نظام فرهنگی کوبا

وزارت فرهنگ جمهوری کوبا وظیفه رهبری، هدایت، کنترل و نظارت بر اجرای سیاست‌های فرهنگی دولت را بر عهده دارد. زیربنای این وزارتخانه را اداره‌های فرهنگ شهرستانی و استانی تشکیل می‌دهند که همه اهداف آن‌ها اجرای سیاست‌های فرهنگی دولت است. وقتی انقلاب کوبا به پیروزی رسید، مدیریت فرهنگ وزارت آموزش این کشور به اجرای فعالیت‌های فرهنگی مدنظر دولت پرداخت و بار مدیریت فرهنگی بر دوش نهادهای خصوصی و یا انجمن‌های داوطلبانه بود، در سال ۱۹۶۱ به‌عنوان نخستین نهاد حکومتی مستقل عهده‌دار اجرای سیاست رشد فرهنگی کشور شد.

ICAIC

ایجاد چاپ ملی، نهاد هنر و صنعت سینمایی کوبا ،(ICAIC) خانه آمریکای لاتین، مدرسه ملی هنر (ENA) و بسیاری موسسات دیگر در نخستین سال‌های پس از آن شکل گرفته و سنگ بنای وزارت فرهنگ کنونی شدند. در فرآیند نهادینه ساختن ارگان‌های مدیریت مرکزی دولت در سال ۱۹۷۶، وزارتخانه فرهنگ کوبا برای مدیریت، نظارت و به نوبه خود اجرای سیاست‌های فرهنگی تشکیل گردید. بدین‌گونه دوره جدیدی از پیشرفت کوبا آغاز شد که نتیجه آن ایجاد یک شبکه وسیع فرهنگی نهادی در این کشور است.

نهادها و سازمان‌های فرهنگی دولتی و غیردولتی

امروزه بیشتر فعالیت‌های فرهنگی کوبا به‌وسیله نهادهای دولتی انجام می‌شود، در ساختار فرهنگی نهادی کوبا ۵ سرخط اصلی تولید و خلق آثار هنری و فرهنگی تعریف شده است: سینما، کتاب، موسیقی، هنرهای نمایشی و هنرهای تجسمی که در قالب نهادها و شوراهای زیر سازماندهی می‌شوند:

Instituto Cubano de la Musica

۱. نهاد هنر و صنعت سینمای کوبا (Instituto Cubano de Arte e Industria Cinematograficos)

2. نهاد کتاب کوبا (Instituto Cubano del Libro)

۳. نهاد موسیقی کوبا (Instituto Cubano de la Musica)

۴ شورای ملی خانه‌های فرهنگ کوبا (Consejo Nacional de Casas de Cultura de Cuba)

۵. شورای ملی هنرهای تجسمی (Consejo Nacional de Artes Plasticas)

۶. شورای ملی هنرهای نمایشی (Consejo Nacional de las Artes Escenicas)

۷. شورای ملی میراث فرهنگی (Consejo Nacional de Patrimonio Cultural)

سیاست‌گذاری و سیاست‌های فرهنگی

دولت کنونی کوبا در حال اجرای برنامه وسیعی برای رشد فرهنگ عمومی این کشور بوده و برای این منظور نیز منابع مهمی در نظر گرفته شده است، از اهداف دولت کوبا در خصوص اجرای این برنامه، می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

ترویج و دسترسی به فناوری‌های نوین با استفاده از تکنولوژی‌های روز دنیا در سیستم آموزشی دوره‌های کودکان، تجهیز مراکز فرهنگی کشور از لحاظ امکانات فنی و آموزشی، به‌خصوص در نقاط محروم، استفاده از رسانه‌های جمعی به‌خصوص صدا و سیما، برای ترویج مسائل مهم فرهنگی و راه‌اندازی شبکه مختص آموزش، افتتاح مدارس جدید هنرهای مختلف، خصوصا هنرهای تجسمی. اولویت‌های سیاست فرهنگی کشور که در برنامه ۵ ساله ۲۰۰۰ تا ۲۰۰۵ مورد توجه مسئولین قرار گرفت به شرح زیر هستند: فعالیت در زمینه محافظت و نگهداری از میراث فرهنگی کوبا در راستای حفظ ارزش‌های اساسی در هویت ملی رشد و توسعه نهضت «دفاع از بشریت» تقویت رابطه بین نهادهای فرهنگی و خالقان آثار فرهنگی هنری تقویت سیستم نهادهای فرهنگی با توجه ویژه به نهادهای موجود در شهرستان‌ها

وضعیت تفکر و جریان‌های فکری موثر؛ گروه‌های مرجع

مهم‌ترین جریان فکری رایج در کشور کوبا بدون شک ایدئولوژی کمونیسم بوده و تا حدی قدرتمند است که تنها حزب سیاسی قانونی و مجاز در کوبا را تشکیل می‌دهد.

ذائقه فرهنگی مردم

Bartolome de las Casas

کشور کوبا دارای مردمی با سطح سوادی بسیار بالاست، در این کشور آموزش در سنین ۶ تا ۱۶ سال اجباری و رایگان است. این امر باعث شده است که امروز میانگین تعداد سال‌هایی که جمعیت کوبا به تحصیل می‌پردازند به عدد ۱۲ برسد. این آمار باعث شده است که این کشور همیشه صادرکننده تکنولوژی و علم به سایر کشورهای منطقه باشد.کوبا را می‌توان به‌عنوان نقطه برخورد تمدن‌های اروپایی، آفریقایی و شمال آمریکا در نظر گرفت که رگه‌های فرهنگی هر سه این مناطق در این کشور به سهولت قابل شناسایی است.

از میان ورزش‌های مورد علاقه کوبایی‌ها می‌توان به والیبال، بیسبال، بوکس، جودو و دو و میدانی اشاره کرد. ادبیات آن‌ها از زمان استعمار اسپانیایی‌ها آغاز شد. وقایع‌نگاران اسپانیایی خالقان اولین آثار بودند، از میان آن‌ها می‌توان به آثار فرای بارتولومه د لاس کاساس (Bartolome de las Casas) اشاره کرد که در قرن شانزدهم به کوبا آمد. آثار هنری مردم کوبا نیز با توجه به گستره فرهنگی و حضور نژادهای مختلف بومی، اروپایی، آفریقایی و حتی آسیایی، طیف وسیعی را شامل می‌شود.

تقویم فرهنگی

تا سال ۱۹۵۹ جشن‌های مذهبی کوبا با هماهنگی تقویم فرهنگی کلیسای کاتولیک برگزار می‌شدند. مبنای اکثر آن‌ها قدیس‌های مذهب کاتولیک بودند. جشن‌های مذهبی پس از اشغال این سرزمین توسط اسپانیایی‌ها شروع شدند از میان معروف‌ترین آن‌ها می‌توان به نوئسترا سنیورا د لا کاریدادا (Nuestra Señora de la Caridad)، نوئسترا سنیورا د لا کاندلاریا (Nuestra Señora de la Candelaria) و سان خوآن بائوتیستا (San Juan Bautista) اشاره کرد.

جشن‌های سنتی و مردمی در این کشور از اصالت بیشتری برخوردار هستند زیرا توانسته‌اند خود را در برابر تمام تحولات اجتماعی حفظ کرده و هر سال با تدارکات مردمی بیشتری برگزار شوند. از اینگونه جشن‌ها می‌توان به کارناوال کاماگوئی و کارناوال هاوانا اشاره کرد. دولت کوبا هر ساله تقویم‌هایی از اتفاقات فرهنگی هنری و علمی تنظیم می‌کند، به‌عنوان مثال در تقویم رویدادهای بین‌المللی کوبا در سال ۲۰۱۲، تعداد ۲۲ رویداد ورزشی و ۱۲ رویداد بزرگ هنری در سطحی وسیع دیده می‌شود.

نمادها و سمبل‌های فرهنگی

فرهنگ مردم کوبا برگرفته از مذهب کاتولیک است و جامعه‌ای کمونیسم و سوسیالیستی دارد، مردم کوبا ظاهر فقیری دارند، اما انسان‌هایی بسیار شاد هستند و از طرف دیگر، مهمان‌نوازی کوبایی‌ها در جهان مشهور است. جامعه‌کوبا، جامعه‌ای باسواد است، به‌عبارت دیگر، حدود ۹۷ درصد مردم این کشور باسواد هستند.

