روابط اسپانیا با ج. ا. ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۵ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۳ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''روابط باجمهوری اسلامی ایران'''
[[پرونده:روابط اسپانیا با جمهوری اسلامی.jpg|بندانگشتی|روابط اسپانیا با جمهوری اسلامی، برگرفته از خبرگزاری مهر، قابل بازیابی از<nowiki/>https://en.mehrnews.com/news/184358/Iran-Spain-cultural-heritage-conference-to-be-held-in-Madrid|298x298پیکسل]]سیاست خارجی [[اسپانیا]] بر چند محور استوار است. محور اول اروپاگرایی است که از زمان فرانکو آغاز شد ولی به دلیل گرایش منفی حکومت‌‌‌های اروپایی در قبال دیکتاتوری وی و مواضع افراطی حکومت وی به جایی نرسید، ولی پس از روی کار آمدن حکومت‌‌های دموکراتیک در اسپانیا تغییر کرد تا در سال 1986 اسپانیا به عضویت اتحادیه اروپا در آمد. محور دوم آتلانتیک گرایی است که توجه به روابط با اروپا و [[آمریکا]] دارد و به همین دلیل عضویت در ناتو و اتحادیه دفاعی اروپا را به دنبال داشته است. محور سوم توسعه روابط با آمریکای لاتین است که باعث حضور گسترده و سرمایه گذاریای زیاد اسپانیا در آن منطقه شده و آن کشور را بر آن داشته تا سعی کند هویت مسیحی و لاتینی آن منطقه را کنار هم حفظ کند. چهار‌مین محور گسترش روابط با کشور‌‌های مستقل و به خصوص منطقه خاورمیانه است. به عنوان مثال اسپانیا اولین کشور اروپایی بود که دفتر آزادی‌بخش فلسطین را به رسمیت شناخت و سفارت دولت در تبعید فلسطین را در مادرید افتتاح نمود. لذا ‌‌‌می‌‌‌‌توان نتیجه گیری کرد که جایگاه فرهنگ در روابط خارجی آن کشور با دیگر ممالک جایگاه ویژه‌ای است و روابط فرهنگی با اروپا، آمریکای لاتین و خاورمیانه تا اندازه زیادی به دلیل ارتباطات تاریخی و ریشه‌‌های مشترک تاریخی با این مناطق ‌‌‌‌می‌‌‌‌باشد. دیپلماسی عمو‌‌‌‌می‌‌‌‌‌ و فرهنگی آن کشور از طریق سفارتخانه‌‌ها و خانه‌‌های اسپانیا در سراسر جهان دنبال ‌‌‌‌می‌‌‌‌شود.


سياست خارجي [[اسپانیا]] بر چند محور استوار است. محور اول اروپاگرایی است که از زمان فرانکو آغاز شد ولی به دلیل گرایش منفی حکومتهای اروپایی در قبال دیکتاتوری وی و مواضع افراطی حکومت وی به جایی نرسید، ولی پس از روی کار آمدن حکومتهای دموکراتیک در اسپانیا تغییر کرد تا در سال 1986 اسپانیا به عضویت اتحادیه اروپا در آمد. محور دوم آتلانتیک گرایی است که توجه به روابط با اروپا و [[آمریکا]] دارد و به همین دلیل عضویت در ناتو و اتحادیه دفاعی اروپا را به دنبال داشته است. محور سوم توسعه روابط با آمریکای لاتین است که باعث حضور گسترده و سرمایه گذاریای زیاد اسپانیا در آن منطقه شده و آن کشور را بر آن داشته تا سعی کند هویت مسیحی و لاتینی آن منطقه را کنار هم حفظ کند. چهارمین محور گسترش روابط با کشورهای مستقل و به خصوص منطقه خاورمیانه است. به عنوان مثال اسپانیا اولین کشور اروپایی بود که دفتر آزادیبخش فلسطین را به رسمیت شناخت و سفارت دولت در تبعید فلسطین را در مادرید افتتاح نمود. لذا میتوان نتیجه گیری کرد که جايگاه فرهنگ در روابط خارجي آن کشور با دیگر ممالک جایگاه ویژه ای است و روابط فرهنگی با اروپا، آمریکای لاتین و خاورمیانه تا اندازه زیادی به دلیل ارتباطات تاریخی و ریشه های مشترک تاریخی با این مناطق میباشد. ديپلماسي عمومي و فرهنگي آن کشور از طریق سفارتخانه ها و خانه های اسپانیا در سراسر جهان دنبال میشود.
دستگاه مسئول روابط فرهنگی بین المللی در آن کشور وزارت امور خارجه است که تعیین سیاست‌های کلی روابط فرهنگی را به عهده دارد، اما سایر وزارتخانه‌‌ها مانند تحصیلات عالی، فرهنگ، کار‌های عمو‌‌‌می‌‌‌‌ و توریسم و بانک‌ها به صورت غیر مستقیم با اختصاص امکاناتی به کشور‌های هدف در ز‌‌‌مینه ارتقاء روابط فرهنگی با آن کشور گام بر‌‌‌می‌‌‌دارند. نهاد‌های فعال در فعالیت‌های فرهنگی بین المللی در دو سطح ملی و منطقه ای پحش شده‌اند. هم دولت ملی و هم ایالات خودمختار برنامه‌‌های گسترده ای در ز‌‌‌مینه فرهنگی دنبال ‌‌‌می‌‌‌کنند که به وسیله ای برای همگرایی فرهنگی اسپانیا با جهان تبدیل شده است. به عنوان مثال جایزه فرهنگی ولیعهد (Premio Principe de Asturias) آن کشور که هر ساله به نویسندگان، هنرمندان، هنرپیشگان و ورزشکاران اعطا ‌‌‌می‌‌‌شود از شهرت بین المللی برخوردار شده یا کمک‌های موسسه سروانتس در ز‌‌‌مینه گسترش زبان اسپانیولی هر ساله موسسات زیادی را در کشور‌های در حال توسعه بهره‌مند ‌‌‌می‌‌‌سازد.


دستگاه مسوول روابط فرهنگي بين المللي در آن کشور وزارت امور خارجه است که تعیین سیایتهای کلی روابط فرهنگی را به عهده دارد، اما سایر وزارتخانه ها مانند تحصیلات عالی، فرهنگ، کارهای عمومی و توریسم و بانکها به صورت غیر مستقیم با اختصاص امکاناتی به کشورهای هدف در زمینه ارتقاء روابط فرهنگی با آن کشور گام برمیدارند. نهادهاي فعال در فعاليتهاي فرهنگي بين المللي در دو سطح ملی و منطقه ای پحش شده اند. هم دولت ملی و هم ایالات خودمختار برنامه های گسترده ای در زمینه فرهنگی دنبال میکنند که به وسیله ای برای همگرایی فرهنگی اسپانیا با جهان تبدیل شده است. به عنوان مثال جایزه فرهنگی ولیعهد[1] آن کشور که هر ساله به نویسندگان، هنرمندان، هنرپیشگان و ورزشکاران اعطا میشود از شهرت بین المللی برخوردار شده یا کمکهای موسسه سروانتس در زمینه گسترش زبان اسپانیولی هر ساله موسسات زیادی را در کشورهای در حال توسعه بهره مند میسازد.
=== [[پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی اسپانیا و ایران|پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی با ایران]] ===
[[پرونده:پیشینه روابط سیاسی ایران و اسپانیا.jpg|بندانگشتی|پیشینه روابط سیاسی ایران و اسپانیا، قابل بازیابی از<nowiki/>https://ifpnews.com/iran-spain-keen-to-boost-science-tourism-cooperation/]]
اولین فرستادگان دولت اسپانیا به ایران کلاویخو سفیر انریک سوم پادشاه کاستیا و همرا‌هانش بودند که در سال 1403تمام سرز‌‌‌مین ایران را در نوردیدند. سپس دو کشیش پرتغالی یکی از فرقه‌ی فرانسیسکن به نام آلفونسو کوردرو و دیگری از فرقه‌ی دو‌‌‌مینیکن به نام نیکولا دی ملو بودند که در سال 1007 قمری یا 1599 وارد ایران شدند. چون اینان نخستین کشیشانی بودند که به اصفهان رسیده بودند، شاه عباس خاطر آنان را بسیار گرا‌‌‌می‌‌‌‌ داشت و چون نیکولا دی ملو خود را اسقف هرمز و نماینده ی پادشاه اسپانیا معرفی کرد او را به گرمی‌‌‌‌ پذیرفت و صلیبی از طلا مکلل به الماس و فیروزه و یاقوت به وی بخشید. درست در همین ایام یک هیأت انگلیسی تحت نظر سرآنتونی شرلی و برادرش رابرت به ایران رسیده و مورد توجه شاه عباس قرار گرفته بود.  


=== 13-1- پيشينه روابط سياسي و اقتصادي با ايران ===
فیلیپ پادشاه اسپانیا برقراری روابط را با ایران لازم ‌‌‌می‌‌‌‌دانست و در دستورالعمل مورخ 15 فوریه 1594 نایب السلطنه ی هند ماتیاس آلبوکرک را به لزوم حفظ ارتباط سیاسی با ایران توصیه کرد و دو سال بعد به لزوم این مطلب به نایب السطنه جدید دریاسالار فرانسیسکو داگاما اشاره نمود. همزمانی سفر دو هیئت اروپایی به ایران این ظن را به و جود آورد که این دو کشیش نامزدان حقیقی سفارت به دربار ایران و رسانیدن نامه‌ی پادشاه اسپانیا و پرتغال به شهریار جوان و پرآوازه‌ی ایران نبودند. بلکه اینان کشیشانی بودند که مأموریت داشتند سر از کار هیأت انگلیسی در ایران در آورند و تا آنجا که ‌‌‌می‌‌‌‌توانند از پیشرفت مقاصد انگلیسی‌ها در ایران جلوگیری نمایند. وقتی شاه عباس، هیأتی مرکب از آنتونی شرلی و حسینعلی بیک را مأمور دربار‌های اروپا من جمله دربار اسپانیا کرد این دو کشیش هم با هیأت سفارت به راه افتادند. موضوع مأموریت سفارت شاه ایران رساندن توصیه شاه عباس در مورد لزوم متحد شدن اروپائیان بر علیه دولت عثمانی به دربار‌های اروپا بود. سفر آنتونی شرلی و حسینعلی بیک بیات به اروپا و دربار اسپانیا به نتیجه ای نرسید و در اواسط سال 1602 به شیراز بازگشته است.  
اولین فرستادگان دولت اسپانیا به ایران  كلاويخو سفير انريك سوم پادشاه كاستيا و همراهانش بودند که در سال 1403تمام سرزمين ايران را در نورديدند. سپس دو کشيش پرتغالي يکي از فرقه ي فرانسيسکن  به نام آلفونسو کوردرو و ديگري از فرقه ي دومينيکن به نام نيکولا دي ملو بودند که در سال 1007 قمری یا 1599 وارد ایران شدند. چون اينان نخستين کشيشاني بودند که به اصفهان رسيده بودند، شاه عباس خاطر آنان را بسيار گرامي داشت و چون نيکولا دي ملو خود را اسقف هرمز و نماينده ي پادشاه اسپانيا معرفي کرد او را به گرمي پذيرفت و صليبي از طلا مکلل به الماس و فيروزه و ياقوت به وي بخشيد. درست در همين ايام يک هيأت انگليسي تحت نظر سرآنتوني شرلي و برادرش رابرت به ايران رسيده و مورد توجه شاه عباس قرار گرفته بود.  


فيليپ پادشاه اسپانيا  برقراري روابط را با ايران لازم مي دانست و در دستورالعمل مورخ 15 فوريه 1594 نايب السلطنه ي هند ماتياس آلبوکرک را به لزوم حفظ ارتباط سياسي با ايران توصيه کرد و دو سال بعد به لزوم اين مطلب به نايب السطنه جديد درياسالار فرانسيسکو داگاما اشاره نمود. همزمانی سفر دو هیئت  اروپایی به ایران این ظن را به و جود آورد که اين دو کشيش نامزدان حقيقي سفارت به دربار ايران و رسانيدن نامه ي پادشاه اسپانيا و پرتغال به شهريار جوان و پرآوازه ي ايران نبودند. بلکه اينان کشيشاني بودند که مأموريت داشتند سر از کار هيأت انگليسي در ايران در آورند و تا آنجا که مي توانند از پيشرفت مقاصد انگليسيها در ايران جلوگيري نمايند. وقتي شاه عباس، هيأتي مرکب از آنتوني شرلي و حسينعلي بيک را مأمور دربارهاي اروپا من جمله دربار اسپانيا کرد اين دو کشيش هم با هيأت سفارت به راه افتادند. موضوع مأموريت سفارت شاه ايران رساندن توصيه شاه عباس در مورد لزوم متحد شدن اروپائیان بر علیه دولت عثمانی به دربارهاي اروپا بود. سفر آنتوني شرلي و حسينعلي بيک بيات به اروپا و دربار اسپانيا به نتيجه اي نرسيد  و در اواسط سال 1602 به شيراز بازگشته است.  
در همین سال بحرین از سلطه نیرو‌های پرتغالی آزاد و به ایران منضم گردید. مقارن این وقایع هیأت سیاسی دیگری از طرف دولت اسپانیا به ایران رسید. فیلیپ پادشاه اسپانیا خواست هیأتی از کشیشان مسیحی را به قصد تبلیغ مسیحیت به ایران فرستند. ژر‌‌‌می‌‌‌نو داکروز (Jermino da Cruz) و کریستوفولو دااسپریتوس سانتو (Christofolo da Spritus Santo) و آنتونیو دوگووه آ (Antonio de Gueva) به ایران فرستاد. ریاست این هیأت بر عهده آنتونیو بود. شاه عباس با کشیش آنتونیو از در موافقت درآمد واو را با همرا‌هانش به کاشان و اصفهان برد و اجازه داد که در اصفهان کلیسایی برای عیسویان بنا نماید و حتی مخارج کاشیکاری آن را از خزانه ی خویش پرداخت و وعده کرد که مبلغان مسیحی را در وظیفه ی تبلیغی خویش آزاد گذارد مشروط بدانکه پاپ و پادشاه اسپانیا به جنگ با ترکان برخیزند<ref>نوایی، عبدالحسن(1389). تاریخ روابط سیاسی اقتصادی ایران در دوران صفویه، چاپ ششم. تهران: [https://nashrenow.com/ نشر نو]، ص 91</ref>.  


در همین سال بحرين از سلطه نیروهای پرتغالی آزاد و به ایران منضم گردید. مقارن اين وقايع هيأت سياسي ديگري از طرف دولت اسپانيا به ايران رسيد. فيليپ پادشاه اسپانيا خواست هيأتي از کشيشان مسيحي را به قصد تبليغ مسيحيت به ايران فرستند. ژرمينو داکروز[2] و کريستوفولو دااسپريتوس سانتو[3]  و آنتونيو دوگووه آ[4]  به ايران فرستاد. رياست اين هيأت بر عهده آنتونيو بود.  شاه عباس با کشيش آنتونيو از در موافقت درآمد واو را با همراهانش به کاشان و اصفهان برد و اجازه داد که در اصفهان کليسايي براي عيسويان بنا نمايد و حتي مخارج کاشيکاري آن را از خزانه ي خويش پرداخت و وعده کرد که مبلغان مسيحي را در وظيفه ي تبليغي خويش آزاد گذارد مشروط بدانکه پاپ و پادشاه اسپانيا به جنگ با ترکان برخيزند.[5]
اندکی بعد از این قضایا، شاه عباس که به وسیله ی آنتونیوی کشیش اط‌‌مینان یافته بود که پرتغالیان در خلیج فارس مزاحم جزایر و سواحل خلیج فارس نخواهند شد، ناگهان با سپاهیان زبده ی خود برق آسا به آذربایجان حمله برد و این قسمت از خاک ایران را که نزدیک به بیست سال در تصرف ترکان باقی مانده بود به زور شمشیر از چنگ آنان بیرون آورد.تا اینکه در سال 1606سفیری از اسپانیا به نام لوئیس پره یرا دولاسردا (Luis Preira de Lacereda)، همراه دو کشیش با پنجاه ملازم و همراه، به ایران آمد و موقعی رسید که شاه عباس در ارمنستان با ترکان عثمانی در جنگ بود. وی از طرف مخدوم خود پادشاه اسپانیا مأموریت داشت با اقدامات مسالمت آ‌‌‌میز و مدبرانه بحرین را از ایران پس بگیرد، شاه عباس را به جنگ با دولت عثمانی تحریک کند و دولت ایران را از دولت انگلستان دور سازد. با این حال، شاه عباس از امضای قرارداد صلح با اسپانیا نیز خودداری ورزید و لاسردا که دیگر وجود خود را به عنوان سفیر بلا اثر ‌‌‌می‌‌‌‌دید، با کسب اجازه از شاه تا حدی شتاب زده از ایران خارج شد و بعد‌ها پادشاه اسپانیا این شتابزدگی را نادرست خواند.  


اندکي بعد از اين قضايا، شاه عباس که به وسيله ي آنتونيوي کشيش اطمينان يافته بود که پرتغاليان در خليج فارس مزاحم جزاير و سواحل خليج فارس نخواهند شد، ناگهان با سپاهيان زبده ي خود برق آسا به آذربايجان حمله برد و اين قسمت از خاک ايران را که نزديک به بيست سال در تصرف ترکان باقي مانده بود به زور شمشير از چنگ آنان بيرون آورد.  
سرانجام فیلیپ سوم پادشاه اسپانیا آنتونیو دوگووه آ را برای بار دوم به سفارت تعیین کرد و او را همراه با نامه‌‌هایی به ایران فرستاد و بهانه‌ی او این بود که «از دوست خود شاه عباس بی خبر مانده است. شاه عباس در جواب بدین مطلب اظهار داشت که سفیری به نام دنگیزبیک روملو را به همراه گووه آ به اسپانیا خواهد فرستاد. در نامه ای در1607 پادشاه اسپانیا از شاه عباس خواست که انحصار تجارت ابریشم ایران را از ترکان عثمانی و ارمنیان بازگیرد و به بازرگانان اسپانیایی سپارد و هرموز را مرکز این تجارت قرار دهد. اما شاه عباس که دیگر نه به وعده‌‌های اسپانیا دل خوش ‌‌‌می‌‌‌‌داشت نه از وعید‌های فیلیپ هراسی به دل راه ‌‌‌می‌‌‌‌داد، به آنتونیو دوگووه آ اعتنایی چندان نکرد و رابرت شرلی را از جانب خود به دربارهای اروپا فرستاد تا با دول اروپا هم در زمینه ی تجاری خاصه تجارت ابریشم مذاکره کند هم در زمینه ی سیاسی، در مورد اتحاد نظا‌‌‌می‌‌‌‌ با ایران و ایجاد جبهه ی واحدی در برابر دولت عثمانی.  


انریک سوم پادشاه اسپانیا فردی به نام گارسیا د سیلوا ای فیگروا (Garcia de Silva y Figueroa) را به دربار شاه عباس فرستاد تا بتواند اتحادی را علیه امپراطوری عثمانی پایه گذاری نماید. وی طی 7 سال حضور در دربار شاه عباس توانست رابطه نزدیکی باپادشاه صفوی برقرار نماید. نقش چهره او در باغ چهل ستون گویای مراتب قرب این سفیر در دربار شاه عباس است. با این حال، مقابله شاه عباس با حضور دریائی اسپانیا و پرتغال، مانع از گسترش مناسبات دو کشور در سال‌های بعدی شد. در واقع، عدم توفیق اسپانیا در تثبیت حضور خود درمنطقه خلیج فارس و مدیترانه موجب تقویت حضور قدرت‌هائی نظیر انگستان، [[روسیه]] و [[فرانسه]] شد و این روند موجبات تضعیف موقعیت اسپانیا در منطقه بویژه در قرن 18 را فراهم نمود.


تا اينکه  در سال 1606سفيري از اسپانيا به نام لوئيس پره يرا دولاسردا[6]، همراه دو کشيش با پنجاه ملازم و همراه، به ايران آمد و موقعي رسيد که شاه عباس در ارمنستان با ترکان عثماني در جنگ بود. وي از طرف مخدوم خود پادشاه اسپانيا مأموريت داشت با اقدامات مسالمت آميز و مدبرانه بحرين را از ايران پس بگيرد، شاه عباس را به جنگ با دولت عثماني تحريک کند و  دولت ايران را از دولت انگلستان دور سازد.  با اين حال، شاه عباس از امضاي قرارداد صلح با اسپانيا نيز خودداري ورزيد و لاسردا که ديگر وجود خود را به عنوان سفير بلااثر مي ديد، با کسب اجازه از شاه تا حدي شتاب زده از ايران خارج شد و بعدها پادشاه اسپانيا اين شتابزدگي را نادرست خواند.  
در ایران نیز پس از سقوط سلسله صفوی تاروی کارآمدن آقامحمدخان قاجار در سال 1790، کشور دچار هرج ومرج و تجزیه شد. ظهور آقامحمدخان قاجار را ‌‌‌می‌‌‌‌توان با سلطنت شارل سوم (1788-1759) تشبیه کرد. در این دوره پس از اولین تلاش‌ها در جهت ایجاد روابط سیاسی بین دو کشور، روند تحولات جهانی بویژه تسلط انگلیس و روسیه بر ایران و مداخله فرانسه و کنسرت اروپا در امور اسپانیا، مانع از توسعه هر چه بیشتر مناسبات ایران و اسپانیا شد. با این حال، در یک تحول اساسی در زمان محمدشاه قاجار، طی مذاکرات نمایندگان سیاسی دو کشور در استانبول، عهدنامه مودت و تجارت دو کشور در تاریخ 4 مارس 1842 توسط ‌‌‌میرزا جعفرخان سفیر و وزیر مختار ایران در عثمانی و آنتوان لوپز دکوردوبا سفیر اسپانیا در عثمانی به امضاء رسید. این عهدنامه سپس به تایید محمد شاه وایزابل ملکه اسپانیا رسید. معاهده شامل یک مقدمه، هفت ماده و یک نتیجه است. باتوجه به اینکه اجرای معاهده مذکور بنا به دلایلی به عهده تعویق افتاده بود، مجدداً در 9 فوریه 1870 توسط سرتیپ حاج شیخ محمدخان وزیرمختار ایران در لندن و امانوئل رانسمای ویلانوئوا نماینده اسپانیا درلندن، در این شهر به امضاء رسید<ref name=":0">روابط ایران و اسپانیا، قابل دسترس در http://iranspain.org/documents/document/0/11593/portal.aspx</ref>.


سرانجام فيليپ سوم پادشاه اسپانيا آنتونيو دوگووه آ را براي بار دوم به سفارت تعيين کرد و او را همراه با نامه هايي به ايران فرستاد و بهانه ي او اين بود که «از دوست خود شاه عباس بي خبر مانده است. شاه عباس در جواب بدين مطلب اظهار داشت که سفيري به نام دنگيزبيک روملو را به همراه گووه آ به اسپانيا خواهد فرستاد. در نامه ای در1607 پادشاه اسپانيا از شاه عباس خواست که انحصار تجارت ابريشم ايران را از ترکان عثماني و ارمنيان بازگيرد و به بازرگانان اسپانيايي سپارد و هرموز را مرکز اين تجارت قرار دهد. اما شاه عباس که ديگر نه به وعده هاي اسپانيا دل خوش مي داشت نه از وعيدهاي فيليپ هراسي به دل راه مي داد، به آنتونيو دوگووه آ اعتنايي چندان نکرد و رابرت شرلي را از جانب خود به دربارهاي اروپا فرستاد تا با دول اروپا هم در زمينه ي تجاري خاصه تجارت ابريشم مذاکره کند هم در زمينه ي سياسي، در مورد اتحاد نظامي با ايران و ايجاد جبهه ي واحدي در برابر دولت عثماني.  
برخی تحلیلگران اعتقاد دارند روابط سیاسی دو کشور به مفهوم نوین آن، اساساً از زمان انعقاد معاهده 1842 آغاز گردیده است. امضای این معاهده از آن جهت حائز اهمیت است که اسپانیا پس از روسیه، انگلستان و عثمانی که عملاً همسایه ایران بودند، نخستین کشور اروپائی است که چنین سندی را با ایران امضاء نمود.  


انريك سوم پادشاه اسپانيا فردي به نام گارسيا د سيلوا اي فيگروا[7] را به دربار شاه عباس فرستاد تا بتواند اتحادي را عليه امپراطوري عثماني پايه گذاري نمايد. وي طي 7 سال حضور در دربار شاه عباس توانست رابطه نزديكي باپادشاه صفوي برقرار نمايد. نقش چهره او در باغ چهل ستون گوياي مراتب قرب اين سفير در دربار شاه عباس است. با اين حال، مقابله شاه عباس با حضور دريائي اسپانيا و پرتغال، مانع از گسترش مناسبات دو كشور در سالهاي بعدي شد. در واقع، عدم توفيق اسپانيا در تثبيت حضور خود درمنطقه خليج فارس و مديترانه موجب تقويت حضور قدرتهائي نظير انگستان، روسيه و [[فرانسه]] شد و اين روند موجبات تضعيف موقعيت اسپانيا در منطقه بويژه در قرن 18 را فراهم نمود.  
طی قرن بیستم روابط دو کشور بر بستر معاهده 1842 استانبول ادامه یافت و در سال 1916 سفارت ایران در مادرید برای اولین بار گشایش یافت و ‌‌‌میرزا اسماعیل خان دبیر الملک فرزانه تا سال 1919 به عنوان وزیر مختار انجام وظیفه کرد لکن پس از آن سفارت ایران به دلایل مالی و صرفه جوئی تعطیل و سفارت ایران در پاریس، نمایندگی اکرودیته ایران در مادرید را بر عهده گرفت<ref name=":3" />.  


