جغرافیای انسانی گرجستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
بر اساس برآوردهای سازمان ملل متحد جمعیت [[گرجستان]] در سال 2008 حدود 4.630.841 میلیون نفر برآورد شده است. جمعیت اصلی [[گرجستان]] را گرجی‌ها تشکیل می‌دهند که 83/5 درصد از کل جمعیت را به خود اختصاص می‌دهند. از دیگر اقوام ساکن در [[گرجستان]] می‌توان از ارمنی‌ها، آذری‌ها، روس‌ها، اوکراینی‌ها، اوست‌ها، آبخازی‌ها، کردها، یهودی‌ها، آشوری‌ها و بلاروس‌ها نام برد.
طی سال‌های قبل از فروپاشی شوروی تغییرات عمده‌ای در ترکیب جمعیت [[گرجستان]] به وجود آمد. بیشترین تغییرات مربوط به جمعیت یهودی‌ها بود که در اثر کسب موافقت اتحاد شوروی سابق برای مهاجرت یهودیان به سرزمین‌های اشغالی فلسطین رخ داد. تعداد یهودی‌های [[گرجستان]] در پایان سال 1989 تقریباً به نصف کاهش یافت. اگرچه تعداد یهودی‌های گرجی در طی همین دوره حدود 80 درصد افزایش یافت که عمدتاً از ارمنستان و سایر نقاط شوروی به‌این منطقه کوچ کردند. کردهای [[گرجستان]] که از نژاد ایرانی و دارای هویت و فرهنگ خاص خود هستند، حدود 5/0 درصد از کل جمعیت جمهوری را به خود اختصاص می‌دهند. افزایش بیش از حد آن‌ها در [[گرجستان]] به سیاست‌های قومی‌ ارمنستان و گسیل آن‌ها به [[گرجستان]] صورت گرفته است.
=== جمعیت [[آبخازیا]] ===
جمعیت [[آبخازیا]] را غالباً نژاد آبخازی، گرجی، ارمنی و روسی تشکیل میدهند. 1992 گرجی‌ها نیمی‌ از جمعیت این جمهوری را به خود اختصاص ـ پیش از جنگ 93 ـ داده بودند. این در حالی بود که آبخازها تنها کمتر از یک پنجم جمعیت [[آبخازیا]] را تشکیل می‌دادند. اما در سال 1993، به دنبال یک جنگ و پاک‌سازی نژادی گرجی‌ها در [[آبخازیا]]، اکثر گرجی‌ها و برخی از روس‌ها و ارامنه [[آبخازیا]] را ترک کردند. در نتیجه جمعیت [[آبخازیا]] از 500 هزار نفر در سال 1989 به حدود 200 هزار نفر در آمار سال 1994-95 کاهش یافت. به نقل از وزیر هم‌گرایی [[گرجستان]]، پس از جنگ آگوست 2008 جمعیت [[آبخازیا]] به 15000 نفر رسیده است.
=== [[اوستیای جنوبی]] ===
تا پیش از درگیری اوستیا و [[گرجستان]] حدود دو سوم جمعیت جمهوری [[اوستیای جنوبی]] را گرجی‌ها تشکیل می‌دادند. برخی از برآوردها این ترکیب را در سال 2007 چنین اعلام کرده‌اند: نژاد اوستیایی 45 هزار نفر و گرجی 17.5 هزار نفر<ref>راهنمای کشورهای مستقل مشترک‌المنافع و جمهوری‌های بالتیک (1374). تهران: طرح، تهیه و نشر از گیتاشناسی، ص164.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص40-41.</ref>.
=== [[میزان رشد جمعیت گرجستان|رشد جمعیت]] ===
طبق آمار سال 2007 نرخ رشد جمعیت جمهوری [[گرجستان]] 32.9 بوده است.
=== [[پراکندگی و تراکم جمعیتی گرجستان|سابقه تاریخی و تشکیل جمعیت]] ===
سرزمین [[گرجستان]] از زمان‌های قدیم مسکونی بوده است، آثار باستانی مربوط به دوره‌های سنگ، مفرغ و آهن نشان دهنده ساختارهای زندگی قبیله‌ای و دوره گذرا به جامعه طبقاتی و طبقات اجتماعی است. تعداد جمعیت [[گرجستان]] در دوره‌های متفاوت دارای نوسان بوده است. برای نمونه در سده‌های 12 و 13 میلادی در دوره شکوفایی فئودالیسم، جمعیت [[گرجستان]] به حدود 5 میلیون نفر می‌رسید. در آغار ربع دوم قرن 13 میلادی به علت حمله خوارزمشاهیان و مهاجمان مغول، جمعیت کاهش یافت.
تجاوزات متعدد کشور را تضعیف و اتحاد دولت را در هم ریخت. [[گرجستان]] در سال‌های بعد، حتی دوره‌های بدتری را در اثنای تجاوزات متحد ترک‌ها تجربه کرد. لشکرکشی ارتش ایران برای سرکوب حاکمان متمرد، تغییراتی در ساختار جمعیت پدید آورد. در اثنای اواخر سده‌های میانه، جنگ‌های ممتد، تبعیدها و قتل عام‌ها، تعداد جمعیت را بطور چشمگیری کاهش داد. در پایان قرن 18 میلادی، جمعیت [[گرجستان]] فقط به 675 هزار نفر می‌رسید. در آغاز قرن 19 میلادی [[گرجستان]] به [[روسیه]] منضم شد. شهرک‌های ویران شده آباد و زندگی فرهنگی مردم از نو گسترش یافت. تغییرات مهم [[گرجستان]] پس از اصلاحات سرمایه‌داری سال‌های 1860 به وقوع پیوست، شهرک‌ها و روستاهای [[گرجستان]] وارد مناسبات سرمایه‌داری شدند. در اثنای این دوره جمعیت شهرک‌ها افزایش یافت و در شهرها طبقات اجتماعی جدید به ظهور رسید. در پایان قرن 19 میلادی جمعیت [[گرجستان]] به حدود 2 میلیون نفر رسید. در اثنای پیروزی انقلاب اکتبر اقتصاد کشور توسعه یافت و تعداد جمعیت رو به فزونی گذاشت.
