نظام فرهنگی مالی: تفاوت میان نسخه‌ها

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۷ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۱۴:۲۳

فرهنگ در كشور مالی مجموعه‌ای از سنت‌ها، عقايد، باورها، آیین‌ها و بايد و نبايدهاست كه حاكميت بيش از هشتاد ساله استعمار فرانسه و خرده‌فرهنگ‌ اقوام و قبايل مختلف این سرزمین، به‌شدت برآن تأثيرگذار بوده‌است. فرهنگ ملی مالی در سراسر كشور و برخی مناطق مرزی هم‌جوار در كشورهای همسايه گسترش داشته و افزون برآن، فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف فولانی، مالينكه، سونگای، دوگون، بوزو، بامبارا، ساراكوله، ديولا، طوارق و مور نيز- كه هريک گذشته تاريخی و پادشاه‌های محلی وابسته به خود را افتخارات بزرگ فرهنگی قلمداد می‌كنند– در مناطق مختلف شمال، شمال شرقی، مركز، غرب، جنوب، شرق و جنوب شرقی حكم‌فرما شده‌اند. اين فرهنگ‌های بومی نقش مهمی در پويایی و غنای فرهنگ ملی مالی ايفا نموده و از عوامل ايستادگی آن در مقابل نفوذ فرهنگ‌های خارجی به‌شمارمی‌روند.

سياست فرهنگی دولت

با توجّه به پیشینه عمیق تاریخی و فرهنگی کشور مالی، دولت‌مردان این کشور از بدو استقلال، همواره در صدد تدوین سیاست جامع فرهنگی و حفظ و نگهداری فرهنگ و تمدن خود بوده‌اند. تدوین سیاست فرهنگی این کشور از سال 1960 و به دستور مستقیم مودیبوکیتا آغاز شد و تا اواسط سال 1965 به طول انجامید. این سیاست فرهنگی، که در تمام دوره حاکمیت مودیبوکیتا در دستور کار دولت بود و برخی از بخش‌های آن از سال 1960 تا 1968 اجرا شد، در ارتباط با موسیقی سنتی، زبان‌های بومی ‌و آداب و رسوم قدیمی بود. مودیبوکیتا که خود را از نسل مستقیم سونجاکیتا، بنیان‌گذار امپراطوری مالی می‌دانست، تلاش زیادی برای زنده نگاه‌ داشتن هویت تاریخی و تمدن این کشور و برقراری ارتباط نسل جوان با تاریخ پر افتخار مالی در قرون گذشته انجام داد. وی با برگزاری نشست‌هایی علمی ‌در باماکو و دیگر شهرهای کشور از جمله تمبوکتو و تألیف کتاب‌هایی در مورد تاریخ گذشته مالی، سعی کرد تا حافظه تاریخی ملت مالی را بازگردانده و بخش‌های افتخارآمیز تاریخ این کشور را (که در دوره استعمار فرانسه به بوته فراموشی سپرده شده‌بود) بازگویی نماید. در این دوره، برخی کشفیات باستان‌شناسی نیز در مناطق مختلف کشور انجام شد و باستان‌شناسان فرانسوی در بخش‌هایی از مالی کاوش‌هایی انجام دادند که نتایج قابل توجّهی در اعتلای تاریخ این کشور به‌دنبال داشت. مودیبوکیتا هم‌چنین درصدد توسعه فرهنگ‌های قبایل مختلف مالی برآمد و تلاش کرد موقعیت زبان‌های بومی ‌این کشور را در مقابل زبان استعماری فرانسه تقویت کند ^[۱]. در طول این سال‌ها دولت توجّه ویژه‌ای به زبان‌ و ادبیات قبایل مختلف داشت و معدود نویسندگان و شعرای آن دوره را تشویق کرد تا آثار خود را به زبان‌های بومی ‌قبایل خود (البته به الفبای لاتین!) چاپ و منتشر کنند. به موازات آن دولت سعی کرد با برگزاری جشنواره‌های سنتی قبایل و برپایی تئاترهای نمایشی و جشن‌های آیینی، سنت‌های قدیمی ‌این کشور را حفظ کند. مودیبوکیتا هم‌چنین با برگزاری مراسمی ‌ویژه جوانان تلاش کرد آن‌ها را هرچه بیشتر با فرهنگ این کشور آشنا سازد. دولت در این سال‌ها، داستان‌سرایان سنتی موسوم به گریوت (گریو) را نیز مورد حمایت قرار داد و با برگزاری دوره‌های آموزشی درصدد برآمد این سنت اصیل را به نسل‌های بعد منتقل کند. مودیبوکیتا توجّه خاصی به موسیقی اصیل مالی داشت و با تأسیس انجمن ملی موسیقی، ساختار موسیقی سنتی این کشور را در مقابل ورود انواع و اقسام موسیقی‌های جدید غربی مستحکم ساخت و جوانان مالی را به فراگیری موسیقی‌های اصیل کشور فراخواند. در این زمینه، تعدادی از گروه‌های موسیقی سنتی مالی را برای اجرای قطعات موسیقی سنتی این سرزمین به کشورهای اروپایی فرستاد^[۲].