در ايران نيز پس از سقوط سلسله صفوي تاروي كارآمدن آقامحمدخان قاجار در سال 1790، كشور دچار هرج ومرج و تجزيه شد. ظهور آقامحمدخان قاجار را ميتوان با سلطنت شارل سوم (1788-1759) تشبيه كرد. در اين دوره پس از اولين تلاشها در جهت ايجاد روابط سياسي بين دو كشور، روند تحولات جهاني بويژه تسلط انگليس و روسيه بر ايران و مداخله فرانسه و كنسرت اروپا در امور اسپانيا، مانع از توسعه هر چه بيشتر مناسبات ايران واسپانيا شد. بااين حال، در يك تحول اساسي در زمان محمدشاه قاجار، طي مذاكرات نمايندگان سياسي دو كشور در استانبول، عهدنامه مودت و تجارت دو كشور در تاريخ 4 مارس 1842 توسط ميرزاجعفرخان سفير و وزير مختار ايران در عثماني و آنتوان لوپز دكوردوبا سفير اسپانيا در عثماني به امضاء رسيد. اين عهدنامه سپس به تاييد محمد شاه وايزابل ملكه اسپانيا رسيد. معاهده شامل يك مقدمه، هفت ماده و يك نتيجه است. باتوجه به اينكه اجراي معاهده مذكور بنا به دلايلي به عهده تعويق افتاده بود، مجدداً در 9 فوريه 1870 توسط سرتيپ حاج شيخ محمدخان وزيرمختار ايران در لندن و امانوئل رانسماي ويلانوئوا نماينده اسپانيا درلندن، در اين شهر به امضاء رسيد.[8]
=== [[موافقت نامه ها و همكاری های مشترک ایران و اسپانیا|موافقت نامه‌‌ها، همکاری‌‌های مشترک]] ===
در سال 1954 طی بازدید یک هیات ایرانی از مادرید ضمن بازگشائی مجدد سفارت ایران در مادرید، اولین توافقنامه همکاری اقتصادی و بازرگانی دو کشور در قرن بیستم به امضاء رسید. تبادلات اقتصادی دو کشور پس از امضای توافقنامه مذکور افزایش قابل توجهی یافت. توافقنامه 1954 در حالی منعقد گردید که یک سال قبل از آن در نوامبر 1952، عهدنامه مودت مشتمل بر یک مقدمه و پنج ماده توسط دکتر فاطمی‌‌‌‌ وزیر خارجه دولت دکتر مصدق و ا‌‌‌میلیو بلادیز کاردار موقت اسپانیا در تهران به امضاء رسیده بود. در ماه مارس 1956 سند دیگری تحت عنوان عهدنامه مودت و اقامت در جهت تحکیم روابط دو کشور در مادرید به امضاء سفیر ایران در مادرید و وزیرخارجه وقت اسپانیا رسید.


برخي تحليلگران اعتقاد دارند روابط سياسي دو كشور به مفهوم نوين آن، اساساً از زمان انعقاد معاهده 1842 آغاز گرديده است. امضاي اين معاهده از آن جهت حائز اهميت است كه اسپانيا پس از روسيه، انگلستان و عثماني كه عملاً همسايه ايران بودند، نخستين كشور اروپائي است كه چنين سندي را با ايران امضاء نمود.  
تبادلات اقتصادی دوجانبه پس از امضای توافقنامه اقتصادی و بازرگانی سال 1954 افزایش قابل توجهی یافت. در سال 1957 وزیر اقتصاد و دارائی اسپانیا از ایران دیدار کرد که حاصل آن تشکیل اولین کمیته مشترک همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی دو کشور بود. در همان سال، وزیر صنعت اسپانیا به همراه هیات بزرگی از صاحبان صنایع، یادداشت تفاهمی به منظور بررسی امکانات همکاری در زمینه‌های ساخت کشتی و توسعه همکاری‌های جهانگردی امضاء کرد.  


طي قرن بيستم روابط دو كشور بر بستر معاهده 1842 استانبول ادامه يافت و در سال 1916 سفارت ايران در مادريد براي اولين بار گشايش يافت و ميرزا اسماعيل خان دبير الملك فرزانه تا سال 1919 به عنوان وزير مختار انجام وظيفه كرد لكن پس از آن سفارت ايران به دلايل مالي و صرفه جوئي تعطيل و سفارت ايران در پاريس، نمايندگي اكروديته ايران در مادريد را بر عهده گرفت.  
مناسبات تجاری دو کشور در دهه‌‌های 1960 و 1970 مشخصاً افزایش یافته و اسپانیا در مقابل دریافت نفت، ماشین آلات سبک، وسایل خانگی برقی، پارچه‌‌های ابریشمی‌‌‌‌ و الیاف مصنوعی به ایران صادر ‌‌‌می‌‌‌کرد. بعلاوه، اسپانیا در زمینه ساخت و ساز‌های شهری، حمل ونقل دریائی و ساخت کشتی و بخش نیرو در ایران فعال بود.  


=== 2-13موافقت نامه ها، همكاري هاي مشترك ===
در بخش سیاسی، توسعه مناسبات با غرب جهت گیری اساسی حکومت پهلوی بود. گرچه مناسبات با امریکا در اولویت سیاست خارجی حکومت بود لکن رابطه تهران با پایتخت‌های اروپائی در سطح بالائی قرار داشت. طبیعتاً به دلایل جغرافیائی و سابقه روابط سنتی ایران با کشور‌هائی نظیر آلمان، انگلستان و فرانسه، روابط با این کشور‌ها نسبت به روابط تهران - مادرید از تحرک و عمق بیشتری برخوردار بود. به همین دلیل، روابط سیاسی دو کشور مسیر یک نواختی طی کرده و بدون تحول و تحرک قابل توجهی تا قبل از پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ادامه یافت.  
در سال 1954 طي بازديد يك هيات ايراني از مادريد ضمن بازگشائي مجدد سفارت ايران در مادريد، اولين توافقنامه همكاري اقتصادي و بازرگاني دو كشور در قرن بيستم به امضاء رسيد. تبادلات اقتصادي دو كشور پس از امضاي توافقنامه مذكور افزايش قابل توجهي يافت. توافقنامه 1954 در حالي منعقد گرديد كه يك سال قبل از آن در نوامبر 1952، عهدنامه مودت مشتمل بر يك مقدمه و پنج ماده توسط دكتر فاطمي وزير خارجه دولت دكتر مصدق و اميليو بلاديز كاردار موقت اسپانيا در تهران به امضاء رسيده بود. در ماه مارس 1956 سند ديگري تحت عنوان عهدنامه مودت و اقامت در جهت تحكيم روابط دو كشور در مادريد به امضاء سفير ايران در مادريد و وزيرخارجه وقت اسپانيا رسيد.


تبادلات اقتصادي دوجانبه پس از امضاي توافقنامه اقتصادي و بازرگاني سال 1954 افزايش قابل توجهي يافت. در سال 1957 وزير اقتصاد و دارائي اسپانيا از ايران ديدار كرد كه حاصل آن تشكيل اولين كميته مشترك همكاريهاي اقتصادي و بازرگاني دو كشور بود. در همان سال، وزير صنعت اسپانيابه همراه هيات بزرگي از صاحبان صنايع، يادداشت تفاهمي به منظور بررسي امكانات همكاري در زمينه هاي ساخت كشتي و توسعه همكاريهاي جهانگردي امضاء كرد.  
در مجموع، روابط ایران و اسپانیا از آغاز تا پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ تحت تاثیر عوامل وعناصر متعدد از روند معتدل و مطلوبی برخوردار بود. ناتوانی اسپانیا در تثبیت حضور و نفوذ در منطقه خاور‌‌‌میانه و خلیج فارس به دلیل ضعف داخلی، برتری قدرت‌های رقیب نظیر انگلستان، روسیه و فرانسه، تبیین اولویت‌ها در دیگر نقاط جهان بویژه امریکای لاتین و افریقا و نهایتا درگیری در جنگ‌های مخرب داخلی و حکومت انزواگرای فرانکو در قرن بیستم مانع از تحرک و پویائی اسپانیا در ایفای نقش برجسته در منطقه از جمله ایران شد.  


مناسبات تجاري دو كشور در دهه هاي 1960 و 1970 مشخصاً افزايش يافته و اسپانيا در مقابل دريافت نفت، ماشين آلات سبك، وسايل خانگي برقي، پارچه هاي ابريشمي و الياف مصنوعي به ايران صادر ميكرد. بعلاوه، اسپانيا در زمينه ساخت و سازهاي شهري، حمل ونقل دريائي و ساخت كشتي و بخش نيرو در ايران فعال بود.  
در ایران نیز پس از خاتمه دوران اقتدار و عظمت صفوی، تسلط قدرت‌های برتر آن عصر یعنی [[روسیه]] و انگلیس بر مقدرات کشور بویژه در دوره قاجار و عدم تبیین سیاست پیشرو و منطقی در قبال غرب در دوره رضا شاه و وابستگی شدید به امریکا در دوره محمدرضا شاه پهلوی مانع از توجه شایسته به روابط با کشورهای اروپائی نظیر اسپانیا شد. در ارتباط ‌‌‌میان دو ملت نیز عواملی نظیر بعد مسافت، عدم گستردگی و حضور زبان اسپانیولی در ‌‌‌میان ایرانیان و فراهم نبودن شرایط و فرصت‌های جذب مهاجرین آسیایی در [[اسپانیا]] (در مقایسه با کشور‌های آلمان، انگلستان و فرانسه) مانع از گسترش ارتباطات فرهنگی و علمی و حضور قابل توجه ایرانیان در اسپانیا شد. به همین دلیل، تعداد ایرانیان مقیم اسپانیا و فعالیت و تاثیرگذاری آنان در عرصه‌‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در مقایسه با دیگر کشور‌های اروپائی به مراتب کمتر است.  


در بخش سياسي، توسعه مناسبات با غرب جهت گيري اساسي حكومت پهلوي بود. گرچه مناسبات باامريكا در اولويت سياست خارجي حكومت بود لكن رابطه تهران با پايتختهاي اروپائي در سطح بالائي قرار داشت. طبيعتاً به دلايل جغرافيائي و سابقه روابط سنتي ايران با كشورهائي نظير آلمان، انگلستان و فرانسه، روابط با اين كشورها نسبت به روابط تهران - مادريد از تحرك و عمق بيشتري برخوردار بود. به همين دليل، روابط سياسي دو كشور مسير يك نواختي طي كرده و بدون تحول و تحرك قابل توجهي تا قبل از پيروزي انقلاب اسلامي ادامه يافت.
==== تبیین رویکرد و عملکرد نظام سیاسی به انقلاب و جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌ ====


در مجموع، روابط ايران و اسپانيا از آغاز تا پيروزی انقلاب اسلامي تحت تاثير عوامل وعناصر متعدد از روند معتدل و مطلوبي برخوردار بود. ناتواني اسپانيا در تثبيت حضور و نفوذ در منطقه خاورميانه و خليج فارس به دليل ضعف داخلي، برتري قدرتهاي رقيب نظير انگلستان، روسيه و فرانسه، تبيين اولويتها در ديگر نقاط جهان بويژه امريكاي لاتين و افريقا و نهايتاً درگيري در جنگهاي مخرب داخلي و حكومت انزواگراي فرانكو در قرن بيستم مانع از تحرك و پويائي اسپانيا در ايفاي نقش برجسته در منطقه از جمله ايران شد.  
اسپانیا از جمله کشورهای اروپائی است که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ سیاستی معتدل و سنجیده در قبال ایران اتخاذ نمود. اسپانیا ضمن حفظ بی طرفی کامل در جریان تجاوز عراق به ایران، در تحریم اقتصادی امریکا علیه ایران مشارکت نکرد. آن کشور حتی فلیپه گونزالس نخست وزیر سوسیالیت خود را برای ‌‌‌میانجیگری در امر آزادی گروگان‌ها به تهران فرستاد. در چارچوب اتحادیه اروپا نیز اسپانیا نه تنها هیچگونه قطعنامه و یا اقدا‌‌‌می‌‌‌‌ علیه ایران را پیشنهاد نکرد بلکه در تنش‌های ایجاد شده بین اتحادیه و ایران نقش مثبت و سازند‌ه‌ای در جهت عادی سازی روابط ایفاء نمود. بدیهی است ایفای نقش مثبت اسپانیا در تحولات مربوط به روابط ایران با اتحادیه اروپا و یا تجاوز عراق به ایران نه به معنی اختلاف نظر اساسی با دیگر اعضای اتحادیه اروپا بلکه منبعث از درک صحیح مادرید از اهمیت و جایگاه ایران است.  


در ايران نيز پس از خاتمه دوران اقتدار و عظمت صفوي، تسلط قدرتهاي برتر آن عصر يعني روسيه و انگليس بر مقدرات كشور بويژه در دوره قاجار و عدم تبيين سياست پيشرو و منطقي در قبال غرب در دوره رضا شاه و وابستگي شديد به امريكا در دوره محمدرضا شاه پهلوي مانع از توجه شايسته به روابط باكشورهاي اروپائي نظير اسپانيا شد. در ارتباط ميان دو ملت نيز عواملي نظير بعد مسافت، عدم گستردگي و حضور زبان اسپانيولي در ميان ايرانيان و فراهم نبودن شرايط و فرصتهاي جذب مهاجرين آسيايي در اسپانيا (در مقايسه با كشورهاي آلمان، انگلستان و فرانسه) مانع از گسترش ارتباطات فرهنگي و علمي و حضور قابل توجه ايرانيان در اسپانيا شد. به همين دليل، تعداد ايرانيان مقيم اسپانيا و فعاليت و تاثيرگذاري آنان در عرصه هاي سياسي، اقتصادي، فرهنگي و اجتماعي در مقايسه با ديگر كشورهاي اروپائي به مراتب كمتر است.  
از سوی دیگر، در شرایط توجه ویژه اسپانیا به منطقه خاور ‌‌‌میانه، حفظ رابطه شایسته با ایران بخشی از استراتژی اسپانیا در قبال منطقه خاور ‌‌‌میانه و جهان اسلام ارزیابی ‌‌‌می‌‌‌گردد.  


=== 3- 13 تبيين رويكرد و عملكرد نظام سياسي  به انقلاب و جمهوري اسلامي ===
پادشاه اسپانیا نیز در جریان دیدار رئیس جمهور وقت ایران به اسپانیا در سال 1381 اظهار داشت  <blockquote>«ایران کلید صلح، امنیت و ثبات در منطقه ای پیچیده با تنش‌های متعدد ‌‌‌می‌‌‌باشد. به نظر ما ایران نقش مهمی در تثبیت صلح و ثبات در منطقه و جهان دارد». </blockquote>تا سال 1997 و روی کارآمدن دولت جناب آقای خاتمی‌‌‌، روابط دو جانبه با فراز و نشیب همراه بود. سیاست تنش زدائی در سیاست خارجی و توسعه مناسبات با کشور‌های جهان بویژه در دو حوزه همسایگان واتحادیه اروپائی مورد توجه قرار گرفت. در شرایطی که رابطه ایران و امریکا کماکان متشنج بود، روابط با اتحادیه اروپا از اهمیت مضاعفی برخوردار گردید. ایران و اتحادیه اروپا با آغاز «گفتگو‌های انتقادی» و سپس «گفتگو‌های فراگیر» عصر نوینی را در مناسبات خود آغاز کردند و روابط تهران ـ مادرید نیز در مسیر رشد و توسعه قرار گرفت که حاصل آن ارتقاء روابط درتما‌‌‌می‌‌‌‌ سطوح بویژه طی سال‌های 2003-2000 است.


با چنین زمینه‌ای، شرایط لازم جهت دیدار رئیس حکومت اسپانیا از تهران در اکتبر سال 2000 فراهم گردید. سفر خوزه ماریا آزنار یک دیدار رسمی‌‌‌‌ یک مقام عالیرتبه اسپانیائی به ایران در طول تاریخ مناسبات دو کشور بود. این دیدار علاوه بر اهمیتی که به دلیل محتوای مذاکرات و اسناد امضاء شده دارد، آغاز گر روندی صعودی در مناسبات همه جانبه دو کشور بود که نهایتا به سفر سیدمحمد خاتمی‌‌‌‌ رئیس جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران به اسپانیا در اکتبر 2002 انجا‌‌‌مید و در این سفر اسناد مهمی امضاء شد و مذاکرات سودمندی در جهت تقویت روابط دوجانبه صورت گرفت گسترش همکاری‌های اقتصادی دو کشور در بخش‌های نفت و پتروشیمی‌‌‌، کشاورزی و شیلات، جهانگردی، حمل ونقل و... از حوزه‌هائی است که از زمینه بیشتری برای همکاری اقتصادی بین ایران و اسپانیا برخوردار است. برگزاری چندین سمینار اقتصادی د وجانبه وبالاخره امضای قرارداد‌های اقتصادی مختلف بین دو کشور درتقویت همه جانبه روابط اقتصادی نقش مهمی ایفاء نمودند<ref name=":0" />.


اسپانيا از جمله كشورهاي اروپائي است كه از ابتداي پيروزي انقلاب اسلامي سياستي معتدل و سنجيده در قبال ايران اتخاذ نمود. اسپانيا ضمن حفظ بي طرفي كامل در جريان تجاوز عراق به ايران، در تحريم اقتصادي امريكا عليه ايران مشاركت نكرد. آن کشور حتی فلیپه گونزالس نخست وزیر سوسیالیت خود را برای میانجیگری در امر آزادی گروگانها به تهران فرستاد. در چارچوب اتحاديه اروپا نيز اسپانيا نه تنها هيچگونه قطعنامه و يا اقدامي عليه ايران را پيشنهاد نكرد بلكه در تنشهاي ايجاد شده بين اتحاديه و ايران نقش مثبت و سازندهاي در جهت عادي سازي روابط ايفاء نمود. بديهي است ايفاي نقش مثبت اسپانيا در تحولات مربوط به روابط ايران با اتحاديه اروپا و يا تجاوز عراق به ايران نه به معني اختلاف نظر اساسي با ديگر اعضاي اتحاديه اروپا بلكه منبعث از درك صحيح مادريد از اهميت و جايگاه ايران است.  
در خصوص مبادلات تجاری ایران و اسپانیا طی سال‌های اخیر، آمار موجود بیانگر نوسان در این بخش ‌‌‌می‌‌‌باشد. موسسه تجارت خارجی اسپانیا، در گزارش خود حجم مبادلات دو جانبه دو کشور را 5/1 ‌‌‌می‌‌‌لیارد دلار در سال 1983، 1/1 ‌‌‌میلیارد در سال 2002 و 750 ‌‌‌میلیون دلار در سال 2011 گزارش کرد که کاهش اخیر ناشی از بحران [[مالی]] اسپانیا و تحریم‌های اقتصادی اتحادیه اروپا بوده است. نکته مهم در مبادلات تجاری دو کشور این است که همواره موازنه تجاری به نفع جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ایران بوده که این امر ناشی از برتری سهم نفت در صادرات ایران به اسپانیا ‌‌‌می‌‌‌باشد.  


از سوي ديگر، در شرايط توجه ويژه اسپانيا به منطقه خاور ميانه، حفظ رابطه شايسته با ايران بخشي از استراتژي اسپانيا در قبال منطقه خاور ميانه و جهان اسلام ارزيابي ميگردد. پادشاه اسپانيا نيز در جريان ديدار رئيس جمهور وقت ايران به اسپانيا در سال 1381 اظهار داشت «ايران كليد صلح، امنيت و ثبات در منطقه  اي پيچيده با تنشهاي متعدد ميباشد. به نظر ما ايران نقش مهمي در تثبيت صلح و ثبات در منطقه و جهان دارد».  تا سال 1997 و روي كارآمدن دولت جناب آقاي خاتمي، روابط دو جانبه با فراز و نشيب همراه بود. سياست تنش زدائي در سياست خارجي و توسعه مناسبات با كشورهاي جهان بويژه در دو حوزه همسايگان واتحاديه اروپائي مورد توجه قرار گرفت. در شرايطي كه رابطه ايران و امريكا كماكان متشنج بود، روابط با اتحاديه اروپا از اهميت مضاعفي برخوردار گرديد. ايران و اتحاديه اروپا با آغاز «گفتگوهاي انتقادي» و سپس «گفتگوهاي فراگير» عصر نويني را در مناسبات خود آغاز كردند و روابط تهران ـ مادريد نيز در مسير رشد و توسعه قرار گرفت كه حاصل آن ارتقاء روابط درتمامي سطوح بويژه طي سالهاي 2003-2000 است.  
اقلام صادراتی ایران به اسپانیا شامل نفت و مشتقات آن، سوخت‌های کانی، خشکبار، پسته، مرکبات، صیفی جات، ماهی، انواع محصولات دریائی، موادغذائی، آهن و فولاد، فرش وموکت، چرم و پوست، مواد خام و... است. اسپانیا نیز ماشین آلات و کالا‌های سرمایه‌ای، تولیدات شیمیائی، تولیدات مربوط به آهن و فولاد، لوازم برقی، تجهیزات مربوط به امور حمل ونقل، وسایل یدکی، ماشین‌آلات مربوط به امور ساختمانی و معاون، وسایل نقلیه، قطعات یدکی اتومبیل و... به ایران صادر ‌‌‌می‌‌‌نماید<ref name=":1">تاریخچه روابط سیاسی ایران و اسپانیا قبل از پیروزی انقلاب قابل دسترس در http://www.iranembassy.es/politics/bilateral-relations</ref>.  


با چنين زمينه اي، شرايط لازم جهت ديدار رئيس حکومت اسپانيا از تهران در اكتبر سال 2000 فراهم گرديد. سفر خوزه ماريا آزنار یک ديدار رسمي يك مقام عاليرتبه اسپانيائي به ايران در طول تاريخ مناسبات دو كشور بود. اين ديدار علاوه بر اهميتي كه به دليل محتواي مذاكرات و اسناد امضاء شده دارد، آغاز گر روندي صعودي در مناسبات همه جانبه دو كشور بود كه نهايتاً به سفر سيدمحمد خاتمي رئيس جمهوري اسلامي ايران به اسپانيا در اكتبر 2002 انجاميد و در اين سفر اسناد مهمي امضاء شد و مذاكرات سودمندي در جهت تقويت روابط دوجانبه صورت گرفت گسترش همكاريهاي اقتصادي دو كشور در بخشهاي نفت و پتروشيمي، كشاورزي و شيلات، جهانگردي، حمل ونقل و... از حوزههائي است كه از زمينه بيشتري براي همكاري اقتصادي بين ايران و اسپانيا برخوردار است. برگزاري چندين سمينار اقتصادي د وجانبه وبالاخره امضاي قراردادهاي اقتصادي مختلف بين دو كشور درتقويت همه جانبه روابط اقتصادي نقش مهمي ايفاء نمودند.[9]
==== تاریخ و ‌‌‌میراث مشترک فرهنگی؛ پیشینه و تحولات روابط فرهنگی دو کشور ====


در خصوص مبادلات تجاري ايران و اسپانيا طي سالهاي اخير، آمار موجود بيانگر نوسان در اين بخش ميباشد. موسسه تجارت خارجي اسپانيا، در گزارش خود حجم مبادلات دو جانبه دو کشور را 5/1 میلیارد دلار در سال 1983، 1/1 میلیارد در سال 2002 و 750 میلیون دلار در سال 2011 گزارش کرد که کاهش اخیر ناشی از بحران [[مالی]] اسپانیا و تحریمهای اقتصادی اتحادیه اروپا بوده است. نكته مهم در مبادلات تجاري دو كشور اين است كه همواره موازنه تجاري به نفع جمهوري اسلامي ايران بوده كه اين امر ناشي از برتري سهم نفت در صادرات ايران به اسپانيا ميباشد.  
در خصوص روابط فرهنگی دو کشور گرچه تاریخ مشخصی از آغاز روابط فرهنگی ایران واسپانیا در دست نیست لکن بنا به گفته مورخان، جای پای ایران در تاریخ و فرهنگ اسپانیا به خوبی قابل تشخیص است. درطول هشت قرن حاکمیت مسلمانان در اندلس، فرهنگ ایرانی به عنوان یکی از ارکان فرهنگ اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ نقش شایسته‌ای در شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن آندلس ایفاء کرد و حضور مؤثر ایرانیان در زمینه‌های علوم، موسیقی، ادبیات در دوره حکومت اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ در آندلس مورد تایید مورخان ‌‌‌می‌‌‌باشد. فرهیختگان اسپانیایی معتقدند ایرانیان هیچ نقشی در لشگرکشی به سرزمین‌شان نداشته‌اند، اما به نقش ایرانیان در انتقال فرهنگ به اسپانیا احترام بسیاری قائل‌اند. به باور آن‌‌ها تمدن اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ را دانشمندان ایرانی به اندلس برده‌اند. مطالب ادبی مانند کلیله و دمنه و مرزبان‌نامه ترجمه شده و به آندلس رفته است.<ref name=":1" /> مقامات حریری در پدید آمدن قصه‌‌های امروزی اسپانیا نقش بسیاری داشته و زندگی عمو‌‌‌می‌‌‌‌ و خصوصی مردمان آندلس تحت تأثیر سنت‌‌های شرقی قرار گرفته است. نفوذ فارابی در موسیقی اسپانیایی در تاریخ و مکتوب‌‌های مختلف مشهود است. موسیقی ردیف دستگاهی ایرانی پایه موسیقی «فلا‌‌‌مینگوی» اسپانیا است. آنالیز ردیف‌‌ها و ریتم‌‌های موسیقی ایرانی نشان ‌‌‌می‌‌‌‌دهد که دقیقا همان ریتم‌‌هایی است که در موسیقی فلا‌‌‌مینگوی اسپانیا نیز وجود دارد به خصوص موسیقی کولی‌‌های اسپانیا که اساسا عده‌ای معتقدند آن‌‌ها از جنوب ایران به اسپانیا مهاجرت کرده‌اند.