یکی از نمادهای فرهنگی این کشور، سیگاربرگ است، این کشور خاستگاه تنباکوست، تولید سیگارهای دست ساز کوبا در جهان مشهور است، در بسیاری از کارخانه‌های سیگارسازی کوبا مدیران به جای پخش موسیقی برای کارگران در زمان کار همانند سنت دیرین کارخانه‌های سیگارسازی این کشور یک نفر را استخدام می‌کنند تا برای آن‌ها کتاب یا روزنامه بخواند، شاهکار الکساندر دوما، «کنت مونت کریستو» یکی از رمان‌های مورد علاقه کارگران کارخانه است، در حقیقت سطح آگاهی کارگران کارخانه‌های سیگارسازی کوبا بسیار بالاست و گوش کردن به مطالب کتاب‌ها به‌خصوص رمان‌ها برای آن‌ها بسیار ارزشمند است، به همین دلیل نام برخی از مشهورترین برندهای سیگار در کوبا از کتاب‌های مورد علاقه کارگران انتخاب شده است، برای مثال نام دو سیگار معروف کوبا، کنت مونت کریستو و رومئو و ژولیت می‌باشد.

Conga

موسیقی کوبا شهرتی جهانی دارد. موسیقی این کشور بسیار زنده و مجموعه‌ای از تمام سبک‌ها و انواع موسیقی‌ها است، در حقیقت ترکیبی از موسیقی اسپانیایی و آفریقایی‌که معمولا ریتم تند و بسیار زنده دارد. از آلات موسیقی مشهور این کشور کونگا است، سازی که از دل محله‌های فقیرنشین کوبا رشد کرد و به یک ساز جهانی تبدیل شد. این ساز از لحاظ ریتم «مادر سازهای کوبه‌ای» می‌باشد. اسم کونگا (Conga) از اسم مکانی در آفریقا به‌نام «کونگولیس» گرفته شده است، این ساز یکی از زیرمجموعه‌های «رومبا» است، رومبا در موسیقی کوبا به معنی جشن یا روز مقدس است.

از دیگر سازهای معروف کوبایی، طبل‌های آرارا (Tambor arára) و باتا (Tambor batá) می‌باشد. طبل آرارا از آلات مشهور موسیقی کوبا می‌باشد که در این کشور به‌نام آراراس (Ararás) رایج و معمول است. از سازهایی است که مدل سنتی دارد و از قسمت‌های مختلف و سیاهرنگ درخت داهومی (Dahomey) ساخته شده است.

از میان غذاهای کوبایی نیز می‌توان از غذاهایی نام برد که نماد این کشور می‌باشند. ترکیب اصلی بیشتر غذاهای کوبایی ران مرغ است، در بیشتر مناطق این کشور غذایی مرکب از ران مرغ و عدس و سبزیجات بسیار به چشم می‌خورد. یکی از غذاهای معروف کوبا پیکادیو (Picadillo) نام دارد که از گوشت چرخ کرده با گوجه‌فرنگی تهیه می‌شود. پیکادیو معنای خاصی ندارد اما شاید به این دلیل این نام را دارد که تمام ترکیبات آن به قطعات کوچکی خرد می‌شوند. ترکیبات این غذا گوشت، فلفل دلمه‌ای سبز، پاستای گوجه‌فرنگی، سیروپیاز و ادویه می‌باشند که تمامی این مواد به قطعات ریز خرد می‌شوند و باهم ترکیب می‌شوند. نوشیدنی معروف کوبایی شراب خانگی (Vino casero) نام دارد، شرابی است که در خانه تهیه می‌شود.

رقص معروف کوبایی سالسا (Salsa) نام دارد، این رقص قدمتی بیش از سیصد سال دارد و در بسیاری از کشورهای آمریکای لاتین رواج دارد، اما منشا این رقص از کشور کوبا ظهور کرده است، در مدل کوبایی، این رقص دو نفره صورت می‌گیرد و چرخش در آن بسیار دیده می‌شود.

لباس کوبایی نیز شکلی خاص و مخصوص این کشور را دارد. لباس رایج کوبا توسط آنا په یون (Ana R. Pellón) برای گروه خوانندگان سنتی کوبا طراحی شد و رواج پیداکرد.

ضمنا به‌عنوان نمادی از کوبا می‌توان به سخنرانی‌های طولانی مدت رهبرسابق کوبا، فیدل کاسترو، اشاره کرد که شهرت جهانی یافته است، از طولانی‌ترین سخنرانی‌های وی می‌توان به سخنرانی ۱۲ ساعته‌اش اشاره کرد که در جهان بسیار مشهور است.

مفاخر فرهنگی

مجسمه خوزه مارتی

کوبا نیز همانند کشورهای دیگر، از مفاخر و افراد برجسته‌ای بهره‌مند می‌باشد که در تاریخ فرهنگی کشورشان بسیار تاثیرگذار بوده‌اند. در این راستا می‌توان از افراد زیر نام برد:

خوزه مارتی؛ رهبر مبارز و انقلابی کوبا می‌باشد که از شاعران و نویسندگان برجسته این کشور نیز محسوب می‌شود. وی یکی از قهرمانان ملی کوبا می‌باشد چرا که رهبر جنبش استقلال‌طلبانه کوبا در مبارزه با استعمار اسپانیا و استثمارطلبی ایالات‌متحده آمریکا بود. وی فقط ۴۲ سال زندگی کرد که در این مدت کوتاه، هیچگاه از مبارزه با استعمارگران دست نکشید و برای کسب استقلال کوبا بسیار مبارزه کرد، وی اعتقاد راسخ داشت بر این که از هژمونی ایالات‌متحده بر منطقه آمریکای لاتین جلوگیری کند. در این راستا، با استقلال کوبا از مداخلات همسایه شمالی بر منطقه آمریکای لاتین جلوگیری خواهد کرد. مانیفست استقلال کوبا که توسط وی انتشار یافت نیز بسیار معروف می‌باشد. وی در این مانیفست به کوباییان یادآور شد که باید خود برای کسب استقلال قیام‌کنند و بر استعمار خارجی پایان دهند. وی تاکید داشت که برای دستیابی به استقلال و آزادی نباید امیدی به یاری دولت‌های خارجی داشت، حتی دولتی مانند ایالات متحده که به بهانه کمک‌رسانی، آمادگی دخالت در امور دیگر کشورها را دارد، چرا که با کمک طلبیدن از دیگران، نه تنها استقلال به دست نمی‌آید بلکه از یوغ استعمار اول رهایی می یابند و به دام دیگری می‌افتند. وی معتقد بود که بدون توجه به عرصه فرهنگی، امکان دستیابی به آزادی واقعی میسر نخواهد بود.

خوزه مارتی در پی مبارزات سلطه‌ستیز خویش، به زندان افتاد، سپس به اسپانیا تبعید شد و بعد به آمریکای شمالی مهاجرت کرد. ولی همیشه به مبارزه بی‌امان خود، علیه استعمار ادامه داد و بالاخره در سال ۱۸۹۵ در روز ۱۹ ماه می در منطقه دوس ریوس (Dos Rios) در مبارزه با اسپانیایی‌ها کشته شد. یکی از سخنان خوزه مارتی این است که

«وقتی انسانی سیلی می‌خورد، همه در سراسرعالم بایستی درد آن را حس نمایند».

خوزه مارتی تا به امروز نماد مبارزه علیه استعمار می‌باشد و در تمامی مکان‌ها از جمله مدارس، دانشگاه‌ها و ادارات تصاویر و مجسمه‌های مارتی دیده می‌شود. ضمنا کتابخانه ملی کوبا که در سال ۱۹۰۱ در شهر هاوانا ساخته شد به‌نام وی نامگذاری شده است، پس از پیروزی انقلاب، فرودگاه بین‌المللی هاوانا به‌نام خوزه مارتی شده است و میدان انقلاب شهر هاوانا نیز با تندیس بسیار بزرگی از خوزه مارتی دیدنی و زیبا که جهانگردان بسیاری از این تندیس و موزه واقع در این مکان دیدن می‌کنند.

در نوامبر سال ۱۹۹۴ با پیشنهاد دولت کوبا و تصویب یونسکو، جایزه‌ای را به‌نام خوزه مارتی به‌منظور گرامیداشت ایده‌های وی بنا نهاد تا به ارگان‌ها و یا افرادی که در جهت همگرایی کشورهای آمریکای لاتین و منطقه کارائیب فعالیت می‌کنند، تعلق می‌گیرد. لازم به ذکر است که در ۲۸ ژانویه سال ۲۰۱۳ در مقر یونسکو در پاریس، ششمین دوره جایزه خوزه مارتی، از جایزه‌های بین‌المللی یونسکو در مراسمی به مناسبت صدوشصتمین سال تولد این قهرمان ملی کوبا برگزار می‌شود، از طرف دیگر شبکه‌ای رادیویی نیز به‌نام خوزه مارتی پخش می‌شودکه این شبکه از ایالات‌متحده آمریکا برای مردم کوبا راه‌اندازی شده است.

