ادیان در کوبا

مدارای مذهبی در کوبا

در سال‌های بعد از پیروزی انقلاب کوبا (۱۹۵۹) [i] و حاکمیت اندیشه کمونیسم بر این کشور، فعالیت‌های کلیسای کاتولیک رومن به‌طور جدی محدود شد و با مشکلات عمیقی مواجه شد؛ در سال ۱۹۶۱ تمام دارایی‌هایی‌که در اختیار نهادهای مذهبی بود، مصادره شدند. صدها تن از کشیش‌ها و همچنین اسقف اعظم از کشور تبعید شدند و برخی به آمریکا و دیگر کشورهای منطقه گریختند.

بنابراین از زمان انقلاب کوبا، تعداد مسیحیان این کشور به نصف کاهش یافت، هم‌اکنون پس از گذشت بیش از نیم قرن حاکمیت حزب کمونیست بر کوبا، فضای مساعدتری نسبت به گذشته برای کلیسای کاتولیک کوبا فراهم شده است، رهبر کوبا تا سال ۱۹۹۲ ، زمانی که حزب کمونیست به پیروان مذهبی خود اجازه داد تا به حزب بپیوندند، منکر وجود خدا بود، سال ۱۹۹۸ (۲۱ تا ۲۵ ژانویه) در پی سفر پاپ ژان پل دوم به کوبا و گفت‌وگوهایش با فیدل کاسترو، رابطه کلیسا و دولت رو به بهبودی نهاد، همچنین سایر مذاهب، از جمله یهودیان این اجازه را یافتند که عبادات و تشریفات خود را به‌طور عمومی برگزار کنند، در اکتبر ۲۰۰۸ طی مراسمی که رائول کاسترو نیز در آن حضور داشت، کلیسای جامع ارتدوکس روسیه گشایش می‌یابد. کوبا تا سال ۱۹۹۲ رسما منکر وجود خدا بوده است، اما هم اکنون بر اساس دیده‌بان حقوق بشر، آزادی بیشتری برای بیان عقاید مذهبی نسبت به سال‌های گذشته وجود دارد.

از سال ۱۹۵۹ که در آن زمان کوبایی‌های مذهبی از جانب دولت مورد ظلم و ستم قرار می‌گرفتند و حتی از تحصیل نیز محروم بودند، سیاست کوبا درباره مذهب بسیار تغییر کرد: در دهه هفتاد رابطه بین دولت و نهادهای مذهبی خصوصا کلیسای کاتولیک روم رو به بهبودی نهاد. تا سال ۱۹۷۶، دولت به شهروندان کوبایی آزادی مذهبی، البته با برخی محدودیت‌ها را، داد، در سال ۱۹۹۲ طی اصلاح قانون اساسی آزادی مذهبی مطلق داده شد. البته با توجه به محدودیت‌های مذهبی طی سال‌های پس از انقلاب، امروزه شاهد این هستیم که برخی از سنت‌های کاتولیکی از بین رفته ‌اند.

تاريخ اديان و مذاهب کوبا

diocesis

ساکنین کوبا عمدتا دارای اصالت اسپانیایی و آفریقایی هستند. نخستین اسپانیایی‌هایی که وارد کوبا شدند از اهالی کاستیل بودند و سپس افرادی از گالیسیا، کاتالونیا، آندلس و جزایر قناری آمدند، در حالی که آفریقایی‌هایی که به کوبا رسیدند اهل کنگو، بانتو (Bantu)[ii]، مادینگا (Madinga)، لوکومی (Lucumi)، کارابالیسم (Carabalis) و آرارا بودند.

مذهب کاتولیک [iii]، مذهب غالب کوبا است که مذهب امپراطوری اسپانیا می‌باشد. این مذهب با ورود کریستف کلمب در ۱۴۹۲ - به منظور انتقال فرهنگ، ایدئولوژی و مذهب کاتولیک - شروع به گسترش یافت، در سرتاسر جزیره یازده قلمرو اسقف‌نشین (diocesis) وجود دارد که سه مورد آن‌ها، قلمرو مذهبی اسقف اعظم است. و مهم‌ترین شخصیت آن اسقف اعظم هاوانا جیم لوکاس اورتگا ای آلامینو (Jaime Lucas Ortega y Alamino) است که از سال ۱۹۹۴ و بعد از مانوئل آرتیگا بتانکورت (Manuel Arteaga Betancourt) به‌عنوان کاردینال هاوانا منصوب شد. بیش از ۵۰ درصد از جمعیت کوبا مذهب کاتولیک دارند، ولی تعداد پیروان پروتستان انجیلی [iv] در کوبا در حال افزایش است، از طرف دیگر، اکثر مردم به سانتریا (Santeria) (مذهبی آفریقایی -کوبایی) روی آورده‌اند و به آموزه‌های این مذهب عمل می‌کنند. سانتریا مجموعه‌ای از نظام‌های مذهبی است که اعتقادات کاتولیکی را با فرهنگ سنتی یوروبا (Yoruba) می‌آمیزد. بنابراین، سانتریا اعتقادی مذهبی است که از یک تلفیق‌گرایی عناصر اروپایی و آفریقایی خلق شده است.

پیروان دیگر مذاهب نیز در کوبا اقامت دارند، اگرچه تعداد آن‌ها اندک است. یهودیان ساکن کوبا به تعداد ۱۵۰۰ نفر می‌رسد و تعداد کمی نیز مسلمان در جزیره زندگی می‌کنند. البته با پیروزی انقلاب کوبا، تعداد بسیاری از یهودیان از کوبا فرار کردند، اما انجمن یهودیان مقیم در هاوانا عبادتگاهی دارند که پیروان آن از سانتیاگو، کاماگوئی و سایر بخش‌های کوبا می‌باشند.

