نظام آموزش، تحقیقات و فناوری اتیوپی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ ‏۷ ژوئن ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۰۲

مدارس اتیوپی (1403). برگرفته از سایت شفقنا، قابل بازیابی از https://fa.shafaqna.com/news/389259/

در گذشته‌های دور آموزش افراد به شیوه سنتی و در درون خانواده و قبیله صورت می‌گرفت و کودکان و نوجوانان آنچه را که برای زندگی آینده خود لازم ‌می‌دانستند عمدتا از طریق پدر و برادر بزرگ‌تر و سالخوردگان قبیله خویش فرا می‌گرفتند. در سده‌های میانه، آموزش رسمی رایج در اتیوپی عمدتا آموزش مذهبی بود که به وسیله کلیسای ارتدوکس سازماندهی و با نظارت آن ارائه ‌می‌شد. مدارس متعلق به کلیسا، افراد را برای مشاغل روحانیت و سایر پست‌‌های مذهبی آماده ‌می‌کردند. این مدارس که آموزش‌‌های مذهبی ویژه فرزندان نجبا و تعداد محدودی از کشاورزان صاحب زمین و کارمندان مرتبط با خانواده‌‌های نجبا را نیز فراهم ‌می‌کردند عمدتا در خدمت ساکنان مناطق امهارا و تیگره (که ساکنان مسیحی بیشتری داشتند) بودند. در پایان قرن نوزدهم، منلیک دوم اجازه داد تا مدارس میسیونری اروپایی نیز در کنار مدارس متعلق به کلیسای ارتدوکس اتیوپی تأسیس گردد. به موازات این مراکز آموزشی، مدارس اسلا‌می سنتی و مدارس قرآنی نیز آموزش‌‌هایی را به جمعیت مسلمان کشور ارائه ‌می‌نمودند.

آموزش ابتدایی و متوسطه

با شروع قرن بیستم، سیستم آموزشی قدی‌می‌دیگر نتوانست نیازهای مردم را تأمین نماید و به همین دلیل سیستم آموزشی جدیدی به صورت غیر مذهبی و با حمایت دولت به وجود آمد. اولین مدرسه عمو‌می‌جدید در سال 1907 در آدیس آبابا تأسیس شد و یک سال بعد نخستین مدرسه ابتدایی در منطقه حرار افتتاح گردید. در این مدارس زبان‌‌های خارجی، ریاضیات و علوم اولیه به همراه دروس امهریک و مذهبی برای تعدادی از دانش آموزان تدریس ‌می‌شد. در سال 1925 دولت طرحی را به منظور گسترش آموزش غیر مذهبی تصویب نمود و بتدریج تعداد مدارس دولتی به شیوه نوین در این کشور افزایش یافت به گونه ای که در دهه 1960، تعداد 310 مدرسه خصوصی داخلی و خارجی در زمینه آموزش در اتیوپی فعالیت ‌می‌کردند^[۱].

مقاطع تحصیلی در مدارس اتیوپی

سیستم آموزشی اتیوپی در دهه‌های 1960 تا 1990 دربرگیرنده سه دوره ذیل بود:

ابتدایی (شش سال )

مرحله اول متوسطه (دو سال)

مرحله آخر متوسطه (چهار سال )

در پایان هر دوره (سال‌‌های ششم، هشتم و دوازدهم) نیز آزمون‌‌های جامع در سطح کشوری برگزار ‌می‌گردید.

پس از استقرار دولت انقلابی اتیوپی در سال 1991؛ نظام آموزشی کشور دستخوش تغییراتی اساسی شده و وزارت آموزش و پرورش کشور در سال 1994 برنامه آموزشی نوینی را در نظام جدید آموزش و پرورش ایجاد کرد.

