركز آموزش سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، ص24).
5. مؤسسه دارالقرآن كريم: اين موسسه به صورت رسمي ثبت شده و از نظر دولت بنگلادش قانوني مي باشد. دار القرآن فعاليتهاي تبليغي، آموزشي، رفاهي و پزشكي فراواني در بنگلادش انجام ميدهد، مانند:
1. ايجاد كتابخانه در محل حسينيه دالان؛
2. تشكيل و حمايت از شفاخانهها در مناطق مختلف كشور بنگلادش، از جمله تاسيس يك شفاخانه مجهز و كامل در حسينيه دالان؛
3. حمايت از روحانيون و مبلغين شيعه اعم از فارغ التحصيلان ايران و يا بومي جهت ارائه خدمات بيشتر و بهتر آموزش و تبليغي؛
4. فعاليت جهت ايجاد وحدت بين مذاهب مختلف اسلامي؛
5. حمايت از خانوادهها مستضعف و فقراي مسلمان.
6. برگزاري كلاس هاي آموزشي
7. چاپ وانتشار كتب مورد نياز
اين موسسه با حمايت مالي جمهوری اسلامی ایران و با مدیریت و نظارت نماينده محترم مقام معظم رهبری حضرت آيت الله شاهرخي خرم آبادي اداره ميشود.
'''6. 2. 8. 2.انجمنها و گروهاي شيعي'''
1. انجمن پانجاتاني (پنجتن) در شهرستان كولنا: هدف اين انجمن تبليغ عقايد و اعمال شيعه ميباشد. اين انجمن داراي فعاليتهاي مطبوعاتي و انتشاراتي قابل ملاحظهاي ميباشد. آقاي سيد واصف ميرزا مسوول اين انجمن ميباشد.
2. سازمان خيرين نور الثقلين: اين سازمان در سال 1977 توسط مولانا سيد راشد حسين زيدي در داكا تاسيس شد. هدف آن فعاليتهاي مذهبي، امور خيريه، انتشارات و ... است.
3. فدراسيون جوانان جعفري دباتا، در ساتخيرا به سرپرستي حجت الاسلام محمد عبد القدوس
4. فدراسيون روح الله در ساتخيرا به سرپرستي حاجي مشرف علي خان
5. موسسه البلاغ در ساتخيرا به سرپرسيتي ميرزا انور حسين
6. محمديه تراست، در منطقه محمد پور داكا به سرپرستي محمود حسين
7. انجمن عباسيه در شهرستان سيد پور به سرپرستي سيد معصوم خان
'''6. 2. 8. 3. انجمنها و گروه هاي شيعي مستبصرين'''
1. فونداسيون ايدهآل در شهرستان داكا به سرپرستي شهيد الزمان؛
2. آكادمي امام مهدي (عج) در برهان الدين بهولا: در سال 1979م در شهرستان برهان الدين بهولا، براي تبليغ و تبيين تشيع مركزي تاسيس شد كه عمدهترين كارهاي آن تدريس قرآن، تحصيلات علوم اسلامي و علوم عقايد مذهب شيعه و اداره كتابخانه است. بهولا بزرگ ترين جزيره بنگلادش محسوب مي شود كه 4 ميليون جمعيت دارد. در اين شهرستان 85 درصد مسلمانان سنی و 12درصد هندو و بودائی و... مقيم ميباشند. وقتی که انقلاب اسلامی ايران به رهبري حضرت امام خمينی (ره) در سال 1979م به پيروزي رسيد, حضرت امام خمينی(ره) در سراسر جهان در جایگاه شخصيتی عارف مسلك و مهم ظاهر شدند. از آن زمان با دعوت شيخ محمد شهيد الزمان چند نفر اهل تسنن, کتب امام خمينی (ره), کتب تاريخ خلافت وکتب عقايد مذهب شيعه را خواندند و در نتيجه به مذهب حقه شيعه مشرف شدند. آن زمان برای تبليغ اين مذهب، مرکزی به نام کتابخانه شيخ سعدی و مکتب خانه ای برای تدريس قرآن به كمك حضرت آيت ا... شاهرخي (نماينده مقام معظم رهبري در بنگلادش)در شهرستان برهان الدين تاسيس شد. اکنون در اين شهرستان بيش از 20 خانواده از مذهب تشيع پيروي ميكنند. در حال حاضر اين تشكيلات به آكادمي امام مهدي (عج) تغيير نام داده و سرپرستي آن برعهده آقاي محمد نورعالم ميباشد.
3. موسسه محمديه در شهرستان راجشاهي به سرپرستي عزيز الحق؛
4. سازمان تبليغي دعوت در داكا به سرپرستي الطاف حسين؛
5. سازمان اقرأ در شهرستان ساتخيرا به سرپرستي وكيل عبدالرزاق؛
6. حلقه مطالعاتي اماميه در منطقه بوگرا به سرپرستي ابو جعفر؛
7. مجلس خواهران در شهرستان داكا به سرپرستي خانم سلينا پروين؛
8. آكادمي شهيد تيتومير داكا با مديريت آقاي عاصف الرحمان.
(اطلاعات مشروح زير حاصل يك جلسه دوستانه با آقاي عاصف الرحمان مدير آكادمي شهيد تيتومير و دكتر ظهير الدين محمود عضو ارشد اين تشكيلات مي باشد)
«جمعي از جوانان شيعه تحصيلكردة كشور بنگلادش كه اكثراً از مستبصرين (شيعه شدگان) می باشند، در سال 1999 ميلادي اقدام به تاسيس تشكيلاتي آموزشي عقيدتي به نام موسسه آكادمي شهيد تيتومير کردند و در طول عمر كوتاه اين تشكيلات اقدامات مهمي انجام دادهاند. هم اكنون چهار نفر از اعضاي ارشد اين تشكيلات، در حال كسب علم در حوزه علميه قم و در سطوح بالا هستند. اين تشكيلات تاكنون حدود سي جلد كتاب به زبان بنگالي ترجمه و توزيع نموده است. آنان داراي يك فصلنامه به نام النور (جوتي) هستند كه در تيراژ يكهزار نسخه منتشر ميشود. در اين فصلنامه بيشتر مسائل عقيدتي و فكري مربوط به اسلام و تشيع مطرح ميشود.
«در اين موسسه هم اكنون دورههاي آموزشي ديني كوتاه و بلند مدت ويژه اعضاء و طرفداران برگزار ميشود. آقاي محمد عاصف الرحمن كه فارغ التحصيل دانشگاه ملي در مقطع فوق ليسانس روانشناسي ميباشد، مدير اجرايي اين تشكيلات است كه هم اكنون در يك آپارتمان نسبتاً مناسب مستقر هستند.
«برگزاري دعاي كميل در هر شب جمعه، مراسم دعا و برگزاري احيا در ماه مبارك رمضان و عزاداري در ماه محرم و صفر از ديگر برنامههاي اين تشكيلات است.
«هيات امناي اين تشكيلات اذعان ميدارد كه كمك و حمايتهاي علمي، معنوي و مادي از هركدام از تشكيلات شيعي را ميپذيرند؛ ولي در روش كار خويش بدون مطالعه و بررسي تغيير نميدهند».
ملاحظات:
1. اين تشكيلات داراي حدود سي عضو فعال است. تعداد افراد شركت كننده در جلسات آنان و مخصوصاً در مراسم مهم به حدود يكصد نفر ميرسد.
2. اين تشكيلات از محل حق اشتراك اعضا و بعضاً حمايتهاي افراد خير اداره ميشود.
3. شهيد تيتومير كه اين تشكيلات نام او را برخود نهاده است، از مبارزين و مجاهدين بنگال غربي و يكي از فرماندهان مبارز عليه استعمار انگليسي بوده است كه در سال 1951 به شهادت رسيده است. گفته ميشود كه تيتومير از سادات و ايراني الاصل بوده است.
4. ميتوان گفت كه اعضاي آكادمي شهيد تيتومير معتقد به ترويج اسلام خرد گرايانه بوده و قصد بارور ساختن استعدادهاي جوانان شيعه و بيشتر مستبصرين را در ذهن ميپرورانند. آنان به اصل تقيه بيش از حد معتقدند و در بيشتر اوقات در مجامع و گردهماييهاي اسلامي از ابراز عقيد خود به صورت مستقيم و يا اقامه نماز به صورت شيعي پرهيز مينمايند.
'''6. 2. 9.ارتباط شيعيان با جمهوري اسلامي ايران'''
همان طور كه گفته شد، تشيع از طريق بازرگانان، تجار، سلاطين، علما و عرفاي ايراني وارد بنگلادش شد و به همين واسطه ارتباط آنان در طول تاريخ با ايران برقرار بوده است. البته اين ارتباطات به دليل اوضاع سياسي و ناامني ها شدت و ضعف داشته است. حضور فعال شش قرن زبان فارسي در بنگلادش (1200 تا 1800 ميلادي) و ارتباطات سياسي فعال آن دوران نيز مقوم اين ارتباط بوده است. شيعيان هر سال در قالب كاروان و يا به صورت انفرادي جهت زيارت قبور ائمه و امام زادگان عازم ايران و عراق مي شوند. علماي شيعه بنگلادش، دانش آموختگان حوزه علميه قم و با اختلاف زيادي فارغ التحصيل حوزه هاي علميه هند و پاكستان هستند. هم اكنون 47 نفر طلبه بنگالي اعم از زن و مرد در مقاطع گوناگون تحصيلي مشغول تحصيل در حوزه علميه قم به تحصيل اشتغال دارند (مصاحبه با محمد ابو سعيد، نماينده طلاب بنگالي درحوزه علميه قم).