در واقع کوبا فاقد دین رسمی است به‌طوری که رسما به‌عنوان دولتی سکولار شناخته می‌شود. تا پیش از ۱۹۵۹ بیش از ۸۰ درصد کوبایی‌ها دارای مذهب کاتولیک بودند، اگرچه فقط حدود ۱۰ درصد به‌طور مرتب در مراسم کلیسا شرکت می‌کردند. کاتولیک مذهب افراد ثروتمند بوده است و پروتستان‌ها معمولا فقیر بودند. در سال‌های اولیه پیروزی انقلاب کوبا، بین کلیسا و دولت انقلابی درگیری وجود داشت. در سال ۱۹۵۹ تقریبا ۷۰۰ کشیش کاتولیک در کوبا وجود داشت که اکثر آن‌ها اسپانیایی بودند. اگرچه آزادی مذهبی وجود داشت ولی این آزادی از سوی دولت محدود شد، به‌طور مثال برگزاری مراسم مذهبی در ملأعام ممنوع شد، چرا که دو سال بعد از سرنگونی دولت باتیستا در سال ۱۹۵۹، دولت کاسترو مذهب را تحریم نمود. پس از تهاجم خلیج خوک‌ها، دولت کوبا از ایدئولوژی سوسیالیست‌ها حمایت کرد و مدارس کاتولیک را ملی نمود. در بین سال‌های ۱۹۶۲ و۱۹۹۱ تعداد بسیاری از کوبایی‌ها به دلیل اعتقادات مذهبی‌شان از فرصت‌های آموزشی و شغلی محروم شدند، در سال ۱۹۹۱ هنگامی که افراد مذهبی به حزب کمونیست پیوستند، فتواهای کلیسایی بلند شد، در سال ۱۹۹۲ کوبا به‌عنوان دولتی سکولار اعلام شد.

همان‌طورکه ذکر گردید با سفر پاپ ژان پل دوم در سال ۱۹۹۸، رابطه کلیسا و دولت کوبا بهبود می‌یابد [v] ، در اکتبر ۲۰۰۸ طی مراسمی که رائول کاسترو نیز در آن حضور داشت، گشایش کلیسای جامع ارتدوکس روسیه به‌طور رسمی اعلام شد.

موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب

Orden Dominicana

در حال حاضر، در کوبا آزادی مذهبی وجود دارد و جامعه مذهبی، دولت بین سال‌های ۱۹۶۲ و۱۹۷۷ برگزاری جشن‌های مسیحیت را ممنوع اعلام کرده بود. نیز دارد و مذهب غالب در این کشور کاتولیک [vi] است و به موازات آن سانتریا به‌عنوان مذهبی مقبول نیز به رسمیت شناخته شده است. مذهب کاتولیک برای مدت‌های مدیدی به‌عنوان مذهب انحصاری و رسمی بوده است و کلیسای کاتولیک توانست موقعیت خود را تاکنون، حتی پس از انقلاب کوبا، حفظ نماید.

اسپانیایی‌ها پس از کشف و تسخیر دنیای جدید، در تمامی کشورها زبان و مذهب خود را بر بومیان تحمیل کردند و از این طریق توانستند بر هدف خود که تسلط بر این سرزمین‌ها بود برسند. استعمارگران اسپانیایی در کوبا نیز زبان و مذهب خود را بر بومیان کوبایی تحمیل کردند. در پی تحقق این هدف، نخستین فاتحان کوبا کلیسای کاتولیک را ایجاد کردند، البته لازم به ذکر است که در طول تاریخ کوبا، کلیسای کاتولیک نقش مهم و اساسی در جامعه ایفا نموده است. کوبا توسط کریستف کلمب کشف شد و در سال ۱۵۱۱، دیه‌گو بلاسکز (Diego Velasquez) ، کلیسای کاتولیک را درکوبا تأسیس نمود که آن را بارتولومه د لاس کاساس اداره می‌کرد، به موازات مذهب کاتولیک، مذهب پروتستان نیز در همان زمان به این کشور وارد شد، چرا که از قرن شانزدهم دزدان دریایی دائما وارد کشور می‌شدند که بسیاری از آن‌ها دارای مذهب پروتستان بودند، اما مذهب پروتستان تا قرن نوزدهم به‌طور دائم در کوبا باقی نماند. شایان ذکر است که مذهب کاتولیک و پروتستان تأثیر بسزائی در تاریخ کوبا ایفا نموده‌اند، در سال ۱۵۱۲ کاتولیک روم با فرقه دومینیکن (Orden Dominicana) وارد کوبا شد و سال‌ها بعد فرقه فرانسیسکن (Orden Franciscana) در کوبا به منصه ظهور رسید، در سال ۱۵۲۱ پاپ لئوی دهم بخش اسقف نشینان باراکوآ (Baracoa) را تأسیس کرد که در سال ۱۵۲۲ به اسقف‌نشینان سانتیاگوی کوبا تغییر نام یافت.

