جغرافیای انسانی اسپانیا

بر طبق گزارش مرکز ملی آمار اسپانیا، جمعیت این کشور در سال 2011 برابر با 47.190.493 نفر بوده و پیش بینی می‌شود از سال 2011 تا 2020 با تولد 4.4 میلیون نوزاد شاهد کاهش %7/4 باشیم؛ با ادامه شیب نزولی زاد و ولد که از سال 2009 آغاز گشته و افزایش مرگ و میر، جمعیت این کشور در سال  2020 به 45.585.574 کاهش خواهد یافت. اسپانیا بیست و هفتمین کشور پرجمعیت دنیا و پنجمین کشور پر جمعیت اروپا محسوب می‌شود، جمعیت اسپانیا در طول قرن بیستم به بیش ازدو برابر افزایش یافته است.

تراکم جمعیت 38/93 نفر در هر کیلومتر مربع می‌باشد(Ibid)که این میزان تراکم نسبت به سایر کشورهای اروپای غربی بسیار پایین است. غالب جمعیت اسپانیا به غیر از مادرید که در مرکز اسپانیا واقع است، درحاشیه‌های ساحلی این کشور متمرکزند، این موضوع سبب پراکندگی جمعیت درسطح کشور شده و مشکلاتی را در تأمین نیروی کار، توسعه‌ی شهرها وفراهم آوردن تسهیلات به وجود آورده است.

جدول شماره 1. تراکم جمعیت در اسپانیا

km² تراکم جمعیت	درصد	جمعیت	نام	شماره
43/96	%79/17	8.424.102	آندلس	1
69/233	%98/15	7.539.618	کاتالان	2
88/805	%73/13	6.489.680	مادرید	3
28/219	%86/10	5.117.190	والنسیا	4
57/94	%96/5	2.795.422	گالیسیا	5
12/27	%44/5	2.558.463	کاستیا و لئون	6
09/301	%64/4	2.184.606	باسک	7
00/284	%50/4	2.126.769	جزایر قناری	8
38/26	%46/4	2.115.334	کاستیا لا مانچا	9
07/129	%11/3	1.470.069	مورسیا	10
19/28	%87/2	1.346.293	آراگون	11
39/221	%35/2	1.113.114	جزایر بالِئار	12
55/26	%35/2	1.109.367	اکستِرِمادورا	13
24/102	%31/2	1.081.487	آستوریاس	14
21/61	%35/1	642.051	ناوارا	15
24/111	%26/1	593.121	کانتابریا	16
78/63	%69/0	322.955	لاریوخا	17
53/4240	%17/0	82.376	سِئوتا	18
72/6082	%16/0	78.476	ملیا	19
38/93	%100	47.190.493	کل

نژاد

اسپانیا در جنوب غربی اروپا و شمال قاره آفریقا قرار گرفته است، این موقعیتِ استراتژیک موجب آن شده است که این منطقه محل عبور اقوام مختلفی در طول تاریخ باشد. تارتسوس(Tartessos)، ایبرها(Los íberos)، قوم باسک(Los Vascos)، کارتاژها(Fenicios) و فینیقی‌ها(Cartagineses) از جمله بخشی از عوامل تأثیر گذار بر تاریخ، زبان و نژاد اسپانیا هستند که با سکونت و عبور خود از شبه جزیره ایبری بخشی از تاریخ باستان این کشور را رقم زده اند. در اوایل قرن پنجم پس از میلاد با شکست رومی‌ها به‌وسیله قوم بیسی گُدُس[i]، این قوم شهر تولدرو را پایتخت خود قرار داد، آن‌ها در ابتدا از آمیختن با ساکنین اسپانیا پرهیز می‌کردند، زیرا ازدواج با نژاد دیگری غیر از نژاد بیسیگود برای آن‌ها ممنوع بود، اما پس از مدتی این رفتار خود را ترک کردند، پس از گذر چند قرن عرب‌ها در سال  711 بعد از میلاد به اسپانیا حمله کردند و پس از تصرف، شهر کُردُبا را پایتخت خود قرار دادند. از آنجایی که اعراب به همراه خود زنان را نیاورده بودند این مسئله موجب آن شد تا با زنان اسپانیایی ازدواج کنند و اینگونه بر نژاد اسپانیایی تأثیر گذاشتند. در بین مسلمانانی که به اسپانیا نقل مکان کرده بودند، برخی از اعراب و برخی از نژاد بربر بودند. اعراب به مدت هشت قرن در این سرزمین اقامت داشتند تا آنکه پادشاه کاتولیکِ اسپانیا در سده پانزدهم با برقراری حاکمیت بر گرانادا و خارج کردن اعراب، یکپارچگی را به اسپانیا بازگرداند.