مودیبوکیتا که از نظر فکری سوسیالیست بود، در سال 1967 و چند ماه پیش از سرنگونی‌اش، با الهام از انقلاب فرهنگی چین سعی کرد انقلاب فرهنگی مشابه آن را در مالی اجرا کند. براساس این سیاست فرهنگی، دولت بر بسیاری از نهادهای فرهنگی کشور تسلّط کامل می‌یافت. از این رو بیشتر روشنفکران و تحصیل‌کردگان مالیایی، از سیاست فرهنگی جدید موسوم به «انقلاب فرهنگی مالی»، استقبال نکردند و آن را نوعی استبداد فرهنگی دانستند^[۳].

اصول کلی سیاست فرهنگی مالی در دوره حاکمیت موسی ترایوره ادامه یافت اما به‌ دلیل شخصیت خشن نظامی ‌ترایوره، موضوع فرهنگ تا حدود زیادی از دستور کار دولت مالی خارج و توجّه وی بیشتر به مسایل اقتصادی کشور معطوف گشت. با این حال دولت همچنان درصدد تقویت بنیان‌های فرهنگی کشور از جمله زبان‌های بومی، سنت‌های قومی قبیلگی و موسیقی محلی بود و اقداماتی نیز در این راستا صورت گرفت^[۴].

با روی کار آمدن دکتر آلفاعمر کناره، سیاست فرهنگی نوینی اتخاذ شد و رییس‌جمهور جدید که علاوه‌ بر جایگاه والای سیاسی، از چهره‌های مطرح علمی‌- فرهنگی غرب آفریقا بود، توجّه به فرهنگ و بازنگری اساسی در سیاست فرهنگی کشور را در دستور کار قرار داد. وی که در دوره تصدی وزارت فرهنگ، هنر و جوانان مالی- طیّ سال‌های 1980-1978- گام‌هایی اساسی در توسعه ورزش و سازمان‌های ورزشی این کشور برداشته و در دهه 1980 نیز مؤسسه فرهنگی جامانا (Jamana)، روزنامه اکو (Le echos)(1989) و رادیو باماکان (1991) را تأسیس کرده‌بود، پس از به‌دست گرفتن قدرت، اقدامات مهمّی ‌را برای تحکیم ساختار فرهنگی مالی انجام داد. از مهم‌ترین اقدامات ایجاد فضای باز سیاسی و فرهنگی، توسعه مراکز ورزشی و گردشگری، گسترش موزه‌های تاریخی و فرهنگی، صدور مجوز فعالیت ده‌ها ایستگاه رادیویی و ده‌ها روزنامه خصوصی بود. علاوه‌ بر آن، آلفاعمر کناره که فردی صلح‌جو و مهربان بود، تلاش کرد با حاکم کردن فضایی آرام در کشور، اختلافات موجود میان گروه‌های سیاسی را از طریق گفت‌وگو از میان بردارد و فرهنگ آشتی ملی را در سراسر کشور برقرار سازد. از این رو با انجام اقداماتی نظیر پایان بخشیدن به نخستین دوره جنگ داخلی مالی در سال 1997، بزرگداشت نخستین رییس‌جمهور مالی (مودیبوکیتا) و احداث بنای یادبود ملی برای او و هم‌چنین لغو حکم اعدام موسی ترایوره و تغییر آن به حبس ابد- در آخرین روزهای ریاست جمهوری‌اش (2002)-، سعی کرد جامعه مالی را که در دوره حاکمیت خشن موسی ترایوره دچار تنش‌های زیادی شده‌بود، آرام سازد.

سیاست فرهنگی مالی در دوره ریاست جمهوری تومانی توره، تا حدود زیادی به روال دوره آلفاعمر کناره تداوم‌ یافت و دولت‌مردان ضمن توجّه به نهادهای فرهنگی همچون انجمن‌های شعر و ادبیات، صنایع‌دستی، مراکز و سازمان‌های ورزشی، زنان و جوانان و.... تلاش کردند جایگاه فرهنگی این کشور را حفظ‌ کنند.

با وجود اقدامات دولت‌های وقت، طیّ پنج دهه گذشته، کشور مالی در زمینه تعقیب و اجرای اهداف و سیاست‌های کلان فرهنگی خود چندان موفق عمل نکرده است. دلیل اصلی این عدم موفقیت هم ضعف مدیریتی، درصد بالای بی‌سوادی خصوصاً در بین بزرگسالان، کمبود بودجه، ساختار ضعیف برخی نهادهای فرهنگی، سیاست‌های مقطعی در انجام سیاست فرهنگی کشور و فساد گسترده اداری حاکم بر کشور بوده‌است. بنابراین، اگر چه در مجموع این کشور به‌ویژه در دوره ریاست‌جمهوری مودیبوکیتا و آلفاعمر کناره، کارنامه قابل‌قبولی از نظر فرهنگی ارایه داده‌است، با این همه، مشکلات فراوانی در بخش‌های فرهنگی این کشور وجود دارد که مهم‌ترین آنها کم‌رنگ شدن تدریجی برخی از شاخصه‌های مهم فرهنگی کشور از جمله موسیقی سنتی و صنایع دستی است. علاوه‌بر آن، هنر نمایش‌های سنتی ‌مالی، به ‌مرور در حال اضمحلال است و علی‌رغم وعده دولت‌مردان، اکثر جوانان از دست‌یابی به تفریحات سالم محروم‌اند و دولت نتوانسته آنها را با تأسیس باشگاه‌، کلوپ‌ ورزشی و کتابخانه‌، به این مراکز علاقه‌مند و جذب کند. برخی از شخصیت‌های فرهنگی- هنری مالی عمیقاً تأکید دارند رییس‌جمهور آینده کشور باید در آغاز کار خود، توجّه جدی به امر فرهنگ داشته‌باشد و جایگاه فرهنگی این کشور را در سطح قاره آفریقا و جهان، به ‌شیوه‌ای شایسته بهبود و ارتقا بخشد. به‌همین سبب نامزدهایی که قرار بود خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 آماده کنند، دگرگونی ساختار فرهنگی مالی و توجّه ریشه‌ای و عمیق به مبانی فرهنگی کشور را در زمره شعارهای اصولی و مهم خود جای داده بودند [i].

