زبان و ادبیات بنگلادش: تفاوت میان نسخهها
بدون خلاصۀ ویرایش |
|||
| خط ۸۲: | خط ۸۲: | ||
=== [[مراکز و انجمن های ادبی در بنگلادش|مراکز و انجمن های ادبی]] === | === [[مراکز و انجمن های ادبی در بنگلادش|مراکز و انجمن های ادبی]] === | ||
[[پرونده:موسسه شیشو.jpg|بندانگشتی|[http://shishuacademy.gov.bd/ فرهنگستان «شیشو آکادمی» (آکادمی Shishu)] ویژه کودکان بنگالی ، قابل بازیابی از https://shishuacademy.gov.bd/]] | |||
==== [[فرهنگستان كودكان بنگلادش|فرهنگستان کودکان بنگلادش]] ==== | ==== [[فرهنگستان كودكان بنگلادش|فرهنگستان کودکان بنگلادش]] ==== | ||
نیمی از جمعیت کشور [[بنگلادش]] را کودکان تشکیل میدهند و در واقع سکانداران آینده کشور میباشند. به همین منظور و برای تجلی استعدادها و تواناییهای نهفته در کودکان بنگالی، فرهنگستانی با نام «شیشو آکادمی»(آکادمی Shishu) ویژه کودکان بنگالی در سال 1976 تأسیس شد. هدف از تاسیس آن گردهم آوردن کودکان بنگالی از تمامی نقاط [[بنگلادش]] در شهر [[داكا|داکا]] و از طریق مدارسی که در آنها تحصیل میکنند، میباشد تا به یک شیوه تربیت شوند. | نیمی از جمعیت کشور [[بنگلادش]] را کودکان تشکیل میدهند و در واقع سکانداران آینده کشور میباشند. به همین منظور و برای تجلی استعدادها و تواناییهای نهفته در کودکان بنگالی، فرهنگستانی با نام [http://shishuacademy.gov.bd/ «شیشو آکادمی» (آکادمی Shishu)] ویژه کودکان بنگالی در سال 1976 تأسیس شد. هدف از تاسیس آن گردهم آوردن کودکان بنگالی از تمامی نقاط [[بنگلادش]] در شهر [[داكا|داکا]] و از طریق مدارسی که در آنها تحصیل میکنند، میباشد تا به یک شیوه تربیت شوند. | ||
در این فرهنگستان | در این فرهنگستان آموزشهایی در خصوص هنرهای زیبا و هنرهای نمایشی ارائه میشود. ایــن کودکان اغلب با توجه به سن و موضوعی که به آن علاقه دارند، به گروههای مختلف تقسیم میشوند. هرازگاهی نیز مسابقاتی بین گروههای مختلف برگزار میشود و به بهترین اجراکنندگان جوایز ارزندهای اعطا میشود. حتی در برخی مواقع برای ارائه آثار خود به کشورهای خارجی میروند. از این رو بنابر اهمیت موضوع، دولت [[بنگلادش]] اقدام به تأسیس موسسات فرهنگی با شعبات بیشتر در گروههای کوچکتر در کشور نموده است، به طوری که کودکان مناطق محلی نیز قادر به استفاده از این امکانات ادبی، فرهنگی، هنری میباشند. تاکنون 64 شعبه از این گونه موسسات فرهنگی در سراسر کشور تأسیس شدهاند. | ||
==== [[موسسة نذرال در بنگلادش|موسسه نذرال]] ==== | ==== [[موسسة نذرال در بنگلادش|موسسه نذرال]] ==== | ||
[[قاضی نذر الاسلام]] شاعر ملی [[بنگلادش]] است. سهم مشارکت این بخش در | [[قاضی نذر الاسلام]] شاعر ملی [[بنگلادش]] است. سهم مشارکت این بخش در زمینههای ادبی [[بنگلادش]] نامحدود است. صنعت شعر، رمان، نمایشنامه، داستان، نشر، مقاله، موسیقی و آواز، همگی جزو منابع ادبی [[بنگلادش]] میباشند که از نوشتههای نذرال بهره میبرند و به غنای خاصی رسیدهاند. در زمان حیات او هیچگونه اقدام جدی برای جمعآوری و انتشار آثار وی صورت نگرفت. اما بعدها جمعآوری همه نوشتههای او ضروری تشخیص داده شد و تحقیقاتی بر روی آثار او انجام گرفت. به دلیل اهمیت موضوع و تأثیر مثبت شخصیت ادبی و فرهنگی او در ادبیات کشور، مؤسسه نذرال (Nazrul)در تاریخ 12 ژوئن 1974 تأسیس شد. اداره کارهای این موسسه به هیئت مدیره 7 نفره تفویض شده است. این هیئت بر انجام کارهای زیر نظارت کامل دارد: | ||
* گسترش مطالعه آثار نذرال؛ | * گسترش مطالعه آثار نذرال؛ | ||
* | * جمعآوری سرودهای این شاعر ملی و دیگر آثار [[قاضی نذر الاسلام|نذرالاسلام]] چه در داخل و چه در خارج کشور؛ | ||
* فراهم نمودن تحقیق بر روی آثار وی در زمینه ادبیات و نشر آن؛ | * فراهم نمودن تحقیق بر روی آثار وی در زمینه ادبیات و نشر آن؛ | ||
* برپایی | * برپایی کنفرانسها ، سخنرانیها ، مناظرهها در خصوص بررسی آثار ادبی شاعر؛ | ||
* تأسیس | * تأسیس کتابخانهها، مراکز ضبط نوار، یادداشتها و دیگر آثار به یاد ماندنی نذرال در زمینه ادبیات؛ | ||
* تهیه نت موسیقی برای ترویج نوع خاص نت نویسی نذرال | * تهیه نت موسیقی برای ترویج نوع خاص نت نویسی نذرال و عرضه آن با استاندارد قابل قبولی بر روی نوارها، فیلمهای ویدئویی و کتابهای چاپی؛ | ||
* فراهم نمودن | * فراهم نمودن زمینههای آموزش در موسسه و نقد و بررسی آثار شاعر؛ | ||
* اعطای جوایز به نویسندگانی که ازنظر مؤسسه، سهم | * اعطای جوایز به نویسندگانی که ازنظر مؤسسه، سهم عمدهای در تحقیق برروی آثار نذرال داشته یا دارند. | ||
