روابط و تعاملات فرهنگی- اجتماعی اقلیم کردستان عراق
روابط و تعاملات فرهنگی و اجتماعی در اقلیم کردستان عراق به دلیل تنوع قومی، مذهبی، و فرهنگی این منطقه، بسیار پیچیده و پویا است. این تعاملات در سطوح مختلف داخلی، منطقهای و بینالمللی صورت میگیرد. ضمن اینکه گردشگری نیز به عنوان یکی از عرصههای مهم تعاملات فرهنگی و اجتماعی اقلیم کردستان عراق محسوب میشود.
روابط و تعاملات فرهنگی- اجتماعی اقلیم در سطح داخلی
در اقلیم کردستان، کردها اکثریت جمعیت را تشکیل میدهند، اما ترکمنها، آشوریها، و ایزدیها نیز حضور پررنگی دارند. این گروهها در بسیاری از مناطق به صورت مسالمتآمیز در کنار یکدیگر زندگی میکنند و در جشنها، مراسم، و فعالیتهای اجتماعی مشارکت میکنند. اگرچه زبان کردی زبان رسمی است، اما زبانها و فرهنگهای دیگر مانند ترکی و آرامی نیز مورد احترام و حمایت قرار میگیرند. همچنین اقلیم کردستان میزبان پیروان ادیان و مذاهب مختلف از جمله اسلام (سنّی و شیعه)، مسیحیت (آشوری و کلدانی)، و ایزدیها است. این گروهها در بسیاری از موارد مراسم مذهبی خود را به صورت مشترک برگزار میکنند و به یکدیگر احترام میگذارند.
تعاملات فرهنگی و اجتماعی بین اقلیم کردستان عراق و دولت مرکزی عراق، به دلیل تاریخ پیچیده و روابط سیاسی پرتنش بین این دو نهاد، از اهمیت ویژهای برخوردار است. این تعاملات در زمینههای مختلف فرهنگی، اجتماعی، و آموزشی صورت میگیرد و تحت تأثیر مسائل سیاسی، اقتصادی، و امنیتی قرار دارد. زبان کردی به عنوان زبان رسمی در اقلیم کردستان شناخته میشود و در مدارس و دانشگاههای این منطقه تدریس میشود. با این حال، در سطح ملی، زبان عربی زبان رسمی عراق است. این تفاوت زبانی گاهی باعث تنشهایی در تعاملات فرهنگی بین اقلیم کردستان و دولت مرکزی میشود. در برخی مناطق مورد مناقشه مانند کرکوک، تلاشهایی برای آموزش دو زبانه (کردی و عربی) وجود دارد، اما این موضوع گاهی به چالشی برای همکاری بین دو طرف تبدیل میشود.
اقلیم کردستان و دولت مرکزی عراق در زمینه حفظ میراث فرهنگی مشترک، مانند سایتهای تاریخی و باستانی، همکاریهایی دارند. هنرمندان، نویسندگان، و روشنفکران کرد و عرب گاهی در جشنوارهها، نمایشگاهها، و کنفرانسهای فرهنگی مشترک شرکت میکنند. این تبادلات فرهنگی به تقویت تعاملات بین دو طرف کمک میکند. در برخی موارد، اقلیم کردستان و دولت مرکزی در ارائه خدمات اجتماعی مانند بهداشت، آموزش، و رفاه اجتماعی همکاری میکنند. این همکاریها به ویژه در مناطق مرزی و مورد مناقشه اهمیت دارد. هر دو طرف در زمینه اسکان و حمایت از پناهندگان و آوارگان داخلی (به ویژه پس از جنگ با داعش) همکاریهایی داشتهاند.
روابط و تعاملات فرهنگی- اجتماعی اقلیم با کشورهای همسایه
روابط و تعاملات فرهنگی و اجتماعی اقلیم کردستان عراق با کشورهای همسایه از اهمیت ویژهای برخوردار است. این تعاملات تحت تأثیر عوامل تاریخی، سیاسی، اقتصادی، و فرهنگی قرار دارند و در سطوح مختلف رسمی و غیررسمی صورت میگیرد. هر چند اقلیم کردستان با کشورهای مختلفی مانند ایران، ترکیه، سوریه، اردن و عربستان تعاملات فرهنگی و اجتماعی دارد، اما ترکیه و ایران بیشترین حجم از این تعاملات را به خود اختصاص دادهاند.
