جغرافیای انسانی سریلانکا
ساختار هرم جمعیتی
هرم جمعیتی سریلانکا بهعنوان نمایشی از توزیع سنی و جنسیتی جمعیت، روندهای جمعیتی و تغییرات جمعیتشناختی را بهوضوح نمایش میدهد. بررسی هرم جمعیتی این کشور نشاندهنده تغییرات قابلتوجه در طی دهههای اخیر است که به کاهش نرخ زادوولد، افزایش امید به زندگی، و پیرشدن جمعیت منجر شده است. در سال 2024، هرم جمعیتی سریلانکا ویژگیهایی را نشان میدهد که حاکی از انتقال دموگرافیک از یک جامعه جوان به سمت یک جامعه میانسال و حتی سالخورده است.
- توزیع سنی
در سال 2024، سریلانکا با جمعیتی بالغ بر 23.1 میلیون نفر، ساختار سنی مشخصی دارد.[۱] این جمعیت به سه گروه عمده تقسیم میشود:
1. نوزادان و کودکان (۰-۱۴ سال): این گروه حدود 21. ٪ از جمعیت را تشکیل میدهند که حدود 4.9 میلیون نفر است. [۲]کاهش تدریجی نسبت این گروه بهمرورزمان، یکی از نشانههای اصلی کاهش نرخ باروری در این کشور است. در دهه 1940 و 1950، این گروه بخش بزرگتری از هرم جمعیتی را به خود اختصاص داده بود،[۳] اما در طول دهههای بعد، با بهبود وضعیت اقتصادی و افزایش آگاهیهای بهداشتی و آموزشی، نرخ باروری کاهشیافته و به کمتر از نرخ جایگزینی رسیده است.[۴]
2. افراد در سنین کاری (۱۵-۶۴ سال): بزرگترین گروه جمعیتی سریلانکا در سال 2024، افراد بین 15 تا 64 سال هستند که حدود 64. ٪ از جمعیت کشور را شامل میشوند.[۵] این گروه تقریباً 14.8 میلیون نفر از جمعیت کل کشور را تشکیل میدهد. افزایش درصد این گروه در هرم جمعیتی نتیجه کاهش زاد و ولد و همچنین افزایش امید به زندگی در این کشور است. سریلانکا اکنون در میانه یک مرحله بهرهبرداری از «پنجره جمعیتی» قرار دارد که بهدلیل نیروی کار نسبتاً جوان میتواند باعث افزایش تولید اقتصادی و رشد اقتصادی شود.[۶]
3. افراد سالمند (۶۵ سال به بالا): این گروه حدود 14. ٪ از جمعیت را تشکیل میدهد، یعنی حدود 3.2 میلیون نفر. این رقم نسبت به سالهای گذشته بهشدت افزایشیافته است.[۷] با توجه به افزایش امید به زندگی و کاهش نرخ زاد و ولد، روند پیری جمعیت در سریلانکا ادامه دارد و پیشبینی میشود که در دهههای آینده، این درصد بهشدت افزایش یابد.[۸] پیر شدن جمعیت سریلانکا بهویژه در مناطقی که زیرساختهای بهداشتی و مراقبتی بهینه نیستند، میتواند بهعنوان یک چالش بزرگ برای سیستمهای بهداشتی و اقتصادی کشور مطرح شود.[۹]
- توزیع جنسیتی
در سریلانکا، توزیع جنسیتی تا حد زیادی متعادل است. در سال 2024، حدود 48.4٪ از جمعیت را مردان و 51.6٪ را زنان تشکیل میدهند. این نسبت در گروههای سنی مختلف، بهویژه در گروههای بالای 65 سال، به دلیل امید به زندگی بالاتر زنان نسبت به مردان، بهوضوح متفاوت است. [۱۰]
در سال 1946، نسبت جنسیتی سریلانکا نزدیک به 104 مرد به ازای هر 100 زن بود.[۱۱] اما با گذشت زمان و بهبود شاخصهای بهداشتی و امید به زندگی برای زنان، این نسبت بهتدریج تغییر کرده است. در گروه سنی بالای 65 سال، زنان بهطور واضح بیشتری نسبت به مردان دارند. این پدیده بهخصوص در مناطق شهری و مناطقی که امکانات بهداشتی بیشتری وجود دارد، بارزتر است.[۱۲]
- تغییرات تاریخی هرم جمعیتی
از زمان استقلال سریلانکا در سال 1948، ساختار هرم جمعیتی کشور بهطور مستمر تغییر کرده است.[۱۳] در دهههای اولیه پس از استقلال، نرخ زاد و ولد بالا و نرخ مرگومیر پایین، باعث ایجاد یک هرم جمعیتی جوان و گسترده شد. جمعیت سریلانکا در دهههای 1940 و 1950 با نرخ رشد نزدیک به 2.5٪ افزایش مییافت.[۱۴]
در دهههای بعد، تغییرات اقتصادی، افزایش سن ازدواج، و سیاستهای کنترل جمعیت موجب کاهش نرخ باروری شد. این روند تا دهه 1970 و 1980 ادامه داشت و در دهه 2000، سریلانکا به یک نقطه عطف رسید که در آن نرخ باروری به کمتر از نرخ جایگزینی (2.1 فرزند به ازای هر زن) رسید.[۱۵] این امر باعث تغییر شکل هرم جمعیتی شد؛ بهطوریکه پایه هرم (جمعیت جوان) بهتدریج کاهش یافت و جمعیت در سن کار بهمرورزمان افزایش یافت.