میزان رشدِ جمعیت و مرگ و میر

نرخ رشد جمعیت در سال 2011 در اسپانیا برابر با %65/0 بوده است، اسپانیا با این نرخ پایین رشد در دنیا در رتبه‌ی یکصد و چهل و دوم قرار دارد. نرخ زاد و ولد در این کشور 4/10 به ازای هر 1000 نفر می‌باشد، این نرخ در اسپانیا که نشانگر تعداد کودکانی است که زنان به طور متوسط در طول عمر خود به دنیا می‌آورند بسیار پایین بوده و این کشور را در رتبه‌ی یکصد و هشتاد و دوم که از آخرین رتبه‌های جهانی به شمار می‌رود قرار داده است.

در ربع آخر قرن بیستم ما شاهد سقوط نرخ زاد و ولد در اسپانیا بودیم که از دلایل عمده‌ی آن آزاد شدن سقط جنین در سال 1970 را می‌توان نام برد، چرا که بسیاری از زنان علاقه‌ای به داشتن فرزندان بیشتر نداشته یا اصلاً صاحب فرزند نشدند. از اواخر دهه‌ی نود کم کم نرخ زاد و ولد رو به افزایش گذاشته اما با این حال این افزایش بسیار کُند بوده است. در سال  2010 میزان تولد 485.252 نوزاد بوده است، این میزان %7/1 کمتر از سال گذشته می‌باشد، در نیمسال اول سال 2011 میزان تولد 230.537 گزارش شده است، که در مقایسه با همین دوره از سال 2010، %1/1 کاهش را نشان می‌دهد. پایین ترین نرخ زاد و ولد از ماه ژوئيه 2010 تا ژوئن 2011 در ایالت‌های آستوریاس(43/7)، گالیسیا(02/8)، کاستیا و لئون (138) می‌باشد. مهم‌ترین عامل در پایین بودن این نرخ، فقدان سیستمی نظام‌مند در خصوص تشکیل خانواده در میان اقشار متوسط و تحصیل کرده‌ی کشور است. نرخ مرگ و میر در این کشور برابر است با 88/8 نفر به ازای هر 1000 نفر که این میزانِ مرگ و میر اسپانیا را در رتبه‌ی هفتاد و یکم دنیا قرار می‌دهد.

جدول شماره 2. شاخص باروری و نرخ زاد و ولد به ازای هر هزار نفر

شاخص باروری	نرخ زاد و ولد	تولد	سال
80/2	74/18	676.718	1976
03/2	11/14	532.601	1981
56/1	37/11	438.303	1986
36/1	32/10	401.073	1990
17/1	23/9	363.467	1995
23/1	85/9	396.626	2000
24/1	95/9	405.313	2001
26/1	11/10	417.688	2002
31/1	49/10	440.531	2003
32/1	61/10	453.176	2004
34/1	71/10	464.811	2005
38/1	92/10	481.295	2006
39/1	94/10	491.138	2007
46/1	37/11	518.503	2008
39/1	75/10	493.717	2009
38/1	53/10	485.252	2010
38/1	46/10	482.702	از ماه ژوئيه 2010 تا ژوئن 2011

جدول شماره 3. میزان جمعیت در سال های مختلف

سال	میزان جمعیت
1595	8.206.791
1769	9.159.999
1787	10.268.150
1797	10.541.221
1833	12.286.941
1846	12.162.872
1857	15.464.340
1877	16.622.175
1887	17.549.608
1900	18.616.630
1910	19.990.669
1920	21.388.551
1930	23.677.095
1940	26.014.278
1950	28.117.873
1960	30.582.936
1970	33.956.047
1981	37.742.561
1991	39.433.942
2001	40.499.791
2006	44.708.964
2007	45.200.737
2008	46.063.511
2009	46.745.807
2010	47.021.031
2011	47.190.493

