روابط خارجی گرجستان: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''مباني، اهداف و اصول سياست خارجي''' مسئله محوري در سياست خارجي گرجستان در واقع بطور كلي در كليت نظام سياسي، برقراري يك دولت مستحكم و مستقل است. دراين مرحلة مشكل، جمهوري گرجستان با بسياري از همان نوع مشكلاتي مواجه بوده است كه ديگر جمهوري هاي شو...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۲ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''مباني، اهداف و اصول سياست خارجي'''
=== مبانی، اهداف و اصول سیاست خارجی ===
مسئله محوری در سیاست خارجی [[گرجستان]] در واقع بطور کلی در کلیت نظام سیاسی، برقراری یک دولت مستحکم و مستقل است. دراین مرحله مشکل، جمهوری [[گرجستان]] با بسیاری از همان نوع مشکلاتی مواجه بوده است که دیگر جمهوری‌های شوروی سابق با آن مواجه‌اند. توسعه نهادهای سیاسی، بازسازی اقتصادی، تشکیل یک هویت ملی فراگیر که بتواند خواسته‌های ملی را بی‌آنکه موجب انحراف اقلیت‌ها شود برآورد.


مسئله محوري در سياست خارجي گرجستان در واقع بطور كلي در كليت نظام سياسي، برقراري يك دولت مستحكم و مستقل است. دراين مرحلة مشكل، جمهوري گرجستان با بسياري از همان نوع مشكلاتي مواجه بوده است كه ديگر جمهوري هاي شوروي سابق با آن مواجه اند. توسعه نهادهاي سياسي، بازسازي اقتصادي، تشكيل يك هويت ملي فراگير كه بتواند خواسته هاي ملي را بي آنكه موجب انحراف اقليتها شود برآورد.
طرح اصلی سیاست خارجی جمهوری [[گرجستان]] از سال 1991 تاکنون طی مراحلی از تثبیت استقلال بدست آمده است. سیاست خارجی جمهوری [[گرجستان]] در سال‌های اولیه پس از استقلال به شدت در جهت واگرایی منطق‌های بود. بازگشت ادوارد شواردنادزه به صحنه سیاسی [[گرجستان]] در سال 1993 حمایت‌های دیپلماتیک بین‌المللی گسترده‌ای را برای این کشور فراهم آورد. شناسایی بین‌المللی و عضویت [[گرجستان]] در سازمان ملل در ظرف مدت کوتاهی تحقق یافت. کمک‌های بشردوستانه و پشتیبانی‌های مالی و مادی به [[گرجستان]] افزایش یافت.


طرح اصلي سياست خارجي جمهوري گرجستان از سال 1991 تاكنون طي مراحلي از تثبيت استقلال بدست آمده است. سياست خارجي جمهوري گرجستان در سال هاي اوليه پس از استقلال به شدت در جهت واگرايي منطق هاي بود. بازگشت ادوارد شواردنادزه به صحنه سياسي گرجستان در سا ل 1993 حمايت هاي ديپلماتيك بين المللي گسترده اي را براي اين كشور فراهم آورد. شناسايي بين المللي و عضويت گرجستان در سازمان ملل در ظر ف مدت كوتاهي تحقق يافت. كمك هاي بشردوستانه و پشتيباني هاي مالي و مادي به گرجستان افزايش يافت.
[[گرجستان]] پس از کسب استقلال، به رغم وابستگی شدید اقتصادی به [[روسیه]] که در واقع میراث هفتاد ساله حضور تحت حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی سابق بود، تدریجاً سیاست خارجی روس گریزی از یک سو و ایجاد علقه و وابستگی به جهان غرب به ویژه [[آمریکا]] از سوی دیگر را در دستور کار خود قرار داد. این روند که از اوایل سال 1995 شروع شد در سال‌های اخیر شتاب و گسترش چشم‌گیری یافته است به گونه‌ای که [[گرجستان]] از 27 آوریل 1999 رسماً به عضویت شورای اروپا در آمد و در 31 ماه مه 1999 نیز وضعیت عضویت وابسته در مجمع پارلمانی ناتو را احراز کرد. همزمان با تحولات فوق مناسبات [[گرجستان]] با اعضای واگرای گوام ([[گرجستان]]، اوکراین، آذربایجان، ملداوی و ازبکستان)، سازمان امنیت و همکاری اروپا، شورای اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی «ناتو» گسترش یافت.


گرجستان پس از كسب استقلال، به رغم وابستگي شديد اقتصادي به روسيه كه در واقع ميراث هفتاد ساله حضور تحت حاكميت اتحاد جماهير شوروي سابق بود، تدريجاً سياست خارجي روس گريزي از يك سو و ايجاد علقه و وابستگي به جهان غرب به ويژه آمريكا از سوي ديگر را در دستور كار خود قرار داد. اين روند كه از اوايل سال 1995 شروع شد در سال هاي اخير شتاب و گسترش چشمگيري يافته است به گونه اي كه گرجستان از 27 آوريل 1999 رسماً به عضويت شوراي اروپا در آمد و در 31 ماه مه 1999 نيز وضعيت عضويت وابسته در مجمع پارلماني ناتو را احراز كرد. همزمان با تحولات فوق مناسبات گرجستان با اعضاي واگراي گوام (گرجستان، اوكراين، آذربايجان، ملداوي و ازبكستان)، سازمان امنيت و همكاري اروپا، شوراي اروپا و پيمان آتلانتيك شمالي"ناتو" گسترش يافت.
وقوع انقلاب رز در [[گرجستان]] باعث تحولات بسیاری در روابط سیاسی با کشورهای دیگر شد که در این ارتباط برای اولین بار دکترین امنیت ملی توسط دولت تهیه و تقدیم مجلس شد و مجلس هم آن را در مهر ماه سال 1384 به تصویب رساند. سند مزبور ارزش‌های اساسی و حیاتی [[گرجستان]] را حاکمیت، امنیت، صلح، دمکراسی، حاکمیت قانون، احترام به حقوق بشر و آزادی‌های اساسی و رفاه مادی مردم برشمرد و بر اساس این ارزش‌ها منافع ملی کشور را نیز شامل تمامیت ارضی، وحدت ملی، ثبات منطقه‌ای، تقویت آزادی و دموکراسی در کشورهای همسایه و منطقه، استفاده بهینه از ظرفیت‌های ترانزیتی [[گرجستان]]، استفاده بهینه از منابع آلترناتیو قدرت، امنیت اکولوژیکی و تضمین استقلال ملی و فرهنگی تعریف کرده است. مهم‌ترین نکته این دکترین این می‌باشد که فقط سه کشور آمریکا، [[اوکراین]] و ترکیه را شریک استراتژیک معرفی نموده و کشورهای آذربایجان، [[روسیه]] و ارمنستان در درجه دوم به عنوان کشورهای شریک [[گرجستان]] (غیر استراتژیک) و بر اساس منافع متقابل برای تنظیم روابط معرفی شده‌اند.


وقوع انقلاب رز در گرجستان باعث تحولات بسياري در روابط سياسي با كشورهاي ديگر شد كه در اين ارتباط براي اولين بار دكترين امنيت ملي توسط دولت تهيه و تقديم مجلس شد و مجلس هم آن را در مهر ماه سال 1384 به تصويب رساند. سند مزبور ارزش هاي اساسي و حياتي گرجستان را حاكميت، امنيت، صلح، دمكراسي، حاكميت قانون، احترام به حقوق بشر و آزادي هاي اساسي و رفاه مادي مردم برشمرد و بر اساس اين ارزش ها منافع ملي كشور را نيز شامل تماميت ارضي، وحدت ملي، ثبات منطقه اي، تقويت آزادي و دمكراسي در كشورهاي همسايه و منطقه، استفاده بهينه از ظرفيت هاي ترانزيتي گرجستان، استفاده بهينه از منابع آلترناتيو قدرت، امنيت اكولوژيكي و تضمين استقلال ملي و فرهنگي تعريف كرده است. مهمترين نكته اين دكترين اين ميباشد كه فقط سه كشور آمريكا، اوكراين و تركيه را شريك استراتژيك معرفي نموده و كشورهاي آذربايجان، روسيه و ارمنستان در درجه دوم به عنوان كشورهاي شريك گرجستان (غير استراتژيك) و بر اساس منافع متقابل براي تنظيم روابط معرفي شده اند.
دولت جدید [[گرجستان]] اصول سیاست خارجی خود را هم‌گرایی با ساختارهای یورو آتلانتیک، برقراری روابط استراتژیک با آمریکا، عادی‌سازی و بهبود روابط با [[روسیه]] و توسعه و گسترش روابط همه جانبه با کشورهای همسایه اعلام نمود. شایان ذکر است که جنگ [[گرجستان]] [[اوستیای جنوبی]] باعث وخیم شدن روابط با [[روسیه]] و تحت تاثیر قرار گرفتن روابط با کشورهای همسایه به ویژه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع شد تا جایی که [[گرجستان]] اعلام نموده تا آگوست 2009 از عضویت از کشورهای مستقل مشترک‌المنافع خارج خواهد شد.


دولت جديد گرجستان اصول سياست خارجي خود را همگرايي با ساختارهاي يورو آتلانتيك، برقراري روابط استراتژيك با آمريكا، عادي سازي و بهبود روابط با روسيه و توسعه و گسترش روابط همه جانبه با كشورهاي همسايه اعلام نمود. شايان ذكر است كه جنگ گرجستان اوستياي جنوبي باعث وخيم شدن روابط با روسيه و تحت تاثير قرار گرفتن روابط با كشورهاي همسايه به ويژه كشورهاي مستقل مشترك المنافع شد تا جايي كه گرجستان اعلام نموده تا آگوست 2009 از عضويت از كشورهاي مستقل مشترك المنافع خارج خواهد شد.
پس از انقلاب رز در [[گرجستان]] روابط با [[آمریکا]]، اوکراین و ترکیه با سرعت بیشتری به پیش می‌رود که حضور این کشورها در صحنه‌های مختلف تجاری، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و سیاسی بسیار ملموس است. روابط با اسراییل هم از جایگاه خاصی برخوردار است. سفر مقامات [[گرجستان]] و اسراییل و حضور روزافزون تجار و بازرگانان اسراییلی در [[گرجستان]]، بر تعمیق روابط دو کشور تأثیر به سزایی داشته است. [[گرجستان]] درکشورهای زیر سفارتخانه و نمایندگی دارد: ارمنستان  آذربایجان  قزاقستان [[روسیه]]  اوکراین ترکیه  ایران  مصر  اطریش  فرانسه اسپانیا  یونسکو  آلمان  یونان ایتالیا سوئیس  انگلستان و [[ایالات متحده]] امریکا<ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص112-113.</ref>.
===[[روابط گرجستان با کشورهای جهان|روابط با کشور‌های جهان]]===
====[[روابط خارجی گرجستان با آمریکا|روابط با آمریکا]]====
[[پرونده:Georgia and us relations.jpg|بندانگشتی|گرجستان و آمریکا - برگرفته از سایت georgiatoday - قابل بازیابی از: https://georgiatoday.ge/the-path-forward-for-u-s-georgia-relations/]][[آمریکا]] پس از آلمان دومین کشوری بود که پس از استقلال [[گرجستان]] در این جمهوری اقدام به تاسیس نمایندگی سیاسی نمود. فعالیت [[آمریکا]] در [[گرجستان]] از بدو استقلال این کشور آغاز شد. حضور [[آمریکا]] در [[گرجستان]] از بعد اقتصادی نیز درخور تأمل است. حضور شرکت‌های متعدد به ویژه شرکت‌های نفتی نظیر شرکت شورون بسیار پررنگ می‌باشد. آمریکا به عنوان مهم‌ترین عضو ناتو پیشگام در برقراری روابط نظامی با [[گرجستان]] بوده و سعی نموده تا ساختار روسی ارتش [[گرجستان]] را به سمت همسویی با ساختارهای غربی خصوصاً ناتو سوق دهد. این کشور از مدت‌ها قبل تلاش گسترده‌ای برای افزایش مناسبات نظامی با [[گرجستان]] به عمل آورده است که از آن میان می‌توان به توافق آمریکا در خصوص اعطای اعتبار 50 میلیون دلاری به مرزبانی [[گرجستان]] برای حفاظت مستقل از مرزهای آبی این کشور، آموزش نیروهای [[گرجستان]] در مراکز آموزش نظامی [[آمریکا]]، برگزاری تمرینات نظامی مشترک، اهداء کشتی‌های مرزبانی [[آمریکا]] اشاره کرد.