- پیامدهای اقتصادی و اجتماعی ساختار هرم جمعیتی
ساختار هرم جمعیتی سریلانکا در سال 2024 دارای پیامدهای مهمی برای اقتصاد و سیاستگذاری اجتماعی کشور است.[۶] کاهش جمعیت جوان و افزایش جمعیت سالمند، بهویژه در مناطق روستایی، باعث ایجاد فشار بر سیستمهای بازنشستگی، خدمات بهداشتی و مراقبتهای طولانیمدت میشود.[۱۶]
بهعنوانمثال، افزایش تعداد افراد سالخورده در سریلانکا نیاز به توسعه سیستمهای تأمین اجتماعی و مراقبتهای بهداشتی خاص برای افراد مسن دارد. این در حالی است که کاهش تعداد افراد جوان که نیروی کار فعلی و آینده کشور را تشکیل میدهند، میتواند منجر به کاهش بهرهوری اقتصادی و کاهش رشد اقتصادی در دهههای آینده شود. [۱۷]
- پیشبینی آینده هرم جمعیتی (2024-2054)
باتوجهبه روندهای کنونی، پیشبینی میشود که جمعیت سریلانکا تا سال 2054 بهتدریج بهسمت پیر شدن بیشتر حرکت کند.[۱۸] انتظار میرود که نسبت جمعیت افراد بالای 65 سال تا سال 2050 به بیش از 25٪ برسد. این امر به این معناست که سریلانکا تا آن زمان با یک چالش جدی در مدیریت سالمندی جمعیت مواجه خواهد بود.[۱۹]
پیشبینیهای آماری نشان میدهند که تا سال 2054، نرخ زاد و ولد در سریلانکا در حدود 1.8 تا 2 فرزند به ازای هر زن ثابت خواهد ماند، درحالیکه نرخ مرگومیر بهتدریج افزایش خواهد یافت. این تغییرات منجر به کاهش رشد جمعیت و حتی احتمال کاهش کلی جمعیت در دهههای آینده خواهد شد.[۲۰]
- تحلیلهای آماری (نرخ ازدواج، طلاق و نرخ باروری)
یکی از عوامل کلیدی که به تغییرات در ساختار هرم جمعیتی سریلانکا کمک کرده است، تغییرات در الگوهای ازدواج و طلاق است. در دهههای اخیر، میانگین سن ازدواج برای زنان به بیش از 30 سال رسیده است، که نشاندهنده تغییرات فرهنگی و اجتماعی در این کشور است. علاوهبراین، نرخ طلاق در سریلانکا بهتدریج افزایش یافته است که میتواند تأثیرات مهمی بر ساختار خانواده و الگوهای زاد و ولد داشته باشد.[۲۱]
نرخ باروری نیز از عوامل مهمی است که ساختار هرم جمعیتی را شکل داده است. در سال 2024، نرخ باروری سریلانکا به حدود 1.93 فرزند بهازای هر زن رسیده است، که نسبت به دهههای گذشته کاهش قابلتوجهی دارد. این کاهش ناشی از افزایش دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی، افزایش آگاهی اجتماعی، و همچنین تغییرات در سیاستهای جمعیتی و اقتصادی کشور است.[۲۲]
جدول شماره 1. شاخص های جمعیت سریلانکا[۲]
شاخص های جمعیت | سال | میزان |
کل جمعیت کشور (2024) | 2024 | ۲۳,۱۰۳,۵۶۵ |
تعداد متولدین ( در هر هزار نفر) | 2024 | 14،391 |
میزان تولد (Unicef) | 2024 | 18 |
نرخ باروری برای هر زن | 2024 | 2.1 |
میزان رشد سالانه جمعیت | 2020-2024 | 0.27% |
سن امید به زندگی مردان (Encarta) | 2024 | 74.4 سال |
سن امید به زندگی زنان (Encarta) | 2024 | 80.7 سال |
متوسط سن جمعیت کشور | 2024 | 33.1 |
میزان مرگ و میر نوزادان در هزار | 2024 | 5 |
میزان مرگ و میر زیر پنج سال (Unicef) | 2024 | 6.2 |
ویژگیهای جمعیتی
ویژگیهای جمعیتی سریلانکا در دهههای گذشته به دلیل تحولات اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی دچار تغییرات عمدهای شده است. تا سال ۲۰۲۴، ساختار جمعیتی کشور بازتابدهنده روندهای گستردهتری در شهرنشینی، مهاجرت، پیرشدن جمعیت و تغییرات در پویایی خانواده است.[۱۶] رشد جمعیت سریلانکا از اوایل دهه ۱۹۴۰ با نوساناتی همراه بوده است. در دهه ۱۹۴۰ و ۱۹۵۰، رشد جمعیت سالانه به حدود ۲.۵٪ رسید و باعث افزایش سریع جمعیت کشور شد.[۱۴] اما از دهه ۱۹۷۰ به اینسو، به دلیل بهبود خدمات بهداشتی، افزایش سطح آموزش و تغییرات فرهنگی مانند افزایش سن ازدواج، نرخ رشد جمعیت بهتدریج کاهش یافت. بر اساس آخرین آمار سال ۲۰۲۴، رشد جمعیت سریلانکا به حدود ۰.۶۱٪ کاهشیافته است.[۱]
یکی از مهمترین عوامل کاهش رشد جمعیت، کاهش نرخ باروری بوده است.[۲۳] نرخ باروری که در دهه ۱۹۶۰ به حدود ۵ فرزند بهازای هر زن میرسید، در سال ۲۰۲۴ به حدود ۱.۹۳ کاهشیافته است[۴]. این کاهش عمدتاً به دلیل تغییر در نقش اجتماعی زنان، افزایش سطح آموزش و کاهش تمایل به فرزندآوری در سنین پایین بوده است.
