تاریخ دوران میانی مالی: تفاوت میان نسخه‌ها
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).) |
بدون خلاصۀ ویرایش |
||
| (۵ نسخهٔ میانیِ ایجادشده توسط همین کاربر نشان داده نشد) | |||
| خط ۱: | خط ۱: | ||
نخستین امپراطوری شناخته شده که در منطقه‌ای بین غنا تا [[مالی]] حکومت می‌کرد، سلسلۀ پادشاهی غنا بوده است که برخی از مسلمانان در کتاب‌های خود از آن یاد کرده‌اند. امپراطوری غنا، مردم سونینکه و بخش‌هایی از کشورهای کنونی مالی و موریتانی را نیز در برمی‌گرفت. این پادشاهی از اوایل قرن پنجم تا قرن یازدهم میلادی به حیات خود ادامه داد و اوج اقتدار آن بین سال‌های 700 تا 1050 میلادی بود و طیّ این دوره، دامنۀ آن تا جنوب شرق موریتانی، جنوب غرب مالی و شمال [[سنگال]] نیز گسترش یافت. امپراطوری غنا در سال 1078 در نتیجۀ درگیری‌های داخلی مدعیان قدرت مردم مانده زبان سونینکه دچار چندپارچگی شد و بخش عمدۀ آن را المراویدیان مراکش تصرف کردند. با این حال، تا سال 1203 و تا زمان حیات شهر کومبی صالح، پایتخت پادشاهی، به حیات خود ادامه داد و در این سال سومانگورو پادشاه آنیمیست سوسو که زمانی یکی از دولت‌های دست‌نشاندۀ امپراطوری غنا بود، رخت از جهان فروبست و دولت سوسو بر بخش‌های جنوبی این پادشاهی دست یافت. پادشاهی غنا در اواخر دهۀ هفتاد قرن یازدهم به‌دست فاتحان مسلمان مغرب سرنگون شد و آنان با تصرف شهر کومبی صالح پایتخت امپراطوری غنا بر بخش‌هایی از این پادشاهی دست یافتند که شامل مالی کنونی نیز بود. | نخستین امپراطوری شناخته شده که در منطقه‌ای بین غنا تا [[مالی]] حکومت می‌کرد، سلسلۀ پادشاهی غنا بوده است که برخی از مسلمانان در کتاب‌های خود از آن یاد کرده‌اند. امپراطوری غنا، مردم سونینکه و بخش‌هایی از کشورهای کنونی [[مالی]] و موریتانی را نیز در برمی‌گرفت. این پادشاهی از اوایل قرن پنجم تا قرن یازدهم میلادی به حیات خود ادامه داد و اوج اقتدار آن بین سال‌های 700 تا 1050 میلادی بود و طیّ این دوره، دامنۀ آن تا جنوب شرق موریتانی، جنوب غرب [[مالی]] و شمال [[سنگال]] نیز گسترش یافت. امپراطوری غنا در سال 1078 در نتیجۀ درگیری‌های داخلی مدعیان قدرت مردم مانده زبان سونینکه دچار چندپارچگی شد و بخش عمدۀ آن را المراویدیان مراکش تصرف کردند. با این حال، تا سال 1203 و تا زمان حیات شهر کومبی صالح، پایتخت پادشاهی، به حیات خود ادامه داد و در این سال سومانگورو پادشاه آنیمیست سوسو که زمانی یکی از دولت‌های دست‌نشاندۀ امپراطوری غنا بود، رخت از جهان فروبست و دولت سوسو بر بخش‌های جنوبی این پادشاهی دست یافت. پادشاهی غنا در اواخر دهۀ هفتاد قرن یازدهم به‌دست فاتحان مسلمان مغرب سرنگون شد و آنان با تصرف شهر کومبی صالح پایتخت امپراطوری غنا بر بخش‌هایی از این پادشاهی دست یافتند که شامل مالی کنونی نیز بود<ref>Imperato, P. J. (1986). Historical Dictionary Of Mali. Metuchen Nj - London: Scarecrow Press. 82-86.</ref>. | ||
پادشاهی جدید در قرن دوازدهم به دولت‌هایی کوچک و مجزا از هم تقسیم شد. این دولت‌ها را بعدها حاکمی موسوم به سونجاکیتا متحد کرد و پادشاهی | پادشاهی جدید در قرن دوازدهم به دولت‌هایی کوچک و مجزا از هم تقسیم شد. این دولت‌ها را بعدها حاکمی موسوم به سونجاکیتا متحد کرد و پادشاهی قدرتمندی به نام امپراطوری مالی یا ماندینگو را تشکیل داد که علاوه بر مالی، بخش‌هایی از غنا، سنگال و گامبیا را شامل می‌شد. این پادشاهی در اوج عظمت خود، نژادها و اقوام مختلفی نظیر میرر، وولوف، مالینکه، بامبارا، سونینکه، پل، توکولور، سوسو، سونقای، طوارق و ... را تحت سلطه داشت و تا نیمۀ اول قرن پانزدهم به حیات خود ادامه داد. | ||