پس از انقلاب رز در گرجستان روابط با آمريكا، اوكراين و تركيه با سرعت بيشتري به پيش ميرود كه حضور اين كشورها در صحن ههاي مختلف تجاري، اقتصادي، فرهنگي، نظامي و سياسي بسيار ملموس است. روابط با اسراييل هم از جايگاه خاصي برخوردار است. سفر مقامات گرجستان و اسراييل و حضور روزافزون تجار و بازرگانان اسراييلي در گرجستان، بر تعميق روابط دو كشور تأثير به سزايي داشته است. گرجستان دركشورهاي زير سفارتخانه و نمايندگي دارد: ارمنستان  آذربايجان  قزاقستان روسيه  اوكراين تركيه  ايران  مصر  اطريش  فرانسه اسپانيا  يونسكو  آلمان  يونان ايتاليا سوئيس  انگلستان و ايالات متحده امريكا. به روز رسانی
تحولات یازده سپتامبر و حمایت مقامات گرجی از ائتلاف ضد تروریستی به رهبری واشنگتن و اعلام باز بودن قلمرو هوایی [[گرجستان]] بر روی کشورهای عضو ائتلاف مذکور زمینه‌ساز گسترش هر چه بیشتر روابط دو کشور گردید و حمایت [[گرجستان]] از حمله امریکا به عراق روند گسترش و تحکیم روابط دو کشور را تعمیق بخشید. مقامات گرجی ضمن حمایت از حمله [[آمریکا]] به عراق و اعلام آمادگی کامل برای همکاری با واشنگتن، رژیم عراق را تهدیدی جدی برای امنیت جهانی عنوان نمودند و اقدام [[آمریکا]] را کاملا مشروع دانستند.


پس از انقلاب رز که از حمایت همه جانبه [[آمریکا]] برخوردار بود، توجه و حمایت آمریکا به زمام‌داران جدید در همه ابعاد به ویژه اقتصادی تشدید گردید. پاول وزیر خارجه وقت آمریکا در مراسم تحلیف ساآکاشویلی خبر از کمک 160 میلیون دلاری از سوی آمریکا داد که این مبلغ در سفر رییس جمهور [[گرجستان]] به آمریکا به 200 میلیون دلار افزایش یافت. رفت و آمدها در سطوح بالای دو کشور نشان از نزدیکی و مراودت این دو کشور با هم دارد.


'''روابط با كشور هاي جهان'''
پس از جنگ آگوست 2008 روابط دو کشور توسعه بیشتری یافت. دولت آمریکا در سال جاری مبلغی معادل 350 میلیون دلار برای کمک به [[گرجستان]] اختصاص داده است که در چارچوب کمک‌های مالی وعده داده شده به این کشور به مبلغ کلی یک میلیارد دلاری است که [[تفلیس]] باید ظرف سه سال از دولت ایالات متحده دریافت کند. این تفاهم‌نامه در آخرین روزهای دولت بوش به امضاء رسید. وزیر دارایی [[گرجستان]] در جریان سفر خود به ایالات متحده تاکنون با مقامات وزارت دارایی و آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا ملاقات کرده که در جریان این مذاکرات جزئیات کمک‌های مالی دولت آمریکا به [[گرجستان]] مورد بررسی قرار گرفته است. کشورهای حامی مالی [[گرجستان]] در تاریخ 22 اکتبر سال 2008 در کنفرانسی در بروکسل تصمیم گرفتند که طی سه سال آینده مبلغ 5/4 میلیارد دلار به دولت [[گرجستان]] که در اثر جنگ پنج روزه ماه آگوست با [[روسیه]] به زیر ساختارهای آن خسارات‌های جدی وارد شده، بپردازند. از این میان سهم دولت آمریکا در ارائه این کمک‌های مالی، یک میلیارد دلار است که [[تفلیس]] تاکنون 400 میلیون دلار آن را دریافت کرده است.
====[[روابط خارجی گرجستان با اتحادیه اروپا|روابط با اتحادیه اروپایی]]====
ادغام [[گرجستان]] در ساختارهای اروپایی از جمله اولویت‌های اصلی سیاست خارجی این کشور می‌باشد. [[گرجستان]] همواره تلاش نموده تا به عضویت ناتو و اتحادیه اروپایی درآید ولی این امر تاکنون محقق نشده است. مقامات گرجستانی که اولویت نخست خود را به الحاق به نهادهای اروپایی معطوف ساخته‌اند و با جنگ آگوست واگرایی نهایی خود را از [[روسیه]] نشان دادند، معتقدند عملیاتی شدن این برنامه منافع متقابل زیادی برای کشورهای منطقه و همچنین اتحادیه اروپا در بر خواهد داشت. از منظر آن‌ها کشورهای منطقه در قالب این برنامه و به شکل جمعی به شکل بهینه‌تری قادر به کنترل مرزهای خود خواهند بود که از این طریق نه تنها خود آن‌ها، بلکه کل اتحادیه اروپا سود خواهد برد. به اعتقاد آن‌ها با اجرایی شدن این برنامه کشورهای منطقه در خواهند یافت که تمام راه‌ها به مسکو ختم نمی‌کند و آن‌ها می‌توانند به حاشیه امن بیشتری تعاملات خود را به سوی اروپا سمت دهند.


روابط با آمريكا
از سوی دیگر منطقه قفقاز جنوبی نیز در سیاست خارجی اروپاییان از اهمیت بسزایی برخوردار است و همواره از آن به عنوان یک منطقه مهم و حیاتی می‌نگرد. لذا به دنبال برقراری یک رابطه نزدیک با این کشورها و همکاری تنگاتنگ با آن‌ها و به ویژه [[گرجستان]] به خاطر موقعیت جغرافیایی و سیاست گرایش به غرب آن می‌باشند. وجود گاز منطقه و واقع شدن [[گرجستان]] در مسیر ترانزیتی و به عنوان یکی از مسیر‌های مطمئن برای انتقال انرژی به اروپا دلیل توجه اصلی اروپا به داشتن روابط با [[گرجستان]] و گسترش آن است.


آمريكا پس از آلمان دومين كشوري بود كه پس از استقلال گرجستان در اين جمهوري اقدام به تاسيس نمايندگي سياسي نمود. فعاليت آمريكا در گرجستان از بدو استقلال اين كشور آغاز شد. حضور آمريكا در گرجستان از بعد اقتصادي نيز درخور تأمل است. حضور شركت هاي متعدد به ويژه شركت هاي نفتي نظير شركت شورون بسيار پر
اتحادیه اروپا در راستای سیاست همسایگی، علاوه بر کمک‌های اقتصادی فعلی برای اجرای پروژه‌های اقتصادی در [[گرجستان]]، نیازمند آن است که تعرفه‌های ترجیحی بیشتری به کالاهای گرجی اختصاص داده و سرمایه‌گذاری بیشتری در آن کشور انجام دهد، زیرا حل معضلات اقتصادی برای تداوم ثبات سیاسی و اصلاحات سیاسی اقتصادی در [[گرجستان]] اجتناب‌ناپذیر است و در صورت عدم حل مشکلات اقتصادی مانند بیکاری، فقر و درآمد سرانه پایین، ممکن است ثبات مورد نظر اتحادیه اروپا در [[گرجستان]] از بین برود که این مسئله در راستای سیاست همسایگی اروپا نیست. تدوین و هدف از «مشارکت شرقی» اتحادیه اروپا اخیراً برنامه‌ای را تحت عنوان آن را ارائه کمک‌های فوری و بلندمدت به شش کشور حاضر در قفقاز جنوبی اعلام کرده است. بر اساس اعلام خوزه مانوئل باروسو، رئیس دور‌های کمیسیون اروپا برنامه جدید اتحادیه اروپا به طور ویژه با هدف پیشبرد دموکراسی و اقتصاد بازار همکاری با [[گرجستان]]، آذربایجان، ارمنستان، اوکراین، بلاروس و مولداوی تدوین شده است. بر اساس این برنامه قرار است اتحادیه اروپا مبلغ 350 میلیون یورو را در قالب کمک‌های مالی به این کشورها برای انجام اقداماتی در جهت تأمین شرایط تجارت آزاد، تقویت همکاری‌ها در زمینه انرژی، تحکیم مرزها و تقویت نهادهای مدنی آن‌ها اختصاص دهد. باروسو طی سخنانی با اشاره به جنگ پنج روزه ماه آگوست در قفقاز جنوبی و خسارت‌های مختلف ناشی از آن به کشورهای منطقه قفقاز جنوبی و کشورهای همجوار «جامع و کامل» آن، ابتکار جدید اتحادیه اروپا برای حمایت از این کشورها را برنامه‌ای عنوان و از این شش کشور به عنوان شرکاء شرقی اتحادیه اروپا نام برد. او ارائه کمک‌ها در قالب این برنامه را در حقیقت اقدامی مستقیم در جهت منافع اروپا ارزیابی کرد. بر اساس قرائن موجود اتحادیه اروپا قصد دارد برای عملیاتی کردن این برنامه، موافقت‌نامه‌های جداگانه‌ای را با شش کشور فوق تدوین و امضاء نماید. از همین رو برخی از کشورهای منطقه ابراز امیدواری کرده‌اند که در قالب این برنامه در مرحله اول نظام روادید شنگن به صورت رایگان در خصوص این شش کشور اجرا و در مرحله بعد نیز نظام روادید بین این کشورها و سایر کشورهای عضو پیمان شنگن به طور کامل حذف شود.
====[[گرجستان و ناتو]]====
قفقاز جنوبی بخش مهمی از فضای جدیدی است که علاوه بر ایفای نقش محوری در تحقق طرح‌های نفتی و ترانزیتی، از بعد امنیتی نیز حائز اهمیت ویژه‌ای است و به همین دلیل در مرکز توجه ناتو قرار گرفته است. [[گرجستان]] به عنوان دروازه ورودی قفقاز و حساس‌ترین بخش آن، از گسترش ناتو و اقدامات جدید آن به گرمی استقبال می‌کند و آن را از هر لحاظ منطبق با منافع خود می‌بیند.


رنگ مي باشد. آمريكا به عنوان مهمترين عضو ناتو پيشگام در برقراري روابط نظامي با گرجستان بوده و سعي نموده تا ساختار روسي ارتش گرجستان را به سمت همسويي با ساختارهاي غربي خصوصاً ناتو سوق دهد. اين كشور از مدتها قبل تلاش گسترده اي براي افزايش مناسبات نظامي با گرجستان به عمل آورده است كه از آن ميان مي توان به توافق آمريكا در خصوص اعطاي اعتبار 50 ميليون دلاري به مرزباني گرجستان براي حفاظت مستقل از مرزهاي آبي اين كشور، آموزش نيروهاي گرجستان در مراكز آموزش نظامي آمريكا، برگزاري تمرينات نظامي مشترك، اهداء كشت يهاي مرزباني آمريكا اشاره كرد.
نکته مهم دیگری که در گسترش ناتو به شرق  به خصوص در قفقاز جنوبی نباید از نظر دور نگه داشته شود، انطباق این گسترش با منافع اقتصادی غرب است. تشدید و «گسترش و توسعه نظامی  امنیتی» به عبارت دیگر دو محور و هدف غرب در منطقه به شکل تأمل برانگیزی به موازات و همگام با یکدیگر «حضور اقتصادی دنبال می‌شوند. کمک ناتو به [[گرجستان]] و برخی دیگر از کشورهای منطقه در تشکیل گردان‌های حافظ امنیت خط لوله نفت و یا تشویق این کشور به کنترل مرزهای ساحلی خود، که یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های نقل و انتقال کالاها و منابع از آسیای مرکزی به اروپا و بالعکس است، از شواهد این مدعا هستند.