- ترکیب قومی
سریلانکا از لحاظ قومی یک کشور چند قومیتی است که این ترکیب از گذشتههای دور تأثیرات مهمی بر سیاستها، فرهنگ و ساختار اجتماعی کشور داشته است. سه گروه قومی عمده سریلانکا شامل سینهالیها، تامیلیها و مسلمانان (عمدتاً از تبار مور) هستند.[۲۴] طبق آمار سال ۲۰۲۴، حدود ۷۴.۹٪ جمعیت را سینهالیها، ۱۵.۲٪ را تامیلیها و ۹.۳٪ را مسلمانان تشکیل میدهند. [۲۵] [۲۶]
سینهالیها بیشتر در مناطق جنوبی و مرکزی کشور متمرکزند، درحالیکه تامیلیها عمدتاً در مناطق شمالی و شرقی کشور ساکن هستند.[۲۷] همچنین، جمعیت مسلمان سریلانکا بهویژه در مناطق غربی و بخشهایی از شرق حضور قابلتوجهی دارند.[۲۸] جمعیت اقلیتهای قومی کوچکتر نیز شامل مالاییها، بورگرها و وداها است که تأثیرات خود را بر تاریخ و فرهنگ کشور گذاشتهاند.[۲۹]
- مهاجرت و پراکندگی جمعیت
مهاجرت داخلی و خارجی یکی دیگر از ویژگیهای برجسته جمعیتشناسی سریلانکا است.[۳۰] روندهای مهاجرتی داخلی معمولاً به سمت شهرهای بزرگ و مراکز صنعتی هدایت میشود، بهویژه به سمت کلانشهر کلمبو و مناطق حاشیهای آن. [۳۱]این مهاجرتها ناشی از جستجوی فرصتهای شغلی و شرایط زندگی بهتر است و موجب افزایش نرخ شهرنشینی شده است.[۳۲]
مهاجرتهای خارجی نیز بهویژه در دهههای اخیر افزایشیافته است. بسیاری از شهروندان سریلانکایی بهخصوص از طبقات کاری به کشورهای خاورمیانه مهاجرت میکنند.[۳۳] این مهاجرتهای کاری بخش مهمی از درآمدهای ارزی کشور را تشکیل میدهد. طبق آمار سال ۲۰۲۴، حدود ۱.۷ میلیون سریلانکایی در خارج از کشور زندگی میکنند که بیشتر آنها در کشورهای حوزه خلیجفارس مشغول به کار هستند.[۳۴]
- نرخ باروری و ازدواج
تغییرات فرهنگی و اقتصادی تأثیرات عمدهای بر الگوهای ازدواج و باروری در سریلانکا داشته است.[۳۵] همانطور که اشاره شد، نرخ باروری از دهه ۱۹۶۰ به طور پیوسته کاهشیافته و در سال ۲۰۲۴ به ۱.۹۳ فرزند بهازای هر زن رسیده است. [۳۶]این کاهش بهویژه در مناطق شهری محسوستر است که دسترسی به خدمات بهداشتی و برنامههای تنظیم خانواده بیشتر است.[۳۷]
سن ازدواج نیز به طور قابلتوجهی افزایشیافته است. درحالیکه درگذشته بسیاری از زنان سریلانکایی در سنین نوجوانی ازدواج میکردند، در سال ۲۰۲۴ میانگین سن ازدواج به بالای ۳۰ سال رسیده است. این روند نهتنها نرخ باروری را کاهش داده، بلکه تأثیرات عمدهای بر سایر جنبههای اجتماعی از جمله مشارکت زنان در نیروی کار داشته است.[۲۳]
- شاخصهای بهداشتی
یکی از ویژگیهای مهم جمعیتشناسی سریلانکا بهبود چشمگیر شاخصهای بهداشتی است. نرخ مرگومیر که در دهه ۱۹۷۰ حدود ۸ نفر در هر ۱۰۰۰ نفر بود، در سال ۲۰۲۴ به حدود ۵.۱ کاهشیافته است. [۱۴]همچنین نرخ مرگومیر نوزادان از ۴۵ در هر ۱۰۰۰ تولد زنده در سال ۱۹۷۰ به حدود ۹ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد در سال ۲۰۲۴ کاهشیافته است.[۱]
امید به زندگی نیز به طور پیوسته افزایشیافته است. بر اساس آمار سال ۲۰۲۴، امید به زندگی برای مردان به ۷۴.۴ سال و برای زنان به ۸۰.۷ سال رسیده است.[۱۰] این افزایش امید به زندگی همراه با کاهش نرخ باروری باعث شده است که جمعیت سریلانکا به سمت پیرشدن حرکت کند.