اقلام صادراتي ايران به اسپانيا شامل نفت ومشتقات آن، سوختهاي كاني، خشكبار، پسته، مركبات، صيفي جات، ماهي، انواع محصولات دريائي، موادغذائي، آهن و فولاد، فرش وموكت، چرم و پوست، مواد خام و... است. اسپانيا نيز ماشين آلات وكالاهاي سرمايهاي، توليدات شيميائي، توليدات مربوط به آهن و فولاد، لوازم برقي، تجهيزات مربوط به ا مور حمل ونقل، وسايل يدكي، ماشين الات مربوط به امور ساختماني و معاون، وسايل نقليه، قطعات يدكي اتومبيل و... به ايران صادر مينمايد.[10]
«زریاب» به عنوان یکی از تاثیرگذارترین اشخاص ایرانی‌تبار در پایه‌گذاری موسیقی فلا‌‌‌مینگوست که توانست کل مبانی موسیقی ایران را به آندلس و اروپا ببرد. تاثیر زریاب بر اسپانیا تنها در زمینه موسیقی نیست بلکه زندگی او نشان ‌‌‌می‌‌‌دهد که حتی نوع لباس پوشیدن و غذا خوردن او هم بر زیست اسپانیایی‌‌ها تاثیرگذار بوده است.


نگاه ابن سینا و داستان‌‌های سهروردی و فخرالدین رازی فرهنگ و ادب شکل گرفته‌ای در تعامل با ایران و اسپانیاست و مولانا در دمشق با [[ابن عربی]] ارتباط داشت. نهضت ترجمه نیز توانست کمک‌‌های بسیاری به این مسأله کند و موسیقی، هنر، معماری، هنر‌های دستی مانند بافندگی، ‌‌‌مینیاتوری، خاتم‌کاری در اسپانیا فراوان به چشم ‌‌‌می‌‌‌‌خورد و نظرات فلاسفه ‌ای مانند فارابی، ابن‌سینا و غزالی الهام‌بخش آنان بود. ترجمه متونی چون کلیله و دمنه در سده پنجم هجری (دوازده ‌‌‌میلادی ) به فرمان دون آلفونسوی دهم و یا ترجمه هزار و یک شب و تأثیر آن بر رمان نویسی اسپانیا در سده‌‌های ‌‌‌میانه که مورد تأکید و تأیید خوان برنت قرار گرفته؛ یا ترجمه سندباد نامه به فرمان دون فادریک،که در طلیطله با عنوان (El Libro de los Engaños) در 1253 م ترجمه شده از آن جمله است<ref>شفتی، حسن (1390). اندلس، [[اسپانیا]]، ایران. در نشست تعاملات فرهنگی ایران-اسپانیا. تهران: فرهنگسرای ملل.</ref>.


بی شک حضور شماری از ایرانیان با نفوذ در اندلس برای توجه به فرهنگ و زبان ایرانی بسیار تأثیر گذار بوده است. ابن موضوع از دیر باز مورد توجه مورخان قرار گرفته است. از جمله این مورخان، المقّری است که لیستی از اسا‌‌‌می‌‌‌‌ ایرانیانی که در دربار حکومت‌های اسپانیا حضور و نفوذ داشته‌اند، ارائه داده است. هم چنانکه در دوران معاصر نیز لوسین بووا، اسا‌‌‌می‌‌‌‌ ایرانی اسپانیا و پرتغال را استخراج کرده است کسانی چون زریاب، ابو الحکم عمرو کرمانی (ریاضی دان، پزشک و منجم )، عمرو بن مودود فارسی، صحاب بن محمد خراسانی، عبدالله بن محمد خراسانی (هر دو شاعر، ادیب و موسیقی دان )، یحیی بن عبدالرحمن اصفهانی، ابو حاتم رازی، ابوالقاسم رازی، ابوالخیر احمد طالقانی، عمر بن عثمان باخرزی، ابوبکر احمد شیرازی، ابوالفتح سمرقندی، ابو علی فارسی و موسی الفارسی تنها نمونه‌ای از نام بردگان در فهرست‌‌های بلند بالای اینان است.


=== 13-4- تاريخ و ميراث مشترك فرهنگي؛ پيشينه و تحولات روابط فرهنگي دو كشور ===
مقّری در مقابل فهرستی از نام و مشخصات اندلسی‌‌هائی که به ایران سفر کرده ودر آنجا مانده‌اند، نیز ارائه داده که ابوبکر الاندلسی الجیانی، ابوبکر یحیی بن سعدون قرطبی، ابو محمد عبدالله بن عیسی الاندلسی، ابو عبدالله محمد بن صالح المعافری الاندلسی از آن جمله‌اند. هم چنانکه به این لیست باید نام کسانی چون ابن جبیر و کلاویخو را نیز اضافه نمود.
   


در خصوص روابط فرهنگي دو كشور گرچه تاريخ مشخصي از آغاز روابط فرهنگي ايران واسپانيا در دست نيست لكن بنا به گفته مورخان، جاي پاي ايران در تاريخ و فرهنگ اسپانيا به خوبي قابل تشخيص است. درطول هشت قرن حاكميت مسلمانان در اندلس، فرهنگ ايراني به عنوان يكي از اركان فرهنگ اسلامي نقش شايسته اي در شكوه و عظمت فرهنگ و تمدن آندلس ايفاء كرد و حضور مؤثر ايرانيان در زمينه هاي علوم، موسيقي، ادبيات در دوره حكومت اسلامي در آندلس مورد تاييد مورخان ميباشد. فرهیختگان اسپانیایی معتقدند ایرانیان هیچ نقشی در لشگرکشی به سرزمین‌شان نداشته‌اند، اما به نقش ایرانیان در انتقال فرهنگ به اسپانیا احترام بسیاری قائل‌اند. به باور آن‌ها تمدن اسلامی را دانشمندان ایرانی به اندلس برده‌اند. مطالب ادبي مانند كليله و دمنه و مرزبان‌نامه ترجمه شده و به آندلس رفته است.[11] مقامات حريري در پديد آمدن قصه‌هاي امروزي اسپانيا نقش بسياري داشته و زندگي عمومي و خصوصي مردمان آندلس تحت تأثير سنت‌هاي شرقي قرار گرفته است.  نفوذ فارابي در موسيقي اسپانيايي در تاريخ و مكتوب‌هاي مختلف مشهود است. موسيقي رديف دستگاهي ايراني پايه موسيقي «فلامينگوي» اسپانيا است.  آناليز رديف‌ها و ريتم‌هاي موسيقي ایرانی نشان مي‌دهد كه دقيقا همان ريتم‌هايي است كه در موسيقي فلامينگوي اسپانيا نيز وجود دارد به خصوص موسيقي كولي‌هاي اسپانيا كه اساسا عده‌اي معتقدند آن‌ها از جنوب ايران به اسپانيا مهاجرت كرده‌اند.
بیشترین ‌‌‌میراث فرهنگ و هنر اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ و ایرانی در مساجد، قصر‌ها و کاخ‌‌ها مدیون فرمول‌‌های طراحی شده ایرانیان‌‌ است زیبایی هنر اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ از هیچ به‌وجود نیامده و تمام این تأثیرات را از ایران ساسانی گرفته‌اند. عمرخیام معتقد است که زمان به ضرب‌آهنگ خورشید پیش ‌‌‌می‌‌‌‌رود و زبان به ضرب آهنگ عشق پیش ‌‌‌می‌‌‌‌رود. وی خاطرنشان کرد: صنایعی مانند کشت ابریشم، نام ‌‌‌میوه‌‌ها، تجارت، دریانوردی، انواع بادبان‌‌ها، زندگی شهرنشینی، صنعت چاپ، کاغذسازی، سفال‌سازی، سرا‌‌‌میک و... از طریق ایرانیان به اروپا و اسپانیا رفت.  


«زرياب» به عنوان يكي از تاثيرگذارترين اشخاص ايراني‌تبار در پايه‌گذاري موسيقي فلامينگوست كه توانست كل مباني موسيقي ايران را به آندلس و اروپا ببرد. تاثير زرياب بر اسپانيا تنها در زمينه موسيقي نيست بلكه زندگي او نشان میدهد كه حتي نوع لباس پوشيدن و غذا خوردن او هم بر زيست اسپانيايي‌ها تاثيرگذار بوده است.
یکی از برترین و شناخته‌ترین ویژگی‌‌های اسپانیا پدیده فرهنگی گاو اوژنی است، اسپانیا سرزمین گاو اوژنان است، این پدیده توسط ماتادور‌های اسپانیا روایی یافته و خاستگاه کهنی را به تصویر ‌کشیده است. ‌‌‌می‌‌‌‌توان انگاشت که پدیده نامدار گاو اوژنی در اسپانیا نمود، نشان و یادگاری باشد که یکی از آیین‌‌های کهن ایرانی در این سرزمین هنوز برجای مانده است. آن آیین مهرپرستی و ‌‌‌می‌‌‌ترائیسم نا‌‌‌میده ‌‌‌می‌‌‌‌شود. در آیین مهرپرستی یکی از نگاره‌‌های بسیار شناخته شده که به‌ویژه نمونه‌‌های فراوان از آن را در روم باستان و اروپا ‌‌‌می‌‌‌‌توان یافت نگاه مهر است، جوان برومند و رخشان‌روی که بر پشت پای ژنده نشسته و خنجری بر آن کشیده است و ‌‌‌می‌‌‌‌خواهد گاو را پی کند. گاو اوژنی یکی از ویژگی‌‌های بنیادی مهر ایرانی است و گاو در نمادشناسی، کهن‌ترین نشانه آفرینش آب و خاک، جهان گیتی و پیکرینه است زیرا گاو، مام ز‌‌‌مین محسوب ‌‌‌می‌‌‌‌شود و در افسانه کهن هم ز‌‌‌مین با شاخ گاوی نهاده شده و در برابر شیر، نماد آفرینش برین و آتشین است. در این پدیده آسمان بر ز‌‌‌مین و گیتی بر ‌‌‌مینو و ‌‌‌مینو بر گیتی چیره ‌‌‌می‌‌‌‌شود، این ورزش و پدیده فرهنگی که در اسپانیا روایی یافته، بخش سرشتی و ساختاری آن ناگزیر از فرهنگ اسپانیاست. مهر، با پی کردن گاو ‌‌‌می‌‌‌‌کوشد آفرینش را از بند بر‌هاند و جان‌‌ها را ر‌هایی ببخشد و ز‌‌‌مین را به آسمان بپیوندد و بازگرداند. پیوند‌های اسپانیایی‌‌ها با ایرانیان به روزگاران بسیار کهن نیز باز‌‌‌می‌‌‌‌گردد<ref name=":2">خضری، سید احمدرضا(1388). جایگاه [[زبان فارسی در اسپانیا]]: گذشته، حال، آینده. در سخنرانی در نشست مشترك شهر كتاب و انجمن دوستی ایران و اسپانیا. تهران: انجمن دوستی ایران و اسپانیا، مورخ 28دی 1388.</ref>.  


نگاه ابن سينا و داستان‌هاي سهروردي و فخرالدين رازي فرهنگ و ادب شكل گرفته‌اي در تعامل با ايران و اسپانياست و مولانا در دمشق با ابن عربي ارتباط داشت .  نهضت ترجمه نيز توانست كمك‌هاي بسياري به اين مسأله كند و موسيقي، هنر، معماري، هنرهاي دستي مانند بافندگي، مينياتوري، خاتم‌كاري در اسپانيا فراوان به چشم مي‌خورد و نظرات فلاسفه ای مانند فارابي، ابن‌سينا و غزالي الهام‌بخش آنان بود. ترجمه متوني چون كليله و دمنه در سده پنجم هجري (دوازده ميلادي )  به فرمان دون آلفونسوي دهم و يا ترجمه هزار و يك شب و تأثير آن بر رمان نويسي اسپانيا در سده هاي ميانه كه مورد تأكيد و تأييد خوان برنت قرار گرفته؛ يا ترجمه سندباد نامه به فرمان دون فادريك،كه در طليطله با عنوان( El Libro  de los Engaños ) در 1253 م ترجمه شده از آن جمله است .[12]
سال ۱۲۱۸م. مصادف با تاسیس قدیمی‌‌‌‌ترین دانشگاه اسپانیا بود. در این دانشگاه که در زمان تاسیس جزء چهار دانشگاه برتر دنیا بوده، زبان و ادبیات فارسی تدریس ‌‌‌می‌‌‌‌شده که تدریج این رشته از بین رفته است. بین ممالک اروپایی اسپانیا اولین کشوری است که با ایران شروع به برقراری روابط سیاسی ‌‌‌می‌‌‌‌کند. همچنین ایران در سال ۱۳۸۰ قرارداد پژوهش‌‌های دو طرفه‌ای را با شورای عالی تحقیقات اسپانیا که یکی از بهترین شورا‌های عالی تحقیقات اتحادیه اروپاست به امضا رساند. در سال‌‌های ۱۳۷۱، ۱۳۸۲و ۱۳۸۶ نیز سه قرارداد بین سه دانشگاه مهم ایران و سه دانشگاه مهم اسپانیا بسته شد که وجود تفاهم‌نامه‌ی جامع فرهنگی نقش اصلی را در ایجاد این روابط بر عهده داشته است.»


بي شك حضور شماري از ايرانيان با نفوذ  در اندلس براي توجه به فرهنگ و زبان ايراني بسيار تأثير گذار بوده است . ابن موضوع از دير باز مورد توجه مورخان قرار گرفته است . از جمله اين مورخان ،  المقّري است كه ليستي از اسامي ايرانياني كه در دربار حكومتهاي اسپانيا حضور و نفوذ داشته اند ، ارائه داده است . هم چنانكه در دوران معاصر نيز لوسين بووا ، اسامي ايراني اسپانيا و پرتغال را استخراج كرده است كساني چون زرياب ، ابو الحكم عمرو كرماني (رياضي دان ، پزشك و منجم ) ، عمرو بن مودود فارسي ، صحاب بن محمد خراساني ، عبدالله بن محمد خراساني (هر دو شاعر ، اديب و موسيقي دان ) ، يحيي بن عبدالرحمن اصفهاني ، ابو حاتم رازي ، ابوالقاسم رازي ، ابوالخير احمد طالقاني ، عمر بن عثمان باخرزي ، ابوبكر احمد شيرازي ، ابوالفتح سمرقندي ، ابو علي فارسي و موسي الفارسي تنها نمونه اي از نام بردگان در فهرست هاي بلند بالاي اينان است .  
معهذا، نخستین سند فرهنگی بین دو کشور در دوران حکومت پهلوی منعقد ‌‌‌می‌‌‌گردد. سند مذکور در 24 نوامبر 1958 در تهران توسط وزیر خارجه وقت ایران و سفیر اسپانیا در تهران به امضاء رسید. البته تحول اصلی در مناسبات طرفین پس از پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌حاصل ‌‌‌می‌‌‌‌شود؛ چرا که تفاهم‌نامه‌ی ناقص دو پاراگرافی سال‌‌های قبل از انقلاب، جای خود را به تفاهم‌نامه‌ی جامع سال ۱۹۷۷م. ‌‌‌می‌‌‌‌دهد. تفاهم‌نامه‌‌های فرهنگی در برقراری روابط فرهنگی نقش بسیار مهمی دارد.


مقّري در مقابل فهرستي از نام و مشخصات اندلسي هائي كه به ايران سفر كرده ودر آنجا مانده اند ، نيز ارائه داده كه ابوبكر الاندلسي الجياني ، ابوبكر يحيي بن سعدون قرطبي ، ابو محمد عبدالله بن عيسي الاندلسي ، ابو عبدالله محمد بن صالح المعافري الاندلسي از آن جمله اند . هم چنانكه به اين ليست بايد نام كساني چون ابن جبير و  كلاويخو را نيز اضافه نمود .
=== [[تاثيرهای فرهنگی ايران بر اسپانيا|تأثیر‌های فرهنگی ایرانی بر اسپانیا]] ===
اولین اثر فرهنگی آئین مهرپرستی (یا ‌‌‌میترائیسم ایرانی) در اسپانیاست.چنانکه فرانز کومنت نوشته است: یک سده پیش از ‌‌‌میلاد مسیح، آیین مهرپرستی ایرانی با همه توان در قلمرو امپراتوری روم، از جمله اسپانیا، نفوذ کرد و به سرعت گسترش یافت و در جای جای این امپراتوری تا سده چهارم ‌‌‌میلادی، یعنی به مدت پانصد سال، ادامه یافت و در سده سوم ‌‌‌میلادی به اوج شکوفایی خود رسید. پس از چیرگی مسیحیت بر ‌‌‌میترائیسم این آیین در مسیحیت باقی ماند و به جای مبارزه و دفع آن، برخی از مراسم مهرپرستی از جمله بزرگداشت روز 25 دسامبر ( از سال 274م ) در رم «سالروز تولد ‌‌‌میترای شکست ناپذیر» با نام Natalis Solis Invicti و همین طور «روز خدا»، یعنی یکشنبه از دیرباز به عنوان روز مهر به شمار ‌‌‌می‌‌‌‌رفت، جشن گرفته ‌‌‌می‌‌‌‌شد


آگاهی دقیق درباره تاریخ ورود ‌‌‌می‌‌‌ترائیسم به اسپانیا در دست نیست، اما قدیم ترین معبد ‌‌‌میترایی در این کشور، معبد آئوگوستو امریتا<ref>كزازی، میر جلال الدین( 1388). "جای پای ادبیات كلاسیک ایران در [[اسپانیا]]". در سخنرانی در نشست مشترک شهر كتاب و انجمن دوستی ایران و [[اسپانیا]]. تهران: مورخ 28دی 1388.</ref> در شهر مریدا است که زمانی مرکز ناحیه لوسیتانیای رم ( پرتغال کنونی ) بوده و به سده دوم ‌‌‌میلادی بر ‌‌‌می‌‌‌‌گردد.


بيشترين ميراث فرهنگ و هنر اسلامي و ايراني در مساجد، قصرها و كاخ‌ها مديون فرمول‌هاي طراحي شده ايرانيان‌‌ است  زيبايي هنر اسلامي از هيچ به‌وجود نيامده و تمام اين تأثيرات را از ايران ساساني گرفته‌اند. عمرخيام معتقد است كه زمان به ضرب‌آهنگ خورشيد پيش مي‌رود و زبان به ضرب آهنگ عشق پيش مي‌رود. وی خاطرنشان كرد: صنايعي مانند كشت ابريشم، نام ميوه‌ها، تجارت، دريانوردي، انواع بادبان‌ها، زندگي شهرنشيني، صنعت چاپ، كاغذسازي، سفال‌سازي، سراميك و... از طريق ايرانيان به اروپا و اسپانيا رفت.  
این آیین از ‌‌‌میانه سده دوم تا اواخر سده چهارم در سراسر اسپانیا گسترش یافت.


يكي از برترين و شناخته‌ترين ويژگي‌هاي اسپانيا پديده فرهنگي گاو اوژني است، اسپانيا سرزمين گاو اوژنان است، اين پديده توسط ماتادورهاي اسپانيا روايي يافته و خاستگاه كهني را به تصوير ‌كشيده است. مي‌توان انگاشت كه پديده نامدار گاو اوژني در اسپانيا نمود، نشان و يادگاري باشد كه يكي از آيين‌هاي كهن ايراني در اين سرزمين هنوز برجاي مانده است. آن آيين مهرپرستي و ميترائيسم ناميده مي‌شود. در آيين مهرپرستي يكي از نگاره‌هاي بسيار شناخته شده كه به‌ويژه نمونه‌هاي فراوان از آن را در روم باستان و اروپا مي‌توان يافت نگاه مهر است، جوان برومند و رخشان‌روي كه بر پشت پاي ژنده نشسته و خنجري بر آن كشيده است و مي‌خواهد گاو را پي كند. گاو اوژني يكي از ويژگي‌هاي بنيادي مهر ايراني است و گاو در نمادشناسي، كهن‌ترين نشانه آفرينش آب و خاك، جهان گيتي و پيكرينه است زيرا گاو، مام زمين محسوب مي‌شود و در افسانه كهن هم زمين با شاخ گاوي نهاده شده و در برابر شير، نماد آفرينش برين و آتشين است. در اين پديده آسمان بر زمين و گيتي بر مينو و مينو بر گيتي چيره مي‌شود، اين ورزش و پديده فرهنگي كه در اسپانيا روايي يافته، بخش سرشتي و ساختاري آن ناگزير از فرهنگ اسپانياست. مهر، با پي كردن گاو مي‌كوشد آفرينش را از بند برهاند و جان‌ها را رهايي ببخشد و زمين را به آسمان بپيوندد و بازگرداند. پيوندهاي اسپانيايي‌ها با ايرانيان به روزگاران بسيار كهن نيز بازمي‌گردد.[13]  
مانیگری فصل دیگری از تاریخ مناسبات ایران و اسپانیا را رقم ‌‌‌می‌‌‌‌زند که در نوع ویژه اش با نام پریسیلیالیزم شناخته ‌‌‌می‌‌‌‌شود و در حقیقت زمان پیدایش آن به منزله نقطه آغاز تفتیش عقاید با پیامد‌های ناگوار آن در اسپانیا بود. تا اوایل سده نوزده مانیگری در مغرب بیشتر با «اعترافات» سن آگوستین شناخته ‌‌‌می‌‌‌‌شد تا روایت واقعی و اسناد تاریخی ؛ در حالی که در شرق این متون به زبان‌‌های فارسی، سیریلیک و عربی که هنوز بر روی آن‌ها به اندازه کافی کار نشده، موجود است. این آیین در حقیقت از افریقای شمالی و مغرب وارد اسپانیا گردید. گفته ‌‌‌می‌‌‌‌شود که در پایان سده چهارم شمار پیروان آن بسیار زیاد بود. در این باره San Jeronimo اذعان نمود که در ناحیه غربی شبه جزیره ایبری زنان نام آوری را با چشم خود ‌‌‌می‌‌‌‌دیده که به خواندن «گنجینه» یا کتاب مانی مبادرت ‌‌‌می‌‌‌‌کرده‌اند.


سال ۱۲۱۸م. مصادف  با تاسیس قدیمی‌ترین دانشگاه اسپانیا بود. در این دانشگاه که در زمان تاسیس جزء چهار دانشگاه برتر دنیا بوده، زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شده که تدریج این رشته از بین رفته است. بین ممالک اروپایی اسپانیا اولین کشوری است که با ایران شروع به برقراری روابط سیاسی می‌کند. همچنین ایران در سال ۱۳۸۰قرارداد پژوهش‌های دو طرفه‌ای را با شورای عالی تحقیقات اسپانیا که یکی از بهترین شوراهای عالی تحقیقات اتحادیه اروپاست به امضا رساند. در سال‌های ۱۳۷۱، ۱۳۸۲و ۱۳۸۶ نیز سه قرارداد بین سه دانشگاه مهم ایران و سه دانشگاه مهم اسپانیا بسته شد که وجود تفاهم‌نامه‌ی جامع فرهنگی نقش اصلی را در ایجاد این روابط بر عهده داشته است.»
مانیگری اسپانیایی همانند ‌‌‌میترائیسم، در شهر مریدا به عنوان مرکز اصلی تبلیغ شد و گسترش یافت. پریس سیلیانو مکتب پریس سیلینانیسم را در اسپانیا بنیان نهاد که تا پایان سده چهارم ‌‌‌میلادی باقی بود و نقشی مهم در اسپانیای رو‌‌‌می‌‌‌‌– ویزیگوتی ایفا نمود. در سال 380 م. این آیین به وسیله شورای کلیسای ساراگوسا تکفیر شد. پریس سیلیانو به ایتالیا گریخت و زیر حمایت پاپ داماسوِ اول درآمد، اما سرانجام در سال 385م. در سن 45 سالگی به مرگ محکوم گردید و زنده زنده در آتش سوزانده شد. البته با ورود ویزیگوت‌‌ها در سده پنجم ‌‌‌میلادی نهضت مذهبی مانیگری بار دیگر به ویژه در شمال غربی شبه جزیره زنده شد، اما زیر فشار کلیسای کاتولیک، بیش از یک سده دوام نیاورد.


