جغرافیای انسانی بنگلادش
بنگلادش، کشوری در جنوب آسیا با بیش از ۱۷۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۲۴، یکی از متراکم‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود.[۱] این کشور در دلتاهای حاصلخیز رودخانه‌های گنگ و برهماپوترا قرار دارد که بستری مناسب برای فعالیت‌های کشاورزی ایجاد کرده است.[۲] بااین‌حال، روند شهرنشینی سریع، مهاجرت از مناطق روستایی به شهری، و تأثیرات تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین چالش‌های جغرافیای انسانی بنگلادش محسوب می‌شوند. [۳]رشد اقتصادی کشور در دهه‌های اخیر باعث بهبود نسبی وضعیت اقتصادی شده، اما همچنان فقر و نابرابری به طور گسترده‌ای وجود دارد. توزیع نامتوازن جمعیت، فشار روزافزون بر منابع طبیعی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان از مسائل اصلی این کشور هستند. افزایش جمعیت و تمرکز بیشتر بر مناطق شهری نیز نیازمند مدیریت مناسب و سیاست‌گذاری‌های دقیق در سطح ملی است تا از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری شود.[۴]
ساختار هرم جمعیتی
ساختار سنی جمعیت بنگلادش در سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده یک جمعیت نسبتاً جوان با تغییرات تدریجی به‌سوی سالخوردگی است. [۵]بر اساس داده‌های سرشماری اخیر، اکثریت جمعیت این کشور در گروه‌های سنی زیر ۴۰ سال قرار دارند.[۶] این واقعیت به دلیل کاهش نرخ باروری کل (TFR) طی دهه‌های گذشته و بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی پدیدار شده است.[۷] هرم سنی بنگلادش در این سال مشخص می‌کند که نسبت جمعیت کودکان (زیر ۱۵ سال) حدود ۲۶ درصد و جمعیت سالمندان (بالای ۶۵ سال) حدود ۸ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.[۸]
این ارقام نسبت به سال ۱۹۹۰ که نرخ باروری بالاتری داشت، تغییرات قابل‌توجهی نشان می‌دهد. در آن زمان، جمعیت جوان‌تر غالب بود و هرم سنی کشور به‌شدت به سمت جمعیت کودک و نوجوان متمایل بود.[۹] در سال ۲۰۲۴، نرخ رشد جمعیت کودکان کندتر شده و جمعیت سالخورده نیز در حال افزایش است. بااین‌حال، باوجود افزایش تعداد افراد سالخورده، بنگلادش همچنان در مرحله‌ای است که می‌تواند از "پنجره جمعیتی" بهره‌مند شود که در آن جمعیت فعال اقتصادی (۱۸ تا ۶۴ سال) نسبت به جمعیت وابسته (کودکان و سالمندان) بیشتر است.[۱۰]
- نسبت جنسیتی و توزیع سنی
در سال ۲۰۲۴، نسبت جنسیتی جمعیت بنگلادش تقریباً برابر است، با نسبت ۱۰۰.۳ مرد به ۱۰۰ زن.[۱۱] این نسبت در مقایسه با دهه‌های گذشته که تعداد مردان در برخی گروه‌های سنی بیشتر بود، تعادل بیشتری را نشان می‌دهد.[۱۲] علت این تغییرات را می‌توان به بهبود خدمات بهداشتی برای زنان و کاهش مرگ‌ومیر مادران در طول زایمان نسبت داد.در گروه‌های سنی پایین‌تر، به‌ویژه زیر ۲۰ سال، نسبت جنسیتی متعادل باقی‌مانده است.[۱۳] بااین‌حال، در گروه‌های سنی بالاتر، به‌ویژه بالای ۶۵ سال، نسبت زنان بیشتر است که این پدیده را می‌توان به امید به زندگی بیشتر در زنان نسبت داد.[۱۴] به‌طورکلی، توزیع سنی نشان می‌دهد که بنگلادش با چالش‌های خاصی در آینده، مانند نیاز به برنامه‌های حمایتی بیشتر برای جمعیت سالخورده، روبرو خواهد بود.[۱۵]