==== [[بنگلا آكادمی|بنگلا آکادمی]] ==== | ==== [[بنگلا آكادمی|بنگلا آکادمی]] ==== | ||
آکادمی هنر و ادبیات ملی [[بنگلادش]]، انستیتویی است که در توسعه زبان | آکادمی هنر و ادبیات ملی [[بنگلادش]]، انستیتویی است که در توسعه زبان و ادبیات و فرهنگ در این سرزمین فعالیت دارد. «بنگلا» زبان ملی و رسمی کشور [[بنگلادش]] است. زبان بنگالی تاریخی بیش از یک هزار سال را پشت سر دارد و از ادبیات سنتی و کهن برخوردار میباشد. از نظر زبان شناسی، این زبان از گروه زبانهای هند و اروپایی است. | ||
«[[بنگلا آكادمی|بنگلا آکادمی]]» در سوم دسامبر 1955، تحت حکومت جبهه متحد، که در سال 1954 به پیروزی رسیده بود، تأسیس شد و رسما توسط ابوحسین سرکار سروزیر بنگال شرقی گشایش یافت. دولت ایالتی اقدام به تأسیس | «[[بنگلا آكادمی|بنگلا آکادمی]]» در سوم دسامبر 1955، تحت حکومت جبهه متحد، که در سال 1954 به پیروزی رسیده بود، تأسیس شد و رسما توسط ابوحسین سرکار سروزیر بنگال شرقی گشایش یافت. دولت ایالتی اقدام به تأسیس کمیتهای مقدماتی در 26 نوامبر 1955 کرد که پس از افتتاح آن، فردی به نام محمود برکت ا...را مامور ویژه و مدیر اجرایی آکادمی کرد. | ||
بعد از بازنشسته شدن وی در 1956، دکتر محمود انعام الحق اولین مدیر این آکادمی شد. در پی آن، طبق اساسنامه آکادمی [[بنگلادش]] مصوب پارلمان این کشور، در تاریخ سوم آوریل 1957، این مؤسسه از هویت مستقلی برخوردار شد. سپس از تاریخ دهم آگوست 1957، اساسنامه فوق به مرحله اجرا گذاشته شد و بعد از آن کمیته مقدماتی به «شورای آکادمی» تغییر نام یافت. اولین شورا در مارچ 1958 تشکیل شد و در دهم آگوست 1958 فعالیت خود را آغاز کرد. شورای اداری دارای 19 عضو است که چهار نفر از اعضای قدیمی (شواری قبلی)، 7 نفراز سوی دولت و 8 نفر دیگر از سوی افراد خارج از اعضای شورا انتخاب | بعد از بازنشسته شدن وی در 1956، دکتر محمود انعام الحق اولین مدیر این آکادمی شد. در پی آن، طبق اساسنامه آکادمی [[بنگلادش]] مصوب پارلمان این کشور، در تاریخ سوم آوریل 1957، این مؤسسه از هویت مستقلی برخوردار شد. سپس از تاریخ دهم آگوست 1957، اساسنامه فوق به مرحله اجرا گذاشته شد و بعد از آن کمیته مقدماتی به «شورای آکادمی» تغییر نام یافت. اولین شورا در مارچ 1958 تشکیل شد و در دهم آگوست 1958 فعالیت خود را آغاز کرد. شورای اداری دارای 19 عضو است که چهار نفر از اعضای قدیمی (شواری قبلی)، 7 نفراز سوی دولت و 8 نفر دیگر از سوی افراد خارج از اعضای شورا انتخاب میشوند. این شورا در زمینههای تحقیق و پژوهش، ترجمه، تنظیم، چاپ، فروش و کتابداری فعالیت دارد.این شورا دارای دو بخش اصلی و فرعی است که بخش اصلی آن شامل بخشهای: زبان، ادبیات، فرهنگ و مطبوعات، منابع، تأسیس، طرح و برنامه آموزش و کتابخانه میباشد و بخش فرعی آن شامل بخشهای: توسعه، فروش و بازاریابی، هماهنگی و روابط عمومی، حسابداری و بودجه، و شورا میباشد<ref>Rashid, M. (1993). Introduction Bangla academy. Dhaka: Bangla Academy </ref>. | ||
==== [[کانون شعر در بنگلادش|کانون شعر]] ==== | ==== [[کانون شعر در بنگلادش|کانون شعر]] ==== | ||
در کشور هند «بنیاد شعر» با نام «چتر ادبیات» معروف است. این بنیاد در سال 2002 اقدام به تأسیس | در کشور هند «بنیاد شعر» با نام «چتر ادبیات» معروف است. این بنیاد در سال 2002 اقدام به تأسیس شعبهای در [[بنگلادش]] با عنوان «کانون شعر» کرد. این کانون زیرنظر و حمایت دفتر [https://www.unesco.org/en یونسکو]<ref name=":2" /> در [[بنگلادش]] فعالیت میکند. کانون فوق دو عنوان نشریه به نامهای «شعرامروز» و «دریای ادبیات» چاپ میکند و در بیش از 50 کشور دنیا توزیع میشود<ref>The Daily Observer , 1 March 2002 , Dhaka, Bangladesh</ref>. | ||
==== [[سازمان كوچی كانچار میلا|سازمان کوچی کانچار میلا]] ==== | ==== [[سازمان كوچی كانچار میلا|سازمان کوچی کانچار میلا]] ==== | ||
سازمان کوچی کانچار میلا(Kochi Kanchar mela) یا حلقه | سازمان کوچی کانچار میلا(Kochi Kanchar mela) یا حلقه پرندههای کوچک، سازمانی غیر سیاسی و غیر دولتی است که با گرایش به اصول فرهنگی اجتماعی فعالیت میکند. این سازمان در رابطه با کودکان در زمینههای هنری، فرهنگی و ورزشی در سطح گستردهای فعالیت دارد. از اهداف عمده این سازمان، آموزش و تربیت کودکان و رشد فرهنگی، ادبی آنان برای آیندهای روشن، صیانت از کودکان و نوجوانان در برابر تهاجم فرهنگی بیگانه از طریق مرتبط ساختن با فرهنگ و ارزشهای خودی است. از برنامههای ویژه این سازمان، برگزاری مسابقات ادبی و هنری مانند شعر خوانی، قصه گویی، سرود، سخنرانی و ... میباشد. | ||