ذایقه فرهنگی مردم مالی

مطالعه كتاب و روزنامه‌های مختلف به زبان‌های فرانسه و بامبارا، حضور در مراسم عبادی دين اسلام (به‌ویژه نماز‌های جماعت و جمعه)، شركت در جشنواره‌ها و فستيوال‌های سنتی، مشاهده نمايش‌های سنتی قبايل مختلف همانند نمايش‌های بامبارايی و فولايی، انجام بازی‌های سنتی و ورزش فوتبال، بخش‌های مهمی از ذایقه فرهنگی مردم مالی را به خود اختصاص داده‌است^[۵].

الحاج عمرتال

مسجد سانکوره

مسجد سانکوره-تمبوکتو

مسجد سگو

مسجد جنه

مسجد ازکیا محمد

نمادهای فرهنگی

نمادها و سمبل‌های مهم فرهنگی كشور مالی كه برخی از آن‌ها در كشورهای همسايه همچون نيجر نيز گرامی داشته می‌شوند و هريک از آن‌ها بخش‌هایی از تاريخ پر افتخار اين كشور را به‌خود اختصاص داده‌اند را عمدتا شخصيت‌های تاريخی مالی در قرون گذشته تشكيل می‌دهند. علاوه بر‌ آن برخی آثار ارزشمند تاريخی كه در زمره شاهكارهای معماری صحرای بزرگ آفريقا قلمداد می‌گردند نيز در زمره ديگر نمادهای كشور مالی محسوب می‌شوند. سونجاکیتا، ديوسه‌ترایوره، ساکورو، سلطان ابوبکر دوم، سلطان مانساموسی، سلطان سنی علی بر، سلطان ازکیا محمد توره، شیخ احمدو حمدی بوبو، الحاج عمرتال، مساجد زیبا و تاریخی سه گانه سید یحیی، جن گاریبر و سانکوره تمبوكتو، مقبره ازكيا محمد، كتابخانه احمد بابا در تمبوکتو، دانشگاه بزرگ سانکوره، مسجد جمعه شهر تمبوکتو و مساجد تاريجي جنه و سگو بخشی از نمادهای فرهنگی اين كشور محسوب می‌شوند. برخی از نمادهای فرهنگی مالی بر روی اسکناس های فرانک سیفا 7 كشور آفریقای غربی فرانکفونی نیز به چاپ رسیده‌اند که حکایت از فرهنگ غنی این کشور دارد.

تأثير فرهنگ‌های خارجی

همانطور كه اشاره شد فرهنگ ملی اين كشور به‌دليل زيرساخت‌های تاريخی آن و بهره‌مندی از خرده فرهنگ‌ها و فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف از جايگاه استواری در داخل كشور و منطقه صحرای بزرگ آفريقا برخوردار است. با اين حال اين كشور نيز همچون ديگر كشورهای قاره آفريقا طی چند دهه گذشته از طرق مختلف نظير زبان فرانسه، موسيقی، تئاتر، فيلم، كتاب نرم‌افزارهای مختلف، بازگشت افراد تحصيل‌كرده در غرب و جريانات معارض فرهنگی شديدا در معرض تهاجم فرهنگ غرب قرار گرفته‌است. با اين حال مردم اين كشور سرسختانه در مقابل تاثيرگذاری فرهنگ غرب بر خود موضع‌گيری نموده و همواره تلاش كرده‌اند جايگاه فرهنگ سنتی خود را حفظ كنند ^[۶]. اين در حالی است كه برخی مظاهر فرهنگی غرب از جمله موسيقی، تئاتر، لباس، آرايش زنان،ادبيات و... در سطح شهرهای بزرگ مالی و از جمله باماكو كاملا مشهود است.

علاوه بر امواج تهاجم فرهنگی غرب، برخی كشورهای اسلامی همچون ايران، عربستان، ليبی، كويت، الجزاير و مراكش نيز از طريق مراكز سياسی و فرهنگی سعی در تأثيرگذاری بر فرهنگ ملی اين كشور و اجرای اهداف فرهنگی دينی مورد نظر خود دارند^[۵].

ترجمه‌

کشور مالی از نظر ترجمه کتب و زبان‌های خارجی به زبان بامبارا در جایگاه نازلی قرار دارد و به‌دلیل عدم حمایت دولت از ترجمه کتب جدید علمی، فرهنگی، اجتماعی و فنی مهندسی معمولا تعداد اندکی از این کتب در طول سال به زبان بامبارا یا تماچک (زبان محلی طوارق) ترجمه می‌شوند و بخش عمده نیاز مراکز علمی دانشگاهی و موسسات فرهنگی از طریق واردات کتب نه چندان جدید چاپ فرانسه تامین می‌گردد. در عین حال به‌دلیل تعداد اندک نویسندگان مالیایی که به شهرت والایی در سطح جهان دست‌یافته‌اند طی چند دهه تعداد انگشت شماری از آثار نویسندگان کشور مالی (عمدتا رمان‌های ادبی) به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و روسی ترجمه شده‌اند.