- پیش‌بینی‌های آینده
بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی، تا سال ۲۰۵۰ ساختار سنی بنگلادش به‌سوی یک جامعه سالخورده حرکت خواهد کرد.[۱۶] نرخ باروری در حال کاهش است و انتظار می‌رود که جمعیت سالمند کشور به حدود ۱۵ درصد از کل جمعیت برسد. این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که بنگلادش باید برای مقابله با چالش‌های ناشی از سالخوردگی جمعیت، مانند افزایش هزینه‌های بهداشتی و کمبود نیروی کار جوان، سیاست‌های مؤثرتری در زمینه بازنشستگی و خدمات اجتماعی اتخاذ کند.[۱۷] باتوجه‌به رشد کند جمعیت جوان و کاهش نرخ باروری، بنگلادش در آینده با مشکلاتی مانند کمبود نیروی کار مواجه خواهد شد که می‌تواند رشد اقتصادی کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد. در همین حال، فشار بر سیستم‌های بازنشستگی و بهداشتی به دلیل افزایش تعداد سالمندان نیز افزایش خواهد یافت.[۱۸]
ویژگی های جمعیتی
- ترکیب قومی و زبانی
جمعیت بنگلادش عمدتاً تک قومیتی است، با اکثریت مطلق مردم این کشور که بنگالی هستند. حدود ۹۸ درصد جمعیت بنگلادش را بنگالی‌ها تشکیل می‌دهند،[۱۹] درحالی‌که اقلیت‌های قومی مانند چاکرا، سانتال، و مروهای بومی، در مناطق خاصی از کشور به‌ویژه در نواحی کوهستانی جنوب شرقی زندگی می‌کنند.[۲۰] ترکیب زبانی این کشور نیز تا حد زیادی منعکس‌کننده ترکیب قومی آن است، به‌طوری‌که زبان بنگالی به‌عنوان زبان رسمی و رایج در سراسر کشور استفاده می‌شود.[۲۱]
در مناطق شمالی و جنوب شرقی، اقلیت‌های زبانی و قومی به دلیل سیاست‌های اسکان و مهاجرت داخلی با چالش‌هایی روبرو هستند.[۲۲] این گروه‌ها از دهه‌ها قبل خواستار حقوق زبانی و فرهنگی بیشتری بوده‌اند. همچنین، از نظر توزیع جغرافیایی، اکثریت جمعیت اقلیت‌ها در مناطق روستایی و دورافتاده کشور متمرکز هستند که مشکلات خاصی در دسترسی به خدمات دولتی و آموزشی دارند.[۲۳]
- الگوهای مهاجرت
مهاجرت داخلی در بنگلادش نقش مهمی در تغییرات جمعیتی ایفا کرده است. [۲۴]به‌ویژه مهاجرت‌های گسترده از مناطق روستایی به شهرهای بزرگ، مانند داکا و چیتاگونگ، باعث افزایش چشمگیر تراکم جمعیت شهری شده است. این مهاجرت‌ها عمدتاً به دلیل فرصت‌های شغلی بهتر و شرایط زندگی مناسب‌تر در شهرها صورت می‌گیرد.[۲۵]
از نظر مهاجرت بین‌المللی، بنگلادش یکی از کشورهایی است که نیروی کار زیادی را به کشورهای خلیج‌فارس و آسیای جنوب شرقی صادر می‌کند.[۲۶] درآمدهای ارسالی این مهاجران به بنگلادش یکی از مهم‌ترین منابع ارز خارجی برای این کشور محسوب می‌شود. درعین‌حال، مهاجرت به کشورهای خلیج‌فارس به‌عنوان بخشی از استراتژی دولت برای کاهش فشار بر بازار کار داخلی نیز دیده می‌شود.[۵]
- سطح تحصیلات و سواد
