روابط خارجی تاجیکستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
بدون خلاصۀ ویرایش
خط ۱: خط ۱:
'''روابط خارجی [[تاجیکستان]]'''
اصول و محورهای اساسی سیاست خارجی [[تاجیکستان]] در اعلامیه استقلال و [[قانون اساسی تاجیکستان|قانون اساسی]] این کشور به صورت کامل منعکس شده است که اصول اساسی آن، سیاست درهای باز چند وجهی، واقع بینی، توازن، عمل گرایی و تأمین امنیت ملی است. اهداف عمده آن، حفظ منافع ملی و دولتی [[تاجیکستان]] می‌باشد. جمهوری [[تاجیکستان]] بر اساس اعلامیه استقلال، جهت تحکیم پایه‌های استقلال سیاسی خود اصل برتری قانون، حمایت از امنیت ملی و حفظ منافع ملی در روابط با کشورهای مختلف دنیا و سازمان‌های بین‌المللی را از محورهای بنیادین ‌سیاست داخلی و خارجی خود قرار داده است<ref>برگرفته از http://www.iransharghi.com</ref> اهداف اصلی در سیاست خارجی [[تاجیکستان]]، تأمین و تحکیم جایگاه شایسته و سزاوار [[شهر دوشنبه|دوشنبه]] در جامعه بین‌المللی، به وجود آوردن اقتصاد بازاری ثمر بخش و از این طریق حل و فصل مسائل اجتماعی، ایجاد نهادهای دموکراتیک و جامعه مدنی، تأمین امنیت ملی و تقویت روندهای همگرایی در منطقه می‌باشد.


اصول و محورهاي اساسي سياست خارجي تاجيكستان در اعلاميه استقلال و قانون اساسي اين كشور به صورت كامل منعكس شده است که اصول اساسی آن، سياست درهاي باز چند وجهي، واقع بيني، توازن، عمل گرايي و تأمين امنيت ملي است. اهداف عمده آن، حفظ منافع ملي و دولتي تاجيكستان می باشد. جمهوري تاجيكستان بر اساس اعلاميه استقلال، جهت تحكيم پايه‌هاي استقلال سياسي خود اصل برتري قانون، حمايت از امنيت ملي و حفظ منافع ملي در روابط با كشورهاي مختلف دنيا و سازمان‌هاي بين‌المللي را از محورهاي بنيادين ‌سياست داخلي و خارجي خود قرار داده است (<nowiki>http://www.iransharghi.com</nowiki>) اهداف اصلي در سياست خارجي تاجيكستان، تأمين و تحكيم جايگاه شايسته و سزاوار دوشنبه در جامعه بين المللي، به وجود آوردن اقتصاد بازاري ثمر بخش و از اين طريق حل و فصل مسائل اجتماعي، ايجاد نهادهاي دموكراتيك و جامعه مدني، تأمين امنيت ملي و تقويت روندهاي همگرايي در منطقه مي باشد.
سیاست خارجی [[تاجیکستان]] در مسیر تقویت همکاری‌های متقابل سودمند چند بعدی با گسترش همکاری با کشورهای مختلف شرق و غرب و جهان اسلام گام برمی‌دارد. انتقال تدریجی به بازار آزاد و برقراری مناسبات سودمند با اعضای کشورهای مشترک المنافع و سایر کشورهای جهان از جمله اصول سیاست خارجی تاجیکستان است<ref>منتظمی، رؤیا(1374)، کتاب سبز [[تاجیکستان]]، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، ص. 63-83</ref>.


سياست خارجي تاجيكستان در مسير تقويت همكاري‌هاي متقابل سودمند چند بعدي با گسترش همكاري با كشورهاي مختلف شرق و غرب و جهان اسلام گام برمی دارد. انتقال تدریجی به بازار آزاد و برقراری مناسبات سودمند با اعضای کشورهای مشترک المنافع و سایر کشورهای جهان از جمله اصول سیاست خارجی تاجیکستان است. (کتاب سبز تاجیکستان صص 83-63)
تنظیم کنندگان اصول اساسی سیاست خارجی [[تاجیکستان]] به خوبی دریافته که [[تاجیکستان]] خواسته یا ناخواسته باید وارد روند و پروسه جهانی شدن گردد. زیرا گذشته از پیامدهای مثبت جهانی شدن، جنبه‌های منفی جهانی شدن همچون تروریسم بین‌المللی، قاچاق مواد مخدر و جنایات سازمان یافته امنیت ملی این کشور را تهدید می‌کنند. «همراه خان ظریفی» وزیر امور خارجه [[تاجیکستان]] معتقد است: «خطرات و پیامدهای منفی پدیده‌های نامطلوب جهانی نظیر تروریسم بین‌المللی، افراط گرایی، جدایی طلبی، جنایات سازمان یافته، قاچاق مواد مخدر هنوز هم برای جامعه و دولت [[تاجیکستان]] از تهدیدات اساسی بوده و این کشور را به همکاری موثر و مشترک با جامعه بین‌المللی در مبارزه با این پدیده‌های نامطلوب وادار می‌سازد. [[تاجیکستان]] همواره از تحکیم فعالیت‌های [https://www.un.org/en/ سازمان ملل] در جهت تأمین صلح و امنیت بین‌المللی، حل مشکلات بشری، توسعه مناسبات چند جانبه با سازمان همکاری‌های [[شانگهای]]، سازمان پیمان امنیت جمعی و دیگر سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، با توجه به منافع ملی خود حمایت کرده و به آن‌ها پایبند بوده است.» از نظر «همراه خان ظریفی» [[تاجیکستان]] تناسب و توازن عاقلانه و آینده نگرانه در سیاست خارجی خود را همیشه مدنظر داشته و به تطبیق موفق منافع ملی خود در جهت تأمین رشد اقتصادی، بالا بردن سطح زندگی مردم کشور اقدام می‌نماید و از سوی دیگر، محدود کردن امکانات همکاری با توجه به بحران اقتصادی از درست بودن سیاست خارجی فراگیر و چند جانبه گواهی می‌دهد. بنابراین روند توسعه مناسبات [[تاجیکستان]] با سایر کشورهای کوچک و بزرگ با هدف تامین منافع ملی [[تاجیکستان]] حفظ خواهد شد<ref>برگرفته از http://www.iranshahi.com</ref><ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 153-154</ref>.


تنظيم كنندگان اصول اساسي سياست خارجي تاجيكستان به خوبي دريافته كه تاجيكستان خواسته يا ناخواسته بايد وارد روند و پروسه جهاني شدن گردد. زيرا گذشته از پيامدهاي مثبت جهاني شدن، جنبه هاي منفي جهاني شدن همچون تروريسم بين المللي، قاچاق مواد مخدر و جنايات سازمان يافته امنيت ملي اين كشور را تهديد مي كنند. «همراه خان ظريفي» وزير امور خارجه تاجیکستان معتقد است: «خطرات و پيامدهاي منفي پديده‌هاي نامطلوب جهاني نظير تروريسم بين‌المللي، افراط گرايي، جدايي طلبي، جنايات سازمان يافته، قاچاق مواد مخدر هنوز هم براي جامعه و دولت تاجيكستان از تهديدات اساسي بوده و این كشور را به همكاري موثر و مشترك با جامعه بين المللي در مبارزه با اين پديده هاي نامطلوب وادار مي سازد. تاجيكستان همواره از تحكيم فعاليت هاي سازمان ملل در جهت تأمين صلح و امنيت بين المللي، حل مشكلات بشري، توسعه مناسبات چند جانبه با سازمان همكاري هاي شانگهاي، سازمان پيمان امنيت جمعي و ديگر سازمان‌هاي منطقه‌اي و بين‌المللي، با توجه به منافع ملي خود حمایت کرده و به آنها پايبند بوده است.» از نظر «همراه خان ظريفي» تاجيكستان تناسب و توازن عاقلانه و آينده نگرانه در سياست خارجي خود را هميشه مدنظر داشته و به تطبيق موفق منافع ملي خود در جهت تأمين رشد اقتصادی، بالا بردن سطح زندگي مردم كشور اقدام مي نمايد و از سوي ديگر، محدود كردن امكانات همكاري با توجه به بحران اقتصادي از درست بودن سياست خارجي فراگير و چند جانبه گواهي مي‌دهد. بنابراين روند توسعه مناسبات تاجيكستان با ساير كشورهاي كوچك و بزرگ با هدف تامين منافع ملي تاجيكستان حفظ خواهد شد.( rghttp://www.iranshahi.com)
=== [[عضویت تاجیکستان در سازمان های بین المللی و منطقه ای|روابط خارجی تاجیکستان با سازمان‌های مهم جهانی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای]] ===


1-9-5. '''روابط خارجی تاجیکستان با سازمانهای مهم جهانی، منطقه ای و فرامنطقه ای'''
==== رابطه با سازمان ملل متحد ====
[[تاجیکستان]] اندکی پس از استقلال در 2مارس 1992 به عضویت [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] درآمد و آن سازمان در این کشور دفتر نمایندگی تأسیس کرد. [[تاجیکستان]] همچنین عضو سازمان‌های تخصصی وابسته به [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد]، مانند [https://www.unesco.org/en یونسکو](UNESCO)، یونیکتاد(UNCTAD)، [https://www.unicef.org/ یونیسف](UNICEF)، یونیدو(UNIDO)، سازمان بین المللی کار(ILO)، سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری(ICAO)، سازمان خواربار و کشاورزی(FAO)، صندوق بین المللی پول(IMF)، بانک بین المللی توسعه و ترمیم(IBRD)، موسسه توسعه بین‌المللی(IDA)، موسسه [[مالی]] بین‌المللی(IFC)، صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی(IFAD)، سازمان جهانی هواشناسی(WMO)، اتحادیه مخابرات بین المللی(ITU)، اتحادیه پست جهانی(UPU)، سازمان جهانی مالکیت معنوی(WIPO)، آژانس بین المللی انرژی اتمی(IAEA)، [https://www.who.int/ سازمان بهداشت جهانی](WHO)، انکتاد(UNCTAD)، سازمان تجارت جهانی(WTO) (به عنوان عضو ناظر) می‌باشد. این کشور همچنین در سازمان‌های منطقه‌ای، اقتصادی و امنیتی مانند سازمان کنفرانس اسلامی،(Organization of the Islamic Conference) سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) (Economic Cooperation Organization (ECO))، شورای همکاری و امنیت اروپا(Conference on Security and Cooperation of Europe (CSCE))، سازمان همکاری [[شانگهای]](Shanghai Cooperation Organization)، برنامه مشارکت برای صلح ناتو(Partnership for Peace)، سازمان کشورهای مستقل مشترک المنافع(Commonwealth of Independent States(SIS)) عضویت دارد.


1-1-9-5. رابطه با سازمان ملل متحد:
عضویت [[تاجیکستان]] در سازمان‌های منطقه‌ای و جهانی فوق نشان از عزم و اراده جدی تصمیم گیران سیاست خارجی این کشور در ورود به روندهای جهانی شدن و استفاده از فرصت‌های حاصله از این پروسه و تبدیل محذورات جهانی شدن به مقدورات می‌باشد. برای نمونه این کشور در اجرای اهداف توسعه هزاره [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] برنامه ریزی و پیشرفت‌های خوبی داشته است و طبق اعلام نظر ارگان‌های بین‌المللی دخیل در این امر؛ [[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] راهبرد توسعه ملی و سیاست خارجی خویش را با اهداف توسعه هزاره هماهنگ نموده است. اهداف هزاره توسعه در واقع هشت هدف مشترک هستند که در سال ۲۰۰۰ در سازمان ملل بر سر آن‌ها توافق شد که تا سال ۲۰۱۵ تامین شوند. این اهداف عبارتند از:
 
تاجیکستان اندکی پس از استقلال در 2مارس 1992 به عضویت سازمان ملل متحد درآمد و آن سازمان در این کشور دفتر نمایندگی تأسیس کرد. تاجیکستان همچنین عضو سازمانهای تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد، مانند یونسکو[1]، یونیکتاد[2]، یونیسف[3]، یونیدو[4]، سازمان بین المللی کار[5]، سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری[6]، سازمان خواربار و کشاورزی[7]، صندوق بین المللی پول[8]، بانک بین المللی توسعه و ترمیم[9]، موسسه توسعه  بین المللی[10]، موسسه مالي بین المللی[11]، صندوق بین المللی توسعه کشاورزی[12]، سازمان جهانی هواشناسی[13]، اتحادیه مخابرات بین المللی[14]، اتحادیه پست جهانی[15]، سازمان جهانی مالکیت معنوی[16]، آژانس بین المللی انرژی اتمی[17]، سازمان بهداشت جهانی[18]، انکتاد[19]، سازمان تجارت جهانی[20](به عنوان عضو ناظر) می باشد. این کشور همچنین در سازمانهای منطقه ای، اقتصادی و امنیتی مانند سازمان کنفرانس اسلامی،[21] سازمان همکاریهای اقتصادی (اکو) [22]، شورای همکاری و امنیت اروپا[23]، سازمان همکاری [[شانگهای]][24]، برنامه مشارکت برای صلح ناتو[25]، سازمان کشورهای مستقل مشترک المنافع[26] عضویت دارد.
 
عضويت تاجيكستان در سازمانهاي منطقه اي و جهاني فوق نشان از عزم و اراده جدي تصميم گيران سياست خارجي اين كشور در ورود به روندهاي جهاني شدن و استفاده از فرصت هاي حاصله از اين پروسه و تبديل محذورات جهاني شدن به مقدورات مي باشد. براي نمونه اين كشور در اجراي اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد برنامه ريزي و پيشرفت هاي خوبي داشته است و طبق اعلام نظر ارگانهاي بين المللي دخيل در اين امر؛ جمهوري تاجيكستان راهبرد توسعه ملي و سياست خارجي خويش را با اهداف توسعه هزاره هماهنگ نموده است. اهداف هزاره توسعه در واقع هشت هدف مشترک هستند كه در سال ۲۰۰۰ در سازمان ملل بر سر آن‌ها توافق شد كه تا سال ۲۰۱۵ تامين شوند. اين اهداف عبارتند از:


1.   ریشه‌کنی فقر؛
1.   ریشه‌کنی فقر؛
خط ۲۹: خط ۲۶:
7.   تضمین پایداری محیط زیست؛
7.   تضمین پایداری محیط زیست؛


8.   مشارکت جهانی برای توسعه.
8.   مشارکت جهانی برای توسعه<ref>برگرفته از http://www.un.org/millenniumgoals/bkgd.shtml</ref>.
 