سال‌های بین ۱۷۵۰ و ۱۸۵۰ دوران طلایی مذهب به حساب می‌آمد، این دوران به دلیل افزایش تعداد کشیشان حائز اهمیت می‌باشد. دوران طلایی کلیسای کاتولیک در کوبا با تصدی‌گری اسقف دیه‌گو اولینو د کمپوستلا (Diego Evelino De Compostela) آغاز گردید. تعداد زیادی کلیسا که درکوبا وجود دارد مشخصه بارز دوران طلایی مذهب در این کشور می‌باشد که اکثر این کلیساها در پایتخت کوبا، قرار دارند؛ از جمله کلیسای جامع هاوانا (Catedral de La Habana) ، کلیسای ساگرادو کراسون (Iglesia del Sagrado Corazon) ، کلیسای کارمن (Parroquia del Carmen) ، کلیسای نوئسترا سنیورا د رگلا (Iglesia de Nuestra Senora de Regla) ، کلیسای سان لازاروف (Iglesia de San Lazaro) ، کلیسای بیرخن دلا کاریداد د کوبره (Iglesia de la Virgen de La Caridad de Cobre) که از نظر کاتولیک‌ها، قدیس و حافظ کشور می‌باشد.

ترکیب جمعیتی پیروان ادیان و مذاهب

مذهب پروتستان

مذهب پروتستان

تاریخ حضور نخستین پروتستان‌ها در کوبا به سال ۱۵۰۰ میلادی برمی‌گردد. به علت وجود مستعمره‌های اسپانیایی کاتولیک در کوبا، از پروتستان‌ها به گرمی استقبال نشد و تا اواسط دهه اول قرن نوزدهم، اکثر کوبایی‌ها نسبت به مذهب بی‌تفاوت بودند. رورند ادواردکنی ( Reverend Edward Kenney) اولین کشیش پروتستان بودکه از ایالات‌متحده به منظور اجرای امور مذهبی به کوبا آمده بود، او در سال ۱۸۷۱ نخستین ماموریت اپیسکوپالیان (Episcopalians) (پیروان کلیسای اسقفی) را سازماندهی کرد. اوایل قرن بیستم پروتستان‌های آمریکایی که وارد کوبا شده بودند، از طریق سیستم‌های آموزشی شروع به اشاعه ایده‌های مذهبی خود کردند که هدف آن‌ها بشارت و تبلیغ دین مسیح بود.

در سال ۱۹۸۵، فیدل کاسترو با رهبران کاتولیک و پروتستان به منظور بیان نظرات درباره مذهب ملاقاتی داشت، و چندی پس از آن، کلیساهای پروتستان در کوبا رو به پیشرفت نهاد به‌طوری که در دهه ۹۰، تعداد کلیساهای پروتستان دو برابر شد، طبق گزارش‌های اعلام شده در سال ۱۹۹۸ تعداد پروتستان‌های کوبا ۴۰۰ هزار نفر و تعداد کاتولیک‌ها ۵۰۰ هزار نفر بوده‌اند، هم اکنون برخی از کلیساهای پروتستان کوبا از سوی انجمن/شورای جهانی کلیساها (Consejo Mundial de Iglesias) تلفیق شده‌اند. در ضمن از سال ۱۹۹۸، روز کریسمس به‌عنوان تعطیل رسمی اعلام شد و تاکنون نیز به همین منوال ادامه یافته است. سال‌های ۱۸۸۲ و۱۸۸۳ به علت تشکیل پروتستانتیسم کوبایی از اهمیت خاصی برخوردار است که برخی از فرقه‌های آن عبارت‌اند از: باپتیسم [vii]، پنتاکوستالیسم [viii]، شاهدان یهوه [ix]، مسیحیت انجیلی [x]، پرسبیتری [xi] ، متدیست [xii]، مورمون [xiii] و لوتریسم [xvi] .

باپتیسم تحت عنوان تعمیدگرایی نیز شناخته شده است و شاخه‌ای از دین مسیحیت می‌باشد و معتقد به جدایی دین از سیاست هستند. پنتاکوستالیسم یکی از شاخه‌های مسیحیت انجیلی است که در این فرقه تاکید بر تجربه شخصی مستقیم خدا از طریق غسل تعمید روح‌القدس می‌باشد.

شاهدان یهوه یکی دیگر از شاخه‌های مسیحیت می‌باشد که طبق آمار منتشر شده در سال ۲۰۱۱ بیش از ۷ میلیون نفر در جهان پیرو این فرقه از مسیحیت می‌باشند. در حال حاضر در کوبا ۹۴۰۰۰ شاهد یهوه فعال وجود دارد که این رقم 0/85 درصد جمعیت کوبا می‌باشد.

انگلیکان (Anglicanismo) ، یکی از فرقه‌های دین مسیحیت می‌باشد که البته فرقه‌ای مجزا است. این فرقه در کوبا حدود ۲۲۰۰۰ نفر عضو دارد. اعضای فرقه پرسبیتری‌ها، یهودیانی بودند که به بازگشت مسیح اعتقاد داشتند و پایبند تعالیم او بودند، این فرقه در حال حاضر در کوبا ۱۵۰۰۰ نفر عضو دارد.

فرقه متدیست‌ها نیز شاخه‌ای از مذهب پروتستان می‌باشد و مبتنی بر تفسیرهایی است که براساس سنت، عقل و تجربه وجود دارد و البته همگی از انجیل استنباط شده است.

اپوس‌دئی (Opus Dei) نام فرقه‌ای زاهدانه و زیرمجموعه مذهب کاتولیک است، این فرقه توسط اسقف اسپانیایی، خوزه ماریا اسکریبا (Jose Maria Escriva) در سال ۱۹۲۸ بنیان نهاده شد. در این فرقه اعتقاد بر این است که انسان برای دستیابی به آمرزش روح بایستی ریاضت جسمی را تحمل نماید. از این رو با اعمالی زجرآور سعی می‌کنند آمرزش روح را کسب نمایند.