در سال ۲۰۲۴، سطح سواد در بنگلادش به ۷۷ درصد رسیده است که این رقم در مقایسه با سال‌های قبل افزایش چشمگیری داشته است.[۲۷] بااین‌حال، هنوز هم تفاوت‌های قابل‌توجهی بین سطح تحصیلات مردان و زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، وجود دارد. درحالی‌که شهرها از نظر دسترسی به آموزش و امکانات تحصیلی در وضعیت بهتری قرار دارند، بسیاری از مناطق روستایی همچنان با چالش‌هایی از جمله کمبود معلمان و امکانات آموزشی مواجه هستند.[۲۸]
رشد بخش تحصیلات عالی در بنگلادش نیز از دیگر تحولات قابل‌توجه در سال‌های اخیر است.[۲۹] دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی بیشتری در سراسر کشور تأسیس شده‌اند که باعث افزایش دسترسی به آموزش برای جوانان شده است.[۳۰]
رشد جمعیت
- نرخ رشد طبیعی جمعیت
بنگلادش از سال ۲۰۲۴ با کاهش تدریجی نرخ رشد طبیعی جمعیت مواجه بوده است. [۳۱]بر اساس آمارهای اخیر، نرخ رشد طبیعی جمعیت در این کشور به ۱.۱ درصد رسیده که نسبت به دهه‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته است. [۳۲]در دهه ۱۹۸۰، نرخ رشد جمعیت نزدیک به ۲.۹ درصد بود که نشان‌دهنده یک جامعه در مرحله گسترش سریع جمعیتی بود.[۳۲] این کاهش را می‌توان به سیاست‌های دولت برای کنترل جمعیت و همچنین افزایش آگاهی عمومی در مورد برنامه‌های بهداشت باروری نسبت داد.نرخ رشد طبیعی جمعیت، یعنی تفاوت بین نرخ زادوولد و نرخ مرگ‌ومیر، یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل دینامیک جمعیت هر کشور است. [۳۳]در بنگلادش، کاهش نرخ زادوولد، همراه با کاهش نرخ مرگ‌ومیر به دلیل بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی، موجب کاهش رشد جمعیت شده است.[۳۴] این کاهش نرخ رشد ممکن است پیامدهای مثبتی از جمله کاهش فشار بر منابع طبیعی و خدمات عمومی داشته باشد، اما همچنین می‌تواند به چالش‌هایی همچون سالخوردگی جمعیت و کاهش نیروی کار در آینده منجر شود.
- مهاجرت و تأثیر آن بر جمعیت
مهاجرت، چه داخلی و چه بین‌المللی، نقش عمده‌ای در تغییرات جمعیتی بنگلادش ایفا کرده است.[۹] در داخل کشور، مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها باعث تراکم شدید در مناطق شهری به‌ویژه داکا، پایتخت، شده است. [۳۵]تخمین زده می‌شود که بیش از یک‌سوم جمعیت بنگلادش در مناطق شهری زندگی می‌کنند،[۳۶] درحالی‌که این رقم در سال ۱۹۹۰ کمتر از ۲۰ درصد بود. [۳۷]این مهاجرت‌های داخلی به دلیل عواملی مانند جستجوی فرصت‌های شغلی بهتر، دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی و همچنین فرار از بلایای طبیعی مانند سیلاب‌ها و طوفان‌ها صورت می‌گیرد.[۳۸]از نظر مهاجرت بین‌المللی، بنگلادش یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نیروی کار به کشورهای خلیج‌فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، و قطر است. [۳۹]درآمدهای ارزی که از سوی این مهاجران به کشور ارسال می‌شود، نقش حیاتی در اقتصاد بنگلادش دارد، مهاجرت به کشورهای صنعتی مانند آمریکا و اروپا در میان قشر تحصیل‌کرده نیز در حال افزایش است. هرچند این نوع مهاجرت می‌تواند از یک سو منجر به خروج نخبگان شود، اما از سوی دیگر می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و انتقال دانش به کشور فراهم کند.