- پیشبینیهای آینده جمعیت
بر اساس پیشبینیهای جمعیتی، انتظار میرود که روند پیرشدن جمعیت سریلانکا در دهههای آینده ادامه یابد. کاهش نرخ باروری و افزایش امید به زندگی باعث شده است که نسبت سالمندان در جمعیت به طور پیوسته افزایش یابد. برآوردها نشان میدهد که تا سال ۲۰۳۵، حدود ۲۰٪ از جمعیت سریلانکا را افراد بالای ۶۵ سال تشکیل خواهند داد.[۷]
از طرف دیگر، انتظار میرود که رشد جمعیت کشور همچنان در سطح پایینی باقی بماند و در حدود ۰.۵٪ تا ۰.۶٪ در دهههای آینده نوسان کند. این روند میتواند چالشهایی را در زمینههای اقتصادی و اجتماعی بهویژه دررابطهبا سیستمهای بازنشستگی و مراقبتهای بهداشتی ایجاد کند.[۳۸]
رشد جمعیت
رشد جمعیت سریلانکا در دههی گذشته (۲۰۱۴ تا ۲۰۲۴) 0.25% درصد بوده است.[۳۳] این میزان نسبت به دهههای گذشته کاهشیافته و مطابق با روند کاهشی رشد جمعیت در سالهای قبل است. بهعنوانمثال، رشد جمعیت بین سالهای ۱۹۹۰ تا ۲۰۰۰ حدود ۱۳ درصد بود. از سال ۱۹۴۶ تا ۱۹۶۰، رشد جمعیت سریلانکا حدود ۲.۵ درصد بوده است.[۱۴] اما با گذر زمان و تغییرات اجتماعی و فرهنگی، از جمله افزایش سن ازدواج و تغییر در الگوهای خانوادگی، رشد جمعیت بهمرور کاهش یافت. در سال ۲۰۲۴، نرخ رشد جمعیت همچنان در حدود ۰.۸ درصد است.[۳۹]
- عوامل تأثیر گذار بر جمعیت
یکی از عوامل کلیدی کاهش رشد جمعیت در سریلانکا، افزایش سن ازدواج است. درحالیکه در سال ۱۹۴۶، سن ازدواج در حدود ۱۵ سال بود، امروزه میانگین سن ازدواج به بالای ۳۰ سال رسیده است. این تغییرات نشاندهندهی تغییرات عمیق فرهنگی و اجتماعی در کشور است.[۲۱]
- نرخ مرگومیر
نرخ مرگومیر در سریلانکا طی دهههای گذشته بهبود چشمگیری داشته است. در دههی ۱۹۷۰، این نرخ ۸ نفر در هر ۱۰۰۰ نفر بود که تا سال ۱۹۸۹ به ۵.۵ نفر کاهش یافت. در سال ۲۰۲۴، این نرخ به ۴.۵ نفر در هر ۱۰۰۰ نفر رسیده است.نرخ مرگومیر نوزادان نیز به طور مداوم کاهشیافته است.[۲۲] در سال ۱۹۷۱، این نرخ ۴۵ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد بود، اما در سال ۲۰۰۹ به ۱۳ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد رسید. در سال ۲۰۲۴، این نرخ به ۹ نفر در هر ۱۰۰۰ تولد کاهشیافته است که نشاندهندهی بهبود کلی در خدمات بهداشتی و رفاهی است هر یک هزار نفر بوده است[۴۰].
پراکندگی جمعیت
پراکندگی جمعیت در این کشور به طور عمده تحتتأثیر الگوهای تاریخی، مهاجرتهای نژادی و توسعه اقتصادی قرار دارد. [۴۱]الگوی توزیع جمعیت باتوجهبه گروههای قومی و مذهبی در مناطق مختلف کشور نمایانگر تأثیرات عمیق تاریخی و جغرافیایی است. از لحاظ اقتصادی، تمرکز جمعیت در مناطق شهری و مناطق حاصلخیز کشاورزی، بهویژه در نواحی مرکزی و جنوبی، بیش از مناطق خشک شمال و شرق کشور دیده میشود.[۴۲] بر اساس آمارهای ۲۰۲۴، جمعیت کل این کشور حدود 23 میلیون نفر است که بهصورت نابرابر میان گروههای قومی و مذهبی توزیع شده است.[۴۳]
- توزیع جغرافیایی جمعیت و ترکیب نژادی
۱. سینهالیها (Sinhalese)
- جمعیت: ۱۵.۵ میلیون نفر (۷۰.۲٪ از کل جمعیت)[۲۷]
- توزیع جغرافیایی: سینهالیها بهعنوان بزرگترین گروه قومی کشور، بیشتر در مناطق مرکزی و جنوبی سکونت دارند. استانهای ساباراگامووا، جنوب و مرکز، هسته اصلی جمعیتی آنها هستند. شهرهای کندی و گاله نمونههای بارز این تمرکز هستند. در نواحی غربی و جنوبی، شهرهای کلمبو و دهیوالا نیز اقلیتی قابلتوجه از سینهالیها دارند که نشاندهنده نقش مهم آنها در زندگی شهری است.
- مذهب و زبان: مذهب غالب در این گروه بودیسم تراوادا است، و زبان رسمی آنها سینهالی است. این گروه، هویت فرهنگی و تاریخی خود را به سلطنتهای باستانی سریلانکا و همچنین تأثیرات فرهنگی بودیسم نسبت میدهد.[۴۴]
۲. تامیلها (Tamils)
- جمعیت: ۲.۵ میلیون نفر (۱۱.۲٪ از جمعیت کل)
- تامیلهای سریلانکایی: ۱.۹ میلیون نفر
- تامیلهای هندی: ۶۰۰ هزار نفر
- توزیع جغرافیایی: تامیلهای سریلانکایی عمدتاً در مناطق شمالی و شرقی سکونت دارند. شبهجزیره جفنا و بخشهای باتیکولا (Batticaloa) از مهمترین مراکز جمعیتی این گروه به شمار میآیند. این تمرکز نشانگر حضور تاریخی پادشاهیهای تامیل در شمال کشور است. [۴۵]
تامیلهای هندی که بیشتر در قرن نوزدهم برای کار در مزارع چای به این کشور مهاجرت کردهاند، در مناطق کوهستانی مرکزی مانند نورالیا (Nuwara Eliya) و ارتفاعات کندی پراکنده هستند.[۲۴]
- مذهب و زبان: تامیلهای سریلانکایی عمدتاً هندو هستند و به زبان تامیل صحبت میکنند که یکی از دو زبان رسمی کشور است. گروههای تامیلهای هندی نیز بیشتر به زبان تامیل صحبت میکنند و در برخی مناطق، به مذهب مسیحیت گرایش دارند.
۳. مسلمانان مور (Moors)
- جمعیت: حدود ۲.۱۵ میلیون نفر (۹.۷٪ از کل جمعیت)[۴۶]
- توزیع جغرافیایی: مسلمانان بیشتر در سواحل شرقی و شمال غربی متمرکز هستند. در بخشهای منار (Mannar) و امپاری (Ampara)، مسلمانان به ترتیب ۴۵٪ و بیشترین اقلیت قومی را تشکیل میدهند. آنها همچنین در نواحی تجاری و شهری مانند کلمبو پراکندهاند.[۴۷]
- مذهب و زبان: مسلمانان مور عمدتاً سنیمذهب هستند و به زبان تامیل صحبت میکنند که با برخی واژههای عربی آمیخته است.