=== [[مشاهیر ادبی بنگلادش|مشاهیر ادبی]] === | === [[مشاهیر ادبی بنگلادش|مشاهیر ادبی]] === | ||
==== شاعران و نویسندگان مشهور بنگلادش ==== | ==== شاعران و نویسندگان مشهور بنگلادش ==== | ||
عبدالحکیم، شاعر ؛ مبل احمد، نویسنده؛ اخترالزمان الیاس، رمان نویس و نویسنده | عبدالحکیم، شاعر ؛ مبل احمد، نویسنده؛ اخترالزمان الیاس، رمان نویس و نویسنده داستانهای کوتاه؛ آلائول، شاعر؛ ابوحسین، شاعر؛ آل محمود، شاعر؛ سرکار، شاعر؛ بیگم روکیا، نویسنده؛ حسن راجا، شاعر عارف؛ همایون احود، رمان نویس؛ آزاد همایون، نویسنده؛ حسن عزیزالحق، نویسنده؛ جهان آرا امام، نویسنده؛ جاسم الدین، شاعر؛ لالن، شاعر عارف؛ محمد ظفر اقبال، نویسنده؛ منیر چوهدری، نمایشنامه نویس؛ رودرا شهیدا... محمد، شاعر؛ رفیق آزاد، شاعر؛ شهریار کبیر، نویسنده؛ شمس الرحمان، شاعر؛ امین الحق، شاعر؛ سید مجتبی علی، نویسنده. | ||
== نیز نگاه کنید به == | == نیز نگاه کنید به == | ||
| خط ۱۲۳: | خط ۱۲۴: | ||
== کتابشناسی == | == کتابشناسی == | ||
<references /> | <references /> | ||
[[ | |||
== منبع اصلی == | |||
توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ [[بنگلادش]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]( در دست انتشار) | |||
== نویسندگان مقاله == | |||
محمدمهدی توسلی، عزیز علی زاده کندی و سینا توسلی | |||
[[رده:خط، زبان و ادبیات]] | |||
نسخهٔ ۴ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۵:۱۴

زبان پدیدهای منحصر به فرد است که روند تکامل انسان در جامعه و انتقال آن به نسلهای بعد را بر عهده دارد. اگر زبان از جامعه انسانی گرفته شود، چرخه اجتماعی از حرکت میایستد، جامعه انسانی از هم گسسته میشود و فرهنگ و تمدن بشری نیز نابود میشود. زبان کلید شبکههای ارتباطی و گاهی نیز سرمایه فرهنگی است که افراد با تسلط بر آن میتوانند علاوه بر برقراری روابط اجتماعی، نوعی هویت ویژه کسب کنند. از این جهت، هویت فرد چه در سطح قومی و چه در سطح ملی تا حدود بسیاری بستگی به زبانی دارد که او فرا میگیرد. وقتی که از حفظ تقویت و توسعه فرهنگ جامعه، سخن به میان میآید، زبان نیز عاملی اساسی است، زیرا زبان در حکم رشتهای است که فرهنگ گذشته و حال را به هم پیوند میدهد.
در سه قرن اخیر روند نابودی زبانها به نحو فزاینده گسترش یافته است. براساس هشدار جدی زبان شناسی مبنی بر احتمال نابودی 40 درصد زبان ها در قرن حاضر، سازمان ملل و یونسکو[۱] اقدام به تدوین طرحی برای حفظ زبانهای موجود کردهاند. نامگذاری روز 21 فوریه به نام روز جهانی زبان مادری به همین دلیل کی باشد.
بنگلادش اولین کشوری بود که در نوامبر سال 1999 پیشنهاد رسمی خود را مبنی بر نامگذاری روز 21 فوریه ( 3 اسفند ) به نام روز جهانی زبان مادری به سازمان یونسکو[۱] مطرح کرد. طرح ارائه شده را که دولت بنگلادش و انجمن جهانی طرفداران زبان مادری در سیامین نشست عمومی سازمان یونسکو[۱] مطرح کرد، به تصویب نمایندگان کشورهای عضو رسید. با تعیین این روز با نام«روز جهانی زبان مادری»، یونسکو[۱] طرحی تهیه و به کشورهای عضو ابلاغ کرد که در آن برنامههای متنوعی برای مردم جهان تدارک دیده شده بود. کشورهای جهان از آن پس در 21 فوریه این روز را جشن میگیرند. از جمله کشورهای پیشرو در پاسداشت روز جهانی زبان مادری میتوان به آمریکا، انگلیس، کانادا، جمهوری چک، هند و بنگلادش اشاره کرد[۲].
زبان بنگالی زبان 95 درصد از مردم بنگلادش محسوب میشود که در زمره زبانهای خانواده هند و آریایی است. ادبیات مذهبی با کلمات مسجع، پایه و اساس ادبیات کشور بنگلادش در قرون وسطی محسوب میشود. بعدها ادبیات مذهبی اسلامی با نثر غنی ظاهر شد. در سالهای نخستین شکلگیری ادبیات بنگالی، سرودن شعر فقط ابزار ادبی شناخته میشد، اما در قرن 8، نثر وارد ادبیات شد و بدین ترتیب رمان نویسی و نمایشنامه نویسی در بنگال رونق گرفت.

تاریخ ادبیات و سبک های ادبی
تاریخ ادبیات بنگلادش حداقل به قرن هفتم هجری باز میگردد. احتمالاً ادبیات بنگلادش به سه دوره اصلی شامل دوره باستان، قرون وسطی و دوره جدید (معاصر) تقسیم شده است. تقریباً دوره باستان از 650_1200 میلادی، دوره وسطی ( میانه ) از 1200_1800 میلادی و دوره جدید از 1800 تاکنون را در بر میگیرد.