ساختار و سیاست‌‌های آموزشی

ساختار کلی نظام آموزشی جدید عبارت بود از:

دوره هشت ساله ابتدایی شامل یک دوره پایه 4 ساله و یک دوره عمو‌می ابتدایی (سال‌های پنجم تا هشتم)

دوره دو ساله متوسطه عمو‌می‌(سال‌های نهم و دهم)

دوره دو ساله متوسطه نهایی (سال‌‌های یازدهم و دوازدهم)

بر اساس این نظام نوین آموزشی امتحانات عمو‌می در سطح کشوری (ملی) فقط در پایان سال‌‌های دهم و دوازدهم برگزار ‌می‌گردند و در پایان سال هشتم نیز امتحانات منطقه‌ای (که جایگزین آزمون‌های پیشین شده‌اند) انجام ‌می‌شوند. نظام آموزشی 4، 4، 2 و 2 ساله که از سال 1994 در این کشور در حال اجرا است. هر چند از نظام آموزشی کشورهای پیشرفته و توسعه یافته اخذ گردیده با این حال چندان متناسب با شرایط کشور اتیوپی نیست و در زمینه‌‌هایی همچون امکانات آموزشی، ارتباطات و کیفیت آموزشی دارای ضعف‌‌هایی اساسی است. انجام برخی اصلاحات در این برنامه آموزشی در اوایل دهه 2000 میلادی نیز تاکنون نتوانسته است در خصوص برطرف ساختن نقائص و مشکلات موجود موثر واقع شود^[۲].

چالش‌‌ها و مشکلات

مهم ترین چالش‌‌ها و مشکلات نظام آموزشی فعلی اتیوپی عبارتند از:

عدم ایجاد انگیزه یادگیری لازم برای دانش آموزان؛
عدم ارائه مناسب مهارت‌های تخصصی به دانش آموزان؛
عدم ارائه مناسب آموزش‌های شغلی و فنی و کارآموزی به دانش آموزان؛
عدم آموزش دانش آموزان دوره ابتدایی به زبان مادری خود؛
یکنواختی دوره ابتدایی در سال‌‌های اول تا چهارم به دلیل استفاده از یک معلم برای همه درس‌‌ها؛
کمبود امکانات آموزشی مراکز آموزشی کشور؛
عدم تخصیص بودجه سالیانه مناسب به مراکز آموزشی از سوی دولت؛
نابودی بسیاری از مدارس کشور در دوره جنگ داخلی سال‌های پایانی دهه 1980؛
ویرانی برخی مدارس کشور در جریان جنگ با اریتره؛
مهاجرت بخش قابل ملاحظه‌ای از معلمان با تجربه به کشورهای غربی؛
انجام برخی تغییرات در نظام آموزشی کشور بدون انجام مطالعات دقیق کارشناسی طی دو دهه گذشته؛
بی‌انگیزگی معلمان و مربیان در ارائه خدمات نوین آموزشی به دانش آموزان^[۳].

آموزش عالی

پیشینه آموزش عالی در کشور اتیوپی به نخستین سال‌‌های دهه 1960 باز ‌می‌گردند. در سال 1961 دانشگاه‌ هایلا سلاسی در آدیس آبابا و دانشگاه اسمره در اریتره (که هنوز تحت اشغال اتیوپی بود) تأسیس شدند. در سال 1971 دولت نظام مدارس عمو‌می را با هدف توسعه بخش آموزش عالی تقویت نمود و این امر در سال‌‌های بعد و پس از روی کارآمدن نظامیان و گسترش نهضت سوادآموزی در سرتاسر کشور هر چه بیشتر بدنه نظام آموزش عالی اتیوپی را تقویت نمود.

طی یک دهه گذشته نظام آموزش عالی در این کشور رشد قابل ملاحظه ای داشته و تعداد مراکز آموزش عالی کشور از دو دانشگاه فدرال به 22 دانشگاه و ده‌‌ها مجتمع آموزش عالی افزایش یافته‌است . بر اساس برنامه ریزی دولت قرار است در هر دولت منطقه‌ای یک دانشگاه و یک کالج آموزشی، یک کالج فنی و یک کالج پزشکی تأسیس گردد. در این راستا ازسال 2007 تأسیس 12 دانشگاه جامع در دستورکار دولت قرار گرفته‌است.

دولت اتیوپی در مجموع توسعه نظام آموزش عالی را یکی از مؤلفه‌‌های مهم در راهبرد توسعه اجتماعی و اقتصادی کشور در نظر گرفته و تلاش دارد از طریق تربیت نیروهای متخصص در رشته‌‌های مختلف مشکلات و کمبودهای اقتصادی و اجتماعی اتیوپی را به تدریج کاهش دهد.

