نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مالی: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''- نظام آموزشی'''
یکی از مهم‌‌ترین نهادهای فرهنگی مالی، آموزش و پرورش است که دولت‌های وقت از بدو استقلال کشور، اهمیّت بسیاری برای آن قائل بودند. این گستره که بسترساز تعلیم و تربیت نسل آینده کشور محسوب می‌شود، طیّ دهه‌های گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغییرات زیادی شده‌است. بر این اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعه آموزش‌های عمومی، به‌تدریج میزان بی‌سوادی را در کشور کاهش دهند و وجهه کشور را که در زمره کشورهای کم بهره از سواد عمومی‌قاره آفریقا به‌شمار می‌رود، بهبود بخشند.
=== [[پیشینه آموزش و پرورش در مالی]] ===
آموزش و پرورش در کشور [[مالی]] تا پیش از ورود استعمار [[فرانسه]] بیشتر حالت سنتی داشت. مسلمانان در کودکی به تحصیل در مدارس سنتی قرآنی پرداخته و با مقدمات علوم اسلامی ‌و قرائت و حفظ قرآن کریم آشنایی می‌یافتند و تنها عده بسیار کمی‌تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه و مراکز اسلامی ‌[[مصر]]، الجزایر و دیگر کشورهای اسلامی ‌شمال آفریقا ادامه می‌دادند.


'''1-10 آموزش و پرورش'''
پس از ورود استعمارگران به این کشور مدارس ابتدایی به سبک جدید فعالیت خود را آغاز نمودند که همانند دیگر کشورهای مسلمان نشین منطقه غرب آفریقا با مخالفت و بایکوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نیز آن بود که بیشتر این مدارس توسط هیئت‌های میسیونری وابسته به کلیساها اداره می‌شدند و مسلمانان از آن بیم داشتند که در صورت ثبت نام فرزندانشان در این مرکز آموزشی معلمان مدارس که اکثراً مبلغان مسیحی بودند آنها را به سوی دین مسیحیت سوق دهند. از این روی در بدو استقلال مالی بیسوادی عموم مردم یکی از مشکلات اصلی کشور بود و کمتر از بیست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند<ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص275-276.</ref>.


یكی از مهم‌‌ترین نهادهای فرهنگی مالی، آموزش و پرورش است كه دولت‌های وقت از بدو استقلال کشور، اهمیّت بسیاری برای آن قائل بودند. این گستره كه بسترساز تعلیم و تربیت نسل آیندۀ كشور محسوب می‌شود، طیّ دهه‌های گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغییرات زیادی شده است. بر این اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعۀ آموزش‌های عمومی، به‌تدریج میزان بی‌سوادی را در كشور كاهش دهند و وجهۀ كشور را كه در زمرۀ كشورهای كم بهره از سواد عمومی قارۀ آفریقا به‌شمار می‌رود، بهبود بخشند.
=== [[ساختار و سیاست های آموزشی مالی]] ===
[[پرونده:مودیبو کیتا.jpg|بندانگشتی|مودیبوکیتا. برگرفته از سایت top war، قابل بازیابی از https://en.topwar.ru/98985-plan-tovarischa-modibo-kak-v-mali-stroili-socializm-i-chem-eto-zakonchilos.html]]
دولت [[مالی]] پس از تشکیل کابینه خود در ابتدای استقلال تدوین استراتژی آموزشی خاصی را در دستور کار خود قرار داد و [[مودیبوکیتا]] که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش کرد با ایجاد تغییرات ساختاری در نظام آموزشی کشور تعداد بیسوادان [[مالی]] را کاهش داده و از طریق فراگیر ساختن آموزش همگانی رایگان نرخ باسوادی عمومی‌را ارتقاء بخشد. در این راستا بتدریج تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه درشهرها و روستاهای مناطق مختلف کشور افزایش یافته و تربیت کادر علمی‌به ویژه معلمان و دبیران باسواد و واجد صلاحیت در رأس برنامه‌های آموزشی دولت قرار گرفت.


'''1-1-10 پیشینۀ آموزش و پرورش'''
این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا [[آلفاعمر کناره]] و تومانی توره نیز ادامه یافت. در این ارتباط طی چند دهه گذشته درصد باسوادان کشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء یافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزایش دهد. در این خصوص از سال 1995 کمیسیون ویژه‌ای در وزارت آموزش و پرورش مالی تشکیل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش امید دارند با کمک سازمان‌های جهانی نظیر یونسکو، یونیسف و سازمان‌های منطقه‌‌ای بتوانند بر مشکلات پیش روی خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراکز و فضاهای آموزشی - فائق آیند<ref>برگرفته از[https://Www.malicountryprofile,libraryofcongressfederalresearchdivision.com www.mali country profile, library of congress federal research division.com]</ref><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص276-277.</ref>.


آموزش و پرورش در كشور [[مالی]] تا پیش از ورود استعمار فرانسه بیشتر حالت سنتی داشت. مسلمانان در كودكی به تحصیل در مدارس سنتی قرآنی پرداخته و با مقدمات علوم اسلامی و قرائت و حفظ قرآن كریم آشنایی می‌یافتند و تنها عده بسیار كمی تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه و مراكز اسلامی [[مصر]] ،  الجزایر و دیگر كشورهای اسلامی شمال آفریقا ادامه می‌دادند.
=== [[نظام آموزشی کشور مالی]] ===
نظام آموزشی کشور مالی هم‌چون دیگر کشورهای فرانکوفون مبتنی بر سیستم آموزش و پرورش کشور فرانسه است. دوره تحصیلی در این کشور دوازده سال است که به سه دوره زیر تقسیم می‌شود:


پس از ورود استعمارگران به این كشور مدارس ابتدایی به سبك جدید فعالیت خود را آغاز نمودند كه همانند دیگر كشورهای مسلمان نشین منطقه غرب آفریقا با مخالفت و بایكوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نیز آن بود كه بیشتر این مدارس توسط هیئت‌های میسیونری وابسته به كلیساها اداره می‌شدند و مسلمانان از آن بیم داشتند كه در صورت ثبت نام فرزندانشان در این مركز آموزشی معلمان مدارس كه اكثراً مبلغان مسیحی بودند آنها را به سوی دین مسیحیت سوق دهند. از این روی در بدو استقلال مالی بیسوادی عموم مردم یكی از مشكلات اصلی كشور بود و كمتر از بیست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند.
- دوره ابتدایی


'''2-1-10 سیاست آموزشی كشور'''
- دوره راهنمایی


دولت مالی پس از تشكیل كابینه خود در ابتدای استقلال تدوین استراتژی آموزشی خاصی را در دستور کار خود قرار داد و مودیبو کیتا که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش كرد با ایجاد تغییرات ساختاری در نظام آموزشی كشور تعداد بیسوادان مالی را كاهش داده و از طریق فراگیر ساختن آموزش همگانی رایگان نرخ باسوادی عمومی را ارتقاء بخشد. در این راستا بتدریج تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه درشهرها و روستاهای مناطق مختلف كشور افزایش یافته و تربیت كادر علمی بویژه معلمان و دبیران با سواد و واجد صلاحیت در رأس برنامه‌های آموزشی دولت قرار گرفت.
- دوره متوسطه (دبیرستان)
==== [[آموزش های ابتدایی مالی]] ====
<nowiki>*</nowiki> دوره ابتدایی در مالی شش سال یا شش گرید (Grade) است. هر سال تحصیلی 9 ماه به‌طول می‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام این دوره شش ساله و موفقیت در امتحان جامع (امتحان پایان دوره ابتدایی) می‌توانند وارد مقطع راهنمایی شوند<ref name=":0">برگرفته از [https://Www.theeducationalsystemofmali.com www.the educational system of mali.com]</ref>.


این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا آلفا عمر کناره و تومانی توره نیز ادامه یافت . در این ارتباط طی چند دهه گذشته درصد باسوادان كشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء یافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزایش دهد. در این خصوص از سال 1995 كمیسیون ویژه‌ای در وزارت آموزش و پرورش مالی تشكیل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش امید دارند با كمك سازمان‌های جهانی نظیر یونسكو، یونیسف و سازمان‌های منطقه‌‌ای بتوانند بر مشكلات پیش روی خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراكز و فضاهای آموزشی - فائق آیند '''(www.mali country profile, library of congress federal research division.com).'''
==== [[آموزش متوسطه در مالی]] ====
<nowiki>*</nowiki> دوره آموزش راهنمایی در این کشور سه سال یا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پایان این دوره، امتحان نهایی موسوم به دی ای اف (D. E. F) برگزار می‌شود و دانش‌آموزانی که این آزمون را با موفقیت سپری کنند، می‌توانند در مقطع متوسطه به تحصیلات خود ادامه دهند. در این مقطع زبان انگلیسی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود<ref name=":1">برگرفته از [https://Www.malihigheducation.com www.malihigheducation.com] </ref>.  


'''3-1-10 آموزش ابتدایی و متوسطه'''
<nowiki>*</nowiki> دوره متوسطه سه سال (گریدهای ده، یازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، دیپلم رسمی‌وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طیّ این دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌های انگلیسی، عربی، آلمانی و روسی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. امتحان سراسری پایان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زیست‌شناسی، ریاضیات، فیزیک، شیمی، علوم انسانی، زبان، ادبیات و... است. دانش‌آموزانی که در این آزمون موفق شوند، می‌توانند وارد دانشگاه شده یا با اخذ بورسیه تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصیلات خود را در دانشگاه‌های خارج کشور ادامه دهند<ref name=":0" />.


نظام آموزشی كشور مالی هم‌چون دیگر كشورهای فرانكوفون مبتنی بر سیستم آموزش و پرورش كشور فرانسه است. دورۀ تحصیلی در این كشور دوازده سال است كه به سه دورۀ زیر تقسیم می‌شود:
دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی می‌توانند پس از پایان دوره راهنمایی، در دوره‌های فنی و حرفه‌ای که 2 تا 4 سال طول می‌کشد، ادامه تحصیل داده و دیپلم دریافت کنند. به دانش‌آموختگان در پایان دوره دو ساله آموزش فنی و حرفه‌ای دیپلم سی ای پی (CAP) و پس از پایان دوره چهار ساله آن دیپلم بی تی (BT) اعطا می‌شود<ref name=":0" /><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص277-278.</ref>.