به گفته پروفسور هارون الرشید رئیس سابق فرهنگستان بنگلادش ، ادبیات معاصر و ادبیات مدرن دو واژه مستقل هستند و دارای تفاوتهایی با یکدیگر میباشند. ادبیات مدرن از چهار صد سال پیش رقم خورده است و به زمان شکسپیر باز میگردد. پس باید ابتدا ادبیات مدرن و معاصر را مرخص و از هم تفکیک کرد.
در این خصوص نیز اسد چودری، از شعرا و نویسندگان سرشناس و معروف بنگلادش، معتقد است که در زمان حسین شاه، زبان بنگلادش شکوفا شد. سال 1600 میلادی زمان تولد ادبیات بنگلادش میباشد. دوره معاصر به دوره حضور انگلیسیها اتلاق میشود و سال 1800 میلادی می تواند آغاز تاریخ ادبیات معاصر باشد که با ویژگیهای متفاوت با ادبیات گذشته همراه است.
بههرحال در زمینه تاریخ دقیق شروع ادبیات معاصر بنگلادش، بین صاحب نظران و اندیشمندان فرهنگی این سرزمین اختلاف نظر وجود دارد. برخی دیگر مانند المجاهد، بر این باورند که ادبیات معاصر بنگلادش بعد از جنگ جهانی اول شروع شده است، برخی هم مانند الطاف الرحمان، شروع آن را از زمان رابیندرانات تاگور و نذر الاسلام بزرگترین و مشهورترین شاعران و نویسندگان این سرزمین به حساب میآورند.
قدیمیترین متن موجود ادبیات بنگالی، حدود هزار سال قدمت دارد. دوره ای که از آن زمان تا ظهور مسلمین را در بر میگیرد، دورهای به حساب میآید که در طی آن ادبیات توسعه بسیار کندی داشته است. در طی دوره میانی (1200_1800م) ادبیات به طور چشمگیری با حکومت حاکمان مسلمان توسعه یافت. چندی داس، کریتی باس، دولت قاضی علائول، بعضی از شعرای مشهور این دوره هستند.
دوره جدید ادبیات بنگالی در اواخر قرن نوزدهم شروع شد. «رابیندرانات تاگور»(Rabindranath Tagore) برنده جایزه نوبل، «قاضی نذر الاسلام»، «مایکل مادوسودان»، «دات»، «سرات»، «چاندرا چاترجی»، «بانکی چاندار چاترجی» و نیز «مشرف حسین» از جمله برجستگان ادبیات جدید بنگالی هستند.
در بنگلادش، زبان بنگالی از نقش خاصی برخوردار است و درصد عظیمی (98 درصد ) از مردم به این زبان تکلم میکنند. این زبان با لغتهای عاریتی که از زبانهای گوناگون به عاریه گرفته، به زبان معجون تبدیل شده است و در این میان، زبان فارسی رتبه و اهمیت بالایی دارد. این زبان از جمله زبانهای هندی و اروپایی و از متفرعات سنسکریت بوده و از قدیمیترین زبانهای دنیا به شمار میرود. اختلاط عجیب آن از زبانهای هندی، فارسی، عربی، انگلیسی و ... به دلیل نفوذ فرهنگهای مختلف و اقوام گوناگون در طی قرون متمادی به این سرزمین میباشد. این زبان دارای هشت تا نه هزار لغت فارسی است که در محاورات به کار برده میشود.
در آستانه استقلال پاکستان از هند، نزدیک به 75 میلیون سکنه کشور یعنی 98 تا 99 درصد مردم، بنگالی زبان بودند و این وحدت و یگانگی و تفاوت آن با زبان اعلام شده پاکستان(اردو)، از عوامل مهم تکوین ناسیونالیسم بنگالی و استقلال کشور بنگلادش بوده است.
همچنین بعضی از لهجهها و گویشهای روستانشینان با گروه زبانهای تبتی و برمهای مربوط است. این زبان در سرتاسر کشور دارای لهجهها و گویشهای متفاوت و نیز ادبیات غنی است. در نیمه اول قرن نوزدهم، ادبیات معاصر این زبان به سرحد شکوفایی خود رسید. آثار نویسندگان معروفی چون «رابیندرانات تاگور»(Rabindranath Tagore) در سال 1913 برنده جایزه نوبل شد. کوشش های دولت پاکستان به پوشاندن آثار «تاگور» پس از استقلال در 1974 از دیگر عوامل روی آوری بنگلادش به زبان و ادبیات بنگالی شد. «ویدیاساگار»(Viddiya Sagar)، «بنیکم چاندرا»(Bankim Chandra)و «میرمشرف حسین» از جمله چهرههای معروف دیگر ادبیات بنگالی در این دوره هستند[۳].
خط بنگالی نیز اصلاح شده خط سنسکریت یا دواناگاری( Devanagari) می باشد و شباهتی به خط اردو، که از دستخط عربی استفاده کرده است، ندارد. زبان انگلیسی زبانی رسمی در بنگلادش تلقی نمیشود؛ اما به طور غیررسمی توانسته است جایگاه خوبی به خصوص در محافل علمی و دانشگاهی پیدا کند و تقریباً به زبان دوم مردم این سرزمین تبدیل شده است و هر روز نیز بر دامنه وسعت و نفوذش افزوده می شود[۴].
بعد از اینکه سازمان یونسکو[۱] 21 فوریه را روز بینالمللی زبانهای مادری پذیرفت، دولت بنگلادش برای تاسیس انستیتو زبانهای مادری اقدام کرد. بدین منظور ستاد 21 نفرهای برای انجام طرح مذکور تشکیل شد و دکتر خبر الانعام به سمت مدیر پروژه منصوب شد. مبلغی برای ساخت بنا، در ماه ژوئن همان سال در اختیار وزارت آموزش و پرورش قرار داده شد. این انستیتو در 21 فوریه 2010 افتتاح مقدماتی شد، ولی هنوز کار آموزشی در آن انجام نمیشود؛ قرار است در این مرکز 7 زبان از جمله زبان فارسی تدریس گردد . سازمان یونسکو[۱] در 17 نوامبر سال 1999 در سی امین جلسه خود در پاریس به اتفاق 27 کشور عضو از جمله ایران ، روز 21 فوریه را روز بینالمللی زبان مادری ثبت کرد.