نیکلاس گی‌ین (Nicolás Guillén) (۱۹۸۹-۱۹۰۲) شاعر ملی کوبا و همین‌طور شاعر برجسته دو رگه کوبایی آفریقایی می‌باشد. وی را آغازگر شعر سیاه در آمریکای لاتین می‌دانند که از عناصر فرهنگی سفیدپوستان و سیاهپوستان کوبا در اشعارش استفاده می‌کرد و سعی در به تصویر کشیدن اوضاع اجتماعی حاکم بر کوبا می‌نمود، وی همیشه در جستجوی یافتن فرهنگ کوبایی بود که آن را رنگ کوبایی نامید که بنا به نظر او نه سیاه بود و نه سفید، بلکه دورگی را ویژگی مشخصه سراسر آمریکای لاتین می‌دانست، وی با پیروزی انقلاب کوبا، فوری به کشور برمی‌گردد و در سال ۱۹۶۱ به‌عنوان رئیس مجمع نویسندگان و هنرمندان کوبا (UNEAC) انتخاب می‌شود و تا زمان مرگش همچنان ریاست آن را به عهده داشت.

پابلو میلانس (Pablo Milánes) (۱۹۴۳): آهنگساز، خواننده وگیتاریست معروف کوبا که به همراه سیلبیو رودریگز (Silvio Rodríguez) و نوئل نیکولا (Noel Nicola) تروای جدید کوبا را خلق کردند، این جنبش جدید موسیقیایی در دهه ۶۰ و اوایل ۷۰ درکوبا بوجود آمد و خالقان آن با الهام از جریانات پیرامون انقلاب کوبا این جنبش جدید را خلق کردند.

سیلبیو رودریگز (۱۹۴۶) یکی از مطرح‌ترین چهره‌های موسیقی کوبا در سطح بین‌المللی می‌باشد و به‌عنوان موسیقیدان، شاعر و آهنگساز ترانه‌های معروف کوبا سال‌ها است که فعالیت می‌کند. آثار وی دارای ویژگی‌های شاخص نوعی موسیقی کوبایی است که هم زمان با انقلاب کوبا تحت عنوان تروبای جدید کوبا خلق شده بود.

ویفردو لم (Wifredo Lam) (۱۹۸۲-۱۹۰۲) نقاش برجسته کوبا در سبک وانگوآردیسم می‌باشد. وی فرزند پدری چینی الاصل و مادری دورگه آفریقایی، بومی، اروپایی بود. این میراث متنوع چندفرهنگی و از طرفی ارتباطش با مذهب سانتریا به‌طور کاملا آشکاری در آثار این هنرمند دیده می‌شود، وی به کشورهای مختلفی سفر کرد و مدتی را در اسپانیا و فرانسه زندگی کرد و مدتی نیز زیرنظر پابلو پیکاسو بود. در آثارش سبک خاص خود را که ترکیبی از سورئالیسم و کوبیسم آمیخته با روح کارائیب بود، دیده می‌شد.

اوکتاویو کورتاسار خیمنس (Octavio Cortázar Jiménez) مستندساز برجسته کوبایی در عرصه فیلم و سینما می‌باشد که موسس مدرسه بین‌المللی سینما و تلویزیون سان آنتونیو د لس بانیوس بود و مدرس کارگردانی دانشکده سینمای موسسه عالی هنر نیز بود.

تجارت فرهنگی

در کوبا صندوق‌هایی جهت حمایت از تجارت تولیدات فرهنگی تأسیس شده است که از جمله آن‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد: صندوق دارایی‌های فرهنگی کوبا (FCBC) در شهر ترینیداد و در سال ۱۹۹۰ به‌عنوان یک تشکیلات فرهنگی شروع به کار کرد و در سال ۲۰۰۲ تبدیل به یک شرکت شد. شهر ترینیداد خود مهد انواع هنرها به‌خصوص صنایع دستی است.

وظیفه صندوق دارایی‌های فرهنگی کوبا در وهله اول تولید و عرضه محصولات هنری از جمله هنرهای پلاستیک و هنرهای تجسمی است، همچنین وظیفه دارد تولیدات خالقان آثار فرهنگی را وارد بازار و زندگی روزمره مردم کرده و بدین طریق منابع درآمدی برای رشد فرهنگی کوبا فراهم کند.

در سال ۲۰۰۵ میزان تولیدات فرهنگی هنری در کوبا به شرح زیر بوده است:

صنعت کتاب

در سال ۲۰۱۱ که آخرین آمار کتب چاپ شده در این کشور را ارائه داده است، حدود ۱۸۱۹ عنوان بود که نسبت به سال قبل رشد داشته اما نسبت به سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۰۹ کاهش یافته است.

صنعت موسیقی

در سال ۲۰۱۱ در کوبا 113/681 اجرای موسیقی به ثبت رسید که این رقم به نسبت سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ افزایش قابل توجهی داشته است.

هنرهای نمایشی

هنرهای نمایشی

در سال ۲۰۱۱ در کوبا ۲۵۱۷۴ اجرای تئاتر به ثبت رسیده است که این رقم نسبت به سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۰ افزایش یافته اما آمار سال‌های ۲۰۰۷ و ۲۰۱۰ نسبت به آمار سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۱ در مرتبه بالاتری قرار داشته است.

هنرهای تجسمی

در سال ۲۰۱۱ در کوبا ۴۱۵۵ گالری هنری به‌وسیله هنرمندان حرفه‌ای به نمایش گذاشته شد که البته این رقم نسبت به آمار سال‌های ۲۰۰۷ تا ۲۰۱۰ افزایش داشته، اما نکته قابل تامل در این است که آمار سال ۲۰۱۱ نسبت به آمار سال ۲۰۰۶ که ۴۶۳۵ بوده کاهش قابل توجهی را نشان می‌دهد.

مراکز فرهنگی و کتابخانه‌های عمومی

کتابخانه کوبا

کوبا نیز همانند دیگر کشورهای جهان از کتابخانه‌های عمومی، تخصصی و دانشگاهی برخوردار می‌باشد، از اولین کتابخانه‌های عمومی که در کوبا تاسیس شدند می‌توان به دوران استعمار اشاره کرد. البته این دوران در کوبا از سال ۱۴۹۲؛ تاریخ کشف جزیره؛ تا ۱۸۹۸؛ سال مداخله نظامی آمریکای شمالی در کوبا و استقلال از استعمار اسپانیا را دربرمی‌گیرد. در این دوران دو کتابخانه عمومی ایجاد شد اولی کتابخانه عمومی «اجتماع اقتصادی دوستان کشور» نام داشت که در سال ۱۷۹۳ تاسیس شد. دومین کتابخانه عمومی در شهر ماتانزاس کوبا و در سال ۱۸۵۳ راه‌اندازی گردید. سومین کتابخانه عمومی، کتابخانه شهرداری سانتیاگوی کوبا می‌باشد که در سال ۱۸۹۹، یعنی یک سال پس از مداخله نظامی آمریکای شمالی در کوبا، افتتاح شد. این سه کتابخانه نقش مهمی در فرهنگ محلی و ملی کوبا ایفا نمودند و پیشینیه تاریخی کتابخانه عمومی در کوبا بشمار می‌آیند، در این رابطه، کتابخانه اجتماع اقتصادی دوستان کشور از آنجایی که اولین کتابخانه عمومی کشور محسوب می‌شود و مدت زمان بیشتری در دوران استعمار و جمهوری و با حمایت افراد و سازمان‌های خصوصی و از حمایت دولتی در دوران جمهوری برخوردار بود از نقش مهم‌تری در کوبا داشته است.

از طرف دیگر، شخصیت‌های برجسته علمی و روشنفکران کوبا، در قرن نوزدهم، کتابخانه‌های خصوصی مهمی را تاسیس کردند و توسعه دادند. از جمله می‌توان از کتابخانه‌های فرانسیسکو د آرانگو ای پارنیو، نیکلاس کالبو ای او فاریل، آنتونیو باچی پر ای مورالس، دومینگو دل مونته، بیدال مورالس ای مورالس، خوزه سیلبریو خورین، نستور پونسه د لئون، دومینگو فیگرولا کانه دا، را نام برد. این مجموعه‌ها شامل کتاب‌هایی بودند که توسط انتشاراتی‌های برجسته اروپایی، آمریکای شمالی و کوبایی با ظاهری شکیل و هنرمندانه به چاپ رسیده بودند. علاقه به کتابخوانی در میان طبقات مختلف اجتماعی در پایان قرن نوزدهم مشاهده می‌شد. در طی سه دهه آخر قرن نوزدهم، با پدید آمدن اجتماعات فرهنگی و تفریحی، ایجاد کتابخانه‌های عمومی با منابع اندک راه‌اندازی می‌شود. به این ترتیب، با پایان قرن نوزدهم، یک اجماع کلی مبنی بر نیاز به توسعه کتابخانه‌ها به‌عنوان بارزترین نماد فرهنگ علمی و ادبی است، که در هر جامعه‌ای وجود دارد.