تحولات يازده سپتامبر و حمايت مقامات گرجي از ائتلاف ضد تروريستي به رهبري واشنگتن و اعلام باز بودن قلمرو هوايي گرجستان بر روي كشورهاي عضو ائتلاف مذكور زمينه ساز گسترش هر چه بيشتر روابط دو كشور گرديد و حمايت گرجستان از حمله امريكا به عراق روند گسترش و تحكيم روابط دو كشور را تعميق بخشيد. مقامات گرجي ضمن حمايت از حمله آمريكا به عراق و اعلام آمادگي كامل براي همكاري با واشنگتن، رژيم عراق را تهديدي جدي براي امنيت جهاني عنوان نمودند و اقدام آمريكا را كاملا مشروع دانستند.
[[گرجستان]] تلاش می‌کند ساختار نظامی خود را با ناتو با دو هدف عمده، کاهش وابستگی شدید به ساختار نظامی [[روسیه]] و نزدیکی و هم‌گرایی بیشتر با اروپا و آمریکا همخوان سازد. استفاده از کمک‌های متنوع ناتو اعم از مشاوره‌های کارشناسی، آموزش پرسنل نظامی، ارائه خدمات فنی و واگذاری تجهیزات نظامی به منظور تحکیم ارتش ملی از سوی مقامات [[گرجستان]] به عنوان یک هدف بلند مدت دنبال می‌کند. ناتو نیز متقابلاً با توجه به اهمیت [[گرجستان]] و قفقاز جنوبی در تلاش است با کمک به [[گرجستان]] آن را به سطح استانداردهای ناتو نزدیک و در نهایت به عضویت خود در آورد. البته با توجه به مشکلات داخلی و نقش [[روسیه]] الحاق [[گرجستان]] به ناتو هنوز انجام نشده است.


پس از انقلاب رز كه از حمايت همه جانبه آمريكا برخوردار بود، توجه و حمايت آمريكا به زمامداران جديد در همه ابعاد به ويژه اقتصادي تشديد گرديد. پاول وزير خارجه وقت آمريكا در مراسم تحليف ساآكاشويلي خبر از كمك 160 ميليون دلاري از سوي آمريكا داد كه اين مبلغ در سفر رييس جمهور گرجستان به آمريكا به 200 ميليون دلار افزايش يافت. رفت و آمدها در سطوح بالاي دو كشور نشان از نزديكي و مراودت اين دو كشور با هم دارد.
به دلیل موقعیت استراتژیک [[گرجستان]] در منطقه، ناتو تلاش می‌کند به [[گرجستان]] برای الحاق به ناتو و معیارهای آن کمک می‌کند. رئیس جمهور [[گرجستان]] اعلام کرده است که با توجه به برآورده کردن 70 تا 80 درصد معیارهای ناتو برای الحاق در کمترین زمان ممکن به این سازمان ملحق خواهد شد. شایان ذکر است با توجه به جنگ آگوست 2008 و به رسمیت شناختن استقلال دو جمهوری [[آبخازیا]] و [[اوستیای جنوبی]] توسط [[روسیه]] الحاق [[گرجستان]] به دلیل تمامیت ارضی این کشور به تاخیر افتاده است. زیرا یکی از معیارهای پیوستن کشوری به ناتو حفظ تمامیت ارضی آن کشور است.
====[[روابط خارجی گرجستان با روسیه|روابط با روسیه]]====
از زمان روی کارآمدن شواردنادزه، [[گرجستان]] تلاش کرد تا روابط سازنده‌ای با [[روسیه]] در چارچوب تنظیم قراردادهای دوجانبه فراهم آورد. روابط [[گرجستان]] با [[روسیه]] به دلیل بحران جنگ‌های داخلی و ادعای [[گرجستان]] مبنی بر دخالت [[روسیه]] در این درگیری‌ها طی دو سه سال اول پس از استقلال بحرانی شده بود.


پس از جنگ آگوست 2008 روابط دو كشور توسعه بيشتري يافت. دولت آمريكا در سال جاري مبلغي معادل 350 ميليون دلار براي كمك به گرجستان اختصاص داده است كه در چارچوب كمكهاي مالي وعده داده شده به اين كشور به مبلغ كلي يك ميليارد دلاري است كه تفليس بايد ظرف سه سال از دولت ايالات متحده دريافت كند. اين تفاهم نامه در آخرين روزهاي دولت بوش به امضاء رسيد. وزير دارايي گرجستان در جريان سفر خود به ايالات متحده تاكنون با مقامات وزارت دارايي و آژانس توسعه بين المللي آمريكا ملاقات كرده كه در جريان اين مذاكرات جزئيات كمك هاي مالي دولت آمريكا به گرجستان مورد بررسي قرار گرفته است. كشورهاي حامي مالي گرجستان در تاريخ 22 اكتبر سال 2008 در كنفرانسي در بروكسل تصميم گرفتند كه طي سه سال آينده مبلغ 5/4 ميليارد دلار به دولت گرجستان كه در اثر جنگ پنج روزه ماه آگوست با روسيه به زير ساختارهاي آن خساراتهاي جدي وارد شده، بپردازند. از اين ميان سهم دولت آمريكا در ارائه اين كمك هاي مالي، يك ميليارد دلار است كه تفليس تاكنون 400 ميليون دلار آن را دريافت كرده است.
روابط [[روسیه]] و [[گرجستان]] پس از روی کار آمدن پوتین و به طور مشخص پس از تحولات مربوط به برقراری رژیم روادید و فرا رسیدن زمان اجرای مفاد موافقت‌نامه استانبول در خصوص تخلیه پایگاه‌های نظامی [[روسیه]] در [[گرجستان]]، تحولات یازده سپتامبر آمریکا و ورود نیروهای نظامی این کشور به [[گرجستان]]، وارد مرحله جدیدی شد. تنش در روابط [[روسیه]] و [[گرجستان]] به حدی است که برخی از مطبوعات کشورها از آن به عنوان جنگ سرد یاد می‌کنند.


روابط با اتحاديه اروپايي
وقوع انقلاب رز در [[گرجستان]] موجب تحولات بسیاری در نوع روابط [[روسیه]] و [[گرجستان]] ایجاد نمود. هر چند روابط دو کشور در زمان شوارد نادزه به حالت جنگ سرد باقی مانده بود ولی نگاه [[روسیه]] به زمامداران کنونی نیز به دلیل سیاست‌های غرب‌گرایانه‌تر آن‌ها خیلی خوشبینانه نبود. زمامداران جدید [[گرجستان]] پس از به قدرت رسیدن بر داشتن روابط دوستانه و بر اساس احترام متقابل و برابر و کنار گذاشتن اوهام تاریخی گذشته و پایه‌ریزی آن بر اساس اصول و چارچوبی جدید تاکید داشتند. در این رابطه چند سفر در سطوح مختلف دولتی بین دو کشور انجام شد. این روند ادامه داشت تا این که موضوع پیوستن [[گرجستان]] به میان آمد و با واکنش شدید [[روسیه]] در این خصوص مواجه شد. تنش میان دو کشور به بهانه‌های مختلف گسترش یافت.


ادغام گرجستان در ساختارهاي اروپايي از جمله اولويت هاي اصلي سياست خارجي اين كشور مي باشد. گرجستان همواره تلاش نموده تا به عضويت ناتو و اتحاديه اروپايي درآيد ولي اين امر تاكنون محقق نشده است. مقامات گرجستاني كه اولويت نخست خود را به الحاق به نهادهاي اروپايي معطوف ساخته اند و با جنگ آگوست واگرايي نهايي خود را از روسيه نشان دادند، معتقدند عملياتي شدن اين برنامه منافع متقابل زيادي براي كشورهاي منطقه و همچنين اتحاديه اروپا در بر خواهد داشت. از منظر آنها كشورهاي منطقه در قالب اين برنامه و به شكل جمعي به شكل بهينه تري قادر به كنترل مرزهاي خود خواهند بود كه از اين طريق نه تنها خود آنها، بلكه كل اتحاديه اروپا سود خواهد برد. به اعتقاد آنها با اجرايي شدن اين برنامه كشورهاي منطقه در خواهند يافت كه تمام راه ها به مسكو ختم نمي شود و آنها م يتوانند به حاشيه امن بيشتري تعاملات خود را به سوي اروپا سمت دهند.
2007 و 2008، افزایش تنش‌ها میان [[روسیه]] و [[گرجستان]] در سال‌های 2006 میلادی، ناشی از جنگ تجاری [[روسیه]] علیه [[گرجستان]] و اتهامات متقابل دولت [[گرجستان]] مبنی بر دخال [[روسیه]] در امور داخلی [[گرجستان]] می‌باشد. دولت [[روسیه]] برای تحت فشار قرار دادن [[تفلیس]]، صادرات محصولات گرجی به بازار [[روسیه]]، به ویژه شراب را ممنوع اعلام کرد. متقابلاً دولت [[گرجستان]] علاوه بر انتقاد از [[روسیه]] به جهت حمایت از جمهوری‌های تجزیه‌طلب [[اوستیای جنوبی]] و [[آبخازیا]]، چندین تن از افسران روسی مستقر در [[گرجستان]] را به عنوان جاسوس دستگیر کرد و نهایتاً آن‌ها را از [[گرجستان]] اخراج کرد. این تنش‌ها در سال‌های اخیر باعث درگیری در آگوست 2008 میان [[روسیه]] و [[گرجستان]] شد.
====روابط با ترکیه====
روابط ترکیه و [[گرجستان]] به دلیل همکاری‌های خوب دو کشور و با وجود مشترکات تاریخی و جغرافیایی و اشتراک منافع طرفین در تمام ابعاد همواره روند رو به رشدی را طی کرده است و امروزه [[گرجستان]] از ترکیه به عنوان شریک استراتژیک خود می‌نگرد. ترکیه پس از کشورهای آلمان و آمریکا سومین کشوری بود که ضمن به رسمیت شناختن استقلال [[گرجستان]] در سال 1991 روابط سیاسی خود را با [[گرجستان]] برقرار نمود. ترکیه به عنوان یکی از بازیگران منطقه‌ای همواره در این منطقه و از جمله [[گرجستان]] حضور چشم‌گیر داشته و [[گرجستان]] به عنوان پل ارتباطی و مناسب‌ترین مسیر برای ترانزیت انرژی دریای خزر به ترکیه و اروپا و بالعکس ترانزیت کالاهای ترکیه به بازارهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی بوده و می‌باشد. [[گرجستان]] یکی از بازارهای نزدیک و سریع برای صدور کالاها و خدمات ترکیه محسوب می‌گردد. در سیاست غرب و به ویژه آمریکا ترکیه و [[گرجستان]] از موقعیت خاصی برای تامین منافع غرب برخوردار هستند. لذا هر دو کشور مورد توجه آمریکا می‌باشند. در حال حاضر ترکیه به دلیل موقعیت در ساختارهای یورو آتلانتیک ناتو شریک خوبی برای [[گرجستان]] جهت ارتقاء این کشور و رسیدن به استانداردهای ناتو تلقی می‌گردد. ضمناً ترکیه در ارتقاء سطح اقتصادی و تجاری [[گرجستان]] و همچنین سرمایه‌گذاری در این کشور در بخش‌های انرژی و حمل و نقل، توریسم و غیره نقش بسزایی ایفا می‌نماید و در بعد اقتصادی یکی از کفه‌های ترازوی [[گرجستان]] محسوب می‌گردد.