تجارت فرهنگی

زیرساخت‌های بسیار ضعیف اقتصادی کشور مالی موجب شده تا این کشور نیز همچون دیگر کشورهای قاره آفریقا به وارد کننده کالاهای تجاری مختلف از جمله فیلم‌های سینمایی و مستند، نرم‌افزارهای مختلف، موسیقی، اسلاید، عکس، بازی‌های رایانه‌ای و... مبدل گردد. کالاهای فرهنگی موجود در این کشور بیشتر محصول کشورهای ایالات متحده آمریکا، فرانسه، نیجریه و چین است و اندک کالاهای فرهنگی داخلی نظیر موسیقی‌های سنتی هیچ‌گاه از توان رقابت با محصولات متنوع فرهنگی این کشورها برخوردار نبوده‌اند. در عین حال وزارت فرهنگ نیز به‌دلیل انبوه مشکلات خویش هیچ‌گاه نتوانسته است در این خصوص هنرمندان داخلی را مورد حمایت خود قرار دهد.

جهانگردی بين‌المللی (جاذبه‌های گردشگری مالی)

کشور مالی با دارا بودن جاذبه‌های زیبای طبیعی که تلفیقی از بیابان‌های زیبا و وسیع، رودخانه‌های خروشان و جنگل‌های سرسبز است، به همراه آثار تاریخی متعدد از جمله کاخ‌های پادشاهان گذشته مالی و مساجد و مقابر قدیمی که مطابق با سبک زیبای معماری سودانی احداث شده‌اند، از ظرفیت‌های گردشگری عظیمی برخوردار است و هرسال گروهی از گردشگران غربی که بیشتر در زمره توریست‌های فرهنگی جای می‌گیرند با سفر به این کشور از جذابیت‌های طبیعی این کشور تاریخی بازدید می‌کنند. مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کشور مالی که از شهرت زیادی در سرتاسر قاره آفریقا برخوردارند و هر سال تعداد زیادی از گردشگران غربی را جذب خود می‌سازند عبارتند از:

مسجد جامع جنه

این مسجد تاریخی در شهر قدیمی‌ جنه قرار دارد و با توجّه به سبک بسیار زیبای معماری آن که متعلق به قرن سيزدهم ميلادی است، از آثار تاریخی مشهور کشور مالی به‌شمار می‌رود. مسجد تاریخی جنه در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو قرار دارد ^[۷].

مساجد و کتابخانه‌های قدیمی‌ تمبوکتو

مساجد بسیار زیبا و تاریخی سه‌گانه سید‌ یحیی، جن گاریبر و سانکوره، کتابخانه قدیمی ‌احمدبابا و در‌های چوبی کنده‌کاری شده در سراسر این شهر، از شاهکارهای معماری قاره آفریقا و تمدن اسلامی ‌محسوب می‌شوند ^[۷].

صخره‌های باندیاگارا

بناهای تاریخی دوگون (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)))در حومه شهر باندیاگارا- موسوم به صخره‌های باندیاگارا- به شکل مردمی‌ است که سر خود را به سوی شمال چرخانده‌اند. این صخره‌ها در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو جای گرفته‌اند.

مقبره آسکیا محمد در گایو

مقبره خاندان ازکیا محمد بنای خشتی هرمی‌ شکلی است که قبر ده تن از سلاطیّن سلسله سونگای و امامان مسجد ازکیا محمد در آن جای دارند. این مقبره نیز در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو ثبت شده‌است.

مسجد تاريخی سگو

این مسجد، با قدمتی بیش از دویست سال، یکی از آثار تاریخی بی‌نظیر کشور مالی محسوب می‌شود^[۷].

خرابه‌های شهر تاریخی حمداللهی

این شهر تاریخی در سال 1819 توسط شیخ سلطان احمدو احداث شد و در سال 1862 بوسیله الحاج شیخ عمرتال ویران گشت. خرابه‌های حمداللهی دربرگیرنده مساجد و مدارس تاریخی زیبایی است و از مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی علاقمند به آثار تاریخی محسوب می‌گردد.

شهر نیونو

شهر نیونو که به ونیز آفریقا نیز شهرت دارد، از جاذبه‌های گردشگری مهم کشور مالی است. این شهر که در داخل رودخانه نیجر قرار دارد، از نظر سبک معماری خانه‌های خشتی و گلی که بر روی آب رودخانه ساخته شده‌اند، مورد علاقه گردشگران غربی است^[۸].

روستاهای قدیمی مالی

روستاهای قدیمی مالی از دیگر جاذبه‌های گردشگری جالب کشور مالی می‌باشند که از نظر سبک معماری سودانی قدیم و نوع به کار بردن خشت خام و گل، سقف‌های مخروطی و هشتی‌ها و دالان‌های کوتاه و بلند بسیار جالب بنظر می‌رسند^[۹].