لازم به ذکر است کلیه دانشگاه‌‌ها و مراکز آموزش عالی اتیوپی تحت نظارت " اداره مؤسسات آموزش عالی اتیوپی" قرار دارند. این مرکز پذیرش طرح‌‌ها و بودجه هر یک از مؤسسات را بر عهده داشته و در این خصوص تصمیم‌گیری می‌نماید. علاوه بر آن هر یک از دانشگاه‌‌های کشور دارای شورایی است که نقش واسطه مانندی را بین هیئت رئیسه و کمیسیون‌های آموزشی بر عهده دارند. همچنین هر یک از موسسات آموزش عالی دارای کمیسیون‌‌هایی ‌می‌باشند که در مورد وضعیت دانشجویان، طرح‌ها، برنامه‌ها و سایر امور مربوط به دانشکده نظرات مشورتی خود را به هیئت رئیسه و شورای مرکز آموزش عالی ارائه ‌می‌دهند^[۴].

دانشگاه آدیس آبابا

دانشگاه آدیس آبابا در سال 1950 به دستور‌ هایله سلاسی و توسط مبلغی مذهبی به عنوان کالجی آموزشی با دوره‌‌های دو ساله تأسیس شد و از سال 1951 فعالیت آموزشی خود را تحت عنوان "مجتمع دانشگاهی آدیس آبابا" آغاز کرد. در آن مقطع دانشجویان این مرکز ‌می‌توانستند پس از طی دوره دو ساله، تحصیلات خود را در دانشگاه لندن ادامه دهند. همانطور که اشاره شد این دانشگاه در ابتدای تأسیس مجتمع دانشگاهی آدیس آبابا نام داشت با این حال در سال 1962 نام آن به دانشگاه‌ هایله سلاسی تغییر یافت و در سال 1975، دانشگاه آدیس آبابا نام گرفت. دانشگاه آدیس آبابا پس از کودتای نظا‌می سال 1974 و در پی تحولات سیاسی کشور، در سال 1975 به صورت موقت تعطیل شد و دانشجویان دانشگاه برای کمک به پیشبرد برنامه‌‌های رژیم جدید به گوشه و کنار کشور اعزام شدند. دانشگاه آدیس آبابا که در بدو فعالیت آموزشی خود تنها دربرگیرنده دو دانشکده هنر و علوم و 33 دانشجو بود، هم اینک 25 دانشکده و بیش از 45000 دانشجو (در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از کارشناسی کارشناسی ارشد و دکتری) را در خود جای داده و از این روی به لحاظ وسعت و تعدد دانشکده‌های خود که در دیگر شهرهای کشور نیز استقرار یافته‌اند در صدر دانشگاه‌های افریقایی جای گرفته و از آن به عنوان بزرگ ترین دانشگاه افریقا یاد ‌می‌شود^[۵].

دانشگاه بحیردار (1403). برگرفته از سایت دانشگاه بحیردار، قابل بازیابی از https://www.universityguru.com/fa/university/bahir-dar-university-bahir-dar

دانشگاه بحیردار

از دیگر دانشگاه‌‌های مهم اتیوپی ‌می‌توان به دانشگاه بحیردار نام برد که فعالیت آموزشی خود را از سال 2000 و به دنبال ادغام دو موسسه آموزش عالی "پلی تکنیک بحیردار" و "کالج تربیت معلم بحیردار" آغاز کرده‌است.

دانشگاه بحیردار دربرگیرنده سه دانشکده: علوم رفتاری و آموزشی علوم انسانی علوم اجتماعی است و از کادر علمی نیرومندی برخوردار است.

دانشگاه آکسوم

دانشگاه آکسوم از دانشگاه‌‌های بزرگ اتیوپی محسوب می‌شود. این دانشگاه در سال 2006 افتتاح شد و قرار است پس از پایان فازهای چهارگانه پذیرای 9 هزار دانشجو باشد.

دانشکده‌های فعلی دانشگاه آکسوم عبارتند از:

دانشکده علوم اجتماعی و زبان‌ها

دانشکده علوم طبیعی و ریاضیات دانشکده علوم اقتصادی و بازرگانی دانشکده فناوری

دانشکده کشاورزی و توسعه روستایی^[۶]

سایر مراکز آموزش عالی اریتره

طی یک دهه گذشته و در راستای سیاست دولت مبنی بر توسعه فضای آموزشی کشور؛ چندین دانشگاه جامع و ده‌ها مؤسسه آموزش عالی در این کشور فعالیت خود را آغاز کرده‌اند.