(<nowiki>http://www.un.org/millenniumgoals/bkgd.shtml</nowiki>)
 
«عاقل عاقل اف»[27] نخست وزیر تاجیکستان در کنفرانس خبری خود در خصوص برنامه اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد گفت: «جمهوری تاجیکستان یکی از نخستین کشورهای در حال توسعه مي باشد که در زمینه همکاری خویش با آژانس های سازمان ملل متحد استرات‍ژی توسعه خویش را بر مبنا و اساس برنامه اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد قرار داده است. بنابراین جمهوری تاجیکستان برای دستیابی به اهداف هزاره برنامه ریزی نموده است و در این راستا در برنامه توسعه خویش بسیاری از این اهداف را در اولویت کاری و اجرایی و برخی نقاط مهم و کلیدی دیگر برنامه را در دستور برنامه های خویش قرار داده است.» (<nowiki>http://www.un.org/News/briefings</nowiki>)
 
جهانی شدن هم فرصت و هم چالش هایی را برای کشورهای در حال توسعه به همراه دارد. این کشورها در زمینه بهره مندی از مزایای جهانی شدن و کاهش هزینه ها و چالش های آن نیازمند به همکاری با همدیگر در زمینه های مختلف مالی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، فنی و همچنین بهداشت و تحقیقات می باشند. به همین خاطر همکاری جنوب- جنوب امروزه در عصر جهانی شدن بیش از هر زمانی ضروری به نظر می رسد. جمهوري تاجيكستان در قالب اين همكاري و اهداف هزاره توسعه مي تواند به استراتژي توسعه خويش جامعه عمل پوشانده و با خيالي آسوده در پروسه جهاني شدن گام بگذارد.
 
«فرخ همرالی اف»[28] وزیر تجارت و توسعه اقتصادی تاجیکستان در سخنرانی خود در موخ 9 ژوئیه 2010 در شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد بیان کرد: «تاجیکستان یکی از نخستین کشورهای جهان بود که اهداف و اولویت های ملی خود را بر اساس اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد تعریف نموده است.» وي بیان کرد: «آژانش های سازمان ملل متحد دارای نقش اساسی در هماهنگی و تشریک مساعی جهت دست یابی به اهداف تعیین شده در استراتژی توسعه ملی بر اساس برنامه هزاره توسعه در تاجیسکتان می باشند.» وی همچنین اضافه کرد : «از سال 2008 همکاری جمهوری تاجیکستان با سازمان ملل متحد و آژانس های تخصصی آن از طریق فرایند برنامه های (JCPS)[29]، (PSR)[30] و (NDS)[31] گسترش قابل ملاحظه ای پیدا کرده است.»Dialogue session: “Country-level capacity: is the UN system equipped to respond to the needs and priorities of the programme countries?”(
 
در طول سال 2009 «آژانس برنامه توسعه ملل متحد»[32] به تکیمل و به اتمام رساندن 9 برنامه در جمهوری تاجیکستان مساعدت نموده است. همچنین در طول سال 2009 تحت پروژه «سازمان بین المللی کار»[33] ، 100 زن روستایی تاجیک در مورد اینکه چگونه کار خود را شروع کنند و100 زن دیگر در زمینه اینکه چگونه مهارت خویش در زمینه بازاریابی صنایع دستی، گل های زینتی و سایر صنایع کوچک بهبود دهند، آموزش و تربیت های لازم را کسب نمودند.( Ibid.)


در ذيل به بررسي روند عضويت و جايگاه تاجيكستان در چند سازمان مهم جهاني و منطقه اي به عنوان شواهدي از سياست خارجي تاجيكستان در عصر جهاني شدن پرداخته مي شود.
«عاقل عاقل اف»(Oqil Oqilov) نخست وزیر [[تاجیکستان]] در کنفرانس خبری خود در خصوص برنامه اهداف توسعه هزاره [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] گفت: «[[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] یکی از نخستین کشورهای در حال توسعه می‌باشد که در زمینه همکاری خویش با آژانس‌های [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] استرات‍ژی توسعه خویش را بر مبنا و اساس برنامه اهداف توسعه هزاره [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] قرار داده است. بنابراین [[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] برای دستیابی به اهداف هزاره برنامه ریزی نموده است و در این راستا در برنامه توسعه خویش بسیاری از این اهداف را در اولویت کاری و اجرایی و برخی نقاط مهم و کلیدی دیگر برنامه را در دستور برنامه‌های خویش قرار داده است.<ref>برگرفته از http://www.un.org/News/briefings</ref>»


2-1-9-5 . تاجیکستان و سازمان جهانی تجارت
جهانی شدن هم فرصت و هم چالش‌هایی را برای کشورهای در حال توسعه به همراه دارد. این کشورها در زمینه بهره مندی از مزایای جهانی شدن و کاهش هزینه‌ها و چالش‌های آن نیازمند به همکاری با همدیگر در زمینه‌های مختلف مالی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، فنی و همچنین بهداشت و تحقیقات می‌باشند. به همین خاطر همکاری جنوب - جنوب امروزه در عصر جهانی شدن بیش از هر زمانی ضروری به نظر می‌رسد. [[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] در قالب این همکاری و اهداف هزاره توسعه می‌تواند به استراتژی توسعه خویش جامعه عمل پوشانده و با خیالی آسوده در پروسه جهانی شدن گام بگذارد.


سازمان جهاني تجارت به عنوان نماد جهاني شدن اقتصاد محسوب مي گردد و كشورهاي مختلف جهت استفاده از مزاياي جهاني شدن درصدد عضويت در اين سازمان مي باشند. گروه کاری بررسی پیوستن تاجیکستان به سازمان تجارت جهانی توسط شورای عمومی آن سازمان در 18 ژوئیه 2001 تأسیس شد. این گروه کاری چهارمین نشست خود را در سپتامبر 2009 برای ادامه دادن به رسیدگی به رژیم تجارت خارجی تاجیکستان برگزار کرد.( <nowiki>http://www.wto.org/english/thewto</nowiki> e/acc_e/a1_tajikistan_e.htm)  در حال حاضر تاجیکستان عضو ناظر سازمان جهانی تجارت می باشد. بعد از اینکه این کشور به عضویت دائم سازمان درآید، این کشور همانند سایر اعضای آن از امکانات و امتیازات موجود در سازمان جهانی تجارت بهره مند خواهد شد از قبیل دست یافتن به رشد و توسعه پایدار، ثبات عمومی قوانین تجاری، دسترسی به بازارهای خارجی، آزادی حمل و نقل و بیرون آمدن از انزوای اقتصادی که یکی از عمده ترین دلیل عضویت این کشور به سازمان  جهانی تجارت می باشد و مقامات تاجیکستان هم بر آن تأکید کرده اند. به عنوان مثال «فیض الله خالبابایف» مشاور اقتصادی رئیس جمهور تاجیکستان معتقد است که عضویت در این سازمان، جمهوری تاجیکستان را از انزوای اقتصادی در منطقه رها خواهد ساخت: «تلاش های تاجیکستان برای هرچه سریعتر پیوستن به سازمان جهانی تجارت به این خاطر است که این کشور از لحاظ ترانزیت حمل و نقل در موقعیت جغرافیایی تنگ و محدودی قرار دارد و قادر نیست این موانع را به تنهایی برطرف نماید. به این دلیل پیوستن این کشور به سازمان جهانی تجارت برای رفع این موانع و محدودیت ها زمینه را فراهم خواهد نمود.( www.BBC.co.uk/Persian/Tajikistan/Story/2004-2006)
«فرخ همرالی اف»(Farrukh Hamraliev) وزیر تجارت و توسعه اقتصادی [[تاجیکستان]] در سخنرانی خود در موخ 9 ژوئیه 2010 در شورای اقتصادی اجتماعی [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] بیان کرد: «[[تاجیکستان]] یکی از نخستین کشورهای جهان بود که اهداف و اولویت‌های ملی خود را بر اساس اهداف توسعه هزاره [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] تعریف نموده است.» وی بیان کرد: «آژانس‌های [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] دارای نقش اساسی در هماهنگی و تشریک مساعی جهت دست یابی به اهداف تعیین شده در استراتژی توسعه ملی بر اساس برنامه هزاره توسعه در [[تاجیکستان]] می‌باشند.» وی همچنین اضافه کرد: «از سال 2008 همکاری جمهوری [[تاجیکستان]] با [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] و آژانس‌های تخصصی آن از طریق فرایند برنامه‌های (JCPS)(Joint Country  Partnership  Strategy)، (PSR)(Poverty Reduction Strategy) و (NDS)(National Development Strategy) گسترش قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده است<ref>Dialogue session: “Country-level capacity: is the UN system equipped to respond to the needs and priorities of the programme countries?” Can be access: برگرفته از https://www.un.org/en/ecosoc/julyhls/pdf10/minister's_speech.pdf</ref>.»


از جمله اهداف عمده دولت تاجیکستان به گفته «خالبابایف» گسترش همکاریهای اقتصادی با کشورهای جهان، به خصوص کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت است. تاجیکستان به دنبال عضویت دائم در این سازمان است و در حال حاضر به عنوان عضو ناظر در چارچوب این سازمان فعالیت دارد.
در طول سال 2009 «آژانس برنامه توسعه [https://www.un.org/en/ ملل متحد]»(UNDP (United Nations Development Programme)) به تکیمل و به اتمام رساندن 9 برنامه در [[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] مساعدت نموده است. همچنین در طول سال 2009 تحت پروژه «سازمان بین المللی کار»(Ilo (International Labor Organization))، 100 زن روستایی تاجیک در مورد اینکه چگونه کار خود را شروع کنند و 100 زن دیگر در زمینه اینکه چگونه مهارت خویش در زمینه بازاریابی صنایع دستی، گل‌های زینتی و سایر صنایع کوچک بهبود دهند، آموزش و تربیت های لازم را کسب نمودند<ref>Dialogue session: “Country-level capacity: is the UN system equipped to respond to the needs and priorities of the programme countries?” Can be access: برگرفته از https://www.un.org/en/ecosoc/julyhls/pdf10/minister's_speech.pdf</ref>.


www.BBC.co.uk/Persian/Tajikistan/Story/2004-2006
در ذیل به بررسی روند عضویت و جایگاه [[تاجیکستان]] در چند سازمان مهم جهانی و منطقه‌ای به عنوان شواهدی از سیاست خارجی [[تاجیکستان]] در عصر جهانی شدن پرداخته می‌شود<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 154-156</ref>.


تاجیکستان تحت تأثیر جهانی شدن به [[ایالات متحده]] [[آمریکا]] نزدیک شده و سعی دارد در طرحهای مهم اقتصادی نظیر احداث خط راه آهن ترکمنستان به [[افغانستان]] و تاجیکستان و خط لوله گاز در همین مسیر، همچنین احداث خط لوله انتقال برق قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان موسوم به «1000- CASA» بهره برداری از منابع آب منطقه، احداث «نیروگاه راغون»، فعالیت شرکت ها و سرمایه گذاری های آمریکا در تاجیکستان از ایالات متحده آمریکا استفاده نماید. <nowiki>http://www.iransharghi.com/index.php?newsid=3327</nowiki>)
==== تاجیکستان و سازمان جهانی تجارت ====
سازمان جهانی تجارت به عنوان نماد جهانی شدن اقتصاد محسوب می‌گردد و کشورهای مختلف جهت استفاده از مزایای جهانی شدن درصدد عضویت در این سازمان می‌باشند. گروه کاری بررسی پیوستن [[تاجیکستان]] به سازمان تجارت جهانی توسط شورای عمومی آن سازمان در 18 ژوئیه 2001 تأسیس شد. این گروه کاری چهارمین نشست خود را در سپتامبر 2009 برای ادامه دادن به رسیدگی به رژیم تجارت خارجی [[تاجیکستان]] برگزار کرد<ref>برگرفته از https://www.wto.org/error/error_404.htm</ref>. در حال حاضر [[تاجیکستان]] عضو ناظر سازمان جهانی تجارت می‌باشد. بعد از اینکه این کشور به عضویت دائم سازمان درآید، این کشور همانند سایر اعضای آن از امکانات و امتیازات موجود در سازمان جهانی تجارت بهره مند خواهد شد از قبیل دست یافتن به رشد و توسعه پایدار، ثبات عمومی قوانین تجاری، دسترسی به بازارهای خارجی، آزادی حمل و نقل و بیرون آمدن از انزوای اقتصادی که یکی از عمده‌ترین دلیل عضویت این کشور به سازمان جهانی تجارت می‌باشد و مقامات [[تاجیکستان]] هم بر آن تأکید کرده‌اند. به عنوان مثال «فیض الله خالبابایف» مشاور اقتصادی رئیس جمهور [[تاجیکستان]] معتقد است که عضویت در این سازمان، [[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] را از انزوای اقتصادی در منطقه رها خواهد ساخت: «تلاش‌های [[تاجیکستان]] برای هرچه سریعتر پیوستن به سازمان جهانی تجارت به این خاطر است که این کشور از لحاظ ترانزیت حمل و نقل در موقعیت جغرافیایی تنگ و محدودی قرار دارد و قادر نیست این موانع را به تنهایی برطرف نماید. به این دلیل پیوستن این کشور به سازمان جهانی تجارت برای رفع این موانع و محدودیت‌ها زمینه را فراهم خواهد نمود<ref>برگرفته از https://www.bbc.co.uk/Persian/Tajikistan/Story/2004-2006</ref>.


3-1-9-5. تاجیکستان و سازمان کنفرانس اسلامی:
از جمله اهداف عمده دولت [[تاجیکستان]] به گفته «خالبابایف» گسترش همکاری‌های اقتصادی با کشورهای جهان، به خصوص کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت است. [[تاجیکستان]] به دنبال عضویت دائم در این سازمان است و در حال حاضر به عنوان عضو ناظر در چارچوب این سازمان فعالیت دارد<ref>برگرفته از https://www.bbc.co.uk/Persian/Tajikistan/Story/2004-2006</ref>.