یکی از مهم‌ترین کتابخانه‌های کوبا، کتابخانه ملی خوزه مارتی می‌باشد که تاسیس آن به سال ۱۹۰۱ برمی‌گردد که البته عدم وجود یک کتابخانه ملی تا این تاریخ، بیانگر عدم وجود یک دولت ملی و شرایط استعماری کوبا می‌باشد.کتابخانه ملی کوبا در روز ۱۸ اکتبر سال ۱۹۰۱ تاسیس گردید و دارای آرشیوی از ۱۰۹۹۱ جلد کتاب است، سالن‌های آن عبارت‌اند از: سالن عمومی، سالن مرجع، سالن کودک و نوجوان، سالن هنر و ادبیات، سالن کتاب‌های کمیاب و نفیس، سالن کنترل کاربران، سالن جستجوی اینترنتی، سالن نشریات، در ضمن دارای دو سالن مهم نیز می‌باشد که عبارت‌اند از: سالن لئونور پرز کابررا [i] و سالن فرانک امیلیو [ii]: این سالن ویژه نابینایان و کم بینایان است، در این کتابخانه فعالیت‌های فرهنگی از جمله نشست ادبی نیز برگزار می‌شود و در ضمن آثار هنری و ادبی در سالن هنر و ادبیات به نمایش عموم گذاشته می‌شود. این کتابخانه برنامه‌های ویژه‌ای برای افراد در سنین مختلف نیز ارائه می‌دهد، برای مثال برنامه‌ایی با عنوان جوانی ابدی (Eterna Juventud) که این برنامه ویژه افراد میانسال است که شامل کتابخوانی، موسیقی و آوازخوانی می‌باشد. و همین‌طور برنامه تک‌خوانی، گفت‌وگوهای دوستانه، همایش‌هایی با جوانان نیز برگزار می‌شود. در ضمن آثار هنری شامل نقاشی و صنایع دستی هنرمندان نیز به نمایش گذاشته می‌شود، در این کتابخانه فعالیت‌های کودکانه از جمله بازی‌های دسته‌جمعی و تئاترهای کودکانه نیز برگزار می‌شود، لازم به ذکر است که نام کتابخانه ملی کوبا در سال ۱۹۴۹ با پیشنهاد دن فرناندو اورتیز (Fernando Ortiz) ، نام قهرمان ملی کوبا، خوزه مارتی، نام گرفت.

پس از پیروزی انقلاب، کوبا مجموعه‌ای از راهکارها و اقداماتی را برای ارتقا سطح فرهنگی جامعه توسعه داد، این تلاش‌ها در سال ۱۹۶۱، با کمپین سوادآموزی آغاز شد، از پایتخت کشور تا مکان‌های بسیار دورافتاده، پروژه انقلابی مبارزه با بیسوادی آغاز شد و سعی گردید تا پیشرفت آموزشی قابل توجهی در جامعه کوبا مشاهده شود. در پی آغاز این موج تغییرات و اصلاحات اجتماعی، کتابخانه‌های عمومی جایگاه مهم و اساسی را اشغال نموده است. چندی بعد، و در یک مبارزه جدید برای آموزش ملت، "برنامه ملی کتابخوانی" آغاز شد که با دیگر راهکارهای پیشنهادی و با مشارکت سازمان‌ها و موسسات فرهنگی به ترویج کتابخوانی در کوبا پرداختند، به همین منظور سیستم ملی کتابخانه‌های عمومی با رهبری کتابخانه ملی خوزه مارتی از همان ابتدای پیروزی انقلاب به‌طور فعالانه‌ای جهت ارائه و امانت‌دهی سرویس‌های کتابخانه‌ای به ملت اقدام نمودند، راهکارهایی که تاکنون و با مشارکت تمامی کتابخانه‌های عمومی و با همکاری موسسات فرهنگی ادامه یافته و در بالا بردن سطح فرهنگی مردم کوبا و سطح با سوادی و کتابخوانی آن‌ها نقش بسیار موثری ایفا نموده‌اند. اکنون این شبکه کتابخانه‌ای در کوبا شامل ۴۱۲ کتابخانه عمومی که در سراسر کوبا قرار گرفته‌اند، همچنان فعالانه توسعه می‌یابد.

تمامی این کتابخانه‌ها ساختاری مشابه دارند و از سالن‌های متعددی تشکیل شده‌اند، از جمله سالن کتاب کودک و نوجوان، سالن بزرگسالان، سالن عمومی و دیگر موارد را می‌توان در ساختمان اکثر کتابخانه‌های عمومی مشاهده نمود. با توجه به اهمیت کتاب و کتابخانه‌ها در کوبا، روز ۷ ژوئن به‌عنوان روز کتابداری کوبا شناخته شده است و هر ساله در این روز به‌مناسبت بزرگداشت آنتونیو باچیلر [iv] روز کتابداری کوبا جشن برگزار می‌شود.

صنعت گردشگری

Parque Retiro Josone

از مراکز مهم گردشگری در کوبا می‌توان به شهر هاوانا اشاره کرد. هاوانا که پایتخت این کشور می‌باشد، یکی از شهرهای جذاب این کشور بشمار می‌آید و دارای معماری و ساختمان‌های بسیار زیبایی است و موزه‌های بسیاری نیز در این شهر وجود دارد. هاوانا اولین قطب گردشگری کوبا می‌باشد و لازم به ذکر است که یکی از امن ترین شهرهای جهان نیز می‌باشد.

از دیگر مراکز مهم گردشگری کوبا می‌توان به شهر بارادرو اشاره کرد. این شهر در شرق هاوانا واقع شده است و دومین قطب گردشگری کوبا محسوب می‌شود که باریکه‌ای است از ۲۰ کیلومتر ساحل با آبی آرام‌تر از استخر و ماسه‌هایی به سفیدی شکر، پارک رتیرو خوسونه (Parque Retiro Josone) که یک پارک تاریخی می‌باشد، در این شهر واقع شده است و از مراکز مهم توریستی و گردشگری می‌باشد.

استان شرقی اولگین، نیز به‌عنوان سومین قطب گردشگری در کوبا بشمار می‌آید و پس از آن می‌توان از جزیره خوبنتود نام برد که از دیگر مراکز گردشگری کوبا می‌باشد. این جزیره به دلیل زیبایی‌های فراوانی که دارد به یکی از مکان‌های بسیار تماشایی در کوبا تبدیل شده است. گل‌ها، جانوران و میراث باستان‌شناسی، فرهنگی و تاریخی در این جزیره از گنج‌های این سرزمین محسوب می‌شوند.

صنعت توریسم از مهم‌ترین منابع درآمد در اقتصاد کوبا بشمار می‌آید، چرا که این کشور با توجه به زیبایی‌های فراوانی که دارد یکی از مقاصد مهم گردشگری و جهانگردی در جهان محسوب می‌شود و از نظر جذب توریست به کشور، در حدود 2/5 میلیون نفر از سراسر جهان، هشتمین کشور در منطقه آمریکای لاتین بشمار می‌آید. همه ساله تعداد بسیاری جهانگرد از کوبا دیدن می‌کنند که هر ساله روند آن رو به افزایش است، طبق آمار ارائه شده توسط اداره ملی آمار (Oficina Nacional de Estadísticas (ONE)) کوبا، این افزایش توریست از سال ۹۰ با ۳۴۰ هزار مسافر به ثبت رسیده است و تا سال ۲۰۰۲ به ۱۶۶۸۱۶۲ نفر رسید که البته در سال ۲۰۰۱، کاهشی در تعداد ورود جهانگردان به کوبا به چشم می‌خورد که در آن سال تعداد ۱۷۷۴۵۴۱ نفر از کوبا دیدن کردند، این کاهش به بحران بخش توریسم جهانی مرتبط می‌شود که پس از حادثه ۱۱ سپتامبر در نیویورک و واشنگتن باعث بروز بحران اقتصادی در مقیاس جهانی شد و بر بخش توریسم جهانی نیز تاثیرگذار شد. طبق آخرین آمار به ثبت رسیده در اداره ملی آمار درصنعت توریسم و گردشگری در کوبا در سال ۲۰۱۱ چیزی حدود 12/8% نسبت به سال ۲۰۱۰ رشد داشته است، در سال ۲۰۱۱ حدود ۲/۵۰۳/۲ میلیون دلار درآمد حاصل از صنعت گردشگری در کوبا حاصل شد که این رقم در سال ۲۰۱۰ چیزی حدود 2/218/4 میلیون دلار بوده است؛ در واقع ۲۸۴ میلیون نسبت به سال گذشته رشد داشته است، البته لازم به ذکر است که پس از این سال‌ها و از سال ۲۰۰۰ به بعد این روند صعودی ادامه پیداکرد و این رقم در سال ۲۰۱۲ به ۳ میلیون توریست هم تخمین زده می‌شود. این روند صعودی نشان می‌دهد که صنعت توریسم در اقتصاد کوبا بسیار تاثیرگذار است.