برخی از این دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی که در مقاطع مختلف تحصیلی اعم از کارشناسی، کارشناسی ارشد و دکتری دانشجو ‌می‌پذیرند عبارتند از:

فهرست دانشگاه‌‌های اتیوپی

دانشگاه وحدت آدیس آبابا
دانشگاه آداما
دانشگاه علوم و فناوری آدیس آبابا
دانشگاه آدیگرات
دانشگاه آمبو
دانشگاه آربامینک
دانشگاه آسوسا
دانشگاه بین المللی باله
دانشگاه دبره بیرهان
دانشگاه دبره مارکوس
دانشگاه دبره تابور
دانشگاه دسی کومبولکا
دانشگاه دیره داوا
دانشگاه دیلا
دانشگاه کاتولیک اتیوپی
دانشگاه خدمات مدنی اتیوپی
دانشگاه گوندار
دانشگاه‌ هارامایا
دانشگاه‌ هاواسا
دانشگاه چیجیکا
دانشگاه میزانتپی
دانشگاه جما
دانشگاه مداوولابو
دانشگاه مه تو
دانشگاه نکهت
دانشگاه سامارا
دانشگاه سوددو
دانشگاه شگر
دانشگاه وولایتا سودو
دانشگاه ووله گا

فهرست کالج‌‌ها و موسسات آموزش عالی به شرح زیر است:

کالج دانشگاه سنت ماری
کالج دانشگاهی آلفا
کالج دانشگاهی آدماس
کالج مردم به مردم (حرار)

کالج سواسا فرقه ادونتیست
کالج بهداشتی آبای
کالج تربیت معلم آبیی آدی
کالج تجاری آدیس آبابا
کالج پزشکی آدیس آبابا
کالج آدیس
انستیتو بهداشت عمو‌می اقلیمی آدیس آبابا
کالج دانشگاهی آدماس
کالج تربیت معلم آدوا
کالج آفریقایی به زا

کالج دانشگاهی آفریقا
کالج آلاگ
کالج تجاری آلم
کالج آموزش از راه دور آلفا
کالج دانشگاهی آلفا
کالج دانشگاهی آلکان
کالج علوم بهداشتی آیرتنا
کالج فناوری اطلاعات ای ام ای
کالج آرته اتیوپی
کالج آتلانتا
کالج تربیت معلم آواسا
کالج آدلیا
کالج تربیت معلم آیساتا
کالج تربیت معلم آربامینک
کالج علوم پزشکی بتزتا

کالج نیل آبی
کالج بولهورا
کالج علوم بهداشتی مرکزی
کالج سی پی یو
کالج بازرگانی و علوم کامپیوتر
کالج بازرگانی آدیس آبابا

کالج دانشگاهی باندی بورو
کالج دانشگاهی دفاع
کالج تربیت معلم دسی
کالج دانشگاهی بین المللی دینامیک
کالج فنی اپروم
انستیتو مدیریت اتیوپی
کالج پلیس فدرال اتیوپی
کالج دانشگاهی اتیوپی
کالج انتوتو

کالج دینی انگلیکان
کالج ساخت بناهای معماری و توسعه شهری
کالج تربیت معلم گامبلا
کالج کشاورزی گوان
کالج علوم پزشکی گوندار
کالج تربیت معلم گوندار
کالج علوم بازرگانی و کامپیوتر گراس

مؤسسه عالی تکنولوژی اطلاعات و ارتباطات مخابراتی
کالج علوم بهداشتی‌ هاواتا
دانشگاه ولکت
کالج علوم کامپیوتر فناوری هیلکو
دانشگاه راکمو
کالج دانشگاهی امید
کالج شاخ آفریقا
کالج اینفونت

انستیتو علوم اداری زمین
انستیتو رهبری بین المللی
کالج اینفولینک
انستیتو مدیریت و رهبری جثرو
کالج دانشگاهی کیساما آفریقا
کالج تربیت معلم کوته به
کالج کونزو

کالج فنی آب لوسی
انستیتو فنی کومبولچا
کالج مهندسی مارس
انستیتو فنی مکله
کالج فنی میکو
کالج میکرولینک
کالج حبشه نوین
کالج دانشگاهی نسل جدید
کالج هزاره جدید