معهذا، نخستين سند فرهنگي بين دو كشور در دوران حكومت پهلوي منعقد ميگردد. سند مذكور در 24 نوامبر 1958 در تهران توسط وزير خارجه وقت ايران و سفير اسپانيا در تهران به امضاء رسيد. البته تحول اصلی در مناسبات طرفین پس از پیروزی انقلاب اسلامی حاصل می‌شود؛ چرا که تفاهم‌نامه‌ی ناقص دو پاراگرافی سال‌های قبل از انقلاب، جای خود را به تفاهم‌نامه‌ی جامع سال ۱۹۷۷م. می‌دهد. تفاهم‌نامه‌های فرهنگی در برقراری روابط فرهنگی نقش بسیار مهمی دارد.
در اواخر سده ششم ‌‌‌میلادی اسپانیای ویزیگوت به گسترش سبک معماری خود مبادرت نمود که در اصل چیزی جز نقش و نگار‌های تزئینی ساسانی، از جمله برگ‌‌های چهار پر درخت نبود که در عمل در همه بنا‌های ویزیگوتی باقی مانده از آن دوران، به ویژه در نواحی مورسیا و کردوبا دیده ‌‌‌می‌‌‌‌شود. مارسل دیولافوآ، صاحب کتاب پنج جلدی «هنر باستانی ایران» نوشته است<ref>كیانی فر، ریحانه(1390). تاثیر‌های فرهنگی ایران بر [[اسپانیا]]. تهران: انجمن دوستی ایران و [[اسپانیا]].</ref>.


=== تأثيرهاي فرهنگي ايراني بر اسپانيا ===
=== [[روابط فرهنگی اسپانیا و ایران|روابط فرهنگی دو کشور پس از انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌]] ===
اولين اثر فرهنگي آئين مهرپرستي ( يا ميترائيسم ايراني ) در اسپانياست.چنانکه فرانز کومنت نوشته است: يک سده پيش از ميلاد مسيح، آيين مهرپرستي ايراني با همه توان در قلمرو امپراتوري روم، از جمله اسپانيا، نفوذ کرد و به سرعت گسترش يافت و در جاي جاي اين امپراتوري تا سده چهارم ميلادي، يعني به مدت پانصد سال، ادامه يافت و در سده سوم ميلادي به اوج شکوفايي خود رسيد. پس از چيرگي مسيحيت بر ميترائيسم اين آيين در مسيحيت باقي ماند و به جاي مبارزه و دفع آن، برخي از مراسم مهرپرستي از جمله بزرگداشت روز 25 دسامبر ( از سال 274م ) در رم « سالروز تولد ميتراي شکست ناپذير » با نام Natalis Solis Invicti و همين طور « روز خدا»، يعني يکشنبه از ديرباز به عنوان روز مهر به شمار مي رفت، جشن گرفته مي شد
پس از پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌، در سال 1999 در جریان سفر وزیر مشاور وقت وزارت امورخارجه اسپانیا به جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران، یادداشت تفاهم همکاری‌های فرهنگی، علمی‌‌‌، فنی وآموزشی بین دو کشور به امضاء رسید. تلاش مسئولین فرهنگی دو کشور در جهت شناساندن زبان و فرهنگ خویش، آموزش زبان فارسی و اسپانیولی در دانشگاه‌‌هایی دو کشور، تسهیل همکاری ‌‌‌میان نهاد‌های فرهنگی، علمی‌‌‌، آموزشی وگردشگری، توسعه ارتباط ‌‌‌میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی تحقیقاتی دو کشور، مبادله نشریات علمی و تحقیقی و انجام تحقیقات و پروژه‌‌هایی مشترک از سرفصل‌های مهم این تفاهمنامه است.


آگاهي دقيق درباره تاريخ ورود ميترائيسم به اسپانيا در دست نيست، اما قديم ترين معبد ميترايي در اين کشور، معبد آئوگوستو امريتا[14] در شهر مريدا است که زماني مرکز ناحيه لوسيتانياي رم ( پرتغال کنوني ) بوده و به سده دوم ميلادي بر مي گردد.
طی سال‌های اخیر در جهت اجرای مفاد این تفاهم و پیشبرد دیگر حوزه‌‌های فرهنگی، اقدامات قابل توجهی انجام شده است.همکاری ‌‌‌میان مراکز علمیو دانشگاهی دو کشور کاملاً متحول گشته است. در پی دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران از اسپانیا در فوریه 2002، یادداشت تفاهم همکاری بین وزارتخانه ایرانی و مرکز تحقیقات عالی اسپانیا به امضاء رسید که اولین نمونه از چنین تفاهم نامه‌ای با یک کشور اروپائی است. در جریان همین سفر یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادرید به امضاء رسید. این در حالی است که قبل از آن و در جریان دیدار رئیس دانشگاه کمپلونتسه مادرید به ایران در سال 2001، تفاهمنامه همکاری بین این دانشگاه و دانشگاه تهران به امضاء رسیده بود. بعلاوه، بسیاری از دانشگاه‌ها ومراکز تحقیقاتی دو کشور آمادگی خود رابرای توسعه همکاری‌ها اعلام داشته‌اند. پس ازآن، تفاهم نامه مشابهی بین دانشگاه کمپلونتسه و دانشگاه اصفهان نیز به امضاء رسید.  


اين آيين از ميانه سده دوم تا اواخر سده چهارم در سراسر اسپانيا گسترش يافت.
امضای یادداشت تفاهم همکاری در زمینه اسناد و آرشیو نیز تحول دیگری در همکاری‌های فرهنگی دو کشور است که مشتمل بر 6 بند ‌‌‌میان سازمان اسناد ملی و وزارت آموزش، فرهنگ و ورزش اسپانیا در خلال دیدار رئیس دولت اسپانیا از جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران به امضاء رسید. دراین سند، همکاری دو کشور در زمینه‌های مبادله اسناد، آموزش متخصصین، روش‌های ساماندهی اسناد، چاپ اسناد و برگزاری نمایشگاه‌‌هایی اسناد و دیگر زمینه‌های همکاری مورد اشاره و توافق قرار گرفته است.  


مانيگري فصل ديگري از تاريخ مناسبات ايران و اسپانيا را رقم مي زند که در نوع ويژه اش با نام پريسيلياليزم شناخته مي شود و در حقيقت زمان پيدايش آن به منزله نقطه آغاز تفتيش عقايد با پيامدهاي ناگوار آن در اسپانيا بود. تا اوايل سده نوزده مانيگري در مغرب بيشتر با « اعترافات » سن آگوستين شناخته مي شد تا روايت واقعي و اسناد تاريخي ؛ در حالي که در شرق اين متون به زبان هاي فارسي، سيريليک و عربي که هنوز بر روي آنها به اندازه کافي کار نشده، موجود است. اين آيين در حقيقت از افريقاي شمالي و مغرب وارد اسپانيا گرديد. گفته مي شود که در پايان سده چهارم شمار پيروان آن بسيار زياد بود. در اين باره San Jeronimo اذعان نمود که در ناحيه غربي شبه جزيره ايبري زنان نام آوري را با چشم خود مي ديده که به خواندن « گنجينه » يا کتاب ماني مبادرت مي کرده اند.
در زمینه گفتگوی تمدن‌ها که پیشنهاد آن توسط سید محمدخاتمی‌‌‌‌ رئیس جمهوری سابق ایران در سال 1997 ارائه شد و سازمان ملل بر اساس آن سال 2001 را سال گفتگوی تمدن‌ها اعلام کرد، تاکنون نشست‌های متعددی بین اندیشمندان و شخصیت‌های فرهنگی دو کشور در تهران و مادرید برگزار شده است. در خلال دیدار رئیس جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ایران از اسپانیا، برگزاری مشترک نشست اندیشمندان و سیاستمداران کشور‌های جهان در مادرید در اکتبر سال 2003 مورد توافق رهبران دو کشور قرار گرفت. نشست مذکور در پائیز سال 2003 تحت عنوان «همایش اسلام و غرب» با حضور وزرای خارجه و اندیشمندان و دیگر مسئولین دو کشور در شهر‌های مادرید و بارسلون برگزار شد.  


مانيگري اسپانيايي همانند ميترائيسم، در شهر مريدا به عنوان مرکز اصلي تبليغ شد و گسترش يافت. پريس سيليانو مکتب پريس سيلينانيسم را در اسپانيا بنيان نهاد که تا پايان سده چهارم ميلادي باقي بود و نقشي مهم در اسپانياي رومي – ويزيگوتي ايفا نمود. در سال 380 م . اين آيين به وسيله شوراي کليساي ساراگوسا تکفير شد. پريس سيليانو به ايتاليا گريخت و زير حمايت پاپ داماسوِ اول درآمد، اما سرانجام در سال 385م. در سن 45 سالگي به مرگ محکوم گرديد و زنده زنده در آتش سوزانده شد. البته با ورود ويزيگوت ها در سده پنجم ميلادي نهضت مذهبي مانيگري بار ديگر به ويژه در شمال غربي شبه جزيره زنده شد، اما زير فشار کليساي کاتوليک، بيش از يک سده دوام نياورد.
همکاری فرهنگی دو کشور در عرصه‌‌های دیگر نیز تحقق یافته که از آن جمله امضای قرارداد خواهر خواندگی شهر‌های بارسلون و اصفهان است که در پی سفر شهردار بارسلون به اصفهان و سفر متقابل شهردار اصفهان در سال 2001 منعقد گردید. نامگذاری یکی از تالارهای اصلی خانه آسیا در بارسلون به نام اصفهان بیانگر تاثیر فرهنگ و تمدن ایرانی در قلب فرهنگ و تمدن اروپا است.  


در اواخر سده ششم ميلادي اسپانياي ويزيگوت به گسترش سبک معماري خود مبادرت نمود که در اصل چيزي جز نقش و نگارهاي تزئيني ساساني، از جمله برگ هاي چهار پر درخت نبود که در عمل در همه بناهاي ويزيگوتي باقي مانده از آن دوران، به ويژه در نواحي مورسيا و کردوبا ديده مي شود. مارسل ديولافوآ، صاحب کتاب پنج جلدي « هنر باستاني ايران » نوشته است.[15]
مجموعه تحولات سال‌های اخیر نشان ‌‌‌می‌‌‌دهد که دو کشور از ظرفیت لازم برای توسعه روابط برخوردارند. در نقشه جغرافیای دو کشور از یکدیگر فاصله دارند اما در تاریخ از حلقه‌‌های مشترک سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برخوردارند. جایگاه مهم ایران در منطقه حساس و استراتژیک خلیج فارس و خاور‌‌‌میانه و ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آن، توانمندی اقتصادی و صنعتی اسپانیا و موقعیت آن در اتحادیه اروپا از ارکان و زمینه‌های توسعه روابط دو کشور طی سال‌های اخیر ‌‌‌می‌‌‌باشد.


==== توافقات حاصله فرهنگی درتاریخ روابط ایران واسپانیا ====
*عهدنامه مودت و تجارت منعقده در مارس 1892 در استانبول، تجدید شده در سال 1870 در شهر لندن؛
*عهدنامه مودت و اقامت منعقده در ماره 1956 در مادرید؛
*یادداشت تفاهم همکاری در زمینه ساخت کشتی و توسعه همکاری‌های جهانگردی منعقده در سال 1958 در تهران؛
*یادداشت تفاهم توسعه همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی منعقده در تاریخ 9 آذر ماه 1367؛
*یادداشت تفاهم همکاری فنی و اقتصادی در زمینه زیربنائی، حمل ونقل و مسکن منعقده در تاریخ  16 اسفند 1372؛
*یادداشت تفاهم همکاری پارلمانی منعقده در سال 1376 در مادرید؛
*موافقتنامه حمل ونقل جاده‌ای منعقده در پائیز سال 1377 در تهران؛
*یادداشت تفاهم همکاری‌های فرهنگی منعقده در پائیز سال 1378 در مادرید؛
*اعلا‌‌‌میه جامع همکاری‌های دو کشور منعقده در جریان دیدار رئیس دولت [[اسپانیا]] از ایران در سال 1379؛
* یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه کمپلوتنسه مادرید و دانشگاه تهران در جریان دیدار رئیس دانشگاه کمپلوتنسه از تهران در سال 1379؛
*یادداشت تفاهم رایزنی‌های سیاسی بین وزارت امورخارجه دو کشور در جریان دیدار وزیرخارجه [[اسپانیا]] از ایران در سال 1380؛
*یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه کمپلوتنسه مادرید و دانشگاه اصفهان در سال 1380؛
* یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران و شورای عالی تحقیقات علمی [[اسپانیا]] در جریان دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ یاران از [[اسپانیا]] در سال 1380؛
*یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادرید در جریان دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران از مادرید در سال 1380؛
*یادداشت تفاهم همکاری در زمینه جهانگردی منعقده در جریان دیدار ریاست جمهوری ایران از [[اسپانیا]] در سال 1381؛
*یادداشت تفاهم همکاری در زمینه استاندارد منعقده در جریان دیدار رئیس [https://www.inso.gov.ir/ مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران] از [[اسپانیا]] در سال 1381؛
* بازبینی و امضای یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادرید در جریان دیدار رئیس دانشگاه تهران از مادرید در سال 1382 <ref name=":2" /><ref name=":3" />.


=== [[اسامی سفرای ايران در اسپانيا|فهرست اسا‌‌‌می‌‌‌‌ سفرای ایران در اسپانیا]] ===
اسامی سفیران ایران در [[اسپانیا|کشور اسپانیا]] از قبل از انقلاب اسلامی تاکنون به شرح زیر است:
*سفارت ایران در مادرید در مهرماه 1295 توسط ‌‌‌میرزا اسماعیل خان دبیرالممالک فرزانه، تأسیس شد و مشارالیه تا شهریور 1298 در مادرید وزیر مختار بود؛


=== 13-5- روابط فرهنگي دو كشور پس از انقلاب اسلامي (موافقت‌نامه‌ها) همكاري‌هاي علمي و فرهنگي، مبادلات فرهنگي، همكاري در سازمان‌هاي فرهنگي منطقه‌اي و بين‌المللي ===
*حسین علاء از مهر 1298 تا فروردین 1300؛
پس از پيروزي انقلاب اسلامي،  در سال 1999 در جريان سفر وزير مشاور وقت وزارت امورخارجه اسپانيا به جمهوري اسلامي ايران، يادداشت تفاهم همكاريهاي فرهنگي، علمي، فني وآموزشي بين دو كشور به امضاء رسيد. تلاش مسئولين فرهنگي دو كشور در جهت شناساندن زبان و فرهنگ خويش، آموزش زبان فارسي و اسپانيولي در دانشگاههاي دو كشور، تسهيل همكاري ميان نهادهاي فرهنگي، علمي، آموزشي وگردشگري، توسعه ارتباط ميان دانشگاهها و مراكز علمي ـ تحقيقاتي دو كشور، مبادله نشريات علمي و تحقيقي و انجام تحقيقات و پروژههاي مشترك از سرفصلهاي مهم اين تفاهمنامه است.


طي سالهاي اخير در جهت اجراي مفاد اين تفاهم و پيشبرد ديگر حوزه هاي فرهنگي، اقدامات قابل توجهي انجام شده است.همكاري ميان مراكز علمي و دانشگاهي دو كشور كاملاً متحول گشته است. در پي ديدار وزير علوم، تحقيقات و فناوري جمهوري اسلامي ايران از اسپانيا در فوريه 2002، يادداشت تفاهم همكاري بين وزارتخانه ايراني و مركز تحقيقات عالي اسپانيا به امضاء رسيد كه اولين نمونه از چنين تفاهم نامه اي با يك كشور اروپائي است. در جريان همين سفر يادداشت تفاهم همكاري بين دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادريد به امضاء رسيد. اين در حالي است كه قبل از آن و در جريان ديدار رئيس دانشگاه كمپلونتسه مادريد به ايران در سال 2001، تفاهمنامه همكاري بين اين دانشگاه و دانشگاه تهران به امضاء رسيده بود. بعلاوه، بسياري از دانشگاهها ومراكز تحقيقاتي دو كشور آمادگي خود رابراي توسعه همكاريها اعلام داشتهاند. پس ازآن، تفاهم نامه مشابهي بين دانشگاه كمپلونتسه و دانشگاه اصفهان نيز به امضاء رسيد.
*عبدالعلی خان صدری صدیق السلطنه از مرداد 1300 تا اسفند 1300 که سفارت مادرید به علت صرفه جویی در بودجه تعطیل شد و سفرای ایران در [[فرانسه]]، در [[اسپانیا]] اکردیته شدند؛


امضاي يادداشت تفاهم همكاري در زمينه اسناد و آرشيو نيز تحول ديگري در همكاريهاي فرهنگي دو كشور است كه مشتمل بر 6 بند ميان سازمان اسناد ملي و وزارت آموزش، فرهنگ و ورزش اسپانيا در خلال ديدار رئيس دولت اسپانيا از جمهوري اسلامي ایران به امضاء رسيد. دراين سند، همكاري دو كشور در زمينه هاي مبادله اسناد، آموزش متخصصين، روشهاي ساماندهي اسناد، چاپ اسناد و برگزاري نمايشگاههاي اسناد و ديگر زمينه هاي همكاري مورد اشاره و توافق قرار گرفته است.
*سفارت ایران در مادرید مجدداً در اردیبهشت 1333 افتتاح شد ویدالله عضدی تا تیر 1337 وزیرمختار بود؛


در زمينه گفتگوي تمدنها كه پيشنهاد آن توسط سيد محمدخاتمي رئيس جمهوري سابق ايران در سال 1997 ارائه شد و سازمان ملل بر اساس آن سال 2001 را سال گفتگوي تمدنها اعلام كرد، تاكنون نشستهاي متعددي بين انديشمندان و شخصيتهاي فرهنگي دو كشور در تهران و مادريد برگزار شده است. در خلال ديدار رئيس جمهوري اسلامي ايران از اسپانيا، برگزاري مشترك نشست انديشمندان و سياستمداران كشورهاي جهان در مادريد در اكتبر سال 2003 مورد توافق رهبران دو كشور قرار گرفت. نشست مذكور در پائيز سال 2003 تحت عنوان «همايش اسلام و غرب» با حضور وزراي خارجه و انديشمندان و ديگر مسئولين دو كشور در شهرهاي مادريد و بارسلون برگزار شد.
*در 23 مهر 1337 سفارت به درجه سفارت کبری ارتقاء یافت و ابراهیم زند از این تاریخ تاآبان 1341 سفیر بود؛


همكاري فرهنگي دو كشور در عرصه هاي ديگر نيز تحقق يافته كه از آن جمله امضاي قرارداد خواهر خواندگي شهرهاي بارسلون و اصفهان است كه در پي سفر شهردار بارسلون به اصفهان و سفر متقابل شهردار اصفهان در سال 2001 منعقد گرديد. نامگذاري يكي از تالارهاي اصلي خانه آسيا در بارسلون به نام اصفهان بيانگر تاثير فرهنگ و تمدن ايراني در قلب فرهنگ و تمدن اروپا است.  
* محمد گودرزی از آبان 1341 تا دی 1345؛
* محسن مرآت اسفندیاری از بهمن 1345 تا اردیبهشت 1346؛
*جمشید قریب از شهریور 1346 تا مهر 1350؛
*ارتشبد فریدون جم از مهر 1350 تا شهریور 1356؛
*منوچهر عظیما از مهر 1356 تا پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌؛
*قهرمان قهرمانی (کاردار موقت) از پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ تا شهریور 1358؛
*رکن الدین آشتیانی از شهریور 1358 تا تیر 1359؛
*ناصر صادقی (کاردار موقت) از تیر 1359 تا شهریور 1359؛
*علی اصغر بهنام (کاردار موقت) از شهریور 1359 تا فروردین 1360؛
*مهدی اکر‌‌‌می‌‌‌‌(مسئول موقت) از فروردین 1360 تا تیر 1361؛
*عبدالکریم سنایی فرخی (کاردار موقت) از تیر 1361 تا بهمن 1364؛
*‌هادی سلیمانپور (سفیر) از اسفند 1364 تا تیرماه 1368؛
* عبدالله ذیفن (سفیر) از تیرماه 1368 تا تیرماه 1374؛
*بهرام قاسمی‌‌‌‌(سفیر) از تیرماه 1374 تا آذرماه 1377؛
*سید حسن شفتی (سفیر) از 16 آذر 1377 تا 14 تیر ماه 1382؛
*مرتضی الویری (سفیر) از 16 تیرماه 1382؛
*داوود صالحی (سفیر) از تیر 1386 تا 1389؛
*مرتضی صفاریان (سفیر) از مرداد 1389 تا کنون<ref>اسلا‌‌‌می‌‌‌‌زاد، حمید(1390). كتاب سبز [[اسپانیا]]، چاپ سوم. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، ص 132</ref><ref name=":3">فاخری، مهدی(1392). جامعه و فرهنگ [[اسپانیا]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)</ref>.


مجموعه تحولات سالهاي اخير نشان ميدهد كه دو كشور از ظرفيت لازم براي توسعه روابط برخوردارند. در نقشه جغرافياي دو كشور از يكديگر فاصله دارند اما در تاريخ از علقه هاي مشترك سياسي، اقتصادي و فرهنگي برخوردارند. جايگاه مهم ايران در منطقه حساس و استراتژيك خليج فارس و خاورميانه و ظرفيتهاي سياسي، اقتصادي و فرهنگي آن، توانمندي اقتصادي و صنعتي اسپانيا و موقعيت آن در اتحاديه اروپا از اركان و زمينه هاي توسعه روابط دو كشور طي سالهاي اخير ميباشد.
=== [[ايرانيان مقيم اسپانیا|ایرانیان مقیم]] ===
بین ایران و [[اسپانیا]] قبل از انقلاب قرارداد لغو روادید امضا شده بود. پس از پیروزی انقلاب برخی از ایرانیانی که از کشور خارج ‌‌‌می‌‌‌شدند و قصد اقامت در آمریکا و [[کانادا]] داشتند برای گرفتن ویزای این دو کشور به اسپانیا سفر ‌‌‌‌‌کردند و اقامتی چند ماهه در آن کشور داشتند. روحیه شاد و مهمان نواز اسپانیولی‌ها، هوای آفتابی و شرایط خوب اقتصادی دهه 80 باعث شد بساری از این افراد تغییر عقیده بدهند و به جای سفر به سرزمین دوردست آمریکا یا کاندا در همان اسپانیا بمانند که تا ایران فقط پنج ساعت پرواز هوایی فاصله داشت، تمایلات نژادپرستانه و تبعیض آ‌‌‌میز در بین مردم و حکومت آن کشور مشاهده نشد و مردم آن از لحاظ اخلاقی بسیار به ایرانیان نزدیک بودند. بدین ترتیب تعداد ایرانیان مقیم اسپانیا در دهه 80 به 45000 نفر رسید. این تعداد به تدریج کاهش یافت و در سال 1390 تعداد ایرانیان ثبت شده و دارای پرونده کنسولی در سفارت ایران در مادرید از 7000 تجاوز نمی‌کرد. ‌‌‌می‌‌‌‌توان حدس زد که 2 تا 3 هزار نفر ایرانی نیز با گرفتن تابعیت اسپانیولی نیازی به مراجعه به سفارت برای تشکیل پرونده احساس نکرده‌اند که این امر ممکنست تعداد کل ایرانیان را به 10 هزار نفر برساند. اکثر این گروه به تحصیل یا تجارت مشغولند و برخی دیگر نیز به تدریس در دانشگاه، مشاغل آزاد، کشاورزی، صنعت، خدمات و یا خانه داری مشغولند<ref name=":4">فاخری، مهدی(1392). جامعه و فرهنگ [[اسپانیا]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)</ref>.


=== [[ایران شناسی و ایرانشناسان در اسپانیا|ایران‌شناسی و ایران‌شناسان]] ===
دولت [[اسپانیا]] نظر مثبتی نسبت به تنوع فرهنگی دارد و همین امر سبب ‌‌‌می‌‌‌شود مشکلی بر سر راه مطالعات منطقه‌ای و آموزش زبان‌های خارجی به و جود نیاورد. هم اکنون اکثر دانشگاه‌‌هایی اسپانیا مطالعات خاور‌‌‌میانه را در رشته‌‌های علوم سیاسی و روابط بین الملل خود دارند و مطالعات ایران نیز در آن دپارتمان‌ها صورت ‌‌‌می‌‌‌گیرد. دکتر خوان مارتوس کسادا، رئیس مرکز اسلام‌شناسی دانشگاه کمپلوتنسه، و دکتر آلبرتو کانترا، رئیس انجمن ایران‌شناسان اسپانیا ‌‌‌می‌‌‌باشند.


