جغرافیای انسانی روسیه

هرم جمعیتی روسیه (1403). برگرفته از : https://www.populationpyramid.net/russian-federation/2024/

براساس برآورد مرکز ملی آمار کشور روسیه ،جمعیت این کشور تا اول جولای سال 2024 ، معادل 146,154,800 نفر می ­باشد.این کشور پرجمعیت ترین کشور اروپاست و از نظر جمعیت در رتبه نهم جهان قرار دارد .نرخ رشد جمعیت روسیه منفی است، به‌گونه‌ای که طبق آمار سرویس ایالتی روسیه تعداد تولدها با کاهش 11% روبرو بوده است. رسانه ها کاهش جمعیت روسیه از 148,689,000 در سال 1990 تا 142,737,196 در سال 2008 را بحران جمعیتی نامیده‌اند. میزان مرگ و میر طبیعی از ژانویه 2020 تا مدت مشابه در سال 2024 دوبرابر تولد طبیعی بوده است.با این همه، امید به زندگی در روسیه از حدود 58 سال در آغاز قرن بیست ویکم به 73 سال در سال 2024 افزایش یافته است.

تراکم جمعیتی در روسیه ۸.۵۳ نفر در هر کیلومتر مربع است که به طور ناموزون در این کشور پخش شده‌اند. بخش اروپایی روسیه که تنها ۲۰% مساحت این کشور را شامل شده است، میزبان ۶۹% از کل جمعیت کشور روسیه می‌باشد.بیشترین تراکم جمعیتی در شهر مسکو با ۵۱۴۳ نفر در هر کیلومتر مربع و کمترین با ۰.۷ نفر در هر کیلومتر مربع در منطقه چوکوتکا در شرقی‌ترین مرزهای روسیه قرار دارد. تراکم جمعیت یک ناحیه ی خاص به طور عام بازتابی از ظرفیت کشاورزی زمین است و در عوض سبب استقرار مراکز جمعیتی در مراکز صنعتی و استخراج معدن می شود. بیشتر مردم کشور روسیه در روسیه ی اروپایی یعنی در مثلث حاصلخیز زندگی می کنند، که در طول مرز غربی میان بالتیک و دریای سیاه و باریکه ی شرقی سرتاسر جنوب کوه های اورال در جنوب شرقی سیبری، واقع شده است.

روسیه دارای 1067 شهر اصلی بوده که 11 شهر آن بیش از یک میلیون نفر جمعیت دارد که عمده‌ترین آنها بشرح زیر است:

• مسکو                       8/746/700؛
• سنت پترزبورگ             4/436/700؛
• نیژنی نووگراد               1/441/900؛
• نووسیبرسک                 1/159/000؛
• سامارا                        1/239/000؛
• یکاترینبورگ                 1/143/000؛
• قازان                         1/085/350.

جمعیت روسیه، دارای دو ویژگی مهم است. نخست، رشد جمعیت روسیه منفی با نرخ رشد 37/0درصد می‌باشد که معنی آن کاهش 700 هزار نفر از جمعیت این کشور در سال می‌باشد. نکته دوم، مسن بودن جمعیت روسیه و جمعیت اندک افراد زیر 20 سال در این کشور است.

جدول شماره 1. جمعیت روسیه

ردیف	سال	جمعیت (میلیون نفر)
1	1992	3/148 (واقعی)
2	1998	8/145 (واقعی)
3	2001	5/144(واقعی)
4	2005	142 (واقعی)
5	2010	138 (واقعی)
6	2015	132 (پیش‌بینی)
7	2050	121 (پیش‌بینی)
8	2075	87 (پیش‌بینی)

جمعیت روسیه در سال 2011 برابر با 140 میلیون نفر برآورد شد که به این ترتیب کشور را در جایگاه ششم در جهان از لحاظ جمعیت قرار می‌دهد. بعد از فروپاشی شوروی میزان مهاجرت به روسیه بطور دائمی بیش از میزان مهاجرت از روسیه بوده است ولی رشد جمعیت از سال 1992 تاکنون منفی بوده است. در سال 2000 میزان تولد 7/9 نفر از هزار نفر و میزان مرگ و میر 15 نفر از هزار نفر بوده است. علت اصلی افزایش بیماری‌ها بخاطر بدتر شدن کیفیت زندگی و عدم دسترسی به خدمات درمانی می‌باشد. هر چند میانگین طول عمر مردان اندکی افزایش یافته ولی در سال 2000 هنوز در سطح 59 سال می‌باشد که کمتر از 64 سال طول عمر مردان در سال 1990 می‌باشد. طول عمر زنان در همین مدت از 74 سال به 72 سال رسیده و مرگ و میر کودکان از 4/17 از هزار کودک در سال 1990 به 7/22 مرگز از هزار کودک در سال 2000 رسید.