کالج نیل
کالج بهداشتی امگا
کالج خدمات عمو‌می ارومیا
کالج ملکه
کالج علوم بهداشتی سمه را
کالج علوم بهداشتی سلیهوم
کالج علوم کامپیوتر و بازرگانی

کالج پزشکی بیمارستان سنت پل
کالج مهندسی و بازرگانی تکزون
کالج دانشگاهی بین المللی داروسازی
کالج نقشه برداری شهری
کالج کشاورزی و ولایتا سودو
انستیتو تربیت جراحان مسیحی پان آزیک و ولایتاسودو
کالج جنگل داری و وندو گنت
کالج بازرگانی زه گا^[۷].

مراکز پژوهشی دانشگاهی

برخی از دانشگاه‌ها و موسسات آموزش عالی اتیوپی دارای مراکز پژوهشی خاص خود می‌باشند که بر اساس اهداف و منافع آن مرکز و رشته‌های تخصصی موجود پژوهش‌هایی را انجام ‌می‌دهند. با این حال اکثر این تحقیقات توسط دانشگاه آدیس آبابا که دارای امکانات بیشتری از دیگر دانشگاه‌های کشور است صورت می‌گیرد.

انستیتو مطالعات دانشگاه آدیس آبابا نخستین مرکز تحقیقاتی در کشور اتیوپی به شمار ‌می‌رود که در سال 1963 فعالیت خود را آغاز کرد. اکثر مؤسسات تحقیقاتی در دانشگاه‌های اتیوپی چندان توجهی به انجام پژوهش‌هایی کاربردی که بتوانند مورد استفاده مؤسسات دولتی و خصوصی قرار گیرند ندارند. بیشتر این تحقیقات معمولا به موضوعاتی اختصاص ‌می‌یابند که ارتباطی با مشکلات سیاسی و اجتماعی کنونی این کشور نداشته و محققان با انتخاب موضوعاتی که هیچ‌گونه حساسیتی پدید نیاورد صرفا در صدد اخذ نوعی وجهه و اعتبار برای خود ‌می‌باشند. علاوه بر آن مبالغ بسیار پایین اختصاصی از سوی مراکز پژوهش نیز از دیگر عوامل بی‌رغبتی محققان در انجام پژوهش‌‌هایی کاربردی و محققانه به شمار ‌می‌روند.

کتابخانه دانشگاه آدیس آبابا (1403). برگرفته از سایت actiu، قابل بازیابی از https://www.actiu.com/en/furniture-education/library-addis-abeba/

کتابخانه‌ها و مراکز اسناد دانشگاهی

کلیه دانشگاه‌ها و کالج‌های اتیوپی دارای کتابخانه‌ها و مراکز اسنادی می‌باشند که مورد استفاده دانشجویان قرار ‌می‌گیرند. بزرگ ترین کتابخانه و مرکز اسناد دانشگاهی در این کشور متعلق به دانشگاه آدیس آبابا دربرگیرنده 500 هزار جلد کتاب و تعداد قابل توجهی اسناد است. لازم بذکر است برخی اسناد مربوط به جنگ اتیوپی با ایتالیا و جنایات منگیستو‌ هایلا ماریام نیز در این کتابخانه نگهداری می‌شوند.

بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌ها

بودجه تحقیقاتی دانشگاه‌‌ها و موسسات آموزش عالی اتیوپی معمولا هرسال توسط شورای دانشگاه یا کالج تصویب و از اواسط سال تحصیلی جنبه عملیاتی می‌یابند. با این حال این بودجه‌‌ها معمولا مبالغی بسیار اندک و حداکثر یک تا دو درصد از کل بودجه دانشگاه‌‌ها و کالج‌‌ها را دربر ‌می‌گیرند.