از سال ۱۹۹۶ کوبا جزو پنج کشور منطقه کارائیب محسوب می‌شد که بیش از یک میلیون بازدیدکننده خارجی داشتند، اولین کشور مبدا که بیشتر توریست‌ها از این کشور به کوبا می‌آیند، کانادا می‌باشد که در سال ۲۰۱۱ بیش از ۱ میلیون توریست کانادایی از کوبا دیدن کرده‌اند. بعد از این کشور به ترتیب انگلیس، ایتالیا، اسپانیا و آلمان از کشورهای مبدا بشمار می‌آیند که بیشترین تعداد توریست را به کوبا می‌فرستند و حدود 65/75% از کل بازدیدکنندگان خارجی از این کشور را شامل می‌شوند. از طرف دیگر، مقصد کوبایی‌ها نیز برای بازدید بیشتر ایالات‌متحده آمریکا می‌باشد که البته این امر به اقامت بسیاری از خانواده‌های کوبایی در این کشور می‌باشد که باعث می‌شود هر ساله کوبایی‌های بسیاری برای دیدار با خانواده‌های خود به آمریکای شمالی سفر نمایند. پس از این کشور می‌توان از مکزیک، اسپانیا و استرالیا نام برد که از دیگر کشورهایی هستند که مقصد بسیاری دیگر از کوبایی‌ها می‌باشد.

جاذبه‌های طبیعی و تاریخی هاوانا

با گذری بر شهرهای مختلف کوبا آثار مختلف و متنوعی دیده می‌شود که حدود ۵۰۰ سال از عمرشان می‌گذرد. در شهرهای هاوانا و سانتیاگو آثار باستانی قابل توجهی به چشم می‌خورد. البته شهرهایی چون بارادرو و سی‌ین فوئگوس یا سانتی اسپیریتوس نیز دارای آثار باستانی تاریخی می‌باشند.

هاوانا شهری است که معماری آثار باستانی آن بیانگر قرن‌ها استعمار اسپانیا می‌باشد، در شهر هاوانا، بخشی با نام هاوانای قدیما وجود دارد که مجموعه‌ای از ساختمان‌ها و آثار باستانی تاریخی هاوانا در این قسمت واقع شده‌اند، با توجه به حضور استعمارگرایانه اسپانیایی‌ها، انگلیسی‌ها، فرانسوی‌ها و آمریکایی‌ها در کوبا، در معماری شهر هاوانا، به‌خصوص بخش قدیمی هاوانا، می‌توان ترکیبی از معماری این مهاجمین را دید. یونسکو در سال ۱۹۸۲، هاوانای قدیم را به‌عنوان میراث جهانی اعلام نمود. در حال حاضر نیز هاوانای قدیم (Habana Vieja) یکی از مناطقی است که روزانه شاهد حضور گردشگران بی‌شماری می‌باشد. در این منطقه کلیساها، قلعه‌ها، موزه‌ها و رستوران‌های کوچک و بزرگی دیده می‌شوند. آثار تاریخی زیر از جمله آثار باستانی هستند که در بخش قدیمی شهر هاوانا واقع شده‌اند:

Castillo de la Real Fuerz

• میدان د لاس آرماس (Plaza de las Armas)
• میدان سان فرانسیسکو (Plaza de San Francisco)
• میدان کریستو (Plaza del Cristo)
• میدان کاتدرال (Plaza de la Catedral)
• قلعه رئال فوئرسا (Castillo de la Real Fuerza)
• قلعه سان سالوادور د لا پونتا (Fortaleza de San Salvador de la Punta)
• قلعه آتارس (Castillo de Atarés)

افزون بر این، از دیگر جاذبه‌های گردشگری منطقه هاوانای قدیم می‌توان رستوران ال فلوریدیتا (El Floridita) و لا بودگیتا دل مدیوا (La Bodeguita del Medio) که توسط نویسنده آمریکایی ارنست همینگوی جاودانه شده‌اند، خیابان ابیسپو (Calle Obispo) ، قصر کاپیتانس خنرالس (Palacio de Capitanes Generales) که امروزه موزه شهر می‌باشد و پاسئو دل پرادو (Paseo del Prado) نام برد.

یکی دیگر از مراکز دیدنی و گردشگری شهر هاوانا ساختمان کاپیتولیو (Capitolio) می‌باشد که در بخش قدیمی هاوانا واقع است. این ساختمان در سال ۱۹۲۹ در هاوانا ساخته شده و مرکز کنگره دولت و یا مرکز اداری جمهوری در کوبا بود، این ساختمان با الهام از کاپیتولیوی رم با معماری نئوکلاسیک و با گنبدی به ارتفاع 91/73 متر ساخته شده است، این مرکز به یکی از مراکز توریستی تبدیل شده که بالاترین بازدیدکننده شهر را به خود دیده است و یکی از مراکز مهم معماری شهر هاوانا بشمار می‌آید، طبق نظر برخی از کارشناسان، کاپیتولیو جزو یکی از شش قصر مهم و برجسته در سطح جهانی محسوب می‌شود و یکی از نمادهای شهر هاوانا می‌باشد.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری شهر هاوانا می‌توان از دژ لاکابانیا (Fortaleza de la Cabaña) و قلعه ترس ری یس دل مورو (Castillo del Moro) که خلیج هاوانا را تحت کنترل خود دارند نام برد که از قدیمی‌ترین دژهای منطقه بشمار می‌آیند. این دژ که در ورودی خلیج هاوانا واقع می‌باشد با دژ سان سالوادور د لا پونتا و قلعه رئال فوئرسا در برابر حملات دشمنان و دزدان دریایی از شهر محافظت می‌کردند. دژ لا کابانیا یکی از بزرگ‌ترین سازه‌های نظامی ساخته شده توسط اسپانیا در قاره آمریکا بشمار می‌آید که منطقه‌ای در حدود ۷۰۰ متر طول و ۲۴۰ متر عرض را پوشش داده است، این دژ در حال حاضر به موزه‌ای تبدیل شده است که اسناد ارنستو چه‌گوارا در آن به نمایش گذاشته شده است. این دژ عظیم از ابتدا با آداب و سنن بسیاری در ارتباط بوده است. در دوره استعمار هر روزه ساعت ۴:۳۰ صبح و ۹ شب گلوله‌ای از توپ‌های مستقر در دژ شلیک می‌شد که بیانگر باز کردن و بستن دروازه‌های دژ بود. این مراسم امروزه نیز توسط سربازانی که به سبک قرن ۱۸ لباس می‌پوشند در ساعت ۹ شب به اجرا درمی‌آید، این مراسم یکی از جذاب‌ترین مراسمی است که بازدیدکنندگان بسیاری را شبانه پذیرا می‌باشد. در این دژ هرساله نمایشگاه بین‌المللی کتاب هاوانا نیز برگزار می‌گردد.

مجسمه مسیح نیز که در حاشیه شرقی خلیج قرار دارد یکی دیگر از جاذبه‌های دیدنی این کشور محسوب می‌شود. این مجسمه از جنس مرمر می‌باشد و طول آن حدود ۲۰ متر و وزن آن ۳۲۰ تن می‌باشد و روی پایه‌ای سه متری قرار دارد، این مجسمه در سال ۱۹۵۸ در روستای کازابلانکا در منطقه رگلا قرار داده شد ولی فقط ۱۵ روز بعد از رونمایی آن در ژانویه ۱۹۵۹، فیدل کاسترو وارد هاوانا شد و از آن زمان به بعد، این مجسمه فقط در سه نوبت در سال‌های ۱۹۶۱، ۱۹۶۲ و ۱۹۸۶ نورافشانی شد، اما پس از آزادی مذهبی در کوبا، این مجسمه با نورافکن همیشه روشن می‌باشد. در قسمت مدرن شهر نیز، محله‌های ال‌بدادو (El Vedado) و میرامارا (Miramar) جزو مناطق گردشگری به حساب می‌آیند، جایی که مراکز شبانه تفریحی، رستوران، مراکز تجاری، تئاتر و سینما به وفور دیده می‌شود. میدان انقلاب (Plaza de la Revolución) با مجسمه یادبود خوزه مارتی (José Martí) که در همین میدان واقع است یکی دیگر از سمبل‌های شهر هاوانا می‌باشد که روزانه مورد بازدید گردشگران بسیاری قرار می‌گیرد.