مورمون‌ها اقلیتی مذهبی از مسیحیان هستند که از پیروان راستین عیسی مسیح می‌باشند. در حال حاضر در کوبا حدود ۵۰ نفر به عضویت این فرقه درآمده‌اند.

انجمن کلیساهای جهانی کوبا، نهاد حفاظتی رسمی است که دارای ۲۷ نهاد مذهبی به‌عنوان اعضای دایم، ۸ عضو وابسته و ۱۲ نهضت بین‌الادیانی می‌باشد، این انجمن در شش منطقه در سرتاسرکوبا بنا نهاده شده است و رهبر آن به‌طور مستقیم توسط اعضا انتخاب می‌شود.بر اساس برآورد کلیسای کاتولیک، ۷ تا ۸ میلیون نفر کاتولیک هستند که فقط ۴ تا ۵ درصد آن‌ها به‌طور مرتب در مراسم عشاء ربانی شرکت می‌کنند. علاوه بر مذهب کاتولیک و مذاهب کوبایی-آفریقایی، در حال حاضر در کوبا حدود ۳۰۰۰ مسلمان، ۱۵۰۰ یهودی با ۵ معبد یهودی، ۵۴ کلیسای پروتستان و کلیساهای انجیلی، ۲۵ کلیسای پنتاکوستال، یک کلیسای یونانی ارتدوکس و تعدادی نامشخص روحانی، بودایی و شاهدان یهوه در کنار هم زندگی می‌کنند.(← مسیحیت در کوبا)

یهودیت

مذهب یهودیت

تاریخچه دین یهود در کوبا به سال ۱۴۹۲ برمی‌گردد، زمانی که کریستف کلمب و همراهانش به ساحل شرقی مجمع‌الجزایر کوبا رسیدند. ضرب‌العجل یهودیان برای ترک اسپانیا، همان روزی بود که کریستف کلمب و همراهانش اروپا را ترک می‌کردند، آن روز زمان اجرای دستور پادشاهان کاتولیک مبنی بر اخراج یهودیان اسپانیایی بود که حاضر به تغییر دین خود نشده بودند، بنابراین با سفر ماجراجویان استعمارگر اسپانیایی، تعدادی یهودی نیز به کوبا رسیدند.

در سال ۱۸۹۸، یهودیان شامل ۸۹۲ نفر یا ۳۰۵ خانواده بودند. از این افراد ۶۳۵ نفر یهودیانی بودند که یا مادران آن‌ها (۷۰%) و یا این که پدران آن‌ها یهودی بودند (۳۰%)، سال ۱۹۰۶، یهودیان آمریکا نخستین معبد ارتدوکس آدات اسراییل (Adath Israel) را در کوبا تأسیس کردند که در دهه ۸۰ بسته شد، و اولین گورستان یهودیان را در گوآناباکوآ (Guanabacoa) واقع در شرق هاوانا تأسیس کردند. در سال ۱۹۰۶ تعداد یهودیان هزار نفر و جمعیت کوبا یک‌ونیم میلیون نفر بود، در سال ۱۹۱۴ جامعه چوت آهیم (Sociedad Chevet ahim) در هاوانای قدیم به لطف یهودیان مهاجر ترکیه و کشورهای بالکان تأسیس شد که در سال ۱۹۳۶ با جامعه عبری (Sociedad Union Hebrea) کوبا ادغام شد و انجمن عبری چوت آهیم (Union Hebrea Chevet Ahim) را تشکیل دادند. تا سال ۱۹۲۵، هشت هزار یهودی در کوبا زندگی می‌کردند که در سال ۱۹۳۵ این تعداد به بیست هزار نفر افزایش یافت، در حالی که در سال ۱۹۵۲ فقط ۱۲۰۰۰ یهودی در کوبا اقامت داشتند. با پیروزی انقلاب کوبا، در نخستین سال‌های پیروزی، ۹۴ درصد از ۱۵۰۰۰ یهودی کوبایی، کشور را ترک کردند و به آمریکا، اسراییل، ونزوئلا، پاناما، کاستاریکا و سایر کشورها رفتند، در سال ۲۰۰۷ تخمین زده شد که حدود ۱۵۰۰ یهودی در کوبا زندگی می‌کنند که حدود ۱۱۰۰ نفر آن‌ها در هاوانا ساکن هستند، هم اکنون در کوبا یک خاخام وجود دارد که در معبد هاوانا ساکن است. شایان ذکر است که خوزه مارتی، نویسنده و شاعر و رهبر انقلابی کوبا، با یهودیان همدرد و همفکر بود.

تعداد اماکن مذهبی

کلیسای کاتولیک

که در حال حاضر متشکل از هشت قلمرو اسقف به همراه حدود ۶۰۰ معبد است، شامل یک کاردینال، ۱۰ اسقف، ۲۳۵ کشیش، ۲۳ برادر روحانی و ۴۶۵ راهبه می‌باشد. بیش از نیمی (حدود ۵۵%) از این تعداد خارجی هستند و مابقی در قلمرو مذهبی اسقف اعظم در هاوانا متمرکز هستند، در ضمن ۲ مدرسه علوم دینی نیز وجود دارد.

کلیساهای پروتستان

در مجموع دارای حدودا ۹۰۰ معبد، بیش از ۱۰۰ عبادتگاه (Casa de culto) و ۵ مدرسه علوم دینی است، اکثر روحانیون و کشیشان آن کوبایی هستند.

انجمن بهایی‌ها

انجمن بهایی‌ها که دارای یک معبد و تعداد بسیار کمی عضو در استان‌های مختلف کشور می‌باشد.

انجمن صوفی‌ها

انجمن صوفی‌ها، مکانی را تحت اختیار دارد و تعداد اعضای آن بسیار کم می‌باشد.