۴. بورگرها (Burghers)
- جمعیت: حدود ۴۴ هزار نفر (۰.۲٪ از جمعیت)[۴۸]
- توزیع جغرافیایی: این گروه که از نسل پرتغالیها و هلندیهای مستعمرهنشین قرون گذشته هستند، بیشتر در مناطق شهری مانند کلمبو و گاله زندگی میکنند. [۴۹]
- مذهب و زبان: بورگرها به زبان انگلیسی صحبت میکنند و از لحاظ مذهبی بیشتر پیروان کلیسای کاتولیک و پروتستان هستند.
۵. مالاییها (Malays)
- جمعیت: حدود ۶۲ هزار نفر (۰.۳٪ از جمعیت)[۵۰]
- توزیع جغرافیایی: مالاییها بیشتر در مناطق شهری و بهویژه در کلمبو و غرب کشور زندگی میکنند. آنها از نسل مهاجرانی هستند که در دوره استعمار هلندی و بریتانیایی به این جزیره آورده شدند.
- مذهب و زبان: مالاییها به زبان مالایی صحبت میکنند و بیشتر مسلمان سنی هستند.[۵۱]
۶. وادها (Veddas)
- جمعیت: کمتر از ۱٪ جمعیت (چند هزار نفر)[۵۲]
- توزیع جغرافیایی: این گروه بومی که قدیمیترین ساکنان جزیره محسوب میشوند، در نواحی جنگلی و کوهستانی شرقی زندگی میکنند.[۵۲]
- مذهب و زبان: وادها بیشتر به شیوههای سنتی شکار و گردآوری غذا زندگی میکنند و به زبان وادایی که در حال انقراض است، صحبت میکنند.
- توزیع جمعیت بر اساس مناطق جغرافیایی
۱. شبهجزیره جفنا
این منطقه خشک که در شمال کشور قرار دارد، عمدتاً مسکونی توسط تامیلهای سریلانکایی است و مرکز تاریخی پادشاهیهای تامیل بوده است. بیش از ۹۵٪ جمعیت این منطقه را تامیلها تشکیل میدهند.[۵۳]
۲. مناطق مرکزی و کوهستانی
نواحی کوهستانی مرکزی مانند کندی و نورالیا محل تمرکز تامیلهای هندی است که در مزارع چای مشغول به کار هستند. این مناطق همچنین جایگاه تاریخی حکومتهای سینهالی بوده و جمعیت زیادی از این قوم در آنجا سکونت دارند.[۵۴]
۳. سواحل شرقی
سواحل شرقی جزیره از نواحی چند قومیتی بوده و محل سکونت مسلمانان، تامیلها و سینهالیها است. شهرهایی مانند باتیکولا و ترینکومالی (Trincomalee) از مناطق مهم مسلمانان و تامیلها در این نواحی هستند.[۵۵]
۴. سواحل جنوبی و غربی
نواحی ساحلی جنوب و غرب، از جمله مناطق پرجمعیت و اقتصادی کشور هستند. شهرهایی مانند کلمبو، گاله، و دهیوالا مراکز عمده جمعیتی سینهالیها هستند و اقلیتی از تامیلها و مسلمانان نیز در این مناطق سکونت دارند.[۵۶]
۵. مناطق شمال غربی
مناطق ساحلی شمال غرب مانند منار، عمدتاً محل سکونت مسلمانان و تامیلها است. این مناطق در تاریخ معاصر بیشتر بهعنوان نواحی مهاجرپذیر از شمال هند و جنوب هند شناخته شدهاند.[۵۷]
الگوهای پراکندگی جمعیت در ۲۰۲۴ نشاندهنده تداوم الگوهای تاریخی و فرهنگی این کشور است. هر گروه نژادی و مذهبی در مناطق خاص جغرافیایی با توزیع مشخصی متمرکز شدهاند که این مسئله تأثیرات عمیقی بر ساختارهای اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی این سرزمین دارد.
در سال ۲۰۲۴، سریلانکا همچنان کشوری با اکثریت جمعیت روستایی است، هرچند که روند شهرنشینی به طور پیوستهای در حال گسترش است،نزدیک به ۷۵ درصد از جمعیت در مناطق روستایی زندگی میکنند [۵۸]و بخش عمدهای از نیروی کار در کشاورزی مشغول به کار است. این کشور همچنان دارای الگویی از سکونت است که به کشاورزی وابسته است. بااینوجود، تغییرات قابلتوجهی بهویژه در نواحی شهری و ساحلی به چشم میخورد که بر اثر تحولات اجتماعی و اقتصادی ناشی از جنگ داخلی، رشد جمعیت و تحرک اقتصادی به وجود آمدهاند.
- الگوهای اسکان روستایی:
روستاییان سریلانکا در الگوهای مختلفی اسکان یافتهاند که اغلب تحتتأثیر مذهب و کشاورزی قرار دارند. بسیاری از روستاها حول مراکز دینی شکلگرفته و فعالیتهای اجتماعی و اقتصادی پیرامون این نهادها سازماندهی شدهاند. این الگوها همچنان در مناطق عمدتاً زراعی مانند نواحی مرکزی و شمالی کشور غالب هستند. در این مناطق، مزارع برنج، نیشکر، و نارگیل همچنان از منابع اصلی اقتصادی به شمار میروند. زمینهای کشاورزی، بهویژه شالیزارها و باغهای نارگیل، به روستاها متصل هستند و کشاورزی کوچکمقیاس همچنان بخش عمدهای از فعالیت اقتصادی روستاییان را تشکیل میدهد.[۵۹]
در دهههای اخیر، دولت سریلانکا با توسعه پروژههای آبیاری، بهویژه در مناطق خشک شمال و شرق، زمینه گسترش زمینهای زراعی را فراهم کرده و جمعیت زیادی را در این نواحی اسکان داده است. پروژههای سدسازی بر روی رودخانه مهاولی که از دهه ۱۹۷۰ آغاز شده، تأثیر قابلتوجهی در افزایش ظرفیت کشاورزی داشته و مهاجرت داخلی به این مناطق را تشدید کرده است.