رشد جمعیت در اسپانیا

مهاجرت

در دهه 90 با پیوستن اسپانیا به اتحادیه‌ی اروپا و شکوفایی و رشد بالای اقتصادی شرایط به گونه ای رقم خورد که این کشور خود به مقصدی مناسب برای مهاجرت تبدیل شد. به گزارش دولت اسپانیا تا ژانویه‌ی 2011 تعداد 5.730.667 شهروند خارجی در این کشور زندگی می‌کنند، 860.000 رومانیایی، 760.000 مراکشی،390.000 اکوادری، 359.076 بریتانیایی، 300.000 کلمبیایی، 195.842 آلمانی و166.000 چینی بیشترین ملیت‌هایی هستند که شهروندان خارجی مقیم اسپانیا را تشکیل می‌دهند. عمده‌ی این مهاجرین جوانانی هستند که برای کار در بخش‌های کشاورزی، ساختمانی و معدنی در آلمریا، مورسیا، بارسلونا، مادرید، گالیسیا، باسک، آستورئاس، لئون و والنسیا به این کشور آمده اند. اغلب مهاجرین از کشورهای رومانی، روسیه، مجارستان، لهستان، اِکوادر، کلمبیا، آرژانتین، برزیل، ونزوئلا، مکزیک، پرو، مراکش، الجزایر، ساحل عاج و چین به این کشور مهاجرت می‌کنند. دسته دیگر مهاجران بازنشستگان و افراد سال خورده ای هستند که برای استراحت وسپری کردن سال های پایانی عمر خویش به اسپانیا می‌آیند. از جمله ایالت‌هایی که در سال‌های اخیر پذیرای بیشترین مهاجر بودند می‌توان کاتالونیا، مادرید، والنسیا، باسک، مورسیا، لا ریوخا، ناوارا و کاستیا لا مانچا را نام برد.

طبق گزارش سال 2011 مرکز ملی آمار اسپانیا، 580.850 نفر اسپانیایی برای اقامت در دیگر کشورها، سرزمین خود را ترک کرده اند، پیش بینی می‌شود که در سال 2020 این رقم به 512.618 نفر کاهش یابد.

درصد رشد اتباع خارجی در اسپانیا

شهرنشینی و روستانشینی

اسپانیا دارای جامعه‌ای شهرنشین است، %78 از اسپانیایی‌ها در داخل شهرها زندگی می‌کنند که از این لحاظ پنجاه و هفتمین کشور در جهان محسوب می‌شود. درپی بحران‌های اقتصادی دهه‌ی هفتاد و هشتاد میلادی جمعیت روستانشین برای یافتن شغل و رفع نیازهای مالی به شهرها سرازیر شدند، این مسئله از آن زمان تا به امروز سبب کاهش چشمگیر جمعیت روستاها شده و در حال حاضر عاملی خطر آفرین برای سلامت اقتصادی، تولیدی، اجتماعی و فرهنگی این کشور به شمار می‌رود.

رشد جمعیت در سال‌های اخیر نیز نتوانسته این نقیصه را بر طرف کند، چرا که این رشد در مناطق عمدتاً شهری صورت گرفته و هنوز روستاها از جمعیت کافی برخوردار نیستند. پرطرفدارترین مناطق در اسپانیا برای زندگی، نواحی آندالس، کاتالونیا، مادرید، باسک و والنسیا می‌باشد که از مراکز صنعتی و ثروتمند این کشور به شمار می‌آیند.

ساختار جمعیت

در سال 2010 میلادی %6/50 از جمعیت اسپانیا را زنان و %4/49 را مردان تشکیل داده اند، بیشتر مردم اسپانیا افراد 30 تا55 ساله هستند. میانگین سن مردان 3/39 سال، میانگین سن زنان 9/41 سال و میانگین سن جامعه 5/40 سال می‌باشد، به این ترتیب اسپانیا بیست و هشتمین کشور مسن دنیا به شمار می‌رود.

امید به زندگی در میان مردان 8/78 سال و در بین زنان 8/84 سال می‌باشد، این میزان امید به زندگی در میان مردان و زنانِ اسپانیایی، این کشور را در سطح دنیا به ترتیب در رتبه‌های بیست و چهارم و یازدهم قرار داده است، این موضوع علاوه بر اینکه حکایت از استاندارد بالای زندگی دارد بیانگر این واقعیت است که در اسپانیا جمعیت زنانِ سالمند از مردان بیشتر است.