در منطقه بدادو، واقع در انتهای خیابان دوازدهم یکی از مهم‌ترین قبرستان‌های این کشور با نام قبرستان کلمب (Cementerio de Colón) دیده می‌شود. در این قبرستان بناهای معماری و مجسمه‌های بسیاری وجود دارد. این قبرستان یکی از بزرگترین قبرستان‌های آمریکا نیز به حساب می‌آید. ورودی این قبرستان ۳۴ متر طول و ۲۱ متر ارتفاع دارد.

از دیگر جاذبه‌های گردشگری شهر هاوانا که از جذابیت خاصی برای گردشگران بشمار می‌آید سواحل شرقی آن است که به‌طور پیوسته و به طول ۲۰ کیلومتر مربع در شرق خلیج هاوانا دیده می‌شود و اهالی هاواناگرمای هوای جزیره را در این سواحل کاهش می‌دهند. یکی از برجسته‌ترین آثار باستانی واقع در هاوانا، دژ عظیمی است به‌نام دژ سان کارلوس د لا کابانی یا (Castillo de San Carlos de la Cabaña) ، واقع در شرق خلیج، دژی است که در زمان خودش یکی از بزرگ‌ترین دژهای بناشده در جزیره بود، ساخت این دژ به دستور کارلوس سوم (Carlos III) ، شاه اسپانیا و از سال ۱۷۶۳، زمانی‌که انگلیسی‌ها، شهر هاوانا را به اسپانیایی‌ها برگردانند آغاز شد. در این دژ عظیم، توپ‌های جنگی بسیاری وجود دارد که در آن زمان در بارسلون ساخته شده بود و اکنون به‌عنوان مظهر حفاظت از ورودی خلیج هاوانا شناخته می‌شود. از دیگر آثار دیدنی و تاریخی شهر هاوانا، قلعه ترس ری یس دل مورو است که با چراغ دریایی خود، سمبل شهر هاوانا می‌باشد. کاتدرال معروف هاوانا، کاپیتولیو، موزه انقلاب (Museo de la Revolucion) ، تئاتر بزرگ هاوانا (Gran Teatro de La Habana) ، قصر کاپیتانس خنرالس، موزه تسلیحات (Museo de las Armas) ، موزه ملی هنرهای زیبا (Museo Nacional de las Bellas Artes) ، خانه آسیا (Casa de Asia) ، ساختمان فوکسا (Edificio Focsa) ، مجسمه جمهوری (Estatua de la República) واقع در داخل ساختمان کاپیتولیو نیز از آثار دیدنی هاوانا می‌باشند. این ساختمان‌ها، میادین و قلعه‌ها همگی در بخش قدیمی شهر هاوانا قرار گرفته‌اند، لازم به ذکر است که ساختمان کاپیتولیو واقع در هاوانای قدیم، به‌عنوان سمبل معماری پایتخت کوبا شناخته می‌شود و تمامی‌گردشگران خارجی بی‌شک از این ساختمان دیدار می‌کنند. در دیگر نقاط هاوانا نیز می‌توان آثار دیدنی دیگری یافت: خیابان ۲۳ و مغازه‌هایش که با بقیه شهرهاوانا متفاوت می‌باشند و مالکن د لا هاوانا (Malecon de La Habana) که هر توریستی حتما از آن‌ها بازدید خواهد کرد. مالکن ۵ کیلومتر طول دارد که از منطقه بدادو و مرکز هاوانا می‌گذرد و به قلعه پونتا می‌رسد. این بخش از هاوانا در شب هنگام، چشم‌اندازی بی‌نظیر دارد.

میدان انقلاب کوبا که در وسط آن برج یادبود خوزه مارتی به همراه مجسمه بزرگی از او قرار دارد، بلندترین نقطه شهر هاوانا می‌باشد. هتل هاوانا لیبرها (Hotel Habana Libre) ، هتل ناسیونال (Hotel Nacional) ، پلکان دانشگاه هاوانا (Escalinata de la Universidad de la Habana) و مجسمه بزرگی به‌نام آلما ماترا (Alma Mater) که بر بالای این پلکان قرار دارد نیز از نقاط دیدنی شهر می‌باشند.

در دیگر شهرهای کوبا نیز جاذبه‌های گردشگری طبیعی و تاریخی بسیاری دیده می‌شود، شهرهایی چون پینار دل ریو، جزیره خوبنتوده (Isla de la Juventud) ، ماتانزاس (Matanzas) و غیره. که البته صحبت از تک‌تک شهرها و جاذبه‌های آن در این مجال نمی‌گنجد. اما یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری طبیعی در کوبا سواحل زیبای بارادروا (Varadero) می‌باشد که در شرق هاوانا و در استان ماتانزاس واقع است، این ساحل حدود ۲۰ کیلومتر طول دارد و آبی آرام‌تر از استخر و ماسه‌هایش به سفیدی شکر می‌باشد. به اعتقاد بسیاری سواحل بارادرو تداعی بخش بهشت است.

موزه‌های کوبا

Museo de la Revolución

در کوبا همانند بسیاری از کشورها، موزه‌های متنوع و جالب توجهی وجود دارد و بازدید از موزه‌ها، تاریخ و فرهنگ آن کشور را به گردشگر داخلی و خارجی معرفی می‌نماید. این‌که چه تعدادی بازدید کننده روزانه، یا ماهانه و یا سالانه از این موزه‌ها بازدید به عمل می‌آورند، به‌طور دقیق مشخص نیست؛ اما می‌توان به خوبی مشاهده نمود که تمامی گردشگران خارجی که به این کشور سفر می‌کنند، بدون شک از اکثر موزه های کوبا نیز دیدار می‌کنند.

موزه باکاردی (Bacardí): این موزه واقع در سانتیاگو است که ۱۲ فوریه ۱۸۹۹ افتتاح گردید.

موزه انقلاب (Museo de la Revolución): این موزه در هاوانا قرار دارد، کاخ ریاست جمهوری تمامی روسای جمهور کوبا از ماریو گارسیا منوکال (Mario García Menocal) تا فولخنسیو باتیستا (Fulgencio Batista) در این ساختمان بوده است، بعد از پیروزی انقلاب کوبا، این کاخ، موزه انقلاب نامیده شد. در این موزه وسایل نقلیه مختلف و تانک‌هایی که در دوران انقلاب استفاده می‌شد، نگهداری می‌شود و همچنین قایق تفریحی فیدل کاسترو، موشک وسلاح‌ها و موتور هواپیماهای جنگی نیز به نمایش گذاشته شده است.

موزه باستان‌شناسی: در سال ۱۹۸۹ تاسیس شد، در این موزه ظروف و اشیا قدیمی از قبیل ظروف سرامیکی، چینی، سفالی و بلوری و همچنین ظروفی از جنس چوب که در قرن ۱۶ تا ۱۹ استفاده می‌شد، به نمایش گذاشته می‌شود.

موزه سکه (Museo Numismático): این موزه در سال ۱۹۷۵ افتتاح شد، در این موزه مجموعه‌ای بالغ بر بیش از ۱۵۰۰ قطعه سکه قدیمی و عتیقه نگهداری می‌شود که ارزش آن‌ها ۵۰ میلیون دلار تخمین زده شده است، در این موزه اشکال دیگری از پول رایج شامل اوراق قرضه و بلیط‌های بخت‌آزمایی نیز نگهداری می‌شود، علاوه بر این‌ها مجموعه با ارزشی از ۲۰ سکه طلا نیز وجود دارد.

خانه موزه زادگاه خوزه مارتی (Museo Casa Natal de José Martí): این موزه که در واقع خانه خوزه مارتی - قهرمان ملی‌کوبا - بوده در ۲۸ ژانویه ۱۹۲۵ تاسیس شد و قدیمی‌ترین موزه واقع در هاوانا است.

موزه داروسازی تاکچل (Museo Farmacia Taquechel): در هاوانا قرار دارد و در سال ۱۹۹۶ افتتاح شد.

موزه رقص (Museo de la Danza): در این موزه کلکسیون شخصی آلیسیا آلونسو (Alicia Alonso) ، اولین رقاصه کوبایی، و لباس‌های رقص باله ملی کوبا نگهداری می‌شود.در این موزه لباس‌های مختلفی از جمله لباس‌های محلی، لباس‌های مخصوص اجرای تئاتر آثار تاریخی، و همچنین نقاشی‌ها و پوسترهای تزئینی، دست‌نوشت‌ها، عکس، حکاکی و کنده‌کاری‌های اصل و مجسمه به نمایش گذاشته می‌شوند. این موزه از سالن‌های متعددی تشکیل شده است که عبارت‌اند از: سالن آلیسیا آلونسو؛ باله ملی کوبا؛ دوره رومانتیک؛ دانسای مدرن؛ دانسا اسپانیولا.