از سوي ديگر منطقه قفقاز جنوبي نيز در سياست خارجي اروپاييان از اهميت بسزايي برخوردار است و همواره از آن به عنوان يك منطقه مهم و حياتي مي نگرد. لذا به دنبال برقراري يك رابطه نزديك با اين كشورها و همكاري تنگاتنگ با آنها و به ويژه گرجستان به خاطر موقعيت جغرافيايي و سياست گرايش به غرب آن ميباشند. وجود گاز منطقه و واقع شدن گرجستان در مسير ترانزيتي و به عنوان يكي از مسير هاي مطمئن براي انتقال انرژي به اروپا دليل توجه اصلي اروپا به داشتن روابط با گرجستان و گسترش آن است.
ترکیه نیز با توجه به مجاورت جغرافیایی و به تبع آن همگونی بافت فرهنگی و تناسب الگوی مصرفی دو کشور، به [[گرجستان]] به عنوان بازار مناسبی برای کالاها و خدمات خود می‌نگرد و این کشور را که بی شک مهم‌ترین بخش قفقاز و خط مقدم آن است و به دلیل حائل بودن ارمنستان با آذربایجان و سایر کشورهای ترک زبان آسیای مرکزی، به عنوان پلی برای پیوند با ترک‌های حاشیه خزر و آسیای مرکزی می‌داند. مهم‌ترین بخش‌های همکاری دو کشور به شرح ذیل می‌باشد:


اتحاديه اروپا در راستاي سياست همسايگي، علاوه بر كمكهاي اقتصادي فعلي براي اجراي پروژه هاي اقتصادي در گرجستان، نيازمند آن است كه تعرفه هاي ترجيحي بيشتري به كالاهاي گرجي اختصاص داده و سرمايه گذاري بيشتري در آن كشور انجام دهد، زيرا حل معضلات اقتصادي براي تداوم ثبات سياسي و اصلاحات سياسي اقتصادي در گرجستان اجتنا بناپذير است و در صورت عدم حل مشكلات اقتصادي مانند بيكاري، فقر و درآمد سرانه پايين، ممكن است ثبات مورد نظر اتحاديه اروپا در گرجستان از بين برود كه اين مسئله در راستاي سياست همسايگي اروپا نيست. تدوين و هدف از « مشاركت شرقي » اتحاديه اروپا اخيراً برنامه اي را تحت عنوان آن را ارائه كم كهاي فوري و بلندمدت به شش كشور حاضر در قفقاز جنوبي اعلام كرده است. بر اساس اعلام خوزه مانوئل باروسو، رئيس دور هاي كميسيون اروپا برنامه جديد اتحاديه اروپا به طور ويژه با هدف پيشبرد دموكراسي و اقتصاد بازار همكاري با گرجستان، آذربايجان، ارمنستان، اوكراين، بلاروس و مولداوي تدوين شده است. بر اساس اين برنامه قرار است اتحاديه اروپا مبلغ 350 ميليون يورو را در قالب كمك هاي مالي به اين كشورها براي انجام اقداماتي در جهت تأمين شرايط تجارت آزاد، تقويت همكاريها در زمينه انرژي، تحكيم مرزها و تقويت نهادهاي مدني آنها اختصاص دهد. باروسو طي سخناني با اشاره به جنگ پنج روزه ماه آگوست در قفقاز جنوبي و خسارت هاي مختلف ناشي از آن به كشورهاي منطقه قفقاز جنوبي و كشورهاي همجوار « جامع و كامل » آن، ابتكار جديد اتحاديه اروپا براي حمايت از اين كشورها را برنامه اي عنوان و از اين شش كشور به عنوان شركاء شرقي اتحاديه اروپا نام برد. او ارائه كمكها در قالب اين برنامه را در حقيقت اقدامي مستقيم در جهت منافع اروپا ارزيابي كرد. بر اساس قرائن موجود اتحاديه اروپا قصد دارد براي عملياتي كردن اين برنامه، موافقت نامه هاي جداگانه اي را با شش كشور فوق تدوين و امضاء نمايد. از همين رو برخي از كشورهاي منطقه ابراز اميدواري كرده اند كه در قالب اين برنامه در مرحله اول نظام رواديد شنگن به صورت رايگان در خصوص اين شش كشور اجرا و در مرحله بعد نيز نظام رواديد بين اين كشورها و ساير كشورهاي عضو پيمان شنگن به طور كامل حذف شود.
همکاری در زمینه حفاظت از مرزهای دریایی، همکاری‌های فرهنگی و هنری، همکاری در زمینه انرژی، توسعه تجارت مرزی، بازسازی فرودگاه باتومی، احداث راه آهن قارص آخالکالی  [[تفلیس]]  باکو، احداث شاهراه چیلدیر  آخالکالکی [[تفلیس]]، پروژه انتقال گاز و نفت آذربایجان و گاز ترکمنستان از طریق [[گرجستان]] و ترکیه به بازارهای جهانی، پروژه ساخت نیروگاه هیدروالکتریکی در سامخته جاواختی، پروژه ساخت یک خط ترانزیتی برق با ظرفیت 500 کیلو وات که سیستم برق آذربایجان، [[گرجستان]] و ترکیه را پیوند می‌دهد، کمک ترکیه به [[گرجستان]] در تقویت و تجهیز سیستم مرزبانی، پروژه احداث خط لوله نفت  باکو  [[تفلیس]] جیحان و تجهیز فرودگاه نظامی مارنه ئولی، مهم‌ترین طرح‌های مشترک همکاری دو جانبه و منطقه‌ای دو کشور می‌باشند.


گرجستان و ناتو
همکاری‌های نظامی دو کشور از همان آغاز استقلال گسترش یافت و از سال 1998 روند رو به افزایشی داشته است. ترکیه علاوه بر بازسازی پایگاه هوایی مارنه ئولی و تجهیز بخشی از پایگاه وازیانی، همکاری گسترده‌ای با [[گرجستان]] در امر آموزش نیروهای نظامی این کشور ایفا می‌نماید. همچنین تاکنون ترکیه کمک‌های چند میلیون دلاری در زمینه تجهیزات نظامی به [[گرجستان]] نموده است. ترکیه به نیروهای گرجی به 4 میلیون دلار کمک کرده است. آنکارا همچنین قصد دارد در سال 2009 حدود 100 ماشین جنگی، 500 ماشین انتقال دهنده مجموعه‌های موشکی - ضدهوایی آنزا - 2 ساخت پاکستان؛ دو کشتی مین جمع کن و دو کشتی آبی - خاکی، سیستم هشدار از پیش نسبت به حمله هوایی با وسایل ضد هوایی موسوم به دو، M- هزار و هشتصد آر پی جی 72، MP5 ,MTSA 8 مسلسل سبک 6 اسکای واچر، 0 1، مسلسل و تفنگ 4 و 60 5، 1 میلیون فشنگ با کالیبر‌های 5 هزار نارنجک انداز، 0 و بیست و پنج هزار  «ست» تجهیزات در اختیار [[گرجستان]] قرار دهد. MP5A دستی 3 مناسبات سیاسی دو کشور با توجه به تبادل هیات‌های عالی رتبه سیاسی در سطح خوبی می‌باشد. (به روز رسانی و نام انگلیسی)


قفقاز جنوبي بخش مهمي از فضاي جديدي است كه علاوه بر ايفاي نقش محوري در تحقق طرح هاي نفتي و ترانزيتي، از بعد امنيتي نيز حائز اهميت ويژه اي است و به همين دليل در مركز توجه ناتو قرار گرفته است. گرجستان به عنوان دروازه ورودي قفقاز و حسا سترين بخش آن، از گسترش ناتو و اقداما ت جديد آن به گرمي استقبال مي كند و آن را از هر لحاظ منطبق با منافع خود مي بيند.
در پی تحولات به وجود آمده در آگوست 2008 در منطقه قفقاز و حمله [[روسیه]] به [[گرجستان]] به عنوان یکی از متحدین قدیمی ترکیه، برقراری مناسبات دوستانه بیشتر با کشورهای منطقه قفقاز و نیز تسریع در روند همگرایی منطقه‌ای در دستور کار دولت‌مردان ترکیه قرار گرفت.


نكته مهم ديگري كه در گسترش ناتو به شرق  به خصوص در قفقاز جنوبي نبايد از نظر دور نگه داشته شود، انطباق اين گسترش با منافع اقتصادي غرب است. تشديد و « گسترش و توسعه نظامي  امنيتي » به عبارت ديگر دو محور و هدف غرب در منطقه به شكل تأمل برانگيزي به موازات و همگام با يكديگر « حضور اقتصادي دنبال مي شوند. كمك ناتو به گرجستان و برخي ديگر از كشورهاي منطقه در تشكيل گردان هاي حافظ امنيت خط لوله نفت و يا تشويق اين كشور به كنترل مرزهاي ساحلي خود، كه يكي از مهمترين گذرگاه هاي نقل و انتقال كالاها و منابع از آسياي مركزي به اروپا و بالعكس است، از شواهد اين مدعا هستند.
شاید به همین دلیل بود که رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه پس آغاز بحران در قفقاز طرح پیشنهاد تشکیل پیمان کشورهای قفقاز را میان [[روسیه]]، ترکیه، [[گرجستان]]، آذربایجان و ارمنستان داد.
====[[روابط خارجی گرجستان با اسرائیل|روابط با اسراییل]]====
پس از استقلال [[گرجستان]]، اسراییل سفارت خود را در آن کشور افتتاح نمود و سپس [[گرجستان]] نیز سفارت خود را در اسراییل افتتاح کرد. با توجه به سفر مقامات درجه اول و عالی‌رتبه گرجی و اسراییلی در پایتخت‌های یکدیگر و با توجه به حجم روابط اقتصادی و تجاری و سرمایه‌گذاری، بی‌شک روابط [[گرجستان]] و اسراییل از بدو استقلال تاکنون در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی با پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای روبرو بوده است.


گرجستان تلاش مي كند ساختار نظامي خود را با ناتو با دو هدف عمده، كاهش وابستگي شديد به ساختار نظامي روسيه و نزديكي و همگرايي بيشتر با اروپا و آمريكا همخوان سازد. استفاده از كمك هاي متنوع ناتو اعم از مشاوره هاي كارشناسي، آموزش پرسنل نظامي، ارائه خدمات فني و واگذاري تجهيزات نظامي به منظور تحكيم ارتش ملي از سوي مقامات گرجستان به عنوان يك هدف بلند مدت دنبال مي شود. ناتو نيز متقابلاً با توجه به اهميت گرجستان و قفقاز جنوبي در تلاش است با كمك به گرجستان آن را به سطح استانداردهاي ناتو نزديك و در نهايت به عضويت خود در آورد. البته با توجه به مشكلات داخلي و نقش روسيه الحاق گرجستان به ناتو هنوز انجام نشده است.
اسراییل علاوه بر همکاری‌های دو جانبه با [[گرجستان]]، علاقمند به مشارکت در طرح‌های منطق‌های نظیر انرژی دریای خزر و حمل و نقل و مسائل مربوط به برقراری صلح و امنیت در منطقه قفقاز می‌باشد که تلاش نموده با این نوع همکاری‌ها حضور خود در منطقه قفقاز را تحکیم و توسعه بخشد. در زمینه همکاری‌های نظامی، حجم فروش تسلیحات نظامی اسراییل به [[گرجستان]]، از سال 2000 تا به امروز، به حدود 200 میلیون دلار بالغ می‌کند. بر اساس اطلاعات منابع اسراییلی، سیستم‌های موشکی قابل حمل لینکس 1، دوربین‌های دید در شب، خمپاره و موشک، در لیست تسلیحات ارسالی به [[گرجستان]] قرار دارد. اسراییل به علاوه در بهسازی جنگنده‌های سوخوی- 225 به [[گرجستان]] یاری رسانده و 18 درون 3 اسکای-لارک 4 و پنج هواپیمای بی‌سرنشین هِرمِس 5 به آن کشور تحویل داده است.


به دليل موقعيت استراتژيك گرجستان در منطقه، ناتو تلاش مي كند به گرجستان براي الحاق به ناتو و معيارهاي آن كمك مي كند. رئيس جمهور گرجستان اعلام كرده است كه با توجه به برآورده كردن 70 تا 80 درصد معيارهاي ناتو براي الحاق در كمترين زمان ممكن به اين سازمان ملحق خواهد شد. شايان ذكر است با توجه به جنگ آگوست 2008 و به رسميت شناختن استقلال دو جمهوري آبخازيا و اوستياي جنوبي توسط روسيه الحاق گرجستان به دليل تماميت ارضي اين كشور به تاخير افتاده است. زيرا يكي از معيارهاي پيوستن كشوري به ناتو حفظ تماميت ارضي آن كشور است.
اسراییل در رابطه با فروش تسلیحات به [[گرجستان]]، از آنجا که حساسیت مسکو را درک می‌کرد، فروش 200 تانک مِرکاوا 6 به [[گرجستان]] را متوقف ساخت. تانک مرکاوا به دلیل داشتن تجهیزات حفاظتی موثر در حفظ جان سرنشینان، در اسراییل به نام تانک مادرا معروف شده است. میخاییل ساکاشویلی، رییس جمهور [[گرجستان]] سال گذشته صدها نفر از مشاوران نظامی شرکت‌های امنیتی ویژه اسراییل را که حدود 1000 نفر بودند مسوول آموزش نیروهای مسلح گرجستانی در زمینه استفاده از نیروهای کماندو، نیروهای هوایی و دریایی، حملات با تانک و توپخانه کرد. هم چنین [[تفلیس]] سیستم‌های اطلاعاتی را از رژیم صهیونیستی خریداری کرده است. مسکو در طی جنگ [[اوستیای جنوبی]] بارها از اسراییل خواسته بود حمایت‌های نظام یاش از [[گرجستان]] را متوقف کند. رژیم صهیونیستی در واکنش به موضع‌گیری مسکو مدعی شده بود که حمایت‌ها از [[تفلیس]] تنها در راستای حمایت‌های دفاعی است.
====[[روابط خارجی گرجستان با كشورهای مستقل مشترک المنافع|روابط با کشورهای مستقل مشترک‌المنافع]]====
کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، سازمانی است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی تشکیل شد. در ترکیب آن 12 کشور وجود دارند. بیانیه ایجاد کشورهای مشترک‌المنافع روز 21 دسامبر 1991 در آلماتی به امضای سران [[روسیه]]، بلاروس، قزاقستان، آذربایجان، ارمنستان، قرقیزستان، مولداوی، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و اوکراین رسید. [[گرجستان]] 3 دسامبر 1993 رسماً وارد این اتحادیه شد که تصمیم در این رابطه بنا به درخواست ادوارد شواردنادزه رئیس جمهور وقت [[گرجستان]] از سوی سران کشورهای مستقل مشترک‌المنافع آن زمان اتخاذ شد. به دنبال تحولات آگوست میان [[روسیه]] و [[گرجستان]]، مقامات این جمهوری تصمیم به خروج از این ساختارگرفتند و میخائیل ساآکاشویلی رئیس جمهور [[گرجستان]] اعلام کرد که [[گرجستان]] تصمیم به خروج از اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع گرفته است و اوکراین و سایر کشورها را نیز فرا خواند که این سازمان که در آن به گفته وی «[[روسیه]] حکمفرمایی» می‌کند را ترک کنند.