تاجیکستان به عنوان یکی از کشورهای اسلامی در سال 1992 به عضویت سازمان کنفرانس اسلامی درآمد. برگزاری سی و هفتمین کنفرانس سالیانه وزرای امور خارجه سازمان کنفرانس اسلامی در دوشنبه تاجیکستان نشان از اهمیت جهان اسلام و سیاست خارجی فعال جمهوری تاجیکستان دارد. این نشست از 18 مه تا 20 مه 2010 در این کشور برگزار گردید. تاجیکستان نخستین کشور مستقل مشترک المنافع آسیای میانه می باشد که بعد از جمهوری آذربایجان -البته در منطقه قفقاز که در سال 2006 میزبان نشست کنفرانس اسلامی بوده است- میزبان نشست سالیانه سازمان کنفرانس اسلامی بوده است. <nowiki>http://www.oic-oci.org/topic_detail.asp?t_id=3783</nowiki>
[[تاجیکستان]] تحت تأثیر جهانی شدن به [[ایالات متحده]] آمریکا نزدیک شده و سعی دارد در طرح‌های مهم اقتصادی نظیر احداث خط راه آهن ترکمنستان به [[افغانستان]] و [[تاجیکستان]] و خط لوله گاز در همین مسیر، همچنین احداث خط لوله انتقال برق قرقیزستان، [[تاجیکستان]]، [[افغانستان]]، پاکستان موسوم به «1000- CASA» بهره برداری از منابع آب منطقه، احداث «نیروگاه راغون»، فعالیت شرکت‌ها و سرمایه گذاری‌های [[آمریکا]] در [[تاجیکستان]] از [[ایالات متحده]] آمریکا استفاده نماید<ref>برگرفته از https://www.iransharghi.com/index.php?newsid=3327</ref><ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 157</ref>.


رئيس جمهور تاجيكستان در ديدار دوجانبه با «كمالدين احسان اغلو»[34] دبيركل سازمان كنفرانس اسلامي عالي ترين نشان دولتي تاجيكستان را به وي اهدا نمودند.( <nowiki>http://www.oic-oci.org/home.asp</nowiki> )«امامعلی رحمان »، رئیس جمهور تاجیکستان، در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه گفت: «میزبانی این کنفرانس افتخار بزرگی برای تاجیکستان است. جمهوری تاجیکستان با این میزبانی امتیازاتی در جهان اسلام و منطقه به دست آورد.»
=== تاجیکستان و سازمان کنفرانس اسلامی ===
[[تاجیکستان]] به عنوان یکی از کشورهای اسلامی در سال 1992 به عضویت سازمان کنفرانس اسلامی درآمد. برگزاری سی و هفتمین کنفرانس سالیانه وزرای امور خارجه سازمان کنفرانس اسلامی در [[شهر دوشنبه|دوشنبه]] [[تاجیکستان]] نشان از اهمیت جهان اسلام و سیاست خارجی فعال جمهوری [[تاجیکستان]] دارد. این نشست از 18 مه تا 20 مه 2010 در این کشور برگزار گردید. [[تاجیکستان]] نخستین کشور مستقل مشترک المنافع آسیای میانه می‌باشد که بعد از جمهوری آذربایجان - البته در منطقه قفقاز که در سال 2006 میزبان نشست کنفرانس اسلامی بوده است - میزبان نشست سالیانه سازمان کنفرانس اسلامی بوده است<ref>برگرفته از http://www.oicoci.org/topic_detail.asp?t_id=3783</ref>.


«عبدالرحمان اف» معتقد است: «اگر سازمان کنفرانس اسلامی بتواند یک موضع متحد برای همه 57 عضو خود ایجاد کند می تواند یکی از قوی ترین و تاثیرگذارترین بلوک های سیاسی در رده جهانی باشد.» در پنج سال گذشته (2010-2005)، تاجیکستان در ایجاد روابط خوب با اعضای فعال این سازمان از جمله عربستان سعودی، قطر، کویت، امارات، [[مصر]] و الجزایر موفق بوده است. علاوه بر آن، سازمان کنفرانس اسلامی [[شهر دوشنبه]] را پایتخت سال 2010 فرهنگ اسلامی نامیده است که این نشان می دهد تاجیکستان نتایج مثبتی در مسیر اسلامی سیاست خارجی خود به دست آورده است.
رئیس جمهور [[تاجیکستان]] در دیدار دوجانبه با «کمالدین احسان اغلو»(Ekmeleddin Ihsanoglu) دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی عالی‌ترین نشان دولتی [[تاجیکستان]] را به وی اهدا نمودند<ref>برگرفته از http://www.oicoci.org/topic_detail.asp?t_id=3783</ref>. «امام‌علی رحمان»، رئیس جمهور [[تاجیکستان]]، در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه گفت: «میزبانی این کنفرانس افتخار بزرگی برای [[تاجیکستان]] است. [[تاجیکستان|جمهوری تاجیکستان]] با این میزبانی امتیازاتی در جهان اسلام و منطقه به دست آورد.»


<nowiki>http://centralasiaonline.com/cocoon/caii/xhtml/fa/features/caii/features/main/2010/05/18/feature-04</nowiki>
«عبدالرحمان اف» معتقد است: «اگر سازمان کنفرانس اسلامی بتواند یک موضع متحد برای همه 57 عضو خود ایجاد کند می‌تواند یکی از قوی‌ترین و تاثیرگذارترین بلوک‌های سیاسی در رده جهانی باشد.» در پنج سال گذشته (2005-2010)، [[تاجیکستان]] در ایجاد روابط خوب با اعضای فعال این سازمان از جمله عربستان سعودی، قطر، کویت، امارات، [[مصر]] و الجزایر موفق بوده است. علاوه بر آن، سازمان کنفرانس اسلامی [[شهر دوشنبه]] را پایتخت سال 2010 فرهنگ اسلامی نامیده است که این نشان می‌دهد [[تاجیکستان]] نتایج مثبتی در مسیر اسلامی سیاست خارجی خود به دست آورده است<ref>برگرفته از http://centralasiaonline.com/cocoon/caii/xhtml/fa/features/caii/features/main/2010/05/18/feature-04</ref><ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 158</ref>.


4-1-9-5. تاجیکستان و سازمان همكاري شانگهای:
=== تاجیکستان و سازمان همکاری شانگهای ===
در سال 1990، یک توافق اولیه میان اتحاد جماهیر شوروی و [[جمهوری خلق چین]] برای کاهش تأسیسات و نیروهای نظامی در نواحی مرزی دو کشور و اتخاذ اقدامات اعتماد‌سازی، منعقد گردید، اما این توافق به دلیل فروپاشی شوروی به اجرا در نیامد. پس از 15 سال وقفه در تاریخ 26 آوریل سال 1996 پنج کشور [[روسیه]]، [[چین]]، [[قزاقستان]]، قرقیزستان و [[تاجیکستان]] در شهر [[شانگهای]] [[چین]] تصمیم گرفتند که به منظور تقویت اعتماد نظامی در نواحی مرزی خود تشکلی تحت عنوان «پیمان [[شانگهای]] پنج» تشکیل دهند.


در سال 1990، یک توافق اولیه میان اتحاد جماهیر شوروی و جمهوری خلق [[چین]] برای کاهش تأسیسات و نیروهای نظامی در نواحی مرزی دو کشور و اتخاذ اقدامات اعتماد‌سازی، منعقد گردید، اما این توافق به دلیل فروپاشی شوروی به اجرا در نیامد. پس از 15 سال وقفه در تاریخ 26 آوریل سال 1996 پنج کشور روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در شهر شانگهای چین تصمیم گرفتند که به منظور تقویت اعتماد نظامی در نواحی مرزی خود تشکلی تحت عنوان «پیمان شانگهای پنج» تشکیل دهند.
کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری [[شانگهای]] از توانایی‌های بالقوه وسیعی برخوردار می‌باشند، وسعت جغرافیایی این سازمان 37 میلیون کیلومتر مربع و جمعیت آن بالغ بر دو میلیارد و هفتصد میلیون نفر می‌باشد. حدود 20% ذخائر نفت جهان و حدود 50% ذخائر گاز جهان در حوزه این سازمان قرار دارد. این منطقه از نظر موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک از اهمیت زیادی برخوردار است. فرآیند توسعه سازمان همکاری [[شانگهای]] باید به صورت تدریجی طی شود. در درجه نخست آنچه که برای تحکیم این سازمان اهمیت دارد، تعمیق همکاری‌ها در درون آن است.


کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری شانگهای از توانایی‌های بالقوه وسیعی برخوردار می‌باشند، وسعت جغرافیایی این سازمان 37 میلیون کیلومتر مربع و جمعیت آن بالغ بر دو میلیارد و هفتصد میلیون نفر می‌باشد. حدود 20% ذخائر نفت جهان و حدود 50% ذخائر گاز جهان در حوزه این سازمان قرار دارد. این منطقه از نظر موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک از اهمیت زیادی برخوردار است. فرآیند توسعه سازمان همکاری شانگهای باید به صورت تدریجی طی شود. در درجه نخست آنچه که برای تحکیم این سازمان اهمیت دارد، تعمیق همکاری‌ها در درون آن است.
سازمان همکاری [[شانگهای]] باید از مقررات الزام‌آوری تبعیت کند و کلیه اعضا باید از حقوق، وظایف و مسئولیت‌های مشخصی برخوردار باشند. این سازمان به لحاظ ویژگی‌های خاص خود باید در کنار وجود مقررات سخت در برخی حوزه‌ها از انعطاف‌پذیری‌هایی در حوزه‌های دیگر برخوردار باشد<ref>Zhao Huasheng(2002), Establishment and Development of Shanghai Cooperation Organization, SIIS Journal, Shanghai Institute for International Studies, Vol. 9, No.6. p. 42-43</ref>.


سازمان همکاری شانگهای باید از مقررات الزام‌آوری تبعیت کند و کلیه اعضا باید از حقوق، وظایف و مسئولیت‌های مشخصی برخوردار باشند. این سازمان به لحاظ ویژگی‌های خاص خود باید در کنار وجود مقررات سخت در برخی حوزه‌ها از انعطاف‌پذیری‌هایی در حوزه‌های دیگر برخوردار باشد.( Zhao Huasheng, February 2002 PP. 42- 43. )
این سازمان توانسته کمک‌های شایانی در زمینه اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حتی فرهنگی برای کشورهای عضو مخصوصاً آسیای مرکزی بنماید. سازمان همکاری [[شانگهای]] از طریق ایجاد انگیزه اقتصادی توانسته سطح همکاری‌ها را میان اعضاء گسترش دهد. در زمینه تجارت حجم همکاری‌های داخلی این سازمان امیدوار کننده است. به عنوان نمونه در سال 2005 حجم مبادلات تجاری [[چین]] با سایر اعضاء تقریباً به 38 میلیارد دلار رسید و حجم مبادلات [[روسیه]] با دیگر کشورهای عضو از 26 میلیارد دلار در سال 2001 به بیش از 41 میلیارد دلار در سال 2005 رسید. همچین سرمایه گذاری‌های خوبی از سوی [[روسیه]] و [[چین]] در پروژه‌های کشورهای آسیای مرکزی مخصوصاً در زمینه انرژی، حمل و نقل، همکاری‌ها بانکی و آموزشی در دست اجراست. انعقاد توافقنامه‌های تجاری میان اعضاء و فعالیت‌های اقتصادی سازمان انگیزه‌ای برای جلب کشورهای ضعیف در آسیای مرکزی می شود تا به گسترش همکاری‌ها کمک کند<ref>یزدانی، عنایت الله، همتی گل سفید، حجت الله،(1387)، همکاری‌ها و اتحادها در منطقه آسیای مرکزی، نگاه حکومت‌های منطقه، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، ص. 59-60</ref>. شش دلیل مهم برای اهمیت سازمان [[شانگهای]] در سیاست خارجی [[تاجیکستان]] در عصر جهانی شدن وجود دارد که عبارتند از:
 
این سازمان توانسته کمک های شایانی در زمینه اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حتی فرهنگی برای کشورهای عضو مخصوصاً آسیای مرکزی  بنماید. سازمان همکاری شانگهای از طریق ایجاد انگیزه اقتصادی توانسته سطح همکاریها را میان اعضاء گسترش دهد. در زمینه تجارت حجم همکاریهاي داخلي اين سازمان امیدوار کننده است. به عنوان نمونه در سال 2005 حجم مبادلات تجاری چین با سایر اعضاء تقریباً به 38 میلیارد دلار رسید و حجم مبادلات [[روسیه]] با دیگر کشورهای عضو از 26 میلیارد دلار در سال 2001 به بیش از 41 میلیارد دلار در سال 2005 رسید. همچین سرمایه گذاریهای خوبی از سوی روسیه و چین در پروژه های کشورهای آسیای مرکزی مخصوصاً در زمینه انرژی، حمل و نقل، همکاریها بانکی و آموزشی در دست اجراست. انعقاد توافقنامه های تجاری میان اعضاء و فعالیت های اقتصادی سازمان انگیزه ای برای جلب کشورهای ضعیف در آسیای مرکزی می شود تا به گسترش همکاریها کمک کند. (عنایت الله یزدانی و حجت الله همتی گل سفید،1387 : 60-59.) شش دلیل مهم برای اهمیت سازمان شانگهای در سیاست خارجی تاجیکستان در عصر جهانی شدن وجود دارد که عبارتند از:


1.    موضوع جهانی شدن باعث شده است که ائتلاف‌ها افزایش یافته و بیش از گذشته اهمیت پیدا کنند. به همین جهت در دهه گذشته بسیاری از ائتلاف‌ها و سازمان‌ها فعال و تقویت شده است و کشورها خواسته‌ها و منافع خود را در چارچوب مجموعه‌ای از کشورهای همسو بیان می‌کنند.
1.    موضوع جهانی شدن باعث شده است که ائتلاف‌ها افزایش یافته و بیش از گذشته اهمیت پیدا کنند. به همین جهت در دهه گذشته بسیاری از ائتلاف‌ها و سازمان‌ها فعال و تقویت شده است و کشورها خواسته‌ها و منافع خود را در چارچوب مجموعه‌ای از کشورهای همسو بیان می‌کنند.