'''6. 2. 10.چه بايد كرد؟'''
«آنچه كه گفته شد شرحي بسيار مختصر و پراكنده از اوضاع و احوال شيعيان و جامعه شيعه دركشور بنگلادش بدون هيچ تفسير و ارائه نظري بود. از نوشته ناقص مذكور ميتوان به گوشههاي از مشكلات شيعيان پيبرده ولازم است براي دفع نواقص موجود تلاشی همه جانبه توسط ارگان های ذیربط در جمهوري اسلامي ايران صورت گیرد تا درقالب مقدورات موجود آنچه شایسته نام و جایگاه تشیع می باشد شکل گیرد».
پیروان مکتب اهل بیت در بنگلادش بین 16 تا 20 هزار نفر هستند (تا تاریخ تدوین این تحقیق، 2012م)، که بیش از چهار هزار نفر از آنان را مهاجران بیهاری تشکیل میدهند. مسایل سیاسی فی مابین بنگلادش و پاکستان، در زمان درگیریهای استقلال طلبانه بنگلادش (پاکستان شرقی)، موجب شد که آنها از لحاظ موقعیت اجتماعی و آموزشی در وضعیت بدی قرار بگیرند. بیشتر جمعیت شیعیان را بنگالیهای اصیل تشکیل میدهند، همچنین از کل جمعیت آنها، بین 35 تا 40 درصد از مستبصرینی هستند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تمایلی به افکار و عقاید شیعه پیدا کردند و عمدتا نیز از میان تحصیلکردهها و روشنفکران جامعه بنگلادش می باشند. مرکزیت اهل تشیع در داکا و در حسینیه دالان است؛ در بین اهل سنت و شیعیان بنگلادش به علت اینکه تبلیغات منفی علیه همدیگر ندارند و موقعیت شیعیان نیز خطری برای جامعه بزرگ اهل سنت ایجاد نمیکند، همزیستی و محبت برقرار است. برادران اهل سنت به دلیل علاقه شدید به اهل بیت(ع) در مراسم عاشورای شیعیان شرکت میکنند. روز عاشورا نیز در تقویم تعطیلات کشور روزی مذهبی و تعطیل رسمی سراسری است.
از کل جمعیت شیعی در بنگلادش، حدود 5 هزار نفر در داکا در منطقه حسنیه دالان، حسنیه میرپور، حسنیه محمدپور و حسنیه کربلا زندگی میکنند؛ در شهر چیتاگنگ حدود 1250 نفر شیعه به صورت پراکنده زندگی میکنند. تعداد آنها در شهر شاتخیرا حدود 5 هزار نفر است که همه در روستاهای اطراف به نام های پارولیا، دیوبتها دباتا و حبیب پور به کشاورزی مشغولند و اخیرا در شهر شاتخیرا اقدام به خانه سازی کردهاند.
در منطقه کولنا و توابع و شهر جیسور، بیش از 2750 نفر شیعه زندگی میکنند که با توجه به فعالیتهای مومنین، مستبصر شدهاند. بقیه شیعیان در سایر نواحی کشور پراکندهاند.
رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در داکا(به خامه کارشناس باتجربه، آقای محمد علی شاه حسینی)در خصوص شیعیان در بنگلادش، تحقیقی بسیار جامع انجام داده است که عینا در زیر میآید.
«بنگلادش جمعیتی بالغ بر یکصد و چهل میلیون نفر را در خویش جای داده است. طبق آمارهای منتشره 3/88 درصد از این جمعیت را مسلمانان تشکیل میدهند. 85 در صد جمعیت این کشور در بیش از 68 هزار روستای کشور زندگی میکنند. مسلمانان بنگلادش حنفی مذهب هستند، و جالب توجه است که از این جمعیت انبوه سهم شیعیان شامل شیعیان اصیل و مستبصرین (شیعه شدگان) بسیار قلیل بوده و حدود 16 تا 20 هزار نفر تخمین زده میشوند. قانون اساسی این کشور آزادی کامل مذاهب و فعالیتهای فرهنگی را برای همه اقلیتها تضمین کرده است. از نکات در خور توجه این است که در 22 آوریل 1988 «بسم الله الرحمن الرحیم» در ابتدای قانون اساسی قرار گرفت، و در ژوئن 1988 در اصلاحیه قانون اساسی، اسلام دین رسمی کشور معرفی شد. از نکات متمایز بنگلادش با سایر کشورهای شبهقاره همزیستی مسالمت آمیز مسلمانان و پیروان ادیان اصیل و ریشه دار در آن کشور، با یکدیگر است. گفته میشود علت آن هم این است که گسترش اسلام در این منطقه به زور شمشیر نبوده، بلکه از راه تجارت، تبلیغ و عرفان ترویج شده است».
«بازرگانان و مبلغان مذهبی اسلام را از همان ابتدای ظهور وارد بنگلادش کردند؛ اما صوفیان و عرفای اسلامی نیز در قرنهای بعد به طور گسترده، در این سرزمین برای تبلیغ اسلام سهم به سزایی داشتند؛ بسیاری از مردم ستم دیده بودایی مذهب و طبقات پایین هندو مذهب به اسلام گرایش پیدا کردهاند. مسلمانان در پایان قرن دوازدهم میلادی و در زمان حکومت سلاطین مغول(1757-1205) بنگال را فتح کردند و پس از آن، مسلمانان در این سرزمین جایگاه مهمّی را به دست آوردند. همه صوفیان و عرفا که در این سرزمین تبلیغ اسلام میکردند از محبان اهل بیت بودند. از طرف دیگر همه مبلغان و فاتحان و حاکمان مسلمان بنگالی تحت تأثیر زبان، ادبیات و فرهنگ ایرانی بودند و چون ایران بزرگ ترین پایگاه مذهب تشیع بود، بنابراین آنان تحت تأثیر مذهب تشیع نیز قرار داشتند. این اتفاق نیز باعث شد که فرهنگ مردم مسلمان بنگال به طور گسترده تحت تأثیر فرهنگ و ادبیات فارسی, ایرانی و شیعه باشد و همیشه اهل بیت(ع) در فرهنگ مردم این سرزمین جایگاه و نفوذ بنیادی داشته باشند.»
«درخصوص مسیر ورود اسلام و تشیع به کشور بنگلادش نقل قولهای متفاوتی است، برخی معتقدند اسلام از بندر چیتاگنگ و از طریق اقیانوس هند وارد این منطقه شده است. عدهای کشور هند و شهر کلکته را مسیر حرکت اسلام و تشیع میدانند و گروهی هم خراسان در دوران امام رضا(ع) را دروازه ورود اسلام و تشیع به شبهقاره و این کشور دانستهاند. با بررسیهای به عمل آمده هر سه نظریه فوق میتواند درست باشد[۱].»
پروفسور کلثوم ابوالبشر، استاد دانشگاه داکا - بنگلادش، مینویسد:
«یکى از عوامل ارتباط بین ایران و بنگلادش دین اسلام است و دیگر زبان فارسى. و این امر فى نفسه مایه امتنان فراوان است که مردم بنگلادش فرهنگ قرآن و اسلامى خود را از طریق زبان و ادبیات فارسى آموخته شده اند. سرزمین ایران مهد تمدن دیرینه می باشد. سرود، آهنگ، نقاشى، هنر، ادبیات و فلسفه ایرانى در امتداد قرن ها بر افکار و ادراک همه ملت هاى جهان تاثیر پیدا کرده بود. فرهنگ ما هم اثرات مفید و مثبت فرهنگ ایران را پذیرفته است. این حقیقت است که صدها سال پیش ارتباط دینى و ادبى و فرهنگى میان بنگاله و ایران آغاز شد و قبل از فاتحان، مسلمانان بنگاله، صوفیان، فقها و مبلغان اسلام که زبان آن ها فارسى و عربى بود، از قرن دهم میلادى به این خطه تشریف آوردند.