-  دورۀ ابتدایی
=== [[چالش‌ها و مشکلات نظام آموزشی مالی]] ===
مشکلات فعلی آموزش و پرورش مالی، که از بدو استقلال، با تلاش‌های بسیار گسترده وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:


-  دورۀ راهنمایی
- درصد نسبی ثبت نام‌کنندگان دوره ابتدایی


-  دورۀ متوسطه (دبیرستان)
- کمبود بودجه آموزشی


'''*''' دورۀ ابتدایی در مالی شش سال یا شش گرید[1] است. هر سال تحصیلی 9 ماه به‌طول می‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام این دورۀ شش ساله و موفقیت در امتحان جامع (امتحان پایان دوره ابتدایی) می‌توانند وارد مقطع راهنمایی شوند '''(www.the educational system of mali.com).'''
- کمبود کادر آموزشی


'''*''' دورۀ آموزش راهنمایی در این كشور سه سال یا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پایان این دوره، امتحان نهایی موسوم به دی ای اف[2] برگزار می‌شود و دانش‌آموزانی كه این آزمون را با موفقیت سپری کنند، می‌توانند در مقطع متوسطه به تحصیلات خود ادامه دهند. در این مقطع زبان انگلیسی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود '''(www.mali high education .com).'''
- کمبود فضاهای آموزشی


'''*''' دورۀ متوسطه سه سال (گریدهای ده، یازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، دیپلم رسمی وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طیّ این دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌های انگلیسی، عربی، آلمانی و روسی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. امتحان سراسری پایان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زیست‌شناسی، ریاضیات، فیزیك، شیمی، علوم انسانی، زبان، ادبیات و ... است. دانش‌آموزانی كه در این آزمون موفق شوند، می‌توانند وارد دانشگاه شده یا با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصیلات خود را در دانشگاه‌های خارج كشور ادامه دهند '''(www.the educational system of mali.com))'''
==== درصد نسبی ثبت نام‌کنندگان دوره ابتدایی ====
با وجود تبلیغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام کودکان در مدارس ابتدایی، طیّ چند دهه اخیر، هر ساله بسیاری از والدین این کودکان به‌ویژه در مناطق روستایی، ترجیح می‌دهند به‌جای تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع کوچک خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندکی از هزینه‌های زندگی خود را کاهش دهند.  


دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی می‌توانند پس از پایان دورۀ راهنمایی، در دوره‌های فنی و حرفه‌ای كه 2 تا 4 سال طول می‌کشد، ادامه تحصیل داده و دیپلم دریافت كنند. به دانش‌آموختگان در پایان دورۀ دو سالۀ آموزش فنی و حرفه‌ای دیپلم سی ای پی[3] و پس از پایان دورۀ چهار سالۀ آن دیپلم بی تی[4] اعطا می‌شود '''(www.the educational system of mali.com))'''
دولت امیدوار است تا پایان سال 2015 میلادی تمام خانواده‌های مالیایی را متقاعد کند تا کودکان خود را حداقل تا پایان دوره ابتدایی در مدارس ثبت نام کنند و باسوادی عمومی‌ را افزایش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.


'''4-1-10 چالش‌ها و مشکلات'''
==== کمبود بودجه آموزشی ====
از دیگر مشکلات دولت مالی کمبود بودجه آموزشی است که با تأکید دولت بر لزوم فراگیر شدن آموزش عمومی‌برای تمامی‌شهروندان این کشور، میزان تخصیص بودجه سالانه دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هیچ عنوان نمی‌تواند هزینه‌های این وزارت‌خانه و مراکز تحت پوشش آن را تأمین کند.


مشكلات فعلی آموزش و پرورش مالی، كه از بدو استقلال، با تلاش‌های بسیار گستردۀ وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:
کمک‌های مقطعی سازمان‌‌های جهانی و کشورهای اسلامی، فقط تخفیف‌دهنده این مشکلات است و باوجود وعده‌های مکرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشکلات ناشی از بودجه وزارت آموزش و پرورش، این وزارت‌خانه هر ساله با کسری بودجه عظیمی‌مواجه است که گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واکنش خشمگینانه با اعتراض و شورش می‌شود.


-  درصد نسبی ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدایی
==== کمبود کادر آموزشی ====
کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از دیگر مشکلات وزارت آموزش و پرورش مالی است. دولت طیّ چند سال گذشته، چند دانش‌سرای تربیت معلم را در شهرهای مختلف مالی تأسیس کرده‌است ولی تعداد دانش‌آموختگان این مراکز، برای پوشش مدارس ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و مراکز فنی و حرفه‌ای کافی نبست. از سوی دیگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشیب‌هایی همراه است و گاه با تأخیر چند ماهه پرداخت می‌شود. شمار قابل توجّهی از معلمان مالی نیز در دو دهه گذشته به کشورهای غرب آفریقا، فرانسه و شمال آفریقا مهاجرت نموده‌اند که مشکلات این بخش را تشدید کرده است.


-  كمبود بودجه آموزشی
اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر [[نظام آموزشی کشور مالی]] است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبه خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.


-  كمبود كادر آموزشی
==== کمبود فضاهای آموزشی ====
تنگناهای ناشی از کمبود فضا و امکانات آموزشی نظیر مدارس مقاطع مختلف، مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای، کارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی از دیگر مشکلات بخش آموزش مالی است. در این ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمایت سازمان‌های جهانی و دولت‌های اسلامی ‌مدارس متعددی در شهرها و روستاهای مالی احداث شدند ولی این کشور همچنان از کمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج می‌برد. البته دولت تومانی توره امیدوار بود از طریق دریافت چند وام بلاعوض از سازمان همکاری اسلامی، بانک توسعه اسلامی، بانک عرب و کشورهای ثروتمند حاشیه جنوبی خلیج فارس نظیر عربستان، امارت متحده عربی، قطر، کویت و عمان بتواند تا سال 2020 کمبود فضای آموزشی کشور را به نحو قابل توجهی مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی‌رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد<ref name=":2">آموزش و پرورش در مالی، مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌، شماره سند 2367.</ref><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص279-282.</ref>.


-  كمبود فضاهای آموزشی
=== [[آموزش عالی مالی]] ===
یکی از نهادهای مهم آموزشی کشور مالی که تاکنون به جایگاه واقعی خود دست نیافته بخش آموزش عالی است. آموزش عالی در کشور مالی بر خلاف دیگر کشورهای غرب آفریقا از بدو استقلال این کشور تاکنون از رشد چندانی برخوردار نبوده است و دولت مالی بدلیل مشکلات اقتصادی تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالی خود نشده‌است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – [[دانشگاه باماکو]] و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.


'''درصد نسبی ثبت نام‌كنندگان دورۀ ابتدایی''':
==== [[دانشگاه باماکو]] ====
[[پرونده:دانشگاه باماکو.png|بندانگشتی|دانشگاه باماکو. برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%85%D8%A7%DA%A9%D9%88]]
این دانشگاه زیر نظر وزارت آموزش و پرورش مالی اداره می‌شود و هم اکنون در حدود بیست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصیل‌اند. دانشگاه باماکو فعالیت خود را در سال 1976 آغاز کرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظیم سیاسی در کشور، سقوط دولت موسی ترائوره و روی کار آمدن دولت انتقالی تومانی توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطیل کرد. تعطیلی دانشگاه تا سال 1996 ادامه یافت و پس از آن که شورای دانشگاه تشکیل شد و نظام آموزشی آن تغییراتی کرد، مجدداً فعالیت دانشگاه بر مبنای راهبردهای جدید دولت آغاز گردید. این دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشکده به شرح ذیل است:


با وجود تبلیغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام كودكان در مدارس ابتدایی، طیّ چند دهۀ اخیر، هر ساله بسیاری از والدین این كودكان به‌ویژه در مناطق روستایی، ترجیح می‌دهند به‌جای تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع كوچك خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندكی از هزینه‌های زندگی خود را كاهش دهند.
- دانش‌سرای عالی


دولت امیدوار است تا پایان سال 2015 میلادی تمام خانواده‌های مالیایی را متقاعد کند تا كودكان خود را حداقل تا پایان دورۀ ابتدایی در مدارس ثبت نام کنند و باسوادی عمومی را افزایش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.
- دانش‌سرای ملی علوم اداری


'''كمبود بودجه آموزشی''' :
- دانش‌سرای ملی مهندسی


از دیگر مشكلات دولت مالی کمبود بودجۀ آموزشی است که با تأكید دولت بر لزوم فراگیر شدن آموزش عمومی برای تمامی شهروندان این كشور، میزان تخصیص بودجۀ سالانۀ دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هیچ عنوان نمی‌تواند هزینه‌های این وزارت‌خانه و مراكز تحت پوشش آن را تأمین كند.
- دانش‌سرای پزشکی و داروسازی


كمك‌های مقطعی سازمان‌‌های جهانی و كشورهای اسلامی، فقط تخفیف‌دهندۀ این مشكلات است و باوجود وعده‌های مكرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشكلات ناشی از بودجۀ وزارت آموزش و پرورش، این وزارت‌خانه هر ساله با كسری بودجۀ عظیمی مواجه است كه گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واكنش خشمگینانۀ با اعتراض و شورش می‌شود.
- دانشکده علوم و فناوری


'''كمبود كادر آموزشی''' :
- دانشکده علوم انسانی هنر و زبان‌ها


کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از دیگر مشكلات وزارت آموزش و پرورش مالی است. دولت طیّ چند سال گذشته، چند دانش‌سرای تربیت معلم را در شهرهای مختلف مالی تأسیس كرده است ولی تعداد دانش‌آموختگان این مراكز، برای پوشش مدارس ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و مراكز فنی و حرفه‌ای كافی نبست. از سوی دیگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشیب‌هایی همراه است و گاه با تأخیر چند ماهه پرداخت می‌شود. شمار قابل توجّهی از معلمان مالی نیز در دو دهۀ گذشته به كشورهای غرب آفریقا، فرانسه و شمال آفریقا مهاجرت نموده‌اند كه مشكلات این بخش را تشدید كرده است.
- دانشکده حقوق و اقتصاد


اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر [[نظام آموزشی کشور مالی]] است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبۀ خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.
- دانشکده پزشکی، داروسازی و دندان‌پزشکی


'''کمبود فضاهای آموزشی:'''
اکثر رشته‌های دانشگاه باماکو در مقطع کارشناسی ارائه می‌شود و دانشجویانی که این دوره را به پایان برسانند، معمولاً یا در مراکز دولتی و خصوصی مشغول به کار می‌شوند و یا با گرفتن بورسیه تحصیلی دولتی، تحصیلات خود را در کشورهای دیگر ادامه می‌دهند<ref name=":3">برگرفته از [https://Www.universityofbamako.org www.universityofbamako.org]</ref>.


تنگناهای ناشی از كمبود فضا و امكانات آموزشی نظیر مدارس مقاطع مختلف، مراكز آموزش فنی و حرفه‌ای، كارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی از دیگر مشكلات بخش آموزش مالی است. در این ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمایت سازمان‌های جهانی و دولت‌های اسلامی مدارس متعددی در شهرها و روستاهای مالی احداث شدند ولی این كشور همچنان از كمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج می‌برد. البته دولت تومانی توره امیدوار بود  از طریق دریافت چند وام بلاعوض از سازمان همكاری اسلامی، بانك توسعه اسلامی، بانك عرب و كشورهای ثروتمند حاشیه جنوبی خلیج فارس نظیر عربستان، امارت متحده عربی، قطر، كویت و عمان بتواند تا سال 2020 كمبود فضای آموزشی كشور را بنحو قابل توجهی مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد ('''مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌،شماره سند 2367)'''.  
نظام آموزشی دانشگاه در مقطع کارشناسی دربرگیرنده دو دوره است: دوره اول به دو سال تقسیم می‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول (DEUGI 1) و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم (DEUGI 2) می‌نامند. دوره دوم، پایان دوره کارشناسی و یک سال است که به دوره لیسانس (Licence) شهرت دارد. دانشجویان پس از گذراندن این دوره‌ها، مدرک کارشناسی دریافت می‌کنند. مدت زمان دوره فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.