- سیاست‌های جمعیتی و پیش‌بینی‌های آینده[۴۰]
دولت بنگلادش از دهه ۱۹۷۰ به اجرای سیاست‌های جمعیتی گسترده‌ای پرداخته است که هدف اصلی آن کنترل جمعیت و کاهش نرخ باروری بوده است.[۴۱] [۴۲]این سیاست‌ها که شامل برنامه‌های آموزش بهداشت باروری، دسترسی به وسایل جلوگیری از بارداری و همچنین تشویق به خانواده‌های کوچک‌تر بود، تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش نرخ رشد جمعیت داشته‌اند. سیاست‌های جمعیتی بنگلادش موفق شده است تا نرخ باروری کل را از حدود ۶.۹ در دهه ۱۹۷۰ به ۲.۰ در سال ۲۰۲۴ کاهش دهد. [۴۳]پیش‌بینی‌های جمعیتی نشان می‌دهد که جمعیت بنگلادش تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۲۰۰ میلیون نفر خواهد رسید.[۴۴] اگرچه نرخ رشد جمعیت کاهش‌یافته است، اما این کشور هنوز با چالش‌های جمعیتی بزرگی روبرو است، از جمله افزایش تعداد سالخوردگان و کاهش تعداد افراد در سن کار. این چالش‌ها نیازمند تدوین سیاست‌های جامع در زمینه تأمین اجتماعی، نظام بازنشستگی، و برنامه‌های ارتقای بهره‌وری نیروی کار هستند.[۴۵]
پراکندگی جمعیتی
بنگلادش با تراکم جمعیتی بسیار بالایی مواجه است. در سال ۲۰۲۴، تراکم جمعیت کشور به بیش از ۱۲۶۵ نفر در هر کیلو مترمربع رسیده است که آن را به یکی از پرجمعیت‌ترین کشورهای جهان تبدیل می‌کند.[۴۶] این تراکم بالا به دلیل کمبود اراضی قابل‌سکونت و همچنین جمعیت فراوان آن است. بیشتر جمعیت کشور در مناطق دلتای بنگال و نواحی پایین‌دست رودخانه‌های مهم مانند گنگ و براهماپوترا متمرکز شده است. [۴۷]این مناطق دارای خاک حاصلخیز و دسترسی آسان به آب هستند که کشاورزی را تسهیل می‌کند و به همین دلیل جمعیت بیشتری در آن‌ها ساکن شده‌اند.[۴۷]در مقابل، مناطق کوهستانی جنوب شرقی و جنگل‌های ساندربان از جمعیت کمتری برخوردارند. [۴۸]این نواحی به دلیل شرایط جغرافیایی دشوار، کمبود زیرساخت‌ها و بلایای طبیعی، جمعیت کمتری را به خود جذب می‌کنند. به‌طورکلی توزیع جغرافیایی جمعیت در بنگلادش نابرابر است و تمرکز زیادی در مناطق شهری و حاشیه رودخانه‌ها وجود دارد.[۴۷]
- مهاجرت‌های داخلی و تغییرات جمعیتی مناطق
مهاجرت داخلی به‌ویژه از مناطق روستایی به مناطق شهری، یکی از پدیده‌های مهم جمعیتی بنگلادش در دهه‌های اخیر بوده است.[۴۹] شهرهای بزرگ مانند داکت، چیتاگونگ و خولنا به‌عنوان مراکز اصلی مهاجرت شناخته می‌شوند. این مهاجرت‌ها اغلب به دلایلی مانند بیکاری، فقر، و بلایای طبیعی در مناطق روستایی صورت می‌گیرد. از طرفی، بنگلادش به دلیل موقعیت جغرافیایی خود به طور مداوم با بلایای طبیعی نظیر سیلاب‌ها، طوفان‌های گرمسیری و بالا آمدن سطح آب دریا مواجه است که مهاجرت‌های اجباری را در برخی از مناطق کشور تسریع می‌کند.[۴۷] در مقابل، مناطق روستایی به‌ویژه در نواحی دورافتاده و محروم با کاهش جمعیت و پیری جمعیت مواجه شده‌اند.[۵۰] جوانان و نیروی کار اغلب این مناطق را ترک می‌کنند و به دنبال فرصت‌های بهتر در شهرها هستند. این موضوع منجر به کاهش بهره‌وری در بخش کشاورزی و تهدیدی برای امنیت غذایی کشور شده است.[۵۱]
- پیش‌بینی‌های آینده توزیع جمعیت
باتوجه‌به روندهای فعلی، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۶۰ درصد جمعیت بنگلادش در مناطق شهری زندگی کنند.[۵۲] افزایش شهرنشینی به همراه رشد اقتصادی و افزایش تقاضا برای خدمات شهری باعث خواهد شد که شهرهای بنگلادش با چالش‌های جدی روبرو شوند، از جمله تراکم بیش از حد، فشار بر زیرساخت‌ها و مشکلات زیست‌محیطی.[۵۳]