2.     ظرفیت‌های سازمان همکاری شانگهای و همچنین توانمندی‌های آن با توجه به عضویت دو عضو از پنج عضو دائم شورای امنیت در این سازمان، دارا بودن بیش از یک سوم جمعیت جهان، وسعت قابل توجه و توانمندی‌های اقتصادی نوید یک ائتلاف بالقوه توانمند را می‌دهد و اگر چهار کشور عضو ناظر مغولستان، ایران، پاکستان و هند نیز به جمع اعضاء اضافه گردند، سازمان شانگهای با جمعیتی حدود 7/2 میلیارد نفر و وسعت حدود نیمی از کره زمین به موقعیتی مهم‌تر دست خواهد یافت.
2.     ظرفیت‌های سازمان همکاری [[شانگهای]] و همچنین توانمندی‌های آن با توجه به عضویت دو عضو از پنج عضو دائم شورای امنیت در این سازمان، دارا بودن بیش از یک سوم جمعیت جهان، وسعت قابل توجه و توانمندی‌های اقتصادی نوید یک ائتلاف بالقوه توانمند را می‌دهد و اگر چهار کشور عضو ناظر مغولستان، ایران، پاکستان و هند نیز به جمع اعضاء اضافه گردند، سازمان [[شانگهای]] با جمعیتی حدود 2/7 میلیارد نفر و وسعت حدود نیمی از کره زمین به موقعیتی مهم‌تر دست خواهد یافت.


3.    به اعتقاد بسیاری از تحلیل‌گران قرن حاضر قرن آسیاست و بسیاری از معادلات قدرت در سطح جهانی در این منطقه تعیین می‌گردد و لذا اهمیت آسیا در آینده نظام بین‌الملل در حال افزایش است و لازم است قدرت‌های آسیایی جایگاه خود را در نظام جدید بین‌الملل تعریف نمایند.
3.    به اعتقاد بسیاری از تحلیل‌گران قرن حاضر قرن آسیاست و بسیاری از معادلات قدرت در سطح جهانی در این منطقه تعیین می‌گردد و لذا اهمیت آسیا در آینده نظام بین‌الملل در حال افزایش است و لازم است قدرت‌های آسیایی جایگاه خود را در نظام جدید بین‌الملل تعریف نمایند.
خط ۸۱: خط ۶۹:
4.    ظرفیت‌سازی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای امری ضروری است. در چارچوب چنین نهادهایی است که فرصت گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری‌های متقابل و توسعه همکاری‌های صنعتی و اقتصادی افزایش می‌یابد.
4.    ظرفیت‌سازی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای امری ضروری است. در چارچوب چنین نهادهایی است که فرصت گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری‌های متقابل و توسعه همکاری‌های صنعتی و اقتصادی افزایش می‌یابد.


5.     با عنایت به وضعیت خاص منطقه‌‌ای و بین‌المللی، تاجيكستان نیازمند آن است که به اشکال و روش‌های گوناگون با مجموعه‌های بزرگتر منطقه‌ای و بین‌المللی همکاری نماید و برخی از خواسته‌ها و منافع خود را در آن چارچوب تعریف نماید.
5.     با عنایت به وضعیت خاص منطقه‌‌ای و بین‌المللی، [[تاجیکستان]] نیازمند آن است که به اشکال و روش‌های گوناگون با مجموعه‌های بزرگتر منطقه‌ای و بین‌المللی همکاری نماید و برخی از خواسته‌ها و منافع خود را در آن چارچوب تعریف نماید.
 
6.    این سازمان نمی‌تواند در آینده به عنوان یک سازمان منطقه‌ای بماند زیرا حضور دو قدرت بزرگ چین و روسیه در شرایط متحول جهان کنونی موجب خواهد شد که این سازمان به عنوان یک سازمان فرامنطقه‌ای خود را مطرح نماید؛ در اين صورت تاجيكستان به دليل عضويت در اين سازمان فرامنطقه اي خواهد توانست به نحو بهتر منافع ملي خويش را تأمين نموده و به اهداف مدنظر سياست خارجي خود دست يابد. (محمود واعظی، ''' 1385: 87-88)'''
 
'''2-9-5. روابط خارجی با قدرت های جهانی، منطقه ای و کشورهای همسایه:'''
 
در مباحث بالا روابط تاجیکستان با برخی سازمانهای مهم جهانی، فرامنطقه ای و منطقه ای بررسی شد. حال روابط و سیاست خارجی تاجیکستان در ارتباط با کشورهای همسایه وقدرت های منطقه ای و جهانی مورد بررسی قرار می گیرد.
 
تاجیکستان از جنوب با افغانستان، از غرب با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان و از شرق با چین همسایه است. روابط خارجی تاجیکستان به رغم علی رغم گذشت بیش از یک دهه از تشکیل دولت مستقل همچنان تا حد زیادی متأثر از سیاست های منطقه ای و جهانی دولت روسیه است. تاریخ معاصر، جغرافیایی خاص و معادلات سیاسی موجبات اهمیت تاجیکستان برای روسیه را فراهم ساخته است. با این حال، عامل هویت فرهنگی آن را به سمت ایران هدایت می کند. به لحاظ اقتصادی نیز، روند رو به رشد نفوذ چین در منطقه آسیای مرکزی و تاجیکستان قابل توجه می باشد. بنابراین، تاجیکستان در حوزه اقتدار سیاسی و امنیتی روسیه و همچنین حوزه تمدنی ایران قرار دارد(دولت­آبادی، 1374: 208).


'''1-2-9-5. روسیه'''
6.    این سازمان نمی‌تواند در آینده به عنوان یک سازمان منطقه‌ای بماند زیرا حضور دو قدرت بزرگ [[چین]] و [[روسیه]] در شرایط متحول جهان کنونی موجب خواهد شد که این سازمان به عنوان یک سازمان فرامنطقه‌ای خود را مطرح نماید؛ در این صورت [[تاجیکستان]] به دلیل عضویت در این سازمان فرامنطقه‌ای خواهد توانست به نحو بهتر منافع ملی خویش را تأمین نموده و به اهداف مدنظر سیاست خارجی خود دست یابد<ref>واعظی، محمود(1385)، تحولات سازمان همکاری [https://dmelal.ir/%D8%B4%D8%A7%D9%86%DA%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C شانگهای] و عضویت ایران، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ص. 87-88</ref><ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 158-160</ref>.  


هرچند که نفوذ سنتی روسیه در آسیای مرکزی و تاجیکستان، نسبت به گذشته کاهش یافته است، اما این کشور به علت درگیری های قومی و مذهبی و ضعف ساختارهای سیاسی و اجتماعی نمی تواند به راحتی از حوزه نفوذ روسیه خارج گردد. روسيه نقش ممتازي در جمهوري‌هاي استقلال‌يافته از شوروي سابق و مخصوصاً تاجیکستان دارد. تاجيكستان نيز مثل ديگر جمهوري‌هاي آسياي مركزي سه هفته قبل از فروپاشي رسمي شوروي به عضويت كشورهاي مستقل مشترک المنافع كه در دسامبر سال 1991 م تأسيس شده بود درآمد.
=== [[روابط خارجی تاجیکستان با کشورهای همسایه|روابط خارجی با قدرت‌های جهانی، منطقه‌ای و کشورهای همسایه]] ===
در مباحث بالا روابط [[تاجیکستان]] با برخی سازمان‌های مهم جهانی، فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای بررسی شد. حال روابط و سیاست خارجی [[تاجیکستان]] در ارتباط با کشورهای همسایه و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.


عامل وجود اقلیت روس، پیگیری منافع اقتصادی، نیاز به مواد اولیه چون پنبه و اروانیوم و واقع شدن در مسیر سنتی ارتباط با افغانستان و همچنین روابط نزدیک و پیوندهای ذاتی مردم تاجیک با ایران، تاجیکستان را به منطقه ای استراتژیک برای روسیه مبدل ساخته است( اطهری، 1373: 240).
[[تاجیکستان]] از جنوب با [[افغانستان]]، از غرب با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان و از شرق با [[چین]] همسایه است. [[روابط خارجی تاجیکستان]] به رغم علی رغم گذشت بیش از یک دهه از تشکیل دولت مستقل همچنان تا حد زیادی متأثر از سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی دولت [[روسیه]] است. تاریخ معاصر، جغرافیایی خاص و معادلات سیاسی موجبات اهمیت [[تاجیکستان]] برای [[روسیه]] را فراهم ساخته است. با این حال، عامل هویت فرهنگی آن را به سمت ایران هدایت می‌کند. به لحاظ اقتصادی نیز، روند رو به رشد نفوذ [[چین]] در منطقه آسیای مرکزی و [[تاجیکستان]] قابل توجه می‌باشد. بنابراین، [[تاجیکستان]] در حوزه اقتدار سیاسی و امنیتی [[روسیه]] و همچنین حوزه تمدنی ایران قرار دارد<ref>دولت آبادی، فیروزه(1374)، [[تاجیکستان]]: ژئوپلیتیوک و مسائل روابط بین‌الملل، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال چهارم، دوره چهارم، شماره .1، ص. 208</ref><ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 160</ref>.


یکی دیگر از عواملی که تاجیکستان را برای روسیه مهم می سازد، بحث تهدیدات گوناگونی است که از جانب این کشور متوجه روسیه می باشد. موضوع بنیادگرایی اسلامی و تجارت مواد مخدر از مسیر تاجیکستان به روسیه و سایر کشورهای همجوار تاجیکستان، به طور جدی امنیت ملی روسیه را به چالش می کشد. درواقع، روسیه نمی تواند شاهد رشد اسلام گرایی در حیات خلوت خویش باشد. وجود جمعیت قابل توجهی از مسلمانان در داخل فدراسیون روسیه، موجب نگرانی مقامات روس شده است. از سوی دیگر، مواد مخدر تولید شده در افغانستان اکثرأ از طریق تاجیکستان به جمهوری های مستقل مشترک المنافع وارد می شود.  این واقعیت های تلخ در استقرار نیروهای روسیه در داخل و همچنین مرزهای تاجیکستان با همسایگانش از جمله افغانستان موثر می باشد( اطهری، 1373: 243 - 242). علاوه بر روسیه، تاجیکستان، با کشورهای همجوار خویش ارتباطات نزدیکی برقرار نموده است. بخش مهمی از این ارتباطات با جمهوری ازبکستان می باشد.
==== روسیه ====
هرچند که نفوذ سنتی [[روسیه]] در آسیای مرکزی و [[تاجیکستان]]، نسبت به گذشته کاهش یافته است، اما این کشور به علت درگیری‌های قومی و مذهبی و ضعف ساختارهای سیاسی و اجتماعی نمی‌تواند به راحتی از حوزه نفوذ [[روسیه]] خارج گردد. [[روسیه]] نقش ممتازی در جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی سابق و مخصوصاً [[تاجیکستان]] دارد. [[تاجیکستان]] نیز مثل دیگر جمهوری‌های آسیای مرکزی سه هفته قبل از فروپاشی رسمی شوروی به عضویت کشورهای مستقل مشترک المنافع که در دسامبر سال 1991 م تأسیس شده بود درآمد.


'''2-2-9-5.ازبکستان'''
عامل وجود اقلیت روس، پیگیری منافع اقتصادی، نیاز به مواد اولیه چون پنبه و اروانیوم و واقع شدن در مسیر سنتی ارتباط با [[افغانستان]] و همچنین روابط نزدیک و پیوندهای ذاتی مردم تاجیک با ایران، [[تاجیکستان]] را به منطقه‌ای استراتژیک برای [[روسیه]] مبدل ساخته است<ref>اطهری، اسدالله(1373)، [[تاجیکستان]]؛ نوسازی و دگرگونی سیاسی، فصلنامه مرکز مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ص. 240</ref>.


ازبکستان نیز منافع دیرین و سنتی در تاجیکستان دارد. وجود تعداد زیادی ازبک در نواحی ش[[مالی]] تاجیکستان (عمدتأ در خجند) و بالعکس سکونت جمعیت عظیمی از تاجیکان در از بکستان(عمدتاً در شهرهای سمرقند و بخارا) روابط متقابل این دو کشور از جهات مختلف تحت تأثیر قرار می دهد. از طرفی این امر، مراودات طبیعی و عادی مردم دو کشور را به دنبال دارد. منافع اقتصادی مشترک نیز در این راستا قابل توجه است. از سوی دیگر، وجود چنین اقلیت هایی در دو کشور همواره زمینه های بحران را در روابط دو کشور زنده نگاه می دارد. تاجیک ها به شهرهای قدیمی و تاجیک نشین ازبکستان نظر دارند و آنها را به صورت طبیعی متعلق به خود می دانند و ازبکستان نیز انفکاک منطقه شمالی تاجیکستان و خجند را از ازبکستان نتیجه سیاست تحمیلی دوران استالین می انگارند.
یکی دیگر از عواملی که [[تاجیکستان]] را برای [[روسیه]] مهم می‌سازد، بحث تهدیدات گوناگونی است که از جانب این کشور متوجه [[روسیه]] می‌باشد. موضوع بنیادگرایی اسلامی و تجارت مواد مخدر از مسیر [[تاجیکستان]] به [[روسیه]] و سایر کشورهای همجوار [[تاجیکستان]]، به طور جدی امنیت ملی [[روسیه]] را به چالش می‌کشد. درواقع، [[روسیه]] نمی‌تواند شاهد رشد اسلام‌گرایی در حیات خلوت خویش باشد. وجود جمعیت قابل توجهی از مسلمانان در داخل فدراسیون [[روسیه]]، موجب نگرانی مقامات روس شده است. از سوی دیگر، مواد مخدر تولید شده در [[افغانستان]] اکثرأ از طریق [[تاجیکستان]] به جمهوری‌های مستقل مشترک المنافع وارد می‌شود.  این واقعیت‌های تلخ در استقرار نیروهای [[روسیه]] در داخل و همچنین مرزهای [[تاجیکستان]] با همسایگانش از جمله [[افغانستان]] موثر می باشد<ref>اطهری، اسدالله(1373)، [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]؛ نوسازی و دگرگونی سیاسی، فصلنامه مرکز مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ص. 242-243</ref>. علاوه بر [[روسیه]]، [[تاجیکستان]]، با کشورهای همجوار خویش ارتباطات نزدیکی برقرار نموده است. بخش مهمی از این ارتباطات با جمهوری ازبکستان می‌باشد<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 161</ref>.