امپراطوری ماندینگو شاهد ظهور چند پادشاه بزرگ بود که علاوه‌بر گسترش اسلام، نقش مهمّی در توسعۀ قلمرو این دولت بر عهده داشتند که در این خصوص، در بخش تاریخ اسلام توضیحات لازم ارائه می‌شود. این پادشاهی در سال 1464 به تصرف سونگهای درآمد و از آن سال امپراطوری سونگهای که بخش عمدۀ محدودۀ کنونی مالی را دربر می‌گرفت، جایگزین آن گشت. در دورۀ سلطنت پادشاهان این سلسله، کشور مالی وارد مرحلۀ نوینی از شکوفایی علمی و فرهنگی خود شد و دانشگاه سانکوره بزرگ‌‌‌‌‌ترین مرکز علمی‌اسلامی در بخش عظیمی از قارۀ آفریقا جلوه‌گر شد. در اواخر قرن شانزدهم، لشکریان مغرب بر بخش عمدۀ این امپراطوری چیره شدند و سلسلۀ مغربی سعدی بر مناطقی از سرزمین کنونی مالی مستولی گشت<ref name=":1">Hudgens, J., Trillo ,R., Calonnec، N. (2003). The Rough Guide To West Africa. Rough Guides. 196-198</ref>. | |||
سلاطیّن سلسلۀ سعدی مراکش،( Saadi dynasty) بعد از استحکام حاکمیت خود بر شهرهای مهمّی‌هم‌چون تمبوکتو، جنه(Djenné ) و گائو ، شبکه‌های تجاری این منطقه را نیز در دست گرفتند. با این همه حاکمیت مهاجمان مراکشی بر بخش‌های محدودی از پادشاهی سونگهای نیز ضعیف و توأم با شورش‌های متوالی مدعیان محلی بود و سرانجام چند پادشاهی محلی در سرزمین کنونی مالی بپا خاستند و هریک مدتی بر بخش‌هایی از این قلمرو پادشاهی حکومت کردند. پادشاهی بامبارا یکی از این دولت‌ها بود که مناطقی از مرکز و جنوب مالی را در اختیار داشت و حاکمان آن از سال 1712 تا 1861 میلادی، به مرکزیت سگو، بر این منطقه فرمانروایی کردند و در این سال، بساط این پادشاهی را الحاج عمرتال برچید. | |||
پادشاهی کارتا(.Kingdom of Kaarta ) از دیگر دولت‌های محلی این منطقه بود که از سال 1753 تا 1854 پا برجا بود. این حکومت را که در واقع شاخه‌ای انتزاعی از سلسلۀ بامبارا به‌شمار می‌رفت، الحاج عمرتال درهم شکست. | |||
پادشاهی | پادشاهی کنه دوگو( kene dugu ) در اواسط قرن هفدهم در مرزهای کنونی مالی و بورکینافاسو شکل گرفت و در سال 1887 به‌دست ساموری توره فتح شد. حکومت مسینا( Maasina ) نیز بخشی از پادشاهی بامبارا بود که در سال 1818 دولتی جداگانه تشکیل داد و هرچند بعدها با امپراطوری بامبارا و بر ضد الحاج عمرتال متحد شد، اما الحاج عمرتال در سال 1862 آن را ساقط کرد. | ||
پادشاهی | پادشاهی توکولور( Toucoul eur Empire ) به رهبری الحاج عمرتال[i] و امپراطوری واسولو(Wassoulou Empire) (1898 تا 1878) به رهبری ساموری توره[ii] از دیگر دولت‌های محلی بودند که بخش‌هایی از مالی امروز را تحت حاکمیت خود داشتند<ref>Djata, S. A (1997). The Bamana Empire By The Niger: Kingdom, Jidad And Colonization, 1712–1920. 187-189</ref><ref>عرب احمدی ، امیر بهرام (1391). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، ص 34-36.</ref>. | ||
== نیز نگاه کنید به == | |||