برای مدیریت این تغییرات، دولت بنگلادش نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شهری، خدمات عمومی و محیط‌زیست است. پیش‌بینی می‌شود که تراکم جمعیت در مناطق شهری بزرگ همچنان افزایش یابد، درحالی‌که مناطق روستایی با کاهش جمعیت و کمبود نیروی کار مواجه خواهند شد.[۵۴]
شهرنشینی و روستانشینی
- آمار و ارقام (۲۰۲۴)
- جمعیت شهرنشین: حدود ۶۷ میلیون نفر (۳۹٪ کل جمعیت)[۵۵]
- جمعیت روستانشین: حدود ۱۰۵ میلیون نفر (۶۱٪ کل جمعیت)[۵۶]
- نرخ رشد سالانه شهرنشینی: ۳.۲٪
- بزرگ‌ترین شهر: داکا با جمعیتی حدود ۲۲ میلیون نفر[۵۷]
- مقایسه شهرنشینی و روستانشینی:
۱. اشتغال:
- شهری: صنایع تولیدی، خدمات، و فعالیت‌های غیررسمی اقتصادی از جمله مشاغل رایج در مناطق شهری هستند.[۵۸]
- روستایی: کشاورزی، ماهیگیری و صنایع‌دستی همچنان اصلی‌ترین منابع درآمدی مناطق روستایی را تشکیل می‌دهند.
۲. دسترسی به خدمات:
- شهری: مناطق شهری دسترسی بهتری به خدمات اساسی مانند آموزش، بهداشت و زیرساخت‌های شهری دارند.[۵۹]
- روستایی: در مناطق روستایی، دسترسی به خدمات پایه محدودتر است و کیفیت خدمات ارائه‌شده اغلب پایین‌تر است.
۳. چالش‌ها:
- شهری: مشکلاتی مانند ازدحام جمعیت، آلودگی هوا و کمبود مسکن مناسب از چالش‌های اصلی در شهرها به‌ویژه در داکا هستند.[۶۰]
- روستایی: فقر، کمبود فرصت‌های شغلی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی از مشکلات عمده مناطق روستایی به شمار می‌روند.[۶۱]
- تحلیل و روندها:
۱. شهرنشینی سریع: بنگلادش از سریع‌ترین نرخ‌های شهرنشینی در جهان برخوردار است. این امر به‌واسطهٔ مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها و افزایش طبیعی جمعیت در مناطق شهری رخ‌داده است.[۶۲]
۲. فشار بر زیرساخت‌های شهری: رشد سریع شهرهای بزرگ مانند داکا باعث فشار شدید بر زیرساخت‌های شهری، مسکن و خدمات شده است. این رشد سریع با کمبودهای زیادی همراه بوده و نیاز به توسعه پایدار شهری بیشتر احساس می‌شود.[۶۳]
۳. تغییر ساختار اقتصادی: باتوجه‌به روند شهرنشینی و صنعتی‌شدن، اقتصاد بنگلادش از یک اقتصاد کشاورزی به سمت اقتصاد متنوع‌تر با رشد بخش‌های صنعتی و خدماتی تغییر یافته است.[۶۴]
۴. چالش‌های مناطق روستایی: باوجود کاهش جمعیت نسبی در روستاها، این مناطق همچنان با مشکلاتی مانند فقر گسترده، بیکاری، و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و خشکسالی مواجه هستند.[۶۵]
۵. نابرابری بین شهر و روستا: اختلاف چشمگیری بین درآمد، فرصت‌ها و کیفیت زندگی در مناطق شهری و روستایی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه پایدار بنگلادش است.[۶۶]
۶. سیاست‌های توسعه متوازن: دولت بنگلادش با اتخاذ برنامه‌های توسعه‌ای سعی دارد تا شکاف بین مناطق شهری و روستایی را کاهش دهد و از تمرکز بیش از حد بر شهرهای بزرگ جلوگیری کند. این سیاست‌ها برای ارتقای زیرساخت‌ها، ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی طراحی شده‌اند.[۶۷]
این تحلیل نشان می‌دهد که بنگلادش در حال گذار از جامعه‌ای عمدتاً روستایی به جامعه‌ای با تعادل بیشتر بین شهر و روستا است.[۶۸] بااین‌حال، این گذار با چالش‌های بزرگی همراه است که برای موفقیت در آینده، نیازمند سیاست‌گذاری‌های دقیق و برنامه‌ریزی جامع است.[۶۹]