تأثیر آئین‌ها و مکاتب غیر دینی بر مذهب

Yoruba

یکی از تاثیرات چشمگیر فرهنگ آفریقایی‌ها [xv] در فرهنگ کوبا، اثر آن در شکل‌گیری دین غالب (عامه پسند) بوده است. اکثر مذاهب را بردگان آفریقایی به کوبا آوردند، به‌خصوص مذهب کاتولیک، که مذهب ارباب‌های اسپانیایی آن‌ها بود.

در کوبا ادیان آفریقایی -کوبایی با نام قوانین (مقررات) (Reglas) شناخته شده‌اند. در کوبا مهم‌ترین قوانین در ارتباط مستقیم با قواعد فرهنگی آفریقایی - کوبایی هستند: لوکومی در کوبا سانتریا نامیده می‌شود و شالوده آن یوروبا (Yoruba) است و کنگو (Congo) شالوده آن بانتو می‌باشد. حتی امروزه، فرهنگ یوروبا در جنوب غربی نیجریه و بانتو در حوضه آبریز جنوبی رود کنگو تا بیابان کالاهاری واقع در جنوب آفریقا -گسترش یافته است، قوانین آفریقایی -کوبایی مذهبی هستند اما کلیسایی نمی‌باشند.

یوروبایی‌ها (نسل‌های یوروبایی) به خدای فردی اعتقاد دارند، خدای برتر، خالق متعال، آگاه و واقف به همه چیز و غیر قابل دسترسی، خدای پاک و منزه - که اولودومارها (Olodumare) ، اولورون (Olorun) و اولوفی (Olofi) یا اولوفین (Olofin) نامیده می‌شود.

مفاخر و مشاهیر دینی

La Virgen de Regla

از آنجایی که کوبا، علی‌رغم آزادی مذهبی، کشوری است که اعتقادات مذهبی ندارد، شخصیت‌های مذهبی که از مفاخر دینی این کشور باشد قابل دسترسی نیست، اما می‌توان به اسطوره‌های مذهبی این کشور اشاره نمود که عبارت‌اند از: سان لازارو (San Lazaro)، لا کاریداد دل کوبره (La Caridad del Cobre)، لا بیرخن د اوچا (La Virgen del Ocha)، لا مرسده (La Merced) و سانتا باربارا (Santa Barbara). لا کاریداد دل کوبره نماد عشق مسیحی است، در ارتباط با اوچون (Ochon) (خدای رودخانه) است که رنگ آن زرد و طلایی می‌باشد، و در کوبا نماد آب‌های شیرین و عسل است.

لا بیرخن د رگلا (La Virgen de Regla)، که تصویر آن قهوه‌ای است و در ورودی دروازه هاوانا قراردارد. و تلفیق شده از یمایا (Yemaya) (خدای دریا) که رنگ آن مانند ردای شخصیت‌های کاتولیک، آبی می‌باشد.

لا مرسد، که رنگ پوشش آن سفید است که در ارتباط با اوباتالا (Obatala) (خدا و خالق جهان و پاکی) می‌باشد. سانتا باربارا، که در تصاویر به همراه یک شمشیر و قلعه دیده می‌شود یادآور سیاه‌چال و گردن زدن می‌باشد، به همین دلیل گفته می‌شود که وابسته به چانگو (Chango) (خدای جنگ) است و رنگ آن همانند شهید مسیحیت قرمز است.

موقعیت اسلام و مسلمانان در جامعه و ارتباط آن‌ها با پیروان سایر ادیان

اتحادیه جهان اسلام

%0/1 از جمعیت کوبا را مسلمانان تشکیل می‌دهند، بر اساس گزارشات اتحادیه جهان اسلام (Liga Musulmana Mundial (MWL)) ، ۶ هزار تا ۸ هزار مسلمان در کوبا زندگی می‌کنند که تخمین زده شده است که فقط ۱۰۰۰ نفر آن‌ها کوبایی هستند و بقیه آن‌ها خارجیان مقیم کوبا می‌باشند که بازرگانان، دانشجویان و دیپلمات‌ها را شامل می‌شوند. حدود دو هزار دانش‌آموز مسلمان در کوبا علاقه‌مند به تحصیل در مدارس معتبر کوبا هستند که اکثرا پاکستانی می‌باشند.

در سال ۲۰۰۱ شیخ محمدبن ناصر الابودی (Mohamed bin Nassir Al-Aboudy) - معاون دبیرکل اتحادیه جهان اسلام - به منظور کسب اجازه از مقامات کوبایی برای تاسیس نهاد اسلامی که هدف آن حمایت از جامعه مسلمانان کوبا است، به این کشور سفر کرد، از اهداف این نهاد می‌توان به ساخت مساجد و اشاعه فرهنگ اسلامی اشاره نمود.