[[تاریخ دوران میانی زیمبابوه]]؛ [[تاریخ دوران میانی کانادا]]؛ [[تاریخ دوران میانی لبنان]]؛ [[تاریخ دوران میانی تونس]]؛ [[تاریخ دوران میانی سنگال]]؛ [[دوران امپراطوری تاریخ چین]]؛ [[دوره تزاری روسیه]]؛ [[تاریخ دوران میانی افغانستان]]؛ [[تاریخ دوران میانی سودان]]؛ [[تاریخ دوران میانی آرژانتین]]؛ [[تاریخ دوران میانی اوکراین]]؛ [[تاریخ دوران میانی قطر]]؛ [[تاریخ دوران میانی فرانسه]]؛ [[تاریخ دوران میانی ساحل عاج]]؛ [[تاریخ دوران میانی سوریه]]؛ [[تاریخ دوران میانی اردن]]؛ [[تاریخ دوران میانی اتیوپی]]؛ [[تاریخ امارات متحده عربی]]؛ [[تاریخ دوران میانی سیرالئون]]؛ [[تاریخ دوره میانی سریلانکا]]؛ [[تاریخ دوره میانی تاجیکستان]]؛ [[تاریخ دوره باستان و میانی بنگلادش]]؛ [[تاریخ دوره میانی قزاقستان]] | |||
[ | == پاورقی == | ||
<small>[i]. شرح زندگی وی در بخش تاریخ اسلام به‌طور مفصل بررسی شده است.</small> | |||
[ | <small>[ii]. شرح زندگی و مبارزات المامی‌ساموری توره در کتاب «جامعه و فرهنگ گینه» مورد بررسی قرار گرفته است.</small> | ||
== کتابشناسی == | |||
<references /> | |||
[[رده:تاریخ دوران میانی]] | |||
[ | |||
[ | |||
نسخهٔ کنونی تا ۲۹ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۲:۴۱
نخستین امپراطوری شناخته شده که در منطقه‌ای بین غنا تا مالی حکومت می‌کرد، سلسلۀ پادشاهی غنا بوده است که برخی از مسلمانان در کتاب‌های خود از آن یاد کرده‌اند. امپراطوری غنا، مردم سونینکه و بخش‌هایی از کشورهای کنونی مالی و موریتانی را نیز در برمی‌گرفت. این پادشاهی از اوایل قرن پنجم تا قرن یازدهم میلادی به حیات خود ادامه داد و اوج اقتدار آن بین سال‌های 700 تا 1050 میلادی بود و طیّ این دوره، دامنۀ آن تا جنوب شرق موریتانی، جنوب غرب مالی و شمال سنگال نیز گسترش یافت. امپراطوری غنا در سال 1078 در نتیجۀ درگیری‌های داخلی مدعیان قدرت مردم مانده زبان سونینکه دچار چندپارچگی شد و بخش عمدۀ آن را المراویدیان مراکش تصرف کردند. با این حال، تا سال 1203 و تا زمان حیات شهر کومبی صالح، پایتخت پادشاهی، به حیات خود ادامه داد و در این سال سومانگورو پادشاه آنیمیست سوسو که زمانی یکی از دولت‌های دست‌نشاندۀ امپراطوری غنا بود، رخت از جهان فروبست و دولت سوسو بر بخش‌های جنوبی این پادشاهی دست یافت. پادشاهی غنا در اواخر دهۀ هفتاد قرن یازدهم به‌دست فاتحان مسلمان مغرب سرنگون شد و آنان با تصرف شهر کومبی صالح پایتخت امپراطوری غنا بر بخش‌هایی از این پادشاهی دست یافتند که شامل مالی کنونی نیز بود[۱].
پادشاهی جدید در قرن دوازدهم به دولت‌هایی کوچک و مجزا از هم تقسیم شد. این دولت‌ها را بعدها حاکمی موسوم به سونجاکیتا متحد کرد و پادشاهی قدرتمندی به نام امپراطوری مالی یا ماندینگو را تشکیل داد که علاوه بر مالی، بخش‌هایی از غنا، سنگال و گامبیا را شامل می‌شد. این پادشاهی در اوج عظمت خود، نژادها و اقوام مختلفی نظیر میرر، وولوف، مالینکه، بامبارا، سونینکه، پل، توکولور، سوسو، سونقای، طوارق و ... را تحت سلطه داشت و تا نیمۀ اول قرن پانزدهم به حیات خود ادامه داد.
امپراطوری ماندینگو شاهد ظهور چند پادشاه بزرگ بود که علاوه‌بر گسترش اسلام، نقش مهمّی در توسعۀ قلمرو این دولت بر عهده داشتند که در این خصوص، در بخش تاریخ اسلام توضیحات لازم ارائه می‌شود. این پادشاهی در سال 1464 به تصرف سونگهای درآمد و از آن سال امپراطوری سونگهای که بخش عمدۀ محدودۀ کنونی مالی را دربر می‌گرفت، جایگزین آن گشت. در دورۀ سلطنت پادشاهان این سلسله، کشور مالی وارد مرحلۀ نوینی از شکوفایی علمی و فرهنگی خود شد و دانشگاه سانکوره بزرگ‌‌‌‌‌ترین مرکز علمی‌اسلامی در بخش عظیمی از قارۀ آفریقا جلوه‌گر شد. در اواخر قرن شانزدهم، لشکریان مغرب بر بخش عمدۀ این امپراطوری چیره شدند و سلسلۀ مغربی سعدی بر مناطقی از سرزمین کنونی مالی مستولی گشت[۲].