نقش ازبکستان در رابطه با حمایت از کمونیست ها در جنگ داخلی تاجیکستان قابل تأمل بود. کمونیست های ازبک، به خاطر ترس از تبعات آتی حرکت های اسلام خواهی و دموکراتیک گرایانه، همراه با روسیه از دولت مرکزی تاجیکستان حمایت می کردند. البته در سال های اخیر به جهت تمایل زمامداران ازبکستان به دولت های غربی و همکاری و هماهنگی با سیاست های آمریکا و وابستگی دولتمردان تاجیکستان به روسیه اختلافاتی بین رهبران این دو کشور بروز کرده است.
==== ازبکستان ====
ازبکستان نیز منافع دیرین و سنتی در [[تاجیکستان]] دارد. وجود تعداد زیادی ازبک در نواحی شمالی [[تاجیکستان]] (عمدتأ در خجند) و بالعکس سکونت جمعیت عظیمی از تاجیکان در از بکستان(عمدتاً در شهرهای سمرقند و بخارا) روابط متقابل این دو کشور از جهات مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد. از طرفی این امر، مراودات طبیعی و عادی مردم دو کشور را به دنبال دارد. منافع اقتصادی مشترک نیز در این راستا قابل توجه است. از سوی دیگر، وجود چنین اقلیت‌هایی در دو کشور همواره زمینه‌های بحران را در روابط دو کشور زنده نگاه می‌دارد. تاجیک‌ها به شهرهای قدیمی و تاجیک نشین ازبکستان نظر دارند و آن‌ها را به صورت طبیعی متعلق به خود می‌دانند و ازبکستان نیز انفکاک منطقه شمالی [[تاجیکستان]] و خجند را از ازبکستان نتیجه سیاست تحمیلی دوران استالین می‌انگارند.


'''3-2-9-5. افغانستان'''
نقش ازبکستان در رابطه با حمایت از کمونیست‌ها در جنگ داخلی [[تاجیکستان]] قابل تأمل بود. کمونیست‌های ازبک، به خاطر ترس از تبعات آتی حرکت‌های اسلام خواهی و دموکراتیک گرایانه، همراه با [[روسیه]] از دولت مرکزی [[تاجیکستان]] حمایت می‌کردند. البته در سال‌های اخیر به جهت تمایل زمامداران ازبکستان به دولت‌های غربی و همکاری و هماهنگی با سیاست‌های آمریکا و وابستگی دولتمردان [[تاجیکستان]] به [[روسیه]] اختلافاتی بین رهبران این دو کشور بروز کرده است<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 161-162</ref>.


رابطه تاجيكستان با افغانستان كه مرز طولاني با آن در جنوب دارد، متاثر از وابستگي‌هاي فرهنگي و نژادي بين دو كشور است. افغان‌ها جهت تحصيل و القاء عقيده كمونيستي به تاجيكستان اعزام شده و تاجيك‌ها در ارتش اشغالگر شوروي در افغانستان حضور داشتند. در سال 1991 جو سياسي در تاجيكستان موجب گرديد كه شهروندان بتوانند از جنگ شوروي در افغانستان انتقاد كنند.
==== افغانستان ====
رابطه [[تاجیکستان]] با [[افغانستان]] که مرز طولانی با آن در جنوب دارد، متاثر از وابستگی‌های فرهنگی و نژادی بین دو کشور است. افغان‌ها جهت تحصیل و القاء عقیده کمونیستی به [[تاجیکستان]] اعزام شده و تاجیک‌ها در ارتش اشغالگر شوروی در [[افغانستان]] حضور داشتند. در سال 1991 جو سیاسی در [[تاجیکستان]] موجب گردید که شهروندان بتوانند از جنگ شوروی در [[افغانستان]] انتقاد کنند.


در اوايل سال 1990 ميلادي دولت كمونيستي دوشنبه و دولت كمونيستي كابل روابط اقتصادي و مبادله محصل و انتشارات داشتند. در طول جنگ داخلي تاجيكستان، طرفداران شوروي سابق ادعا كردند كه مخالفين بشدت متكي بر مجاهدين افغان هستند. ليكن بسياري از ناظران بي‌طرف نقش افغان‌ها را به عنوان يك ترفند تبليغاتي رد كردند.
در اوایل سال 1990 میلادی دولت کمونیستی [[شهر دوشنبه|دوشنبه]] و دولت کمونیستی [[کابل]] روابط اقتصادی و مبادله محصل و انتشارات داشتند. در طول جنگ داخلی [[تاجیکستان]]، طرفداران شوروی سابق ادعا کردند که مخالفین بشدت متکی بر مجاهدین افغان هستند. لیکن بسیاری از ناظران بی‌طرف نقش افغان‌ها را به عنوان یک ترفند تبلیغاتی رد کردند.


تعداد زیادی از تاجیک ها در شمال افغانستان زندگی می کنند. در جریان ناآرامی های تاجیکستان، افغانستان پذیرای تعداد زیادی از آوارگان تاجیک و پایگاه مناسبی برای معارضین دولت تاجیکستان بود. در اوايل سال 1993 م نماينده سازمان ملل در امور پناهندگان رقم 50 هزار تا 70 هزار پناهنده از مناطق جنوبي تاجيكستان به مناطق شمالي افغانستان را تخمين زد. در سال 1994 م خيلي از اين پناهندگان به تاجيكستان بازگشتند اگرچه در اين رابطه رقم صحيحي در دست نيست. مرزهای طولانی این دو کشور، همواره مورد توجه تمام جمهوری های آسیای مرکزی و روسیه می باشد.
تعداد زیادی از تاجیک‌ها در شمال [[افغانستان]] زندگی می‌کنند. در جریان ناآرامی‌های [[تاجیکستان]]، [[افغانستان]] پذیرای تعداد زیادی از آوارگان تاجیک و پایگاه مناسبی برای معارضین دولت [[تاجیکستان]] بود. در اوایل سال 1993 م نماینده [https://www.un.org/en/ سازمان ملل] در امور پناهندگان رقم 50 هزار تا 70 هزار پناهنده از مناطق جنوبی [[تاجیکستان]] به مناطق شمالی [[افغانستان]] را تخمین زد. در سال 1994 م خیلی از این پناهندگان به [[تاجیکستان]] بازگشتند اگرچه در این رابطه رقم صحیحی در دست نیست. مرزهای طولانی این دو کشور، همواره مورد توجه تمام جمهوری‌های آسیای مرکزی و [[روسیه]] می‌باشد<ref>زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ [https://dmelal.ir/%D8%AA%D8%A7%D8%AC%DB%8C%DA%A9%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 تاجیکستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص. 162</ref>.


'''4-2-9-5.جمهوری اسلامی ایران'''
==== جمهوری اسلامی ایران ====
کشور جمهوری اسلامی ایران نیز جایگاه ویژه­ای در سیاست گذاری خارجی دولت [[تاجیکستان]] دارد. [[تاجیکستان]] تنها کشوری است که اکثریت فارس زبان دارد. در میان جمهوری­‌های آسیای میانه که همگی ترک زبان هستند، تنها [[تاجیکستان]] از این ویژگی برخوردار است. ملی گرایان تاجیک خود را متعلق به فرهنگ و تمدن ایران زمین می‌دانند و اسلام‌گرایان نیز دولت اسلامی ایران را به عنوان الگوی حاکمیت دینی در عصر حاضر می‌شناسند.


کشور جمهوری اسلامی ایران نیز جایگاه ویژه­ای در سیاست گذاری خارجی دولت تاجیکستان دارد. تاجیکستان تنها کشوری است که اکثریت فارس زبان دارد. در میان جمهوری­های آسیای میانه که همگی ترک زبان هستند، تنها تاجیکستان از این ویژگی برخوردار است. ملی گرایان تاجیک خود را متعلق به فرهنگ و تمدن ایران زمین می دانند و اسلامگرایان نیز دولت اسلامی ایران را به عنوان الگوی حاکمیت دینی در عصر حاضر می شناسند.
جمهوری اسلامی ایران، اولین کشوری است که سفارت خویش را در [[تاجیکستان]] دایر کرده و در طول دوره استقلال همکاری نزدیکی در بخش‌های مختلف با این کشور داشته است. علی رغم اینکه جنگ داخلی [[تاجیکستان]] به صورت طبیعی روابط دو کشور را تحت تأثیر قرار داد. اما در این دوره نیز، ایران تلاش گسترده‌ای جهت استقرار امنیت در [[تاجیکستان]] به کار گرفته است. در مجموع و در ارزیابی روابط خارجی دولت [[تاجیکستان]] می‌توان گفت که همکاری‌های منطقه‌ای، حفظ مناسبات سنتی با [[روسیه]]، نزدیکی به ج.ا.ایران و افزایش مبادلات سودآور با کشورهای غربی و [[چین]]، جزء اولویت‌های اصلی دولت [[تاجیکستان]] محسوب می‌شوند. چنانچه گفته شد در پی استقلال جمهوری [[تاجیکستان]] در 18 شهریور1370، جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که استقلال [[تاجیکستان]] را به رسمیت شناخت و سفارت خود را در [[شهر دوشنبه]] افتتاح نمود. از زمان برقراری روابط سیاسی تاکنون هفت بار رئیس جمهور [[تاجیکستان]] برای دیدار دوجانبه به جمهوری اسلامی ایران سفر نموده و متقابلا رؤسای جمهوری اسلامی ایران پنج بار (یک بار جناب آقای هاشمی، دوبار جناب آقای خاتمی و دو مرتبه جناب آقای دکتر احمدی نژاد) از [[تاجیکستان]] دیدار داشته‌اند. که تاکنون بیش از 160 سند همکاری در زمینه‌های مختلف بین دو کشور به امضاء رسیده است. بطور کلی روابط دو کشور را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد. دوره اول مقارن با اوایل استقلال در سال 1991 که تاجیک‌ها در اوان آشنایی با دنیای خارج سرشار از شوق و احساس نسبت به ایران و ایرانی بودند، در این دوره آمد و رفت‌ها و ارتباطات گسترده مردمی بین دو کشور بویژه در زمینه‌های فرهنگی چشمگیر بود. دوره دوم، دوران جنگ‌های داخلی (1997-1992) قلمداد می‌شود که تلاش کشورمان بر پایان بخشیدن به درگیر‌ی‌ها و مهار بحران متمرکز بود. دوره سوم (2000-1997) دوره برقراری آشتی ملی و تثبیت صلح در [[تاجیکستان]] بود که نقش ایران در این مرحله مهم بود. دوره چهارم (از 2000 تا کنون) دوره شروع جدی و شکوفایی روابط اقتصادی می‌باشد که با اجرای پروژه‌های اساسی مانند حفر و احداث تونل استقلال و آغاز عملیات ساخت سد و نیروگاه سنگتوده 2 و فعالیت شرکت‌ها، تجار و سرمایه گذاران ایرانی در [[تاجیکستان]] همراه بوده است. در این راستا مساعدت‌های جمهوری اسلامی ایران در ابعاد مختلف به تقویت روابط و توسعه مناسبات در تمامی عرصه‌ها منجر شده است.


جمهوری اسلامی ایران، اولین کشوری است که سفارت خویش را در تاجیکستان دایر کرده و در طول دوره استقلال همکاری نزدیکی در بخش های مختلف با این کشور داشته است. علی رغم اینکه جنگ داخلی تاجیکستان به صورت طبیعی روابط دو کشور را تحت تأثیر قرار داد. اما در این دوره نیز، ایران تلاش گسترده ای جهت استقرار امنیت در تاجیکستان به کار گرفته است. در مجموع و در ارزیابی روابط خارجی دولت تاجیکستان می توان گفت که همکاری های منطقه ای، حفظ مناسبات سنتی با روسیه، نزدیکی به ج.ا.ایران و افزایش مبادلات سودآور با کشورهای غربی و چین، جزء اولویت های اصلی دولت تاجیکستان محسوب می شوند. چنانچه گفته شد در پی استقلال جمهوری تاجیکستان در 18 شهریور1370، جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخت و سفارت خود را در شهر دوشنبه افتتاح نمود. از زمان برقراری روابط سیاسی تاکنون هفت بار رئیس جمهور تاجیکستان برای دیدار دوجانبه به جمهوری اسلامی ایران سفر نموده و متقابلا رؤساي جمهوري اسلامی ایران پنج بار (يك بار جناب آقاي هاشمي، دوبار جناب آقاي خاتمي و دو مرتبه جناب آقاي دکتر احمدي نژاد) از تاجیکستان دیدار داشته اند. که تا كنون بيش از 160 سند همكاري در زمينه هاي مختلف بين دو کشور به امضاء رسیده است. بطور كلي روابط دو كشور را مي توان به چهار دوره تقسيم كرد. دوره اول مقارن با اوايل استقلال در سال 1991 كه تاجیکها در اوان آشنایی با دنیای خارج سرشار از شوق و احساس نسبت به ایران و ایرانی بودند، در اين دوره آمد و رفت ها و ارتباطات گسترده مردمي بين دو كشور بويژه در زمينه هاي فرهنگي چشمگیر بود. دوره دوم، دوران جنگهاي داخلي (1997-1992) قلمداد مي شود كه تلاش کشورمان بر پايان بخشيدن به درگيري ها و مهار بحران متمركز بود. دوره سوم (2000-1997) دوره برقراري آشتي ملي و تثبیت صلح در تاجيكستان بود كه نقش ايران در اين مرحله مهم بود. دوره چهارم ( از 2000 تا كنون) دوره شروع جدی و شکوفایی روابط اقتصادی می باشد كه با اجراي پروژه هاي اساسي مانند حفر و احداث تونل استقلال و آغاز عمليات ساخت سد و نیروگاه سنگتوده 2 و فعاليت شركتها، تجار و سرمايه گذاران ايراني در تاجيكستان همراه بوده است. در این راستا مساعدت های جمهوری اسلامی ایران در ابعاد مختلف به تقویت روابط و توسعه مناسبات در تمامي عرصه ها منجر شده است.
با عنایت به اهمیت و حجم روابط دو کشور در زمینه‌های گوناگون علاوه بر سفارت جمهوری اسلامی ایران در این کشور، رایزنی فرهنگی، دفتر نمایندگی سازمان صدا و سیما، مدرسه جمهوری اسلامی ایران، دفتر نمایندگی کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره)، دفتر خبرگزاری ایرنا، شعبه بانک تجارت و دفتر نمایندگی سازمان هلال احمر کشورمان در [[تاجیکستان]] فعالیت دارند.