تحت تاثیر این مبلغان، بیشتر مردم بنگاله دین اسلام را قبول کردند. گروه زیادى از عرفا و فقها در اینجا زندگى مىکردند و سخنشان در زبان و ادبیات بنگالى تاثیر ویژهاى گذاشته است. پس از فتح بنگاله به دست محمد اختیارالدین بن بختیار خلجى، سپهسالار معزالدین محمد سام (شهاب الدین غورى) در سال 1204م زمینه اسلام و سیاست مستحکم شد و زبان فارسى تا مدت شش قرن و ربع زبان رسمى این مملکت بوده است. مردم بنگاله با زبان شیرین و شورانگیز فارسى آشنایى گرفتند. همگان قصه دلنشین دعوت سلطان غیاث الدین اعظم شاه را از خواجه حافظ شیرازى علی الرحمه، شنیدهاند و مضمون این غزل جاودانه او را به یاد مى آورند:
ساقی حدیثِ سرو و گل و لاله میرود
وین بحث با ثَلاثه غَسّاله میرود
مِی ده که نوعروسِ چمن حَدِّ حُسن یافت
کار این زمان ز صنعتِ دَلّاله میرود
شِکَّرشِکن شَوَند همه طوطیانِ هند
زین قندِ پارسی که به بَنگاله میرود
در عهد غیاث الدین اعظم شاه (1377- 1410 .م) به علت اثر و نفوذ ایرانیها، کتابهاى بسیارى در موضوع تاریخ و تذکره تالیف گردید. شمار زیادى از این کتابها به زبان فارسى نوشته شده بود. مثل: حوض الحیا (رکن الدین سمرقندى)، انیس الغربا و مثنوى گنج راز و مقامات و نام حق. غیر از این اهمیت و نفوذ زبان فارسى بر ادبیات بنگالى به حدی پیشرفت کرد که در آداب اجتماعى مردم بنگاله نفوذ رسوم ایرانیها مثل عشره محرم، روضه امام حسین(ع)، داستان کربلا، مرثیه خوانى، قصههاى قرآن شریف نیز به چشم میخورد[۲].» غیاثالدین اعظم شاه و نیز چند تن از امیران و استانداران بنگالی را ایرانی الاصل میدانند، مانند خان جهان علی خان فرمانده نظامی و حاکم جنوب غربی بنگال که عارفی نامی بود و مزارش در شهرستان باغرهات واقع است. همچنین شایسته خان استاندار بنگال در زمان اورنگزیب شاه مغول دهلی، یکی دیگر از شخصیتهای مهم تاریخی این سرزمین, ایرانی الاصل بوده است. آقا باقرخان که جنوب بنگال را آباد کرده بود. نواب علیوردی خان و نوه وی، نواب سراج الدوله همه شیعه و اصلا از مردم ایران بودند. اما چون بین شیعیان آن دوره شخصیتهای بزرگ مذهبی ظهور نکردند تا زعامت دینی را برعهده بگیرند، مذهب تشیع چندان که انتظار میرفت گسترش نیافت؛ با این وجود تأثیر فرهنگ و ادبیات ایرانی و شیعه و عشق به اهل بیت(ع) با جان و روح مردم مسلمان این سرزمین در آمیخت که اثر آن تا پایان دهه هفتاد قرن بیستم میلادی کاملا مشهود است.
«بین آثار ادبی ترجمه شده از زبان فارسی و نوشته های مهمی که با بهرهگیری از کتابهای فارسی به چاپ رسیده واقعه کربلا برجستهتر است. داستانهایی به صورت منظوم که به زبان بنگالی «پونتی» نامیده میشود، بین مردم مسلمان اعم از شهرنشین و روستایی و با سواد و بیسواد محبوبیت گستردهای داشت. پونتیها با آهنگ و وزن خاصی در مراکز اسلامی، مساجد و منازل شخصیتهای مهم خوانده میشد. مهمترین عنوان پونتیها را واقعه کربلا تشکیل میداد که عشق به اهل بیت(ع) را در بین مردم زنده نگه میداشت.»
«در ادبیات نو بنگلادش، اولین بار فردی که به واقعه کربلا چهره ادبی داد، میر مشرف حسین بود که در اواخر سده نوزدهم می زیست. او بیان واقعه کربلا را به صورت داستانی بزرگ به رشته تحریر در آورد؛ هر چند که حقایق تاریخ را کاملا رعایت نکرد و بعضی از موضوعات تحریف شده را نیز برآن افزود، ولی نسبت به اصل واقعه علاقه و تعصب خاصی نشان داد. وی در بخشی از این کتاب آورده است که محمد حنیفه برادر امام حسین(ع) به دمشق رفت و در جنگ با مروان وی را کشت و حضرت امام سجاد و خانواده حضرت سیدالشهداء را از قید اسارت نجات داد. به هر حال وی این داستان را با احساسات و عشق کامل به اهل بیت(ع) نوشت. محبوبیت این داستان بین مردم مسلمان با سواد و بیسواد آن قدر عمیق میباشد که در تاریخ ادبیات بنگال بی نظیر بوده است.»
«کتابی دیگر در همین رابطه که ”بیشاد شیندو“ (دریای غم) نام دارد، در مراکز و منازل و جلسات مهم در روستاها و شهرها خوانده میشود. به این طریق که یک نفر آن را میخواند و دهها نفر گوش داده و اشک میریزند، این وضعیت تا اواسط دهه شصت قرن بیستم ادامه داشت. از مظاهر فرهنگی دیگر مسلمانان بنگلادش برگزاری نمایشنامه و شبیهخوانی در خصوص واقعه کربلا است که در فرهنگ بنگالی با نام ”زاترا“ (عزیمت) از آن یاد میشود. اجرای نمایشنامه زاترا تا پایان دهه هفتاد قرن بیستم در روستاهای بنگلادش رایج بود. البته از اوایل دهه شصت اینگونه نمایشنامهها در سطح شهر از رونق افتاد. به هر حال ”زاترا“ در مورد واقعه کربلا دارای دو قسمت است. قسمت اول مربوط به محرم است که با شهادت حضرت امام حسین(ع) پایان مییابد و قسمت دوم آن مربوط به پس از واقعه عاشورا و سرنوشت خانواده امام حسین(ع) و امام زین العابدین (امام سجاد) است. مردم با دیدن این نمایشنامه و درک مظلومیت امام حسین(ع) سوگوار می شوند. شایان ذکر است که به علت نقش داشتن زنان در اجرای این نوع نمایشنامهها، علما تماشای آن را برای مردان حرام می دانستند، در مورد واقعه کربلا سرودهای خاصی به نام ”زاری“ که یک کلمه فارسی است نیز نوشتهاند که طلاب مدارس دینی در مراسم مختلف بدون استفاده از موزیک آن را می خواندند. ”زاری“ جزو سرودهای بومی محسوب می شود[۳].»
«تا پایان دهه شصت قرن بیستم که جو مذهبی در بنگلادش کاملا حاکم بود همه مسلمانان اعم از با سواد و بیسواد اعتقاد به ”پنج تن پاک“ داشتند، یعنی حضرت پیامبراکرم(ص)، حضرت امام علی(ع)، حضرت فاطمه(س)، حضرت امام حسن(ع) و حضرت امام حسین(ع) را بهترین بندگان برگزیده خدا میدانستند. بعدا تأثیر فرهنگ غرب، هند و لاییکها از یک سو و نفوذ تفکر وهابیت از سوی دیگر سبب شد تا اعتقاد آنان به ”پنج تن پاک“ کم رنگ شود. تا اوایل دهه شصت یکی دیگر از برنامه فرهنگی مردم روستایی، به ویژه در جنوب بنگال صلوات فرستادن بر پیامبر اکرم(ص) و اهل بیت علیهم السلام بود.»
«در آن دوران مردم روستایی به طور دسته جمعی دعای ”الهم صل علی محمد و آل سیدنا محمد“ را بارها تکرار می کردند. ولی بعدا بعلت تغییر در هویت فرهنگی و نفوذ فرهنگ غربی و هندی حتی در روستاها این نوع برنامهها از میان رفت. البته مراسم”میلاد النبی“ هنوز ادامه دارد و در این مراسم در کنار تلاوت قرآن، بیان واقعه تولد پیامبر اکرم(ص)، شعر خوانی برای پیامبر(ص) و صلوات دسته جمعی نیز خوانده میشود که قطعهای از آن عبارت است از: ”الهم صل علی سید نا و نبینا و شافعنا و حبیبنا و مولانا محمد و صل الله علیه و آله و اصحابه و بارک و سلم“ که این درود چند بار تکرار میشود اما نه به طولانی بودن برنامههایی که قبلا ذکر کردیم.»
«درمیان اعضاء اهل بیت علیهم السلام، حضرت فاطمه(س) نزد مردم بنگال دارای محبوبیت خاصی است. وی را با احترام و محبت گاهی با نام ”مادر فاطمه“ و ”بی بی فاطمه“ ذکر میکردند که البته هنوز این عادت کاملا از بین نرفته است. زمانی وی را با نام ”مادر فاطمه، مادر جهانیان“ نیز ذکر میکردند؛ هر چند در حال حاضر این امر چندان رایج نمیباشد.»
«در مورد جنگهای حضرت علی(ع) نیز داستانهای عامیانه فراوانی وجود دارد که بیشتر این داستانها کاملا ساختگی است. مثلا گفته اند که وی با ”کالی“ یکی از خدایان هندو که زن است جنگید و او را شکست داد. البته این داستان ها به صورت نثر نوشته شده و هرچند ساختگی است اما بیان این داستان ها ناشی از محبت آنان به حضرت علی(ع) میباشد.»