'''13-6- توافقات حاصله فرهنگی  درتاريخ روابط ايران واسپانيا'''
زبان فارسی در سه مقطع مبتدی، متوسط و نیمه پیشرفته در پنج دانشگاه اسپانیا تدریس ‌‌‌می‌‌‌‌شود. همچنین کلاس‌‌هائی برای آموزش آزاد زبان فارسی برای ایرانیان و اسپانیولی‌‌های علاقمند در رایزنی فرهنگی ج.ا. ایران در مادرید بر پا است که به وسیله یک ایرانی ساکن مادرید اداره ‌‌‌می‌‌‌‌شود. برای دانشجویانی که امکان بهره گیری مستقیم از این کلاس‌‌ها را ندارند، ازطریق یک صفحه ی وب که به اهتمام رایزنی راه‌اندازی شده و همچنان مورد حمایت آن است، سیستم آموزش از راه دور نیز فراهم آمده است. همچنین هرساله تعدادی دانشجو برای گذراندن دوره‌‌های مطالعاتی تکمیلی به ایران اعزام ‌‌‌می‌‌‌‌شوند که این اقدام انگیزه و علاقه ی زیادی را در‌‌‌میان فارسی آموزان ایجاد کرده است. (تا کنون حدود 100 نفر اعزام شده‌اند)


در حال حاضر حدود 75 دانشجوی زبان فارسی وجود دارد که در دانشگاه‌‌هایی زیر مشغول تحصیلند:
* دانشگاه کمپلوتنسه مادرید: 30 نفر؛
*دانشگاه سالامانکا: حدود 17؛
*دانشگاه آلیکانته: 7 نفر؛
*دانشگاه بارسلون: حدود10 نفر؛
*دانشگاه آوتونومای مادرید: 10 نفر.
فهرست مدرسان و اساتید زبان و ادبیات فارسی به ترتیب زیر ‌‌‌می‌‌‌باشد:
*دانشگاه کمپلوتنسه آقای هوشنگی؛
*دانشگاه آوتونوما، خانم دکتر فرزام نیا؛
* دانشگاه سالامانکا، خانم بارانی؛
*دانشگاه آلیکانته، دکتر خوسه فرانسیسکو کوتیاس؛
*دانشگاه بارسلون، خواکین رودریگز وارگاس.
اکثر کتب و منابع درسی منابع سنتی هستند که بیشتر از منابع کلاسیک ادبی الهام گرفته‌اند و الزاما منعکس کننده وضعیت امروز جامعه ایران نیستند. از سوی دیگر نیاز به ایجاد و توسعه مواد آموزشی جدید و استفاده از ابزار کمک آموزشی در تدریس زبان و ادبیات فارسی احساس ‌‌‌می‌‌‌شود.


- عهدنامه مودت و تجارت منعقده در مارس 1892 در استانبول، تجدید شده در سال 1870 در شهر لندن 
در سال 1388 نخستین جلد از کتاب ایران شناسی با عنوان «IRANOLOGÍA I» از سوی رایزنی فرهنگی ایران در مادرید و دانشگاه کمپلوتنسه منتشر شد. این کتاب که شامل پانزده مقاله در موضوعات گوناگون «ایران شناسی» است، نخستین جلد از مجموعه‌ای است که قرار است شناختی کلی از تاثیر ایرانیان بر اسپانیا ایجاد کند. فهرست عناوین مقالات کتاب ایران شناسی 1 به شرح زیر است: نقش ایران در تکوین تمدن اسلا‌‌‌می‌‌‌‌(دکترسیداحمدرضاخضری)، ریاضیدانان ایرانی درقرون وسطی (دکتر خوان مارتوس)، یونانیان و ایرانیان در دوره امپراتوری هخامنشی (دکتر خوسه ماریا بلاسکز)، جایگاه خیام در دانش جبر (دکتر ریکاردو مورنو)، زندگی و زمانه خیام (محسن لهراسبی)، گارسیا سیلو فیگه روا سفیر شاه عباس (دکتر لوئیس خیل فرناندث)، رستمیان ایرانی در اندلس (دکتر ماریا خسوس ویگه را)، امپراتوری ایرانی، محل طلاقی فرهنگ‌‌ها (خوا آ. سوتو)،‌ ‌[[هانری کربن]] و فلسفه ایرانی اسلا‌‌‌می‌‌‌‌(دکتر رافائل رامون گررو)، عروج روح در آیین زرتشتی در مقایسه با بازگشت ارواح یونانی (دکتر خوان آنتونیو آلوارث پدروسا)، مفهوم مرکب در تصوف اسلا‌‌‌می‌‌‌‌(دکتر پابلو بنیتو)، ابن مقفع و غرور ساسانی (دکتر جوزپ پوچ)، مقدمه‌ای بر تاریخ کتابت در ایران (دکتر سعید هوشنگی)، رباعیات خیام و شعر الاندلس (دکتر ترسا گارولو)، ساختار سیاست خارجی ایران (لوسیانو زاکارا)


- عهدنامه مودت و اقامت منعقده در ماره 1956 در مادريد
در شهریورماه 1391 اقدام مهمی در گسترش زبان فارسی انجام شد و سمینار علمی، کاربردی آموزش زبان فارسی به اسپانیایی زبانان با همکاری دانشگاه کمپلوتنسه مادرید، مرکز آموزش زبان فارسی سازمان و جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران برگزار روز‌های 30 و31 شهریور در دو نوبت صبح وعصر در محل دانشگده زبان وادبیات دانشگاه کمپلوتنسه شد.


- يادداشت تفاهم همكاري در زمينه ساخت كشتي و توسعه همكاريهاي جهانگردي منعقده در سال 1958 در تهران
در این سمینار که با حضور استادان، محققان، صاحبنظران ومدرسان و دانشجویان زبان فارسی از ایران و شهر‌های مختلف اسپانیا برگزار شد، معاون دانشکده زبان وادبیات، دکتر خوان مارتوس رییس دپارتمان مطالعات اسلا‌‌‌می‌‌‌‌دانشگاه، دکتر محمدرضا دهشیری معاون آموزش وپژوهش سازمان فرهنگ وارتباطات، سید محمدرضا دربندی رئیس مرکز گسترش زبان وادبیات فارسی، ا‌‌‌میر پورپزشک سرپرست رایزنی فرهنگی جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران،دکتر آلبرتو کانترا رئیس انجمن ایرانشناسان اسپانیا، دکتر کوتیاس فرر استاد ومدیر اتاق ایران در دانشگاه آلیکانته و محمدخانی معاون فرهنگی وبین المللی شهر کتاب نیز حضور داشتند. ترجمه آثار نظا‌‌‌می‌‌‌، حافظ، خیام، مولانا، سعدی، عبیدزاکانی، سهراب سپهری و بعضی آثار منثور و رمان­‌های فارسی در سال‌های اخیر از اقدامات چشمگیر است<ref name=":4" />.


- يادداشت تفاهم توسعه همكاريهاي اقتصادي و بازرگاني منعقده در تاريخ 9/9/1367
=== زمینه‌ها و راه‌‌هایی مناسب برای ایجاد یا توسعه روابط فرهنگی، موانع و مشکلات ===
فرهنگ مانند سیاست و اقتصاد از نظرات مدیران و رهبران جامعه پیروی نمی‌‌کند و مردم نقش اساسی در روابط فرهنگی بازی ‌‌‌می‌‌‌کنند. به همین دلیل بهترین برنامه برای توسعه روابط فرهنگی تبادل جهانگرد ‌‌‌می‌‌‌‌باشد. توریست‌ها سفرای فرهنگی کشور خود هستند و به پیامبران کشور ‌‌‌میزبان تبدیل ‌‌‌می‌‌‌گردند. وقتی شهروندان دو کشور از سرزمین دیگر دیدار ‌‌‌می‌‌‌کنند زمینه برای انتقال پیام فرهنگی، تاریخ فرهنگ و غنای فرهنگی فراهم ‌‌‌می‌‌‌شود. چالش مهم در این زمینه چیره شدن بر تفاوت‌های فرهنگی است که این امر فقط در صورت درک ضرورت توریسم و برنامه‌ریزی برای گسترش آن از سوی مدیران ‌‌‌میسر خواهد بود. ظرف 30 سال گذشته ایران همیشه در نمایشگاه فیتور که یکی از مهم ترین نمایشگاه‌‌هایی جهانگردی اروپاست شرکت نموده، ولی بهره برداری عملی از این موضوع که جذب جهانگرد خارجیست به عمل نیامده است.


- يادداشت تفاهم همكاري فني و اقتصادي در زمينه زيربنائي، حمل ونقل و مسكن منعقده در تاريخ 16/12/1372
یکی از موثرترین راه‌‌هایی گسترش روابط فرهنگی به راه‌انداختن نهضت ترجمه است. آثار اسپانیولی و فارسی به اندازه کافی ترجمه نمی‌شوند و اکثر ترجمه‌‌های موجود هم از زبان‌های دیگر است که انتقال مفاهیم را ممکن است به درستی انجام ندهد.


- يادداشت تفاهم همكاري پارلماني منعقده در سال 1376 در مادريد
برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های بین فرهنگی عامل موثر دیگری است که سبب انتقال پیام‌های فرهنگی روز ‌‌‌می‌‌‌شود و فقط به ادبیات کلاسیک بسنده نمی‌گردد. شب‌های شعر مشترک، کنسرت‌های مشترک، هفته فیلم ایران در اسپانیا و هفته فیلم اسپانیا در ایران، مسابقات ورزشی مشترک، فعالیت مشترک فرهنگی در کشور‌های ثالث و تبادلات موزه‌ای در زمینه‌های مختلف راه‌‌هایی هستند که در بلند مدت باعث افزایش شناخت ‌‌‌می‌‌‌شود.


- موافقتنامه حمل ونقل جاده اي منعقده در پائيز سال 1377 در تهران
همکاری‌های دانشگاهی در زمینه مبادله استاد و دانشجو، ارزیابی مدارک، ارائه بورس‌‌های تحصیلی، برنامه‌‌های مشترک آموزشی، یکسان‌سازی مواد درسی برای پذیرش دانشجوی مهمان در ترم‌‌های تابستانی و یا سال‌های تحصیلی، انجام تز‌های مشترک در سطوح کارشناسی ارشد و دکترا، انجام تحقیقات مشترک بین پژوهشگران دو طرف و بالاخره حمایت‌های مالی از برنامه‌‌های مورد توافق طرفین ‌‌‌می‌‌‌‌تواند گام مهمی در روابط بلند مدت باشد.


- يادداشت تفاهم همكاريهاي فرهنگي منعقده در پائيز سال 1378 در مادريد
‌‌‌می‌‌‌‌توان چنین انگاشت که در حالی که برنامه‌‌های اقتصادی در کوتاه مدت و برنامه‌‌های سیاسی در ‌‌‌میان مدت آثارشان هویدا ‌‌‌می‌‌‌گردد، نتایج تصمیم فرهنگی فقط در بلند مدت قابل مشاهده خواهد بود. لذا توسعه روابط فرهنگی با اسپانیا، و هر کشور دیگری، باید برای یک برهه حداقل ده‌ساله برنامه‌ریزی شود. همان‌طور که قبلا گفته شد، اسپانیا و ایران هردو قرن‌ها تحت استیلای اعراب بوده‌اند و این امر ریشه‌‌های تاریخی و فرهنگی مشترکی ایجاد کرده است. هر دو کشور از پیشگامان مذهب تشیع و کاتولیک در زمان حاضر ‌‌‌می‌‌‌باشند که زمینه را برای همکاری‌های فرهنگی و هم‌اندیشی در زمینه فلسفه، عرفان و ادبیات مهیا ‌‌‌می‌‌‌سازد. هر دو کشور موسیقی خاص خود را دارند که به ریشه مشترک آنان بر‌‌‌می‌‌‌گردد. هر دو کشور فیلمسازان و کارگردانان شناخته شده‌ای در سینما دارند که جوایز بین المللی زیادی را به خود اختصاص داده‌اند. [[اسپانیا]] مهد نقاشان و مجسمه سازان مشهوری بوده که مکتب هرکدام از آنان در دانشگاه‌‌هایی ایران تدریس ‌‌‌می‌‌‌گردد. اگر دو کشور در زمینه مذهبی سعی در درک یکدیگر کنند زمینه برای برنامه‌ریزی برای همکاری‌های مشترک در کلیه موارد فوق فراهم خواهد شد<ref name=":4" />. 


- اعلاميه جامع همكاريهاي دو كشور منعقده در جريان ديدار رئيس دولت اسپانيا از ايران در سال 1379
== نیز نگاه کنید به ==
 
[[روابط آرژانتین با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط روسیه با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط تونس با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط ژاپن با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط کوبا با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط لبنان با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط ایران و چین]]؛ [[روابط جمهوری سنگال با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط فرانسه با ج.ا. ایران]]؛ [[روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط زیمبابوه با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط تایلند با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط اوکراین با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط اردن با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط اتیوپی با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط سیرالئون با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط قطر با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط سریلانکا با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط گرجستان با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط تاجیکستان با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط بنگلادش با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط قزاقستان با جمهوری اسلامی ایران]]
- يادداشت تفاهم همكاري بين دانشگاه كمپلوتنسه مادريد و دانشگاه تهران در جريان ديدار رئيس دانشگاه كمپلوتنسه از تهران در سال 1379
== کتابشناسی ==
 
<references />
- يادداشت تفاهم رايزنيهاي سياسي بين وزارت امورخارجه دو كشور در جريان ديدار وزيرخارجه اسپانيا از ايران در سال 1380
[[رده:روابط، همکاری و مبادلات تجاری و سیاسی ایران و سایر کشورها]]
 
- يادداشت تفاهم همكاري بين دانشگاه كمپلوتنسه مادريد و دانشگاه اصفهان در سال 1380
 
- يادداشت تفاهم همكاري بين وزارت علوم، تحقيقات و فناوري جمهوري اسلامي ايران و شوراي عالي تحقيقات علمي اسپانيا در جريان ديدار وزير علوم، تحقيقات و فناوري جمهوري اسلامي ياران از اسپانيا در سال 1380
 
- يادداشت تفاهم همكاري بين دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادريد در جريان ديدار وزير علوم، تحقيقات و فناوري جمهوري اسلامي ايران از مادريد در سال 1380
 
- يادداشت تفاهم همكاري در زمينه جهانگردي منعقده در جريان ديدار رياست جمهوري ایران از اسپانيا در سال 1381
 
- يادداشت تفاهم همكاري در زمينه استاندارد منعقده در جريان ديدار رئيس مؤسسه استاندارد و تحقيقات صنعتي جمهوري اسلامي ايران از اسپانيا در سال 1381
 
- بازبيني و امضاي يادداشت تفاهم همكاري بين دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادريد در جريان ديدار رئيس دانشگاه تهران از مادريد در سال 1382 [16]
 
 
 
 
'''13-7- فهرست اسامي سفراي ايران در اسپانيا'''
 
سفارت ايران در مادريد در مهرماه 1295 توسط ميرزااسماعيل خان دبيرالممالك فرزانه، تأسيس شد و مشاراليه تا شهريور 1298 در مادريد وزير مختار بود
 
حسين علاء از مهر 1298 تا فروردين 1300
 
عبدالعلي خان صدري صديق السلطنه از مرداد 1300 تا اسفند 1300 كه سفارت مادريد به علت صرفه جويي در بودجه تعطيل شد و سفراي ايران در فرانسه، در اسپانيا اكرديته شدند
 
سفارت ايران در مادريد مجدداً در ارديبهشت 1333 افتتاح شد ويدالله عضدي تا تير 1337 وزيرمختار بود.
 
در 23 مهر 1337 سفارت به درجه سفارت كبري ارتقاء يافت و ابراهيم زند از اين تاريخ تاآبان 1341 سفير بود
 
محمد گودرزي از آبان 1341 تا دي 1345
 
محسن مرآت اسفندياري از بهمن 1345 تا ارديبهشت 1346
 
جمشيد قريب از شهريور 1346 تا مهر 1350
 
ارتشبد فريدون جم از مهر 1350 تا شهريور 1356
 
منوچهر عظيما از مهر 1356 تا پيروزي انقلاب اسلامي
 
قهرمان قهرماني (كاردار موقت) از پيروزي انقلاب اسلامي تا شهريور 1358
 
ركن الدين آشتياني از شهريور 1358 تا تير 1359
 
ناصر صادقي (كاردار موقت) از تير 1359 تا شهريور 1359
 
علي اصغر بهنام (كاردار موقت) از شهريور 1359 تا فروردين 1360
 
مهدي اكرمي (مسئول موقت) از فروردين 1360 تا تير 1361
 
عبدالكريم سنايي فرخي (كاردار موقت) از تير 1361 تا بهمن 1364
 
هادي سليمانپور (سفير) از اسفند 1364 تا تيرماه 1368
 
عبدالله ذيفن (سفير) از تيرماه 1368 تا تيرماه 1374
 
بهرام قاسمي (سفير) از تيرماه 1374 تا آذرماه 1377
 
سيد حسن شفتي (سفير) از 16 آذر 1377 تا 14 تير ماه 1382
 
مرتضي الويري (سفير) از 16 تيرماه 1382
 
داوود صالحی (سفیر) از تیر 1386 تا 1389
 
مرتضی صفاریان (سفیر) از مرداد 1389 تا کنون[17]
 
===  13-8-  ايرانيان مقيم (تعداد، مراكز و انجمن‌هاي فرهنگي، مذهبي و هنري، شخصيت‌هاي ذينفوذ، موقعيت اجتماعي، مذهبي و اقتصادي و سياسي و ايرانيان در آن كشور) ===
 
 
بین ایران و اسپانیا قبل از انقلاب قرارداد لغو روادید امضا شده بود. پس از پیروزی انقلاب برخی از ایرانیانی که از کشور خارج میشدند و قصد اقامت در آمریکا و [[کانادا]] داشتند برای گرفتن ویزای این دو کشور به اسپانیا سفر میکردند و اقامتی چند ماهه در آن کشور داشتند. روحیه شاد و مهمان نواز اسپانیولیها، هوای آفتابی و شرایط خوب اقتصادی دهه 80 باعث شد بساری از این افراد تغییر عقیده بدهند و به جای سفر به سرزمین دوردست آمریکا یا کاندا در همان اسپانیا بمانند که تا ایران فقط پنج ساعت پرواز هوایی فاصله داشت، تمایلات نژادپرستانه و تبعیض آمیز در بین مردم و حکومت آن کشور مشاهده نمیشد  و مردم آن از لحاظ اخلاقی بسیار به ایرانیان نزدیک بودند. بدین ترتیب تعداد ایرانیان مقیم اسپانیا در دهه 80 به 45000 نفر رسید. این تعداد به تدریج کاهش یافت و در سال 1390تعداد ایرانیان ثبت شده و دارای پرونده کنسولی در سفارت ایران در مادرید از 7000 تجاوز نمیکرد. میتوان حدس زد که 2 تا 3 هزار نفر ایرانی نیز با گرفتن تابعیت اسپانیولی نیازی به مراجعه به سفارت برای تشکیل پرونده احساس نکرده اند که این امر  ممکنست تعداد کل ایرانیان را به 10 هزار نفر برساند. اکثر این گروه به تحصیل یا تجارت مشغولند و برخی دیگر نیز به تدریس در دانشگاه، مشاغل آزاد، کشاورزی، صنعت، خدمات و یا خانه داری مشغولند.
 
===  13-9- ايران‌شناسي و ايران‌شناسان (مراكز مطالعات ، استادان، نشريات ايران‌شناسي، تعداد دانشجويان، وضعيت كتابهاي درسي، برنامه‌هاي آموزشي، وضعيت زبان وادبيات فارسي، منابع درسي، آموزش فارسي، نظر مساعد يا مساعد دولت نسبت به ايران شناسي و زبان فارسي) ===
 
 
دولت اسپانیا نظر مثبتی نسبت به تنوع فرهنگی دارد و همین امر سبب میشود مشکلی بر سر راه مطالعات منطقه ای و آموزش زبانهای خارجی به و جود نیاورد.  هم اكنون اکثر دانشگاههای اسپانیا مطالعات خاورمیانه را در رشته های علوم سیاسی و روابط بین الملل خود دارند و مطالعات ایران نیز در آن دپارتمانها صورت میگیرد. دکتر خوان مارتوس کسادا، رئیس مرکز اسلام‌شناسی دانشگاه کمپلوتنسه، و دکتر آلبرتو کانترا، رئیس انجمن ایران‌شناسان اسپانیا میباشند.
 
زبان فارسي در سه مقطع مبتدي، متوسط و نيمه پيشرفته در پنج دانشگاه اسپانیا تدريس مي شود. همچنين كلاس هائی برای آموزش آزاد زبان فارسي براي ايرانيان و اسپانیولی های علاقمند در رايزني فرهنگي ج.ا. ایران در مادرید بر پا است كه به وسيله يك ايراني ساكن مادريد اداره مي شود .  براي دانشجوياني كه امكان بهره گيري مستقيم از اين كلاس ها را ندارند، ازطريق یک صفحه ي وب که به اهتمام رايزني راه اندازي شده و همچنان مورد حمایت آن است،   سيستم آموزش از راه دور نيز فراهم آمده است. همچنین هرساله تعدادي دانشجو براي گذراندن دوره هاي مطالعاتي تكميلي به ايران اعزام مي شوند كه اين اقدام انگيزه و علاقه ي زيادي را درميان فارسي آموزان ایجاد کرده است. (تا كنون حدود 100 نفر اعزام شده اند )
 
در حال حاضر حدود 75 دانشجوی زبان فارسی وجود دارد که در دانشگاههای زیر مشغول تحصیلند:
 
- دانشگاه کمپلوتنسه مادريد : 30 نفر
 
- دانشگاه سالامانکا : حدود 17 
 
- دانشگاه آلیکانته : 7 نفر
 
- دانشگاه بارسلون: حدود10نفر
 
- دانشگاه آوتونوماي مادريد : 10 نفر
 
فهرست مدرسان و اساتید  زبان و ادبیات فارسی به ترتیب زیر میباشد:
 
- دانشگاه كمپلوتنسه آقاي هوشنگي
 
- دانشگاه آوتونوما ، خانم دكتر فرزام نيا
 
- دانشگاه سالامانكا ، خانم باراني
 
- دانشگاه آليكانته ، دكتر خوسه فرانسيسكو كوتياس
 
- دانشگاه بارسلون ، خواكين رودريگز وارگاس
 
اکثر کتب و منابع درسی منابع سنتی هستند که بیشتر از منابع کلاسیک ادبی الهام گرفته اند و الزاما منعکس کننده وضعیت امروز جامعه ایران نیستند. از سوی دیگر نیاز به ایجاد و توسعه مواد آموزشی جدید و استفاده از ابزار کمک آموزشی در تدریس زبان و ادبیات فارسی احساس میشود.
 
در سال 1388 نخستین جلد از کتاب ایران شناسی با عنوان « IRANOLOGÍA I » از سوی رایزنی  فرهنگی ايران در مادريد و  دانشگاه  کمپلوتنسه منتشر شد. این کتاب که  شامل پانزده مقاله در موضوعات گوناگون «ايران شناسي» است، نخستين جلد از مجموعه ای است که قرار است شناختی کلی از تاثیر ایرانیان بر اسپانیا ایجاد کند. ''' '''فهرست عناوین مقالات کتاب ایران شناسی 1 به شرح زير است:   نقش ايران در تکوین تمدن اسلامي (دكترسیداحمدرضاخضري)،   رياضيدانان ایرانی درقرون وسطي (دكتر خوان مارتوس)، يونانيان و ايرانيان در دوره  امپراتوري هخامنشي (دكتر خوسه ماريا بلاسكز)،  جايگاه خيام در دانش جبر (دكتر ريكاردو مورنو)، زندگي و زمانه خيام  (محسن لهراسبي)، گارسيا سيلو فيگه روا سفير شاه عباس (دكتر لوئيس خيل فرناندث) ، رستميان ايراني در اندلس (دكتر ماريا خسوس ويگه را)،  امپراتوري ايراني، محل طلاقي فرهنگ ها (خوا آ. سوتو)، هانري كربن و فلسفه ایرانی اسلامي (دكتر رافائل رامون گررو)،  عروج روح در آيين زرتشتي در مقايسه با  بازگشت ارواح  يوناني (دكتر خوان آنتونيو آلوارث پدروسا)،  مفهوم  مرکب در تصوف اسلامي (دكتر پابلو بنيتو)،  ابن مقفع و غرور ساساني (دكتر جوزپ پوچ)،  مقدمه اي بر تاريخ كتابت در ايران (دكتر سعيد هوشنگي)،    رباعيات خيام و شعر الاندلس (دكتر ترسا گارولو)، ساختار سياست خارجي ايران (لوسيانو زاكارا)
 
 
در شهریورماه 1391 اقدام مهمی در گسترش زبان فارسی انجام شد و سمینار علمی ، کاربردی آموزش زبان فارسی به اسپانیایی زبانان با همکاری دانشگاه کمپلوتنسه مادرید، مرکز آموزش زبان فارسی سازمان و جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران برگزار روزهای 30 و31 شهریور در دو نوبت صبح وعصر در محل دانشگده زبان وادبیات دانشگاه کمپلوتنسه شد . در این سمینار که با حضور استادان ، محققان ، صاحبنظران ومدرسان و دانشجویان زبان فارسی از ایران و شهرهای مختلف اسپانیا برگزار شد، معاون دانشکده زبان وادبیات ،دکتر خوان مارتوس رییس دپارتمان مطالعات اسلامی دانشگاه ، دکتر محمدرضا دهشیری معاون آموزش وپژوهش سازمان فرهنگ وارتباطات ، سید محمدرضا دربندی رئیس مرکز گسترش زبان وادبیات فارسی ، امیر پورپزشک سرپرست رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران ،دکتر آلبرتو کانترا رئیس انجمن ایرانشناسان اسپانیا ، دکتر کوتیاس فرر استاد ومدیر اتاق ایران در دانشگاه آلیکانته و محمدخانی معاون فرهنگی وبین المللی شهر کتاب نیز حضور داشتند.
 