با عنایت به اهمیت و حجم روابط دو کشور در زمینه های گوناگون علاوه بر سفارت جمهوری اسلامی ایران در این کشور، رایزنی فرهنگی ، دفتر نمایندگی سازمان صدا و سیما، مدرسه جمهوری اسلامی ایران، دفتر نمایندگی کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره)، دفتر خبرگزاری ایرنا، شعبه بانک تجارت و دفتر نمایندگی سازمان هلال احمر کشورمان در تاجیکستان فعالیت دارند.
روابط سیاسی دو کشور در سال‌های اخیر به ثبات رسیده و از کمترین فراز و نشیب برخوردار بوده است. علاوه بر دیدار از پایتخت‌های دو کشور، مقامات ایران و [[تاجیکستان]] در حاشیه اجلاس‌های بین‌المللی نیز اغلب به رایزنی و تبادل نظر پرداخته تا مناسبات دوستانه تداوم داشته باشد. حمایت قاطع دوکشور از نظرات و دیدگاه‌های یکدیگر در مجامع بین‌المللی مبین عمق روابط دو کشور است. علاوه بر آن در چند سال گذشته تلاش شده است مناسبات سه جانبه با حضور [[افغانستان]] نیز توسعه یابد<ref>برگرفته از http://iranembassytj.com/fa/a/ravabet.html</ref>.


روابط سیاسی دو کشور در سالهای اخیر به ثبات رسیده و از کمترین فراز و نشیب برخوردار بوده است. علاوه بر دیدار از پایتختهای دو کشور، مقامات ایران و تاجیکستان در حاشیه اجلاسهای بین المللی نیز اغلب به رایزنی و تبادل نظر پرداخته تا مناسبات دوستانه تداوم داشته باشد. حمایت قاطع دوکشور از نظرات و دیدگاههای یکدیگر در مجامع بین المللی مبین عمق روابط دو کشور است. علاوه بر آن در چند سال گذشته تلاش شده است مناسبات سه جانبه با حضور افغانستان نیز توسعه یابد.
== نیز نگاه کنید به ==
[[روابط خارجی روسیه]]؛ [[گستره روابط دیپلماتیک چین با کشورهای جهان]]؛ [[روابط خارجی تونس]]؛ [[روابط خارجی کانادا]]؛ [[روابط خارجی کوبا]]؛ [[روابط خارجی لبنان]]؛ [[روابط خارجی مصر]]؛ [[روابط خارجی سنگال]]؛ [[روابط خارجی تایلند]]؛ [[روابط خارجی فرانسه]]؛ [[روابط خارجی اسپانیا]]؛ [[روابط خارجی سودان]]؛ [[روابط خارجی قطر]]؛ [[روابط خارجی اردن]]؛ [[روابط خارجی زیمبابوه]]؛ [[روابط خارجی اوکراین]]؛ [[روابط خارجی ساحل عاج]]؛ [[روابط خارجی اتیوپی]]؛ [[روابط خارجی کشور مالی]]


<nowiki>http://iranembassytj.com/fa/a/ravabet.html</nowiki>
== کتابشناسی ==

نسخهٔ ‏۲ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۲۰

اصول و محورهای اساسی سیاست خارجی تاجیکستان در اعلامیه استقلال و قانون اساسی این کشور به صورت کامل منعکس شده است که اصول اساسی آن، سیاست درهای باز چند وجهی، واقع بینی، توازن، عمل گرایی و تأمین امنیت ملی است. اهداف عمده آن، حفظ منافع ملی و دولتی تاجیکستان می‌باشد. جمهوری تاجیکستان بر اساس اعلامیه استقلال، جهت تحکیم پایه‌های استقلال سیاسی خود اصل برتری قانون، حمایت از امنیت ملی و حفظ منافع ملی در روابط با کشورهای مختلف دنیا و سازمان‌های بین‌المللی را از محورهای بنیادین ‌سیاست داخلی و خارجی خود قرار داده است[۱] اهداف اصلی در سیاست خارجی تاجیکستان، تأمین و تحکیم جایگاه شایسته و سزاوار دوشنبه در جامعه بین‌المللی، به وجود آوردن اقتصاد بازاری ثمر بخش و از این طریق حل و فصل مسائل اجتماعی، ایجاد نهادهای دموکراتیک و جامعه مدنی، تأمین امنیت ملی و تقویت روندهای همگرایی در منطقه می‌باشد.

سیاست خارجی تاجیکستان در مسیر تقویت همکاری‌های متقابل سودمند چند بعدی با گسترش همکاری با کشورهای مختلف شرق و غرب و جهان اسلام گام برمی‌دارد. انتقال تدریجی به بازار آزاد و برقراری مناسبات سودمند با اعضای کشورهای مشترک المنافع و سایر کشورهای جهان از جمله اصول سیاست خارجی تاجیکستان است[۲].

تنظیم کنندگان اصول اساسی سیاست خارجی تاجیکستان به خوبی دریافته که تاجیکستان خواسته یا ناخواسته باید وارد روند و پروسه جهانی شدن گردد. زیرا گذشته از پیامدهای مثبت جهانی شدن، جنبه‌های منفی جهانی شدن همچون تروریسم بین‌المللی، قاچاق مواد مخدر و جنایات سازمان یافته امنیت ملی این کشور را تهدید می‌کنند. «همراه خان ظریفی» وزیر امور خارجه تاجیکستان معتقد است: «خطرات و پیامدهای منفی پدیده‌های نامطلوب جهانی نظیر تروریسم بین‌المللی، افراط گرایی، جدایی طلبی، جنایات سازمان یافته، قاچاق مواد مخدر هنوز هم برای جامعه و دولت تاجیکستان از تهدیدات اساسی بوده و این کشور را به همکاری موثر و مشترک با جامعه بین‌المللی در مبارزه با این پدیده‌های نامطلوب وادار می‌سازد. تاجیکستان همواره از تحکیم فعالیت‌های سازمان ملل در جهت تأمین صلح و امنیت بین‌المللی، حل مشکلات بشری، توسعه مناسبات چند جانبه با سازمان همکاری‌های شانگهای، سازمان پیمان امنیت جمعی و دیگر سازمان‌های منطقه‌ای و بین‌المللی، با توجه به منافع ملی خود حمایت کرده و به آن‌ها پایبند بوده است.» از نظر «همراه خان ظریفی» تاجیکستان تناسب و توازن عاقلانه و آینده نگرانه در سیاست خارجی خود را همیشه مدنظر داشته و به تطبیق موفق منافع ملی خود در جهت تأمین رشد اقتصادی، بالا بردن سطح زندگی مردم کشور اقدام می‌نماید و از سوی دیگر، محدود کردن امکانات همکاری با توجه به بحران اقتصادی از درست بودن سیاست خارجی فراگیر و چند جانبه گواهی می‌دهد. بنابراین روند توسعه مناسبات تاجیکستان با سایر کشورهای کوچک و بزرگ با هدف تامین منافع ملی تاجیکستان حفظ خواهد شد[۳][۴].

روابط خارجی تاجیکستان با سازمان‌های مهم جهانی، منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای

رابطه با سازمان ملل متحد

تاجیکستان اندکی پس از استقلال در 2مارس 1992 به عضویت سازمان ملل متحد درآمد و آن سازمان در این کشور دفتر نمایندگی تأسیس کرد. تاجیکستان همچنین عضو سازمان‌های تخصصی وابسته به سازمان ملل متحد، مانند یونسکو(UNESCO)، یونیکتاد(UNCTAD)، یونیسف(UNICEF)، یونیدو(UNIDO)، سازمان بین المللی کار(ILO)، سازمان بین المللی هواپیمایی کشوری(ICAO)، سازمان خواربار و کشاورزی(FAO)، صندوق بین المللی پول(IMF)، بانک بین المللی توسعه و ترمیم(IBRD)، موسسه توسعه بین‌المللی(IDA)، موسسه مالی بین‌المللی(IFC)، صندوق بین‌المللی توسعه کشاورزی(IFAD)، سازمان جهانی هواشناسی(WMO)، اتحادیه مخابرات بین المللی(ITU)، اتحادیه پست جهانی(UPU)، سازمان جهانی مالکیت معنوی(WIPO)، آژانس بین المللی انرژی اتمی(IAEA)، سازمان بهداشت جهانی(WHO)، انکتاد(UNCTAD)، سازمان تجارت جهانی(WTO) (به عنوان عضو ناظر) می‌باشد. این کشور همچنین در سازمان‌های منطقه‌ای، اقتصادی و امنیتی مانند سازمان کنفرانس اسلامی،(Organization of the Islamic Conference) سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) (Economic Cooperation Organization (ECO))، شورای همکاری و امنیت اروپا(Conference on Security and Cooperation of Europe (CSCE))، سازمان همکاری شانگهای(Shanghai Cooperation Organization)، برنامه مشارکت برای صلح ناتو(Partnership for Peace)، سازمان کشورهای مستقل مشترک المنافع(Commonwealth of Independent States(SIS)) عضویت دارد.

عضویت تاجیکستان در سازمان‌های منطقه‌ای و جهانی فوق نشان از عزم و اراده جدی تصمیم گیران سیاست خارجی این کشور در ورود به روندهای جهانی شدن و استفاده از فرصت‌های حاصله از این پروسه و تبدیل محذورات جهانی شدن به مقدورات می‌باشد. برای نمونه این کشور در اجرای اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد برنامه ریزی و پیشرفت‌های خوبی داشته است و طبق اعلام نظر ارگان‌های بین‌المللی دخیل در این امر؛ جمهوری تاجیکستان راهبرد توسعه ملی و سیاست خارجی خویش را با اهداف توسعه هزاره هماهنگ نموده است. اهداف هزاره توسعه در واقع هشت هدف مشترک هستند که در سال ۲۰۰۰ در سازمان ملل بر سر آن‌ها توافق شد که تا سال ۲۰۱۵ تامین شوند. این اهداف عبارتند از:

1.   ریشه‌کنی فقر؛

2.   تأمین آموزش ابتدائی در سطح جهانی؛

3.   برابری جنسیتی و توانمندسازی زنان؛

4.   کاهش مرگ و میر اطفال؛

5.   بهبود وضعیت مادران؛

6.   مبارزه با ایدز؛ مالاریا و سایر بیماری‌ها؛

7.   تضمین پایداری محیط زیست؛

8.   مشارکت جهانی برای توسعه[۵].

«عاقل عاقل اف»(Oqil Oqilov) نخست وزیر تاجیکستان در کنفرانس خبری خود در خصوص برنامه اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد گفت: «جمهوری تاجیکستان یکی از نخستین کشورهای در حال توسعه می‌باشد که در زمینه همکاری خویش با آژانس‌های سازمان ملل متحد استرات‍ژی توسعه خویش را بر مبنا و اساس برنامه اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد قرار داده است. بنابراین جمهوری تاجیکستان برای دستیابی به اهداف هزاره برنامه ریزی نموده است و در این راستا در برنامه توسعه خویش بسیاری از این اهداف را در اولویت کاری و اجرایی و برخی نقاط مهم و کلیدی دیگر برنامه را در دستور برنامه‌های خویش قرار داده است.[۶]»

جهانی شدن هم فرصت و هم چالش‌هایی را برای کشورهای در حال توسعه به همراه دارد. این کشورها در زمینه بهره مندی از مزایای جهانی شدن و کاهش هزینه‌ها و چالش‌های آن نیازمند به همکاری با همدیگر در زمینه‌های مختلف مالی، اقتصادی، اجتماعی، آموزشی، فنی و همچنین بهداشت و تحقیقات می‌باشند. به همین خاطر همکاری جنوب - جنوب امروزه در عصر جهانی شدن بیش از هر زمانی ضروری به نظر می‌رسد. جمهوری تاجیکستان در قالب این همکاری و اهداف هزاره توسعه می‌تواند به استراتژی توسعه خویش جامعه عمل پوشانده و با خیالی آسوده در پروسه جهانی شدن گام بگذارد.

«فرخ همرالی اف»(Farrukh Hamraliev) وزیر تجارت و توسعه اقتصادی تاجیکستان در سخنرانی خود در موخ 9 ژوئیه 2010 در شورای اقتصادی اجتماعی سازمان ملل متحد بیان کرد: «تاجیکستان یکی از نخستین کشورهای جهان بود که اهداف و اولویت‌های ملی خود را بر اساس اهداف توسعه هزاره سازمان ملل متحد تعریف نموده است.» وی بیان کرد: «آژانس‌های سازمان ملل متحد دارای نقش اساسی در هماهنگی و تشریک مساعی جهت دست یابی به اهداف تعیین شده در استراتژی توسعه ملی بر اساس برنامه هزاره توسعه در تاجیکستان می‌باشند.» وی همچنین اضافه کرد: «از سال 2008 همکاری جمهوری تاجیکستان با سازمان ملل متحد و آژانس‌های تخصصی آن از طریق فرایند برنامه‌های (JCPS)(Joint Country  Partnership  Strategy)، (PSR)(Poverty Reduction Strategy) و (NDS)(National Development Strategy) گسترش قابل ملاحظه‌ای پیدا کرده است[۷].»

در طول سال 2009 «آژانس برنامه توسعه ملل متحد»(UNDP (United Nations Development Programme)) به تکیمل و به اتمام رساندن 9 برنامه در جمهوری تاجیکستان مساعدت نموده است. همچنین در طول سال 2009 تحت پروژه «سازمان بین المللی کار»(Ilo (International Labor Organization))، 100 زن روستایی تاجیک در مورد اینکه چگونه کار خود را شروع کنند و 100 زن دیگر در زمینه اینکه چگونه مهارت خویش در زمینه بازاریابی صنایع دستی، گل‌های زینتی و سایر صنایع کوچک بهبود دهند، آموزش و تربیت های لازم را کسب نمودند[۸].