«سنت سوگواری وعزاداری و مرثیه خوانی در زمان حکومت مغول از هند وارد این سرزمین شد و بعدا با حضور روحانیون ایرانی در بنگال گسترش یافت و رفته رفته به فرهنگ سنتی در میان مردم تبدیل شد، به طوری که سنیها تحت تاثیر شیعیان نیز در گرامیداشت چنین مراسمی سهیم شدند. به دنبال آن شاهدیم که در ادبیات بنگالی از زمان قدیم، سوگواری و مرثیه و خواندن مقتل کربلا ریشه دواینده و حتی در دوره معاصر نیز مرحوم قاضی نذرالاسلام شاعر ملی بنگلادش در زمینه ”محرم، عاشورا و شهید کربلا“ شاهکارهایی را آفریده که جزو افتخارات ادبیات این زبان می باشد[۴].»
«قاضی نذرالاسلام در شاهکار خود ”شعر محرم“ در استفاده از الفاظ عربی و فارسی و صحنه نگاری از وقایع عاشورا چنان هنر آفرینی کرده است که به این شعر ویژگی جاویدانی بخشید. در شعر ”محرم“ مظلومیت انسان های پاکباخته به تصویر کشیده شد. در هر فرازی از شعر که انسان می خواند، گریه و زاری او به در گاه خدا بلند می شود. این شعر ایستادگی و ظلم ستیزی را نیز برای امت اسلامی بهمراه دارد. به دین علت او (شاعر) گفته است که ”ما فداکاری می خواهیم نه گریه و زاری“ (کتاب مجموعه اشعار قاضی). اشعار قاضی نذرالاسلام (فوت:1976) در خصوص محرم و اهل بیت (ع) در ایام محرم همراه با آهنگ های حزین از رسانههای صوتی و تصویری بنگلادش پخش میشود.»
«در عصر حاضر مسلمانان سنی مذهب بنگلادش وجه تشابهات فراوانی با شیعیان دارند که از آن جمله میتوان به نمونههای زیر اشاره کرد:
نام گذاری فرزندان، خیابانها و محلهها
پیروان اهل سنت در این کشور به وفور از اسامی ایمه اطهار و پیشوندهای میر، میرزا ، سید، بی بی و بیگم برای نام گذاری فرزندان خویش استفاده میکنند. اسامی و القابی نظیر کنیز فاطمه، کنیز بتول، و اسامی ایمه(ع) نیز در بین مردم بنگلادش به وفور یافت میشود. اسامی خیابانها و محلههایی نظیر میرپور، سیدپور و محلههایی به نام کربلا و ... نیز فراوان است.
برگزاری مراسم عزاداری خامس آل عبا(ع) در کشور بنگلادش
«شهادت امام حسین(ع) به نحوی برجسته و بارز در اعتقادات و باورهای دینی مردم بنگلادش جای دارد. شهروندان این کشور اعم از سنی مذهب و هندو مسلک و شیعیان، همه و همه در این مراسم شرکت میکنند. علامتها، سیاه کوبیها و نشانههای عزاداری امام حسین(ع) را میبوسند و برای خود و فرزندان خویش از حضرت حاجت میگیرند. پتانسیل و نفوذ این اعتقادات به حدی است که دولت بنگلادش روز دهم محرم را تعطیل عمومی اعلام کرده و مکانی در شهرستان داکا را به نام سرزمین کربلا مشخص نموده است تا در روز عاشورا دسته جات عزادار در آنجا گرد هم آیند. در ضمن هییت رویت ماه به منظور تعیین زمان دقیق روز شهادت امام حسین(ع) همانند تعیین زمان عید فطر حساسیت به خرج میدهد.»
«رقم چند هزار نفری شیعیان در مقابل بیش از یکصد و چهل میلیون جمعیت این کشور، از نظر تعداد شاید اصلا مقایسه شدنی، نباشد؛ ولی نفوذ اهل بیت(ع) و پیشینه تاریخی فرهنگی این کشور گویای عمق اعتقاد مردم به عاشورا و امام حسین(ع) است. این موضوع میتواند اساس پژوهشی را شکل دهد، تا علل دوستی اهل بیت(ع) و پنج تن آل عبا(ع) و نحوه گسترش و رشد این نوع اعتقادات در بین مردمان این سرزمین و تمایز آنان با سایر کشورهای اسلامی تبیین شود. به هر حال، هر سال مراسم عاشورا و دهه اول ماه محرم با شور، شعور و شکوه خاصی برگزار میشود.»
«شیعیان در کشور بنگلادش در نقاط مختلف پراکنده هستند. حدود سه تا پنج هزار از این جمعیت در داکا پایتخت بنگلادش زندگی میکنند که اغلب آن ها بسیار محافظه کار بوده و به جز تعداد انگشت شماری وضعیت اقتصادی خوبی ندارند. آن ها در قالب چند حسینیه، امام باره و هییت عزاداری فعالیت مذهبی خویش را اجرا میکنند.»
«از حسینیههای مشهور داکا میتوان حسینیههای دالان، میرپور، محمدپور و پورنا پالتان را نام برد که بزرگترین آن ها حسینیه دالان میباشد. درهای این حسینیه به روی هندوها و سنیها نیز باز است و شاید به همین دلیل باشد که شهرت بیشتری پیدا کرده است. این حسینیه به خودی خود دلیلی براهمیت و نفوذ مکتب اهل بیت(ع) در آن زمان در بین مردم بوده است. روزانه سیاحان خارجی فراوانی از این حسینینه بازدید، عکس برداری و فیلم برداری می کنند.»
«روز عاشورا در نقاط مختلف بنگلادش نماز ویژهای اقامه میشود و مردم دست به دعا برمیدارند و از خداوند متعال صلح، وحدت و رفاه اجتماعی برای تمام امت مسلمان مسیلت میکنند. مسلمانان بنگلادش اعم از شیعه و سنی در این مراسم برای ادامه پیشرفت و امنیت کشور خویش نیز دعا می کنند. در آستانه این روز معمولا رییس جمهور، نخست وزیر و رهبران احزاب طی اطلاعیههای گوناگون از مسلمانان تقاضا میکنند تا اعمال خود را با روح ایثار، گذشت و فداکاری عجین کنند. گروههای مذهبی و سیاسی گوناگون در این روز برنامههای متفاوتی مانند عزاداری و تعزیه خوانی در پایتخت و دیگر شهرهای بنگلادش برگزار می کنند.»
«در روز عاشورا تلویزیون رسمی بنگلادش و سایر کانالهای تلویزیونهای خصوصی برنامههایی ویژه ی عاشورا پخش میکنند و برنامههای شاد و مفرح پخش نمی کنند. روزنامهها هم مقالات ویژهای در بیان اهمیت این روز منتشر می کنند.»
«در محرم سال 1385 نیز طبق معمول سنواتی، رییس جمهور و نخست وزیر پیامهای ویژه و جداگانهای به همین مناسبت منتشر کردند. در پیام رییس جمهور آمده بود که «شهادت حضرت امام حسین(ع) و یارانش در کربلا حقایق را افشاء کرد. این حماسه به دلیل آرمانهای والا و اعتقادی آن صدها سال است که در بین جهانیان زنده مانده است.»؛ «خالده ضیاء نخست وزیر پیشین هم در پیام خود به این نکته اشاره کرده بود که «عاشورا نقطه عطفی در تاریخ اسلام است. چند واقعه اساسی بر اهمیت این روز افزوده است، از آن جمله اینکه نوه پیامبر بزرگ اسلام(ص) شهادت را در این روز در صحرای کربلا به آغوش کشید؛ او قربانی شد تا پرچم واقعیت، عدالت و عقاید اسلام، برافراشته بماند و نکات انحرافی پیش آمده در دین را اصلاح کند. برماست که از حماسه عاشورا درس بگیریم و در مسایل اجتماعی نظیر برپا داشتن صلح و دوستی در کشور و مقابله با بیعدالتی، دروغگویی و دشمنی و عداوت بپا خیزیم.»
«خبرگزاری بنگلادش از قول خانم خالده ضیاء خبری را مبنی بر ضرورت آموزش عاشورا در متون دروس اجتماعی مدارس و دانشگاهها به این صورت نقل کرد: «نخست وزیر اعلام کرده بود که باید بر تداوم صلح در جامعه و حکومت کوشیده و در این رابطه از آرمانهای اسلام برای ساختن جامعهای مقاوم در مقابل انواع دشمنی، بیعدالتی و مسایل خلاف بهرهجوییم. عاشورا به منزله یکی از مهم ترین اتفاقات تاریخ اسلام، وقایع درخشان و درسهای آموزندهای را در خود جای داده است و از همه مهم تر این که امام حسین(ع) برای نشر حقایق شهادت را پذیرفت[۵].»
انتشار پیام مسیولین ارشد کشور بنگلادش به مناسبت عاشورای حسینی هر سال منتشر می شود و این موضوع ربطی به احزاب حاکم بر کشور و خط مشی گوناگون آن ها ندارد.