ترجمه آثار نظامي، حافظ، خيام، مولانا، سعدي، عبيدزاكاني، سهراب سپهري و بعضي آثار منثور و رمان­هاي فارسي در سالهاي اخير از اقدامات چشمگير است.
 
 
13-10- زمينه‌ها و راههاي مناسب براي ايجاد يا توسعه روابط فرهنگي ، موانع و  مشكلات
 
فرهنگ مانند سیاست و اقتصاد از نظرات مدیران و رهبران جامعه پیروی نمی کند و مردم نقش اساسی در روابط فرهنگی بازی میکنند. به همین دلیل بهترین برنامه برای توسعه روابط فرهنگی تبادل جهانگرد میباشد. توریستها سفرای فرهنگی کشور خود هستند و به پیامبران کشور میزبان تبدیل میگردند. وقتی شهروندان دو کشور از سرزمین دیگر دیدار میکنند زمینه برای انتقال پیام فرهنگی،  تاریخ فرهنگ و غنای فرهنگی فراهم میشود. چالش مهم در این زمینه چیره شدن بر تفاوتهای فرهنگی است که این امر فقط در صورت درک ضرورت توریسم و برنامه ریزی برای گسترش آن از سوی مدیران میسر خواهد بود. ظرف 30 سال گذشته ایران همیشه در نمایشگاه فیتور که یکی از مهم ترین نمایشگاههای جهانگردی اروپاست شرکت نموده، ولی بهره برداری عملی از این موضوع که جذب جهانگرد خارجیست به عمل نیامده است.
 
یکی از موثرترین راههای گسترش روابط فرهنگی به راه انداختن نهضت ترجمه است. آثار اسپانیولی و فارسی به اندازه کافی ترجمه نمیشوند و اکثر ترجمه های موجود هم از زبانهای دیگر است که انتقال مفاهیم را ممکنست به درستی انجام ندهد.
 
برگزاری سمینارها و کنفرانسهای بین فرهنگی عامل موثر دیگری است که سبب انتقال پیامهای فرهنگی روز میشود و فقط به ادبیات کلاسیک بسنده نمیگردد. شبهای شعر مشترک، کنسرتهای مشترک، هفته فیلم ایران در اسپانیا و هفته فیلم اسپانیا در ایران، مسابقات ورزشی مشترک، فعالیت مشترک فرهنگی در کشورهای ثالث و تبادلات موزه ای در زمینه های مختلف راههایی هستند که در بلند مدت باعث افزایش شناخت میشود.
 
همکاریهای دانشگاهی در زمینه مبادله استاد و دانشجو، ارزیابی مدارک، ارائه بورس های  تحصیلی، برنامه های مشترک آموزشی ، یکسان سازی مواد درسی برای پذیرش دانشجوی مهمان در ترم های تابستانی و یا سالهای تحصیلی، انجام تزهای مشترک در سطوح کارشناسی ارشد و دکترا، انجام تحقیقات مشترک بین پژوهشگران  دو طرف و بالاخره حمایتهای مالی از برنامه های مورد توافق طرفین میتواند گام مهمی در روابط بلند مدت باشد.
 
میتوان چنین انگاشت که در حالی که برنامه های اقتصادی در کوتاه مدت و برنامه های سیاسی در میان مدت آثارشان هویدا میگردد، نتایج  تصمیم فرهنگی فقط در بلند مدت قابل مشاهده خواهد بود. لذا توسعه روابط فرهنگی با اسپانیا، و هر کشور دیگری، باید برای یک برهه حداقل دهساله برنامه ریزی شود. همان طور که قبلا گفته شد، اسپانیا و ایران هردو قرنها تحت استیلای اعراب بوده اند و این امر ریشه های تاریخی و فرهنگی مشترکی ایجاد کرده است. هر دو کشور از پیشگامان مذهب تشیع و کاتولیک در زمان حاضر میباشند که زمینه را برای همکاریهای فرهنگی و هم اندیشی در زمینه فلسفه، عرفان و ادبیات مهیا میسازد. هر دو کشور موسیقی خاص خود را دارند که به ریشه مشترک آنان برمیگردد. هر دو کشور فیلمسازان و کارگردانان  شناخته شده ای در سینما دارند که جوایز بین المللی زیادی را به خود اختصاص داده اند. اسپانیا مهد نقاشان و مجسمه سازان مشهوری بوده که مکتب هرکدام از آنان در دانشگاههای ایران تدریس میگردد. اگر دو کشور در زمینه مذهبی سعی در درک یکدیگر کنند زمینه برای برنامه ریزی برای همکاریهای مشترک در کلیه موارد فوق فراهم خواهد شد.
----[1] - Premio Principe de Asturias
 
[2]- Jermino da Cruz
 
[3] - Christofolo da Spritus Santo
 
[4] - Antonio de Gueva
 
[5] - دكتر عبدالحسن نوايي: تاريخ روابط سياسي اقتصادي ايران در دوران صفويه، چاپ ششم، نشر نو، تهران، 1389، ص 91
 
[6]. Luis Preira de Lacereda
 
[7] .Garcia de Silva y Figueroa
 
[8] - روابط ايران و اسپانيا، قابل دسترس در <nowiki>http://iranspain.org/documents/document/0/11593/portal.aspx</nowiki>
 
[9] - روابط ايران و اسپانيا، همان
 
[10] - تاريخچه روابط سياسي ايران و اسپانيا قبل از پيروزي انقلاب قابل دسترس در <nowiki>http://www.iranembassy.es/politics/bilateral-relations/</nowiki>
 
[11] - حسن شفتي: اندلس، اسپانيا، ايران، نشست تعاملات فرهنگي ايران-اسپانيا، فرهنگسراي ملل، اول خرداد 1390، تهران
 
[12] - سيد احمدرضا خضري: جايگاه زبان فارسي در اسپانيا:گذشته، حال، آينده، سخنراني در نشست مشترك شهر كتاب و انجمن دوستي ايران و اسپانيا، 28دي 1388، تهران
 
[13] - مير جلال الدين كزازي: جاي پاي ادبيات كلاسيك ايران در اسپانيا، سخنراني در نشست مشترك شهر كتاب و انجمن دوستي ايران و اسپانيا، 28دي 1388، تهران
 
 
[14] - Augusta Emerita
 
[15] - ريحانه كياني فر: تاثيرهاي فرهنگي ايران بر اسپانيا، انجمن دوستي ايران و اسپانيا، تهران، 1390
 
[16] - خضري، پيشين
 
[17] - حميد اسلامي زاد، كتاب سبز اسپانيا، چاپ سوم، انتشارات وزارت امور خارجه، تهران، 1390،ص 132

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۵ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۴۶

روابط اسپانیا با جمهوری اسلامی، برگرفته از خبرگزاری مهر، قابل بازیابی ازhttps://en.mehrnews.com/news/184358/Iran-Spain-cultural-heritage-conference-to-be-held-in-Madrid

سیاست خارجی اسپانیا بر چند محور استوار است. محور اول اروپاگرایی است که از زمان فرانکو آغاز شد ولی به دلیل گرایش منفی حکومت‌‌‌های اروپایی در قبال دیکتاتوری وی و مواضع افراطی حکومت وی به جایی نرسید، ولی پس از روی کار آمدن حکومت‌‌های دموکراتیک در اسپانیا تغییر کرد تا در سال 1986 اسپانیا به عضویت اتحادیه اروپا در آمد. محور دوم آتلانتیک گرایی است که توجه به روابط با اروپا و آمریکا دارد و به همین دلیل عضویت در ناتو و اتحادیه دفاعی اروپا را به دنبال داشته است. محور سوم توسعه روابط با آمریکای لاتین است که باعث حضور گسترده و سرمایه گذاریای زیاد اسپانیا در آن منطقه شده و آن کشور را بر آن داشته تا سعی کند هویت مسیحی و لاتینی آن منطقه را کنار هم حفظ کند. چهار‌مین محور گسترش روابط با کشور‌‌های مستقل و به خصوص منطقه خاورمیانه است. به عنوان مثال اسپانیا اولین کشور اروپایی بود که دفتر آزادی‌بخش فلسطین را به رسمیت شناخت و سفارت دولت در تبعید فلسطین را در مادرید افتتاح نمود. لذا ‌‌‌می‌‌‌‌توان نتیجه گیری کرد که جایگاه فرهنگ در روابط خارجی آن کشور با دیگر ممالک جایگاه ویژه‌ای است و روابط فرهنگی با اروپا، آمریکای لاتین و خاورمیانه تا اندازه زیادی به دلیل ارتباطات تاریخی و ریشه‌‌های مشترک تاریخی با این مناطق ‌‌‌‌می‌‌‌‌باشد. دیپلماسی عمو‌‌‌‌می‌‌‌‌‌ و فرهنگی آن کشور از طریق سفارتخانه‌‌ها و خانه‌‌های اسپانیا در سراسر جهان دنبال ‌‌‌‌می‌‌‌‌شود.

دستگاه مسئول روابط فرهنگی بین المللی در آن کشور وزارت امور خارجه است که تعیین سیاست‌های کلی روابط فرهنگی را به عهده دارد، اما سایر وزارتخانه‌‌ها مانند تحصیلات عالی، فرهنگ، کار‌های عمو‌‌‌می‌‌‌‌ و توریسم و بانک‌ها به صورت غیر مستقیم با اختصاص امکاناتی به کشور‌های هدف در ز‌‌‌مینه ارتقاء روابط فرهنگی با آن کشور گام بر‌‌‌می‌‌‌دارند. نهاد‌های فعال در فعالیت‌های فرهنگی بین المللی در دو سطح ملی و منطقه ای پحش شده‌اند. هم دولت ملی و هم ایالات خودمختار برنامه‌‌های گسترده ای در ز‌‌‌مینه فرهنگی دنبال ‌‌‌می‌‌‌کنند که به وسیله ای برای همگرایی فرهنگی اسپانیا با جهان تبدیل شده است. به عنوان مثال جایزه فرهنگی ولیعهد (Premio Principe de Asturias) آن کشور که هر ساله به نویسندگان، هنرمندان، هنرپیشگان و ورزشکاران اعطا ‌‌‌می‌‌‌شود از شهرت بین المللی برخوردار شده یا کمک‌های موسسه سروانتس در ز‌‌‌مینه گسترش زبان اسپانیولی هر ساله موسسات زیادی را در کشور‌های در حال توسعه بهره‌مند ‌‌‌می‌‌‌سازد.

پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی با ایران

پیشینه روابط سیاسی ایران و اسپانیا، قابل بازیابی ازhttps://ifpnews.com/iran-spain-keen-to-boost-science-tourism-cooperation/

اولین فرستادگان دولت اسپانیا به ایران کلاویخو سفیر انریک سوم پادشاه کاستیا و همرا‌هانش بودند که در سال 1403تمام سرز‌‌‌مین ایران را در نوردیدند. سپس دو کشیش پرتغالی یکی از فرقه‌ی فرانسیسکن به نام آلفونسو کوردرو و دیگری از فرقه‌ی دو‌‌‌مینیکن به نام نیکولا دی ملو بودند که در سال 1007 قمری یا 1599 وارد ایران شدند. چون اینان نخستین کشیشانی بودند که به اصفهان رسیده بودند، شاه عباس خاطر آنان را بسیار گرا‌‌‌می‌‌‌‌ داشت و چون نیکولا دی ملو خود را اسقف هرمز و نماینده ی پادشاه اسپانیا معرفی کرد او را به گرمی‌‌‌‌ پذیرفت و صلیبی از طلا مکلل به الماس و فیروزه و یاقوت به وی بخشید. درست در همین ایام یک هیأت انگلیسی تحت نظر سرآنتونی شرلی و برادرش رابرت به ایران رسیده و مورد توجه شاه عباس قرار گرفته بود.

فیلیپ پادشاه اسپانیا برقراری روابط را با ایران لازم ‌‌‌می‌‌‌‌دانست و در دستورالعمل مورخ 15 فوریه 1594 نایب السلطنه ی هند ماتیاس آلبوکرک را به لزوم حفظ ارتباط سیاسی با ایران توصیه کرد و دو سال بعد به لزوم این مطلب به نایب السطنه جدید دریاسالار فرانسیسکو داگاما اشاره نمود. همزمانی سفر دو هیئت اروپایی به ایران این ظن را به و جود آورد که این دو کشیش نامزدان حقیقی سفارت به دربار ایران و رسانیدن نامه‌ی پادشاه اسپانیا و پرتغال به شهریار جوان و پرآوازه‌ی ایران نبودند. بلکه اینان کشیشانی بودند که مأموریت داشتند سر از کار هیأت انگلیسی در ایران در آورند و تا آنجا که ‌‌‌می‌‌‌‌توانند از پیشرفت مقاصد انگلیسی‌ها در ایران جلوگیری نمایند. وقتی شاه عباس، هیأتی مرکب از آنتونی شرلی و حسینعلی بیک را مأمور دربار‌های اروپا من جمله دربار اسپانیا کرد این دو کشیش هم با هیأت سفارت به راه افتادند. موضوع مأموریت سفارت شاه ایران رساندن توصیه شاه عباس در مورد لزوم متحد شدن اروپائیان بر علیه دولت عثمانی به دربار‌های اروپا بود. سفر آنتونی شرلی و حسینعلی بیک بیات به اروپا و دربار اسپانیا به نتیجه ای نرسید و در اواسط سال 1602 به شیراز بازگشته است.

در همین سال بحرین از سلطه نیرو‌های پرتغالی آزاد و به ایران منضم گردید. مقارن این وقایع هیأت سیاسی دیگری از طرف دولت اسپانیا به ایران رسید. فیلیپ پادشاه اسپانیا خواست هیأتی از کشیشان مسیحی را به قصد تبلیغ مسیحیت به ایران فرستند. ژر‌‌‌می‌‌‌نو داکروز (Jermino da Cruz) و کریستوفولو دااسپریتوس سانتو (Christofolo da Spritus Santo) و آنتونیو دوگووه آ (Antonio de Gueva) به ایران فرستاد. ریاست این هیأت بر عهده آنتونیو بود. شاه عباس با کشیش آنتونیو از در موافقت درآمد واو را با همرا‌هانش به کاشان و اصفهان برد و اجازه داد که در اصفهان کلیسایی برای عیسویان بنا نماید و حتی مخارج کاشیکاری آن را از خزانه ی خویش پرداخت و وعده کرد که مبلغان مسیحی را در وظیفه ی تبلیغی خویش آزاد گذارد مشروط بدانکه پاپ و پادشاه اسپانیا به جنگ با ترکان برخیزند[۱].

اندکی بعد از این قضایا، شاه عباس که به وسیله ی آنتونیوی کشیش اط‌‌مینان یافته بود که پرتغالیان در خلیج فارس مزاحم جزایر و سواحل خلیج فارس نخواهند شد، ناگهان با سپاهیان زبده ی خود برق آسا به آذربایجان حمله برد و این قسمت از خاک ایران را که نزدیک به بیست سال در تصرف ترکان باقی مانده بود به زور شمشیر از چنگ آنان بیرون آورد.تا اینکه در سال 1606سفیری از اسپانیا به نام لوئیس پره یرا دولاسردا (Luis Preira de Lacereda)، همراه دو کشیش با پنجاه ملازم و همراه، به ایران آمد و موقعی رسید که شاه عباس در ارمنستان با ترکان عثمانی در جنگ بود. وی از طرف مخدوم خود پادشاه اسپانیا مأموریت داشت با اقدامات مسالمت آ‌‌‌میز و مدبرانه بحرین را از ایران پس بگیرد، شاه عباس را به جنگ با دولت عثمانی تحریک کند و دولت ایران را از دولت انگلستان دور سازد. با این حال، شاه عباس از امضای قرارداد صلح با اسپانیا نیز خودداری ورزید و لاسردا که دیگر وجود خود را به عنوان سفیر بلا اثر ‌‌‌می‌‌‌‌دید، با کسب اجازه از شاه تا حدی شتاب زده از ایران خارج شد و بعد‌ها پادشاه اسپانیا این شتابزدگی را نادرست خواند.

سرانجام فیلیپ سوم پادشاه اسپانیا آنتونیو دوگووه آ را برای بار دوم به سفارت تعیین کرد و او را همراه با نامه‌‌هایی به ایران فرستاد و بهانه‌ی او این بود که «از دوست خود شاه عباس بی خبر مانده است. شاه عباس در جواب بدین مطلب اظهار داشت که سفیری به نام دنگیزبیک روملو را به همراه گووه آ به اسپانیا خواهد فرستاد. در نامه ای در1607 پادشاه اسپانیا از شاه عباس خواست که انحصار تجارت ابریشم ایران را از ترکان عثمانی و ارمنیان بازگیرد و به بازرگانان اسپانیایی سپارد و هرموز را مرکز این تجارت قرار دهد. اما شاه عباس که دیگر نه به وعده‌‌های اسپانیا دل خوش ‌‌‌می‌‌‌‌داشت نه از وعید‌های فیلیپ هراسی به دل راه ‌‌‌می‌‌‌‌داد، به آنتونیو دوگووه آ اعتنایی چندان نکرد و رابرت شرلی را از جانب خود به دربارهای اروپا فرستاد تا با دول اروپا هم در زمینه ی تجاری خاصه تجارت ابریشم مذاکره کند هم در زمینه ی سیاسی، در مورد اتحاد نظا‌‌‌می‌‌‌‌ با ایران و ایجاد جبهه ی واحدی در برابر دولت عثمانی.

انریک سوم پادشاه اسپانیا فردی به نام گارسیا د سیلوا ای فیگروا (Garcia de Silva y Figueroa) را به دربار شاه عباس فرستاد تا بتواند اتحادی را علیه امپراطوری عثمانی پایه گذاری نماید. وی طی 7 سال حضور در دربار شاه عباس توانست رابطه نزدیکی باپادشاه صفوی برقرار نماید. نقش چهره او در باغ چهل ستون گویای مراتب قرب این سفیر در دربار شاه عباس است. با این حال، مقابله شاه عباس با حضور دریائی اسپانیا و پرتغال، مانع از گسترش مناسبات دو کشور در سال‌های بعدی شد. در واقع، عدم توفیق اسپانیا در تثبیت حضور خود درمنطقه خلیج فارس و مدیترانه موجب تقویت حضور قدرت‌هائی نظیر انگستان، روسیه و فرانسه شد و این روند موجبات تضعیف موقعیت اسپانیا در منطقه بویژه در قرن 18 را فراهم نمود.

در ایران نیز پس از سقوط سلسله صفوی تاروی کارآمدن آقامحمدخان قاجار در سال 1790، کشور دچار هرج ومرج و تجزیه شد. ظهور آقامحمدخان قاجار را ‌‌‌می‌‌‌‌توان با سلطنت شارل سوم (1788-1759) تشبیه کرد. در این دوره پس از اولین تلاش‌ها در جهت ایجاد روابط سیاسی بین دو کشور، روند تحولات جهانی بویژه تسلط انگلیس و روسیه بر ایران و مداخله فرانسه و کنسرت اروپا در امور اسپانیا، مانع از توسعه هر چه بیشتر مناسبات ایران و اسپانیا شد. با این حال، در یک تحول اساسی در زمان محمدشاه قاجار، طی مذاکرات نمایندگان سیاسی دو کشور در استانبول، عهدنامه مودت و تجارت دو کشور در تاریخ 4 مارس 1842 توسط ‌‌‌میرزا جعفرخان سفیر و وزیر مختار ایران در عثمانی و آنتوان لوپز دکوردوبا سفیر اسپانیا در عثمانی به امضاء رسید. این عهدنامه سپس به تایید محمد شاه وایزابل ملکه اسپانیا رسید. معاهده شامل یک مقدمه، هفت ماده و یک نتیجه است. باتوجه به اینکه اجرای معاهده مذکور بنا به دلایلی به عهده تعویق افتاده بود، مجدداً در 9 فوریه 1870 توسط سرتیپ حاج شیخ محمدخان وزیرمختار ایران در لندن و امانوئل رانسمای ویلانوئوا نماینده اسپانیا درلندن، در این شهر به امضاء رسید[۲].

برخی تحلیلگران اعتقاد دارند روابط سیاسی دو کشور به مفهوم نوین آن، اساساً از زمان انعقاد معاهده 1842 آغاز گردیده است. امضای این معاهده از آن جهت حائز اهمیت است که اسپانیا پس از روسیه، انگلستان و عثمانی که عملاً همسایه ایران بودند، نخستین کشور اروپائی است که چنین سندی را با ایران امضاء نمود.

طی قرن بیستم روابط دو کشور بر بستر معاهده 1842 استانبول ادامه یافت و در سال 1916 سفارت ایران در مادرید برای اولین بار گشایش یافت و ‌‌‌میرزا اسماعیل خان دبیر الملک فرزانه تا سال 1919 به عنوان وزیر مختار انجام وظیفه کرد لکن پس از آن سفارت ایران به دلایل مالی و صرفه جوئی تعطیل و سفارت ایران در پاریس، نمایندگی اکرودیته ایران در مادرید را بر عهده گرفت[۳].

موافقت نامه‌‌ها، همکاری‌‌های مشترک

در سال 1954 طی بازدید یک هیات ایرانی از مادرید ضمن بازگشائی مجدد سفارت ایران در مادرید، اولین توافقنامه همکاری اقتصادی و بازرگانی دو کشور در قرن بیستم به امضاء رسید. تبادلات اقتصادی دو کشور پس از امضای توافقنامه مذکور افزایش قابل توجهی یافت. توافقنامه 1954 در حالی منعقد گردید که یک سال قبل از آن در نوامبر 1952، عهدنامه مودت مشتمل بر یک مقدمه و پنج ماده توسط دکتر فاطمی‌‌‌‌ وزیر خارجه دولت دکتر مصدق و ا‌‌‌میلیو بلادیز کاردار موقت اسپانیا در تهران به امضاء رسیده بود. در ماه مارس 1956 سند دیگری تحت عنوان عهدنامه مودت و اقامت در جهت تحکیم روابط دو کشور در مادرید به امضاء سفیر ایران در مادرید و وزیرخارجه وقت اسپانیا رسید.

تبادلات اقتصادی دوجانبه پس از امضای توافقنامه اقتصادی و بازرگانی سال 1954 افزایش قابل توجهی یافت. در سال 1957 وزیر اقتصاد و دارائی اسپانیا از ایران دیدار کرد که حاصل آن تشکیل اولین کمیته مشترک همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی دو کشور بود. در همان سال، وزیر صنعت اسپانیا به همراه هیات بزرگی از صاحبان صنایع، یادداشت تفاهمی به منظور بررسی امکانات همکاری در زمینه‌های ساخت کشتی و توسعه همکاری‌های جهانگردی امضاء کرد.

مناسبات تجاری دو کشور در دهه‌‌های 1960 و 1970 مشخصاً افزایش یافته و اسپانیا در مقابل دریافت نفت، ماشین آلات سبک، وسایل خانگی برقی، پارچه‌‌های ابریشمی‌‌‌‌ و الیاف مصنوعی به ایران صادر ‌‌‌می‌‌‌کرد. بعلاوه، اسپانیا در زمینه ساخت و ساز‌های شهری، حمل ونقل دریائی و ساخت کشتی و بخش نیرو در ایران فعال بود.

در بخش سیاسی، توسعه مناسبات با غرب جهت گیری اساسی حکومت پهلوی بود. گرچه مناسبات با امریکا در اولویت سیاست خارجی حکومت بود لکن رابطه تهران با پایتخت‌های اروپائی در سطح بالائی قرار داشت. طبیعتاً به دلایل جغرافیائی و سابقه روابط سنتی ایران با کشور‌هائی نظیر آلمان، انگلستان و فرانسه، روابط با این کشور‌ها نسبت به روابط تهران - مادرید از تحرک و عمق بیشتری برخوردار بود. به همین دلیل، روابط سیاسی دو کشور مسیر یک نواختی طی کرده و بدون تحول و تحرک قابل توجهی تا قبل از پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ادامه یافت.

در مجموع، روابط ایران و اسپانیا از آغاز تا پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ تحت تاثیر عوامل وعناصر متعدد از روند معتدل و مطلوبی برخوردار بود. ناتوانی اسپانیا در تثبیت حضور و نفوذ در منطقه خاور‌‌‌میانه و خلیج فارس به دلیل ضعف داخلی، برتری قدرت‌های رقیب نظیر انگلستان، روسیه و فرانسه، تبیین اولویت‌ها در دیگر نقاط جهان بویژه امریکای لاتین و افریقا و نهایتا درگیری در جنگ‌های مخرب داخلی و حکومت انزواگرای فرانکو در قرن بیستم مانع از تحرک و پویائی اسپانیا در ایفای نقش برجسته در منطقه از جمله ایران شد.