علی‌رغم فقر در مالی و با وجود مشکلات فراوان ناشی از کسر بودجه سالیانه، این کشور اهمّیت زیادی برای آموزش عالی قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شورای دانشگاه، برای دانشجویان ممتاز و یا بی‌بضاعت بر پایه نمرات آنها، کمک هزینه‌هایی را در نظر می‌گیرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول برای ورود به مقاطع بالاتر، کمک هزینه تحصیلی دانشجویان قطع می‌شود.


'''2-10 آموزش عالی'''
طی چند سال گذشته و با رشد آگاهی عمومی‌مردم این کشور تعداد دانش آموزان داوطلب برای ورود به دانشگاه کشور به نحو قابل توجهی افزایش یافته‌است به گونه‌ای که از سال 2000 هر سال نزدیک به 5 هزار نفر وارد این دانشگاه می‌شوند که این وضعیت در رشته‌های پزشکی و مهندسی از شدت بیشتری برخوردار است<ref name=":2" />.


یكی از نهادهای مهم آموزشی كشور مالی كه تاكنون به جایگاه واقعی خود دست نیافته بخش آموزش عالی است. آموزش عالی در كشور مالی بر خلاف دیگر كشورهای غرب آفریقا از بدو استقلال این كشور تاكنون از رشد چندانی برخوردار نبوده است  و دولت مالی بدلیل مشكلات اقتصادی تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالی خود نشده است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – [[دانشگاه باماکو]] و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.
این امر و عدم آمادگی امکانات و فضای آموزشی موجود مشکلاتی را از نظر پذیرش دانشجویان به‌وجود آورده و دولت در خصوص اعطای بورسیه تحصیلی و کمک هزینه نیز محدودیت‌هایی را برای دانشجویان در نظر گرفته‌است. با این حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشکده‌های جدید این این مشکلات را کاهش داده و وضعیت تحصیلی دانشگاه را بهبود بخشند. کمبود اساتید با تجربه و دارای سطح بالای معلومات از دیگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طریق اعزام برخی از دانشجویان به کشورهای اروپایی در آینده‌ای نه چندان دور این مشکل را نیز مرتفع سازد<sup>[i]</sup>.


1-2-10 '''دانشگاه باماکو'''
با وجود این مشکلات و اغتشاشاتی که گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوی سیاسی پدید می‌آید، [[دانشگاه باماکو]] به‌لحاظ علمی‌ وضعیت قابل قبولی دارد و مدرک تحصیلی آن به‌دلیل عضویت در اتّحادیه دانشگاه‌های فرانسه زبان آفریقا، مورد تأیید دانشگاه‌های اروپایی و کشورهای فرانسه زبان است. دانشجویانی که با هزینه دولت و یا بورسیه مؤسسات خصوصی درصدد ادامه تحصیل در دانشگاه‌های اروپا و آمریکای شمالی هستند، باید در آزمون علمی‌خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در این دانشگاه‌ها، منوط به قبولی در این آزمون است<ref name=":3" />.


این دانشگاه زیر نظر وزارت آموزش و پرورش مالی اداره می‌شود و هم اکنون در حدود بیست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصیل‌اند. دانشگاه باماکو فعالیت خود را در سال 1976 آغاز كرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظیم سیاسی در كشور، سقوط دولت موسی ترائوره و روی كار آمدن دولت انتقالی تومانی توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطیل كرد. تعطیلی دانشگاه تا سال 1996 ادامه یافت و پس از آن كه شورای دانشگاه تشكیل شد و نظام آموزشی آن تغییراتی کرد، مجدداً فعالیت دانشگاه بر مبنای راهبردهای جدید دولت آغاز گردید. این دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشكده به شرح ذیل است:
خاطر نشان می‌سازد از اوایل سال 2000 میلادی اقداماتی برای آغاز به کار مؤسسات آموزش عالی خصوصی نیز آغاز شده که این امر بیشتر ناشی از افزایش شمار علاقمندان به تحصیل در مقطع آموزش عالی بوده‌است. در این ارتباط دانشگاه کبک کانادا از سال 2000 شعبه‌ای در باماکو تأسیس کرده و تعداد کمی‌ از دانشجویان مالیایی در مقطع کارشناسی ارشد در این دانشگاه مشغول به تحصیل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند (Centre Universitaire Mande) نیز طیّ قراردادی با دانشگاه مالی، هر سال تعدادی از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. با این‌همه اندیشمندان مالیایی معتقدند این اقدامات نمی‌تواند نیاز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامه تحصیل در مقاطع آموزش عالی را برطرف کند و دولت باید با کمک کشورهای غربی و سازمان‌های جهانی، رأساً به تأسیس مراکز آموزش عالی دولتی و خصوصی اقدام نماید و شمار دانشجویان این کشور را افزایش دهد<ref name=":1" />.


-       دانش‌سرای عالی
لازم به‌ذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.


-  دانش‌سرای ملی علوم اداری
==== [[دانشگاه اسلامی‌ سانکوره|دانشگاه اسلامی ‌سانکوره]] ====
[[پرونده:دانشگاه اسلامی سانکوره.jpg|بندانگشتی|دانشگاه اسلامی ‌سانکوره (2020). برگرفته از سایت daily trust، قابل بازیابی از https://dailytrust.com/the-university-of-sankore-timbuktu/]]
یکی از شاخص‌‌ترین جلوه‌های میراث فرهنگی کشور مالی، که بخشی از هویت اسلامی ‌دیرینه این سرزمین را در خود جای داده، [[دانشگاه اسلامی‌ سانکوره|دانشگاه اسلامی ‌سانکوره]] است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پیش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامی‌از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی این کشور، هنوز از آن با افتخار و غرور یاد کرده و نقش آن را در توسعه دین اسلام در غرب آفریقا، بسیار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.


-  دانش‌سرای ملی مهندسی
این دانشگاه اسلامی ‌که در شهر [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضی عقیب بن محمدبن عمر تأسیس شد و در حقیقت متشکل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانکوره"، " مسجد سید یحیی" و "جن گاریبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می‌شد.در واقع این دانشگاه حوزه علمیه بزرگی بشمار می‌‌رفت که در قرون میانه اسلامی ‌بویژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم میلادی به اوج خود رسید و طلاب زیادی از کشورهای مختلف آفریقایی بویژه غرب آفریقا در آن تحصیل می‌کردند. سبک آموزشی این دانشگاه با دانشگاه‌های معاصر آن در کشورهای اروپایی کاملاً متفاوت بود به گونه ای که طلاب پس از ثبت نام در این مرکز آموزشی با شور و اشتیاق خاصی به مطالعه علوم اسلامی ‌می‌پرداختند. دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوکتو اقامت گزیده و به تحصیل علوم اسلامی ‌می‌پرداختند. برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانکوره در برگیرنده سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود<ref>برگرفته از [https://Www.muslimheritage.com/topics www.muslimheritage.com/topics]</ref>.


-  دانش‌سرای پزشكی و داروسازی
برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانکوره دارای سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود. مرحله مقدماتی شامل کلیات علوم اسلامی، سوادآموزی و حفظ متون بود که در سطح پایین تدریس می‌شد و اساتید این مقطع، وظیفه داشتند طلاب را به لحاظ فکری برای ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در این مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمره برنامه‌های دروس اصلی بود و طلبه‌‌ها پس از آشنایی با علوم قرآنی، با مفاهیم اولیه علوم مختلف اسلامی ‌آشنا می‌شدند<sup>[ii]</sup>. کلاس‌های دوره مقدماتی معمولاً صبح زود آغاز ‌می‌شد و تا غروب ادامه می‌یافت. شیوه تدریس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتید در پایان هر کلاس، به پرسش‌های طلبه‌ها پاسخ می‌دادند.کلاس‌ها ظهر تعطیل و نماز جماعت به امامت اساتید و یا شیوخ مساجد سه گانه برگزار می‌شد. این دوره پس از یک سال و چند ماه با برگزاری امتحان قرائت قرآن به پایان می‌رسید و طلابی که در این آزمون موفق می‌شدند، با توصیه اساتید، می‌توانستند در مقطع بعدی، تحصیلات خود را ادامه دهند.


-  دانشكدۀ علوم و فناوری
در مرحله بعدی یا مقطع ثانوی که معمولاً یک سال به‌طول می‌انجامید، دروس اسلامی ‌منطق، فلسفه، تاریخ اسلام و قرآن به طلاب تدریس می‌شد. شیوه تدریس در این مقطع، کماکان به‌صورت طرح موضوعات و ارائه دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجویان بود. در پایان این مقطع، امتحانات دانشجویان برگزار و به دانشجویان ممتاز گواهی پایان دوره اعطا می‌شد<ref>احمدی، سيروس (1384). فرهنگ و تمدن کشور [[مالی]]. مشهد: [http://www.astanprint.com/ مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس]، ص228.
</ref>.


-  دانشكدۀ علوم انسانی هنر و زبان‌ها
تحصیل در مقطع عالی دانشگاه سانکوره اهمّیت زیادی داشت و معمولاً معدودی از طلاب می‌توانستند در این مرحله، که دروس تخصصی ارائه می‌شد، تحصیلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعه یکی از رشته‌های علوم اسلامی ‌الهیات، تفسیر قرآن، حدیث، حقوق، صرف و نحو، بیان، منطق، فلسفه، تاریخ و علوم باطنی می‌پرداختند. در پایان این مقطع، دانشجویان با موفقیت در آزمون‌ها، طیّ مراسمی‌ موسوم به عمامه‌گذاری، به افتخار استادی نائل می‌شدند<sup>[iii]</sup>. در هریک از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشکده‌های امروز، اداره می‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترین دانشمندان این سرزمین و برخی از آنها در کشورهای اسلامی ‌خاورمیانه و شمال آفریقا تحصیل کرده بودند. مدرسان برای تدریس در دانشگاه حقوقی دریافت نمی‌کردند و برنامه درسی مدونی نداشتند و عامل اصلی حضور آنها در این مرکز آموزشی، علاقه به نشر و توسعه علوم و معارف اسلامی ‌بود. در بین این اساتید، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوری نظیر استاد احمد بابا و برادران بامایوثو بودند. رئیس دانشگاه سانکوره، امامت مسجد سانکوره و مقام قاضی اعظم شهر [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] را نیز بر عهده داشت. در مجاورت این دانشگاه، کتابخانه‌ بزرگی مملو از کتاب‌های دست‌نویس به زبان‌های عربی و آفریقایی وجود داشت که دانشجویان و مدرسان با مطالعه آنها بر دانش خود می‌افزودند<ref>برگرفته از [https://Www.muslimheritage.com www.muslim heritage.com]</ref>.