یکی از سرگرمی‌های گردشگران خارجی در مدت اقامت در مالی بازدید از برخی از این روستاهاست که در قالب تورهای چند نفره انجام می‌گیرد. نوع پخت نان‌های محلی در تنورهای استوانه‌ای توسط زنان روستایی از دیدنی‌ترین این تورهای تفریحی است و گاه به توریست‌های غربی اجازه داده می‌شود خمیرنان را در درون تنورها قرار دهند که برای آن‌ها تفریحی جذاب به‌شمارمی‌رود^[۵].

غارهای اسرارآمیز باندیاگارا

غارهای حوالی روستای سونگو در حومه باندیاگارا از دیگر مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی به ویژه توریست‌های فرهنگی علاقمند به فرهنگ و تمدن این کشور است. شهرت اصلی این غارها وجود داستان‌هایی در مورد راز و رمزهای نهفته در این حفره‌هاست. بومیان طرفدار آیین‌های سنتی مالی به این غارها اعتقاد خاصی دارند و هر سال در طی مراسمی خاص گروهی از بومیان ماسک‌هایی بر چهره زده و از غار خارج می‌شوند و معتقدند این ماسک‌ها در هنگام قرار گرفتن بر چهره قدرت ماوراءالطبیعه‌ای را به افراد حامل منتقل می‌سازند. علاوه بر آن این غارها برای پیروان فرقه تیجانیه نیز از نوعی قداست برخوردارند زیرا شیخ عمرتال در حین جنگ با دشمنان در این غارها کشته شد^[۷].

پارک ملی بایوله

این پارک و منطقه حفاظت شده اطراف آن، از زیبا‌‌‌‌ترین جلوه‌های حیات وحش در کشور مالی است و گردشگران خارجی صبح زود با تورهای ویژه، از حیوانات وحشی این پارک بازدید می‌کنند.

منطقه حفاظت شده دوانز

این منطقه حیات‌وحش به‌دلیل تعداد زیاد گله‌های فیل آن از شهرتی جهانی برخوردار است. هر سال علاوه‌بر گردشگران خارجی، برخی از جانورشناسان و مستندسازان غربی نیز با حضور در این منطقه حفاظت شده، زندگی فیل‌ها را از نزدیک مورد مطالعه قرار می‌دهند. منطقه حیات وحش آنسونگو مناکا از دیگر پارک‌های طبیعی زیبای کشور مالی است و وجود برخی حیوانات نظیر زرافه و شترمرغ در آن، موجب شهرت جهانی این منطقه شده‌است^[۱۰].

هرچند درحال حاضر بسیاری از گردشگران خارجی مستقیماً و به محض ورود به کشور رهسپار مجموعه آثار تاریخی و طبیعی ثبت شده جهانی مالی می‌شوند ولی دولت طی دو دهه اخیر با توسعه زیرساخت‌های توریستی کشور تلاش کرده‌است تا گردشگران را به دیگر جاذبه‌های گردشگری مالی نیز هدایت کرده و آن‌ها را به سفر به مناطق مختلف این کشور صحرایی تشویق کند. علاوه بر آن دولت مالی طی چند سال گذشته توسعه صنعت «اکوتوریسم» را در رأس اولویت‌های خود قرار داده و تسهیلات گردشگری زیادی را برای گردشگرانی که علاقمند به حضور در جشنواره‌های فصلی این کشور در ایالات و شهرهای مختلف مالی می‌باشند فراهم آورده‌است. به موازات این امر دولت با اخذ وام‌های بلندمدت از بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و کشورهای غربی؛ ده‌ها هتل، کمپ‌های توریستی و تورهای گردشگری را در سرتاسر کشور احداث نموده و سعی کرده وضعیت آژانس‌های توریستی و بیمه گردشگران خارجی را نیز بهبود بخشد.

با وجود سرمایه‌گذاری دولت مالی درخصوص توسعه صنعت گردشگری؛ جنگ داخلی و ناامنی در برخی مناطق این کشور از جمله مناطق استقرار گروه‌های ناراضی طوارق مانع بزرگی در این سیاست‌گذاری به‌شمارمی‌رود^[۱۱].

سه كشور مبدأ گردشگران خارجی

کشورهای چین، ایالات متحده آمریکا و فرانسه سه کشور اصلی محسوب می‌شوند که طی یک دهه اخیر بیشترین گردشگران خارجی مالی را به‌خود اختصاص داده‌اند. هرچند آماری از تعداد این گردشگران در طول سال موجود نیست و وزارت گردشگری مالی تنها به ارائه اطلاعاتی کلی در مورد جهانگردانی که هر سال وارد این کشور می‌شوند اکتفا نموده‌است ولی به‌نظر می‌رسد در دهه 2000 میلادی هر سال بیش از 20 هزار گردشگر خارجی (عمدتا از سه کشور فوق) طی سفرهایی کوتاه مدت و در قالب تورهای گردشگری از مراکز مختلف تاریخی و مناطق طبیعی این کشور بازدید نموده‌اند^[۱۲].