در ایران نیز پس از خاتمه دوران اقتدار و عظمت صفوی، تسلط قدرت‌های برتر آن عصر یعنی روسیه و انگلیس بر مقدرات کشور بویژه در دوره قاجار و عدم تبیین سیاست پیشرو و منطقی در قبال غرب در دوره رضا شاه و وابستگی شدید به امریکا در دوره محمدرضا شاه پهلوی مانع از توجه شایسته به روابط با کشورهای اروپائی نظیر اسپانیا شد. در ارتباط ‌‌‌میان دو ملت نیز عواملی نظیر بعد مسافت، عدم گستردگی و حضور زبان اسپانیولی در ‌‌‌میان ایرانیان و فراهم نبودن شرایط و فرصت‌های جذب مهاجرین آسیایی در اسپانیا (در مقایسه با کشور‌های آلمان، انگلستان و فرانسه) مانع از گسترش ارتباطات فرهنگی و علمی و حضور قابل توجه ایرانیان در اسپانیا شد. به همین دلیل، تعداد ایرانیان مقیم اسپانیا و فعالیت و تاثیرگذاری آنان در عرصه‌‌های سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی در مقایسه با دیگر کشور‌های اروپائی به مراتب کمتر است.

تبیین رویکرد و عملکرد نظام سیاسی به انقلاب و جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌

اسپانیا از جمله کشورهای اروپائی است که از ابتدای پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ سیاستی معتدل و سنجیده در قبال ایران اتخاذ نمود. اسپانیا ضمن حفظ بی طرفی کامل در جریان تجاوز عراق به ایران، در تحریم اقتصادی امریکا علیه ایران مشارکت نکرد. آن کشور حتی فلیپه گونزالس نخست وزیر سوسیالیت خود را برای ‌‌‌میانجیگری در امر آزادی گروگان‌ها به تهران فرستاد. در چارچوب اتحادیه اروپا نیز اسپانیا نه تنها هیچگونه قطعنامه و یا اقدا‌‌‌می‌‌‌‌ علیه ایران را پیشنهاد نکرد بلکه در تنش‌های ایجاد شده بین اتحادیه و ایران نقش مثبت و سازند‌ه‌ای در جهت عادی سازی روابط ایفاء نمود. بدیهی است ایفای نقش مثبت اسپانیا در تحولات مربوط به روابط ایران با اتحادیه اروپا و یا تجاوز عراق به ایران نه به معنی اختلاف نظر اساسی با دیگر اعضای اتحادیه اروپا بلکه منبعث از درک صحیح مادرید از اهمیت و جایگاه ایران است.

از سوی دیگر، در شرایط توجه ویژه اسپانیا به منطقه خاور ‌‌‌میانه، حفظ رابطه شایسته با ایران بخشی از استراتژی اسپانیا در قبال منطقه خاور ‌‌‌میانه و جهان اسلام ارزیابی ‌‌‌می‌‌‌گردد.

پادشاه اسپانیا نیز در جریان دیدار رئیس جمهور وقت ایران به اسپانیا در سال 1381 اظهار داشت

«ایران کلید صلح، امنیت و ثبات در منطقه ای پیچیده با تنش‌های متعدد ‌‌‌می‌‌‌باشد. به نظر ما ایران نقش مهمی در تثبیت صلح و ثبات در منطقه و جهان دارد».

تا سال 1997 و روی کارآمدن دولت جناب آقای خاتمی‌‌‌، روابط دو جانبه با فراز و نشیب همراه بود. سیاست تنش زدائی در سیاست خارجی و توسعه مناسبات با کشور‌های جهان بویژه در دو حوزه همسایگان واتحادیه اروپائی مورد توجه قرار گرفت. در شرایطی که رابطه ایران و امریکا کماکان متشنج بود، روابط با اتحادیه اروپا از اهمیت مضاعفی برخوردار گردید. ایران و اتحادیه اروپا با آغاز «گفتگو‌های انتقادی» و سپس «گفتگو‌های فراگیر» عصر نوینی را در مناسبات خود آغاز کردند و روابط تهران ـ مادرید نیز در مسیر رشد و توسعه قرار گرفت که حاصل آن ارتقاء روابط درتما‌‌‌می‌‌‌‌ سطوح بویژه طی سال‌های 2003-2000 است.

با چنین زمینه‌ای، شرایط لازم جهت دیدار رئیس حکومت اسپانیا از تهران در اکتبر سال 2000 فراهم گردید. سفر خوزه ماریا آزنار یک دیدار رسمی‌‌‌‌ یک مقام عالیرتبه اسپانیائی به ایران در طول تاریخ مناسبات دو کشور بود. این دیدار علاوه بر اهمیتی که به دلیل محتوای مذاکرات و اسناد امضاء شده دارد، آغاز گر روندی صعودی در مناسبات همه جانبه دو کشور بود که نهایتا به سفر سیدمحمد خاتمی‌‌‌‌ رئیس جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران به اسپانیا در اکتبر 2002 انجا‌‌‌مید و در این سفر اسناد مهمی امضاء شد و مذاکرات سودمندی در جهت تقویت روابط دوجانبه صورت گرفت گسترش همکاری‌های اقتصادی دو کشور در بخش‌های نفت و پتروشیمی‌‌‌، کشاورزی و شیلات، جهانگردی، حمل ونقل و... از حوزه‌هائی است که از زمینه بیشتری برای همکاری اقتصادی بین ایران و اسپانیا برخوردار است. برگزاری چندین سمینار اقتصادی د وجانبه وبالاخره امضای قرارداد‌های اقتصادی مختلف بین دو کشور درتقویت همه جانبه روابط اقتصادی نقش مهمی ایفاء نمودند[۲].

در خصوص مبادلات تجاری ایران و اسپانیا طی سال‌های اخیر، آمار موجود بیانگر نوسان در این بخش ‌‌‌می‌‌‌باشد. موسسه تجارت خارجی اسپانیا، در گزارش خود حجم مبادلات دو جانبه دو کشور را 5/1 ‌‌‌می‌‌‌لیارد دلار در سال 1983، 1/1 ‌‌‌میلیارد در سال 2002 و 750 ‌‌‌میلیون دلار در سال 2011 گزارش کرد که کاهش اخیر ناشی از بحران مالی اسپانیا و تحریم‌های اقتصادی اتحادیه اروپا بوده است. نکته مهم در مبادلات تجاری دو کشور این است که همواره موازنه تجاری به نفع جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ایران بوده که این امر ناشی از برتری سهم نفت در صادرات ایران به اسپانیا ‌‌‌می‌‌‌باشد.

اقلام صادراتی ایران به اسپانیا شامل نفت و مشتقات آن، سوخت‌های کانی، خشکبار، پسته، مرکبات، صیفی جات، ماهی، انواع محصولات دریائی، موادغذائی، آهن و فولاد، فرش وموکت، چرم و پوست، مواد خام و... است. اسپانیا نیز ماشین آلات و کالا‌های سرمایه‌ای، تولیدات شیمیائی، تولیدات مربوط به آهن و فولاد، لوازم برقی، تجهیزات مربوط به امور حمل ونقل، وسایل یدکی، ماشین‌آلات مربوط به امور ساختمانی و معاون، وسایل نقلیه، قطعات یدکی اتومبیل و... به ایران صادر ‌‌‌می‌‌‌نماید[۴].

تاریخ و ‌‌‌میراث مشترک فرهنگی؛ پیشینه و تحولات روابط فرهنگی دو کشور

در خصوص روابط فرهنگی دو کشور گرچه تاریخ مشخصی از آغاز روابط فرهنگی ایران واسپانیا در دست نیست لکن بنا به گفته مورخان، جای پای ایران در تاریخ و فرهنگ اسپانیا به خوبی قابل تشخیص است. درطول هشت قرن حاکمیت مسلمانان در اندلس، فرهنگ ایرانی به عنوان یکی از ارکان فرهنگ اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ نقش شایسته‌ای در شکوه و عظمت فرهنگ و تمدن آندلس ایفاء کرد و حضور مؤثر ایرانیان در زمینه‌های علوم، موسیقی، ادبیات در دوره حکومت اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ در آندلس مورد تایید مورخان ‌‌‌می‌‌‌باشد. فرهیختگان اسپانیایی معتقدند ایرانیان هیچ نقشی در لشگرکشی به سرزمین‌شان نداشته‌اند، اما به نقش ایرانیان در انتقال فرهنگ به اسپانیا احترام بسیاری قائل‌اند. به باور آن‌‌ها تمدن اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ را دانشمندان ایرانی به اندلس برده‌اند. مطالب ادبی مانند کلیله و دمنه و مرزبان‌نامه ترجمه شده و به آندلس رفته است.[۴] مقامات حریری در پدید آمدن قصه‌‌های امروزی اسپانیا نقش بسیاری داشته و زندگی عمو‌‌‌می‌‌‌‌ و خصوصی مردمان آندلس تحت تأثیر سنت‌‌های شرقی قرار گرفته است. نفوذ فارابی در موسیقی اسپانیایی در تاریخ و مکتوب‌‌های مختلف مشهود است. موسیقی ردیف دستگاهی ایرانی پایه موسیقی «فلا‌‌‌مینگوی» اسپانیا است. آنالیز ردیف‌‌ها و ریتم‌‌های موسیقی ایرانی نشان ‌‌‌می‌‌‌‌دهد که دقیقا همان ریتم‌‌هایی است که در موسیقی فلا‌‌‌مینگوی اسپانیا نیز وجود دارد به خصوص موسیقی کولی‌‌های اسپانیا که اساسا عده‌ای معتقدند آن‌‌ها از جنوب ایران به اسپانیا مهاجرت کرده‌اند.

«زریاب» به عنوان یکی از تاثیرگذارترین اشخاص ایرانی‌تبار در پایه‌گذاری موسیقی فلا‌‌‌مینگوست که توانست کل مبانی موسیقی ایران را به آندلس و اروپا ببرد. تاثیر زریاب بر اسپانیا تنها در زمینه موسیقی نیست بلکه زندگی او نشان ‌‌‌می‌‌‌دهد که حتی نوع لباس پوشیدن و غذا خوردن او هم بر زیست اسپانیایی‌‌ها تاثیرگذار بوده است.

نگاه ابن سینا و داستان‌‌های سهروردی و فخرالدین رازی فرهنگ و ادب شکل گرفته‌ای در تعامل با ایران و اسپانیاست و مولانا در دمشق با ابن عربی ارتباط داشت. نهضت ترجمه نیز توانست کمک‌‌های بسیاری به این مسأله کند و موسیقی، هنر، معماری، هنر‌های دستی مانند بافندگی، ‌‌‌مینیاتوری، خاتم‌کاری در اسپانیا فراوان به چشم ‌‌‌می‌‌‌‌خورد و نظرات فلاسفه ‌ای مانند فارابی، ابن‌سینا و غزالی الهام‌بخش آنان بود. ترجمه متونی چون کلیله و دمنه در سده پنجم هجری (دوازده ‌‌‌میلادی ) به فرمان دون آلفونسوی دهم و یا ترجمه هزار و یک شب و تأثیر آن بر رمان نویسی اسپانیا در سده‌‌های ‌‌‌میانه که مورد تأکید و تأیید خوان برنت قرار گرفته؛ یا ترجمه سندباد نامه به فرمان دون فادریک،که در طلیطله با عنوان (El Libro de los Engaños) در 1253 م ترجمه شده از آن جمله است[۵].

بی شک حضور شماری از ایرانیان با نفوذ در اندلس برای توجه به فرهنگ و زبان ایرانی بسیار تأثیر گذار بوده است. ابن موضوع از دیر باز مورد توجه مورخان قرار گرفته است. از جمله این مورخان، المقّری است که لیستی از اسا‌‌‌می‌‌‌‌ ایرانیانی که در دربار حکومت‌های اسپانیا حضور و نفوذ داشته‌اند، ارائه داده است. هم چنانکه در دوران معاصر نیز لوسین بووا، اسا‌‌‌می‌‌‌‌ ایرانی اسپانیا و پرتغال را استخراج کرده است کسانی چون زریاب، ابو الحکم عمرو کرمانی (ریاضی دان، پزشک و منجم )، عمرو بن مودود فارسی، صحاب بن محمد خراسانی، عبدالله بن محمد خراسانی (هر دو شاعر، ادیب و موسیقی دان )، یحیی بن عبدالرحمن اصفهانی، ابو حاتم رازی، ابوالقاسم رازی، ابوالخیر احمد طالقانی، عمر بن عثمان باخرزی، ابوبکر احمد شیرازی، ابوالفتح سمرقندی، ابو علی فارسی و موسی الفارسی تنها نمونه‌ای از نام بردگان در فهرست‌‌های بلند بالای اینان است.

مقّری در مقابل فهرستی از نام و مشخصات اندلسی‌‌هائی که به ایران سفر کرده ودر آنجا مانده‌اند، نیز ارائه داده که ابوبکر الاندلسی الجیانی، ابوبکر یحیی بن سعدون قرطبی، ابو محمد عبدالله بن عیسی الاندلسی، ابو عبدالله محمد بن صالح المعافری الاندلسی از آن جمله‌اند. هم چنانکه به این لیست باید نام کسانی چون ابن جبیر و کلاویخو را نیز اضافه نمود.

بیشترین ‌‌‌میراث فرهنگ و هنر اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ و ایرانی در مساجد، قصر‌ها و کاخ‌‌ها مدیون فرمول‌‌های طراحی شده ایرانیان‌‌ است زیبایی هنر اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ از هیچ به‌وجود نیامده و تمام این تأثیرات را از ایران ساسانی گرفته‌اند. عمرخیام معتقد است که زمان به ضرب‌آهنگ خورشید پیش ‌‌‌می‌‌‌‌رود و زبان به ضرب آهنگ عشق پیش ‌‌‌می‌‌‌‌رود. وی خاطرنشان کرد: صنایعی مانند کشت ابریشم، نام ‌‌‌میوه‌‌ها، تجارت، دریانوردی، انواع بادبان‌‌ها، زندگی شهرنشینی، صنعت چاپ، کاغذسازی، سفال‌سازی، سرا‌‌‌میک و... از طریق ایرانیان به اروپا و اسپانیا رفت.

یکی از برترین و شناخته‌ترین ویژگی‌‌های اسپانیا پدیده فرهنگی گاو اوژنی است، اسپانیا سرزمین گاو اوژنان است، این پدیده توسط ماتادور‌های اسپانیا روایی یافته و خاستگاه کهنی را به تصویر ‌کشیده است. ‌‌‌می‌‌‌‌توان انگاشت که پدیده نامدار گاو اوژنی در اسپانیا نمود، نشان و یادگاری باشد که یکی از آیین‌‌های کهن ایرانی در این سرزمین هنوز برجای مانده است. آن آیین مهرپرستی و ‌‌‌می‌‌‌ترائیسم نا‌‌‌میده ‌‌‌می‌‌‌‌شود. در آیین مهرپرستی یکی از نگاره‌‌های بسیار شناخته شده که به‌ویژه نمونه‌‌های فراوان از آن را در روم باستان و اروپا ‌‌‌می‌‌‌‌توان یافت نگاه مهر است، جوان برومند و رخشان‌روی که بر پشت پای ژنده نشسته و خنجری بر آن کشیده است و ‌‌‌می‌‌‌‌خواهد گاو را پی کند. گاو اوژنی یکی از ویژگی‌‌های بنیادی مهر ایرانی است و گاو در نمادشناسی، کهن‌ترین نشانه آفرینش آب و خاک، جهان گیتی و پیکرینه است زیرا گاو، مام ز‌‌‌مین محسوب ‌‌‌می‌‌‌‌شود و در افسانه کهن هم ز‌‌‌مین با شاخ گاوی نهاده شده و در برابر شیر، نماد آفرینش برین و آتشین است. در این پدیده آسمان بر ز‌‌‌مین و گیتی بر ‌‌‌مینو و ‌‌‌مینو بر گیتی چیره ‌‌‌می‌‌‌‌شود، این ورزش و پدیده فرهنگی که در اسپانیا روایی یافته، بخش سرشتی و ساختاری آن ناگزیر از فرهنگ اسپانیاست. مهر، با پی کردن گاو ‌‌‌می‌‌‌‌کوشد آفرینش را از بند بر‌هاند و جان‌‌ها را ر‌هایی ببخشد و ز‌‌‌مین را به آسمان بپیوندد و بازگرداند. پیوند‌های اسپانیایی‌‌ها با ایرانیان به روزگاران بسیار کهن نیز باز‌‌‌می‌‌‌‌گردد[۶].

سال ۱۲۱۸م. مصادف با تاسیس قدیمی‌‌‌‌ترین دانشگاه اسپانیا بود. در این دانشگاه که در زمان تاسیس جزء چهار دانشگاه برتر دنیا بوده، زبان و ادبیات فارسی تدریس ‌‌‌می‌‌‌‌شده که تدریج این رشته از بین رفته است. بین ممالک اروپایی اسپانیا اولین کشوری است که با ایران شروع به برقراری روابط سیاسی ‌‌‌می‌‌‌‌کند. همچنین ایران در سال ۱۳۸۰ قرارداد پژوهش‌‌های دو طرفه‌ای را با شورای عالی تحقیقات اسپانیا که یکی از بهترین شورا‌های عالی تحقیقات اتحادیه اروپاست به امضا رساند. در سال‌‌های ۱۳۷۱، ۱۳۸۲و ۱۳۸۶ نیز سه قرارداد بین سه دانشگاه مهم ایران و سه دانشگاه مهم اسپانیا بسته شد که وجود تفاهم‌نامه‌ی جامع فرهنگی نقش اصلی را در ایجاد این روابط بر عهده داشته است.»

معهذا، نخستین سند فرهنگی بین دو کشور در دوران حکومت پهلوی منعقد ‌‌‌می‌‌‌گردد. سند مذکور در 24 نوامبر 1958 در تهران توسط وزیر خارجه وقت ایران و سفیر اسپانیا در تهران به امضاء رسید. البته تحول اصلی در مناسبات طرفین پس از پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌حاصل ‌‌‌می‌‌‌‌شود؛ چرا که تفاهم‌نامه‌ی ناقص دو پاراگرافی سال‌‌های قبل از انقلاب، جای خود را به تفاهم‌نامه‌ی جامع سال ۱۹۷۷م. ‌‌‌می‌‌‌‌دهد. تفاهم‌نامه‌‌های فرهنگی در برقراری روابط فرهنگی نقش بسیار مهمی دارد.

تأثیر‌های فرهنگی ایرانی بر اسپانیا

اولین اثر فرهنگی آئین مهرپرستی (یا ‌‌‌میترائیسم ایرانی) در اسپانیاست.چنانکه فرانز کومنت نوشته است: یک سده پیش از ‌‌‌میلاد مسیح، آیین مهرپرستی ایرانی با همه توان در قلمرو امپراتوری روم، از جمله اسپانیا، نفوذ کرد و به سرعت گسترش یافت و در جای جای این امپراتوری تا سده چهارم ‌‌‌میلادی، یعنی به مدت پانصد سال، ادامه یافت و در سده سوم ‌‌‌میلادی به اوج شکوفایی خود رسید. پس از چیرگی مسیحیت بر ‌‌‌میترائیسم این آیین در مسیحیت باقی ماند و به جای مبارزه و دفع آن، برخی از مراسم مهرپرستی از جمله بزرگداشت روز 25 دسامبر ( از سال 274م ) در رم «سالروز تولد ‌‌‌میترای شکست ناپذیر» با نام Natalis Solis Invicti و همین طور «روز خدا»، یعنی یکشنبه از دیرباز به عنوان روز مهر به شمار ‌‌‌می‌‌‌‌رفت، جشن گرفته ‌‌‌می‌‌‌‌شد

آگاهی دقیق درباره تاریخ ورود ‌‌‌می‌‌‌ترائیسم به اسپانیا در دست نیست، اما قدیم ترین معبد ‌‌‌میترایی در این کشور، معبد آئوگوستو امریتا[۷] در شهر مریدا است که زمانی مرکز ناحیه لوسیتانیای رم ( پرتغال کنونی ) بوده و به سده دوم ‌‌‌میلادی بر ‌‌‌می‌‌‌‌گردد.

این آیین از ‌‌‌میانه سده دوم تا اواخر سده چهارم در سراسر اسپانیا گسترش یافت.

مانیگری فصل دیگری از تاریخ مناسبات ایران و اسپانیا را رقم ‌‌‌می‌‌‌‌زند که در نوع ویژه اش با نام پریسیلیالیزم شناخته ‌‌‌می‌‌‌‌شود و در حقیقت زمان پیدایش آن به منزله نقطه آغاز تفتیش عقاید با پیامد‌های ناگوار آن در اسپانیا بود. تا اوایل سده نوزده مانیگری در مغرب بیشتر با «اعترافات» سن آگوستین شناخته ‌‌‌می‌‌‌‌شد تا روایت واقعی و اسناد تاریخی ؛ در حالی که در شرق این متون به زبان‌‌های فارسی، سیریلیک و عربی که هنوز بر روی آن‌ها به اندازه کافی کار نشده، موجود است. این آیین در حقیقت از افریقای شمالی و مغرب وارد اسپانیا گردید. گفته ‌‌‌می‌‌‌‌شود که در پایان سده چهارم شمار پیروان آن بسیار زیاد بود. در این باره San Jeronimo اذعان نمود که در ناحیه غربی شبه جزیره ایبری زنان نام آوری را با چشم خود ‌‌‌می‌‌‌‌دیده که به خواندن «گنجینه» یا کتاب مانی مبادرت ‌‌‌می‌‌‌‌کرده‌اند.

مانیگری اسپانیایی همانند ‌‌‌میترائیسم، در شهر مریدا به عنوان مرکز اصلی تبلیغ شد و گسترش یافت. پریس سیلیانو مکتب پریس سیلینانیسم را در اسپانیا بنیان نهاد که تا پایان سده چهارم ‌‌‌میلادی باقی بود و نقشی مهم در اسپانیای رو‌‌‌می‌‌‌‌– ویزیگوتی ایفا نمود. در سال 380 م. این آیین به وسیله شورای کلیسای ساراگوسا تکفیر شد. پریس سیلیانو به ایتالیا گریخت و زیر حمایت پاپ داماسوِ اول درآمد، اما سرانجام در سال 385م. در سن 45 سالگی به مرگ محکوم گردید و زنده زنده در آتش سوزانده شد. البته با ورود ویزیگوت‌‌ها در سده پنجم ‌‌‌میلادی نهضت مذهبی مانیگری بار دیگر به ویژه در شمال غربی شبه جزیره زنده شد، اما زیر فشار کلیسای کاتولیک، بیش از یک سده دوام نیاورد.

در اواخر سده ششم ‌‌‌میلادی اسپانیای ویزیگوت به گسترش سبک معماری خود مبادرت نمود که در اصل چیزی جز نقش و نگار‌های تزئینی ساسانی، از جمله برگ‌‌های چهار پر درخت نبود که در عمل در همه بنا‌های ویزیگوتی باقی مانده از آن دوران، به ویژه در نواحی مورسیا و کردوبا دیده ‌‌‌می‌‌‌‌شود. مارسل دیولافوآ، صاحب کتاب پنج جلدی «هنر باستانی ایران» نوشته است[۸].

روابط فرهنگی دو کشور پس از انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌

پس از پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌، در سال 1999 در جریان سفر وزیر مشاور وقت وزارت امورخارجه اسپانیا به جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران، یادداشت تفاهم همکاری‌های فرهنگی، علمی‌‌‌، فنی وآموزشی بین دو کشور به امضاء رسید. تلاش مسئولین فرهنگی دو کشور در جهت شناساندن زبان و فرهنگ خویش، آموزش زبان فارسی و اسپانیولی در دانشگاه‌‌هایی دو کشور، تسهیل همکاری ‌‌‌میان نهاد‌های فرهنگی، علمی‌‌‌، آموزشی وگردشگری، توسعه ارتباط ‌‌‌میان دانشگاه‌ها و مراکز علمی تحقیقاتی دو کشور، مبادله نشریات علمی و تحقیقی و انجام تحقیقات و پروژه‌‌هایی مشترک از سرفصل‌های مهم این تفاهمنامه است.

طی سال‌های اخیر در جهت اجرای مفاد این تفاهم و پیشبرد دیگر حوزه‌‌های فرهنگی، اقدامات قابل توجهی انجام شده است.همکاری ‌‌‌میان مراکز علمیو دانشگاهی دو کشور کاملاً متحول گشته است. در پی دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران از اسپانیا در فوریه 2002، یادداشت تفاهم همکاری بین وزارتخانه ایرانی و مرکز تحقیقات عالی اسپانیا به امضاء رسید که اولین نمونه از چنین تفاهم نامه‌ای با یک کشور اروپائی است. در جریان همین سفر یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادرید به امضاء رسید. این در حالی است که قبل از آن و در جریان دیدار رئیس دانشگاه کمپلونتسه مادرید به ایران در سال 2001، تفاهمنامه همکاری بین این دانشگاه و دانشگاه تهران به امضاء رسیده بود. بعلاوه، بسیاری از دانشگاه‌ها ومراکز تحقیقاتی دو کشور آمادگی خود رابرای توسعه همکاری‌ها اعلام داشته‌اند. پس ازآن، تفاهم نامه مشابهی بین دانشگاه کمپلونتسه و دانشگاه اصفهان نیز به امضاء رسید.