روابط با روسيه
روز 18 آگوست سال 2008 کمیته اجرایی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع درخواست [[گرجستان]] مبنی بر خروج از ساختار را دریافت کرد. [[گرجستان]] بیش از 700 سند در چارچوب کشورهای مستقل مشترک‌المنافع امضا کرده است. خروج [[گرجستان]] از ترکیب این ساختار یک سال بعد از دریافت درخواست یا بعبارت دیگر در ماه اوت 2009 به مرحله اجرا در خواهد آمد. در عین حال [[گرجستان]] اعلام نموده است که روابط دو جانبه و چند جانبه خود را با کشورهای همسایه و منطقه ادامه خواهد داد<ref>بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ [https://wikimelal.ir/%DA%AF%D8%B1%D8%AC%D8%B3%D8%AA%D8%A7%D9%86 گرجستان]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی] (در دست انتشار)، ص113-120.</ref>.
 
==نیز نگاه کنید به==
از زمان روي كارآمدن شواردنادزه، گرجستان تلاش كرد تا روابط سازنده اي با روسيه در چارچوب تنظيم قراردادهاي دوجانبه فراهم آورد. روابط گرجستان با روسيه به دليل بحران جنگ هاي داخلي و ادعاي گرجستان مبني بر دخالت روسيه در اين درگيري ها طي دو سه سال اول پس از استقلال بحراني شده بود.
[[روابط خارجی روسیه]]؛ [[گستره روابط دیپلماتیک چین با کشورهای جهان]]؛ [[روابط خارجی تونس]]؛ [[روابط خارجی کانادا]]؛ [[روابط خارجی کوبا]]؛ [[روابط خارجی لبنان]]؛ [[روابط خارجی مصر]]؛ [[روابط خارجی سنگال]]؛ [[روابط خارجی فرانسه]]؛ [[روابط خارجی اسپانیا]]؛ [[روابط خارجی سودان]]؛ [[روابط خارجی قطر]]؛ [[روابط خارجی اردن]]؛ [[روابط خارجی زیمبابوه]]؛ [[روابط خارجی اوکراین]]؛ [[روابط خارجی ساحل عاج]]؛ [[روابط خارجی اتیوپی]]؛ [[روابط خارجی کشور مالی|روابط خارجی کشور مالی.]]
 
==کتابشناسی==
روابط روسيه و گرجستان پس از روي كار آمدن پوتين و به طور مشخص پس از تحولات مربوط به برقراري رژيم رواديد و فرا رسيدن زمان اجراي مفاد موافقت نامه استانبول در خصوص تخليه پايگاه هاي نظامي روسيه در گرجستان، تحولات يازده سپتامبر آمريكا و ورود نيروهاي نظامي اين كشور به گرجستان، وارد مرحله جديدي شد. تنش در روابط روسيه و گرجستان به حدي است كه برخي از مطبوعات كشورها از آن به عنوان جنگ سرد ياد مي كنند.
 
وقوع انقلاب رز در گرجستان موجب تحولات بسياري در نوع روابط روسيه و گرجستان ايجاد نمود. هر چند روابط دو كشور در زمان شوارد نادزه به حالت جنگ سرد باقي مانده بود ولي نگاه روسيه به زمامداران كنوني نيز به دليل سياست هاي غرب گرايانه تر آنها خيلي خوشبينانه نبود. زمامداران جديد گرجستان پس از به قدرت رسيدن بر داشتن روابط دوستانه و بر اساس احترام متقابل و برابر و كنار گذاشتن اوهام تاريخي گذشته و پايه ريزي آن بر اساس اصول و چارچوبي جديد تاكيد داشتند. در اين رابطه چند سفر در سطوح مختلف دولتي بين دو كشور انجام شد. اين روند ادامه داشت تا اين كه موضوع پيوستن گرجستان به ميان آمد و با واكنش شديد روسيه در اين خصوص مواجه شد. تنش ميان دو كشور به بهانه هاي مختلف گسترش يافت.
 
2007 و 2008، افزايش تنش ها ميان روسيه و گرجستان در سال هاي 2006 ميلادي، ناشي از جنگ تجاري روسيه عليه گرجستان و اتهامات متقابل دولت گرجستان مبني بر دخالت روسيه در امور داخلي گرجستان مي باشد. دولت روسيه براي تحت فشار قرار دادن تفليس، صادرات محصولات گرجي به بازار روسيه، به ويژه شراب را ممنوع اعلام كرد. متقابلاً دولت گرجستان علاوه بر انتقاد از روسيه به جهت حمايت از جمهوري هاي تجزيه طلب اوستياي جنوبي و آبخازيا، چندين تن از افسران روسي مستقر در گرجستان را به عنوان جاسوس دستگير كرد و نهايتاً آنها را از گرجستان اخراج كرد. اين تنش ها در سالهاي اخير باعث درگيري در آگوست 2008 ميان روسيه و
 
گرجستان شد.
 
روابط با تركيه
 
روابط تركيه و گرجستان به دليل همكاري هاي خوب دو كشور و با وجود مشتركات تاريخي و جغرافيايي و اشتراك منافع طرفين در تمام ابعاد همواره روند رو به رشدي را طي كرده است و امروزه گرجستان از تركيه به عنوان شريك استراتژيك خود مي نگرد. تركيه پس از كشورهاي آلمان و آمريكا سومين كشوري بود كه ضمن به رسميت شناختن استقلال گرجستان در سال 1991 روابط سياسي خود را با گرجستان برقرار نمود. تركيه به عنوان يكي از بازيگران منطقه اي همواره در اين منطقه و از جمله گرجستان حضور چشمگير داشته و گرجستان به عنوان پل ارتباطي و مناسب ترين مسير براي ترانزيت انرژي درياي خزر به تركيه و اروپا و بالعكس ترانزيت كالاهاي تركيه به بازارهاي آسياي مركزي و قفقاز جنوبي بوده و م يباشد. گرجستان يكي از بازارهاي نزديك و سريع براي صدور كالاها و خدمات تركيه محسوب مي گردد. در سياست غرب و به ويژه آمريكا تركيه و گرجستان از موقعيت خاصي براي تامين منافع غرب برخوردار هستند. لذا هر دو كشور مورد توجه آمريكا مي باشند. در حال حاضر تركيه به دليل موقعيت در ساختارهاي يورو آتلانتيك ناتو شريك خوبي براي گرجستان جهت ارتقاء اين كشور و رسيدن به استانداردهاي ناتو تلقي مي گردد. ضمناً تركيه در ارتقاء سطح اقتصادي و تجاري گرجستان و همچنين سرمايه گذاري در اين كشور در بخشهاي انرژي و حمل و نقل، توريسم و غيره نقش بسزايي ايفا مينمايد و در بعد اقتصادي يكي از كفه هاي ترازوي گرجستان محسوب مي گردد.
 
تركيه نيز با توجه به مجاورت جغرافيايي و به تبع آن همگوني بافت فرهنگي و تناسب الگوي مصرفي دو كشور، به گرجستان به عنوان بازار مناسبي براي كالاها و خدمات خود مي نگرد و اين كشور را كه بي شك مهمترين بخش قفقاز و خط مقدم آن است و به دليل حائل بودن ارمنستان با آذربايجان و ساير كشورهاي ترك زبان آسياي مركزي، به عنوان پلي براي پيوند با تر كهاي حاشيه خزر و آسياي مركزي ميداند. مهمترين بخش هاي همكاري دو كشور به شرح ذيل مي باشد:
 
همكاري در زمينه حفاظت از مرزهاي دريايي، همكاري هاي فرهنگي و هنري، همكاري در زمينه انرژي، توسعه تجارت مرزي، بازسازي فرودگاه باتومي، احداث راه آهن قارص آخالكالي  تفليس  باكو، احداث شاهراه چيلدير  آخالكالكي تفليس، پروژه انتقال گاز و نفت آذربايجان و گاز تركمنستان از طريق گرجستان و تركيه به بازارهاي جهاني، پروژه ساخت نيروگاه هيدروالكتريكي در سامخته جاواختي، پروژه ساخت يك خط ترانزيتي برق با ظرفيت 500 كيلو وات كه سيستم برق آذربايجان، گرجستان و تركيه را پيوند مي دهد، كمك تركيه به گرجستان در تقويت و تجهيز سيستم مرزباني، پروژه احداث خط لوله نفت  باكو  تفليس  جيحان و تجهيز فرودگاه نظامي مارنه ئولي، مهمترين طرح هاي مشترك همكاري دو جانبه و منطقه اي دو كشور مي باشند.
 
همكاري هاي نظامي دو كشور از همان آغاز استقلال گسترش يافت و از سال 1998 روند رو به افزايشي داشته است. تركيه علاوه بر بازسازي پايگاه هوايي مارنه ئولي و تجهيز بخشي از پايگاه وازياني، همكاري گسترد هاي با گرجستان در امر آموزش نيروهاي نظامي اين كشور ايفا مينمايد. همچنين تاكنون تركيه كمك هاي چند ميليون دلاري در زمينه تجهيزات نظامي به گرجستان نموده است. تركيه به نيروهاي گرجي به 4 ميليون دلار كمك كرده است. آنكارا همچنين قصد دارد در سال 2009 حدود 100 ماشین جنگی، 500 ماشین انتقال دهنده مجموعه های موشکی - ضد هوايي آنزا - 2 ساخت پاكستان؛ دو كشتي مين جمع كن و دو كشتي آبي - خاكي، سيستم هشدار از پيش نسبت به حمله هوايي با وسايل ضد هوايي موسوم به دو، M- هزار و هشتصد آر پي جي 72، MP5 ,MTSA 8 مسلسل سبك 6 اسكاي واچر، 0 1، مسلسل و تفنگ 4 و 60 5، 1 ميليون فشنگ با كاليبر هاي 5 هزار نارنجك انداز، 0 و بيست و پنج هزار " ست" تجهيزات در اختيار گرجستان قرار دهد. MP5A دستي 3 مناسبات سياسي دو كشور با توجه به تبادل هيات هاي عالي رتبه سياسي در سطح خوبي مي باشد. (به روز رسانی و نام انگلیسی)
 
در پي تحولات به وجود آمده در آگوست 2008 در منطقه قفقاز و حمله روسيه به گرجستان به عنوان يكي از متحدين قديمي تركيه، برقراري مناسبات دوستانه بيشتر با كشورهاي منطقه قفقاز و نيز تسريع در روند همگرايي منطقه اي در دستور كار دولتمردان تركيه قرار گرفت.
 
شايد به همين دليل بود كه رجب طيب اردوغان نخست وزير تركيه پس آغاز بحران در قفقاز طرح پيشنهاد تشكيل پيمان كشورهاي قفقاز را ميان روسيه، تركيه، گرجستان، آذربايجان و ارمنستان داد.
 
روابط با اسراييل
 
پس از استقلال گرجستان، اسراييل سفارت خود را در آن كشور افتتاح نمود و سپس گرجستان نيز سفارت خود را در اسراييل افتتاح كرد. با توجه به سفر مقامات درجه اول و عالي رتبه گرجي و اسراييلي در پايتخت هاي يكديگر و با توجه به حجم روابط اقتصادي و تجاري و سرمايه گذاري، بي شك روابط گرجستان و اسراييل از بدو استقلال تاكنون در زمينه هاي مختلف سياسي، اقتصادي، فرهنگي و نظامي با پيشرفت هاي قابل ملاحظه اي روبرو بوده است.
 