ترکیه یکی از کشورهای همسایه است که دارای روابط فرهنگی و اجتماعی قابل توجهی با اقلیم کردستان عراق است. کردستان عراق فرهنگی شبیه به ترکیه دارد. به خصوص اینکه عراق برای دورهای طولانی زیر مجموعه حکومت عثمانی ترکیه بوده است. رسوم و آداب اجتماعی نیز تحت تأثیر فرهنگ عثمانی قرار گرفته اند. مراسم ها و جشن های مذهبی و ملی که در کردستان عراق برگزار می شوند، شباهت زیادی به مراسم های مشابه در ترکیه دارند[۱].
زبان کردی و ترکی اشتراکات تاریخی و فرهنگی دارند. بسیاری از کردهای عراق به زبان ترکی نیز مسلط هستند و این امر به تعاملات فرهنگی بین دو طرف کمک میکند. هنرمندان، نویسندگان، و روشنفکران کرد و ترک گاهی در جشنوارهها، نمایشگاهها و کنفرانسهای فرهنگی مشترک شرکت میکنند. شبکههای تلویزیونی و رادیویی ترکیه در اقلیم کردستان مخاطبان زیادی دارند و این رسانهها نقش مهمی در تبادل فرهنگی بین دو طرف ایفا میکنند. همچنین بسیاری از کردهای عراق برای کار یا تحصیل به ترکیه سفر میکنند. علاوه براین، تجارت بین اقلیم کردستان و ترکیه بسیار فعال است و این امر به تعاملات اجتماعی بین دو طرف کمک میکند.
روابط فرهنگی- اجتماعی کردهای عراق با ایران نیز اهمیت بسیاری دارد. پیوندهای قومی و فرهنگی بین کردهای ایران و عراق باعث شده تا بسترهای مهمی برای شکلگیری تعاملات فرهنگی و اجتماعی بین مردم کرد دو کشور وجود داشته باشد. ضمن اینکه گسترش رسانهها به زبان کردی نیز به تقویت همکاریها و تبادلات فرهنگی کردهای دو کشور به خصوص در قالب همکاریهای بین استانی کمک کرده است[۲].در سطحی وسیعتر پیوندهای تاریخی بین کردهای عراق با ایرانیان زمینهساز تبادلات فرهنگی و اجتماعی مهمی بین طرفین شده است. ایران و اقلیم کردستان عراق با توجه به اشتراکات فراوان به توسعه روابط فرهنگی- اجتماعی در قالبهای حاکمیتی و مردمی پرداخته اند. مهمترین همکاریهای بین دو طرف در طول چند دهه اخیر عبارتند از:
- همکاریهای علمی-آموزشی و دانشگاهی و تبادلات دانشجویی، با توجه به ظرفیت های دانشگاه های ایران و اقلیم؛
- برگزاری نمایشگاه کتاب و نمایشگاه های فرهنگی و هنری از سوی ایرانیان در اقلیم کردستان؛
- حضور گروههای تئاتر و موسیقی ایرانی در اقلیم کردستان و برگزاری کنسرت، تئاتر یا نمایش فیلم در شهرهای اقلیم کردستان عراق؛
- ایجاد مراکز آموزش زبان فارسی در اقلیم و آموزش این زبان به کردهای عراق از سوی نمایندگی های فرهنگی ایران در عراق؛
- برگزاری محافل و جشنوارههای ادبی مانند شب شعر و قصه گویی؛
- تولید و عرضه محصولات فرهنگی و هنری مشترک؛
- برگزاری کارگاهها یا دورههای آموزشی در عرصههای مختلف و...[۳].
روابط و تعاملات فرهنگی- اجتماعی اقلیم در سطح بینالمللی
علاوه بر سطوح داخلی و منطقهای، اقلیم کردستان عراق روابط و تعاملات فرهنگی و اجتماعی خاص خود را در عرصه بینالمللی دارد. این تعاملات از یک سو با برخی نهادها و سازمانهای بینالمللی صورت میگیرد و از سوی دیگر به روابط با برخی از کشورهای جهان مربوط است.
با توجه به کمبود منابع داخلی، بسیاری از نهادهای فرهنگی و هنرمندان کردستان عراق برای تأمین مالی پروژههای خود به حمایت سازمانهای بینالمللی متکی هستند. این سازمانها در قالبهای مختلف به توسعه هنر، آزادی بیان و توانمندسازی زنان هنرمند کمک میکنند. سازمانهای بینالمللی از طریق بورسیهها، کمکهای مالی و برنامههای حمایتی به هنرمندان محلی کمک میکنند. برخی از مهمترین سازمانهای بینالمللی فعال در حوزه هنر در کردستان عراق عبارتاند از:
- موسسه آلمانی گوته؛
- موسسه فرهنگی فرانسه؛
- یونسکو و؛
- سازمانهای غیردولتی اروپایی و امریکایی.