- روندهای شهرنشینی:
از سوی دیگر، شهرنشینی در سریلانکا به طور مستمر در حال افزایش است. بر اساس آمار سال ۲۰۲۴، شهرهای کلمبو، دهیوالا، و جفنا از پرجمعیتترین شهرهای کشور هستند. گسترش زیرساختهای حملونقل، مانند جادههای اصلی و راهآهن ساحلی، به رشد سریع نواحی شهری بهویژه در امتداد سواحل منجر شده است. این تحولات بهویژه در جوامع ماهیگیری که روستاهای ساحلی آنها در قرن بیستم و پس از استقلال گسترش یافتهاند، مشاهده میشود .[۶۰]
افزایش جمعیت شهرها همچنین باعث تغییر الگوهای اقتصادی شده است. نواحی شهری در جنوب غربی و شهرهای ساحلی، بهویژه در بخش خدمات و گردشگری، به کانونهای جدید اقتصادی تبدیل شدهاند. این روند در تقابل با مناطق روستایی قرار دارد که همچنان متکی بر کشاورزی سنتی هستند. هرچند که مناطق روستایی همچنان بیشتر جمعیت را در خود جایدادهاند، فشارهای ناشی از تغییرات اقلیمی و بحرانهای اقتصادی اخیر، مانند کاهش ۲.۳ درصدی رشد اقتصادی در سال ۲۰۲۳، منجر به کاهش توان اقتصادی کشاورزی شده است.[۶۰]
- چالشها و آینده توسعه:
یکی از چالشهای اصلی در روند توسعه سریلانکا، تفاوتهای اقتصادی و اجتماعی میان مناطق شهری و روستایی است. شهرنشینی و توسعه زیرساختهای حملونقل، فرصتهای اقتصادی جدیدی را به وجود آورده؛ اما درعینحال باعث افزایش مهاجرت داخلی به شهرها شده و در برخی مناطق روستایی باعث کاهش جمعیت شده است.
از سوی دیگر، مناطق روستایی به دلیل نبود زیرساختهای کافی و تغییرات اقلیمی، مانند خشکسالیهای مکرر، با مشکلاتی مواجهاند. سیاستهای دولت سریلانکا، بهویژه در زمینه توسعه مناطق خشک شمال و شرق، به دنبال تقویت کشاورزی و افزایش ظرفیت تولیدی در این مناطق هستند. بااینحال، همچنان نیاز به سیاستهای جامعتری برای کاهش اختلافات میان مناطق شهری و روستایی و تقویت پایداری اقتصادی در سراسر کشور وجود دارد.
جدول شماره 1. درصد جمعیت روستایی و شهری:
درصد جمعیت روستایی | 2024 | 82.3 |
درصد شهرنشینی | 2024 | 17.9 |
میزان رشد سالانه شهرنشینی | 2024 | 0/3- |
پر جمعیت ترین شهرها | کلمبو، دهیوالا و ماهارگاما |
نویسنده : نرگس شکوری
نیز نگاه کنید به
جغرافیایی جمعیتی در چین؛ جغرافیای انسانی روسیه؛ جغرافیای انسانی سودان؛ جغرافیای انسانی اردن؛ جغرافیای انسانی ژاپن؛ جغرافیای انسانی کانادا؛ جغرافیای انسانی کوبا؛ جغرافیای انسانی لبنان؛ جغرافیای انسانی تونس؛ جغرافیای انسانی ساحل عاج؛ جغرافیای انسانی مالی؛ جغرافیای انسانی افغانستان؛ جغرافیای انسانی تایلند؛ جغرافیای انسانی آرژانتین؛ جغرافیای انسانی فرانسه؛ جغرافیای انسانی اسپانیا؛ جغرافیای انسانی اوکراین؛ جغرافیای انسانی سوریه؛ جغرافیای انسانی قطر؛ جغرافیای انسانی امارات متحده عربی؛ جغرافیای انسانی اتیوپی؛ جغرافیای انسانی سیرالئون؛ جغرافیایی جمعیتی در چین؛ جغرافیایی انسانی سنگال؛ جغرافیای انسانی زیمبابوه؛ جغرافیای انسانی بنگلادش؛ جغرافیای انسانی مصر
کتابشناسی
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ ۱٫۲ Population of Sri Lanka. 2024 demographics: density, ratios, growth rate, clock, rate of men to women. (n.d.). https://www.populationof.net/sri-lanka/[۳]
- ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ Department of Census and Statistics. (n.d.). http://www.statistics.gov.lk/Notice/SLFigures
- ↑ Sri Lanka Fertility rate, 1950-2022. (2022). Knoema.[۴]
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ De Silva, W., & De Silva, R. (2023). Sri Lanka Statistical Review Department of Census and Statistics, Sri Lanka Growth and Structural Changes of Sri Lankan Population During Coming Decades with Special Reference to Youth and Elderly. 2. [۵]
- ↑ Sri Lanka - Age Dependency Ratio, Young (% Of Working-age Population) - 2024 Data 2025 Forecast 1960-2023 Historical. (2024). Tradingeconomics.com.[۶]
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ Fund., M. (2024). The Impact of Aging on Growth. IMF Staff Country Reports, 2024(076). [۷]
- ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Healthy Aging in Sri Lanka: Stay Strong, Stay Active (2024 Guide) | Nestle Health Science Sri Lanka. (2024). Nestlehealthscience.lk. [۸]
- ↑ Country Profiles | Demographic Changes. (2024). Population-Trends-Asiapacific.org. [۹]
- ↑ Sri Lanka Percent of Population Over 65 Yearly Analysis: World Development Indicators | YCharts. (2022). Ycharts.com; YCharts. [۱۰]
- ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ A Gender Equity Report SRI LANKA. (2023). /04/SriLanka-Gender-Report-website.pdf
- ↑ Fertility and Nuptiality 1 Ageing PoPulAtion of Sri lAnkA EmErging issuEs, nEEds and policy implications thematic report based on Census of Population and Housing 2012. (n.d.). [۱۱]
- ↑ Sri Lanka - Urban Population - 2024 Data 2025 Forecast 1960-2022 Historical. (n.d.). Tradingeconomics.com. .[۱۲]
- ↑ South Eastern University of Sri Lanka | SEUSL. (n.d.). Www.seu.ac.lk. [۱۳]
- ↑ ۱۴٫۰ ۱۴٫۱ ۱۴٫۲ ۱۴٫۳ Update, A., & Lanka, S. (2015). AsiAn Development BAnk Country Gender Assessment. [۱۴]
- ↑ History of Sri Lanka - Independent Ceylon (1948–71) | Britannica. [۱۵](n.d.).
