مهاجرت و پناهندگی در تاجیکستان

تاجیک ایر(1403). برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://en.wikipedia.org/wiki/Tajik_Air

تعداد تاجیکی‌هایی که به دلایل مختلف به ویژه فرار از جنگ داخلی از تاجیکستان مهاجرت نموده‌اند. بیش از 800/000 هزار تن ذکر شده که بخش اعظم آن‌ها به افغانستان و سپس کشورهای مستقل مشترک المنافع از جمله روسیه و بخش اندکی نیز به سایر کشورهای اروپایی و عربی مهاجرت کرده‌اند. گرچه تعداد معدودی از این افراد در کشورهای جامعه مستقل مشترک المنافع بویژه روسیه اقدام به انجام فعالیت‌های فرهنگی نموده‌اند اما در عمل نتوانسته‌اند هیچ نقشی در کشورهای که به آن‌ها مهاجرت نموده‌اند داشته باشند. اکثر تاجیکی‌های مهاجر ساکن در سایر کشورها (که عمدتاً در کشورهای مستقل مشترک المنافع سکونت دارند). در مشاغل پست از جمله مشاغل ساختمانی مشغول کار هستند و این افراد که تعداد آن‌ها پس از آغاز جنگ داخلی تاجیکستان از اواخر سال 1993.م به شدت افزایش یافته و چند صد هزار نفر رسیده است. به جز تعداد معدودی از آن‌ها نقش قابل توجهی در امور سیاسی، اقتصادی کشورهای فوق ندارند و حتی در بسیاری از موارد در این کشورها تحت فشار حکومت‌های این کشورها هستند.

تعداد اتباع خارجی در تاجیکستان

اتباع خارجی ساکن تاجیکستان عبارتند از روس‌ها که بخش اعظم آن‌ها را نظامیان لشکر 201 مکانیزه و نیروهای مرزبانی روسیه تشکیل می دهند که نقش مهمی در ساختار حکومتی تاجیکستان دارند و اثرات منفی بر مسائل سیاسی و بویژه فرهنگی تاجیکستان دارند. ازبک‌ها که به دلیل مرز مشترک با تاجیکستان و آزادی تردد بین دو کشور و مجاورت بخش‌های ازبک نشین تاجیکستان با مرز ازبکستان اتباع این جمهوری نیز در تاجیکستان حضور دارند؛ اما نقش بسیار اندکی در هیأت حاکمه کشور دارند. گروه دیگر از اتباع ازبک ساکن تاجیکستان مبارزان مسلمان ازبک مخالف حکومت ازبکستان هستند که رهبری آنان را طاهرجان نمنگانی برعهده دارد. تعداد این افراد حدود 1500 نفر بود. این‌ها تا سال 2002.م با تردد بین افغانستان، تاجیکستان و قرقیزستان و با استفاده از خاک تاجیکستان و قرقیزستان به عنوان نقطه اتکاء عملیاتی را بر علیه ازبکستان انجام می‌دادند که این امر در ابتدا موجب تیرگی روابط ازبکستان و تاجیکستان شد. اما پس از حوادث 11 سپتامبر و حضور آمریکا در منطقه و همکاری سه کشور تاجیکستان، ازبکستان، قرقیزستان و تنگ شدن عرصه­‌ی فعالیت برای این نیروها، بخش اعظم آنان خاک تاجیکستان را ترک کرده و راهی افغانستان شدند. در مرحله‌­ی بعد اتباع آمریکا قرار دارند که گرچه تعداد آن‌ها بسیار محدود است. اما به دلیل این که دولتمردان تاجیکستان اهمیت زیادی برای گسترش روابط با آمریکا قائل هستند از حضور آن‌ها در تاجیکستان استقبال می‌کنند. آمریکایی‌ها نیز به ظاهر عمدتاً در امور خیریه و خبرنگاری در تاجیکستان فعالیت می‌کنند ولی در مواردی از جمله در 1377/10/8 مأموران امنیتی تاجیکستان 1 شهروند آمریکایی را به همراه مقادیر اورانیوم غنی شده دستگیر کردند.

تعداد معدودی از اتباع سایر کشورها، از جمله قزاقستان، ترکمنستان، قرقیزستان و سایر جمهوری‌ها در تاجیکستان حضور دارند که تقریباً هیچ نقشی در حکومت ندارند.