نیز نگاه کنید به
جغرافیای انسانی اتیوپی، جغرافیای انسانی اردن، جغرافیای انسانی اسپانیا، جغرافیای انسانی افغانستان، جغرافیای انسانی امارات متحده عربی، جغرافیای انسانی اوکراین، جغرافیای انسانی آرژانتین، جغرافیای انسانی تاجیکستان، جغرافیای انسانی تایلند، جغرافیای انسانی تونس، جغرافیای انسانی چین، جغرافیای انسانی روسیه ،جغرافیای انسانی زیمبابوه، جغرافیای انسانی ژاپن، جغرافیای انسانی ساحل عاج، جغرافیای انسانی سریلانکا، جغرافیای انسانی سنگال، جغرافیای انسانی سودان، جغرافیای انسانی سوریه، جغرافیای انسانی سیرالئون، جغرافیای انسانی فرانسه، جغرافیای انسانی قزاقستان، جغرافیای انسانی قطر، جغرافیای انسانی کانادا، جغرافیای انسانی کوبا، جغرافیای انسانی گرجستان، جغرافیای انسانی لبنان، جغرافیای انسانی مالی، جغرافیای انسانی مصر.
کتابشناسی
- ↑ Bangladesh Population 2024 (Live). (n.d.-b). [۱]
- ↑ Delta. (n.d.). [۲]
- ↑ Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. Frontiers in Public Health, 11. [۳]
- ↑ Murshed, M., & Saadat, S. Y. (2018). Effects of urbanization on climate change: Evidence from Bangladesh. SSRN Electronic Journal. [۴]
- ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Karim, R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences.[۵]
- ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - population, male (% of total) - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical. [۶]-
- ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends. [۷]
- ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - Elderly illiterate population, 65+ years, % female - 2024 data 2025 forecast 1981-2019 historical. [۸]
- ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ CEICdata.com. (2018a, June 1). Bangladesh population. [۹]
- ↑ Roy, S. I. &. P. C. (2024). Impact of demographic dividend on Economic growth: Bangladesh Perspective. ideas.repec.org.
- ↑ Bangladesh demographics 2024 - StatisticsTimes.com. (n.d.).[۱۰]
- ↑ United Nations Department of Economic and Social Affairs. (2024). World population prospects 2024: Volume I: Comprehensive tables. United Nations. [۱۱]
- ↑ Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. (n.d.-d). PopulationPyramid.net
- ↑ Pyramides des âges pour le monde entier de 1950 à 2100. (n.d.). [۱۲]
- ↑ Khoda, M. S. E., & Kröger, T. (2024). Policy-makers and population ageing in Bangladesh: a dearth of attention. Journal of Population Ageing.[۱۳]
- ↑ Future Population Pyramids of Bangladesh. (n.d.). ResearchGate.[۱۴]
- ↑ Kabir, R., TAKhan, H., Kabir, M., & Rahman, M. T. (2013). POPULATION AGEING IN BANGLADESH AND ITS IMPLICATION ON HEALTH CARE. European Scientific Journal ESJ, 9(33).
- ↑ Iqbal, J. (2024). Strengthening the Healthcare System in Bangladesh: Progress, Persistent Challenges, and Policy Priorities.