سه مقصد اصلی مسافران مالیایی

سفر به دیگر کشورهای جهان در قالب مسافرت‌های تفریحی و گردشگری یکی از آرزوهای بزرگ مردمان سرزمین مالی است که با توجه به فقر و فاقه شدید حاکم بر این کشور معمولا در طول زندگی تحقق آنان نمی‌یابد چرا که مردم برای معیشت روزمره خود نیز با مشکلات فراوانی مواجهند. در چنین شرایطی سفر به دیگر کشورها اساسا امری عبث و غیرضروری و تطابق ناپذیر با استانداردهای معمول زندگی شهری و روستایی کشور مالی به‌شمارمی‌رود. در واقع تنها سفر خارجی که برخی از مسلمانان (با مساعدت مالی کشورهای اسلامی نظیر عربستان، لیبی، ایران، کویت، قطر و مراکش) موفق به انجام آن می‌شوند مسافرت به خانه خداست. از این رو سفر به دیگر کشورها در این کشور فقیر جایگاهی ندارد و در طول سال تنها تعداد بسیار معدودی از اتباع این کشور با هدف گردشگری رهسپار دیگر کشورها می‌شوند. البته سفر به کشورهای همسایه همچون نیجر، الجزایر، بورکینافاسو، سنگال و موریتانی بصورت زمینی امری رایج و معمول است با این حال مرزنشینان مالیایی این مسافرت‌ها را با هدف تجارت و خرید و فروش برخی صنایع دستی و کالاهای دست‌ساز انجام می‌دهند.در مجموع سه کشور چین، امارات متحده عربی و نیجریه سه مقصد اصلی مسافران مالیایی به‌شمارمی‌رود که عمدتا با قصد تجارت صورت می‌گیرد.

ثبت ميراث فرهنگی و طبيعی در سازمان یونسکو

کشور مالی در سال 1960 به عضویت سازمان علمی ‌فرهنگی یونسکو در آمد و از آن زمان تاکنون، موفق به ثبت چند اثر و مجموعه تاریخی خود در این سازمان شده‌است. صخره باندیاگارا (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)) در سال 1989، شهرهای قدیمی‌ جنه و تمبوکتو در سال 1988 و مقبره ازکیا محمد در سال 2002 در زمره مجموعه‌های تاریخی و طبیعی این کشورند که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو قرار گرفته‌اند.

سازمان یونسکو طیّ دو دهه اخیر اقداماتی برای مرمت و تعمیر این مجموعه‌های تاریخی و طبیعی انجام داده‌است. با این حال حملات مکرر شورشیان طوارق به تمبوکتو در دهه 1990، که منجر به تخریب برخی از ساختمان‌های قدیمی ‌این شهر شد و اشغال آن و شهر گایو (مقبره ازکیا محمد در آن قرار دارد) در سال 2012 توسط طوارق شورشی، بارها واکنش شدید مسیولان سازمان یونسکو را به همراه داشته‌است. سازمان یونسکو از سال 2001 شهر تمبوکتو را، به‌دلیل قرار گرفتن در محدوده نبردهای شورشیان طوارقی با دولت، در لیست آثار تاریخی در معرض خطر قرار داده‌است^[۱۳].علاوه‌بر آن، گروه‌های وهابی نیز طیّ چند ماه اخیر، چند مقبره تاریخی ثبت شده را در شهر تمبوکتو تخریب کرده‌اند^[۱۴].

نیز نگاه کنید به

پاورقی

[i]- دولت مالی در زمینه توسعه صنعت گردشگری و ثبت برخی آثار تاریخی خود در سازمان یونسکو، هم‌چنین تجهیز و تقویت کتابخانه‌های قدیمی‌ تمبوکتو و ترمیم و مرمت برخی از آثار باستانی و بناهای تاریخی خود با توفیقات قابل توجّهی همراه بوده‌است. علاوه‌بر آن گام‌های نسبی در زمینه تقویت ادبیات بومی ‌این کشور برداشته شده و اجرای جشنواره با شکوه فرهنگی هنری سالیانه در شهرهای مختلف این کشور نقش به‌سزایی در معرفی چهره این کشور به دیگر کشورهای جهان داشته است^[۱۵].

کتابشناسی

↑ برگرفته از سایت https://www.everyculture.com/ja-ma/mali.html
↑ Charry, Eric S. (2000). Mande Music: Traditional And Modern Music Of The Maninka And Mandinka Of Western Africa. Chicago Studies In Ethnomusicology. Includes Audio Cd. Chicago: University Of Chicago Press.Retrieved From: https://Www.+Chicago+University.Us/2012
↑ برگرفته از سایت https://www.britannica.com
↑ برگرفته از سایت https://www.mali.com
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده، باماكو ، سگو و تمبوكتو، 1387
↑ Nicolas Colombant :Mali's Muslims Steer Back To Spiritual Roots Leaders Say A Decade Of Western Aid Has Brought With It Materialistic Western Values ,Retrieved From: The Christian Science Monitor ,2005,6,12
↑ ^۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ ^۷٫۳ برگرفته از سایت https://www.mali+tourist+attraction.com/mali+places+to+visit/2012
↑ برگرفته از سایت https://www.ambamali-jp.org
↑ برگرفته از سایت https://www.famouswonders.com/africa/mali
↑ برگرفته از سایت https://www.the+embassy+of+mali+in+japan.com / world heritage/2011
↑ برگرفته از سایت https://www.the+world+factbook/geos/+retrieved+2012-03-25
↑ برگرفته از سایت https://www.government+of+mali.com/com/ministry+of+tourism+&+environment/tourist+data/2011
↑ برگرفته از سایت https://www. unesco world heritage centre.org/mali/2012
↑ عرب احمدی ،امیربهرام(1391). جامعه و فرهنگ مالی. تهران : موسسه فرهنگی و هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی ، ص.131-146
↑ برگرفته از https://www.Mali.com/2011