مدت زمان ساخت سه طبقه ساختمان مذکور یک سال پیش بینی شده بود و در آن مدت مقرر شد کارهای اداری در ساختمانی استیجاری انجام شود. از اهم فعالیتهای این انستیتو می توان پژوهش، محافظت، هماهنگی، جمعآوری اطلاعات در خصوص زبانهای مادری دنیا، الفباها، کتاب، نوار، ویدئو و بررسی و تبادل اطلاعات بین زبانهایی که در تداخل فرهنگها از بین رفتهاند را برشمرد. علاوه بر این برای ترجمه کتابهای علوم تکنولوژی از زبانهای دیگر به زبان بنگلادش و از بنگلادش به زبانهای دیگر اقدام میشود.
به گفته آگاهان، مدیر انستیتو مذکور از طریق آگهی بینالمللی منصوب میشود و چنانچه فرد لایقی در این خصوص داوطلب نشود، اقدامهای لازم برای جذب شخصیتی که متخصص در زبانشناسی و مدیریت فرهنگی باشد، انجام میشود. همچنین مقرر شده است که کلیه فعالیتهای انستیتو زبانهای مادری با حفظ استانداردهای بینالمللی انجام شود.
وضعیت انواع ادبی نظم و نثر
تولد، گسترش و تنوع زبان و ادبیات فرهنگ بنگلادش با تمسک به فرهنگ مردمی سرزمین بنگال صورت گرفته است. فرهنگ بنگالی عبارت است از فرهنگ مبتنی بر زندگی مردمی بنگال که در ساختار تنوع فرهنگ پیشین و معاصر این کشور تاثیر گذار بوده است، از قبیل فرهنگ هندی، فرهنگ بودایی، فرهنگ عربی، فرهنگ ایرانی و حتی فرهنگ اروپایی. البته در شکلگیری جریان پربار فرهنگ اسلامی بنگال، تاثیر جریانهای شعری و عرفانی سرزمین فارس جنبه تازهای دارد. در این زمینه نام شاعران نامی ایران مانند مولانا، جامی، سعدی و حافظ همیشه به یاد ماندنی است.
یکی از جریانات مهم ادبیات بنگالی، قصههای عامیانه است که در کنار آن قصه پریان، قصههای ذوقی عشقی، قصههای حماسی میهنی و قصههای مذهبی قرار گرفتهاند. با تاثیرپذیری از جریانات مذکور، از قهرمانان ملی و اسطورهایی، دهها داستان ساخته و پرداخته شده است. ویژگی اخلاقی این شخصیتهای داستانی، خدمت و محبت به انسانهاست که از محدوده جغرافیایی کشور فراتر رفته در محافل بینالمللی نیز مورد تمجید قرار گرفتهاند. در میان شخصیتهای مذکور اسامی «مهوا»، «ملوا»، «چندرایتی»، «کومولا»، «روپ بتی»، «کونکوولیلا»، «کازل ریخا»، و«دیوانه مدینه» و غیره را میتوان نام برد. در کنار این افراد، آئینه بی بی، شیام رای، لیلا دیبی، نوحه پسر شجاع، کنجان، مالا، شانتی، رانی کومولا و غیره در زندگی سنتی مردم تاثیرات عاطفی عمیقی گذاشته است. در میان اینگونه داستانها، داستان عمر علی ایرابتی و کالو غازی و چنتابتی، لال میان شیبتارا، سونابان و... بسیار معروفاند. در میان داستانهای عشقی محلی بهلواسوندری، مدولاما، مالتی کوشوم مالا، مالونچوکونا، روپبان روپبتی، لال من لوجابتی، لال کومربهانومتی و ... نیز شایان ذکر میباشند. بعد از استقرار حکومت مسلمانان در قرن سیزدهم، بر اثر مهاجرت و مسافرت بسیاری از شاعران و صوفیان از کشورهای عربی و ایران، و نیز رفت و آمد بازرگانان برای تجارت، زبان و ادبیات ایران در اذهان و اندیشه مردم این سرزمین به طور گسترده تاثیر گذاشت. به دنبال آن، قصههای فراوان مردمی ایران به زبان بنگالی ترجمه شد. درمیان این داستانها، منظومههای سیف الملوک و بدیع الجمال از دوناغازی، سیف الملوک لال متی از عبدالحکیم، یوسف و زلیخا از زیب الملوک، شمع رخ و شاه جلال مدهومالا ( عسل ) از منگل چاند، گدام لیکا از سعدی و گل بغاولی از نوازش خان از بقیه مشهورترند.

داستانهای کوتاه
کتب فراوانی در زمینه داستانهای کوتاه، رمان و نمایشنامه را چهرههای فرهنگی نوشتهاند. نویسنده معروف بنگالی، پراماتاچودوری (Pramatha chowdhury) (1994-1916) توصیفی در خصوص داستان کوتاه دارد مبنی بر این که داستانهای کوتاه متنی کوتاه با ویژگیهای خاص دارند. رابنیدرانات تاگور(Rabindranath Tagore) (1941- 1861) در اشعار خود به نام Balsayaion ( زندگی با باران) داستان کوتاه را این گونه تعریف میکند:
«داستان کوتاه، داستانی است که دارای حجم کم ولی محتوای وسیع و غنی باشد».