- ↑ ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ Budget 2024: Sri Lanka’s road to economic recovery? (n.d.). Orfonline.org.
- ↑ Elder Care in Sri Lanka: Are we Prepared for the Future? (n.d.). Www.cepa.lk. [۱۶]/
- ↑ International Journal of Current Science Research and Review. (2024). [۱۷]
- ↑ Population by DS division and age, 2022. (n.d.). [۱۸]
- ↑ CENTRAL BANK OF SRI LANKA. (n.d.). [۱۹]
- ↑ ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ Premchand Dommaraju. (2023). Age Gap Between Spouses in South and Southeast Asia. 0192513X2311556–0192513X2311556. [۲۰]
- ↑ ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ Declining fertility rates put prosperity of future generations at risk. (2024). OECD.[۲۱]
- ↑ ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ Gao, P., Xie, Y., Song, C., Cheng, C., & Ye, S. (2023). Exploring detailed urban-rural development under intersecting population growth and food production scenarios: Trajectories for China’s most populous agricultural province to 2030. Journal of Geographical Sciences, 33, 222-244.[۲۲]
- ↑ ۲۴٫۰ ۲۴٫۱ Sujitha, B. D., Parkavi, M., Gomathi, T., Devi, V., & Kalaivani, V. (2020). Chera, Chola, Pandiya: Using Historical Mining To Identify The Tamil Kingdoms Data Sets Within Larger Social, Political, And Economic Practices Of Early South India.[۲۳]
- ↑ Sri Lanka: Full Country Dossier. (2024). https://www.opendoors.org/research-reports/country-dossiers/WWL-2024-Sri-Lanka-Full-Country-Dossier.pdf
- ↑ Ethnic Groups in Sri Lanka | Study.com. (2021). Study.com. https://study.com/academy/lesson/ethnic-groups-in-sri-lanka.html
- ↑ ۲۷٫۰ ۲۷٫۱ Pathirage, J. (2023). Locating the community in a study on immigrant context: The case of Sri Lankan Sinhalese immigrants in Australia. Learning Communities: International Journal of Learning in Social Contexts.
- ↑ Subchi, I., Zulkifli, Z., Latifa, R., & Sa'diyah, S. (2022). Religious Moderation in Indonesian Muslims. Religions.[۲۴]
- ↑ Prajjval Pratap Singh, Kumar, S., Nagarjuna Pasupuleti, Weerasooriya, P. R., George van Driem, Kamani Hemamala Tennekoon, Rai, N., Gyaneshwer Chaubey, & Ranasinghe, R. (2023). Reconstructing the population history of Sinhalese, the major ethnic group in Śrī Laṅkā. IScience, 26(10),[۲۵].
- ↑ Recent trends of labour migration in Sri Lanka | Daily FT. (n.d.). https://www.ft.lk/columns/Recent-trends-of-labour-migration-in-Sri-Lanka/4-746819
- ↑ Navodya, L. M. G. & Department of Social Statistics, University of Kelaniya. (2021). A study on labour migration, remittances and economic growth in Sri Lanka [Conference Proceeding]. In 7th National Research conference on Applied Social Statistics – NRCASS 2021 (pp. 19–22). 7th National Research conference on Applied Social Statistics – NRCASS 2021. http://repository.kln.ac.lk/jspui/bitstream/123456789/26371/1/NRCASS%202021%2004.pdf
- ↑ Department of Immigration and Emigration. (n.d.). http://www.immigration.gov.lk/index_e.php
- ↑ ۳۳٫۰ ۳۳٫۱ World Bank Open Data. (n.d.-d). World Bank Open Data. https://data.worldbank.org/indicator/SM.POP.NETM?locations=LK
- ↑ Moseley, M. (2015). Maternal and Child Health Services.[۲۶]
- ↑ Dasgupta, S., & Robinson, E. (2022). Attributing changes in food insecurity to a changing climate. Scientific Reports, 12.[۲۷]
- ↑ Brabaharan, S., Veettil, S., Kaiser, J., Rau Raja Rao, V., Wattanayingcharoenchai, R., Maharajan, M., Insin, P., Talungchit, P., Anothaisintawee, T., Thakkinstian, A., & Chaiyakunapruk, N. (2022). Association of Hormonal Contraceptive Use With Adverse Health Outcomes. JAMA Network Open, 5.[۲۸]
- ↑ Lin, P. Z., & Meissner, C. (2020). Health vs. Wealth? Public Health Policies and the Economy During Covid-19. NBER Working Paper Series.[۲۹]
- ↑ Thematic Country of Origin Information Report: Tamils in Sri Lanka. (2024). https://www.government.nl/binaries/government/documenten/directives/2024/06/30/thematic-country-of-origin-information-report-tamils-in-sri-lanka-june-2024/Thematic+country+of+origin+information+report+Tamils+in+Sri+Lanka+June+2024.pdf
- ↑ Perera, E. L. S. J., UNFPA Sri Lanka, Department of Census and Statistics, Sri Lanka, & UNFPA Sri Lanka Strategic Communications & Advocacy Team. (2017). Fertility and Nuptiality 1 Ageing Population of Sri Lanka: Emerging issues, needs and policy implications [Thematic Report]. https://srilanka.unfpa.org/sites/default/files/pub-pdf/UNFPA%20Ageing%20Monograph%20Report_0.pdf
- ↑ Statista. (2024, July 11). Crude death rate South Asia 2024, by country. https://www.statista.com/statistics/615643/crude-death-rate-in-south-asia-by-country/#:~:text=In%202024%2C%20Sri%20Lanka%20had,per%201%2C000%20of%20the%20population.