تعداد جمعیت [[گرجستان]] در اثر مهاجرت نیز افزایش یافت. همه ساله تعدادی از گرجی‌ها از سایر نقاط شوروی به [[گرجستان]] مهاجرت کرده و در شهرها و شهرک‌ها ساکن شدند. از طرف دیگر، تعدادی از جمعیت ثابت جمهوری، عمدتاً جوانان تحصیل کرده دانشگاهی به سایر نقاط شوروی مهاجرت کردند. 1920 افزایش طبیعی جمعیت زیاد بود. برای نمونه، در سال ـ در سال‌های 40 ـ 1940 نرخ زاد و ولد بر نرخ مرگ و میر فزونی یافت و به بیش از 18 در هزار رسید. در سال‌های سخت جنگ دوم، نرخ زاد و ولد به شدت کاهش یافت. در سال 1945 میزان 1950 نرخ رشد به 16 در - رشد طبیعی جمعیت دوباره افزایش یافت. درسال‌های 1963 هزار رسید که تقریباً برابر رشد متوسط شوروی بود. در سال‌های بعد نرخ زاد و ولد به '''12/''' طور چشمگیری کاهش یافت و در سا ل 1967 رشد طبیعی جمعیت [[گرجستان]] به 2 در هزار رسید.
از ویژگی‌های دیگر جمعیت [[گرجستان]] همبستگی موجود بین جمعیت شهری و روستایی است. اطلاعات نشان می‌دهد که بسیاری از تغییرات مهم اقتصادی و اجتماعی که در جمهوری در دوره شوروی به وجود آمد، نقش مهمی‌در تحول جمعیت داشته است. بیش از 80 درصد از جمعیت [[گرجستان]] را گرجی‌ها تشکیل می‌دهد سکونت گرجی‌ها و دیگر نمایندگان اقوام غیر گرجی در نقاط مختلف [[گرجستان]]، در ارتباط با شرایط تاریخی بوده است. تعداد زیادی از جمعیت ساکن در نقاط روستایی [[گرجستان]] شرقی و جنوبی را ارامنه و آذری‌ها تشکیل می‌دهد که در اواخر دوره فئودالیسم به‌این نقاط کوچانده شده‌اند<ref>امیراحمدیان، بهرام (1377). جغرافیای [[گرجستان]]. تهران: [https://www.icro.ir موسسه فرهنگی، هنری و انتشارات بین‌‌المللی الهدی]، ص107.</ref>.
گروه بزرگی از ارامنه در قرن نوزدهم از ترکیه به نواحی جنوبی [[گرجستان]] مهاجرت کرده و در تعداد زیادی از شهرک‌ها ساکن شدند. تعدادی از ساکنان روسی، عمدتاً نظامی‌ و در قسمت جنوبی [[گرجستان]] بعضی از فرقه‌هایی که توسط دولت‌مردان روسی مورد اذیت قرار گرفتند در این نقطه سکونت گزیده‌اند. در [[گرجستان]] غربی، ترکیب جمعیت، بسیار یکسان است. روستاها اغلب بطور انحصاری دارای جمعیت گرجی است.
اکثریت اوست‌های جمهوری در ناحیه تسخین والی متمرکز شده‌اند. آبخازها در شمال غربی [[گرجستان]] در جمهوری خودمختار [[آبخازیا]] ساکن هستند. ملیت ساکنان جمهوری خودمختار [[آجاریا]] در جنوب غربی [[گرجستان]]، گرجی است که در دوره حکومت امپراتوری عثمانی مسلمان شده‌اند. آن‌ها دارای زبان گرجی و فرهنگ آجاری هستند. امروزه آن‌ها به جهت پاره‌ای از ویژگی‌های فرهنگی و لهجه مخصوص به خود تا اندازه‌ای از دیگر گرجی‌ها متمایزند.
در دوره فئودالیسم تقسیمات [[گرجستان]] منتج به انزوای پاره‌ای از استان‌های تاریخی جغرافیایی شد. آمیزش نزدیک نسبی گرجی‌ها غالباً توسط حصارهای سیاسی و حتی جغرافیایی جلوگیری می‌شد. کوه نشینان که در دره‌های تنگ صعب‌العبور در بین کوهستان‌ها و صخره‌های قفقاز بزرگ سکونت داشتند، به ویژه در انزوا بودند. چنین حصارهایی سبب پیدایش گروه‌های اصیل قومی‌شده است. این گروه‌ها به طور عمده با ویژگی‌های لهجه‌ای و زبانی، همچنین زندگی روزمره، آداب و سنن خود، با دیگر گرجی‌ها متمایز شده‌اند. این فرایند در پیشرفت قبایل گرجی «مگرل‌ها» و «سوان‌ها» که بر طبق زبان ادبی گرجی، دارای لهجه محلی مربوط به خود هستند تأثیر بسیار داشته است<ref>امیراحمدیان، بهرام (1383). [[گرجستان]] در گذر تاریخ. تهران: [https://shirazeh.org/ نشر و پژوهش شیرازه]، ص164.</ref><ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص41-43.</ref>.


{{به روز رسانی}}
{{به روز رسانی}}

نسخهٔ ‏۱۷ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۲:۰۶