-  دانشكدۀ حقوق و اقتصاد
این دانشگاه در قرون میانه اسلامی ‌نقش مهمّی در توسعه معارف اسلامی ‌قاره آفریقا داشت و بسیاری از دانش‌آموختگان این مرکز، در کشورهای مختلف آفریقایی در مقام امام، قاضی، خطیب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفی شدند. دانشگاه سانکوره و کتابخانه آن در سال 1591 و با حمله قبایلی از مراکش نابود شد. خرابه‌های این دانشگاه که امروزه در اطراف مسجد سانکوره به چشم می‌آید، از عظمت و شکوه دین اسلام در [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] و دیگر مناطق کشور مالی در قرون میانه اسلامی ‌حکایت دارد<sup>[iv]</sup>.


-  دانشكدۀ پزشكی، داروسازی و دندان‌پزشكی
اگرچه امروزه هیچ اثری از دانشگاه سانکوره بر جای نمانده است اما یکی از مهم‌ترین عناوین افتخاری که معمولاً دولت مالی به شخصت‌های برجسته علمی‌و فرهنگی دیگر کشورها اعطا می‌کند، دکترای افتخاری دانشگاه سانکوره است<ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص282-289.</ref>.


اكثر رشته‌های دانشگاه باماکو در مقطع كارشناسی ارائه می‌شود و دانشجویانی كه این دوره را به پایان برسانند، معمولاً یا در مراكز دولتی و خصوصی مشغول به كار می‌شوند و یا با گرفتن بورسیۀ تحصیلی دولتی، تحصیلات خود را در كشورهای دیگر ادامه می‌دهند '''(www.university''' '''of''' bamako.org)
=== [[مراکز پژوهشی مالی]] ===
مهم‌ترین مراکز پژوهشی وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمره انستیتوهای دانشگاه مالی عبارتند از:


نظام آموزشی دانشگاه در مقطع كارشناسی دربرگیرنده دو دوره است :دورۀ اول به دو سال تقسیم می‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول[5] و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم[6] می‌نامند. دورۀ دوم، پایان دورۀ کارشناسی و یک سال است که به دورۀ لیسانس[7] شهرت دارد. دانشجویان پس از گذراندن این دوره‌ها، مدرک كارشناسی دریافت می‌کنند. مدت زمان دورۀ فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.
- انستیتو تحقیقات کاربردی و علوم بنیادی


علی‌رغم فقر در مالی و با وجود مشكلات فراوان ناشی از كسر بودجۀ سالیانه، این كشور اهمّیت زیادی برای آموزش عالی قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شورای دانشگاه، برای دانشجویان ممتاز و یا بی‌بضاعت بر پایۀ نمرات آنها، كمك هزینه‌هایی را در نظر می‌گیرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول برای ورود به مقاطع بالاتر، كمك هزینۀ تحصیلی دانشجویان قطع می‌شود.
- انستیتو فناوری


طی چند سال گذشته و با رشد آگاهی عمومی مردم این كشور تعداد دانش آموزان داوطلب برای ورود به دانشگاه كشور به نحو قابل توجهی افزایش یافته است به گونه‌ای كه از سال 2000 هر سال نزدیك به 5 هزار نفر وارد این دانشگاه می‌شوند كه این وضعیت در رشته‌های پزشكی و مهندسی از شدت بیشتری برخوردار است. ('''مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات''' '''اسلامی‌، شماره سند 2367''').
- انستیتو مدیریت


این امر و عدم آمادگی امكانات و فضای آموزشی موجود مشكلاتی را از نظر پذیرش دانشجویان بوجود آورده و دولت در خصوص اعطای بورسیه تحصیلی و كمك هزینه نیز محدودیت‌هایی را برای دانشجویان در نظر گرفته است. با این حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشكده‌های جدید این این مشكلات را كاهش داده و وضعیت تحصیلی دانشگاه را بهبود بخشند. كمبود اساتید با تجربه و دارای سطح بالای معلومات از دیگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طریق اعزام برخی از دانشجویان به كشورهای اروپایی در آینده‌ای نه چندان دور این مشكل را نیز مرتفع سازد.[8]
- انستیتو پلی‌تکنیک روستایی


با وجود این مشكلات و اغتشاشاتی كه گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوی سیاسی پدید می‌آید، دانشگاه باماکو به‌لحاظ علمی وضعیت قابل قبولی دارد و مدرك تحصیلی آن به‌دلیل عضویت در اتّحادیۀ دانشگاه‌های فرانسه زبان آفریقا، مورد تأیید دانشگاه‌های اروپایی و كشورهای فرانسه زبان است. دانشجویانی كه با هزینۀ دولت و یا بورسیۀ مؤسسات خصوصی درصدد ادامۀ تحصیل در دانشگاه‌های اروپا وآمریكای شمالی هستند، باید در آزمون علمی خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در این دانشگاه‌ها، منوط به قبولی در این آزمون است '''(www.university of bamako.org).'''
- مرکز آموزش مخابرات<ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%D9%85%D8%A7%D9%84%DB%8C مالی]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص289.</ref>


خاطر نشان می‌سازد از اوایل سال 2000 میلادی اقداماتی برای آغاز به كار مؤسسات آموزش عالی خصوصی نیز آغاز شده كه این امر بیشتر ناشی از افزایش شمار علاقمندان به تحصیل در مقطع آموزش عالی بوده است. در این ارتباط دانشگاه كبك كانادا از سال 2000 شعبه‌ای در باماكو تأسیس كرده و تعداد كمی از دانشجویان مالیایی در مقطع كارشناسی ارشد در این دانشگاه مشغول به تحصیل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند[9] نیز طیّ قراردادی با دانشگاه مالی، هر سال تعدادی از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. با این‌همه اندیشمندان مالیایی معتقدند این اقدامات نمی‌تواند نیاز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامۀ تحصیل در مقاطع آموزش عالی را برطرف کند و دولت باید با كمك كشورهای غربی و سازمان‌های جهانی، رأساً به تأسیس مراكز آموزش عالی دولتی و خصوصی اقدام نماید و شمار دانشجویان این كشور را افزایش دهد '''(www.mali high education .com).'''
=== [[كتابخانه‌های دانشگاهی در مالی]] ===
بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانه دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود<ref name=":3" /><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص289-290.</ref>.


لازم بذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.  
=== [[بودجه تحقيقاتی دانشگاه‌ها در مالی]] ===
اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دوره ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمره کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجه پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجه پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهنده جایگاه نازل پژوهش در این کشور است<ref name=":3" /><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص290.</ref>.


'''2-2-10 دانشگاه اسلامی‌سانکوره'''
=== [[تعداد دانشجويان مالیایی در خارج از كشور]] ===
با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامه تحصیل در رشته‌های مورد علاقه خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیه دولت و یا اخذ بورسیه اتّحادیه اروپا، چین، سازمان همکاری اسلامی ‌‌و کشورهای اسلامی ‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی ‌تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد<ref>باماكو، سگو، تمبوكتو (1387). مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده.


یكی از شاخص‌‌ترین جلوه‌های میراث فرهنگی كشور مالی، كه بخشی از هویت اسلامی دیرینۀ این سرزمین را در خود جای داده، دانشگاه اسلامی سانكوره است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پیش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامی از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی این كشور، هنوز از آن با افتخار و غرور یاد کرده و نقش آن را در توسعۀ دین اسلام در غرب آفریقا، بسیار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.
</ref><ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص290-291.</ref>.  


این دانشگاه اسلامی كه در شهر تمبوكتو امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضی عقیب بن محمدبن عمر تأسیس شد و در حقیقت متشكل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانكوره" ، " مسجد سید یحیی" و "جن گاریبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می شد.در واقع این دانشگاه حوزه علمیه بزرگی بشمار می‌‌رفت كه در قرون میانه اسلامی بویژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم میلادی به اوج خود رسید و طلاب زیادی از كشورهای مختلف آفریقایی بویژه غرب آفریقا در آن تحصیل می کردند . سبك آموزشی این دانشگاه با دانشگاه‌های معاصر آن در كشورهای اروپایی كاملاً متفاوت بود به گونه ای كه طلاب پس از ثبت نام در این مركز آموزشی با شور و اشتیاق خاصی به مطالعه علوم اسلامی می‌پرداختند . دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوكتو اقامت گزیده و به تحصیل علوم اسلامی می‌پرداختند. برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانكوره در برگیرنده سه مقطع مقدماتی ، ثانوی و عالی بود. '''(www.muslimheritage.com/topics).'''
=== [[تعداد دانشجويان خارجی در كشور مالی]] ===
با توجه به سطح نازل آموزشی [[دانشگاه باماکو]] - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی، نیجریه، [[ساحل عاج]] و کنیا – تقریبا می‌توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می‌کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه، بلژیک، سوئیس، [[ایالات متحده]] [[آمریکا]] و [[کانادا]] که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می‌کنند در قالب موافقت نامه علمی‌ بین دانشگاه خود و [[دانشگاه باماکو]] طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می‌دهند<ref name=":3" />.


برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانكوره دارای سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود. مرحلۀ مقدماتی شامل كلیات علوم اسلامی، سوادآموزی و حفظ متون بود كه در سطح پایین تدریس می‌شد و اساتید این مقطع، وظیفه داشتند طلاب را به لحاظ فكری برای ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در این مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمرۀ برنامه‌های دروس اصلی بود و طلبه‌‌ها پس از آشنایی با علوم قرآنی، با مفاهیم اولیۀ علوم مختلف اسلامی آشنا می‌شدند.[10] كلاس‌های دورۀ مقدماتی معمولاً صبح زود آغاز ‌می‌شد و تا غروب ادامه می‌یافت. شیوۀ تدریس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتید در پایان هر كلاس، به پرسش‌های طلبه‌ها پاسخ می‌دادند.كلاس‌ها ظهر تعطیل  و نماز جماعت به امامت اساتید و یا شیوخ مساجد سه گانه برگزار می‌شد. این دوره پس از یك سال و چند ماه با برگزاری امتحان قرائت قرآن به پایان می‌رسید و طلابی كه در این آزمون موفق می‌شدند،  با توصیۀ اساتید، می‌توانستند در مقطع بعدی، تحصیلات خود را ادامه دهند.  
=== کشورهای‌ مقصد دانشجویان ===
کشورهای فرانسه، [[چین]]، [[روسیه]] و نیجریه مقصد اصلی دانشجویان مالیایی اند که با اخذ بورسیه تحصیلی دولت مالی یا کشورهای خارجی، در دانشگاه‌های این چهار کشور تحصیلات خود را در مقاطع تکمیلی ادامه می‌دهند<ref>عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ [[مالی]]. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی]، ص291.</ref>.