اسراييل علاوه بر همكاري هاي دو جانبه با گرجستان، علاقمند به مشاركت در طرح هاي منطق هاي نظير انرژي درياي خزر و حمل و نقل و مسائل مربوط به برقراري صلح و امنيت در منطقه قفقاز مي باشد كه تلاش نموده با اين نوع همكاري ها حضور خود در منطقه قفقاز را تحكيم و توسعه بخشد. در زمينه همكاري هاي نظامي، حجم فروش تسليحات نظامي اسراييل به گرجستان، از سال 2000 تا به امروز، به حدود 200 ميليون دلار بالغ مي شود. بر اساس اطلاعات منابع اسراييلي، سيستم هاي موشكي قابل حمل لينكس 1، دوربين هاي ديد در شب، خمپاره و موشك، در ليست تسليحات ارسالي به گرجستان قرار دارد. اسراييل به علاوه در بهسازي جنگنده هاي سوخوي- 225 به گرجستان ياري رسانده و 18 درون 3 اسكاي-لارك 4 و پنج هواپيماي بي سرنشين هِرمِس 5 به آن كشور تحويل داده است.
 
اسراييل در رابطه با فروش تسليحات به گرجستان، از آنجا كه حساسيت مسكو را درك مي كرد، فروش 200 تانك مِركاوا 6 به گرجستان را متوقف ساخت. تانك مركاوا به دليل داشتن تجهيزات حفاظتي موثر در حفظ جان سرنشينان، در اسراييل به نام تانك مادرا معروف شده است. ميخاييل ساكاشويلي، رييس جمهور گرجستان سال گذشته صدها نفر از مشاوران نظامي شركت هاي امنيتي ويژه اسراييل را كه حدود 1000 نفر بودند مسوول آموزش
 
نيروهاي مسلح گرجستاني در زمينه استفاده از نيروهاي كماندو، نيروهاي هوايي و دريايي، حملات با تانك و توپخانه كرد. هم چنين تفليس سيست مهاي اطلاعاتي را از رژيم صهيونيستي خريداري كرده است. مسكو در طي جنگ اوستياي جنوبي بارها از اسراييل خواسته بود حمايت هاي نظام ياش از گرجستان را متوقف كند. رژيم صهيونيستي در واكنش به موضع گيري مسكو مدعي شده بود كه حماي تها از تفليس تنها در راستاي حمايت هاي دفاعي است.
 
روابط با كشورهاي مستقل مشترك المنافع
 
كشورهاي مستقل مشترك المنافع، سازماني است كه پس از فروپاشي اتحاد جماهير سوسياليستي شوروي تشكيل شد. در تركيب آن 12 كشور وجود دارند. بيانيه ايجاد كشورهاي مشترك المنافع روز 21 دسامبر 1991 در آلماتي به امضاي سران روسيه، بلاروس، قزاقستان، آذربايجان، ارمنستان، قرقيزستان، مولداوي، تاجيكستان، تركمنستان، ازبكستان و اوكراين رسيد. گرجستان 3 دسامبر 1993 رسماً وارد اين اتحاديه شد كه تصميم در اين رابطه بنا به درخواست ادوارد شواردنادزه رئيس جمهور وقت گرجستان از سوي سران كشورهاي مستقل مشترك المنافع آن زمان اتخاذ شد. به دنبال تحولات آگوست ميان روسيه و گرجستان، مقامات اين جمهوري تصميم به خروج از اين ساختارگرفتند و ميخائيل ساآكاشويلي رئيس جمهور گرجستان اعلام كرد كه گرجستان تصميم به خروج از اتحاديه كشورهاي مستقل مشترك المنافع گرفته است و اوكراين و ساير كشورها را نيز فرا خواند كه اين سازمان كه در آن به گفته وي "روسيه حكمفرمايي" مي كند را ترك كنند.
 
روز 18 آگوست سال 2008 كميته اجرايي كشورهاي مستقل مشترك المنافع درخواست گرجستان مبني بر خروج از ساختار را دريافت كرد. گرجستان بيش از 700 سند در چارچوب كشورهاي مستقل مشترك المنافع امضا كرده است. خروج گرجستان از تركيب اين ساختار يك سال بعد از دريافت درخواست يا بعبارت ديگر در ماه اوت
 
2009 به مرحله اجرا در خواهد آمد. در عين حال گرجستان اعلام نموده است كه روابط دو جانبه و چند جانبه خود را با كشورهاي همسايه و منطقه ادامه خواهد داد.

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۳ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۰۸:۱۹

مبانی، اهداف و اصول سیاست خارجی

مسئله محوری در سیاست خارجی گرجستان در واقع بطور کلی در کلیت نظام سیاسی، برقراری یک دولت مستحکم و مستقل است. دراین مرحله مشکل، جمهوری گرجستان با بسیاری از همان نوع مشکلاتی مواجه بوده است که دیگر جمهوری‌های شوروی سابق با آن مواجه‌اند. توسعه نهادهای سیاسی، بازسازی اقتصادی، تشکیل یک هویت ملی فراگیر که بتواند خواسته‌های ملی را بی‌آنکه موجب انحراف اقلیت‌ها شود برآورد.

طرح اصلی سیاست خارجی جمهوری گرجستان از سال 1991 تاکنون طی مراحلی از تثبیت استقلال بدست آمده است. سیاست خارجی جمهوری گرجستان در سال‌های اولیه پس از استقلال به شدت در جهت واگرایی منطق‌های بود. بازگشت ادوارد شواردنادزه به صحنه سیاسی گرجستان در سال 1993 حمایت‌های دیپلماتیک بین‌المللی گسترده‌ای را برای این کشور فراهم آورد. شناسایی بین‌المللی و عضویت گرجستان در سازمان ملل در ظرف مدت کوتاهی تحقق یافت. کمک‌های بشردوستانه و پشتیبانی‌های مالی و مادی به گرجستان افزایش یافت.

گرجستان پس از کسب استقلال، به رغم وابستگی شدید اقتصادی به روسیه که در واقع میراث هفتاد ساله حضور تحت حاکمیت اتحاد جماهیر شوروی سابق بود، تدریجاً سیاست خارجی روس گریزی از یک سو و ایجاد علقه و وابستگی به جهان غرب به ویژه آمریکا از سوی دیگر را در دستور کار خود قرار داد. این روند که از اوایل سال 1995 شروع شد در سال‌های اخیر شتاب و گسترش چشم‌گیری یافته است به گونه‌ای که گرجستان از 27 آوریل 1999 رسماً به عضویت شورای اروپا در آمد و در 31 ماه مه 1999 نیز وضعیت عضویت وابسته در مجمع پارلمانی ناتو را احراز کرد. همزمان با تحولات فوق مناسبات گرجستان با اعضای واگرای گوام (گرجستان، اوکراین، آذربایجان، ملداوی و ازبکستان)، سازمان امنیت و همکاری اروپا، شورای اروپا و پیمان آتلانتیک شمالی «ناتو» گسترش یافت.

وقوع انقلاب رز در گرجستان باعث تحولات بسیاری در روابط سیاسی با کشورهای دیگر شد که در این ارتباط برای اولین بار دکترین امنیت ملی توسط دولت تهیه و تقدیم مجلس شد و مجلس هم آن را در مهر ماه سال 1384 به تصویب رساند. سند مزبور ارزش‌های اساسی و حیاتی گرجستان را حاکمیت، امنیت، صلح، دمکراسی، حاکمیت قانون، احترام به حقوق بشر و آزادی‌های اساسی و رفاه مادی مردم برشمرد و بر اساس این ارزش‌ها منافع ملی کشور را نیز شامل تمامیت ارضی، وحدت ملی، ثبات منطقه‌ای، تقویت آزادی و دموکراسی در کشورهای همسایه و منطقه، استفاده بهینه از ظرفیت‌های ترانزیتی گرجستان، استفاده بهینه از منابع آلترناتیو قدرت، امنیت اکولوژیکی و تضمین استقلال ملی و فرهنگی تعریف کرده است. مهم‌ترین نکته این دکترین این می‌باشد که فقط سه کشور آمریکا، اوکراین و ترکیه را شریک استراتژیک معرفی نموده و کشورهای آذربایجان، روسیه و ارمنستان در درجه دوم به عنوان کشورهای شریک گرجستان (غیر استراتژیک) و بر اساس منافع متقابل برای تنظیم روابط معرفی شده‌اند.

دولت جدید گرجستان اصول سیاست خارجی خود را هم‌گرایی با ساختارهای یورو آتلانتیک، برقراری روابط استراتژیک با آمریکا، عادی‌سازی و بهبود روابط با روسیه و توسعه و گسترش روابط همه جانبه با کشورهای همسایه اعلام نمود. شایان ذکر است که جنگ گرجستان اوستیای جنوبی باعث وخیم شدن روابط با روسیه و تحت تاثیر قرار گرفتن روابط با کشورهای همسایه به ویژه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع شد تا جایی که گرجستان اعلام نموده تا آگوست 2009 از عضویت از کشورهای مستقل مشترک‌المنافع خارج خواهد شد.

پس از انقلاب رز در گرجستان روابط با آمریکا، اوکراین و ترکیه با سرعت بیشتری به پیش می‌رود که حضور این کشورها در صحنه‌های مختلف تجاری، اقتصادی، فرهنگی، نظامی و سیاسی بسیار ملموس است. روابط با اسراییل هم از جایگاه خاصی برخوردار است. سفر مقامات گرجستان و اسراییل و حضور روزافزون تجار و بازرگانان اسراییلی در گرجستان، بر تعمیق روابط دو کشور تأثیر به سزایی داشته است. گرجستان درکشورهای زیر سفارتخانه و نمایندگی دارد: ارمنستان  آذربایجان  قزاقستان روسیه  اوکراین ترکیه  ایران  مصر  اطریش  فرانسه اسپانیا  یونسکو  آلمان  یونان ایتالیا سوئیس  انگلستان و ایالات متحده امریکا[۱].

روابط با کشور‌های جهان

روابط با آمریکا

گرجستان و آمریکا - برگرفته از سایت georgiatoday - قابل بازیابی از: https://georgiatoday.ge/the-path-forward-for-u-s-georgia-relations/

آمریکا پس از آلمان دومین کشوری بود که پس از استقلال گرجستان در این جمهوری اقدام به تاسیس نمایندگی سیاسی نمود. فعالیت آمریکا در گرجستان از بدو استقلال این کشور آغاز شد. حضور آمریکا در گرجستان از بعد اقتصادی نیز درخور تأمل است. حضور شرکت‌های متعدد به ویژه شرکت‌های نفتی نظیر شرکت شورون بسیار پررنگ می‌باشد. آمریکا به عنوان مهم‌ترین عضو ناتو پیشگام در برقراری روابط نظامی با گرجستان بوده و سعی نموده تا ساختار روسی ارتش گرجستان را به سمت همسویی با ساختارهای غربی خصوصاً ناتو سوق دهد. این کشور از مدت‌ها قبل تلاش گسترده‌ای برای افزایش مناسبات نظامی با گرجستان به عمل آورده است که از آن میان می‌توان به توافق آمریکا در خصوص اعطای اعتبار 50 میلیون دلاری به مرزبانی گرجستان برای حفاظت مستقل از مرزهای آبی این کشور، آموزش نیروهای گرجستان در مراکز آموزش نظامی آمریکا، برگزاری تمرینات نظامی مشترک، اهداء کشتی‌های مرزبانی آمریکا اشاره کرد.

تحولات یازده سپتامبر و حمایت مقامات گرجی از ائتلاف ضد تروریستی به رهبری واشنگتن و اعلام باز بودن قلمرو هوایی گرجستان بر روی کشورهای عضو ائتلاف مذکور زمینه‌ساز گسترش هر چه بیشتر روابط دو کشور گردید و حمایت گرجستان از حمله امریکا به عراق روند گسترش و تحکیم روابط دو کشور را تعمیق بخشید. مقامات گرجی ضمن حمایت از حمله آمریکا به عراق و اعلام آمادگی کامل برای همکاری با واشنگتن، رژیم عراق را تهدیدی جدی برای امنیت جهانی عنوان نمودند و اقدام آمریکا را کاملا مشروع دانستند.