امضای یادداشت تفاهم همکاری در زمینه اسناد و آرشیو نیز تحول دیگری در همکاری‌های فرهنگی دو کشور است که مشتمل بر 6 بند ‌‌‌میان سازمان اسناد ملی و وزارت آموزش، فرهنگ و ورزش اسپانیا در خلال دیدار رئیس دولت اسپانیا از جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران به امضاء رسید. دراین سند، همکاری دو کشور در زمینه‌های مبادله اسناد، آموزش متخصصین، روش‌های ساماندهی اسناد، چاپ اسناد و برگزاری نمایشگاه‌‌هایی اسناد و دیگر زمینه‌های همکاری مورد اشاره و توافق قرار گرفته است.

در زمینه گفتگوی تمدن‌ها که پیشنهاد آن توسط سید محمدخاتمی‌‌‌‌ رئیس جمهوری سابق ایران در سال 1997 ارائه شد و سازمان ملل بر اساس آن سال 2001 را سال گفتگوی تمدن‌ها اعلام کرد، تاکنون نشست‌های متعددی بین اندیشمندان و شخصیت‌های فرهنگی دو کشور در تهران و مادرید برگزار شده است. در خلال دیدار رئیس جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ایران از اسپانیا، برگزاری مشترک نشست اندیشمندان و سیاستمداران کشور‌های جهان در مادرید در اکتبر سال 2003 مورد توافق رهبران دو کشور قرار گرفت. نشست مذکور در پائیز سال 2003 تحت عنوان «همایش اسلام و غرب» با حضور وزرای خارجه و اندیشمندان و دیگر مسئولین دو کشور در شهر‌های مادرید و بارسلون برگزار شد.

همکاری فرهنگی دو کشور در عرصه‌‌های دیگر نیز تحقق یافته که از آن جمله امضای قرارداد خواهر خواندگی شهر‌های بارسلون و اصفهان است که در پی سفر شهردار بارسلون به اصفهان و سفر متقابل شهردار اصفهان در سال 2001 منعقد گردید. نامگذاری یکی از تالارهای اصلی خانه آسیا در بارسلون به نام اصفهان بیانگر تاثیر فرهنگ و تمدن ایرانی در قلب فرهنگ و تمدن اروپا است.

مجموعه تحولات سال‌های اخیر نشان ‌‌‌می‌‌‌دهد که دو کشور از ظرفیت لازم برای توسعه روابط برخوردارند. در نقشه جغرافیای دو کشور از یکدیگر فاصله دارند اما در تاریخ از حلقه‌‌های مشترک سیاسی، اقتصادی و فرهنگی برخوردارند. جایگاه مهم ایران در منطقه حساس و استراتژیک خلیج فارس و خاور‌‌‌میانه و ظرفیت‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی آن، توانمندی اقتصادی و صنعتی اسپانیا و موقعیت آن در اتحادیه اروپا از ارکان و زمینه‌های توسعه روابط دو کشور طی سال‌های اخیر ‌‌‌می‌‌‌باشد.

توافقات حاصله فرهنگی درتاریخ روابط ایران واسپانیا

  • عهدنامه مودت و تجارت منعقده در مارس 1892 در استانبول، تجدید شده در سال 1870 در شهر لندن؛
  • عهدنامه مودت و اقامت منعقده در ماره 1956 در مادرید؛
  • یادداشت تفاهم همکاری در زمینه ساخت کشتی و توسعه همکاری‌های جهانگردی منعقده در سال 1958 در تهران؛
  • یادداشت تفاهم توسعه همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی منعقده در تاریخ 9 آذر ماه 1367؛
  • یادداشت تفاهم همکاری فنی و اقتصادی در زمینه زیربنائی، حمل ونقل و مسکن منعقده در تاریخ 16 اسفند 1372؛
  • یادداشت تفاهم همکاری پارلمانی منعقده در سال 1376 در مادرید؛
  • موافقتنامه حمل ونقل جاده‌ای منعقده در پائیز سال 1377 در تهران؛
  • یادداشت تفاهم همکاری‌های فرهنگی منعقده در پائیز سال 1378 در مادرید؛
  • اعلا‌‌‌میه جامع همکاری‌های دو کشور منعقده در جریان دیدار رئیس دولت اسپانیا از ایران در سال 1379؛
  • یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه کمپلوتنسه مادرید و دانشگاه تهران در جریان دیدار رئیس دانشگاه کمپلوتنسه از تهران در سال 1379؛
  • یادداشت تفاهم رایزنی‌های سیاسی بین وزارت امورخارجه دو کشور در جریان دیدار وزیرخارجه اسپانیا از ایران در سال 1380؛
  • یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه کمپلوتنسه مادرید و دانشگاه اصفهان در سال 1380؛
  • یادداشت تفاهم همکاری بین وزارت علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران و شورای عالی تحقیقات علمی اسپانیا در جریان دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ یاران از اسپانیا در سال 1380؛
  • یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادرید در جریان دیدار وزیر علوم، تحقیقات و فناوری جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران از مادرید در سال 1380؛
  • یادداشت تفاهم همکاری در زمینه جهانگردی منعقده در جریان دیدار ریاست جمهوری ایران از اسپانیا در سال 1381؛
  • یادداشت تفاهم همکاری در زمینه استاندارد منعقده در جریان دیدار رئیس مؤسسه استاندارد و تحقیقات صنعتی جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران از اسپانیا در سال 1381؛
  • بازبینی و امضای یادداشت تفاهم همکاری بین دانشگاه تهران و دانشگاه آتونوما مادرید در جریان دیدار رئیس دانشگاه تهران از مادرید در سال 1382 [۶][۳].

فهرست اسا‌‌‌می‌‌‌‌ سفرای ایران در اسپانیا

اسامی سفیران ایران در کشور اسپانیا از قبل از انقلاب اسلامی تاکنون به شرح زیر است:

  • سفارت ایران در مادرید در مهرماه 1295 توسط ‌‌‌میرزا اسماعیل خان دبیرالممالک فرزانه، تأسیس شد و مشارالیه تا شهریور 1298 در مادرید وزیر مختار بود؛
  • حسین علاء از مهر 1298 تا فروردین 1300؛
  • عبدالعلی خان صدری صدیق السلطنه از مرداد 1300 تا اسفند 1300 که سفارت مادرید به علت صرفه جویی در بودجه تعطیل شد و سفرای ایران در فرانسه، در اسپانیا اکردیته شدند؛
  • سفارت ایران در مادرید مجدداً در اردیبهشت 1333 افتتاح شد ویدالله عضدی تا تیر 1337 وزیرمختار بود؛
  • در 23 مهر 1337 سفارت به درجه سفارت کبری ارتقاء یافت و ابراهیم زند از این تاریخ تاآبان 1341 سفیر بود؛
  • محمد گودرزی از آبان 1341 تا دی 1345؛
  • محسن مرآت اسفندیاری از بهمن 1345 تا اردیبهشت 1346؛
  • جمشید قریب از شهریور 1346 تا مهر 1350؛
  • ارتشبد فریدون جم از مهر 1350 تا شهریور 1356؛
  • منوچهر عظیما از مهر 1356 تا پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌؛
  • قهرمان قهرمانی (کاردار موقت) از پیروزی انقلاب اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ تا شهریور 1358؛
  • رکن الدین آشتیانی از شهریور 1358 تا تیر 1359؛
  • ناصر صادقی (کاردار موقت) از تیر 1359 تا شهریور 1359؛
  • علی اصغر بهنام (کاردار موقت) از شهریور 1359 تا فروردین 1360؛
  • مهدی اکر‌‌‌می‌‌‌‌(مسئول موقت) از فروردین 1360 تا تیر 1361؛
  • عبدالکریم سنایی فرخی (کاردار موقت) از تیر 1361 تا بهمن 1364؛
  • ‌هادی سلیمانپور (سفیر) از اسفند 1364 تا تیرماه 1368؛
  • عبدالله ذیفن (سفیر) از تیرماه 1368 تا تیرماه 1374؛
  • بهرام قاسمی‌‌‌‌(سفیر) از تیرماه 1374 تا آذرماه 1377؛
  • سید حسن شفتی (سفیر) از 16 آذر 1377 تا 14 تیر ماه 1382؛
  • مرتضی الویری (سفیر) از 16 تیرماه 1382؛
  • داوود صالحی (سفیر) از تیر 1386 تا 1389؛
  • مرتضی صفاریان (سفیر) از مرداد 1389 تا کنون[۹][۳].

ایرانیان مقیم

بین ایران و اسپانیا قبل از انقلاب قرارداد لغو روادید امضا شده بود. پس از پیروزی انقلاب برخی از ایرانیانی که از کشور خارج ‌‌‌می‌‌‌شدند و قصد اقامت در آمریکا و کانادا داشتند برای گرفتن ویزای این دو کشور به اسپانیا سفر ‌‌‌‌‌کردند و اقامتی چند ماهه در آن کشور داشتند. روحیه شاد و مهمان نواز اسپانیولی‌ها، هوای آفتابی و شرایط خوب اقتصادی دهه 80 باعث شد بساری از این افراد تغییر عقیده بدهند و به جای سفر به سرزمین دوردست آمریکا یا کاندا در همان اسپانیا بمانند که تا ایران فقط پنج ساعت پرواز هوایی فاصله داشت، تمایلات نژادپرستانه و تبعیض آ‌‌‌میز در بین مردم و حکومت آن کشور مشاهده نشد و مردم آن از لحاظ اخلاقی بسیار به ایرانیان نزدیک بودند. بدین ترتیب تعداد ایرانیان مقیم اسپانیا در دهه 80 به 45000 نفر رسید. این تعداد به تدریج کاهش یافت و در سال 1390 تعداد ایرانیان ثبت شده و دارای پرونده کنسولی در سفارت ایران در مادرید از 7000 تجاوز نمی‌کرد. ‌‌‌می‌‌‌‌توان حدس زد که 2 تا 3 هزار نفر ایرانی نیز با گرفتن تابعیت اسپانیولی نیازی به مراجعه به سفارت برای تشکیل پرونده احساس نکرده‌اند که این امر ممکنست تعداد کل ایرانیان را به 10 هزار نفر برساند. اکثر این گروه به تحصیل یا تجارت مشغولند و برخی دیگر نیز به تدریس در دانشگاه، مشاغل آزاد، کشاورزی، صنعت، خدمات و یا خانه داری مشغولند[۱۰].

ایران‌شناسی و ایران‌شناسان

دولت اسپانیا نظر مثبتی نسبت به تنوع فرهنگی دارد و همین امر سبب ‌‌‌می‌‌‌شود مشکلی بر سر راه مطالعات منطقه‌ای و آموزش زبان‌های خارجی به و جود نیاورد. هم اکنون اکثر دانشگاه‌‌هایی اسپانیا مطالعات خاور‌‌‌میانه را در رشته‌‌های علوم سیاسی و روابط بین الملل خود دارند و مطالعات ایران نیز در آن دپارتمان‌ها صورت ‌‌‌می‌‌‌گیرد. دکتر خوان مارتوس کسادا، رئیس مرکز اسلام‌شناسی دانشگاه کمپلوتنسه، و دکتر آلبرتو کانترا، رئیس انجمن ایران‌شناسان اسپانیا ‌‌‌می‌‌‌باشند.

زبان فارسی در سه مقطع مبتدی، متوسط و نیمه پیشرفته در پنج دانشگاه اسپانیا تدریس ‌‌‌می‌‌‌‌شود. همچنین کلاس‌‌هائی برای آموزش آزاد زبان فارسی برای ایرانیان و اسپانیولی‌‌های علاقمند در رایزنی فرهنگی ج.ا. ایران در مادرید بر پا است که به وسیله یک ایرانی ساکن مادرید اداره ‌‌‌می‌‌‌‌شود. برای دانشجویانی که امکان بهره گیری مستقیم از این کلاس‌‌ها را ندارند، ازطریق یک صفحه ی وب که به اهتمام رایزنی راه‌اندازی شده و همچنان مورد حمایت آن است، سیستم آموزش از راه دور نیز فراهم آمده است. همچنین هرساله تعدادی دانشجو برای گذراندن دوره‌‌های مطالعاتی تکمیلی به ایران اعزام ‌‌‌می‌‌‌‌شوند که این اقدام انگیزه و علاقه ی زیادی را در‌‌‌میان فارسی آموزان ایجاد کرده است. (تا کنون حدود 100 نفر اعزام شده‌اند)

در حال حاضر حدود 75 دانشجوی زبان فارسی وجود دارد که در دانشگاه‌‌هایی زیر مشغول تحصیلند:

  • دانشگاه کمپلوتنسه مادرید: 30 نفر؛
  • دانشگاه سالامانکا: حدود 17؛
  • دانشگاه آلیکانته: 7 نفر؛
  • دانشگاه بارسلون: حدود10 نفر؛
  • دانشگاه آوتونومای مادرید: 10 نفر.

فهرست مدرسان و اساتید زبان و ادبیات فارسی به ترتیب زیر ‌‌‌می‌‌‌باشد:

  • دانشگاه کمپلوتنسه آقای هوشنگی؛
  • دانشگاه آوتونوما، خانم دکتر فرزام نیا؛
  • دانشگاه سالامانکا، خانم بارانی؛
  • دانشگاه آلیکانته، دکتر خوسه فرانسیسکو کوتیاس؛
  • دانشگاه بارسلون، خواکین رودریگز وارگاس.

اکثر کتب و منابع درسی منابع سنتی هستند که بیشتر از منابع کلاسیک ادبی الهام گرفته‌اند و الزاما منعکس کننده وضعیت امروز جامعه ایران نیستند. از سوی دیگر نیاز به ایجاد و توسعه مواد آموزشی جدید و استفاده از ابزار کمک آموزشی در تدریس زبان و ادبیات فارسی احساس ‌‌‌می‌‌‌شود.

در سال 1388 نخستین جلد از کتاب ایران شناسی با عنوان «IRANOLOGÍA I» از سوی رایزنی فرهنگی ایران در مادرید و دانشگاه کمپلوتنسه منتشر شد. این کتاب که شامل پانزده مقاله در موضوعات گوناگون «ایران شناسی» است، نخستین جلد از مجموعه‌ای است که قرار است شناختی کلی از تاثیر ایرانیان بر اسپانیا ایجاد کند. فهرست عناوین مقالات کتاب ایران شناسی 1 به شرح زیر است: نقش ایران در تکوین تمدن اسلا‌‌‌می‌‌‌‌(دکترسیداحمدرضاخضری)، ریاضیدانان ایرانی درقرون وسطی (دکتر خوان مارتوس)، یونانیان و ایرانیان در دوره امپراتوری هخامنشی (دکتر خوسه ماریا بلاسکز)، جایگاه خیام در دانش جبر (دکتر ریکاردو مورنو)، زندگی و زمانه خیام (محسن لهراسبی)، گارسیا سیلو فیگه روا سفیر شاه عباس (دکتر لوئیس خیل فرناندث)، رستمیان ایرانی در اندلس (دکتر ماریا خسوس ویگه را)، امپراتوری ایرانی، محل طلاقی فرهنگ‌‌ها (خوا آ. سوتو)،‌ ‌هانری کربن و فلسفه ایرانی اسلا‌‌‌می‌‌‌‌(دکتر رافائل رامون گررو)، عروج روح در آیین زرتشتی در مقایسه با بازگشت ارواح یونانی (دکتر خوان آنتونیو آلوارث پدروسا)، مفهوم مرکب در تصوف اسلا‌‌‌می‌‌‌‌(دکتر پابلو بنیتو)، ابن مقفع و غرور ساسانی (دکتر جوزپ پوچ)، مقدمه‌ای بر تاریخ کتابت در ایران (دکتر سعید هوشنگی)، رباعیات خیام و شعر الاندلس (دکتر ترسا گارولو)، ساختار سیاست خارجی ایران (لوسیانو زاکارا)

در شهریورماه 1391 اقدام مهمی در گسترش زبان فارسی انجام شد و سمینار علمی، کاربردی آموزش زبان فارسی به اسپانیایی زبانان با همکاری دانشگاه کمپلوتنسه مادرید، مرکز آموزش زبان فارسی سازمان و جهاد دانشگاهی دانشگاه تهران برگزار روز‌های 30 و31 شهریور در دو نوبت صبح وعصر در محل دانشگده زبان وادبیات دانشگاه کمپلوتنسه شد.

در این سمینار که با حضور استادان، محققان، صاحبنظران ومدرسان و دانشجویان زبان فارسی از ایران و شهر‌های مختلف اسپانیا برگزار شد، معاون دانشکده زبان وادبیات، دکتر خوان مارتوس رییس دپارتمان مطالعات اسلا‌‌‌می‌‌‌‌دانشگاه، دکتر محمدرضا دهشیری معاون آموزش وپژوهش سازمان فرهنگ وارتباطات، سید محمدرضا دربندی رئیس مرکز گسترش زبان وادبیات فارسی، ا‌‌‌میر پورپزشک سرپرست رایزنی فرهنگی جمهوری اسلا‌‌‌می‌‌‌‌ ایران،دکتر آلبرتو کانترا رئیس انجمن ایرانشناسان اسپانیا، دکتر کوتیاس فرر استاد ومدیر اتاق ایران در دانشگاه آلیکانته و محمدخانی معاون فرهنگی وبین المللی شهر کتاب نیز حضور داشتند. ترجمه آثار نظا‌‌‌می‌‌‌، حافظ، خیام، مولانا، سعدی، عبیدزاکانی، سهراب سپهری و بعضی آثار منثور و رمان­‌های فارسی در سال‌های اخیر از اقدامات چشمگیر است[۱۰].

زمینه‌ها و راه‌‌هایی مناسب برای ایجاد یا توسعه روابط فرهنگی، موانع و مشکلات

فرهنگ مانند سیاست و اقتصاد از نظرات مدیران و رهبران جامعه پیروی نمی‌‌کند و مردم نقش اساسی در روابط فرهنگی بازی ‌‌‌می‌‌‌کنند. به همین دلیل بهترین برنامه برای توسعه روابط فرهنگی تبادل جهانگرد ‌‌‌می‌‌‌‌باشد. توریست‌ها سفرای فرهنگی کشور خود هستند و به پیامبران کشور ‌‌‌میزبان تبدیل ‌‌‌می‌‌‌گردند. وقتی شهروندان دو کشور از سرزمین دیگر دیدار ‌‌‌می‌‌‌کنند زمینه برای انتقال پیام فرهنگی، تاریخ فرهنگ و غنای فرهنگی فراهم ‌‌‌می‌‌‌شود. چالش مهم در این زمینه چیره شدن بر تفاوت‌های فرهنگی است که این امر فقط در صورت درک ضرورت توریسم و برنامه‌ریزی برای گسترش آن از سوی مدیران ‌‌‌میسر خواهد بود. ظرف 30 سال گذشته ایران همیشه در نمایشگاه فیتور که یکی از مهم ترین نمایشگاه‌‌هایی جهانگردی اروپاست شرکت نموده، ولی بهره برداری عملی از این موضوع که جذب جهانگرد خارجیست به عمل نیامده است.

یکی از موثرترین راه‌‌هایی گسترش روابط فرهنگی به راه‌انداختن نهضت ترجمه است. آثار اسپانیولی و فارسی به اندازه کافی ترجمه نمی‌شوند و اکثر ترجمه‌‌های موجود هم از زبان‌های دیگر است که انتقال مفاهیم را ممکن است به درستی انجام ندهد.

برگزاری سمینارها و کنفرانس‌های بین فرهنگی عامل موثر دیگری است که سبب انتقال پیام‌های فرهنگی روز ‌‌‌می‌‌‌شود و فقط به ادبیات کلاسیک بسنده نمی‌گردد. شب‌های شعر مشترک، کنسرت‌های مشترک، هفته فیلم ایران در اسپانیا و هفته فیلم اسپانیا در ایران، مسابقات ورزشی مشترک، فعالیت مشترک فرهنگی در کشور‌های ثالث و تبادلات موزه‌ای در زمینه‌های مختلف راه‌‌هایی هستند که در بلند مدت باعث افزایش شناخت ‌‌‌می‌‌‌شود.

همکاری‌های دانشگاهی در زمینه مبادله استاد و دانشجو، ارزیابی مدارک، ارائه بورس‌‌های تحصیلی، برنامه‌‌های مشترک آموزشی، یکسان‌سازی مواد درسی برای پذیرش دانشجوی مهمان در ترم‌‌های تابستانی و یا سال‌های تحصیلی، انجام تز‌های مشترک در سطوح کارشناسی ارشد و دکترا، انجام تحقیقات مشترک بین پژوهشگران دو طرف و بالاخره حمایت‌های مالی از برنامه‌‌های مورد توافق طرفین ‌‌‌می‌‌‌‌تواند گام مهمی در روابط بلند مدت باشد.

‌‌‌می‌‌‌‌توان چنین انگاشت که در حالی که برنامه‌‌های اقتصادی در کوتاه مدت و برنامه‌‌های سیاسی در ‌‌‌میان مدت آثارشان هویدا ‌‌‌می‌‌‌گردد، نتایج تصمیم فرهنگی فقط در بلند مدت قابل مشاهده خواهد بود. لذا توسعه روابط فرهنگی با اسپانیا، و هر کشور دیگری، باید برای یک برهه حداقل ده‌ساله برنامه‌ریزی شود. همان‌طور که قبلا گفته شد، اسپانیا و ایران هردو قرن‌ها تحت استیلای اعراب بوده‌اند و این امر ریشه‌‌های تاریخی و فرهنگی مشترکی ایجاد کرده است. هر دو کشور از پیشگامان مذهب تشیع و کاتولیک در زمان حاضر ‌‌‌می‌‌‌باشند که زمینه را برای همکاری‌های فرهنگی و هم‌اندیشی در زمینه فلسفه، عرفان و ادبیات مهیا ‌‌‌می‌‌‌سازد. هر دو کشور موسیقی خاص خود را دارند که به ریشه مشترک آنان بر‌‌‌می‌‌‌گردد. هر دو کشور فیلمسازان و کارگردانان شناخته شده‌ای در سینما دارند که جوایز بین المللی زیادی را به خود اختصاص داده‌اند. اسپانیا مهد نقاشان و مجسمه سازان مشهوری بوده که مکتب هرکدام از آنان در دانشگاه‌‌هایی ایران تدریس ‌‌‌می‌‌‌گردد. اگر دو کشور در زمینه مذهبی سعی در درک یکدیگر کنند زمینه برای برنامه‌ریزی برای همکاری‌های مشترک در کلیه موارد فوق فراهم خواهد شد[۱۰].

نیز نگاه کنید به

روابط آرژانتین با ج.ا.ایران؛ روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط روسیه با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تونس با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ژاپن با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط کوبا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط لبنان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ایران و چین؛ روابط جمهوری سنگال با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط فرانسه با ج.ا. ایران؛ روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط زیمبابوه با ج. ا. ایران؛ روابط تایلند با ج.ا.ایران؛ روابط اوکراین با ج. ا. ایران؛ روابط اردن با ج.ا.ایران؛ روابط اتیوپی با ج.ا.ایران؛ روابط سیرالئون با ج. ا. ایران؛ روابط قطر با ج. ا. ایران؛ روابط سریلانکا با ج.ا.ایران؛ روابط گرجستان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تاجیکستان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط بنگلادش با ج.ا.ایران؛ روابط قزاقستان با جمهوری اسلامی ایران

کتابشناسی

  1. ↑ نوایی، عبدالحسن(1389). تاریخ روابط سیاسی اقتصادی ایران در دوران صفویه، چاپ ششم. تهران: نشر نو، ص 91
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ روابط ایران و اسپانیا، قابل دسترس در http://iranspain.org/documents/document/0/11593/portal.aspx
  3. ↑ ۳٫۰ ۳٫۱ ۳٫۲ فاخری، مهدی(1392). جامعه و فرهنگ اسپانیا. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)
  4. ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ تاریخچه روابط سیاسی ایران و اسپانیا قبل از پیروزی انقلاب قابل دسترس در http://www.iranembassy.es/politics/bilateral-relations
  5. ↑ شفتی، حسن (1390). اندلس، اسپانیا، ایران. در نشست تعاملات فرهنگی ایران-اسپانیا. تهران: فرهنگسرای ملل.
  6. ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ خضری، سید احمدرضا(1388). جایگاه زبان فارسی در اسپانیا: گذشته، حال، آینده. در سخنرانی در نشست مشترك شهر كتاب و انجمن دوستی ایران و اسپانیا. تهران: انجمن دوستی ایران و اسپانیا، مورخ 28دی 1388.
  7. ↑ كزازی، میر جلال الدین( 1388). "جای پای ادبیات كلاسیک ایران در اسپانیا". در سخنرانی در نشست مشترک شهر كتاب و انجمن دوستی ایران و اسپانیا. تهران: مورخ 28دی 1388.
  8. ↑ كیانی فر، ریحانه(1390). تاثیر‌های فرهنگی ایران بر اسپانیا. تهران: انجمن دوستی ایران و اسپانیا.
  9. ↑ اسلا‌‌‌می‌‌‌‌زاد، حمید(1390). كتاب سبز اسپانیا، چاپ سوم. تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، ص 132
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ ۱۰٫۲ فاخری، مهدی(1392). جامعه و فرهنگ اسپانیا. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=روابط_اسپانیا_با_ج._ا._ایران&oldid=51729»