در مرحلۀ بعدی یا مقطع ثانوی كه معمولاً یك سال به‌طول می‌انجامید، دروس اسلامی منطق، فلسفه، تاریخ اسلام و قرآن به طلاب تدریس می‌شد. شیوۀ تدریس در این مقطع، كماكان به‌صورت طرح موضوعات و ارائۀ دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجویان بود. در پایان این مقطع، امتحانات دانشجویان برگزار و به دانشجویان ممتاز گواهی پایان دوره اعطا می‌شد '''(احمدی: 228)'''.
== نیز نگاه کنید به ==
[[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری آرژانتین]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اسپانیا]]؛[[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری افغانستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اوکراین]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تایلند]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تونس]]؛ [[نظام آموزش و پرورش در چین معاصر]]؛ [[نظام آموزش و پرورش در چین باستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سنگال]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ژاپن]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کوبا]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری زیمبابوه]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قطر]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مصر]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری لبنان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری روسیه]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ساحل عاج]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سیرالئون]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کانادا]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سودان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری گرجستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تاجیکستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری بنگلادش]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قزاقستان]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سریلانکا]]؛ [[نظام آموزش، تحقیقات و فناوری فرانسه]]


تحصیل در مقطع عالی دانشگاه سانکوره اهمّیت زیادی داشت و معمولاً معدودی از طلاب می‌توانستند در این مرحله، كه دروس تخصصی ارائه می‌شد، تحصیلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعۀ یكی از رشته‌های علوم اسلامی الهیات، تفسیر قرآن، حدیث، حقوق، صرف و نحو، بیان، منطق، فلسفه، تاریخ و علوم باطنی می‌پرداختند. در پایان این مقطع، دانشجویان با موفقیت در آزمون‌ها، طیّ مراسمی موسوم به عمامه‌گذاری، به افتخار استادی نائل می‌شدند[11]. در هریك از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشكده‌های امروز، اداره می‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترین دانشمندان این سرزمین و برخی از آنها در كشورهای اسلامی خاورمیانه و شمال آفریقا تحصیل كرده بودند. مدرسان برای تدریس در دانشگاه حقوقی دریافت نمی‌كردند و برنامۀ درسی مدونی نداشتند و عامل اصلی حضور آنها در این مركز آموزشی، علاقه به نشر و توسعۀ علوم و معارف اسلامی بود. در بین این اساتید، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوری نظیر استاد احمد بابا و برادران بامایوثو بودند. رئیس دانشگاه سانكوره، امامت مسجد سانكوره و مقام قاضی اعظم شهر تمبوكتو را نیز بر عهده داشت. در مجاورت این دانشگاه، كتابخانۀ‌ بزرگی مملو از كتاب‌های دست‌نویس به زبان‌های عربی و آفریقایی وجود داشت كه دانشجویان و مدرسان با مطالعۀ آنها بر دانش خود می‌افزودند '''(www.muslim heritage.com).'''
== پاورقی ==
<small>[i] - وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌‌مالی در اواخر سال 2011 میلادی اعلام کرد دانشگاه باماکو در آینده‌ای بسیار نزدیک به چهار دانشگاه مستقل تقسیم می‌شود. مقامات دولتی معتقدند تقسیم دانشگاه باماکو به چهار دانشگاه مستقل موجب ارتقای علمی‌‌این دانشگاه خواهد شد. این دانشگاه‌ها عبارتنداز:</small>


این دانشگاه در قرون میانۀ اسلامی نقش مهمّی در توسعۀ معارف اسلامی قارة آفریقا داشت و بسیاری از دانش‌آموختگان این مركز، در كشورهای مختلف آفریقایی در مقام امام، قاضی، خطیب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفی شدند. دانشگاه سانكوره و كتابخانۀ آن در سال 1591 و با حملۀ قبایلی از مراكش نابود شد. خرابه‌های این دانشگاه كه امروزه در اطراف مسجد سانكوره به چشم می‌آید، از عظمت و شكوه دین اسلام در تمبوكتو و دیگر مناطق كشور مالی در قرون میانۀ اسلامی حكایت دارد.[12]
<small>- دانشگاه علوم و تکنولوژی</small>


اگرچه امروزه هیچ اثری از دانشگاه سانكوره بر جای نمانده است اما یكی از مهم‌ترین عناوین افتخاری كه معمولاً دولت مالی به شخصت‌های برجستۀ علمی و فرهنگی دیگر كشورها اعطا می‌کند، دكترای افتخاری دانشگاه سانكوره است.
<small>- دانشگاه علوم انسانی</small>


'''3-2-10 مراكز پژوهشی'''
<small>- دانشگاه علوم اجتماعی و کاربردی</small>


مهم‌ترین مراكز پژوهشی وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمرۀ انستیتوهای دانشگاه مالی عبارتند از:
<small>- دانشگاه حقوق و علوم سیاسی</small>


-    انستیتو تحقیقات كاربردی و علوم بنیادی
<small>[ii] - حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربی برای کلیه دانشجویان الزامی‌ بود.</small>


-    انستیتو فناوری
<small>[iii] - اخذ مقطع عالی دانشگاه سانکوره که معادل Ph.d امروزین بود ده سال به طول می‌انجامید. دانش‌آموختگان این مقطع در مراسم فارغ‌التحصیلی عمامه‌ای منقوش به کلمه «الله» بر سر می‌گذاشتند که سمبلی از نور الهی، عقل، دانش و مکارم اخلاقی بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصیتی عالی و متعهد به ارزش‌ها و تعالیم اسلامی ‌را از خود به نمایش بگذارند.<ref>برگرفته از https://www.sankore.com</ref></small>


-    انستیتو مدیریت
<small>[iv] - گفته می‌شود دانشگاه‌های مشهور کنونی اروپا در ابتدا از نظر آزادی فکری متأثر از دانشگاه‌های سانکوره و کوردوبا بوده‌اند.</small>


-    انستیتو پلی‌تكنیك روستایی
== کتابشناسی ==
 
<references />
-    مركز آموزش مخابرات
[[رده:آموزش، علم، فناوری و اندیشه ورزی]]
 
 
'''4-2-10 كتابخانه‌ها و مراكز اسناد دانشگاهی'''
 
بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانۀ دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود '''(www.university of bamako.org).'''
 
'''5-2-10 بودجۀ تحقیقاتی دانشگاه‌ها'''
 
اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دورۀ ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمرۀ کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجۀ پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجۀ پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهندۀ جایگاه نازل پژوهش در این کشور است '''(www.university of bamako.org)'''.
 
'''6-2-10 تعداد دانشجویان در خارج از كشور'''
 
با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامۀ تحصیل در رشته‌های مورد علاقۀ خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیۀ دولت و یا اخذ بورسیۀ اتّحادیه اروپا، چین، سازمان '''همكاری''' اسلامی ‌و کشورهای اسلامی‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد '''(مطالعات میدانی نویسنده، 1387)'''.
 
'''7-2-10 تعداد دانشجویان خارجی در كشور'''
 
با توجه به سطح نازل آموزشی دانشگاه باماکو - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی ، نیجریه ، [[ساحل عاج]] و کنیا – تقریبا می توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه ، بلژیک ، سوئیس ، [[ایالات متحده]] [[آمریکا]] و [[کانادا]] که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می کنند در قالب موافقتنامه علمی بین دانشگاه خود و دانشگاه باماکو طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می دهند '''(www.university of bamako.org)'''
 
'''8-2-10 كشورهای‌ مقصد دانشجویان'''
 
کشورهای فرانسه، چین، [[روسیه]] و نیجریه مقصد اصلی دانشجویان مالیایی اند که با اخذ بورسیۀ تحصیلی دولت مالی یا کشورهای خارجی، در دانشگاه‌های این چهار کشور تحصیلات خود را در مقاطع تکمیلی  ادامه می‌دهند.
----Grade -[1]
 
D. E. F -[2]
 
CAP -[3]
 
BT -[4]
 
DEUGI 1-[5]
 
DEUGI 2 -[6]
 
Licence -[7]
 
[8] وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی ‌مالی در اواخر سال 2011 میلادی اعلام کرد دانشگاه باماکو در آینده‌ای بسیار نزدیک به چهار دانشگاه مستقل تقسیم می‌شود. مقامات دولتی معتقدند تقسیم دانشگاه باماکو به چهار دانشگاه مستقل موجب ارتقای علمی ‌این دانشگاه خواهد شد. این دانشگاه‌ها عبارتنداز:  
 
- دانشگاه علوم و تکنولوژی
 
- دانشگاه علوم انسانی
 
- دانشگاه علوم اجتماعی و کاربردی
 
'''-''' دانشگاه حقوق و علوم سیاسی
 
 
Centre Universitaire Mande -[9]  
 
[10]. حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربی برای كلیه دانشجویان الزامی بود.
 
[11]. اخذ مقطع عالی دانشگاه سانكوره كه معادل Ph .d امروزین بود ده سال بطول می انجامید. دانش‌آموختگان این مقطع در مراسم فارغ‌التحصیلی عمامه‌ای منقوش به كلمه «الله» بر سر می‌گذاشتند كه سمبلی از نور الهی، عقل، دانش و مكارم اخلاقی بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصیتی عالی و متعهد به ارزش‌ها و تعالیم اسلامی را از خود به نمایش بگذارند.  www.sankore.com
 
[12].گفته می‌شود دانشگاه‌های مشهور كنونی اروپا در ابتدا از نظر آزادی فكری متأثر از دانشگاه‌های سانكوره و كوردوبا بوده‌اند.

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۴ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۹:۵۸

یکی از مهم‌‌ترین نهادهای فرهنگی مالی، آموزش و پرورش است که دولت‌های وقت از بدو استقلال کشور، اهمیّت بسیاری برای آن قائل بودند. این گستره که بسترساز تعلیم و تربیت نسل آینده کشور محسوب می‌شود، طیّ دهه‌های گذشته و در جهت رشد و گسترش، دستخوش تغییرات زیادی شده‌است. بر این اساس، دولت‌های وقت تاکنون تلاش کرده‌اند با توسعه آموزش‌های عمومی، به‌تدریج میزان بی‌سوادی را در کشور کاهش دهند و وجهه کشور را که در زمره کشورهای کم بهره از سواد عمومی‌قاره آفریقا به‌شمار می‌رود، بهبود بخشند.

پیشینه آموزش و پرورش در مالی

آموزش و پرورش در کشور مالی تا پیش از ورود استعمار فرانسه بیشتر حالت سنتی داشت. مسلمانان در کودکی به تحصیل در مدارس سنتی قرآنی پرداخته و با مقدمات علوم اسلامی ‌و قرائت و حفظ قرآن کریم آشنایی می‌یافتند و تنها عده بسیار کمی‌تحصیلات خود را در حوزه‌های علمیه و مراکز اسلامی ‌مصر، الجزایر و دیگر کشورهای اسلامی ‌شمال آفریقا ادامه می‌دادند.

پس از ورود استعمارگران به این کشور مدارس ابتدایی به سبک جدید فعالیت خود را آغاز نمودند که همانند دیگر کشورهای مسلمان نشین منطقه غرب آفریقا با مخالفت و بایکوت مسلمانان مواجه شدند. علت امر نیز آن بود که بیشتر این مدارس توسط هیئت‌های میسیونری وابسته به کلیساها اداره می‌شدند و مسلمانان از آن بیم داشتند که در صورت ثبت نام فرزندانشان در این مرکز آموزشی معلمان مدارس که اکثراً مبلغان مسیحی بودند آنها را به سوی دین مسیحیت سوق دهند. از این روی در بدو استقلال مالی بیسوادی عموم مردم یکی از مشکلات اصلی کشور بود و کمتر از بیست درصد مردم از نعمت خواندن و نوشتن برخوردار بودند[۱].