در ذیل به بررسی روند عضویت و جایگاه تاجیکستان در چند سازمان مهم جهانی و منطقه‌ای به عنوان شواهدی از سیاست خارجی تاجیکستان در عصر جهانی شدن پرداخته می‌شود[۹].

تاجیکستان و سازمان جهانی تجارت

سازمان جهانی تجارت به عنوان نماد جهانی شدن اقتصاد محسوب می‌گردد و کشورهای مختلف جهت استفاده از مزایای جهانی شدن درصدد عضویت در این سازمان می‌باشند. گروه کاری بررسی پیوستن تاجیکستان به سازمان تجارت جهانی توسط شورای عمومی آن سازمان در 18 ژوئیه 2001 تأسیس شد. این گروه کاری چهارمین نشست خود را در سپتامبر 2009 برای ادامه دادن به رسیدگی به رژیم تجارت خارجی تاجیکستان برگزار کرد[۱۰]. در حال حاضر تاجیکستان عضو ناظر سازمان جهانی تجارت می‌باشد. بعد از اینکه این کشور به عضویت دائم سازمان درآید، این کشور همانند سایر اعضای آن از امکانات و امتیازات موجود در سازمان جهانی تجارت بهره مند خواهد شد از قبیل دست یافتن به رشد و توسعه پایدار، ثبات عمومی قوانین تجاری، دسترسی به بازارهای خارجی، آزادی حمل و نقل و بیرون آمدن از انزوای اقتصادی که یکی از عمده‌ترین دلیل عضویت این کشور به سازمان جهانی تجارت می‌باشد و مقامات تاجیکستان هم بر آن تأکید کرده‌اند. به عنوان مثال «فیض الله خالبابایف» مشاور اقتصادی رئیس جمهور تاجیکستان معتقد است که عضویت در این سازمان، جمهوری تاجیکستان را از انزوای اقتصادی در منطقه رها خواهد ساخت: «تلاش‌های تاجیکستان برای هرچه سریعتر پیوستن به سازمان جهانی تجارت به این خاطر است که این کشور از لحاظ ترانزیت حمل و نقل در موقعیت جغرافیایی تنگ و محدودی قرار دارد و قادر نیست این موانع را به تنهایی برطرف نماید. به این دلیل پیوستن این کشور به سازمان جهانی تجارت برای رفع این موانع و محدودیت‌ها زمینه را فراهم خواهد نمود[۱۱].

از جمله اهداف عمده دولت تاجیکستان به گفته «خالبابایف» گسترش همکاری‌های اقتصادی با کشورهای جهان، به خصوص کشورهای عضو سازمان جهانی تجارت است. تاجیکستان به دنبال عضویت دائم در این سازمان است و در حال حاضر به عنوان عضو ناظر در چارچوب این سازمان فعالیت دارد[۱۲].

تاجیکستان تحت تأثیر جهانی شدن به ایالات متحده آمریکا نزدیک شده و سعی دارد در طرح‌های مهم اقتصادی نظیر احداث خط راه آهن ترکمنستان به افغانستان و تاجیکستان و خط لوله گاز در همین مسیر، همچنین احداث خط لوله انتقال برق قرقیزستان، تاجیکستان، افغانستان، پاکستان موسوم به «1000- CASA» بهره برداری از منابع آب منطقه، احداث «نیروگاه راغون»، فعالیت شرکت‌ها و سرمایه گذاری‌های آمریکا در تاجیکستان از ایالات متحده آمریکا استفاده نماید[۱۳][۱۴].

تاجیکستان و سازمان کنفرانس اسلامی

تاجیکستان به عنوان یکی از کشورهای اسلامی در سال 1992 به عضویت سازمان کنفرانس اسلامی درآمد. برگزاری سی و هفتمین کنفرانس سالیانه وزرای امور خارجه سازمان کنفرانس اسلامی در دوشنبه تاجیکستان نشان از اهمیت جهان اسلام و سیاست خارجی فعال جمهوری تاجیکستان دارد. این نشست از 18 مه تا 20 مه 2010 در این کشور برگزار گردید. تاجیکستان نخستین کشور مستقل مشترک المنافع آسیای میانه می‌باشد که بعد از جمهوری آذربایجان - البته در منطقه قفقاز که در سال 2006 میزبان نشست کنفرانس اسلامی بوده است - میزبان نشست سالیانه سازمان کنفرانس اسلامی بوده است[۱۵].

رئیس جمهور تاجیکستان در دیدار دوجانبه با «کمالدین احسان اغلو»(Ekmeleddin Ihsanoglu) دبیرکل سازمان کنفرانس اسلامی عالی‌ترین نشان دولتی تاجیکستان را به وی اهدا نمودند[۱۶]. «امام‌علی رحمان»، رئیس جمهور تاجیکستان، در سخنرانی خود در مراسم افتتاحیه گفت: «میزبانی این کنفرانس افتخار بزرگی برای تاجیکستان است. جمهوری تاجیکستان با این میزبانی امتیازاتی در جهان اسلام و منطقه به دست آورد.»

«عبدالرحمان اف» معتقد است: «اگر سازمان کنفرانس اسلامی بتواند یک موضع متحد برای همه 57 عضو خود ایجاد کند می‌تواند یکی از قوی‌ترین و تاثیرگذارترین بلوک‌های سیاسی در رده جهانی باشد.» در پنج سال گذشته (2005-2010)، تاجیکستان در ایجاد روابط خوب با اعضای فعال این سازمان از جمله عربستان سعودی، قطر، کویت، امارات، مصر و الجزایر موفق بوده است. علاوه بر آن، سازمان کنفرانس اسلامی شهر دوشنبه را پایتخت سال 2010 فرهنگ اسلامی نامیده است که این نشان می‌دهد تاجیکستان نتایج مثبتی در مسیر اسلامی سیاست خارجی خود به دست آورده است[۱۷][۱۸].

تاجیکستان و سازمان همکاری شانگهای

در سال 1990، یک توافق اولیه میان اتحاد جماهیر شوروی و جمهوری خلق چین برای کاهش تأسیسات و نیروهای نظامی در نواحی مرزی دو کشور و اتخاذ اقدامات اعتماد‌سازی، منعقد گردید، اما این توافق به دلیل فروپاشی شوروی به اجرا در نیامد. پس از 15 سال وقفه در تاریخ 26 آوریل سال 1996 پنج کشور روسیه، چین، قزاقستان، قرقیزستان و تاجیکستان در شهر شانگهای چین تصمیم گرفتند که به منظور تقویت اعتماد نظامی در نواحی مرزی خود تشکلی تحت عنوان «پیمان شانگهای پنج» تشکیل دهند.

کشورهای عضو و ناظر سازمان همکاری شانگهای از توانایی‌های بالقوه وسیعی برخوردار می‌باشند، وسعت جغرافیایی این سازمان 37 میلیون کیلومتر مربع و جمعیت آن بالغ بر دو میلیارد و هفتصد میلیون نفر می‌باشد. حدود 20% ذخائر نفت جهان و حدود 50% ذخائر گاز جهان در حوزه این سازمان قرار دارد. این منطقه از نظر موقعیت ژئوپلیتیک و ژئواستراتژیک از اهمیت زیادی برخوردار است. فرآیند توسعه سازمان همکاری شانگهای باید به صورت تدریجی طی شود. در درجه نخست آنچه که برای تحکیم این سازمان اهمیت دارد، تعمیق همکاری‌ها در درون آن است.

سازمان همکاری شانگهای باید از مقررات الزام‌آوری تبعیت کند و کلیه اعضا باید از حقوق، وظایف و مسئولیت‌های مشخصی برخوردار باشند. این سازمان به لحاظ ویژگی‌های خاص خود باید در کنار وجود مقررات سخت در برخی حوزه‌ها از انعطاف‌پذیری‌هایی در حوزه‌های دیگر برخوردار باشد[۱۹].

این سازمان توانسته کمک‌های شایانی در زمینه اقتصادی، سیاسی، امنیتی و حتی فرهنگی برای کشورهای عضو مخصوصاً آسیای مرکزی بنماید. سازمان همکاری شانگهای از طریق ایجاد انگیزه اقتصادی توانسته سطح همکاری‌ها را میان اعضاء گسترش دهد. در زمینه تجارت حجم همکاری‌های داخلی این سازمان امیدوار کننده است. به عنوان نمونه در سال 2005 حجم مبادلات تجاری چین با سایر اعضاء تقریباً به 38 میلیارد دلار رسید و حجم مبادلات روسیه با دیگر کشورهای عضو از 26 میلیارد دلار در سال 2001 به بیش از 41 میلیارد دلار در سال 2005 رسید. همچین سرمایه گذاری‌های خوبی از سوی روسیه و چین در پروژه‌های کشورهای آسیای مرکزی مخصوصاً در زمینه انرژی، حمل و نقل، همکاری‌ها بانکی و آموزشی در دست اجراست. انعقاد توافقنامه‌های تجاری میان اعضاء و فعالیت‌های اقتصادی سازمان انگیزه‌ای برای جلب کشورهای ضعیف در آسیای مرکزی می شود تا به گسترش همکاری‌ها کمک کند[۲۰]. شش دلیل مهم برای اهمیت سازمان شانگهای در سیاست خارجی تاجیکستان در عصر جهانی شدن وجود دارد که عبارتند از:

1.    موضوع جهانی شدن باعث شده است که ائتلاف‌ها افزایش یافته و بیش از گذشته اهمیت پیدا کنند. به همین جهت در دهه گذشته بسیاری از ائتلاف‌ها و سازمان‌ها فعال و تقویت شده است و کشورها خواسته‌ها و منافع خود را در چارچوب مجموعه‌ای از کشورهای همسو بیان می‌کنند.

2.     ظرفیت‌های سازمان همکاری شانگهای و همچنین توانمندی‌های آن با توجه به عضویت دو عضو از پنج عضو دائم شورای امنیت در این سازمان، دارا بودن بیش از یک سوم جمعیت جهان، وسعت قابل توجه و توانمندی‌های اقتصادی نوید یک ائتلاف بالقوه توانمند را می‌دهد و اگر چهار کشور عضو ناظر مغولستان، ایران، پاکستان و هند نیز به جمع اعضاء اضافه گردند، سازمان شانگهای با جمعیتی حدود 2/7 میلیارد نفر و وسعت حدود نیمی از کره زمین به موقعیتی مهم‌تر دست خواهد یافت.

3.    به اعتقاد بسیاری از تحلیل‌گران قرن حاضر قرن آسیاست و بسیاری از معادلات قدرت در سطح جهانی در این منطقه تعیین می‌گردد و لذا اهمیت آسیا در آینده نظام بین‌الملل در حال افزایش است و لازم است قدرت‌های آسیایی جایگاه خود را در نظام جدید بین‌الملل تعریف نمایند.

4.    ظرفیت‌سازی برای گسترش همکاری‌های اقتصادی منطقه‌ای امری ضروری است. در چارچوب چنین نهادهایی است که فرصت گسترش تجارت و سرمایه‌گذاری‌های متقابل و توسعه همکاری‌های صنعتی و اقتصادی افزایش می‌یابد.

5.     با عنایت به وضعیت خاص منطقه‌‌ای و بین‌المللی، تاجیکستان نیازمند آن است که به اشکال و روش‌های گوناگون با مجموعه‌های بزرگتر منطقه‌ای و بین‌المللی همکاری نماید و برخی از خواسته‌ها و منافع خود را در آن چارچوب تعریف نماید.

6.    این سازمان نمی‌تواند در آینده به عنوان یک سازمان منطقه‌ای بماند زیرا حضور دو قدرت بزرگ چین و روسیه در شرایط متحول جهان کنونی موجب خواهد شد که این سازمان به عنوان یک سازمان فرامنطقه‌ای خود را مطرح نماید؛ در این صورت تاجیکستان به دلیل عضویت در این سازمان فرامنطقه‌ای خواهد توانست به نحو بهتر منافع ملی خویش را تأمین نموده و به اهداف مدنظر سیاست خارجی خود دست یابد[۲۱][۲۲].

روابط خارجی با قدرت‌های جهانی، منطقه‌ای و کشورهای همسایه

در مباحث بالا روابط تاجیکستان با برخی سازمان‌های مهم جهانی، فرامنطقه‌ای و منطقه‌ای بررسی شد. حال روابط و سیاست خارجی تاجیکستان در ارتباط با کشورهای همسایه و قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی مورد بررسی قرار می‌گیرد.

تاجیکستان از جنوب با افغانستان، از غرب با ازبکستان، از شمال با قرقیزستان و از شرق با چین همسایه است. روابط خارجی تاجیکستان به رغم علی رغم گذشت بیش از یک دهه از تشکیل دولت مستقل همچنان تا حد زیادی متأثر از سیاست‌های منطقه‌ای و جهانی دولت روسیه است. تاریخ معاصر، جغرافیایی خاص و معادلات سیاسی موجبات اهمیت تاجیکستان برای روسیه را فراهم ساخته است. با این حال، عامل هویت فرهنگی آن را به سمت ایران هدایت می‌کند. به لحاظ اقتصادی نیز، روند رو به رشد نفوذ چین در منطقه آسیای مرکزی و تاجیکستان قابل توجه می‌باشد. بنابراین، تاجیکستان در حوزه اقتدار سیاسی و امنیتی روسیه و همچنین حوزه تمدنی ایران قرار دارد[۲۳][۲۴].

روسیه

هرچند که نفوذ سنتی روسیه در آسیای مرکزی و تاجیکستان، نسبت به گذشته کاهش یافته است، اما این کشور به علت درگیری‌های قومی و مذهبی و ضعف ساختارهای سیاسی و اجتماعی نمی‌تواند به راحتی از حوزه نفوذ روسیه خارج گردد. روسیه نقش ممتازی در جمهوری‌های استقلال‌یافته از شوروی سابق و مخصوصاً تاجیکستان دارد. تاجیکستان نیز مثل دیگر جمهوری‌های آسیای مرکزی سه هفته قبل از فروپاشی رسمی شوروی به عضویت کشورهای مستقل مشترک المنافع که در دسامبر سال 1991 م تأسیس شده بود درآمد.