اولین داستان کوتاه در بنگال، داستانهایی همچون yugalanguriye ،Twinrings ،1874 و Radharani ،1975 است که توسط بانکیم چاندرا چاتو پادایا نوشته شده است. از نویسندگان این دوره میتوان به گنرانات گوپتا ( 1940- 1868) اشاره داشت که رمانهای او در رابطه با رویدادهای اجتماعی فرهنگی است. البته شک نیست که بهترین و نامآورترین داستاننویس کوتاه در این دوره، «رابیندرانات تاگور»(Rabindranath Tagore) است. وی پدر داستانهای کوتاه به زبان بنگالی است و در میان مردم احترام خاصی دارد. اولین داستان کوتاه او، Bhikharini ( زن گدا ) است که در مجله Bharati در سال 1974 به چاپ رسید. وی حدود 119 داستان کوتاه با مضامین خدایان، دین، عشق، طبیعت و حوادث اجتماعی و ... نوشته است.
یکی دیگر از نویسندگان برجسته و شناخته شده داستان کوتاه Kedaanath Bandyo Padhyay ) 1949 – 1863 ) است که داستانهای طنز آمیز متعددی مانند آمراکی اوکی (چه کسی و کی هستیم)، کابولاتی (یک اعتراف)، پاتی یا (هزینه سفر)، دکردوالی و... از وی به یادگار مانده است.
پررامتا چودری نیز از دیگر نویسندگان با استعداد بود، اما کمتر موردعنایت قرار گرفته است زیرا داستانهای او بیشتر جنبه تخیلی دارند. در میان مجموعه یادداشتهای باارزش او میتوان چاریاری خاتا (داستان چهار دوست9)، اوتی (نذر)، نیل لویتا و ... را نام برد.
پروبات کومار موکو پادیا Probhat Kumar Mukho Paehyay ( 1932 – 1873) بیشتر از صدها داستان کوتاه در میان سالهای 1931تا 1900 نوشت.
شارات چاندرا چاتوپادیایی ( 1876_1938 )نویسنده دیگری است که به دلیل داستانهای بلند ( رومان ) خود شهرت یافته است. وی کار نویسندگی را با داستانهای کوتاه آغاز کرد.
چاروچاندرا باندیو پادیای ( 1877_1938 ) یکی دیگر از نویسندگان داستانهای کوتاه بود. از نمونه آثار وی، پوس پاپاترا (یک سبد پر از گل)، سوغات (هدیه)، گالپاپاترا (بعضی داستانها) را میتوان نام برد.
روقیه سخاوت حسین ( 1880_1932 )، کارشناس امور آموزش و پرورش بود و در زمینه حقوق زنان نیز فعالیت داشت. از وی داستانهای کوتاه متعددی به جای مانده است.
مانیلال گانگو پادیای( 1888_1929 )، چندین کتاب داستان کوتاه نوشته است.
تاراشانکار باندیو پادیانی ( 1898_1971 )، یکی دیگر از نویسندگان داستانهای کوتاه است که در زمینه داستانهای روستایی کتاب نوشته است.
تا سال1947 نویسندگان برجسته داستانهای کوتاه اکثراً هندو بودند، اما از نویسندگان مسلمان که به تعداد اندک بودند و در این عرصه قلم فرسایی کردند، این اشخاص مشهورترند:
عبدالمنصور احمد (18998_1979 )، سید ولی الله (1922_1971)، ثامن چاندا (1920_1942)، شوکت عثمان و ...
در سال 1952 هنگام جنبش دانشجویی برای استقلال و به رسمیت شناختن زبان بنگالی، داستاننویسی و سرودن شعر در زمینه جریانهای سیاسی رشد کرد و در واقع جریانهای سیاسی الهام بخش بعضی از نویسندگان در داستان نویسی شد. اشعار سروده شده توسط حسن حافظ الرحمان با عنوان اکوشه فوری، در همین خصوص است.
از نویسندگان برجسته معاصر، ابراهیم خان (1892_1978)، محبوبالعالم (1898_1981)، ابوالفضل (1903_1983)، ابوجعفر شمسالدین (1911_1988)، شوکت عثمان (1917_1998)، صادر زینالدین (1918_1986)، عبدالحق (1918_1997)، صدیقی (تولد 1927)، علاءالدین ال آزاد ( تولد 1932)، ظهیرریحان (1933_1972) معتبرترند. شوکت عثمان و علاءالدین آال آزاد از نویسندگان ممتاز در زمینه مضامین مختلف میباشند[۲].
نمایشنامه
بنگلادش با توجه به این مهم که توانسته فرهنگهای متنوعی در سراسر دوران حیاتش را تجربه کند و نیز محل تلاقی اندیشههای مذهبی مختلفی چون بودایی، هندویی و دین مبین اسلام بوده است، سرشار از عناصر فرهنگی مختلفی است که در عین حال به فرهنگ ملی تعالی بخشیدهاند. این ترکیب عناصر فرهنگی موجب رشد نمایشنامه نویسی نیز در این سرزمین شده است.
امروز نمایش و تئاتر یکی از مهمترین ابزارهای فرهنگی و تفریحی کشور بنگلادش به شمار می رود و دو نوع متفاوت از نمایش دراین کشور تحت عناوین «گاترا» (Gatra) و تئاتر ملی رایج است. «گاترا» در واقع همان تئاتر فولکلور یا محلی است که به طور گستردهای در میان روستائیان و گاه شهرنشینان متداول بوده و ازمجبوبیت چشمگیری برخوردار است.فصل زمستان بهترین فصل اجرای نمایش «گاترا» در بنگلادش است و زمان اجرا نیز مجموعاً در شب است و با نورپردازی چشم نواز همراه میشود. بعد از استقلال، هنر نمایش روند رو به رشدی طی کرده است[۵].
ادبیات معاصر
ادبیات معاصر این کشور شامل کتابهای کودکان و نوجوانان، وضعیت نقد ادبی و نشریات مخصوص ادبی است. در خصوص کتابهای کودکان و نوجوانان، همانطور که درباره افسانهها و قصههای عامیانه اشاره کردیم، نخستین مجموعه از قصههای این قشر از جامعه در سال 1907 در بنگال (شامل بنگال غربی و شرقی)، پیش از تقسیم شبه قاره هند به دو کشور هند و پاکستان، منتشر شد. مضامین آن قصهها بیشک برگرفته از اساطیر هندی است که در باورهای مردم بنگلادش، بعد از استقلال از پاکستان و تاسیس این کشور در یاد و خاطرات مردم باقی مانده است. کتابهای دیگری که بعدها در این کشور انتشار یافتند، همانهایی هستند که پیش از این از آنها یاد شده است.