رشد جمعیت در فدراسیون روسیه از آهنگ منفی برخوردار می‌باشد به نحوی که طی 10 سال گذشته جمعیت این کشور حدود 4 میلیون نفر کاهش یافته است. طبق یک سناریوی بدبینانه جمعیت روسیه تا 50 سال آینده به نصف تعداد فعلی کاهش خواهد یافت. بهترین پیش‌بینی اوضاع جمعیتی حاکی از آن است که در کشور 126 میلیون نفر باقی خواهد ماند. در روسیه مرگ و میر مردان بیشتر از زنان است و ادامه زندگی مردان 13 سال کمتر است. طبق آمار کمیته فوق در حال حاضر 1/60 درصد جمعیت روسیه مستعد به کار هستند ولی تا سال 2050 این تعداد به پائین از 50 درصد جمعیت کشور خواهد رسید. کارشناسان امر در روسیه تنها راه علاج وضعیت جمعیت روسیه را افزایش مهاجرت به روسیه می‌دانند.

روسیه یکی از بزرگترین تنوع‏‌های قومی در جهان را در بر‏می‌گیرد. در این کشور بیش از 100 ملیت و قوم زندگی می‌کنند گرچه روس‌ها بخش اساسی جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند، نسبت جمعیت روس‌ها در جمهوری روسیه در دوران اخیر نسبت به دیگر اقوام ساکن این سرزمین همه ساله در حال کاهش بوده و از 3/83 درصد در 1959 به 5/81 درصد در سال های 1989 کاهش یافته است. در سال 1991 جمعیت غیر روس تنها 18 درصد کل جمعیت را تشکیل می‌داد و تاتارها که بزرگترین اقلیت کشور می‌باشند تنها 3/7 درصد جمعیت آن را در بر می‌گیرند. اوکراینی‌ها (3 درصد جمعیت) و چوواش‌ها (1/2 درصد جمعیت) تنها دو اقلیت دیگر می‌باشند که بیش از یک درصد جمعیت روسیه را تشکیل می‌دهند. دیگر اقلیت‌های بزرگ عبارتند از: بلاروس‌ها، آلمانی‌ها، باشقیرها، یهودی‌ها (که اقلیت قومی روسیه تلقی می‌شوند). 32 اقلیت دارای ساختارهای ملی خود در کشور هستند. هزاران نفر طی سال‌های اخیر مراکز ملی خود را ترک گفته‌اند. برای مثال هر چند منطقه خودمختار بیروبیجان از آغاز برای اسکان جمعیت یهودی شوروی ساخته شده بود ولی هرگز مرکز سکونت یهودی‌ها نبود. مهاجرت یهودیان بعد از فروپاشی شوروی باعث شد جمعیت یهودی از این هم کمتر شود. در زمان اتحاد شوروی در بسیاری از مناطق غیر روس، تعداد روس‌ها نسبت به کل جمعیت افزایش یافته و باعث شده روس‌ها در این مناطق جمعیت بیشتری داشته باشند. در میان غیر روس‌ها که جوامع شهر نشین کمتری را دارا هستند و از طرف نهادهای کشوری پشتیبانی اندکی می‌شوند، تعداد تحصیل کردگانی که می‌خواهند و می‌توانند در جهت منافع ملی خویش تلاش کنند بسیار کم است.

نیز نگاه کنید به

جغرافیایی جمعیتی در چین؛ جغرافیای انسانی سودان؛ جغرافیای انسانی اردن؛ جغرافیای انسانی ژاپن؛ جغرافیای انسانی کانادا؛ جغرافیای انسانی کوبا؛ جغرافیای انسانی لبنان؛ جغرافیای انسانی تونس؛ جغرافیای انسانی مصر؛ جغرافیای انسانی ساحل عاج؛ جغرافیای انسانی مالی؛ جغرافیای انسانی افغانستان؛ جغرافیای انسانی تایلند؛ جغرافیای انسانی آرژانتین؛ جغرافیای انسانی فرانسه؛ جغرافیای انسانی اسپانیا؛ جغرافیای انسانی اوکراین؛ جغرافیای انسانی سوریه؛ جغرافیای انسانی قطر؛ جغرافیای انسانی امارات متحده عربی؛ جغرافیای انسانی اتیوپی؛ جغرافیای انسانی سیرالئون؛ جغرافیایی جمعیتی در چین؛ جغرافیایی انسانی سنگال؛ جغرافیای انسانی زیمبابوه؛ جغرافیای انسانی گرجستان؛ جغرافیای انسانی تاجیکستان؛ جغرافیای انسانی قزاقستان؛ جغرافیای انسانی بنگلادش