[1] برگرفته از سایت https://www.everyculture.com/ja-ma/mali.html

[2] Charry, Eric S. (2000). Mande Music: Traditional And Modern Music Of The Maninka And Mandinka Of Western Africa. Chicago Studies In Ethnomusicology. Includes Audio Cd. Chicago: University Of Chicago Press.Retrieved From: https://Www.+Chicago+University.Us/2012

[3] برگرفته از سایت https://www.britannica.com

[4] برگرفته از سایت https://www.mali.com

[:0-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده، باماكو ، سگو و تمبوكتو، 1387

[6] Nicolas Colombant :Mali's Muslims Steer Back To Spiritual Roots Leaders Say A Decade Of Western Aid Has Brought With It Materialistic Western Values ,Retrieved From: The Christian Science Monitor ,2005,6,12

[:1-7] ۷٫۰ ^۷٫۱ ^۷٫۲ ^۷٫۳ برگرفته از سایت https://www.mali+tourist+attraction.com/mali+places+to+visit/2012

[8] برگرفته از سایت https://www.ambamali-jp.org

[9] برگرفته از سایت https://www.famouswonders.com/africa/mali

[10] برگرفته از سایت https://www.the+embassy+of+mali+in+japan.com / world heritage/2011

[11] برگرفته از سایت https://www.the+world+factbook/geos/+retrieved+2012-03-25

[12] برگرفته از سایت https://www.government+of+mali.com/com/ministry+of+tourism+&+environment/tourist+data/2011

[13] برگرفته از سایت https://www. unesco world heritage centre.org/mali/2012

[14] عرب احمدی ،امیربهرام(1391). جامعه و فرهنگ مالی. تهران : موسسه فرهنگی و هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی ، ص.131-146

[15] برگرفته از https://www.Mali.com/2011

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

[۱۳]

[۱۴]

[۱۵]