درباره نقش و تأثیر اتباع خارجی در مسائل اجتماعی و فرهنگی در تاجیکستان ابتدا باید دو نکته مهم را یادآور شد. اول اینکه به دلیل ناآرامی سیاسی و امنیتی حاکم بر تاجیکستان تعداد اتباع خارجی که به تاجیکستان سفر می‌کنند اندک است. اما همین تعداد اندک اتباع خارجی نیز اثرات قابل توجهی را بر فرهنگ و مردم این کشور گذاشته‌اند. دوم، اینکه اتباع خارجی ساکن تاجیکستان را می‌توان به دو گروه تقسیم نمود. 1- اقلیت‌های قومی و مذهبی که دارای تبعیت دوگانه هستند که بیشتر آن‌ها را روس‌ها تشکیل می‌دهند. 2- اتباع خارجی که به این کشور سفر می‌کنند.

در خصوص گروه اول یعنی روس‌های که تبعیت دوگانه دارند و تعداد آن‌ها نیز بسیار زیاد است باید گفت، که اینان اثرات مخربی بر مسائل اجتماعی و بویژه فرهنگی تاجیکستان گذاشته‌اند. اگر چه این اثرات در مقایسه با تأثیراتی که روس‌ها در جهت تخریب و تغییر فرهنگ سایر جمهوری‌های آسیای میانه گذاشته‌اند بسیار کمتر است که یکی از علل اصلی آن برتری قابل توجه روستانشین در تاجیکستان نسبت به جمعیت شهرنشین و دور بودن این خیل عظیم از تبلیغات و مظاهر فرهنگ روسی است. اما همین اثرات اندک (نسبت به سایر جمهوری‌­ها) نیز تغییرات کلی در جهت به ابتذال کشاندن مردم و به ویژه جوانان در فرهنگ مردم این کشور ایجاد نموده است که این امر در نواحی شهری نمود بیشتر دارد.

درباره گروه دوم باید گفت، اینان نیز عمدتاً اثرات منفی بر فرهنگ تاجیکستان داشته‌اند. زیرا اکثر این افراد از اتباع ترکیه، آمریکا و برخی کشورهای اروپایی نظیر ایتالیا، آلمان و برخی دیگر از کشورهای اروپایی هستند. اکثر آنان در قالب نمایندگان مراکز خیریه و فرهنگی به تاجیکستان سفر نموده و با سوء استفاده از وخامت اوضاع اقتصادی تاجیکستان و در نتیجه مردم این کشور با دادن کمک‌های مالی (اعم از نقدی و جنسی) اقدام به تبلیغ اسلام امریکایی و لائیسم (توسط ترکیه) و مسیحیت (توسط کشورهای اروپایی) می‌نمایند و موفقیت‌هایی نیز در این راه به دست آورده‌اند. همچنین بسیاری از اتباع بیگانه با وارد کردن سی‌دی‌ها و نوارهای ویدئویی مبتذل و اشباع نمودن بازارهای شهرهای مهم تاجیکستان بویژه شهر دوشنبه پایتخت این کشور از این محصولات گاهی گام‌های موثری در جهت تخریب فرهنگ اصیل ملی و اسلامی این کشور برداشته‌اند که در مواردی با اعتراض جدی برخی از دولتمردان مواجه شده است.

گروه‌های قومی و نژادی

در کشور تاجیکستان بیش از 700/000 میلیون نفر در قالب بیش از سیزده قوم مختلف سکونت دارند. اما تنها سه قوم تاجیک، ازبک و روس حدود 97% یعنی اکثریت قریب به اتفاق جمعیت کشور را به خود اختصاص داده‌اند. بنابراین تنوع اندک قومی یکی از ویژگی‌های مهم جمعیتی تاجیکستان است. در نگاه اول از این پدیده می‌توان به عنوان نقطه قوت جمعیت سیاسی و امنیتی یاد کرد. اما همین تنوع اندک قومی هم مسائل خاص خود را برای رهبران و مردم کشور به همراه دارد که در جای خود به آن خواهیم پرداخت. اما علت تنها بودن قالب سه قوم و به عبارتی دو قوم (تاجیک و ازبک) در این جمهوری را باید در موقعیت جغرافیایی کشور سابقه تاریخی و سیاست رهبران شورشی سابق جستجو کرد. اما از اقوام ساکن این جمهوری می‌توان به تاجیک، ازبک، روس، قزاق، قرقیز، ترکمن، روس تاتار، کره‌ای، یهودی، باشقیر ارسی و غیره اشاره کرد.