کهنترین متن ادبی، کتاب «چاریا پادا» نام دارد که مربوط به سده هشتم میلادی است. متن کهن دیگری مربوط به قرون وسطی به نام «چاندیاس» در دست است. در قرن نوزدهم میلادی، نابغه بزرگی در عرصه ادبیات بنگالی پدید آمد که ادبیات بنگالی را به اوج خود رساند. وی رابیندرانات تاگو( Rabindranath Tagore) بود که نام بنگال را جاودانه کرد و در عرصههای گوناگون ادبی و هنری ید طولایی داشت. اندیشمندان بزرگ دیگری در این عرصه خوش درخشیدند که نام آن ها بنگلادش را در حوزه ادبی و حتی موسیقی پرآوازه کرده است، مانند مادوسودان داته و قاضی نذرالاسلام.
مراکز و انجمن های ادبی

فرهنگستان کودکان بنگلادش
نیمی از جمعیت کشور بنگلادش را کودکان تشکیل میدهند و در واقع سکانداران آینده کشور میباشند. به همین منظور و برای تجلی استعدادها و تواناییهای نهفته در کودکان بنگالی، فرهنگستانی با نام «شیشو آکادمی» (آکادمی Shishu) ویژه کودکان بنگالی در سال 1976 تأسیس شد. هدف از تاسیس آن گردهم آوردن کودکان بنگالی از تمامی نقاط بنگلادش در شهر داکا و از طریق مدارسی که در آنها تحصیل میکنند، میباشد تا به یک شیوه تربیت شوند.
در این فرهنگستان آموزشهایی در خصوص هنرهای زیبا و هنرهای نمایشی ارائه میشود. ایــن کودکان اغلب با توجه به سن و موضوعی که به آن علاقه دارند، به گروههای مختلف تقسیم میشوند. هرازگاهی نیز مسابقاتی بین گروههای مختلف برگزار میشود و به بهترین اجراکنندگان جوایز ارزندهای اعطا میشود. حتی در برخی مواقع برای ارائه آثار خود به کشورهای خارجی میروند. از این رو بنابر اهمیت موضوع، دولت بنگلادش اقدام به تأسیس موسسات فرهنگی با شعبات بیشتر در گروههای کوچکتر در کشور نموده است، به طوری که کودکان مناطق محلی نیز قادر به استفاده از این امکانات ادبی، فرهنگی، هنری میباشند. تاکنون 64 شعبه از این گونه موسسات فرهنگی در سراسر کشور تأسیس شدهاند.
موسسه نذرال
قاضی نذر الاسلام شاعر ملی بنگلادش است. سهم مشارکت این بخش در زمینههای ادبی بنگلادش نامحدود است. صنعت شعر، رمان، نمایشنامه، داستان، نشر، مقاله، موسیقی و آواز، همگی جزو منابع ادبی بنگلادش میباشند که از نوشتههای نذرال بهره میبرند و به غنای خاصی رسیدهاند. در زمان حیات او هیچگونه اقدام جدی برای جمعآوری و انتشار آثار وی صورت نگرفت. اما بعدها جمعآوری همه نوشتههای او ضروری تشخیص داده شد و تحقیقاتی بر روی آثار او انجام گرفت. به دلیل اهمیت موضوع و تأثیر مثبت شخصیت ادبی و فرهنگی او در ادبیات کشور، مؤسسه نذرال (Nazrul)در تاریخ 12 ژوئن 1974 تأسیس شد. اداره کارهای این موسسه به هیئت مدیره 7 نفره تفویض شده است. این هیئت بر انجام کارهای زیر نظارت کامل دارد:
- گسترش مطالعه آثار نذرال؛
- جمعآوری سرودهای این شاعر ملی و دیگر آثار نذرالاسلام چه در داخل و چه در خارج کشور؛
- فراهم نمودن تحقیق بر روی آثار وی در زمینه ادبیات و نشر آن؛
- برپایی کنفرانسها ، سخنرانیها ، مناظرهها در خصوص بررسی آثار ادبی شاعر؛
- تأسیس کتابخانهها، مراکز ضبط نوار، یادداشتها و دیگر آثار به یاد ماندنی نذرال در زمینه ادبیات؛
- تهیه نت موسیقی برای ترویج نوع خاص نت نویسی نذرال و عرضه آن با استاندارد قابل قبولی بر روی نوارها، فیلمهای ویدئویی و کتابهای چاپی؛
- فراهم نمودن زمینههای آموزش در موسسه و نقد و بررسی آثار شاعر؛
- اعطای جوایز به نویسندگانی که ازنظر مؤسسه، سهم عمدهای در تحقیق برروی آثار نذرال داشته یا دارند.
بنگلا آکادمی
آکادمی هنر و ادبیات ملی بنگلادش، انستیتویی است که در توسعه زبان و ادبیات و فرهنگ در این سرزمین فعالیت دارد. «بنگلا» زبان ملی و رسمی کشور بنگلادش است. زبان بنگالی تاریخی بیش از یک هزار سال را پشت سر دارد و از ادبیات سنتی و کهن برخوردار میباشد. از نظر زبان شناسی، این زبان از گروه زبانهای هند و اروپایی است.
«بنگلا آکادمی» در سوم دسامبر 1955، تحت حکومت جبهه متحد، که در سال 1954 به پیروزی رسیده بود، تأسیس شد و رسما توسط ابوحسین سرکار سروزیر بنگال شرقی گشایش یافت. دولت ایالتی اقدام به تأسیس کمیتهای مقدماتی در 26 نوامبر 1955 کرد که پس از افتتاح آن، فردی به نام محمود برکت ا...را مامور ویژه و مدیر اجرایی آکادمی کرد.