ساختار و سیاست های آموزشی مالی

مودیبوکیتا. برگرفته از سایت top war، قابل بازیابی از https://en.topwar.ru/98985-plan-tovarischa-modibo-kak-v-mali-stroili-socializm-i-chem-eto-zakonchilos.html

دولت مالی پس از تشکیل کابینه خود در ابتدای استقلال تدوین استراتژی آموزشی خاصی را در دستور کار خود قرار داد و مودیبوکیتا که خود از سابقه تدریس در مدارس مالی برخوردار بود شخصا تلاش کرد با ایجاد تغییرات ساختاری در نظام آموزشی کشور تعداد بیسوادان مالی را کاهش داده و از طریق فراگیر ساختن آموزش همگانی رایگان نرخ باسوادی عمومی‌را ارتقاء بخشد. در این راستا بتدریج تعداد مدارس ابتدایی و متوسطه درشهرها و روستاهای مناطق مختلف کشور افزایش یافته و تربیت کادر علمی‌به ویژه معلمان و دبیران باسواد و واجد صلاحیت در رأس برنامه‌های آموزشی دولت قرار گرفت.

این سیاست در دوره حاکمیت دیگر روسای جمهور مالی خصوصا آلفاعمر کناره و تومانی توره نیز ادامه یافت. در این ارتباط طی چند دهه گذشته درصد باسوادان کشور از 15 تا 20 درصد درسال 1962 به حدود 55 درصد تا سال 2010 ارتقاء یافته و دولت در تلاش است تا سال 2020 تعداد با سوادان را به رقم 80 درصد افزایش دهد. در این خصوص از سال 1995 کمیسیون ویژه‌ای در وزارت آموزش و پرورش مالی تشکیل شده و مسئولان وزارت آموزش و پرورش امید دارند با کمک سازمان‌های جهانی نظیر یونسکو، یونیسف و سازمان‌های منطقه‌‌ای بتوانند بر مشکلات پیش روی خود – خصوصا در ارتباط با توسعه مراکز و فضاهای آموزشی - فائق آیند[۲][۳].

نظام آموزشی کشور مالی

نظام آموزشی کشور مالی هم‌چون دیگر کشورهای فرانکوفون مبتنی بر سیستم آموزش و پرورش کشور فرانسه است. دوره تحصیلی در این کشور دوازده سال است که به سه دوره زیر تقسیم می‌شود:

- دوره ابتدایی

- دوره راهنمایی

- دوره متوسطه (دبیرستان)

آموزش های ابتدایی مالی

* دوره ابتدایی در مالی شش سال یا شش گرید (Grade) است. هر سال تحصیلی 9 ماه به‌طول می‌انجامد و دانش‌آموزان پس از اتمام این دوره شش ساله و موفقیت در امتحان جامع (امتحان پایان دوره ابتدایی) می‌توانند وارد مقطع راهنمایی شوند[۴].

آموزش متوسطه در مالی

* دوره آموزش راهنمایی در این کشور سه سال یا گریدهای هفت، هشت و نه است. در پایان این دوره، امتحان نهایی موسوم به دی ای اف (D. E. F) برگزار می‌شود و دانش‌آموزانی که این آزمون را با موفقیت سپری کنند، می‌توانند در مقطع متوسطه به تحصیلات خود ادامه دهند. در این مقطع زبان انگلیسی به دانش‌آموزان آموزش داده می‌شود[۵].

* دوره متوسطه سه سال (گریدهای ده، یازده و دوازده) است و دانش‌آموزان پس از موفقیّت در امتحانات پایان سال سوم دبیرستان، دیپلم رسمی‌وزارت آموزش و پرورش دریافت می‌کنند. در طیّ این دوره، علاوه ‌بر زبان فرانسه ؛ زبان‌های انگلیسی، عربی، آلمانی و روسی به دانش‌آموزان ارائه می‌شود. امتحان سراسری پایان سال دوازدهم شامل دروس مختلف زیست‌شناسی، ریاضیات، فیزیک، شیمی، علوم انسانی، زبان، ادبیات و... است. دانش‌آموزانی که در این آزمون موفق شوند، می‌توانند وارد دانشگاه شده یا با اخذ بورسیه تحصیلی دولتی یا خصوصی، تحصیلات خود را در دانشگاه‌های خارج کشور ادامه دهند[۴].

دانش‌آموزان در صورت علاقه‌مندی می‌توانند پس از پایان دوره راهنمایی، در دوره‌های فنی و حرفه‌ای که 2 تا 4 سال طول می‌کشد، ادامه تحصیل داده و دیپلم دریافت کنند. به دانش‌آموختگان در پایان دوره دو ساله آموزش فنی و حرفه‌ای دیپلم سی ای پی (CAP) و پس از پایان دوره چهار ساله آن دیپلم بی تی (BT) اعطا می‌شود[۴][۶].

چالش‌ها و مشکلات نظام آموزشی مالی

مشکلات فعلی آموزش و پرورش مالی، که از بدو استقلال، با تلاش‌های بسیار گسترده وزارت آموزش و پرورش، هنوز پا برجا مانده عبارتند از:

- درصد نسبی ثبت نام‌کنندگان دوره ابتدایی

- کمبود بودجه آموزشی

- کمبود کادر آموزشی

- کمبود فضاهای آموزشی

درصد نسبی ثبت نام‌کنندگان دوره ابتدایی

با وجود تبلیغات وزارت آموزش و پرورش در خصوص لزوم ثبت نام کودکان در مدارس ابتدایی، طیّ چند دهه اخیر، هر ساله بسیاری از والدین این کودکان به‌ویژه در مناطق روستایی، ترجیح می‌دهند به‌جای تحصیل فرزندان خردسال در مدارس، از آنان در مزارع کوچک خود استفاده کرده و از این طریق بخش اندکی از هزینه‌های زندگی خود را کاهش دهند.

دولت امیدوار است تا پایان سال 2015 میلادی تمام خانواده‌های مالیایی را متقاعد کند تا کودکان خود را حداقل تا پایان دوره ابتدایی در مدارس ثبت نام کنند و باسوادی عمومی‌ را افزایش دهند. مطمئناً بخشی از برنامه‌های رئیس‌جمهور آینده مالی بر این موضوع متمرکز خواهد شد.

کمبود بودجه آموزشی

از دیگر مشکلات دولت مالی کمبود بودجه آموزشی است که با تأکید دولت بر لزوم فراگیر شدن آموزش عمومی‌برای تمامی‌شهروندان این کشور، میزان تخصیص بودجه سالانه دولت به وزارت آموزش و پرورش، به‌هیچ عنوان نمی‌تواند هزینه‌های این وزارت‌خانه و مراکز تحت پوشش آن را تأمین کند.

کمک‌های مقطعی سازمان‌‌های جهانی و کشورهای اسلامی، فقط تخفیف‌دهنده این مشکلات است و باوجود وعده‌های مکرر رؤسای جمهور مالی در رفع مشکلات ناشی از بودجه وزارت آموزش و پرورش، این وزارت‌خانه هر ساله با کسری بودجه عظیمی‌مواجه است که گاهی منجر به عدم پرداخت حقوق معلمان و به‌تبع آن، واکنش خشمگینانه با اعتراض و شورش می‌شود.

کمبود کادر آموزشی

کمبود کادر آموزشی شامل معلمان و مدرسان با تجربه، از دیگر مشکلات وزارت آموزش و پرورش مالی است. دولت طیّ چند سال گذشته، چند دانش‌سرای تربیت معلم را در شهرهای مختلف مالی تأسیس کرده‌است ولی تعداد دانش‌آموختگان این مراکز، برای پوشش مدارس ابتدایی، راهنمایی، متوسطه و مراکز فنی و حرفه‌ای کافی نبست. از سوی دیگر حقوق نازل معلمان معمولاً با فراز و نشیب‌هایی همراه است و گاه با تأخیر چند ماهه پرداخت می‌شود. شمار قابل توجّهی از معلمان مالی نیز در دو دهه گذشته به کشورهای غرب آفریقا، فرانسه و شمال آفریقا مهاجرت نموده‌اند که مشکلات این بخش را تشدید کرده است.

اعتصاب معلمان که بیشتر برای افزایش حقوق صورت می‌گیرد، از مشکلات دیگر نظام آموزشی کشور مالی است. این اعتصابات که گاه چندین ماه طول می‌کشد، موجب بهم‌ ریختگی جدول آموزشی کشور و عقب ماندن دانش‌آموزان از برنامه‌های تحصیلی می‌شود. در این بین عدم توجّه جدی دولت به رفع مشکلات معلمان مدارس دولتی، که به نوبه خود موجب تقویت موقعیت مدارس خصوصی است، این شائبه را در محافل فرهنگی تقویت کرده که مقامات عالی آموزشی مالی از وضعیت نابسامان مدارس دولتی و اعتصابات مکرر معلمان این مراکز چندان هم ناراضی نیستند و ثبت نام دانش‌آموزان خانواده‌های متمول، متوسط و نیمه‌متوسط در مراکز آموزشی خصوصی را موجب کاهش هزینه‌های مدارس دولتی می‌دانند.

کمبود فضاهای آموزشی

تنگناهای ناشی از کمبود فضا و امکانات آموزشی نظیر مدارس مقاطع مختلف، مراکز آموزش فنی و حرفه‌ای، کارگاه‌ها، آزمایشگاه‌ها و سالن‌های ورزشی از دیگر مشکلات بخش آموزش مالی است. در این ارتباط هر چند در دوره ریاست جمهوری تومانی توره و با حمایت سازمان‌های جهانی و دولت‌های اسلامی ‌مدارس متعددی در شهرها و روستاهای مالی احداث شدند ولی این کشور همچنان از کمبود مدارس و فضای آموزشی مناسب رنج می‌برد. البته دولت تومانی توره امیدوار بود از طریق دریافت چند وام بلاعوض از سازمان همکاری اسلامی، بانک توسعه اسلامی، بانک عرب و کشورهای ثروتمند حاشیه جنوبی خلیج فارس نظیر عربستان، امارت متحده عربی، قطر، کویت و عمان بتواند تا سال 2020 کمبود فضای آموزشی کشور را به نحو قابل توجهی مرتفع سازد. با این حال با تشدید جنگ داخلی طوارق و ویرانی برخی از مدارس در شهرها و روستاهای محل درگیری بین شورشیان و نیروهای دولتی از یک سوی و کاهش قابل ملاحظه کمک های خارجی بنظر نمی‌رسد این برنامه بتواند بطور کامل تحقق یابد[۷][۸].

آموزش عالی مالی

یکی از نهادهای مهم آموزشی کشور مالی که تاکنون به جایگاه واقعی خود دست نیافته بخش آموزش عالی است. آموزش عالی در کشور مالی بر خلاف دیگر کشورهای غرب آفریقا از بدو استقلال این کشور تاکنون از رشد چندانی برخوردار نبوده است و دولت مالی بدلیل مشکلات اقتصادی تاکنون موفق به گسترش مؤسسات آموزش عالی خود نشده‌است از این روی برخلاف دیگر کشورهای آفریقایی در این کشور تنها دو دانشگاه – دانشگاه باماکو و دانشگاه جدیدالتاسیس سگو– وجود دارد.