«منطقهای به نام مانیک گنج در 65 کیلومتری داکا هر عاشورا میزیان بیش از یکصد هزار نفر عزادار امام حسین(ع) میباشد. حسینیه غارپورا در این منطقه یکی از حسینیههای مشهور کشور بنگلادش است که زیر نظر صوفیان اداره میشود. مراسم دهه اول ماه محرم در این حسینیه با جمعیتی کثیر و مشتاق برگزار می شود. البته در روز دهم محرم این مراسم جلوهای خاص به خود میگیرد، چرا که جمعیتی بیش از یکصد هزار نفر از سراسر بنگلادش به آنجا عزیمت میکنند تا در مراسم عزاداری در آن منطقه شرکت کنند.
«در این مراسم معمولا چند تن از شخصیتهای برجسته دینی سخنرانی می کنند. به دنبال آن نوحه خوانی و عزاداری به سبک و روش خاص بومیان و با فریاد «وای حسین» «وای امام» ادامه مییابد. گفته میشود این صوفیان دارای 26 مرکز و مقر تبلیغی و ارشادی در بنگلادش هستند که اعضای همه آن ها با جدیت و علاقه در این مراسم حضور مییابند.
«شاید به جرأت بتوان گفت حضور بیش از یکصد هزار نفر در این مراسم عاشورای حسینی از کم نظیرترین اجتماعات در سرتاسر جهان است.» (مشاهدات عینی نگارنده و حضور او در این مراسم).
علاقهمندی به اهل بیت(ع)
غالبا خطبههای نمازهای جمعه مساجد اهل سنت در کشور بنگلادش با سلام و درود بر پیامبر اکرم(ص) و خاندان مطهرش شروع میشود. آن ها از پنج تن آل عبا به نیکی یادکرده و به آن ها سلام و درود میفرستند. در خلال بیان خطبهها، کرامتها و حسن خلقهای آنان را تبیین و مستعمین را تشویق به پیروی از سیره آنان میکنند. ایمه جمعه در ایام عاشورا خطبههای خود را به واقعهی کربلا معطوف می دارند.
اعتقاد به وجود امام مهدی (عج)
مسلمانان بنگلادش به وجود منجی عالم بشریت که از سلاله رسول اکرم(ص) میباشد، معتقدند. آنان باور دارند که روزی این منتقم واقعی ظهور می کند و جهان را در حالی که مملو از ظلم و جور شده است، پر از عدل و قسط خواهد کرد. تنها تفاوت آنان با عقاید امامیه این است که معتقدند هر وقت خداوند صلاح بداند او متولد خواهد شد و غیبت حضرت را به خوبی درک نکرده اند.
مسلمانان بنگلادش شب نیمه شعبان را به عنوان «شب برات» (دقیقا همین عبارت) میشناسند و در آن شب، دست نیاز به سوی قادر بینیاز دراز کرده از او میخواهند تا گناهان آنها را بخشیده و از جرمشان درگذرد. آنان برای آموزش گناهان خود و در گذشتگان و کسب موفقیتهای مادی و معنوی دست به دعا برمی دارند و به مناجات میپردازند. بیشتر مسلمانان این روز را روزه میگیرند. نیمه شعبان چنان اهمیتی در کشور بنگلادش دارد که شورای رویت هلال ماه، که تشکیلاتی رسمی و دولتی است، شروع دقیق ماه شعبان و به دنبال آن تعیین رسمی و دقیق روز نیمه شعبان را گواهی داده و آن را تایید می کند. این روز در کشور بنگلادش تعطیل رسمی می باشد. به اعتقاد اهل سنت بنگلادش، شب برات پس از شب قدر مهمترین شب سال برای راز و نیاز و دعا به درگاه خداوند برای پذیرش توبه و بخشش است.
در خصوص تعداد شیعیان در بنگلادش هیچ آمار رسمی و متقنی وجود ندارد. هر کدام از علما و رهبران دینی شیعه، نظر خاصی در این باره دارد. شیعیان مستبصر آمار بیشتری ارایه میدهند و شیعیان قدیمی و اصیل آماری نزدیک تر به واقعیت را ارایه میدهند. میانگین آمار ارایه شده توسط مشاهیر شیعه با در نظر گرفتن ضریب اعتبار، هرکدام رقمی معادل شانزده هزار نفر را برای شیعیان در این کشور تخمین می زند. سایت خبری بازتاب در29 آبان 1385، به نقل از سازمان اطلاعاتی آمریکا (CIA) در گزارشی با عنوان آمار جالب شیعیان در 67 کشور جهان، تعداد شیعیان در بنگلادش را 572/546/2 نفر اعلام نموده است. این آمار معلوم نیست برچه مبنایی گرفته شده است؛ مشخص نیست که این رقم براساس آنانی است که حب اهل بیت(ع) را در دل دارند، و یا سوگواران و عزاداران امام حسین(ع) در روز عاشورا تنظیم شده و یا دادههای دیگر؛ ولی آنچه که مشخص است تعداد شیعیان اثنی عشری در کشور بنگلادش نمیتواند با آمار CIA برابری کند.
شیعیان از نظر تیره و نژادی خود را به دو گروه بیهاری و بنگالی تقسیم میکنند. بیهاری که در اصل بایستی به اهل بیهار در هند اتلاق شود، به همه شیعیان اصیل و با سابقه بنگلادش، اعم از پاکستانی و هندی، گفته میشود که با زبان اردو صحبت میکنند و در مقابل آن وقتی از شیعیان بنگالی سخن به میان میآید منظور مردمانی بنگالیالاصل هستند که به زبان بنگالی سخن می گویند و غالبا از مستبصرین (تازه شیعه شدگان) تشکیل میشوند. البته این تقسیم بندی را بسیاری از شیعیان تایید نمی کنند. مخصوصا قسم اول که آن ها هم خود را بنگالی نامیده و از انتساب خویش به بیهار رنجیده خاطر میشوند. بین این دو گروه قدری اختلاف سلیقه و روش وجود دارد و این اختلاف برخی اوقات موجب جدال و کشمکش لفظی شده و تا حد زیادی باعث تنش و مشکل بین این دو شق تشیع در بنگلادش می شود. شیعیان بنگالی معتقدند که آن ها بیشترین فعالیت را برای ترویج تشیع به کار گرفته اند و طبق آمار موجود حیطه تبلیغات آنان بسیار گستردهتر از بیهاریها است. البته طبق اطلاعات موجود در هرکدام از دو گروه فوق، افرادی بسیار فعال و دلسوز وجود دارند که از هیچ کوششی در راه ترویج عقاید حقه خویش فروگذار نیستند و افرادی هم هستند که به دنبال گذران زندگی خود بوده وفقط عنوان تشیع را هم با خود دارند.
پراکندگی شیعیان در بنگلادش
با این که کشور بنگلادش دارای وسعت زیادی نیست و مساحت آن 147570 کیلومتر مربع میباشد، ولی شیعیان تراکم بسیار متفاوتی در این منطقه دارند. بیشترین تعداد شیعیان در پایتخت مستقر هستند. بیست و پنج تا سی در صد شیعیان در داکا زندگی میکنند. آن ها اکثرا در منطقه داکای قدیمی و در محله حسینیه دالان زندگی می کنند و مناطق محمدپور و میرپور داکا در مراحل بعدی قرار دارند. در بین شهرستانها و سطح کشور پس از داکا بیشترین جمعیت در غرب و جنوب غربی این کشور و در اطراف شهر کولنا، مرز هند و در مسیر کلکته زندگی میکنند.
در تقسیم بندی دیگری شیعیان بنگلادش به دو قسمت اصیل و مستبصرین (تازه شیعه شدگان) تقسیم میشوند، که شیعیان اصیل نیز به نوبه خود دارای بخشهای سادات، غیر سادات و خوجههای اثنی عشری میباشند. سادات بیشتر در مرکز کشور بنگلادش، داکا، ساکن هستند و تعدادی از آن ها هم در شهرهای رنگپور، سید پور، سیلهت، چیتاگنگ و کولنا پراکنده هستند. شیعیان غیر سادات هم در نقاط مختلف کشور پراکنده هستند. خوجه های اثنی عشری هم همانند سایر شیعیان، قبل از استقلال بنگلادش (1972م)از هند و پاکستان غربی آمده و جمعیت بسیاری بودند ولی پس از استقلال، به دلیل اینکه انقلابیهای بنگلادش، پاکستانیها و هندیها را آزار میدادند، اکثر شیعیان مهاجرت به کشورهای هندو پاکستان را برگزیدند. شایان ذکر است که غالب شیعیان اصیل اردو زبان هستند و همه مراسم مذهبی خود را به زبان اردو برگزار میکنند.