- ↑ Miao, K., & Wang, Z. (2019). Neighbor-Induction and Population-Dispersion in Differential Evolution Algorithm. IEEE Access, 7, 146358-146378.[۳۰]
- ↑ Khattab, N., & Modood, T. (2015). Both Ethnic and Religious: Explaining Employment Penalties Across 14 Ethno-Religious Groups in the United Kingdom. Journal for the Scientific Study of Religion, 54, 501-522.[۳۱]
- ↑ Sri Lanka Demographics 2024 (Population, age, sex, Trends) - Worldometer. (n.d.). https://www.worldometers.info/demographics/sri-lanka-demographics/
- ↑ Xu, X., Genovese, P. V., Zhao, Y., Liu, Y., Woldesemayat, E. M., & Zoure, A. N. (2022). Geographical Distribution Characteristics of Ethnic-Minority Villages in Fujian and Their Relationship with Topographic Factors. Sustainability.[۳۲]
- ↑ Minority Rights Group. (2024c, April 12). Tamils in Sri Lanka - Minority rights group. https://minorityrights.org/communities/tamils/[۳۳]
- ↑ FGM/C Research Initiative. (2024, March 15). - FGM/C Research Initiative. Fgmcri Research Initiative. https://www.fgmcri.org/country/sri-lanka/[۳۴]
- ↑ Hicks, J. (2022). The Princess and the Prophet: The Secret History of Magic, Race, and Moorish Muslims in America by Jacob S. Dorman (review). Nova Religio, 26, 120-121.[۳۵]
- ↑ Project, J. (n.d.-a). Burgher in Sri Lanka. https://joshuaproject.net/people_groups/16543
- ↑ Brewer, E. D. C., & Luckmann, T. (2022). Invisible Religion. The SAGE Encyclopedia of the Sociology of Religion.[۳۶]
- ↑ APiCS Online - Survey chapter: Sri Lankan Malay. (n.d.). https://apics-online.info/surveys/66
- ↑ Tanjung, Y., Hardiyansyah, M. R., & Nababan, S. A. (2022). Malay Deli in North Sumatra: History and Today’s Existence. Journal of Education, Society & Multiculturalism, 3, 115-131.[۳۷]
- ↑ ۵۲٫۰ ۵۲٫۱ Jayashantha, P., & Johnson, N. (2016). Oral Health Status of the Veddas—Sri Lankan Indigenous People. Journal of Health Care for the Poor and Underserved, 27, 139-147.[۳۸]
- ↑ Surendran, S., Tharsan, A., Sivabalakrishnan, K., Arthiyan, S., Eswaramohan, T., Raveendran, S., & Ramasamy, R. (2023). Wolbachia infection is widespread in brackish and fresh water Aedes albopictus (Diptera: Culicidae) in the coastal Jaffna peninsula of northern Sri Lanka. Journal of Vector Borne Diseases, 60(1), 172-178.[۳۹]
- ↑ None. (2012). Effect of physical inactivity on major non-communicable diseases worldwide: an analysis of burden of disease and life expectancy.[۴۰]
- ↑ Bİlge, G., Filiz, H., Yapıcı, S., Tarkan, A., & Vilizzi, L. (2019). A Risk Screening Study on the Potential Invasiveness of Lessepsian fishes in the South-Eastern Coasts of Anatolia. Acta Ichthyologica et Piscatoria.[۴۱]
- ↑ Herath, M., Jayathilaka, T.K.G.A., Azamathulla, H., Mandala, V., Rathnayake, N., & Rathnayake, U.S. (2023). Sensitivity Analysis of Parameters Affecting Wetland Water Levels: A Study of Flood Detention Basin, Colombo, Sri Lanka. Sensors (Basel, Switzerland), 23.[۴۲]
- ↑ Chandran, C., & Bhattacharya, P. (2023). Tourist's level of awareness and attitude about destination ecotourism development: a case study of Munnar, Kerala, India. Environment, Development and Sustainability.[۴۳]
- ↑ BTI 2024 Sri Lanka Country Report. (n.d.). BTI 2024. https://bti-project.org/en/reports/country-report/LKA
- ↑ World Bank Group. (2024a). Sri Lanka Development Update 2024. In World Bank. https://www.worldbank.org/en/country/srilanka/publication/sri-lanka-development-update-2024
- ↑ ۶۰٫۰ ۶۰٫۱ Williams, N. E., Dhamruwan, M., & Carrico, A. R. (2023). Displacement and degradation: Impediments to agricultural livelihoods among ethnic minority farmers in post-war Sri Lanka. AMBIO, 52(4), 813–825. https://doi.org/10.1007/s13280-022-01819-8