پس از انقلاب رز که از حمایت همه جانبه آمریکا برخوردار بود، توجه و حمایت آمریکا به زمام‌داران جدید در همه ابعاد به ویژه اقتصادی تشدید گردید. پاول وزیر خارجه وقت آمریکا در مراسم تحلیف ساآکاشویلی خبر از کمک 160 میلیون دلاری از سوی آمریکا داد که این مبلغ در سفر رییس جمهور گرجستان به آمریکا به 200 میلیون دلار افزایش یافت. رفت و آمدها در سطوح بالای دو کشور نشان از نزدیکی و مراودت این دو کشور با هم دارد.

پس از جنگ آگوست 2008 روابط دو کشور توسعه بیشتری یافت. دولت آمریکا در سال جاری مبلغی معادل 350 میلیون دلار برای کمک به گرجستان اختصاص داده است که در چارچوب کمک‌های مالی وعده داده شده به این کشور به مبلغ کلی یک میلیارد دلاری است که تفلیس باید ظرف سه سال از دولت ایالات متحده دریافت کند. این تفاهم‌نامه در آخرین روزهای دولت بوش به امضاء رسید. وزیر دارایی گرجستان در جریان سفر خود به ایالات متحده تاکنون با مقامات وزارت دارایی و آژانس توسعه بین‌المللی آمریکا ملاقات کرده که در جریان این مذاکرات جزئیات کمک‌های مالی دولت آمریکا به گرجستان مورد بررسی قرار گرفته است. کشورهای حامی مالی گرجستان در تاریخ 22 اکتبر سال 2008 در کنفرانسی در بروکسل تصمیم گرفتند که طی سه سال آینده مبلغ 5/4 میلیارد دلار به دولت گرجستان که در اثر جنگ پنج روزه ماه آگوست با روسیه به زیر ساختارهای آن خسارات‌های جدی وارد شده، بپردازند. از این میان سهم دولت آمریکا در ارائه این کمک‌های مالی، یک میلیارد دلار است که تفلیس تاکنون 400 میلیون دلار آن را دریافت کرده است.

روابط با اتحادیه اروپایی

ادغام گرجستان در ساختارهای اروپایی از جمله اولویت‌های اصلی سیاست خارجی این کشور می‌باشد. گرجستان همواره تلاش نموده تا به عضویت ناتو و اتحادیه اروپایی درآید ولی این امر تاکنون محقق نشده است. مقامات گرجستانی که اولویت نخست خود را به الحاق به نهادهای اروپایی معطوف ساخته‌اند و با جنگ آگوست واگرایی نهایی خود را از روسیه نشان دادند، معتقدند عملیاتی شدن این برنامه منافع متقابل زیادی برای کشورهای منطقه و همچنین اتحادیه اروپا در بر خواهد داشت. از منظر آن‌ها کشورهای منطقه در قالب این برنامه و به شکل جمعی به شکل بهینه‌تری قادر به کنترل مرزهای خود خواهند بود که از این طریق نه تنها خود آن‌ها، بلکه کل اتحادیه اروپا سود خواهد برد. به اعتقاد آن‌ها با اجرایی شدن این برنامه کشورهای منطقه در خواهند یافت که تمام راه‌ها به مسکو ختم نمی‌کند و آن‌ها می‌توانند به حاشیه امن بیشتری تعاملات خود را به سوی اروپا سمت دهند.

از سوی دیگر منطقه قفقاز جنوبی نیز در سیاست خارجی اروپاییان از اهمیت بسزایی برخوردار است و همواره از آن به عنوان یک منطقه مهم و حیاتی می‌نگرد. لذا به دنبال برقراری یک رابطه نزدیک با این کشورها و همکاری تنگاتنگ با آن‌ها و به ویژه گرجستان به خاطر موقعیت جغرافیایی و سیاست گرایش به غرب آن می‌باشند. وجود گاز منطقه و واقع شدن گرجستان در مسیر ترانزیتی و به عنوان یکی از مسیر‌های مطمئن برای انتقال انرژی به اروپا دلیل توجه اصلی اروپا به داشتن روابط با گرجستان و گسترش آن است.

اتحادیه اروپا در راستای سیاست همسایگی، علاوه بر کمک‌های اقتصادی فعلی برای اجرای پروژه‌های اقتصادی در گرجستان، نیازمند آن است که تعرفه‌های ترجیحی بیشتری به کالاهای گرجی اختصاص داده و سرمایه‌گذاری بیشتری در آن کشور انجام دهد، زیرا حل معضلات اقتصادی برای تداوم ثبات سیاسی و اصلاحات سیاسی اقتصادی در گرجستان اجتناب‌ناپذیر است و در صورت عدم حل مشکلات اقتصادی مانند بیکاری، فقر و درآمد سرانه پایین، ممکن است ثبات مورد نظر اتحادیه اروپا در گرجستان از بین برود که این مسئله در راستای سیاست همسایگی اروپا نیست. تدوین و هدف از «مشارکت شرقی» اتحادیه اروپا اخیراً برنامه‌ای را تحت عنوان آن را ارائه کمک‌های فوری و بلندمدت به شش کشور حاضر در قفقاز جنوبی اعلام کرده است. بر اساس اعلام خوزه مانوئل باروسو، رئیس دور‌های کمیسیون اروپا برنامه جدید اتحادیه اروپا به طور ویژه با هدف پیشبرد دموکراسی و اقتصاد بازار همکاری با گرجستان، آذربایجان، ارمنستان، اوکراین، بلاروس و مولداوی تدوین شده است. بر اساس این برنامه قرار است اتحادیه اروپا مبلغ 350 میلیون یورو را در قالب کمک‌های مالی به این کشورها برای انجام اقداماتی در جهت تأمین شرایط تجارت آزاد، تقویت همکاری‌ها در زمینه انرژی، تحکیم مرزها و تقویت نهادهای مدنی آن‌ها اختصاص دهد. باروسو طی سخنانی با اشاره به جنگ پنج روزه ماه آگوست در قفقاز جنوبی و خسارت‌های مختلف ناشی از آن به کشورهای منطقه قفقاز جنوبی و کشورهای همجوار «جامع و کامل» آن، ابتکار جدید اتحادیه اروپا برای حمایت از این کشورها را برنامه‌ای عنوان و از این شش کشور به عنوان شرکاء شرقی اتحادیه اروپا نام برد. او ارائه کمک‌ها در قالب این برنامه را در حقیقت اقدامی مستقیم در جهت منافع اروپا ارزیابی کرد. بر اساس قرائن موجود اتحادیه اروپا قصد دارد برای عملیاتی کردن این برنامه، موافقت‌نامه‌های جداگانه‌ای را با شش کشور فوق تدوین و امضاء نماید. از همین رو برخی از کشورهای منطقه ابراز امیدواری کرده‌اند که در قالب این برنامه در مرحله اول نظام روادید شنگن به صورت رایگان در خصوص این شش کشور اجرا و در مرحله بعد نیز نظام روادید بین این کشورها و سایر کشورهای عضو پیمان شنگن به طور کامل حذف شود.

گرجستان و ناتو

قفقاز جنوبی بخش مهمی از فضای جدیدی است که علاوه بر ایفای نقش محوری در تحقق طرح‌های نفتی و ترانزیتی، از بعد امنیتی نیز حائز اهمیت ویژه‌ای است و به همین دلیل در مرکز توجه ناتو قرار گرفته است. گرجستان به عنوان دروازه ورودی قفقاز و حساس‌ترین بخش آن، از گسترش ناتو و اقدامات جدید آن به گرمی استقبال می‌کند و آن را از هر لحاظ منطبق با منافع خود می‌بیند.

نکته مهم دیگری که در گسترش ناتو به شرق  به خصوص در قفقاز جنوبی نباید از نظر دور نگه داشته شود، انطباق این گسترش با منافع اقتصادی غرب است. تشدید و «گسترش و توسعه نظامی  امنیتی» به عبارت دیگر دو محور و هدف غرب در منطقه به شکل تأمل برانگیزی به موازات و همگام با یکدیگر «حضور اقتصادی دنبال می‌شوند. کمک ناتو به گرجستان و برخی دیگر از کشورهای منطقه در تشکیل گردان‌های حافظ امنیت خط لوله نفت و یا تشویق این کشور به کنترل مرزهای ساحلی خود، که یکی از مهم‌ترین گذرگاه‌های نقل و انتقال کالاها و منابع از آسیای مرکزی به اروپا و بالعکس است، از شواهد این مدعا هستند.

گرجستان تلاش می‌کند ساختار نظامی خود را با ناتو با دو هدف عمده، کاهش وابستگی شدید به ساختار نظامی روسیه و نزدیکی و هم‌گرایی بیشتر با اروپا و آمریکا همخوان سازد. استفاده از کمک‌های متنوع ناتو اعم از مشاوره‌های کارشناسی، آموزش پرسنل نظامی، ارائه خدمات فنی و واگذاری تجهیزات نظامی به منظور تحکیم ارتش ملی از سوی مقامات گرجستان به عنوان یک هدف بلند مدت دنبال می‌کند. ناتو نیز متقابلاً با توجه به اهمیت گرجستان و قفقاز جنوبی در تلاش است با کمک به گرجستان آن را به سطح استانداردهای ناتو نزدیک و در نهایت به عضویت خود در آورد. البته با توجه به مشکلات داخلی و نقش روسیه الحاق گرجستان به ناتو هنوز انجام نشده است.

به دلیل موقعیت استراتژیک گرجستان در منطقه، ناتو تلاش می‌کند به گرجستان برای الحاق به ناتو و معیارهای آن کمک می‌کند. رئیس جمهور گرجستان اعلام کرده است که با توجه به برآورده کردن 70 تا 80 درصد معیارهای ناتو برای الحاق در کمترین زمان ممکن به این سازمان ملحق خواهد شد. شایان ذکر است با توجه به جنگ آگوست 2008 و به رسمیت شناختن استقلال دو جمهوری آبخازیا و اوستیای جنوبی توسط روسیه الحاق گرجستان به دلیل تمامیت ارضی این کشور به تاخیر افتاده است. زیرا یکی از معیارهای پیوستن کشوری به ناتو حفظ تمامیت ارضی آن کشور است.

روابط با روسیه

از زمان روی کارآمدن شواردنادزه، گرجستان تلاش کرد تا روابط سازنده‌ای با روسیه در چارچوب تنظیم قراردادهای دوجانبه فراهم آورد. روابط گرجستان با روسیه به دلیل بحران جنگ‌های داخلی و ادعای گرجستان مبنی بر دخالت روسیه در این درگیری‌ها طی دو سه سال اول پس از استقلال بحرانی شده بود.

روابط روسیه و گرجستان پس از روی کار آمدن پوتین و به طور مشخص پس از تحولات مربوط به برقراری رژیم روادید و فرا رسیدن زمان اجرای مفاد موافقت‌نامه استانبول در خصوص تخلیه پایگاه‌های نظامی روسیه در گرجستان، تحولات یازده سپتامبر آمریکا و ورود نیروهای نظامی این کشور به گرجستان، وارد مرحله جدیدی شد. تنش در روابط روسیه و گرجستان به حدی است که برخی از مطبوعات کشورها از آن به عنوان جنگ سرد یاد می‌کنند.

وقوع انقلاب رز در گرجستان موجب تحولات بسیاری در نوع روابط روسیه و گرجستان ایجاد نمود. هر چند روابط دو کشور در زمان شوارد نادزه به حالت جنگ سرد باقی مانده بود ولی نگاه روسیه به زمامداران کنونی نیز به دلیل سیاست‌های غرب‌گرایانه‌تر آن‌ها خیلی خوشبینانه نبود. زمامداران جدید گرجستان پس از به قدرت رسیدن بر داشتن روابط دوستانه و بر اساس احترام متقابل و برابر و کنار گذاشتن اوهام تاریخی گذشته و پایه‌ریزی آن بر اساس اصول و چارچوبی جدید تاکید داشتند. در این رابطه چند سفر در سطوح مختلف دولتی بین دو کشور انجام شد. این روند ادامه داشت تا این که موضوع پیوستن گرجستان به میان آمد و با واکنش شدید روسیه در این خصوص مواجه شد. تنش میان دو کشور به بهانه‌های مختلف گسترش یافت.