مسلمانان کوبا، اسلام را از طریق سفارتخانه کشورهای خاورمیانه و همچنین از افرادی که از کشورهای آفریقایی و مسلمان برای تحصیل به کوبا می‌آیند، فرا می‌گیرند. در دهه هفتاد و هشتاد، اسلام در بین کوبایی‌ها رو به گسترش نهاد، ترجمه اسپانیایی قرآن کریم و سایر کتب اسلامی مهم در کوبا قابل دسترسی نیست. حتی جامعه مسلمانان کوبا فاقد کادر مذهبی فرهیخته می‌باشد. از آنجا که در هاوانا مسجدی وجود ندارد و دولت اجازه ساخت مسجد را نیز نمی‌دهد، مسلمانان در خانه به عبادت می‌پردازند. اگرچه رئیس‌جمهور سابق کوبا - فیدل کاسترو - قول ساخت مسجدی برای مسلمانان کشورش را داده بود ولی به نقل از اعضای بنیاد کمک‌های بشر دوستانه (Fundacion de Ayudas Humnitarias) که به کوبا سفر کرده بودند، تنها عبادتی‌که در ملأعام به جماعت انجام می‌شود نماز جمعه است که در مکانی به‌نام خانه عرب‌ها (Casa de los Arabes) واقع در هاوانای قدیم برگزار می‌شود. این مکان ۱۶ نوامبر ۱۹۸۳ افتتاح شد و متعلق به مهاجر عرب ثروتمندی بود که در طول دهه چهل در کوبا زندگی می‌کرد. این مکان به مدیریت ریگوبرتو منندس (Rigoberto Menendez) اداره می‌شود، در این خانه که به سبک معماری آندلس ساخته شده، موزه و رستورانی عربی نیز وجود دارد و در موزه آن فرهنگ اسلامی عرضه می‌شود. دیپلمات‌های مسلمان نیز از این مکان برای برپایی نماز جمعه استفاده می‌کنند. این مکان فقط روزهای جمعه باز است و مسلمانان کوبایی حق استفاده از آن را ندارند و صرفا مسلمانان غیرکوبایی نظیر توریست‌ها و دیپلمات‌ها می‌توانند از آن استفاده‌کنند. در ضمن کتابخانه‌ای به‌نام ابن خلدون (جامعه‌شناس و تاریخ‌نویس عرب) وجود دارد که دارای کتاب‌هایی با موضوعات عربی و اسلامی است.

گروه‌های اسلامی

Union arab de cuba

از گروه‌های اسلامی که در کوبا به فعالیت مشغولند می‌توان از اتحادیه اسلامی کوبا (Union Cubana Islamica) که ریاست آنرا پدرو یانیا (Pedro Yanya) به عهده دارد و همین‌طور از انجمن اسلامی کوبا (Asociacion Islamica de Cuba) نام برد.

ضمنا از مسلمانان برجسته کوبایی می‌توان از علی نیکلاس کوسیو (Ali Nicolas Cossio): وزیر سابق امور خارجه که هم اکنون در رادیو «صدای اسلام» (Voz del Islam) مشغول به کار است و خوآن کارلوس گومز، قهرمان سابق بوکس کوبا نام برد.

نهادها و مراکز دینی مسلمانان (وضعیت، تعداد، کارکرد، تأثیر، مهم‌ترین آن‌ها)

مرکز اسلامی شیعیان در کوبا خانه‌ای محقر و ساده است که در یکی از محروم‌ترین مناطق شهر هاوانا واقع است، در این خانه محقر و در این منطقه محروم، زنان و مردانی را می‌توان مشاهده نمود که خورشیدهای تابان ایمان و کوه‌های استوار یقین‌اند و به ذکرالله و توسل به اهل بیت عصمت و طهارت مشغول هستند. با دیدار از این خانه محقر می‌توان به عظمت معنوی آن پی برد اگرچه پانزده هزار کیلومتر از خانه اهل بیت در مدینه النبی فاصله دارد، باور نکردنی است که چگونه این کشور کوچک در منطقه کارائیب پس از شصت سال تسلط آمریکا و بیش از ۵۰ سال تسلط کمونیسم توانسته پذیرای پیام الهی باشد.

از میان کوبایی‌هایی‌که به دین اسلام گرویده‌اند می‌توان از جوانی سیاهپوست به‌نام عبدالولی نام بردکه دانشجوی دکتری رشته ریاضی دانشگاه هاوانا می‌باشد. وی چند سال قبل به دین اسلام گروید و شیعه شد. معصومه نیز یکی دیگر از مسلمانان کوبایی است که پس از خواندن کتابی درباره حضرت فاطمه معصومه (س) و به عشق حضرت معصومه (س) مسلمان می‌شود و نام معصومه را برای خود برمی‌گزیند. زمانی که وی مسلمان شد، تعداد بسیار اندکی در کوبا شیعه بودند. معصومه یکی از دو اتاق خانه‌اش را وقف اسلام می‌کند و بدین ترتیب اولین مرکز شیعیان کوبا تاسیس می‌شود. در این مرکز و با حضور یک روحانی آرژانتینی که در زمان مناسبت‌های مذهبی به کوبا سفر می‌کرد امروزه تعداد شیعیان کوبا حدود سی و پنج نفر می‌باشد. یکی از این شیعیان به‌نام حسن در حوزه علمیه قم در ایران مشغول به تحصیل می‌باشد.

سایر نهادها و مراکز مذهبی

Asociacion Bautista o Baptista de Cuba Oriental

انجمن باپتیستی کوبای شرقی (Asociacion Bautista o Baptista de Cuba Oriental) در ۵ فوریه ۱۹۰۷، کالج بین‌المللی د ال کریستو [xvi] را تأسیس کرد که واقع در ال‌کریستو می‌باشد. هدف اصلی از تأسیس این کالج تربیت معلم برای سایر موسسات باپتیستی است، و یکی از مدارس مهم در کوبا است که باعث جذب دانش‌آموزان بسیاری از جمله خواهر کوچک‌تر فیدل کاسترو شده است.

این مرکز اقدام به تأسیس مدرسه الهیات به منظور آموزش روحانیون و مبلغین مذهبی نمود. این مدرسه در سال ۱۹۰۹ افتتاح شد اما به علت مشکلات مالی در سال ۱۹۳۳ بسته شد که در طول این مدت ۲۵ مبلغ مذهبی تربیت نمود، اگرچه از سال ۱۹۳۶ تا ۱۹۳۹ دوباره گشایش یافت، اما از این سال به بعد برای همیشه بسته شد.