نرخ پایین تولد و بالا رفتن سنِ مرگ و میر زنگ خطری است برای دولت اسپانیا تا تدابیر لازم را جهت مقابله با این معضل در پیش گیرد، چرا که به سبب تعداد تولد پایین از جمعیت جوانان کاسته شده وبا توجه به آمار مرگ و میر پایین بر تعداد سالمندان افزوده می‌شود.

جدول شماره 4. ساختار جمعیت بر اساس جنسیت

	هر دو جنسیت	مرد	زن
کل	47.021.031	23.226.185	23.794.846
4-0	2.463.563	1.269.480	1.194.083
9-5	2.314.437	1.188.369	1.126.068
14-10	2.158.340	1.108.827	1.049.513
19-15	2.303.428	1.185.770	1.117.658
24-20	2.695.223	1.371.030	1.324.193
29-25	3.444.435	1.758.840	1.685.595
34-30	4.143.573	2.140.960	2.002.613
39-35	4.046.119	2.089.076	1.957.043
44-40	3.819.461	1.947.712	1.871.749
49-45	3.523.150	1.773.465	1.749.685
54-50	3.088.530	1.536.718	1.551.812
59-55	2.611.876	1.285.336	1.326.540
64-60	2.477.732	1.197.171	1.280.561
69-65	2.105.634	1.000.448	1.105.186
74-70	1.763.966	800.240	963.726
79-75	1.758.358	754.755	1.003.603
84-80	1.259.560	489.865	769.695
85 به بالا	1.043.646	328.123	715.523

جدول شماره 5. آمار جمعیت اسپانیا بر اساس سن و تفکیک جنسیتی در سال 2010

اميد زندگي برآورد شده (سال)			سال
(مرد و زن)	زن	مرد
08/77	67/80	50/73	1991
09/78	70/81	51/74	1995
34/79	73/82	94/75	2000
69/79	07/83	30/76	2001
77/79	14/83	40/76	2002
71/79	99/82	42/76	2003
30/80	60/83	00/77	2004
29/80	55/83	03/77	2005
95/80	16/84	72/77	2006
94/80	11/84	77/77	2007
24/81	27/84	17/78	2008
58/81	56/84	55/78	2009
95/81	91/84	94/78	2010
87/81	82/84	87/78	از ماه ژوئيه 2010 تا ژوئن2011

اميد به زندگي بر اساس تفکیک جنسیتی

با توجه به آنکه گاهی تلفظ‌های عمدتاً غلط ولی مصطلح جای خود را به تلفظ های اصلی کلمات می‌دهند، در این بخش سعی شده هر دو نوع این خوانش‌ها حفظ شود، در جدول زیر نام ایالت‌های مختلف به تفکیک استان‌ها به همراه خوانش‌های مصطلح و اصلی کلمات آورده شده است.

نیز نگاه کنید به

جغرافیای انسانی روسیه؛ جغرافیایی جمعیتی در چین؛ جغرافیای انسانی سودان؛ جغرافیای انسانی اردن؛ جغرافیای انسانی ژاپن؛ جغرافیای انسانی کانادا؛ جغرافیای انسانی کوبا؛ جغرافیای انسانی لبنان؛ جغرافیای انسانی تونس؛ جغرافیای انسانی مصر؛ جغرافیای انسانی ساحل عاج؛ جغرافیای انسانی مالی؛ جغرافیای انسانی افغانستان؛ جغرافیای انسانی تایلند؛ جغرافیای انسانی آرژانتین؛ جغرافیای انسانی فرانسه؛ جغرافیای انسانی اوکراین؛ جغرافیای انسانی سوریه؛ جغرافیای انسانی قطر؛ جغرافیای انسانی امارات متحده عربی؛ جغرافیای انسانی اتیوپی؛ جغرافیای انسانی سیرالئون؛ جغرافیایی انسانی سنگال؛ جغرافیای انسانی زیمبابوه؛ جغرافیای انسانی گرجستان؛ جغرافیای انسانی تاجیکستان؛ جغرافیای انسانی قزاقستان؛ جغرافیای انسانی بنگلادش

پاورقی

[I] - مردمی از شمال اروپا که پس از امپراتوری روم و قبل از ورود اعراب در کشور اسپانیا حکمرانی می‌کردند.