اکثر قریب به اتفاق مستبصرین پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران و آشنا شدن با شخصیت حضرت امام خمینی(ره) روی به تشیع آوردند. مستبصرین دارای تعصب بیشتر به اعتقادات خویش بوده و در تبلیغ از شیعیان اصیل فعالتر هستند. مستبصرین طبق برآوردهای آماری میدانی، حدود نیمی از کل جمعیت شیعیان بنگلادش(هفت هزار نفر) را تشکیل میدهند، در حالی که طبق همین آمار جمعیت شیعیان اصیل هشت تا نه هزار نفر برآورد میشود. در بین مستبصرین افراد تحصیل کرده دانشگاهی و باسواد بیشتر دیده می شود و به دلیل مشکلات خانوادگی و به دلیل حفظ مشاغل اداری برخی از آنها در ابراز شیعیه بودن( به قول خود) تقیه میکنند. در نهایت میتوان گفت شیعیان اصیل در مناطق کولنا، رنگپور، سیدپور، راجشاهی، چیتاگنگ، داکا(مناطق داكای قدیم، میرپور، محمدپور، پلتن، مگبازار) و مستبصرین در مناطق جیسور، ساتخیرا، شارشا، کولنا، نوراییل، غازیپور، بوگرا، راجشاهی، داکا ساکن هستند.
اهم مراکز تبلیغی و مذهبی شیعیان در بنگلادش را حسینیهها تشکیل میدهند. یکی از خدمات بزرگی که علمای مهاجر ایرانی به شبه قاره هند در طول تاریخ ارایه کردند، نهضت تاسیس حسینیههایی بود که مرکز فعالیت شیعیان قرار گرفت و در همه ایام سال و به خصوص از ابتدای محرم تا هشتم ربیع الاول مراسم مختلفی در آن ها برگزار میشود. این حسینیهها نقش مساجد را هم ایفاد میکنند، و آن به این دلیل است که چون برگزاری مراسم سینهزنی و عزاداری در مساجد نزد علما و مردم غیر شیعی این کشور وجهه خوبی نداشته و آن را جایز نمیدانند، و از طرفی شیعیان به دلیل مشکلات مالی نمیتوانند در هر نقطه هم مسجد و هم حسینیه داشته باشند؛ لذا اقدام به تاسیس حسینیه، هم برای انجام مراسم عبادی و هم برای برگزاری مناسبتها کردهاند. البته گفته میشود که چون مساجد باید در زیر نظر کمیته مساجد کشور اداره شود و امام مسجد را کمیته مذکور تعیین کند و از آنجا که اعضای کمیته همه سنی مذهب هستند، شیعیان جهت اجتناب از دخالت دادن آن کمیته در مسایل مذهبی خود، نمازهای یومیه و مراسم عبادی را در حسینیهها بجا میآورند. از این رو تا حدودی با کمبود مسجد روبرو نشدهاند.
حسینیهها در بنگلادش دارای تعاریف خاصی نیستند، برخی از آنان دارای بناهای تاریخی و بسیار مشهور و عمارتهای بزرگی هستند و برخی از آنان دارای محیطی بسیار کوچک و در حد فضایی مناسب برای 30 الی 40 نفر؛ تعدادی حسینیه هم در منازل شخصی افراد خیّر برای مدتی محدود در طول سال برپا میشوند. بنابراین ارایه آماری دقیق از آنان به سهولت ممکن نیست. ولی حسینیههای شناخته شده و مشهور در کشور بنگلادش به شرح زیر میباشند.
حسینیه دالان: حسینیه دالان بزرگ ترین و مشهورترین حسینیه بنگلادش است که به منزله بنایی توریستی در نقشههای داکا معرفی شده و روزانه سیاحان مختلفی از سرتاسر جهان از آن بازدید میکنند. درهای این حسینیه به روی هندوها و سنیها نیز باز است و شاید به همین دلیل باشد که شهرت بیشتری پیدا کرده است. حسینیه دالان مجموعهای تاریخی با بیش از چهار قرن قدمت میباشد. گفته میشود این حسینیه را یکی از مشایخ شیعه که حاکم داکا بوده است، در عصر حکومت مسلمانان در شبهقاره ساخته است. این حسینیه به خودی خود دلیلی بر اهمیت و نفوذ مکتب اهل بیت(ع) در آن زمان در بین مردم بوده است. مجتمع حسینیه، ساختمانی را در بر می گیرد که مراسم و عزاداریها و نیز نمازهای یومیه در آن برگزار میشود. در قسمتی از این مسجد ضریحی قرار داد که دو برجستگی به نام های قبور امام حسن(ع) و امام حسین(ع) در آن قرار دارد. مردم، به ویژه اهل سنت، با حالت تضرع و ندبه کنار این ضریح میایستند و اشکریزان دست به دعا و استغاثه بر میدارند و حاجات خود را به زبان میآورند. وجود انواع و اقسام عَلَم و کُتَل و بستن نخ به ضریح برای حاجت خواهی، روشن کردن شمع و مانند آنها، همه و همه انسان را به این اندیشه فرو میبرد که گویی در کشوری شیعی و در جمع آنان قرار گرفته است؛ اما واقعیت چیز دیگری است؛ عشق به اهل البیت(ع) در اینجا فرامذهبی است.
ورود هییتهای مذهبی به این حسینیه در ایام عاشورا، انجام سینهزنی و عزاداری به نحوی که گاه برخی از عزاداران از شدت عزاداری به حال غش، نقش بر زمین میشوند و به هوش آوردن آنان با پاشیدن آب و گلاب به سر و روی آنان جلوههای دیگری است که هر بینندهای را سخت تحت تاثیر قرار میدهد. ساختمان دو طبقه دیگری در این مجموعه واقع است که طبقه اول آن کتابفروشی و طبقه دوم آن کتابخانه، سالن مطالعه و کلاس درس است. تابلو دارالقرآن بر سر در آن گویای فعالیتهایی است که در این ساختمان انجام میشود. در بخشی از فضای بیرونی حسینیه، مزار شیعیان واقع است که سنگ قبرهایی به سبک گورستانهای ایران در آن به چشم میخورد. در بخش دیگری از حسینیه استخر بزرگی برای پرورش ماهی، قرار دارد.
حسینیه دالان در سال 1383، به همت مسئولان محترم جمهوری اسلامی ایران مزین به کاشی کاری به سبک مساجد و حسینیههای ایران شده است. هر چند به دلیل نبودن کاشی و طرحهای آن به اندازه کافی قدری اوضاع کاشی کاری نا همگون جلوه میکند و در بعضی جاها رنگها و شکلها نا سازگار نشان میدهند. در عین حال، گفته میشود که این حسینیه در مقایسه با گذشته بسیار تغییر کرده و جذابتر شده است.
1.حسینیه و مسجد محمد پور: در منطقه محمدپور بنای مسجد و حسینیه محمدپور در مجموعه ساختمانی ای واقع است که به شیعه مسجد (مسجد شیعیان) موسوم است. قسمت مسجد بنایی مدور با گنبدی زیبا است که در سالهای اخیر به همت مسوولین جمهوری اسلامی ایران، کاشی کاری زیبا و لوستری بزرگ در آن نصب شده است. ساختمان حسینیه هم در مجاورت مسجد واقع است. در این مجموعه ساختمان حدود ده خانواده از شیعیان زندگی میکنند. این مسجد و حسینیه، هییت امنایی از منتخبین شیعیان این منطقه دارد که آن ها مسجد را اداره می کنند. در مجاورت این مجتمع، ایستگاه اتوبوس شهری نسبتا بزرگی واقع است که به نام ایستگاه «شیعه مسجد» معروف است. شیعه مسجد برای همه ساکنان داکا شناخته شده است.
2.مسجد و حسینیه میرپور (کربلا میرپور) از مراکز مشهور شیعیان در شهر داکا میباشد که هیات امنایی اداره میشود. دو حسینیه «عاشق حسین مرحوم» و «منظور حسین مرحوم» نیز در مجاورت این حسینیه واقع هستند.
3.حسینیه (مسجد) پراناپلتن را شیعیان خوجه اثنی عشری اداره می کنند.
مسلمانان بنگلادش در حب اهل بیت(ع) و احترام به آنان شاید در بین مسلمانان جهان کم نظیر باشند؛ ولی نظر آنان درباره شیعیان این کشور معمولا مناسب نیست و با نگاهی متفاوت به آن ها مینگرند. برخی از علل آن به شرح زیر میباشد.
1.تبلیغات سلفیها و وهابیها علیه شیعیان و تاکید بر روی مطالبی نظیر اعتقاد شیعیان بر بیاحترامی به خلفای راشدین، اعتقاد به تحریف قرآن، و مسایلی نظیر آن ؛که در سطح کلیه ی کشورهای اسلامی اتفاق می افتد.
2.رابطه سرد و نا مناسب بین برخی از شیعیان(اصیل) با اهل سنت و حتی با آن دسته از اهل سنت که عاشق اهل بیت(ع) هستند و تکفیر آنان؛ متاسفانه هنوز برخی از شیعیان این کشور به شعار وحدت اسلامی که رهبر فقید ج.ا.ایران مروج و منادی آن بوده و مقام معظم رهبری بر آن تاکید فراوان دارند، روی نیاوردهاند.