2007 و 2008، افزایش تنش‌ها میان روسیه و گرجستان در سال‌های 2006 میلادی، ناشی از جنگ تجاری روسیه علیه گرجستان و اتهامات متقابل دولت گرجستان مبنی بر دخال روسیه در امور داخلی گرجستان می‌باشد. دولت روسیه برای تحت فشار قرار دادن تفلیس، صادرات محصولات گرجی به بازار روسیه، به ویژه شراب را ممنوع اعلام کرد. متقابلاً دولت گرجستان علاوه بر انتقاد از روسیه به جهت حمایت از جمهوری‌های تجزیه‌طلب اوستیای جنوبی و آبخازیا، چندین تن از افسران روسی مستقر در گرجستان را به عنوان جاسوس دستگیر کرد و نهایتاً آن‌ها را از گرجستان اخراج کرد. این تنش‌ها در سال‌های اخیر باعث درگیری در آگوست 2008 میان روسیه و گرجستان شد.

روابط با ترکیه

روابط ترکیه و گرجستان به دلیل همکاری‌های خوب دو کشور و با وجود مشترکات تاریخی و جغرافیایی و اشتراک منافع طرفین در تمام ابعاد همواره روند رو به رشدی را طی کرده است و امروزه گرجستان از ترکیه به عنوان شریک استراتژیک خود می‌نگرد. ترکیه پس از کشورهای آلمان و آمریکا سومین کشوری بود که ضمن به رسمیت شناختن استقلال گرجستان در سال 1991 روابط سیاسی خود را با گرجستان برقرار نمود. ترکیه به عنوان یکی از بازیگران منطقه‌ای همواره در این منطقه و از جمله گرجستان حضور چشم‌گیر داشته و گرجستان به عنوان پل ارتباطی و مناسب‌ترین مسیر برای ترانزیت انرژی دریای خزر به ترکیه و اروپا و بالعکس ترانزیت کالاهای ترکیه به بازارهای آسیای مرکزی و قفقاز جنوبی بوده و می‌باشد. گرجستان یکی از بازارهای نزدیک و سریع برای صدور کالاها و خدمات ترکیه محسوب می‌گردد. در سیاست غرب و به ویژه آمریکا ترکیه و گرجستان از موقعیت خاصی برای تامین منافع غرب برخوردار هستند. لذا هر دو کشور مورد توجه آمریکا می‌باشند. در حال حاضر ترکیه به دلیل موقعیت در ساختارهای یورو آتلانتیک ناتو شریک خوبی برای گرجستان جهت ارتقاء این کشور و رسیدن به استانداردهای ناتو تلقی می‌گردد. ضمناً ترکیه در ارتقاء سطح اقتصادی و تجاری گرجستان و همچنین سرمایه‌گذاری در این کشور در بخش‌های انرژی و حمل و نقل، توریسم و غیره نقش بسزایی ایفا می‌نماید و در بعد اقتصادی یکی از کفه‌های ترازوی گرجستان محسوب می‌گردد.

ترکیه نیز با توجه به مجاورت جغرافیایی و به تبع آن همگونی بافت فرهنگی و تناسب الگوی مصرفی دو کشور، به گرجستان به عنوان بازار مناسبی برای کالاها و خدمات خود می‌نگرد و این کشور را که بی شک مهم‌ترین بخش قفقاز و خط مقدم آن است و به دلیل حائل بودن ارمنستان با آذربایجان و سایر کشورهای ترک زبان آسیای مرکزی، به عنوان پلی برای پیوند با ترک‌های حاشیه خزر و آسیای مرکزی می‌داند. مهم‌ترین بخش‌های همکاری دو کشور به شرح ذیل می‌باشد:

همکاری در زمینه حفاظت از مرزهای دریایی، همکاری‌های فرهنگی و هنری، همکاری در زمینه انرژی، توسعه تجارت مرزی، بازسازی فرودگاه باتومی، احداث راه آهن قارص آخالکالی  تفلیس  باکو، احداث شاهراه چیلدیر  آخالکالکی تفلیس، پروژه انتقال گاز و نفت آذربایجان و گاز ترکمنستان از طریق گرجستان و ترکیه به بازارهای جهانی، پروژه ساخت نیروگاه هیدروالکتریکی در سامخته جاواختی، پروژه ساخت یک خط ترانزیتی برق با ظرفیت 500 کیلو وات که سیستم برق آذربایجان، گرجستان و ترکیه را پیوند می‌دهد، کمک ترکیه به گرجستان در تقویت و تجهیز سیستم مرزبانی، پروژه احداث خط لوله نفت  باکو  تفلیس جیحان و تجهیز فرودگاه نظامی مارنه ئولی، مهم‌ترین طرح‌های مشترک همکاری دو جانبه و منطقه‌ای دو کشور می‌باشند.

همکاری‌های نظامی دو کشور از همان آغاز استقلال گسترش یافت و از سال 1998 روند رو به افزایشی داشته است. ترکیه علاوه بر بازسازی پایگاه هوایی مارنه ئولی و تجهیز بخشی از پایگاه وازیانی، همکاری گسترده‌ای با گرجستان در امر آموزش نیروهای نظامی این کشور ایفا می‌نماید. همچنین تاکنون ترکیه کمک‌های چند میلیون دلاری در زمینه تجهیزات نظامی به گرجستان نموده است. ترکیه به نیروهای گرجی به 4 میلیون دلار کمک کرده است. آنکارا همچنین قصد دارد در سال 2009 حدود 100 ماشین جنگی، 500 ماشین انتقال دهنده مجموعه‌های موشکی - ضدهوایی آنزا - 2 ساخت پاکستان؛ دو کشتی مین جمع کن و دو کشتی آبی - خاکی، سیستم هشدار از پیش نسبت به حمله هوایی با وسایل ضد هوایی موسوم به دو، M- هزار و هشتصد آر پی جی 72، MP5 ,MTSA 8 مسلسل سبک 6 اسکای واچر، 0 1، مسلسل و تفنگ 4 و 60 5، 1 میلیون فشنگ با کالیبر‌های 5 هزار نارنجک انداز، 0 و بیست و پنج هزار «ست» تجهیزات در اختیار گرجستان قرار دهد. MP5A دستی 3 مناسبات سیاسی دو کشور با توجه به تبادل هیات‌های عالی رتبه سیاسی در سطح خوبی می‌باشد. (به روز رسانی و نام انگلیسی)

در پی تحولات به وجود آمده در آگوست 2008 در منطقه قفقاز و حمله روسیه به گرجستان به عنوان یکی از متحدین قدیمی ترکیه، برقراری مناسبات دوستانه بیشتر با کشورهای منطقه قفقاز و نیز تسریع در روند همگرایی منطقه‌ای در دستور کار دولت‌مردان ترکیه قرار گرفت.

شاید به همین دلیل بود که رجب طیب اردوغان نخست وزیر ترکیه پس آغاز بحران در قفقاز طرح پیشنهاد تشکیل پیمان کشورهای قفقاز را میان روسیه، ترکیه، گرجستان، آذربایجان و ارمنستان داد.

روابط با اسراییل

پس از استقلال گرجستان، اسراییل سفارت خود را در آن کشور افتتاح نمود و سپس گرجستان نیز سفارت خود را در اسراییل افتتاح کرد. با توجه به سفر مقامات درجه اول و عالی‌رتبه گرجی و اسراییلی در پایتخت‌های یکدیگر و با توجه به حجم روابط اقتصادی و تجاری و سرمایه‌گذاری، بی‌شک روابط گرجستان و اسراییل از بدو استقلال تاکنون در زمینه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و نظامی با پیشرفت‌های قابل ملاحظه‌ای روبرو بوده است.

اسراییل علاوه بر همکاری‌های دو جانبه با گرجستان، علاقمند به مشارکت در طرح‌های منطق‌های نظیر انرژی دریای خزر و حمل و نقل و مسائل مربوط به برقراری صلح و امنیت در منطقه قفقاز می‌باشد که تلاش نموده با این نوع همکاری‌ها حضور خود در منطقه قفقاز را تحکیم و توسعه بخشد. در زمینه همکاری‌های نظامی، حجم فروش تسلیحات نظامی اسراییل به گرجستان، از سال 2000 تا به امروز، به حدود 200 میلیون دلار بالغ می‌کند. بر اساس اطلاعات منابع اسراییلی، سیستم‌های موشکی قابل حمل لینکس 1، دوربین‌های دید در شب، خمپاره و موشک، در لیست تسلیحات ارسالی به گرجستان قرار دارد. اسراییل به علاوه در بهسازی جنگنده‌های سوخوی- 225 به گرجستان یاری رسانده و 18 درون 3 اسکای-لارک 4 و پنج هواپیمای بی‌سرنشین هِرمِس 5 به آن کشور تحویل داده است.

اسراییل در رابطه با فروش تسلیحات به گرجستان، از آنجا که حساسیت مسکو را درک می‌کرد، فروش 200 تانک مِرکاوا 6 به گرجستان را متوقف ساخت. تانک مرکاوا به دلیل داشتن تجهیزات حفاظتی موثر در حفظ جان سرنشینان، در اسراییل به نام تانک مادرا معروف شده است. میخاییل ساکاشویلی، رییس جمهور گرجستان سال گذشته صدها نفر از مشاوران نظامی شرکت‌های امنیتی ویژه اسراییل را که حدود 1000 نفر بودند مسوول آموزش نیروهای مسلح گرجستانی در زمینه استفاده از نیروهای کماندو، نیروهای هوایی و دریایی، حملات با تانک و توپخانه کرد. هم چنین تفلیس سیستم‌های اطلاعاتی را از رژیم صهیونیستی خریداری کرده است. مسکو در طی جنگ اوستیای جنوبی بارها از اسراییل خواسته بود حمایت‌های نظام یاش از گرجستان را متوقف کند. رژیم صهیونیستی در واکنش به موضع‌گیری مسکو مدعی شده بود که حمایت‌ها از تفلیس تنها در راستای حمایت‌های دفاعی است.

روابط با کشورهای مستقل مشترک‌المنافع

کشورهای مستقل مشترک‌المنافع، سازمانی است که پس از فروپاشی اتحاد جماهیر سوسیالیستی شوروی تشکیل شد. در ترکیب آن 12 کشور وجود دارند. بیانیه ایجاد کشورهای مشترک‌المنافع روز 21 دسامبر 1991 در آلماتی به امضای سران روسیه، بلاروس، قزاقستان، آذربایجان، ارمنستان، قرقیزستان، مولداوی، تاجیکستان، ترکمنستان، ازبکستان و اوکراین رسید. گرجستان 3 دسامبر 1993 رسماً وارد این اتحادیه شد که تصمیم در این رابطه بنا به درخواست ادوارد شواردنادزه رئیس جمهور وقت گرجستان از سوی سران کشورهای مستقل مشترک‌المنافع آن زمان اتخاذ شد. به دنبال تحولات آگوست میان روسیه و گرجستان، مقامات این جمهوری تصمیم به خروج از این ساختارگرفتند و میخائیل ساآکاشویلی رئیس جمهور گرجستان اعلام کرد که گرجستان تصمیم به خروج از اتحادیه کشورهای مستقل مشترک‌المنافع گرفته است و اوکراین و سایر کشورها را نیز فرا خواند که این سازمان که در آن به گفته وی «روسیه حکمفرمایی» می‌کند را ترک کنند.

روز 18 آگوست سال 2008 کمیته اجرایی کشورهای مستقل مشترک‌المنافع درخواست گرجستان مبنی بر خروج از ساختار را دریافت کرد. گرجستان بیش از 700 سند در چارچوب کشورهای مستقل مشترک‌المنافع امضا کرده است. خروج گرجستان از ترکیب این ساختار یک سال بعد از دریافت درخواست یا بعبارت دیگر در ماه اوت 2009 به مرحله اجرا در خواهد آمد. در عین حال گرجستان اعلام نموده است که روابط دو جانبه و چند جانبه خود را با کشورهای همسایه و منطقه ادامه خواهد داد[۲].

نیز نگاه کنید به

روابط خارجی روسیه؛ گستره روابط دیپلماتیک چین با کشورهای جهان؛ روابط خارجی تونس؛ روابط خارجی کانادا؛ روابط خارجی کوبا؛ روابط خارجی لبنان؛ روابط خارجی مصر؛ روابط خارجی سنگال؛ روابط خارجی فرانسه؛ روابط خارجی اسپانیا؛ روابط خارجی سودان؛ روابط خارجی قطر؛ روابط خارجی اردن؛ روابط خارجی زیمبابوه؛ روابط خارجی اوکراین؛ روابط خارجی ساحل عاج؛ روابط خارجی اتیوپی؛ روابط خارجی کشور مالی.

کتابشناسی

  1. بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص112-113.
  2. بنیاد مطالعات قفقاز (۱۳۹۲). جامعه و فرهنگ گرجستان. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (در دست انتشار)، ص113-120.