بعد از بازنشسته شدن وی در 1956، دکتر محمود انعام الحق اولین مدیر این آکادمی شد. در پی آن، طبق اساسنامه آکادمی بنگلادش مصوب پارلمان این کشور، در تاریخ سوم آوریل 1957، این مؤسسه از هویت مستقلی برخوردار شد. سپس از تاریخ دهم آگوست 1957، اساسنامه فوق به مرحله اجرا گذاشته شد و بعد از آن کمیته مقدماتی به «شورای آکادمی» تغییر نام یافت. اولین شورا در مارچ 1958 تشکیل شد و در دهم آگوست 1958 فعالیت خود را آغاز کرد. شورای اداری دارای 19 عضو است که چهار نفر از اعضای قدیمی (شواری قبلی)، 7 نفراز سوی دولت و 8 نفر دیگر از سوی افراد خارج از اعضای شورا انتخاب میشوند. این شورا در زمینههای تحقیق و پژوهش، ترجمه، تنظیم، چاپ، فروش و کتابداری فعالیت دارد.این شورا دارای دو بخش اصلی و فرعی است که بخش اصلی آن شامل بخشهای: زبان، ادبیات، فرهنگ و مطبوعات، منابع، تأسیس، طرح و برنامه آموزش و کتابخانه میباشد و بخش فرعی آن شامل بخشهای: توسعه، فروش و بازاریابی، هماهنگی و روابط عمومی، حسابداری و بودجه، و شورا میباشد[۶].
کانون شعر
در کشور هند «بنیاد شعر» با نام «چتر ادبیات» معروف است. این بنیاد در سال 2002 اقدام به تأسیس شعبهای در بنگلادش با عنوان «کانون شعر» کرد. این کانون زیرنظر و حمایت دفتر یونسکو[۱] در بنگلادش فعالیت میکند. کانون فوق دو عنوان نشریه به نامهای «شعرامروز» و «دریای ادبیات» چاپ میکند و در بیش از 50 کشور دنیا توزیع میشود[۷].
سازمان کوچی کانچار میلا
سازمان کوچی کانچار میلا(Kochi Kanchar mela) یا حلقه پرندههای کوچک، سازمانی غیر سیاسی و غیر دولتی است که با گرایش به اصول فرهنگی اجتماعی فعالیت میکند. این سازمان در رابطه با کودکان در زمینههای هنری، فرهنگی و ورزشی در سطح گستردهای فعالیت دارد. از اهداف عمده این سازمان، آموزش و تربیت کودکان و رشد فرهنگی، ادبی آنان برای آیندهای روشن، صیانت از کودکان و نوجوانان در برابر تهاجم فرهنگی بیگانه از طریق مرتبط ساختن با فرهنگ و ارزشهای خودی است. از برنامههای ویژه این سازمان، برگزاری مسابقات ادبی و هنری مانند شعر خوانی، قصه گویی، سرود، سخنرانی و ... میباشد.
مشاهیر ادبی
شاعران و نویسندگان مشهور بنگلادش
عبدالحکیم، شاعر ؛ مبل احمد، نویسنده؛ اخترالزمان الیاس، رمان نویس و نویسنده داستانهای کوتاه؛ آلائول، شاعر؛ ابوحسین، شاعر؛ آل محمود، شاعر؛ سرکار، شاعر؛ بیگم روکیا، نویسنده؛ حسن راجا، شاعر عارف؛ همایون احود، رمان نویس؛ آزاد همایون، نویسنده؛ حسن عزیزالحق، نویسنده؛ جهان آرا امام، نویسنده؛ جاسم الدین، شاعر؛ لالن، شاعر عارف؛ محمد ظفر اقبال، نویسنده؛ منیر چوهدری، نمایشنامه نویس؛ رودرا شهیدا... محمد، شاعر؛ رفیق آزاد، شاعر؛ شهریار کبیر، نویسنده؛ شمس الرحمان، شاعر؛ امین الحق، شاعر؛ سید مجتبی علی، نویسنده.
نیز نگاه کنید به
زبان و ادبیات ژاپن؛ زبان و ادبیات روسی؛ زبان و ادبیات کانادا؛ زبان و ادبیات کوبا؛ زبان و ادبیات لبنان؛ زبان و ادبیات مصر؛ زبان و ادبیات تونس؛ زبان و ادبیات افغانستان؛ زبان و ادبیات چینی؛ زبان و ادبیات سنگال؛ زبان و ادبیات تایلند؛ زبان و ادبیات آرژانتین؛ زبان و ادبیات فرانسه؛ زبان و ادبیات اسپانیا؛ زبان و ادبیات مالی؛ زبان و ادبیات ساحل عاج؛ زبان و ادبیات سوریه؛ زبان و ادبیات اتیوپی؛ زبان و ادبیات زیمبابوه؛ زبان و ادبیات سیرالئون؛ زبان و ادبیات قطر؛ زبان و ادبیات سودان؛ زبان و ادبیات گرجستان؛ زبان و ادبیات تاجیکستان؛ زبان و ادبیات قزاقستان؛ زبان و ادبیات سریلانکا؛ زبان و ادبیات اردن
کتابشناسی
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ ۱٫۳ ۱٫۴ ۱٫۵ ۱٫۶ برگرفته از سایت یونسکو، قابل بازیابی از https://www.unesco.org
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Bangladeshpedia (2006). National Encyclopedia. Bangladesh: Asiatic society
- ↑ فرزين نيا، زیبا (1374). بنگلادش. تهران: دفتر مطالعات سياسي بين المللي وزارت امورخارجه.
- ↑ Al-Rashid, H. (1991) Geography of Bangladesh. Dhaka: University press
- ↑ برگرفته از سایتhttps://www.tebyan.net/، ذیل واژه"Bangladesh"
- ↑ Rashid, M. (1993). Introduction Bangla academy. Dhaka: Bangla Academy
- ↑ The Daily Observer , 1 March 2002 , Dhaka, Bangladesh
منبع اصلی
توسلی، محمد مهدی، علی زاده کندی، عزیز، توسلی، سینا(1391). جامعه و فرهنگ بنگلادش. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)
نویسندگان مقاله
محمدمهدی توسلی، عزیز علی زاده کندی و سینا توسلی