دانشجویان در خارج از کشور

هرچند آمار و اطلاعات دقیقی از دانشجویان اتیوپیایی مشغول به تحصیل در دانشگاه‌های مختلف جهان وجود ندارد با این حال تخمین زده می‌شود در حال حاضر در حدود دو تا چهار هزار دانشجوی اتیوپیایی در دانشگاه‌های آمریکای شمالی، اروپای غربی، آفریقای جنوبی، چین و هند مشغول به تحصیل می‌باشند. بخش عمده این دانشجویان که در مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری در این دانشگاه‌‌ها تحصیل می‌نمایند با دریافت بورسیه تحصیلی از کلیساها، کشورهای غربی، سفارتخانه‌های کشورهای اسلامی، سازمان‌‌های بین المللی و مراکز و موسسات دولتی موفق به تحصیل در این کشورها شده‌اند. جدای از آن؛ معدودی از اتیوپیایی‌های ثروتمند نیز همه ساله فرزندان خود را برای تحصیل به کشورهای انگلستان و ایالات متحده آمریکا اعزام ‌می‌نمایند.

دانشجویان خارجی در کشور

اطلاعات دقیقی از دانشجویان خارجی شاغل به تحصیل در دانشگاه‌های اتیوپی وجود ندارد با این حال هرسال تعدادی از دانشجویان مقاطع کارشناسی ارشد و دکتری دانشگاه‌های غربی - در قالب موافقت نامه‌های علمی منعقده - با هدف مطالعه و تحقیق در مورد قبایل و اقوام مختلف اتیوپی و آشنایی با آداب و رسوم و سنت‌‌های این کشور به مدت یک یا دو ترم تحصیلی در دانشگاه‌‌های این کشور (عمدتا دانشگاه آدیس آبابا) حضور می‌یابند.

نشریات و مجلات تخصصی

طی دو دهه گذشته دانشگاه و موسسات آموزش عالی اتیوپی شاهد تاسیس نشریات و مجلات تخصصی معتبری در رشته‌های مختلف بوده‌اند که در تولید علم در این کشور نیز نقش آفرینی کرده‌اند.

مهم ترین مجلات علمی و تخصصی فعلی منتشره توسط دانشگاه‌‌ها و مؤسسات پژوهشی اتیوپی که دارای درجات پژوهشی می‌باشند عبارتند از:

مجله شیمی؛
مجله کشاورزی اتیوپی؛
مجله تحقیقات توسعه اتیوپی مجله آموزشی اتیوپی؛
مجله توسعه بهداشتی اتیوپی مجله پزشکی اتیوپی؛
مجله داروسازی اتیوپی؛
مجله حقوق؛
مجله مطالعات اتیوپی نشریه علوم؛
نشریه انجمن معماران اتیوپی ^[۸]^[۹].

نیز نگاه کنید به

کتابشناسی

↑ دفتر مطالعات سیاسی (1389). ص 37و38.
↑ برگرفته از http;//www.tulane.edu/ Education in Ethiopia/2011
↑ Yizengaw, T. (2009). The Status and Challenges of Ethiopia Higher Education System and its Contribution to Development. Ministry of education. 66.
↑ برگرفته از http://www.universityworldnews.com (/Ethiopia: Expanding and improving higher education /2012)
↑ برگرفته از http://www.aau.edu.et/2012
↑ برگرفته از http://www.4icu.org/et/+Top+Colleges+&+Universities+in+Ethiopia+/2013
↑ برگرفته از http://www.4icu.org/et/+Top+Colleges+&+Universities+in+Ethiopia+/2013
↑ Aadland, O. (2001). Ethiopia Research Report. Gimlekolen Mediasenter, P. 74.
↑ عرب احمدی، امیر بهرام، کریمی، مهرداد (1392). جامعه و فرهنگ اتیوپی. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص 249-265.

[1] دفتر مطالعات سیاسی (1389). ص 37و38.

[2] برگرفته از http;//www.tulane.edu/ Education in Ethiopia/2011

[3] Yizengaw, T. (2009). The Status and Challenges of Ethiopia Higher Education System and its Contribution to Development. Ministry of education. 66.

[4] برگرفته از http://www.universityworldnews.com (/Ethiopia: Expanding and improving higher education /2012)

[5] برگرفته از http://www.aau.edu.et/2012

[6] برگرفته از http://www.4icu.org/et/+Top+Colleges+&+Universities+in+Ethiopia+/2013

[7] برگرفته از http://www.4icu.org/et/+Top+Colleges+&+Universities+in+Ethiopia+/2013

[8] Aadland, O. (2001). Ethiopia Research Report. Gimlekolen Mediasenter, P. 74.

[9] عرب احمدی، امیر بهرام، کریمی، مهرداد (1392). جامعه و فرهنگ اتیوپی. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص 249-265.

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]