- ↑ Bangladesh population (2024) - Worldometer. (n.d.). [۱۵]
- ↑ Pariona, A. (2024, July 18). Ethnic groups in Bangladesh. WorldAtlas
- ↑ Bangladesh - IWGIA - International Work Group for Indigenous Affairs. (n.d.).[۱۶]
- ↑ Zaman, Md. S. U., Akhter, S., Eco-Social Development Organization(ESDO), & Eco College, Thakurgaon, Bangladesh. (n.d.). Ethnicity, Social Exclusion & Plain Land Ethnic Minorities of Bangladesh: An Analysis through Social Work Values [Journal-article][۱۷]
- ↑ Alam, M. Z. (2022). Ethnic inequalities in access to WASH in Bangladesh. The Lancet Global Health, 10(8), e1086–e1087.[۱۸]
- ↑ Internal migration and urbanization | KNOMAD. (n.d.). Www.knomad.org.
- ↑ Sohad, M. K. N., Celi, G., & Sica, E. (2023). Factors determining migration intentions in Bangladesh: from land to factory. Journal of Economic Studies.[۱۹]
- ↑ Administrator, W. (2024, May 28). Beyond dichotomies: Bangladesh’s complex migration landscape. Mixed Migration Centre/
- ↑ 7+ functional literacy rate increases to 77.9pc: BBS | News. (2024). BSS.[۲۰]
- ↑ Rahman, M. M. (2019). Linguistic diversity and social justice in (Bangla)desh: a socio-historical and language ideological perspective. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 41(4), 1–16.
- ↑ Md Jahangir Alam, Ogawa, K., & Abu. (2024). Quality assurance of science and technology universities in Bangladesh: a catalyst for sustainable employment during the 4IR. Journal of Science and Technology Policy Management.
- ↑ Bangladesh - Education. (2019). In Encyclopædia Britannica. [۲۱]
- ↑ Karim, R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences.[۲۲]
- ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ Bangladesh Population 1950-2024. (2024). Macrotrends.net.[۲۳]
- ↑ Hassan, M. R., Alam, M. D., Haque, M. N., Khan, M. A. Q., & Talukder, M. A. K. (2024). A Review of Watershed management in Bangladesh: options, challenges and legal framework. Journal of Materials and Environmental Science, 15(2), 225–241. 150215-hassan.pdf
- ↑ Safi, A., Haseeb, M., Islam, M., & Umar, M. (2023). Can sustainable resource management overcome geopolitical risk? Resources Policy, 87, 104270.[۲۴]
- ↑ Dhaka, Bangladesh population 2024. (n.d.).[۲۵]
- ↑ Research and Markets. (2024, October 4). Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning Growth Supported by Government Initiatives, Urbanization, and a Burgeoning Economy. GlobeNewswire News Room; Research and Markets.[۲۶]
- ↑ Alam, K., & Shafi, S. A. (2019). URBANIZATION PROCESS IN BANGLADESH AND THE CHALLENGES. In Journal of Bangladesh Institute of Planners: Vol. l–l (Issue Nos. 1 & 2, pp. 73–81)
- ↑ Maria Camila Duque. (2024, September 3). Climate Change in Bangladesh Shapes Internal Migration and Movement to India. Migrationpolicy.org.[۲۷]
- ↑ Mannan, A. (2024, April 17). Bangladesh’s Economic Vitality Owes in Part to Migration and Remittances. Migrationpolicy.org.[۲۸]
- ↑ Bangladesh: fertility rate 1925-2020. (n.d.). Statista.[۲۹]
- ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends. [۳۰]
- ↑ Policies and strategies. Bangladesh. (1992, August 1). PubMed.[۳۱]
- ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends
- ↑ The world counts. (n.d.)[۳۲]
- ↑ Parvez, M. a. Z. a. S. (2024, March 26). Ageing in Bangladesh: Are we ready for more social spending? The Daily Star.[۳۳]
- ↑ Worldometer. (2024). Bangladesh Demographics 2024 (Population, Age, Sex, Trends) - Worldometer. Www.worldometers.info.
- ↑ ۴۷٫۰ ۴۷٫۱ ۴۷٫۲ ۴۷٫۳ Batabyal, A. A., & Yoo, S. J. (2024). Heterogeneity in population and values and water pollution clean-up: The Ganges in Kanpur and Varanasi, India. Economic Analysis and Policy, 81, 1527–1534
- ↑ UNESCO World Heritage Centre. (2022). The Sundarbans. Unesco.org.