تاجیک‌ها

%64/9 از کل جمعیت 556/7/110 این کشور را به خود اختصاص داده‌اند. تاجیک‌ها خود به دو گروه تقسیم می‌شوند. 1. تاجیک‌های دشت‌نشین که در بخش‌های مرکزی و غرب کشور و در شهرستان‌های کولاب، قرقان، تپه و دوشنبه و نواحی اطراف آن‌ها سکونت دارند و دارای گویش و لهجه­‌ی خاص خود هستند. 2. تاجیک‌های کوه‌نشین یا پامیری (تاجیک‌های اصیل) در شرق تاجیکستان و عمدتاً در ولایت خودمختار بدخشان ساکن و اسماعیلی مذهب هستند (تماس پیروان این فرقه از سال 1927.م با رهبرشان آقاخان ممنوع شده بود که پس از اعلام استقلال تاجیکستان در سال 1990.م به تدریج ارتباط پیروان این فرقه با رهبراشان آقاخان چهارم برقرار شده است). این گروه تاجیک‌ها دارای گویشی متفاوت با دیگر تاجیکان و لهجه‌های گوناگون و غیرقابل فهمی برای تاجیک‌های دشتی می‌باشند.

ازبک‌ها

%25 از کل جمعیت این جمهوری را که حدود 1600/000 نفر است را به خود اختصاص داده‌اند. اکثر ازبک‌های ساکن تاجیکستان از ایل (لغی) هستند که از ناحیه ترمز ازبکستان به بخش‌های غربی تاجیکستان مهاجرت کرده‌اند و گروهی از آنان از ساکنان بومی تاجیکستان هستند که در زمان اجرای تقسیمات سیاسی انجام شده در زمان شوروی سابق در سال‌های 1924 و 1929.م (که در سال .م 1924 تاجیکستان به عنوان جمهوری خودمختار تحت حاکمیت ازبکستان قرار گرفت و در سال .م  1929 به عنوان یک جمهوری مستقل تحت حاکمیت شوروی اعلام موجودیت نمود) در خاک تاجیکستان سکونت داشتند. در حال حاضر ازبک‌های تاجیکستان بیشتر در بخش‌های غرب، شمال، غرب و جنوب غربی و عمدتاً در ولایت سغد و نواحی قبادیان شهر توز و خش و تورسن زاده ساکن هستند.

روس‌­ها

به دلیل تسلط روس‌ها بر بخش اعظم پست‌های حساس تاجیکستان چه مستقیم و غیرمستقیم با تفصیل بیشتری به این بخش می‌پردازیم. حدود 5% از کل جمعیت این جمهوری را که حدود (350/000) نفر است را به خود اختصاص داده‌اند که بیشتر در شهرها بویژه در شهر دوشنبه و شهرهای ولایت سغد (که به شمال صنعتی معروف است) سکونت دارند. تعداد کثیری از روس‌های ساکن تاجیکستان همزمان با آغاز جنگ‌های داخلی این کشور در سال‌های 1993 - 1992.م اقدام به ترک این جمهوری نمودند و در مواقعی تعداد روس‌های باقی مانده در ابن جمهوری را کمتر از 300000 هزار نفر اعلام نموده‌اند. از طرفی بنا بر برخی از گزارش‌ها، متخصصین روس ساکن تاجیکستان هنگام خروج از کشور، قطعات و لوازم یدکی کارخانجات و مراکز صنعتی را به همراه خود به روسیه و جمهوری‌های اروپایی شوروی سابق می‌بردند. اما با امضاء معاهده صلح و برقراری آرامش در تاجیکستان (به دلیل وخامت اوضاع اقتصادی روسیه) علاوه بر متوقف شدن روند مهاجرت افرادی هم که اقدام به مهاجرت از این جمهوری نموده بودند بتدریج به تاجیکستان بازگشتند.  

نیز نگاه کنید به

مهاجرت و پناهندگی در تایلند؛ مهاجرت و پناهندگی در ژاپن؛ مهاجرت و پناهندگی در روسیه؛ مهاجرت و پناهندگی در کانادا؛ مهاجرت و پناهندگی در کوبا؛ مهاجرت و پناهندگی در لبنان؛ مهاجرت و پناهندگی در مصر؛ مهاجرت و پناهندگی در چین؛ مهاجرت و پناهندگی در تونس؛ مهاجرت و پناهندگی در سنگال؛ مهاجرت و پناهندگی در آرژانتین؛ مهاجرت و پناهندگی در فرانسه؛ مهاجرت و پناهندگی در سودان؛ مهاجرت و پناهندگی در زیمبابوه؛ مهاجرت و پناهندگی در اوکراین؛ مهاجرت و پناهندگی در اسپانیا؛ مهاجرت و پناهندگی در اردن؛ مهاجرت و پناهندگی در سیرالئون؛ مهاجرت و پناهندگی در قطر؛ مهاجرت و پناهندگی در قزاقستان؛ مهاجرت و پناهندگی در بنگلادش؛ مهاجرت و پناهندگی در سریلانکا