-موزه ملی سرامیک معاصر کوبا (Museo Nacional de la Cerámica Contemporánea Cubana): این موزه سال ۱۹۹۰ افتتاح شد که دارای ۸ سالن مجزا است. در این مجموعه، اشیاء و ظروف سرامیک که هنرمندانه ساخته شده‌اند، نگهداری می‌شوند.

موزه کتابخانه سرباندو کابررا مورنو (Museo Biblioteca Servando Cabrera Moreno): این موزه در میدان انقلاب هاوانا واقع است که در سال ۲۰۰۷ افتتاح شد، در این موزه، تصاویر و نقاشی‌های سرباندو کابررا مورنو؛ نقاش و متفکر کوبایی؛ به نمایش گذاشته شده است و اسناد شخصی این هنرمند، کاتالوگ‌ها، پوسترها، نشان‌ها، مجلات هنری، عکس‌ها، کارت پستال‌ها و همچنین آثار سایر هنرمندان نیز نگهداری می‌شود. یکی از آثار بسیار مهم مورنو "عشق به خاطر انسانیت" (Pasion por la humanidad) است که در این موزه به نمایش گذاشته شده است.

موزه ورق مارکز د پرادو آمنو (Museo de Naipe Marques de Prado Ameno): این موزه در سال ۲۰۰۱ افتتاح شد، و در آن انواع کارت‌های بازی نگهداری می‌شود. این موزه دارای آرشیوی از ۲۰۰۰ قطعه می‌باشد که این مجموعه در واقع منعکس‌کننده تاریخ، آداب و رسوم، جغرافیا، هنر و حتی خلق و خوی هر ملت است.

موزه مردم‌شناسی مونتانه (Museo Antropologico Montané): این موزه واقع در دانشگاه هاوانا می‌باشد در ۲۹ ژوئن ۲۰۰۳ افتتاح شد. نام این موزه برگرفته از نام لوئیس مونتانه دارده است. در این موزه انواع صدف‌ها و سنگ‌های قیمتی و تزئینی و همچنین سایر اشیایی که نشان‌دهنده فرهنگ نخستین ساکنان جزیره کوبا می‌باشد، به نمایش گذاشته می‌شود. یکی از آثار باستانی با ارزشی که در این موزه نگهداری می‌شود "مجسمه تنباکو" (Ídolo de Tabaco) است که به‌صورت تنه درخت عودالانبیاء (Guayacán) و به شکل انسان حکاکی شده است که به علت ظاهر دوکی شکل آن یادآور یک فرد هاوانایی می‌باشد، همچنین در این موزه مجسمه بایاموا (Ídolo de Bayamo) نگهداری می‌شود.

موزه ملی موسیقی (Museo Nacional de la Musica): این موزه در سال ۱۹۷۱ افتتاح شد. در این مجموعه طبل و دهل‌های آفریقایی و سایر آلات موسیقی سرتاسر دنیا نگهداری می‌شود، که نشان‌دهنده ایجاد سون و دانسون کوبایی و همچنین سایر سبک‌های موسیقی قرن ۱۶ تا ۲۱ می‌باشد.

موزه ناپلئون (Museo Napoleónico): این موزه در سال ۱۹۶۱ افتتاح شد و دارای چهار طبقه می‌باشد. این موزه، مجموعه متنوعی از اشیاء متعلق به امپراطوری فرانسه - ناپلئون بناپارت - است که در هاوانا واقع می‌باشد. از بین ۷۴۰۰ اثری که در این موزه نگهداری می‌شود می‌توان موارد زیر را نام برد: نقاشی‌ها، کنده‌کاری‌ها، تندیس‌ها، مبلمان، لباس‌ها، تجهیزات نظامی و جنگی، هنرهای تزئینی، اشیاء تاریخی و مجموعه‌ای از کتاب‌های کمیاب و نفیس که به زبان‌های فرانسه، اسپانیایی و انگلیسی نوشته شده‌اند. جالب‌ترین و با ارزش‌ترین اثر این موزه ماسک صورت ناپلئون بناپارت است که به‌وسیله پزشک خانوادگی‌اش به کوبا آورده شده است.

موزه ارنست همینگوی (Museo Ernest Hemingway): موزه ارنست همینگوی، که به مزرعه بیخیا (Finca Vigía) شناخته شده است، به مدت دو دهه، بین سال‌های ۱۹۴۰ تا ۱۹۶۱، مامن و ماوای نویسنده آمریکایی، ارنست همینگوی، بوده است، این محل یکی از مکان‌های مورد علاقه گردشگران داخلی و خارجی می‌باشد. این خانه در سال ۱۸۸۷ توسط معماری کاتالان با نام میگل پاسکوآلای باگرا (Miguel Pascual Y Baguer) ، در منطقه‌ای که توسط پادگان نگهبانی ارتش اسپانیا اشغال شده بود، ساخته شده است، خانه ارنست همینگوی - نویسنده و برنده جایزه نوبل - در سال ۱۹۶۲ به موزه تبدیل شده است، او بیشترین آثار خود را در این خانه نوشته است، خانه او هنوز همان‌طور با تمام کتاب‌هایی که در کتابخانه‌ها قرار داشته یا با تمام پوسترهایی که روی درها و دیوارها نصب بوده حفظ شده است، حتی بیرون از خانه علاوه بر استخری که «همینگوی» داخلش شنا می‌کرده، یک برج و قبرهای چهار سگ «همینگوی» هم دیده می‌شود، داخل خانه هم بطری‌های شراب همان‌طور قرار گرفته است.

موزه هنرهای زیبا (Museo Nacional de Bellas Artes (MNBA)): این موزه (واقع در هاوانا)، در سال ۱۹۱۳ تاسیس شد، در این موزه مجموعه‌ای از هنرهای کوبایی دوره استعمار تا زمان معاصر به نمایش عموم گذاشته می‌شود. در حال حاضر در این مجموعه دو ساختمان با عظمت وجود دارد که عبارت‌اند از:

- کاخ هنرهای زیبا (Palacio de Bellas Artes): در این ساختمان هنرهای کوبایی به نمایش گذاشته می‌شود.

- کاخ مرکز آستوریایی (Palacio del Centro Asturiano): این ساختمان‌که اختصاص به هنرهای جهان دارد در سال ۱۹۲۷ به‌وسیله مانوئل بوستوس (Manuel Bustos) ساخته شد و در آن هنرهای باستانی، نقاشی‌ها و مجسمه‌های اروپایی به نمایش گذاشته می‌شود.

موزه هنرهای زینتی (Museo de Artes Decorativas): این موزه در هاوانا قرار دارد و سال ۱۹۲۷ ساخته شد.

موزه ملی تاریخ طبیعی (Museo Nacional de Historia Natural): در این موزه که سال ۱۹۶۴ افتتاح شد به تکامل زمین و بشر، پرندگان، پستانداران، خزندگان، و دیگر جانداران روی زمین پرداخته می‌شود. همچنین طبیعت و جغرافیای کوبا نیز در کارگاه‌های آموزشی و به‌صورت ویدیویی نمایش داده می‌شود.

موزه تمبر کوبا (Museo Postal de Cuba): این موزه سال ۱۹۶۵ افتتاح شد و در طبقه پایین وزارت اطلاعات و ارتباطات قرار دارد، در این موزه تمبرهای اهدایی و دریافتی از اتحادیه جهانی پست به نمایش گذاشته می‌شود.

موزه فکاهیا (Museo del Humor): سال ۱۹۷۹ افتتاح شد، این موزه دارای مجموعه‌هایی است که به موضوعات مختلفی از جمله شوخی‌های سیاسی، کاریکاتورهای شخصی و داستان‌های کوتاه و سرگرم‌کننده می‌پردازد. آرشیوی با بیش از ده هزار اثر از ۴۰ کشور دارد.

موزه شکلات (Museo del Chocolate): این موزه در هاوانا قرار دارد که در سال ۲۰۰۳ افتتاح شد و در آن به تاریخچه، کشت، تولید و تجارت کاکائو پرداخته می‌شود.

موزه هوایی (Museo del Aire): موزه هواپیمایی ملی است که در سال ۱۹۸۶ افتتاح شد. این موزه نیز در شهر هاوانا واقع می‌باشد، در این موزه هواپیما و هلیکوپتر به نمایش گذاشته می‌شود و طی آن تاریخچه نیروی هوایی کوبا ارائه می‌شود.

بنای یادبود هشت دانشجوی پزشکی (Monumento a los ocho estudiantes de medicina): بنای یادبود برای هشت دانشجوی پزشکی که در سال ۱۸۷۱ در هاوانا بی‌رحمانه تیرباران شدند در سال ۱۸۹۰ برای گرامیداشت این هشت تن ساخته شد و در قبرستان کریستف کلمب واقع شده است. این هشت تن دانشجوی رشته پزشکی به‌دست ارتش استعماری اسپانیا کشته شدند.