سلاطیّن سلسلۀ سعدی مراکش،( Saadi dynasty) بعد از استحکام حاکمیت خود بر شهرهای مهمّی‌هم‌چون تمبوکتو، جنه(Djenné ) و گائو ، شبکه‌های تجاری این منطقه را نیز در دست گرفتند. با این همه حاکمیت مهاجمان مراکشی بر بخش‌های محدودی از پادشاهی سونگهای نیز ضعیف و توأم با شورش‌های متوالی مدعیان محلی بود و سرانجام چند پادشاهی محلی در سرزمین کنونی مالی بپا خاستند و هریک مدتی بر بخش‌هایی از این قلمرو پادشاهی حکومت کردند. پادشاهی بامبارا یکی از این دولت‌ها بود که مناطقی از مرکز و جنوب مالی را در اختیار داشت و حاکمان آن از سال 1712 تا 1861 میلادی، به مرکزیت سگو، بر این منطقه فرمانروایی کردند و در این سال، بساط این پادشاهی را الحاج عمرتال برچید.
پادشاهی کارتا(.Kingdom of Kaarta ) از دیگر دولت‌های محلی این منطقه بود که از سال 1753 تا 1854 پا برجا بود. این حکومت را که در واقع شاخه‌ای انتزاعی از سلسلۀ بامبارا به‌شمار می‌رفت، الحاج عمرتال درهم شکست.
پادشاهی کنه دوگو( kene dugu ) در اواسط قرن هفدهم در مرزهای کنونی مالی و بورکینافاسو شکل گرفت و در سال 1887 به‌دست ساموری توره فتح شد. حکومت مسینا( Maasina ) نیز بخشی از پادشاهی بامبارا بود که در سال 1818 دولتی جداگانه تشکیل داد و هرچند بعدها با امپراطوری بامبارا و بر ضد الحاج عمرتال متحد شد، اما الحاج عمرتال در سال 1862 آن را ساقط کرد.
پادشاهی توکولور( Toucoul eur Empire ) به رهبری الحاج عمرتال[i] و امپراطوری واسولو(Wassoulou Empire) (1898 تا 1878) به رهبری ساموری توره[ii] از دیگر دولت‌های محلی بودند که بخش‌هایی از مالی امروز را تحت حاکمیت خود داشتند[۳][۴].
نیز نگاه کنید به
تاریخ دوران میانی زیمبابوه؛ تاریخ دوران میانی کانادا؛ تاریخ دوران میانی لبنان؛ تاریخ دوران میانی تونس؛ تاریخ دوران میانی سنگال؛ دوران امپراطوری تاریخ چین؛ دوره تزاری روسیه؛ تاریخ دوران میانی افغانستان؛ تاریخ دوران میانی سودان؛ تاریخ دوران میانی آرژانتین؛ تاریخ دوران میانی اوکراین؛ تاریخ دوران میانی قطر؛ تاریخ دوران میانی فرانسه؛ تاریخ دوران میانی ساحل عاج؛ تاریخ دوران میانی سوریه؛ تاریخ دوران میانی اردن؛ تاریخ دوران میانی اتیوپی؛ تاریخ امارات متحده عربی؛ تاریخ دوران میانی سیرالئون؛ تاریخ دوره میانی سریلانکا؛ تاریخ دوره میانی تاجیکستان؛ تاریخ دوره باستان و میانی بنگلادش؛ تاریخ دوره میانی قزاقستان
پاورقی
[i]. شرح زندگی وی در بخش تاریخ اسلام به‌طور مفصل بررسی شده است.
[ii]. شرح زندگی و مبارزات المامی‌ساموری توره در کتاب «جامعه و فرهنگ گینه» مورد بررسی قرار گرفته است.
کتابشناسی
- ↑ Imperato, P. J. (1986). Historical Dictionary Of Mali. Metuchen Nj - London: Scarecrow Press. 82-86.
- ↑ Hudgens, J., Trillo ,R., Calonnec، N. (2003). The Rough Guide To West Africa. Rough Guides. 196-198
- ↑ Djata, S. A (1997). The Bamana Empire By The Niger: Kingdom, Jidad And Colonization, 1712–1920. 187-189
- ↑ عرب احمدی ، امیر بهرام (1391). جامعه و فرهنگ مالی. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص 34-36.