این سازمانها هزینههای چاپ، برگزاری نمایشگاه و خرید تجهیزات هنری را تأمین میکنند. همچنین بسیاری از سازمانهای بینالمللی برنامههای آموزشی برای ارتقای مهارتهای هنرمندان محلی برگزار میکنند. برخی سازمانهای بینالمللی نیز فضاهای فرهنگی و هنری مستقل در اقلیم کردستان تأسیس کردهاند که امکان نمایش آثار هنرمندان را فراهم میکنند[۴].
در عرصه بینالمللی کشورهای غربی شامل امریکا و کشورهای اروپایی بیشترین روابط و تعاملات فرهنگی و اجتماعی را با اقلیم کردستان عراق دارند. امریکا از زمان جنگ عراق در سال ۲۰۰۳، نقش مهمی در حمایت از اقلیم کردستان ایفا کرده است. این حمایتها شامل کمکهای مالی، نظامی و آموزشی است. در عرصه اجتماعی و فرهنگی نیز بسیاری از جوانان کرد برای تحصیل یا کار به امریکا مهاجرت میکنند و این مهاجرتها باعث تعاملات فرهنگی بین دو طرف شده است.
دولت امریکا از طریق سرکنسول سابق خود در اربیل جدای از فعالیت های مرسوم و روزمره، اقداماتی را در حوزه فرهنگی، هنری، رسانهای و اجتماعی در اقلیم کردستان عراق پایه گذاری کرد که هدف اصلی آن تغییر نگرش ساکنین اقلیم به ایالات متحده امریکا از چهره ای اشغالگر و ضد کُرد به یک کشور منجی و حامی ملت کُرد بود. مقامات آمریکایی موارد متعددی از اقدامات مدنظر خود را در اقلیم کردستان عملیاتی کردهاند که از مهمترین آنها میتوان به سرمایهگذاریهای رسانهای اشاره کرد. حمایت مالی از شماری از رسانه های کُردی و آموزش حرفهای فعالین رسانهای اقلیم کردستان از جمله اقدامات آمریکاییها در این راستا بوده است[۵].
کشورهای اروپایی مانند آلمان، فرانسه، و بریتانیا مراکز فرهنگی و آموزشی در اقلیم کردستان دارند. این مراکز به ترویج تبادلات فرهنگی و آموزشی کمک میکنند. بسیاری از کشورهای اروپایی از طریق برنامههای آموزشی و بورسیههای تحصیلی، به توسعه آموزش در اقلیم کردستان کمک میکنند. اتحادیه اروپا از طریق برنامههایی مانند اراسموس پلاس(Erasmus+) به تبادل دانشجو و استاد بین اقلیم کردستان و کشورهای اروپایی کمک میکند.
گردشگری در اقلیم کردستان
گردشگری یکی از عرصههای مهم تعاملات فرهنگی و اجتماعی بین جوامع محسوب میشود. اقلیم کردستان با دارا بودن جاذبههای طبیعی مانند سلسله کوهها، آبشارها و رودخانهها و هم چنین مناطق تفریحی توانسته است نگاه گردشگران عراقی و غیر عراقی را به خود جذب نماید. اقلیم کردستان توانسته است از ظرفیت جاذبههای طبیعی و گردشگری خود به بهترین نحو استفاده کرده و سهم این صنعت را در اقتصاد کردستان افزایش بخشد. آب و هوای گرم عراق به ویژه در فصل تابستان موجب شده تا خیل عظیمی از گردشگران عراقی از استان های عربی در فصول گرم سال به اقلیم کردستان سفر کنند. بخش اعظم گردشگران ورودی به اقلیم کردستان را عراقیهای مقیم استانهای جنوبی و مرکزی و استان نینوا تشکیل میدهند و سهم گردشگران خارجی از گردشگری در اقلیم کردستان در مقایسه با گردشگران بومی اندک است. در شش ماه نخست سال 2022 میلادی سهم گردشگران خارجی از گردشگری در اقلیم کردستان تنها 7/6 درصد بوده است[۶].