دانشگاه باماکو

دانشگاه باماکو. برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/%D8%AF%D8%A7%D9%86%D8%B4%DA%AF%D8%A7%D9%87_%D8%A8%D8%A7%D9%85%D8%A7%DA%A9%D9%88

این دانشگاه زیر نظر وزارت آموزش و پرورش مالی اداره می‌شود و هم اکنون در حدود بیست و پنج هزار دانشجو در آن مشغول به تحصیل‌اند. دانشگاه باماکو فعالیت خود را در سال 1976 آغاز کرد. در سال 1991 و به‌دنبال وقوع تحولات عظیم سیاسی در کشور، سقوط دولت موسی ترائوره و روی کار آمدن دولت انتقالی تومانی توره، دانشگاه دچار اغتشاش شد و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ موقتاً آن را تعطیل کرد. تعطیلی دانشگاه تا سال 1996 ادامه یافت و پس از آن که شورای دانشگاه تشکیل شد و نظام آموزشی آن تغییراتی کرد، مجدداً فعالیت دانشگاه بر مبنای راهبردهای جدید دولت آغاز گردید. این دانشگاه درحال حاضر شامل چند دانشسرا و دانشکده به شرح ذیل است:

- دانش‌سرای عالی

- دانش‌سرای ملی علوم اداری

- دانش‌سرای ملی مهندسی

- دانش‌سرای پزشکی و داروسازی

- دانشکده علوم و فناوری

- دانشکده علوم انسانی هنر و زبان‌ها

- دانشکده حقوق و اقتصاد

- دانشکده پزشکی، داروسازی و دندان‌پزشکی

اکثر رشته‌های دانشگاه باماکو در مقطع کارشناسی ارائه می‌شود و دانشجویانی که این دوره را به پایان برسانند، معمولاً یا در مراکز دولتی و خصوصی مشغول به کار می‌شوند و یا با گرفتن بورسیه تحصیلی دولتی، تحصیلات خود را در کشورهای دیگر ادامه می‌دهند[۹].

نظام آموزشی دانشگاه در مقطع کارشناسی دربرگیرنده دو دوره است: دوره اول به دو سال تقسیم می‌شود که سال اول را تحصیلات دانشگاهی سال اول (DEUGI 1) و سال دوم را تحصیلات دانشگاهی سال دوم (DEUGI 2) می‌نامند. دوره دوم، پایان دوره کارشناسی و یک سال است که به دوره لیسانس (Licence) شهرت دارد. دانشجویان پس از گذراندن این دوره‌ها، مدرک کارشناسی دریافت می‌کنند. مدت زمان دوره فوق‌لیسانس در مالی یک سال تحصیلی است.

علی‌رغم فقر در مالی و با وجود مشکلات فراوان ناشی از کسر بودجه سالیانه، این کشور اهمّیت زیادی برای آموزش عالی قائل است و وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌ و شورای دانشگاه، برای دانشجویان ممتاز و یا بی‌بضاعت بر پایه نمرات آنها، کمک هزینه‌هایی را در نظر می‌گیرند که در صورت عدم کسب نمرات قابل قبول برای ورود به مقاطع بالاتر، کمک هزینه تحصیلی دانشجویان قطع می‌شود.

طی چند سال گذشته و با رشد آگاهی عمومی‌مردم این کشور تعداد دانش آموزان داوطلب برای ورود به دانشگاه کشور به نحو قابل توجهی افزایش یافته‌است به گونه‌ای که از سال 2000 هر سال نزدیک به 5 هزار نفر وارد این دانشگاه می‌شوند که این وضعیت در رشته‌های پزشکی و مهندسی از شدت بیشتری برخوردار است[۷].

این امر و عدم آمادگی امکانات و فضای آموزشی موجود مشکلاتی را از نظر پذیرش دانشجویان به‌وجود آورده و دولت در خصوص اعطای بورسیه تحصیلی و کمک هزینه نیز محدودیت‌هایی را برای دانشجویان در نظر گرفته‌است. با این حال مسئولان دانشگاه قول داده‌اند تا چند سال 2015 با توسعه دانشگاه و ساخت دانشکده‌های جدید این این مشکلات را کاهش داده و وضعیت تحصیلی دانشگاه را بهبود بخشند. کمبود اساتید با تجربه و دارای سطح بالای معلومات از دیگر معضلات دانشگاه است و دولت در صدد است از طریق اعزام برخی از دانشجویان به کشورهای اروپایی در آینده‌ای نه چندان دور این مشکل را نیز مرتفع سازد[i].

با وجود این مشکلات و اغتشاشاتی که گاهی در داخل دانشگاه و با رنگ و بوی سیاسی پدید می‌آید، دانشگاه باماکو به‌لحاظ علمی‌ وضعیت قابل قبولی دارد و مدرک تحصیلی آن به‌دلیل عضویت در اتّحادیه دانشگاه‌های فرانسه زبان آفریقا، مورد تأیید دانشگاه‌های اروپایی و کشورهای فرانسه زبان است. دانشجویانی که با هزینه دولت و یا بورسیه مؤسسات خصوصی درصدد ادامه تحصیل در دانشگاه‌های اروپا و آمریکای شمالی هستند، باید در آزمون علمی‌خاصی شرکت کرده و موفق شوند. تحصیل دانشجویان در این دانشگاه‌ها، منوط به قبولی در این آزمون است[۹].

خاطر نشان می‌سازد از اوایل سال 2000 میلادی اقداماتی برای آغاز به کار مؤسسات آموزش عالی خصوصی نیز آغاز شده که این امر بیشتر ناشی از افزایش شمار علاقمندان به تحصیل در مقطع آموزش عالی بوده‌است. در این ارتباط دانشگاه کبک کانادا از سال 2000 شعبه‌ای در باماکو تأسیس کرده و تعداد کمی‌ از دانشجویان مالیایی در مقطع کارشناسی ارشد در این دانشگاه مشغول به تحصیل شده‌اند. مرکز دانشگاهی ماند (Centre Universitaire Mande) نیز طیّ قراردادی با دانشگاه مالی، هر سال تعدادی از دانشجویان این کشور را تحت پوشش خود قرار می‌دهد. با این‌همه اندیشمندان مالیایی معتقدند این اقدامات نمی‌تواند نیاز رو به افزایش دانشجویان مشتاق به ادامه تحصیل در مقاطع آموزش عالی را برطرف کند و دولت باید با کمک کشورهای غربی و سازمان‌های جهانی، رأساً به تأسیس مراکز آموزش عالی دولتی و خصوصی اقدام نماید و شمار دانشجویان این کشور را افزایش دهد[۵].

لازم به‌ذکر است دانشگاه فنی سگو دومین دانشگاه کشور نیز از سال 2011 فعالیت خود را آغاز نموده است. براساس اقدامات انجام شده قرار است این دانشگاه رشته‌های مورد نیاز کشور را مانند مهندسی کشاورزی، دامپروری و صنایع وابسته به آنها تا سطح دکترا پوشش دهد. این دانشگاه از حمایت چند دانشگاه اروپایی نیز برخوردار خواهد بود.

دانشگاه اسلامی ‌سانکوره

دانشگاه اسلامی ‌سانکوره (2020). برگرفته از سایت daily trust، قابل بازیابی از https://dailytrust.com/the-university-of-sankore-timbuktu/

یکی از شاخص‌‌ترین جلوه‌های میراث فرهنگی کشور مالی، که بخشی از هویت اسلامی ‌دیرینه این سرزمین را در خود جای داده، دانشگاه اسلامی ‌سانکوره است. قدمت این دانشگاه به چند قرن پیش باز می‌گردد و هرچند امروز فقط نامی‌از آن برجا مانده، با این حال دولت و شخصیت‌های علمی‌ فرهنگی این کشور، هنوز از آن با افتخار و غرور یاد کرده و نقش آن را در توسعه دین اسلام در غرب آفریقا، بسیار ارزشمند و تأثیرگذار می‌دانند.

این دانشگاه اسلامی ‌که در شهر تمبوکتو امروز قرار داشته است در سال 989 توسط القاضی عقیب بن محمدبن عمر تأسیس شد و در حقیقت متشکل از سه مسجد بزرگ آن عصر "مسجد سانکوره"، " مسجد سید یحیی" و "جن گاریبر"بود که هریک به منزله دانشکده های این دانشگاه بودند و کلاس های درس در داخل یا محوطه این مساجد برگزار می‌شد.در واقع این دانشگاه حوزه علمیه بزرگی بشمار می‌‌رفت که در قرون میانه اسلامی ‌بویژه قرون‌ پانزدهم و شانزدهم میلادی به اوج خود رسید و طلاب زیادی از کشورهای مختلف آفریقایی بویژه غرب آفریقا در آن تحصیل می‌کردند. سبک آموزشی این دانشگاه با دانشگاه‌های معاصر آن در کشورهای اروپایی کاملاً متفاوت بود به گونه ای که طلاب پس از ثبت نام در این مرکز آموزشی با شور و اشتیاق خاصی به مطالعه علوم اسلامی ‌می‌پرداختند. دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه سانکوره نیز در منازل مسلمانان تمبوکتو اقامت گزیده و به تحصیل علوم اسلامی ‌می‌پرداختند. برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانکوره در برگیرنده سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود[۱۰].

برنامه‌های آموزشی دانشگاه سانکوره دارای سه مقطع مقدماتی، ثانوی و عالی بود. مرحله مقدماتی شامل کلیات علوم اسلامی، سوادآموزی و حفظ متون بود که در سطح پایین تدریس می‌شد و اساتید این مقطع، وظیفه داشتند طلاب را به لحاظ فکری برای ورود به مقاطع بالاتر آماده کنند. در این مقطع قرائت و حفظ قرآن و فقه و اصول در زمره برنامه‌های دروس اصلی بود و طلبه‌‌ها پس از آشنایی با علوم قرآنی، با مفاهیم اولیه علوم مختلف اسلامی ‌آشنا می‌شدند[ii]. کلاس‌های دوره مقدماتی معمولاً صبح زود آغاز ‌می‌شد و تا غروب ادامه می‌یافت. شیوه تدریس به‌صورت پرسش و پاسخ بود و اساتید در پایان هر کلاس، به پرسش‌های طلبه‌ها پاسخ می‌دادند.کلاس‌ها ظهر تعطیل و نماز جماعت به امامت اساتید و یا شیوخ مساجد سه گانه برگزار می‌شد. این دوره پس از یک سال و چند ماه با برگزاری امتحان قرائت قرآن به پایان می‌رسید و طلابی که در این آزمون موفق می‌شدند، با توصیه اساتید، می‌توانستند در مقطع بعدی، تحصیلات خود را ادامه دهند.

در مرحله بعدی یا مقطع ثانوی که معمولاً یک سال به‌طول می‌انجامید، دروس اسلامی ‌منطق، فلسفه، تاریخ اسلام و قرآن به طلاب تدریس می‌شد. شیوه تدریس در این مقطع، کماکان به‌صورت طرح موضوعات و ارائه دروس و اطلاعات تکمیلی از سوی استادان و سپس بحث و جدل میان دانشجویان بود. در پایان این مقطع، امتحانات دانشجویان برگزار و به دانشجویان ممتاز گواهی پایان دوره اعطا می‌شد[۱۱].