موزه هنر دوره استعمارا (Museo de Arte Colonial): این موزه که در هاوانا واقع شده است در سال ۱۹۶۹ افتتاح شد. این موزه به دو منظور ساخته شد:

1. برای حفظ بناهای تاریخی -معماری
2. به‌عنوان منبع اطلاعات جدید درباره فرهنگ ملی

این موزه دارای یک سالن موقتی و سه سالن دائمی می‌باشد. در یکی از مجموعه‌های مهم آن سرویس‌های غذاخوری خانواده‌های کوبایی نگهداری می‌شود که مربوط به قرن ۱۸ و ۱۹ است. استفاده از این ظروف بخشی از سنت خانواده‌های کوبایی در طول دوران استعماری بود و در ضمن از ویژگی‌های بارز کشورهای اشرافی نیز بوده است.

ماکت مرکز تاریخی هاوانا (Maqueta del Centro Historico de la Habana): این ماکت یکی از مدل‌های بسیار مهم کوبا است که شهر هاوانا را در ابعاد کوچک به معرض نمایش می‌گذارد و از نظر فرهنگی، برای همه ملت کوبا و به‌ویژه برای ساکنان هاوانا مکانی قابل توجه، آموزشی و تفریحی می باشد. خالق این اثر ارلاندو مارتورل (Orlando Martorell) است که ۱۶ نوامبر سال ۱۹۹۹ به‌وسیله تاریخ‌نویس ائوسبیو لئال (Eusebio Leal) افتتاح شد، و دارای ۱۲پنل می‌باشد که فضای ۴۸ مترمربعی را پوشش می‌دهد.

پذیرش کنوانسیون‌های فرهنگی مربوط به میراث فرهنگی و طبیعی و حقوق بشر

WIPO

کوبا در برنامه‌های مختلف بین‌المللی در زمینه‌های فرهنگی مشارکت دارد مانند: انجمن وزیران کشورهای آمریکای لاتین و کارائیب؛ شبکه نظام اطلاعات فرهنگی آمریکای لاتین و کارائیب و شبکه بین‌المللی سیاست‌های فرهنگی، همچنین کوبا عضو سازمان دولت‌های آمریکای لاتین، سازمان آموزش، علم و فرهنگ (یونسکو) و همچنین سازمان جهانی مالکیت فکری (WIPO) است.

کوبا در ۲۴ مارس ۱۹۸۱ با ۹ اثر ثبت شده به عضویت کنوانسیون محافظت از میراث جهانی فرهنگی و طبیعی درآمد. کوبا از۱۹۸۰ عضو کنوانسیون رفع تبعیض علیه زنان، از ۱۹۹۰ عضو کنوانسیون حمایت از حقوق کودکان است و از سال ۲۰۰۷ عضویت کنوانسیون حمایت از افراد ناتوان را دارد.

محوطه‌های میراث جهانی

در اینجا فهرستی از محوطه های ثبت شده در میراث جهانی یونسکو در کشور کوبا آمده است؛ تعدادی از آن‌ها از میراث فرهنگی و تعداد دیگر از میراث جهانی هستند.

قلعه سن سالوادور د لا پونتا: این قلعه یکی از سه قلعه اصلی شهر هاوانا است که از نوع میراث فرهنگی می‌باشد.

قلعه رئال فوئرسا هاوانا: یک قلعه نظامی می‌باشد که در شهر هاوانا قراردارد و جزو میراث فرهنگی محسوب می‌شود.

قلعه لس ترس ری یس دل مورو: این قلعه در شهر هاوانا واقع شده و از نوع میراث فرهنگی می‌باشد.

کلیسای جامع هاوانا: این کلیسا در مرکز هاوانا و در بافت قدیمی این شهر واقع شده است، این کلیسای کاتولیک جزو میراث فرهنگی کوبا می‌باشد و از سال ۱۹۸۲ جزو میراث جهانی یونسکو نیز قرارگرفت.

مرکز تاریخی شهر "سی‌ین فوئگوس": این مرکز تاریخی در شهر سی‌ین فوئگوس در کوبا قراردارد و یکی دیگر از مواردی است که جزء میراث فرهنگی در نظر گرفته شده است و از طرف دیگر، از سال ۲۰۰۵ جزو میراث جهانی یونسکو قرارگرفته است.

قلعه "سن کارلوس": یکی دیگر از قلعه‌های نظامی کوبا است که در شهر هاوانا قرار دارد و از نوع میراث فرهنگی می‌باشد. این قلعه در حال حاضر تبدیل به موزه‌ای برای حفظ اسناد و مدارک چه‌گوارا شده است.

پارک ملی الخاندرو د اومبولت (Parque nacional Alejandro de Homboldt): این پارک ملی در استان‌های اولگین و گوآنتانامو قرار دارد، نام این پارک از دانشمند آلمانی الکساندر ون اومبولت گرفته شده که در سال ۱۸۰۰ و ۱۸۰۱ از کوبا دیدن کرد. این پارک تحت حفاظت سازمان محیط زیست و وزارت علم و فناوری قراردارد و از نوع میراث طبیعی می‌باشد که از سال ۲۰۰۱ نیز جزو میراث جهانی یونسکو قرار گرفته است.

پارک ملی دس امبارکوا (Parque Nacional de Desembarque) در شهر گرانما واقع است و نام این پارک از نام قایقی گرفته شده که فیدل کاسترو، چه‌گوارا و رائول کاسترو و ۷۹ تن از همراهان‌شان با آن از مکزیک به کوبا آمدند و درساحل شرقی کوبا پیاده شدند. این گروه جنبش ۲۶ جولای را شکل دادند و مبارزات چریکی خود را آغاز کردند که به انقلاب کوبا ختم شد. این قایق از یک شرکت آمریکایی خریداری شده بود و نام گرانما، نام اختصاری از کلمه انگلیسی گراندمادر (Grandmother) می‌باشد. این پارک نیز جزو میراث فرهنگی کوبا ثبت شده است.

قلعه سن پدرو د لا روکا (Castillo de San Pedro de la Roca) در شهر سانتیاگوی کوبا قرار دارد و از نوع میراث فرهنگی می‌باشد. از سال ۱۹۹۸ جزو میراث جهانی یونسکو قرارگرفت.

شهر ترینیداد (Trinidad): این شهر در منطقه مرکزی کوبا، در جنوب استان سانتی اسپیریتوس قرار دارد، این شهر هم که از سال ۱۹۹۸ جزو میراث جهانی یونسکو می‌باشد، شکل تاریخی خود را حفظ کرده است، در این شهر ماشین دیده نمی‌شود و ارابه‌های کهنه در آن رفت‌وآمد می‌کنند، کوچه‌ها سنگ فرش هستند و خانه‌ها شکل قدیمی دارند و پنجره‌هایشان بزرگ و رو به خیابان است.

دره دلوس این خنیوس (Valle de los Ingenios): این دره در استان سانتی اسپیریتوس در مرکز کوبا قرار دارد، این دره به شکل سه گوش می‌باشد که حدود ۲۵۰ کیلومتر مربع را دربر می‌گیرد. این دره با شهر ترینیداد در سال ۱۹۸۸، از طرف یونسکو به‌عنوان میراث جهانی شناخته شده است. دره بی نیالس (Valle de Viñales) در استان پینار دل ریو (Pinar del Rio) ، منطقه غربی کوبا قرار دارد. این دره و بخش اعظم دشتی که آن را دربردارد در سال ۱۹۹۹ به‌عنوان پارک ملی شناخته شد و در دسامبر همان سال توسط یونسکو جزو میراث جهانی در نظرگرفته شد.

هاوانای قدیم: بخش قدیمی هاوانا نیز جزو میراث جهانی محسوب می‌شود اما این شهر از میراثی می‌باشد که در معرض خطر است و بافت قدیمی ساختمان‌های این شهر رو به ویرانی می‌رود.

نیز نگاه کنید

• نظام فرهنگی چین
• نظام فرهنگی روسیه
• نظام فرهنگی کانادا
• نظام فرهنگی تونس
• نظام فرهنگی لبنان
• نظام فرهنگی ژاپن
• نظام فرهنگی مصر
• نظام فرهنگی سنگال

پاورقی

[i]: Leonor Perez Cabrera (Leonor Antonia de la Concepcion Micaela Perez Cabrera . او مادر خوزه مارتی است. (۱۸۲۸-۱۹۰۷)

[ii]: Frank Emilio (Francisco Emilio Flyn Rodrígue. فرانک امیلیو ( 1921 ‑ 2٠٠1 )، پیانیست کوبایی که در سیزده سالگی بینای یاش را از دست داد.

[iv]: Antonio Bachiller y Morales: آنتونیو باچیلر 7 ژوئن 1812 در هاوانا متولد شد. او روزنامه نگار، تاریخ نویس، وکیل کتابدار بود.