در اواسط دهه ۶۰ جو سیاسی مخالف نهادهای مذهبی بود؛ دولت، دفاتر انجمن باپتیستی را به مدت ۶۸ روز (از ۲۱ دسامبر ۱۹۶۵) تعطیل نمود. یکی از عواقب غم‌انگیز انقلاب کوبا در سال ۱۹۵۹ مهاجرت بسیاری از روحانیون از کشور بود. در طول مدت نیمه اول دهه ۶۰ حدود ۷۰% از کشیشان کاتولیک، ۹۰% از راهبه‌ها، تعدادی از کشیشان پروتستان و همه خاخام‌ها داوطلبانه و یا به اجبار (تبعید) کشور را ترک کردند. سال ۱۹۶۰، تعداد کشیشان ۷۶۳ نفر بود، سال ۱۹۶۵، ۲۲۰ نفر و سال ۱۹۸۰ فقط ۲۱۳ نفر از آن‌ها در کشور باقی ماندند. انجمن متدیست کوبا ۹۰% از کشیشان خود را از دست داد و پرسبیتری‌ها ۷۰% در سال ۱۹۸۰ گروه دیگری از کشیشان کشور را ترک کردند.

بعد از حمله خلیج خوک‌ها، مقامات کوبا شروع به دستگیری افراد مذهبی نمودند و مدارس مذهبی از جمله مدارس کاتولیک را تعطیل کردند، در دهه ۶۰ زندان‌ها مملو از کشیش شد. البته این شرایط با سفر تاریخی پاپ ژان پل دوم که از ۲۱ ژانویه تا ۲۵ ژانویه ۱۹۹۸ صورت گرفت بهبود یافت و دیگر مذاهب نیز از جمله یهودی‌ها آزادی برگزاری عبادات خود را کسب کردند. حزب کمونیست در سیستم آموزشی کوبا از امتیازی انحصاری برخوردار می‌باشد و نهادها و ارگان‌های مذهبی کاملا مستقل از دولت ایجاد شدند و به‌طور خودکفا به فعالیت‌های فرهنگی و مذهبی خود ادامه می‌دهند.

با افتتاح نخستین مدرسه علوم دینی کلیسای کاتولیک در کوبا برای اولین‌بار در نیم قرن اخیر روابط کلیسا و دولت کوبا بهبود یافته است، چرا که روابط کلیسا و دولت به دنبال انقلاب ۱۹۵۹ که پس از آن فیدل کاسترو به قدرت رسید تیره و تار شد، در این مدرسه دانشجویان، دروسی از جمله الهیات و تاریخ دین مطالعه می‌کنند و برای کشیش شدن آماده می‌شوند.

پس از آزادی مذهبی در سال ۱۹۹۸، تغییرات چشمگیری دیده شد، از جمله این که کلیسا مجوز ساخت مدرسه علوم دینی جدید را به‌دست آورد. این مرکز در سال ۲۰۱۰ افتتاح شد و رئیس‌جمهور فعلی - رائول کاسترو - در مراسم افتتاحیه آن شرکت نمود. ساخت این مدرسه علوم دینی از زمان سفر ژان پل دوم پاپ فقید کاتولیک‌ها به کوبا در سال ۱۹۹۸ در جریان بوده است و زمانی‌که رائول کاسترو به قدرت رسید از آن حمایت کرد، پیش از سفر تاریخی پاپ به کوبا، اسقف‌های کوبایی از سخت‌ترین منتقدان دولت بودند و گردهمایی‌های عبادی کاتولیک‌ها با شعارهای سیاسی همراه می‌شدند.

مدرسه علوم دینی باپتیستی کوبای شرقی

Instituto Biblico Nazareno

مدرسه علوم دینی باپتیستی کوبای شرقی - ۱۰ اکتبر ۱۹۴۹ در سانتیاگوی کوبا به‌وسیله انجمن باپتیست شرقی تأسیس شد. این مدرسه دارای برنامه‌ای چهار ساله لیسانس در رشته الهیات می‌باشد و مستقل از دولت عمل می‌کند، در ضمن دانش‌آموزان بدون پرداخت شهریه به تحصیل می‌پردازند.

این مدرسه در سال ۱۹۵۱ به 13/5 کیلومتری بزرگراه اصلی به هاوانا منتقل شد که تاکنون در این مکان قرار دارد، و بزرگ‌ترین مدرسه علوم دینی در جزیره است که به مذهب پروتستان خدمت می‌کند.

یکی دیگر از نهادهای مذهبی در کوبا، اداره خدمات امور مذهبی می‌باشد که در سال ۱۹۶۱، دولت کوبا این اداره را به‌عنوان بخشی از حزب کمونیست کوبا تأسیس نمود و در سال ۱۹۸۵ به کمیته مرکزی حزب کمونیست کوبا ملحق شد. در سراسر کوبا، مدارس علوم دینی نیز به چشم می‌خورد از جمله: مدرسه علوم دینی سان آمبروسیو (San Ambrosio) - در هاوانا، مدرسه علوم دینی سان باسیلیو ماگنو (San Basilio Magno) - در سانتیاگو د کوبا، مدرسه علوم دینی انجیلی، مدرسه علوم دینی لوس پینوس نوئبوس (Los Pinos Nuevos)، مدرسه علوم دینی ناسارنوا (Instituto Biblico Nazareno) - در پونتا براوا در هاوانا و همین‌طور مدرسه بین‌المللی الهیات (Seminario Internacional de Teologia) - که متعلق به کلیسای انجیلی سولدادوس د لا کروس (Iglesia Evangelica Soldados de la Cruz) می‌باشد.