3.مکالمه اکثر شیعیان (اصیل) با زبان اردو؛ مردم بنگلادش انقلاب و استقلال خود در پاکستان غربی را با اتحاد حول محور مخالفت با زبان بیگانه و استعماری (اردو) و گرامی داشت زبان مادری خویش (بنگالی) شکل دادند. حتی برخی از علمای بزرگ اهل سنت را به دلیل علاقه به زبان اردو عامل دشمن شناختند و با آن ها مبارزه کردند. مردم بنگلادش ویژگی انقلاب خود را انقلاب زبان میدانند. همان گونه که مردم ایران ویژگی انقلاب خویش را اسلامی بودن آن میدانند. حال مردمی که علیه یک زبان انقلاب کردهاند چگونه میتوانند مکالمه کنندگان به آن زبان را بپذیرند و آنها را خودی بدانند.
4.برخی اقدامات ناپسند شیعیان در مراسم عزاداری امام حسین(ع)؛ شیعیان بنگلادش در ایام عزاداری امام حسین(ع) با زنجیرهای تیغ دار به بدن و پشت خود می زنند و سر خویش را با قمه میشکافند و با لباسهای آغشته به خون به عزاداری میپردازند. این حالت ناپسند و مشتمیز کننده، سایر مسلمانان را وادار به واکنش می کند. برخی از سنیها به همین دلیل شیعیان را محکوم میکنند و آنان را مسلمان نمیدانند و برخی دیگر که قدری منصفتر هستند، میگویند اینان مسلمانانی جاهل هستند و این جهالت ریشه در اعتقادات آنان دارد.
5.اوضاع اجتماعی و اقتصادی شیعیان؛ شیعیان غالبا از نظر تحصیلات، اقتصاد، معیشت و درجات اجتماعی و علمی در وضعیت نامناسب و متمایل به طبقات ضعیف اجتماع قرار دارند و این خود باعث منزوی شدن آنان در جوامع اسلامی مترقی میگردد. البته تعداد انگشت شماری از شیعیان از مکنت و ثروت فراوانی برخوردار هستند که یا خود را به اقشار مذهبی نزدیک نمیکنند و یا در بین متدینن دارای مقبولیت نیستند.
در کشور بنگلادش شیعیان برای حفظ موقعیت دینی خویش، تبلیغ و بالابردن سطح آگاهیها و دانش هم مذهبان خویش اقدام به شکلدهی تشکیلات و سازمانهای گوناگونی کردهاند. برخی از آنان قانونی و در دوایر دولتی ثبت شدهاند و برخی هم به صورت غیر رسمی شکلگرفته و فعال هستند. در این نوشته به برخی از آنان اشارهای شده است و اطلاعاتی مختصری در باره آنان ارائه میشود.
استان کولنا در جنوب غربی کشور بنگلادش واقع و دارای مرزی طولانی باکشور هندوستان می باشد. این استان از نظر تراکم حضور شیعیان پس از داکا مقام دوم را در این کشور دارا است، به طوری که گفته میشود حدود یک سوم از کل شیعیان در این استان زندگی میکنند. تنها حوزه علمیه ویژه برادران شیعه در بنگلادش در مرکز این استانواقع است.
مدیریت این حوزه را حجت الاسلام والمسلمین سید خلیل رضوی برعهده دارد که از فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم میباشد. این حوزه زیر نظر سازمان مدارس و حوزههای علمیه خارج از کشور اداره میشود. از فارغ التحصیلان این حوزه هم اکنون یازده نفر در شهرستان قم مشغول کسب علم هستند، چهار نفر از فارغ التحصیلان این حوزه پس از اتمام مرحلهاول تحصیلات خویش در قم، به کشور بنگلادش بازگشتهاند و در جایگاه امام جماعت، مدرس و معلم مشغول فعالیت دینی هستند. تعداد پنج نفر از فارغ التحصیلان که موفق به اخذ مدرک کاردانی از حوزه علمیه کولنا شدهاند، هم اکنون در جایگاه امام جماعت، مدرس و معلم در شهرستانها و روستاهای متفاوت کشور بنگلادش مشغول انجام وظیفه هستند. طبق آخرین اطلاعات، هم اکنون 28 نفر در این مرکز دینی مشغول تحصیل میباشند که 16 نفر دانشجو و 12 نفر طلبه هستند. تعداد استادان به اضافه مدیر مدرسه چهار نفر میباشند. این حوزه در سال 1995 (1374) با همکاری سازمان مدارس و حوزههای علمیه خارج از کشور(جامعه المصطفی (ص) العالمیه) تاسیس شده است. در این حوزه علمیه فعالیتهای تبلیغی قابل ملاحظهای نظیر برگزاری سمینار، نمایشگاه عکس و فیلم نیز شکل گرفته و با استقبال مسلمانان مواجه شده است. در ضمن این حوزه دارای هفته نامهای به نام فجر میباشد که تاکنون چندین جلد کتاب در موضوعات مختلف اسلامی ترجمه و منتشر کرده است.
مدرسه صاحب الزمان خالص پور
این مدرسه دینی در هفت کیلو متری شهرستان کولنا و در منطقه خالص پور واقع است. در این مدرسه حدود 20 نفر دانشآموز زیر 13 سال مشغول تحصیل هستند. مدیر این مدرسه آقای سید رضا علی زیدی از فارغ التحصیلان حوزه علمیه قم و معاون او آقای نورعلم میباشد که در هندوستان درس خوانده است. معمولا فارغ التحصیلان این مدرسه جذب حوزه علمیه کولنا میشوند.
حوزه علمیه خواهران شیعه در داکا
این حوزه علمیه در سال 1383 به همت سازمان مدارس و حوزههای علمیه خارج از کشور تاسیس شده است. دانشجویان این حوزه را حدود 25 نفر از دختران بنگلادش تشکیل میدهند که حدود یک دوم آنها به صورت شبانه روزی و بقیه به صورت روزانه در این حوزه مشغول تحصیل هستند. امید میرود این حوزه در آینده خدمت شایستهای به شیعیان بنگلادش ارایه کند.
حسینیه دالان
همان طور که قبلا اشاره کردیم، حسینیه دالان مهمترین مرکز شیعی کشور بنگلادش میباشد. این حسینیه دارای قدیمیترین تشکیلات شیعی در داکا است که در سال 1642م/1052 هـ. ق توسط حاکم ایالات «ناوارا» در زمان فرمانروایی «شاه شجاع» شاهزاده بنگال، به نام میرمراد بنیانگذاری شد. در حال حاضر این حسینیه توسط هیئتی به نام شورای رفاهی حسینیه اداره میشود. اهداف این تشکیلات طبق اساسنامه عبارت اند از:
3.انجام کمکهای رفاهی، بهداشتی، پزشکی و ... در میان جوامع شیعی
4.سازماندهی مراسم در ماه محرم، دادن افطاری در ماه مبارک رمضان و...
مولانا راشد حسین زیدی امام جماعت این تشکیلات و پادشاه شیرازی مسیول و سرپرست هیات مدیره شورای رفاهی (هیات امنای) حسینیه می باشند.
5.موسسه دارالقرآن کریم: این موسسه به صورت رسمی ثبت شده و از نظر دولت بنگلادش قانونی می باشد. دار القرآن فعالیتهای تبلیغی، آموزشی، رفاهی و پزشکی فراوانی در بنگلادش انجام میدهد، مانند:
1.ایجاد کتابخانه در محل حسینیه دالان؛
2.تشکیل و حمایت از شفاخانهها در مناطق مختلف کشور بنگلادش، از جمله تاسیس یک شفاخانه مجهز و کامل در حسینیه دالان؛
3.حمایت از روحانیون و مبلغین شیعه اعم از فارغ التحصیلان ایران و یا بومی جهت ارایه خدمات بیشتر و بهتر آموزش و تبلیغی؛
4.فعالیت جهت ایجاد وحدت بین مذاهب مختلف اسلامی؛
5.حمایت از خانوادهها مستضعف و فقرای مسلمان.
6.برگزاری کلاسهای آموزشی
7.چاپ وانتشار کتب مورد نیاز
این موسسه با حمایت مالی جمهوری اسلامی ایران و با مدیریت و نظارت نماینده محترم مقام معظم رهبری حضرت آیت الله شاهرخی خرم آبادی اداره میشود.
انجمنها و گروهای شیعی
1.انجمن پانجاتانی (پنجتن) در شهرستان کولنا: هدف این انجمن تبلیغ عقاید و اعمال شیعه میباشد. این انجمن دارای فعالیتهای مطبوعاتی و انتشاراتی قابل ملاحظهای میباشد. آقای سید واصف میرزا مسوول این انجمن میباشد؛
2.سازمان خیرین نور الثقلین: این سازمان در سال 1977 توسط مولانا سید راشد حسین زیدی در داکا تاسیس شد. هدف آن فعالیتهای مذهبی، امور خیریه، انتشارات و ... است؛
3.فدراسیون جوانان جعفری دباتا، در ساتخیرا به سرپرستی حجت الاسلام محمد عبد القدوس؛
4.فدراسیون روح الله در ساتخیرا به سرپرستی حاجی مشرف علی خان؛
5.موسسه البلاغ در ساتخیرا به سرپرسیتی میرزا انور حسین؛
6.محمدیه تراست، در منطقه محمد پور داکا به سرپرستی محمود حسین؛
7.انجمن عباسیه در شهرستان سید پور به سرپرستی سید معصوم خان.