عامل وجود اقلیت روس، پیگیری منافع اقتصادی، نیاز به مواد اولیه چون پنبه و اروانیوم و واقع شدن در مسیر سنتی ارتباط با افغانستان و همچنین روابط نزدیک و پیوندهای ذاتی مردم تاجیک با ایران، تاجیکستان را به منطقه‌ای استراتژیک برای روسیه مبدل ساخته است[۲۵].

یکی دیگر از عواملی که تاجیکستان را برای روسیه مهم می‌سازد، بحث تهدیدات گوناگونی است که از جانب این کشور متوجه روسیه می‌باشد. موضوع بنیادگرایی اسلامی و تجارت مواد مخدر از مسیر تاجیکستان به روسیه و سایر کشورهای همجوار تاجیکستان، به طور جدی امنیت ملی روسیه را به چالش می‌کشد. درواقع، روسیه نمی‌تواند شاهد رشد اسلام‌گرایی در حیات خلوت خویش باشد. وجود جمعیت قابل توجهی از مسلمانان در داخل فدراسیون روسیه، موجب نگرانی مقامات روس شده است. از سوی دیگر، مواد مخدر تولید شده در افغانستان اکثرأ از طریق تاجیکستان به جمهوری‌های مستقل مشترک المنافع وارد می‌شود.  این واقعیت‌های تلخ در استقرار نیروهای روسیه در داخل و همچنین مرزهای تاجیکستان با همسایگانش از جمله افغانستان موثر می باشد[۲۶]. علاوه بر روسیه، تاجیکستان، با کشورهای همجوار خویش ارتباطات نزدیکی برقرار نموده است. بخش مهمی از این ارتباطات با جمهوری ازبکستان می‌باشد[۲۷].

ازبکستان

ازبکستان نیز منافع دیرین و سنتی در تاجیکستان دارد. وجود تعداد زیادی ازبک در نواحی شمالی تاجیکستان (عمدتأ در خجند) و بالعکس سکونت جمعیت عظیمی از تاجیکان در از بکستان(عمدتاً در شهرهای سمرقند و بخارا) روابط متقابل این دو کشور از جهات مختلف تحت تأثیر قرار می‌دهد. از طرفی این امر، مراودات طبیعی و عادی مردم دو کشور را به دنبال دارد. منافع اقتصادی مشترک نیز در این راستا قابل توجه است. از سوی دیگر، وجود چنین اقلیت‌هایی در دو کشور همواره زمینه‌های بحران را در روابط دو کشور زنده نگاه می‌دارد. تاجیک‌ها به شهرهای قدیمی و تاجیک نشین ازبکستان نظر دارند و آن‌ها را به صورت طبیعی متعلق به خود می‌دانند و ازبکستان نیز انفکاک منطقه شمالی تاجیکستان و خجند را از ازبکستان نتیجه سیاست تحمیلی دوران استالین می‌انگارند.

نقش ازبکستان در رابطه با حمایت از کمونیست‌ها در جنگ داخلی تاجیکستان قابل تأمل بود. کمونیست‌های ازبک، به خاطر ترس از تبعات آتی حرکت‌های اسلام خواهی و دموکراتیک گرایانه، همراه با روسیه از دولت مرکزی تاجیکستان حمایت می‌کردند. البته در سال‌های اخیر به جهت تمایل زمامداران ازبکستان به دولت‌های غربی و همکاری و هماهنگی با سیاست‌های آمریکا و وابستگی دولتمردان تاجیکستان به روسیه اختلافاتی بین رهبران این دو کشور بروز کرده است[۲۸].

افغانستان

رابطه تاجیکستان با افغانستان که مرز طولانی با آن در جنوب دارد، متاثر از وابستگی‌های فرهنگی و نژادی بین دو کشور است. افغان‌ها جهت تحصیل و القاء عقیده کمونیستی به تاجیکستان اعزام شده و تاجیک‌ها در ارتش اشغالگر شوروی در افغانستان حضور داشتند. در سال 1991 جو سیاسی در تاجیکستان موجب گردید که شهروندان بتوانند از جنگ شوروی در افغانستان انتقاد کنند.

در اوایل سال 1990 میلادی دولت کمونیستی دوشنبه و دولت کمونیستی کابل روابط اقتصادی و مبادله محصل و انتشارات داشتند. در طول جنگ داخلی تاجیکستان، طرفداران شوروی سابق ادعا کردند که مخالفین بشدت متکی بر مجاهدین افغان هستند. لیکن بسیاری از ناظران بی‌طرف نقش افغان‌ها را به عنوان یک ترفند تبلیغاتی رد کردند.

تعداد زیادی از تاجیک‌ها در شمال افغانستان زندگی می‌کنند. در جریان ناآرامی‌های تاجیکستان، افغانستان پذیرای تعداد زیادی از آوارگان تاجیک و پایگاه مناسبی برای معارضین دولت تاجیکستان بود. در اوایل سال 1993 م نماینده سازمان ملل در امور پناهندگان رقم 50 هزار تا 70 هزار پناهنده از مناطق جنوبی تاجیکستان به مناطق شمالی افغانستان را تخمین زد. در سال 1994 م خیلی از این پناهندگان به تاجیکستان بازگشتند اگرچه در این رابطه رقم صحیحی در دست نیست. مرزهای طولانی این دو کشور، همواره مورد توجه تمام جمهوری‌های آسیای مرکزی و روسیه می‌باشد[۲۹].

جمهوری اسلامی ایران

کشور جمهوری اسلامی ایران نیز جایگاه ویژه­ای در سیاست گذاری خارجی دولت تاجیکستان دارد. تاجیکستان تنها کشوری است که اکثریت فارس زبان دارد. در میان جمهوری­‌های آسیای میانه که همگی ترک زبان هستند، تنها تاجیکستان از این ویژگی برخوردار است. ملی گرایان تاجیک خود را متعلق به فرهنگ و تمدن ایران زمین می‌دانند و اسلام‌گرایان نیز دولت اسلامی ایران را به عنوان الگوی حاکمیت دینی در عصر حاضر می‌شناسند.

جمهوری اسلامی ایران، اولین کشوری است که سفارت خویش را در تاجیکستان دایر کرده و در طول دوره استقلال همکاری نزدیکی در بخش‌های مختلف با این کشور داشته است. علی رغم اینکه جنگ داخلی تاجیکستان به صورت طبیعی روابط دو کشور را تحت تأثیر قرار داد. اما در این دوره نیز، ایران تلاش گسترده‌ای جهت استقرار امنیت در تاجیکستان به کار گرفته است. در مجموع و در ارزیابی روابط خارجی دولت تاجیکستان می‌توان گفت که همکاری‌های منطقه‌ای، حفظ مناسبات سنتی با روسیه، نزدیکی به ج.ا.ایران و افزایش مبادلات سودآور با کشورهای غربی و چین، جزء اولویت‌های اصلی دولت تاجیکستان محسوب می‌شوند. چنانچه گفته شد در پی استقلال جمهوری تاجیکستان در 18 شهریور1370، جمهوری اسلامی ایران اولین کشوری بود که استقلال تاجیکستان را به رسمیت شناخت و سفارت خود را در شهر دوشنبه افتتاح نمود. از زمان برقراری روابط سیاسی تاکنون هفت بار رئیس جمهور تاجیکستان برای دیدار دوجانبه به جمهوری اسلامی ایران سفر نموده و متقابلا رؤسای جمهوری اسلامی ایران پنج بار (یک بار جناب آقای هاشمی، دوبار جناب آقای خاتمی و دو مرتبه جناب آقای دکتر احمدی نژاد) از تاجیکستان دیدار داشته‌اند. که تاکنون بیش از 160 سند همکاری در زمینه‌های مختلف بین دو کشور به امضاء رسیده است. بطور کلی روابط دو کشور را می‌توان به چهار دوره تقسیم کرد. دوره اول مقارن با اوایل استقلال در سال 1991 که تاجیک‌ها در اوان آشنایی با دنیای خارج سرشار از شوق و احساس نسبت به ایران و ایرانی بودند، در این دوره آمد و رفت‌ها و ارتباطات گسترده مردمی بین دو کشور بویژه در زمینه‌های فرهنگی چشمگیر بود. دوره دوم، دوران جنگ‌های داخلی (1997-1992) قلمداد می‌شود که تلاش کشورمان بر پایان بخشیدن به درگیر‌ی‌ها و مهار بحران متمرکز بود. دوره سوم (2000-1997) دوره برقراری آشتی ملی و تثبیت صلح در تاجیکستان بود که نقش ایران در این مرحله مهم بود. دوره چهارم (از 2000 تا کنون) دوره شروع جدی و شکوفایی روابط اقتصادی می‌باشد که با اجرای پروژه‌های اساسی مانند حفر و احداث تونل استقلال و آغاز عملیات ساخت سد و نیروگاه سنگتوده 2 و فعالیت شرکت‌ها، تجار و سرمایه گذاران ایرانی در تاجیکستان همراه بوده است. در این راستا مساعدت‌های جمهوری اسلامی ایران در ابعاد مختلف به تقویت روابط و توسعه مناسبات در تمامی عرصه‌ها منجر شده است.

با عنایت به اهمیت و حجم روابط دو کشور در زمینه‌های گوناگون علاوه بر سفارت جمهوری اسلامی ایران در این کشور، رایزنی فرهنگی، دفتر نمایندگی سازمان صدا و سیما، مدرسه جمهوری اسلامی ایران، دفتر نمایندگی کمیته امداد حضرت امام خمینی (ره)، دفتر خبرگزاری ایرنا، شعبه بانک تجارت و دفتر نمایندگی سازمان هلال احمر کشورمان در تاجیکستان فعالیت دارند.

روابط سیاسی دو کشور در سال‌های اخیر به ثبات رسیده و از کمترین فراز و نشیب برخوردار بوده است. علاوه بر دیدار از پایتخت‌های دو کشور، مقامات ایران و تاجیکستان در حاشیه اجلاس‌های بین‌المللی نیز اغلب به رایزنی و تبادل نظر پرداخته تا مناسبات دوستانه تداوم داشته باشد. حمایت قاطع دوکشور از نظرات و دیدگاه‌های یکدیگر در مجامع بین‌المللی مبین عمق روابط دو کشور است. علاوه بر آن در چند سال گذشته تلاش شده است مناسبات سه جانبه با حضور افغانستان نیز توسعه یابد[۳۰].

نیز نگاه کنید به

روابط خارجی روسیه؛ گستره روابط دیپلماتیک چین با کشورهای جهان؛ روابط خارجی تونس؛ روابط خارجی کانادا؛ روابط خارجی کوبا؛ روابط خارجی لبنان؛ روابط خارجی مصر؛ روابط خارجی سنگال؛ روابط خارجی تایلند؛ روابط خارجی فرانسه؛ روابط خارجی اسپانیا؛ روابط خارجی سودان؛ روابط خارجی قطر؛ روابط خارجی اردن؛ روابط خارجی زیمبابوه؛ روابط خارجی اوکراین؛ روابط خارجی ساحل عاج؛ روابط خارجی اتیوپی؛ روابط خارجی کشور مالی

کتابشناسی

  1. ↑ برگرفته از http://www.iransharghi.com
  2. ↑ منتظمی، رؤیا(1374)، کتاب سبز تاجیکستان، تهران: انتشارات وزارت امور خارجه، ص. 63-83
  3. ↑ برگرفته از http://www.iranshahi.com
  4. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 153-154
  5. ↑ برگرفته از http://www.un.org/millenniumgoals/bkgd.shtml
  6. ↑ برگرفته از http://www.un.org/News/briefings
  7. ↑ Dialogue session: “Country-level capacity: is the UN system equipped to respond to the needs and priorities of the programme countries?” Can be access: برگرفته از https://www.un.org/en/ecosoc/julyhls/pdf10/minister's_speech.pdf
  8. ↑ Dialogue session: “Country-level capacity: is the UN system equipped to respond to the needs and priorities of the programme countries?” Can be access: برگرفته از https://www.un.org/en/ecosoc/julyhls/pdf10/minister's_speech.pdf
  9. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 154-156
  10. ↑ برگرفته از https://www.wto.org/error/error_404.htm
  11. ↑ برگرفته از https://www.bbc.co.uk/Persian/Tajikistan/Story/2004-2006
  12. ↑ برگرفته از https://www.bbc.co.uk/Persian/Tajikistan/Story/2004-2006
  13. ↑ برگرفته از https://www.iransharghi.com/index.php?newsid=3327
  14. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 157
  15. ↑ برگرفته از http://www.oicoci.org/topic_detail.asp?t_id=3783
  16. ↑ برگرفته از http://www.oicoci.org/topic_detail.asp?t_id=3783
  17. ↑ برگرفته از http://centralasiaonline.com/cocoon/caii/xhtml/fa/features/caii/features/main/2010/05/18/feature-04
  18. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 158
  19. ↑ Zhao Huasheng(2002), Establishment and Development of Shanghai Cooperation Organization, SIIS Journal, Shanghai Institute for International Studies, Vol. 9, No.6. p. 42-43
  20. ↑ یزدانی، عنایت الله، همتی گل سفید، حجت الله،(1387)، همکاری‌ها و اتحادها در منطقه آسیای مرکزی، نگاه حکومت‌های منطقه، فصلنامه آسیای مرکزی و قفقاز، ص. 59-60
  21. ↑ واعظی، محمود(1385)، تحولات سازمان همکاری شانگهای و عضویت ایران، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ص. 87-88
  22. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 158-160
  23. ↑ دولت آبادی، فیروزه(1374)، تاجیکستان: ژئوپلیتیوک و مسائل روابط بین‌الملل، فصلنامه مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، سال چهارم، دوره چهارم، شماره .1، ص. 208
  24. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 160
  25. ↑ اطهری، اسدالله(1373)، تاجیکستان؛ نوسازی و دگرگونی سیاسی، فصلنامه مرکز مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ص. 240
  26. ↑ اطهری، اسدالله(1373)، تاجیکستان؛ نوسازی و دگرگونی سیاسی، فصلنامه مرکز مطالعات آسیای مرکزی و قفقاز، ص. 242-243
  27. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 161
  28. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 161-162
  29. ↑ زهریی، حسن(1391). جامعه و فرهنگ تاجیکستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص. 162
  30. ↑ برگرفته از http://iranembassytj.com/fa/a/ravabet.html
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=روابط_خارجی_تاجیکستان&oldid=54731»