- ↑ UNDP, Bangladesh, Marshall, R., Jr., Rahman, S., United Nations Development Programme (UNDP), Bangladesh, Islam, A., Choudhury, N., Ahmad, A., Dales, E., Rahman, A., Morshed, K. A. M., Das, P. K., Juhkam, R., & Paul, A. K. (2023). Internal migration in Bangladesh: character, drivers and policy issues. In Internal Migration in Bangladesh: Character, Drivers and Policy Issues.
- ↑ Majumder, S. C., & Rahman, M. H. (2022). Rural–urban migration and its impact on environment and health: evidence from Cumilla City Corporation, Bangladesh. GeoJournal, 88(3), 3419–3437.[۳۴]
- ↑ Global Report on Food Crises (GRFC) 2024 | World Food Programme. (2024, April 23). UN World Food Programme (WFP). [۳۵]
- ↑ Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. (n.d.-e). PopulationPyramid.net. [۳۶]
- ↑ Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. Frontiers in Public Health, 11.[۳۷]
- ↑ Chapter I Urban Demographic Issues and Challenges for a New Urban Agenda. (n.d.).[۳۸]
- ↑ Markets, R. A. (2024, October 4). Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning growth supported by government initiatives, urbanization, and a burgeoning economy. GlobeNewswire News Room. [۳۹]
- ↑ Bangladesh - Rural Population - 1960-2018 Data | 2024 Forecast. (n.d.). Tradingeconomics.com.
- ↑ Dhaka, Bangladesh Metro Area Population 1950-2024. (n.d.). MacroTrends
- ↑ Talukder, A., Sabiha Shirin Sara, Md. Tanvir Hossain, Chuton Deb Nath, Rahman, R., Hussain, S., Sarma, H., & Md. Nazmul Huda. (2024). Rural and urban differences in the prevalence and determinants of Type-2 diabetes in Bangladesh. PloS One, 19(4), e0298071–e0298071. [۴۰]
- ↑ Nayeem, J., Stennett, C., Atia Sharmeen, Md Mahbub Hossain, & Kibria, A. (2023). Rural-urban differences in distributions and determinants of facility delivery among women in Bangladesh. Global Health Journal, 7(4), 222–229.[۴۱]
- ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - Rural Population - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical.[۴۲]
- ↑ Rahman, M. A., Hossain, M. Z., Ha-Mim, N. M., Tanvir, F., Islam, S., & Rahaman, K. R. (2023). Measuring the level of rurality in the Southwestern region of Bangladesh. Frontiers of Urban and Rural Planning, 1(1).[۴۳]
- ↑ Afsar, R., & Hossain, M. (2023). Rapid urbanization and population changes in Dhaka City. In Oxford University Press eBooks (pp. 31–68).
- ↑ Nationa l U rban Secto r Po licy , 2021 (Draft). (2021). [۴۴]
- ↑ Raihan, A., Muhtasim, D. A., Farhana, S., Hasan, M. a. U., Pavel, M. I., Faruk, O., Rahman, M., & Mahmood, A. (2022). Nexus between economic growth, energy use, urbanization, agricultural productivity, and carbon dioxide emissions: New insights from Bangladesh. Energy Nexus, 8, 100144
- ↑ Li, L., Xu, J., & Liang, Y. (2024). The Formation and Evolution of Vulnerability Risk of Rural Poor Groups under the Perspective of Social Support —— Based on the Analysis of “Sensitivity-Resilience.” Heliyon, e30305
- ↑ Kraeger, P., Islam, M. R., & Phillips, R. (2024). Social (In)equality, Community Well-being and Quality of Life. Edward Elgar Publishing.
- ↑ Sakketa, T. (n.d.). Urbanisation and Rural Development in Developing Countries A Review of Pathways and Impacts. [۴۵]
- ↑ Arfanuzzaman, M. (2024). Bangladesh’s pathways to climate-resilient development: A methodical review. World Development Sustainability, 4, 100144
- ↑ Government of the people’s Republic of Bangladesh Ministry of Local Government, Rural Development and Cooperatives Local Government Division Committee on Urban Local Governments (CULG). (n.d.). Retrieved October 4, 2024, from
نویسنده مقاله
نرگس شکوری