انجمنها و گروه های شیعی مستبصرین
1.فونداسیون ایدهآل در شهرستان داکا به سرپرستی شهید الزمان؛
2.آکادمی امام مهدی (عج) در برهان الدین بهولا: در سال 1979م در شهرستان برهان الدین بهولا، برای تبلیغ و تبیین تشیع مرکزی تاسیس شد که عمدهترین کارهای آن تدریس قرآن، تحصیلات علوم اسلامی و علوم عقاید مذهب شیعه و اداره کتابخانه است. بهولا بزرگترین جزیره بنگلادش محسوب میشود که 4 میلیون جمعیت دارد. در این شهرستان 85 درصد مسلمانان سنی و 12درصد هندو و بودایی و... مقیم میباشند. وقتی که انقلاب اسلامی ایران به رهبری حضرت امام خمینی(ره) در سال 1979م به پیروزی رسید، حضرت امام خمینی(ره) در سراسر جهان در جایگاه شخصیتی عارف مسلک و مهم ظاهر شدند. از آن زمان با دعوت شیخ محمد شهید الزمان چند نفر اهل تسنن, کتب امام خمینی (ره)، کتب تاریخ خلافت وکتب عقاید مذهب شیعه را خواندند و در نتیجه به مذهب حقه شیعه مشرف شدند. آن زمان برای تبلیغ این مذهب، مرکزی به نام کتابخانه شیخ سعدی و مکتب خانهای برای تدریس قرآن به کمک حضرت آیت ا... شاهرخی (نماینده مقام معظم رهبری در بنگلادش)در شهرستان برهانالدین تاسیس شد. اکنون در این شهرستان بیش از 20 خانواده از مذهب تشیع پیروی میکنند. در حال حاضر این تشکیلات به آکادمی امام مهدی(عج) تغییر نام داده و سرپرستی آن برعهده آقای محمد نورعالم میباشد.
3.موسسه محمدیه در شهرستان راجشاهی به سرپرستی عزیز الحق؛
4.سازمان تبلیغی دعوت در داکا به سرپرستی الطاف حسین؛
5.سازمان اقرأ در شهرستان ساتخیرا به سرپرستی وکیل عبدالرزاق؛
6.حلقه مطالعاتی امامیه در منطقه بوگرا به سرپرستی ابو جعفر؛
7.مجلس خواهران در شهرستان داکا به سرپرستی خانم سلینا پروین؛
8.آکادمی شهید تیتومیر داکا با مدیریت آقای عاصف الرحمان[۶].
(اطلاعات مشروح زیر حاصل یک جلسه دوستانه با آقای عاصف الرحمان مدیر آکادمی شهید تیتومیر و دکتر ظهیر الدین محمود عضو ارشد این تشکیلات می باشد)
«جمعی از جوانان شیعه تحصیلکرده کشور بنگلادش که اکثرا از مستبصرین(شیعه شدگان) میباشند، در سال 1999 میلادی اقدام به تاسیس تشکیلاتی آموزشی عقیدتی به نام موسسه آکادمی شهید تیتومیر کردند و در طول عمر کوتاه این تشکیلات اقدامات مهمی انجام دادهاند. هم اکنون چهار نفر از اعضای ارشد این تشکیلات، در حال کسب علم در حوزه علمیه قم و در سطوح بالا هستند. این تشکیلات تاکنون حدود سی جلد کتاب به زبان بنگالی ترجمه و توزیع نموده است. آنان دارای یک فصلنامه به نام النور (جوتی) هستند که در تیراژ یکهزار نسخه منتشر میشود. در این فصلنامه بیشتر مسایل عقیدتی و فکری مربوط به اسلام و تشیع مطرح میشود.
«در این موسسه هم اکنون دورههای آموزشی دینی کوتاه و بلند مدت ویژه اعضاء و طرفداران برگزار میشود. آقای محمد عاصف الرحمن که فارغ التحصیل دانشگاه ملی در مقطع فوق لیسانس روانشناسی میباشد، مدیر اجرایی این تشکیلات است که هم اکنون در یک آپارتمان نسبتا مناسب مستقر هستند.
«برگزاری دعای کمیل در هر شب جمعه، مراسم دعا و برگزاری احیا در ماه مبارک رمضان و عزاداری در ماه محرم و صفر از دیگر برنامههای این تشکیلات است.
«هیات امنای این تشکیلات اذعان میدارد که کمک و حمایتهای علمی، معنوی و مادی از هرکدام از تشکیلات شیعی را میپذیرند؛ ولی در روش کار خویش بدون مطالعه و بررسی تغییر نمیدهند».
ملاحظات:
1.این تشکیلات دارای حدود سی عضو فعال است. تعداد افراد شرکت کننده در جلسات آنان و مخصوصا در مراسم مهم به حدود یکصد نفر میرسد.
2.این تشکیلات از محل حق اشتراک اعضا و بعضا حمایتهای افراد خیر اداره میشود.
3.شهید تیتومیر که این تشکیلات نام او را برخود نهاده است، از مبارزین و مجاهدین بنگال غربی و یکی از فرماندهان مبارز علیه استعمار انگلیسی بوده است که در سال 1951 به شهادت رسیده است. گفته میشود که تیتومیر از سادات و ایرانی الاصل بوده است.
4.میتوان گفت که اعضای آکادمی شهید تیتومیر معتقد به ترویج اسلام خرد گرایانه بوده و قصد بارور ساختن استعدادهای جوانان شیعه و بیشتر مستبصرین را در ذهن میپرورانند. آنان به اصل تقیه بیش از حد معتقدند و در بیشتر اوقات در مجامع و گردهماییهای اسلامی از ابراز عقید خود به صورت مستقیم و یا اقامه نماز به صورت شیعی پرهیز مینمایند.
همان طور که گفته شد، تشیع از طریق بازرگانان، تجار، سلاطین، علما و عرفای ایرانی وارد بنگلادش شد و به همین واسطه ارتباط آنان در طول تاریخ با ایران برقرار بوده است. البته این ارتباطات به دلیل اوضاع سیاسی و ناامنی ها شدت و ضعف داشته است. حضور فعال شش قرن زبان فارسی در بنگلادش (1200 تا 1800 میلادی) و ارتباطات سیاسی فعال آن دوران نیز مقوم این ارتباط بوده است. شیعیان هر سال در قالب کاروان و یا به صورت انفرادی جهت زیارت قبور ایمه و امام زادگان عازم ایران و عراق می شوند. علمای شیعه بنگلادش، دانش آموختگان حوزه علمیه قم و با اختلاف زیادی فارغ التحصیل حوزه های علمیه هند و پاکستان هستند. هم اکنون 47 نفر طلبه بنگالی اعم از زن و مرد در مقاطع گوناگون تحصیلی مشغول تحصیل در حوزه علمیه قم به تحصیل اشتغال دارند[۷].
چه باید کرد؟
«آنچه که گفته شد شرحی بسیار مختصر و پراکنده از اوضاع و احوال شیعیان و جامعه شیعه در کشور بنگلادش بدون هیچ تفسیر و ارایه نظری بود. از نوشته ناقص مذکور میتوان به گوشههای از مشکلات شیعیان پیبرده ولازم است برای دفع نواقص موجود تلاشی همه جانبه توسط ارگانهای ذیربط در جمهوری اسلامی ایران صورت گیرد تا درقالب مقدورات موجود آنچه شایسته نام و جایگاه تشیع میباشد شکل گیرد».
↑ابوالبشر، كلثوم (1376)، «پیوند زبان فارسی با بنگالی»، فصلنامه علمی پژوهشی دانش، شماره ۵۱، اسلام آباد: انتشارات مركز تحقیقات فارسی ایران و پاكستان،صص۵۰
↑علیزاده کندی، عزیز (1383)، "شاخص های فرهنگی بنگلادش در دهه اخیر"، گزارش رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران-داکا.
↑دكتر عثمان فاروق وزیر پیشین آموزش و پرورش بنگلادش، سخنرانی در سمینار شعر محرم قاضی نذرالاسلام، دوشنبه 4 فروردین 1382، داكا
↑The daily independent, Friday, 1rst February 2007 و اخبار منتشره از طریق رسانههای صوتی و تصویری كشور بنگلادش
↑اطلاعات مشروح زیر حاصل یك جلسه دوستانه با آقای عاصف الرحمان مدیر آكادمی شهید تیتومیر و دكتر ظهیر الدین محمود عضو ارشد این تشكیلات می باشد
↑مصاحبه با محمد ابو سعید، نماینده طلاب بنگالی درحوزه علمیه قم