در سال 2022 میلادی بیش از شش میلیون گردشگر وارد اقلیم کردستان شدند که در مقایسه با سال 2013 نمایانگر رشد دوبرابری ورود گردشگران به اقلیم بود. گردشگران بومی و خارجی که به اقلیم کردستان عزیمت میکنند هر یک استانی خاصی را مورد بازدید قرار میدهند. هر چند گردشگرانی هستند که طی سفر به اقلیم کردستان از چند استان بازدید به عمل آوردهاند. بر اساس آمار رسمی سازمان گردشگری اقلیم کردستان عراق در فاصله میان ژانویه 2021 تا نوامبر 2021 شمار گردشگرانی که وارد اقلیم شدهاند 4 میلیون و 93 هزار و 888 گردشگر بوده است. در این آمار آمده که یک میلیون و 957 هزار گردشگر یعنی 48 درصد مجموع کل گردشگران وارد استان اربیل و یک میلیون و 375 گردشگر یعنی 34 درصد وارد استان سلیمانیه و 753 هزار و 542 گردشگر یعنی 18 درصد وارد استان دهوک و 8 هزار و 130 هزار گردشگر وارد منطقه گرمیان شدهاند. لذا استان اربیل به عنوان مرکز اقلیم کردستان بیشترین میزان گردشگر را جذب کرده است. بعد از استان اربیل استان سلیمانیه در رتبه دوم قرار دارد. استان دهوک نیز در جایگاه سوم در زمینه جذب گردشگر قرار دارد[۶].
نیز نگاه کنید به
روابط فرهنگی زیمبابوه و ایران؛ روابط فرهنگی کانادا و ایران؛ روابط فرهنگی روسیه و ایران؛ روابط فرهنگی تونس و ایران؛ روابط فرهنگی ژاپن و ج.ا.ایران؛ روابط فرهنگی کوبا و ج.ا.ایران؛ روابط فرهنگی لبنان و ایران؛ روابط فرهنگی مصر و ایران؛ روابط فرهنگی ایران و چین؛ روابط فرهنگی سنگال و جمهوری اسلامی ایران؛ روابط فرهنگی آرژانتین و ایران؛ روابط فرهنگی فرانسه و ایران؛ روابط فرهنگی مالی و ایران؛ روابط اجتماعی و فرهنگی اوکراین و ایران؛ روابط فرهنگی اسپانیا و ایران؛ روابط فرهنگی اردن و ج.ا.ایران؛ روابط فرهنگی اتیوپی و ایران؛ روابط فرهنگی سیرالئون و ایران؛ روابط فرهنگی قطر و ایران؛ روابط فرهنگی تایلند و ایران؛ روابط فرهنگی گرجستان و ایران؛ روابط فرهنگی تاجیکستان و ایران؛ روابط فرهنگی بنگلادش و ایران؛ روابط فرهنگی سریلانکا و ایران
کتابشناسی
- ↑ Marianna CHAROUNTAKI, Turkish Foreign Policy and the Kurdistan Regional Government, PERCEPTIONS, Winter 2012, Volume XVII, Number 4, pp. 185-208.
- ↑ بیک زاد، روح الله، حق پناه، جعفر (1397)، بررسی ارتباطات میان فرهنگی کردهای ایران با اکراد شمال عراق، مركز مطالعات راهبردی روابط فرهنگی، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، 4(9)، زمستان، ص 84-85.
- ↑ ایرنا، نگاهی به مفاد تفاهم نامه فرهنگی استان کردستان با سلیمانیه عراق، (14 مهر 1389)، قابل بازیابی از: https://www.irna.ir/news/7175345
- ↑ Isabel Käser and Houzan Mahmoud, Art and Activism in Iraqi Kurdistan: Feminist Fault Lines, Body Politics and the Struggle for Space, LSE Middle East Centre Paper Series, 70, September 2023, pp.6-25.
- ↑ آمریکا و پروژه آموزش و تربیت نیروی متخصص رسانه ای در اقلیم کردستان عراق، پایگاه تخصصی تحلیلی جامعه و فرهنگ ملل، (14 فروزدین 1400)، قابل بازیابی از: https://farhangemelal.icro.ir/news/4845
- ↑ ۶٫۰ ۶٫۱ نگاهی به حوزه گردشگری در اقلیم کردستان، پایگاه تخصصی تحلیلی جامعه و فرهنگ ملل، (13 آذر 1402)، قابل بازیابی از:https://farhangemelal.icro.ir/news/19262
نویسنده مقاله
علی اکبر اسدی