تحصیل در مقطع عالی دانشگاه سانکوره اهمّیت زیادی داشت و معمولاً معدودی از طلاب می‌توانستند در این مرحله، که دروس تخصصی ارائه می‌شد، تحصیلات خود را ادامه دهند. طلبه‌ها طبق علاقه و استعداد خود، به مطالعه یکی از رشته‌های علوم اسلامی ‌الهیات، تفسیر قرآن، حدیث، حقوق، صرف و نحو، بیان، منطق، فلسفه، تاریخ و علوم باطنی می‌پرداختند. در پایان این مقطع، دانشجویان با موفقیت در آزمون‌ها، طیّ مراسمی‌ موسوم به عمامه‌گذاری، به افتخار استادی نائل می‌شدند[iii]. در هریک از سه مقطع تحصیلی، این دانشگاه به روش دانشکده‌های امروز، اداره می‌شد. استادان دانشگاه سانکوره از بهترین دانشمندان این سرزمین و برخی از آنها در کشورهای اسلامی ‌خاورمیانه و شمال آفریقا تحصیل کرده بودند. مدرسان برای تدریس در دانشگاه حقوقی دریافت نمی‌کردند و برنامه درسی مدونی نداشتند و عامل اصلی حضور آنها در این مرکز آموزشی، علاقه به نشر و توسعه علوم و معارف اسلامی ‌بود. در بین این اساتید، علما، امامان، قضات و مدرسان برجسته و مشهوری نظیر استاد احمد بابا و برادران بامایوثو بودند. رئیس دانشگاه سانکوره، امامت مسجد سانکوره و مقام قاضی اعظم شهر تمبوکتو را نیز بر عهده داشت. در مجاورت این دانشگاه، کتابخانه‌ بزرگی مملو از کتاب‌های دست‌نویس به زبان‌های عربی و آفریقایی وجود داشت که دانشجویان و مدرسان با مطالعه آنها بر دانش خود می‌افزودند[۱۲].

این دانشگاه در قرون میانه اسلامی ‌نقش مهمّی در توسعه معارف اسلامی ‌قاره آفریقا داشت و بسیاری از دانش‌آموختگان این مرکز، در کشورهای مختلف آفریقایی در مقام امام، قاضی، خطیب جمعه و استاد، عهده‌دار مشاغل مختلفی شدند. دانشگاه سانکوره و کتابخانه آن در سال 1591 و با حمله قبایلی از مراکش نابود شد. خرابه‌های این دانشگاه که امروزه در اطراف مسجد سانکوره به چشم می‌آید، از عظمت و شکوه دین اسلام در تمبوکتو و دیگر مناطق کشور مالی در قرون میانه اسلامی ‌حکایت دارد[iv].

اگرچه امروزه هیچ اثری از دانشگاه سانکوره بر جای نمانده است اما یکی از مهم‌ترین عناوین افتخاری که معمولاً دولت مالی به شخصت‌های برجسته علمی‌و فرهنگی دیگر کشورها اعطا می‌کند، دکترای افتخاری دانشگاه سانکوره است[۱۳].

مراکز پژوهشی مالی

مهم‌ترین مراکز پژوهشی وابسته به آموزش عالی کشور مالی و در زمره انستیتوهای دانشگاه مالی عبارتند از:

- انستیتو تحقیقات کاربردی و علوم بنیادی

- انستیتو فناوری

- انستیتو مدیریت

- انستیتو پلی‌تکنیک روستایی

- مرکز آموزش مخابرات[۱۴]

كتابخانه‌های دانشگاهی در مالی

بزرگ‌ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی کشور مالی، کتابخانه دانشگاه باماکو است که با 25000 جلد کتاب، صدها جلد مجله و نشریات ادواری و هزاران لوح‌ فشرده، یکی از کتابخانه‌های مهم و ارزشمند کشور مالی به‌شمار می‌رود[۹][۱۵].

بودجه تحقيقاتی دانشگاه‌ها در مالی

اگرچه دولت‌مردان مالی همواره اهمّیت خاصی برای تحقیق و پژوهش قائل بودند و مراکز علمی‌کشور را به تمرکز بر انجام پروژه‌های تحقیقاتی تشویق می‌کردند و این وضعیت به‌ویژه در دوره ریاست جمهوری آلفا کناره (که خود و همسرش افرادی محقق و دانشگاهی بودند)، از رونق خاصی برخوردار بود؛ مراکز تحقیقاتی این کشور از زمان استقلال تاکنون، در زمره کم رونق‌ترین بخش‌های علمی‌کشور بوده‌اند. بودجه پژوهشی و تحقیقاتی دانشگاه باماکو، تنها دانشگاه کشور، فقط حدود 2.5تا 3 درصد از کل بودجه پژوهشی دانشگاه است که به‌خوبی نشان‌دهنده جایگاه نازل پژوهش در این کشور است[۹][۱۶].

تعداد دانشجويان مالیایی در خارج از كشور

با توجّه به فقر و مسکنت موجود در جامعه و هزینه‌های بسیار گران تحصیل در خارج از کشور، دانش‌آموختگان مالیایی فاقد امکانات لازم برای ادامه تحصیل در رشته‌های مورد علاقه خود در دیگر کشورهای جهان‌اند. بنابراین، معمولاً معدود دانشجویان مالیایی را که در خارج از کشور تحصیل می‌کنند، دانشجویان نخبه‌ای تشکیل می‌دهند که با بورسیه دولت و یا اخذ بورسیه اتّحادیه اروپا، چین، سازمان همکاری اسلامی ‌‌و کشورهای اسلامی ‌، ‌در مقاطع فوق‌لیسانس و دکتری دانشگاه‌های کشورهای غربی و اسلامی ‌تحصیل می‌کنند. در حال حاضر، آمار و اطلاعات دقیقی در مورد تعداد دانشجویانی که در دانشگاه‌های خارجی تحصیل می‌کنند، وجود ندارد؛ با این حال به‌نظر نمی‌رسد تعداد آنها بیش از یک تا دو هزار نفر باشد[۱۷][۱۸].

تعداد دانشجويان خارجی در كشور مالی

با توجه به سطح نازل آموزشی دانشگاه باماکو - در مقایسه با دانشگاه های کشورهایی همچون آفریقای جنوبی، نیجریه، ساحل عاج و کنیا – تقریبا می‌توان گفت تعداد انگشت شماری از دانشجویان کشورهای همسایه در این دانشگاه تحصیل می‌کنند. جدای از آن هر سال برخی از دانشجویان کشورهای فرانسه، بلژیک، سوئیس، ایالات متحده آمریکا و کانادا که در رشته های وابسته به مطالعات آفریقا تحصیل می‌کنند در قالب موافقت نامه علمی‌ بین دانشگاه خود و دانشگاه باماکو طی یک تا دو ترم در این دانشگاه استقرار یافته و آداب و رسوم قبایل این کشور را مورد مطالعه قرار می‌دهند[۹].

کشورهای‌ مقصد دانشجویان

کشورهای فرانسه، چین، روسیه و نیجریه مقصد اصلی دانشجویان مالیایی اند که با اخذ بورسیه تحصیلی دولت مالی یا کشورهای خارجی، در دانشگاه‌های این چهار کشور تحصیلات خود را در مقاطع تکمیلی ادامه می‌دهند[۱۹].

نیز نگاه کنید به

نظام آموزش، تحقیقات و فناوری آرژانتین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اردن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اسپانیا؛نظام آموزش، تحقیقات و فناوری افغانستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اوکراین؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تایلند؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تونس؛ نظام آموزش و پرورش در چین معاصر؛ نظام آموزش و پرورش در چین باستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سنگال؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ژاپن؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کوبا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری زیمبابوه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قطر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری مصر؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری لبنان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری روسیه؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ساحل عاج؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سیرالئون؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری کانادا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سودان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری گرجستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری تاجیکستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری بنگلادش؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری قزاقستان؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری سریلانکا؛ نظام آموزش، تحقیقات و فناوری فرانسه

پاورقی

[i] - وزارت آموزش عالی و تحقیقات علمی‌‌مالی در اواخر سال 2011 میلادی اعلام کرد دانشگاه باماکو در آینده‌ای بسیار نزدیک به چهار دانشگاه مستقل تقسیم می‌شود. مقامات دولتی معتقدند تقسیم دانشگاه باماکو به چهار دانشگاه مستقل موجب ارتقای علمی‌‌این دانشگاه خواهد شد. این دانشگاه‌ها عبارتنداز:

- دانشگاه علوم و تکنولوژی

- دانشگاه علوم انسانی

- دانشگاه علوم اجتماعی و کاربردی

- دانشگاه حقوق و علوم سیاسی

[ii] - حفظ قرآن و تسلّط به دستور زبان عربی برای کلیه دانشجویان الزامی‌ بود.

[iii] - اخذ مقطع عالی دانشگاه سانکوره که معادل Ph.d امروزین بود ده سال به طول می‌انجامید. دانش‌آموختگان این مقطع در مراسم فارغ‌التحصیلی عمامه‌ای منقوش به کلمه «الله» بر سر می‌گذاشتند که سمبلی از نور الهی، عقل، دانش و مکارم اخلاقی بود. آنان پس از بر سرگذاشتن عمامه موظف بودند همواره شخصیتی عالی و متعهد به ارزش‌ها و تعالیم اسلامی ‌را از خود به نمایش بگذارند.[۲۰]

[iv] - گفته می‌شود دانشگاه‌های مشهور کنونی اروپا در ابتدا از نظر آزادی فکری متأثر از دانشگاه‌های سانکوره و کوردوبا بوده‌اند.

کتابشناسی

  1. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص275-276.
  2. ↑ برگرفته ازwww.mali country profile, library of congress federal research division.com
  3. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص276-277.
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ ۴٫۲ برگرفته از www.the educational system of mali.com
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ برگرفته از www.malihigheducation.com
  6. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص277-278.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ آموزش و پرورش در مالی، مرکز اسناد سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی‌، شماره سند 2367.
  8. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص279-282.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ ۹٫۴ برگرفته از www.universityofbamako.org
  10. ↑ برگرفته از www.muslimheritage.com/topics
  11. ↑ احمدی، سيروس (1384). فرهنگ و تمدن کشور مالی. مشهد: مؤسسه چاپ و انتشارات آستان قدس، ص228.
  12. ↑ برگرفته از www.muslim heritage.com
  13. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص282-289.
  14. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص289.
  15. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص289-290.
  16. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص290.
  17. ↑ باماكو، سگو، تمبوكتو (1387). مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده.
  18. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص290-291.
  19. ↑ عرب‌احمدی، امیربهرام (1392). جامعه و فرهنگ مالی. ناظر علمی ابوالحسن شریف محمدی. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین المللی الهدی، ص291.
  20. ↑ برگرفته از https://www.sankore.com
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=نظام_آموزش،_تحقیقات_و_فناوری_مالی&oldid=51574»