از طرف دیگر، آموزش مذهبی لائیک‌ها اعم از کودکان و بزرگسالان نیز در کوبا دیده می‌شود که از طریق تعالیم مذهبی شفاهی (catequesis) صورت می‌گیرد، در حال حاضر بیش از ۹۰۰ معبد و صدها عبادتگاه به‌صورت قانونی وجود دارد. یکی دیگر از مراکز مذهبی که در کوبا وجود دارد شورای کلیساهای کوبا (Consejo de Iglesias de Cuba (CIC)) می‌باشد که نخستین سازمان جهانی کشور کوبا محسوب می‌شود و ۲۷ کلیسا رابه‌عنوان عضو کامل، ۱۲ سازمان جهانی، ۸ عضو ائتلافی و ۳ عضو ناظر گردهم می‌آورد.

نیز نگاه کنید به

ادیان در ژاپن؛ ادیان در کانادا؛ ادیان در چین؛ ادیان در تونس؛ ادیان در مصر؛ ادیان در لبنان؛ ادیان در افغانستان؛ ادیان در روسیه؛ ادیان در سنگال؛ ادیان در فرانسه؛ ادیان در اسپانیا؛ ادیان در آرژانتین؛ ادیان در مالی؛ ادیان در ساحل عاج؛ ادیان در سیرالئون؛ ادیان در زیمبابوه؛ ادیان در اتیوپی؛ ادیان در سوریه ؛ ادیان در اردن ؛ ادیان در قطر؛ ادیان در اوکراین؛ ادیان در تایلند

پاورقی

[i]: انقلاب کاسترو انقلابی دینی محسوب نمی شد و سعی در حذف اخبار مذهبی می شد. اگرچه این دیدگاه دولت انقلابی کوبا تغییر کرده است. خصوصًا از زمان ملاقات کاسترو با پاپ، کلیسای کاتولیک فع لا در کوبا در آزادترین فضاست و یک کوبایی ب هعنوان اسقف منصوب شده است. کاسترو سیاست باز کردن فضا برای اکثر ادیان را ادامهمی دهد حتی برای بهایی گری!

[ii]: بانتو نام یک نژاد و خانواده زبانی در آفریقا است که بیش از ۴۰۰ گروه قومی را از کامرون تا آفریقای جنوبی در بر می‌گیرد. واژه بانتو به تک‌تک افراد متعلق به این ۴۰۰ گروه اشاره دارد.

[iii]: مذهب کاتولیک به معنای مذهب اصیل و جامع از دوران حواریون مسیح  یعنی 2٠٠٠ سال پیش تاکنون ریشه دارترین مذهب مسیحی است. کاتولیک، واژه ای یونانی و به معنای جامع و اصیل می‌باشد.

[iv]: مذهب پروتستان نام یکی از سه فرقه اصلی مسیحی است و نام دو فرقه دیگر، کاتولیک و ارتدوکس م یباشد. سابقه مذهب ارتدوکس به حدود 15٠٠ سال پیش باز م یگردد. در اواخر قرن پنجم میلادی، زمانی که امپراطوری وسیع روم، به شرقی و غربی تقسیم شد، کلیسای شرقی، نام ارتدوکس به خود گرفت و کلیسای غربی، عنوان کاتولیک را حفظ کرد. ارتدوکس، واژ های یونانی و به معنای عقیده درست و دین راست و حنیف می باشد. تاریخچه مذهب پروتستان، به قرن شانزدهم میلادی باز می گردد و از عمر آن، حدود پانصد سال می گذرد و از آن جهت که این مذهب در اعتراض به برخی عقاید کلیسای کاتولیک شکل گرفت، نام پروتستان به خود گرفت. پروتست، به معنای اعتراض و پروتستان به معنای معترض است.

[v]: دولت بین سال‌های 1962 و 1977 برگزاری جشن های مسیحیت را ممنوع اعلام کرده بود.

[vi]: گرچه کوبای یها اسمًا کاتولیک هستند، تنها کمتر از 1٠ درصد جمعیت آن کشور از مذهب کاتولیک پیروی می‌کنند.

[vii]: Baptismo:فرقه ای مسیحی که تعمیدگرایی نیز خوانده م یشود و پیروان آن تعمیدیون نام گرفته اند.

[viii]: Pentecostalismo: فرقه ای درون مسیحیت اوانجلیکی می باشد.

[ix]: Testigos de Jehova: شاخه ای از مسیحیت می باشد.

[x]: Evangelicos: شاخه ای از پروتستانیسم می باشد.

[xi]: (Lisandro Presbitero): به رهبرانی که عضو شورا بودند ولی کشیش نبودند گفته می‌شود.

[xii]: Metodismo: فرق های منشعب از کلیسیای پروتستان.

[xiii]: Mormon: پیروان جنبش قدیسان آخرالزمان و همین طور اعضای کلیسای عیسی مسیح قدیسان آخرالزمان می‌باشد.

[xvi]: Luteranismo: شاخ های از مسیحیت غربی که با کلام مارتین لوترو برای انجام اصلاحات پروتستانی راه اندازی شد.

[xv]: به سبب ترویج توریسم بینش آفریقایی مذهبی ‑ یعنی بینش خرافی ‑ در کوبا رایج شده است که تقلبی و غیرواقعی است و هم این که جبهه ها و عناصر عوام دیگری دارد.

[xvi]: شهر کوچکی در نزدیکی سانتیاگو در کوبا است.