@@ خط ۱: / خط ۱: @@
-فرهنگ در كشور مالي مجموعه‌اي از سنت‌ها، عقايد، باورها، آیین‌ها و بايد و نبايدهاست كه حاكميت  بيش از هشتاد سالۀ استعمار فرانسه و خرده‌فرهنگ‌ اقوام و قبايل مختلف این سرزمین، به‌شدت بر آن تأثيرگذار بوده‌ است. فرهنگ ملي مالي در سراسر كشور و برخي مناطق مرزي هم‌جوار در كشورهاي همسايه گسترش داشته و افزون بر آن، فرهنگ‌هاي بومي قبايل مختلف فولاني، مالينكه، سونگاي، دوگون، بوزو، بامبارا، ساراكوله، ديولا، طوارق و مور نيز- كه هريك گذشتۀ تاريخي و پادشاهي‌هاي محلي وابسته به خود را افتخارات بزرگ فرهنگي قلمداد مي‌كنند– در مناطق مختلف شمال، شمال شرقي، مركز، غرب، جنوب، شرق و جنوب شرقي حكمفرما شده‌اند. اين فرهنگ هاي بومي نقش مهمي در پويائي و غناي فرهنگ ملي مالي ايفا نموده و از عوامل ايستادگي آن در مقابل نفوذ فرهنگ هاي خارجي بشمار مي روند.
+فرهنگ در كشور مالی مجموعه‌ای از سنت‌ها، عقايد، باورها، آیین‌ها و بايد و نبايدهاست كه حاكميت بيش از هشتاد ساله استعمار [[فرانسه]] و خرده‌فرهنگ‌ اقوام و قبايل مختلف این سرزمین، به‌شدت برآن تأثيرگذار بوده‌است. فرهنگ ملی مالی در سراسر كشور و برخی مناطق مرزی هم‌جوار در كشورهای همسايه گسترش داشته و افزون برآن، فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف [[فولانی در مالی|فولانی]]، مالينكه، سونگای، [[دوگون در مالی|دوگون]]، [[بوزو در مالی|بوزو]]، [[بامبارا در مالی|بامبارا]]، ساراكوله، ديولا، [[طوارق در مالی|طوارق]] و مور نيز- كه هريک گذشته تاريخی و پادشاه‌های محلی وابسته به خود را افتخارات بزرگ فرهنگی قلمداد می‌كنند– در مناطق مختلف شمال، شمال شرقی، مركز، غرب، جنوب، شرق و جنوب شرقی حكم‌فرما شده‌اند. اين فرهنگ‌های بومی نقش مهمی در پويایی و غنای فرهنگ ملی [[مالی]] ايفا نموده و از عوامل ايستادگی آن در مقابل نفوذ فرهنگ‌های خارجی به‌شمارمی‌روند.
-'''1-5 سياست فرهنگي دولت'''
+=== سياست فرهنگی دولت ===
+با توجّه به پیشینه عمیق تاریخی و فرهنگی کشور [[مالی]]، دولت‌مردان این کشور از بدو استقلال، همواره در صدد تدوین سیاست جامع فرهنگی و حفظ و نگهداری فرهنگ و تمدن خود بوده‌اند. تدوین سیاست فرهنگی این کشور از سال 1960 و به دستور مستقیم [[مودیبوکیتا]] آغاز شد و تا اواسط سال 1965 به طول انجامید. این سیاست فرهنگی، که در تمام دوره حاکمیت مودیبوکیتا در دستور کار دولت بود و برخی از بخش‌های آن از سال 1960 تا 1968 اجرا شد، در ارتباط با موسیقی سنتی، زبان‌های بومی ‌و آداب و رسوم قدیمی بود. [[مودیبوکیتا]] که خود را از نسل مستقیم سونجاکیتا، بنیان‌گذار امپراطوری [[مالی]] می‌دانست، تلاش زیادی برای زنده نگاه‌ داشتن هویت تاریخی و تمدن این کشور و برقراری ارتباط نسل جوان با تاریخ پر افتخار مالی در قرون گذشته انجام داد. وی با برگزاری نشست‌هایی علمی ‌در [[باماکو در مالی|باماکو]] و دیگر شهرهای کشور از جمله [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] و تألیف کتاب‌هایی در مورد تاریخ گذشته [[مالی]]، سعی کرد تا حافظه تاریخی ملت [[مالی]] را بازگردانده و بخش‌های افتخارآمیز تاریخ این کشور را (که در دوره استعمار [[فرانسه]] به بوته فراموشی سپرده شده‌بود) بازگویی نماید. در این دوره، برخی کشفیات باستان‌شناسی نیز در مناطق مختلف کشور انجام شد و باستان‌شناسان فرانسوی در بخش‌هایی از [[مالی]] کاوش‌هایی انجام دادند که نتایج قابل توجّهی در اعتلای تاریخ این کشور به‌دنبال داشت. [[مودیبوکیتا]] هم‌چنین درصدد توسعه فرهنگ‌های قبایل مختلف [[مالی]] برآمد و تلاش کرد موقعیت زبان‌های بومی ‌این کشور را در مقابل زبان استعماری فرانسه تقویت کند <ref>برگرفته از سایت  https://www.everyculture.com/ja-ma/mali.html</ref>. در طول این سال‌ها دولت توجّه ویژه‌ای به زبان‌ و ادبیات قبایل مختلف داشت و معدود نویسندگان و شعرای آن دوره را تشویق کرد تا آثار خود را به زبان‌های بومی ‌قبایل خود (البته به الفبای لاتین!) چاپ و منتشر کنند. به موازات آن دولت سعی کرد با برگزاری جشنواره‌های سنتی قبایل و برپایی تئاترهای نمایشی و جشن‌های آیینی، سنت‌های قدیمی ‌این کشور را حفظ کند. [[مودیبوکیتا]] هم‌چنین با برگزاری مراسمی ‌ویژه جوانان تلاش کرد آن‌ها را هرچه بیشتر با فرهنگ این کشور آشنا سازد. دولت در این سال‌ها، داستان‌سرایان سنتی موسوم به گریوت (گریو) را نیز مورد حمایت قرار داد و با برگزاری دوره‌های آموزشی درصدد برآمد این سنت اصیل را به نسل‌های بعد منتقل کند. [[مودیبوکیتا]] توجّه خاصی به موسیقی اصیل [[مالی]] داشت و با تأسیس انجمن ملی موسیقی، ساختار موسیقی سنتی این کشور را در مقابل ورود انواع و اقسام موسیقی‌های جدید غربی مستحکم ساخت و جوانان مالی را به فراگیری موسیقی‌های اصیل کشور فراخواند. در این زمینه، تعدادی از گروه‌های موسیقی سنتی مالی را برای اجرای قطعات موسیقی سنتی این سرزمین به کشورهای اروپایی فرستاد<ref>Charry, Eric S. (2000). ''Mande Music: Traditional And Modern Music Of The Maninka And Mandinka Of Western Africa.'' Chicago Studies In Ethnomusicology. Includes Audio Cd. Chicago: University Of Chicago Press.Retrieved From: https://Www.&#x20;Chicago&#x20;University.Us/<nowiki/>2012</ref>.
-تیبا توجّه به پیشینۀ عمیق تاریخی و فرهنگی کشور مالی، دولت‌مردان این کشور از بدو استقلال، همواره درصدد تدوین سیاست جامع فرهنگی و حفظ و نگهداری فرهنگ و تمدن خود بوده‌اند. تدوین سیاست فرهنگی این کشور از سال 1960 و به دستور مستقیم [[مودیبوکیتا]] آغاز شد و تا اواسط سال 1965 به طول انجامید. این سیاست فرهنگی، که در تمام دورۀ حاکمیت مودیبوکیتا در دستور کار دولت بود و برخی از بخش‌های آن از سال 1960 تا 1968 اجرا شد، در ارتباط با موسیقی سنتی، زبان‌های بومی ‌و آداب و رسوم قدیمی بود. مودیبوکیتا که خود را از نسل مستقیم سونجاکیتا، بنیان‌گذار امپراطوری [[مالی]] می‌دانست، تلاش زیادی برای زنده نگاه‌داشتن هویت تاریخی و تمدن این کشور و برقراری ارتباط نسل جوان با تاریخ پر افتخار مالی در قرون گذشته انجام داد. وی با برگزاری نشست‌هایی علمی ‌در باماکو و دیگر شهرهای کشور از جمله تمبوکتو و تألیف کتاب‌هایی در مورد تاریخ گذشتۀ مالی، سعی کرد تا حافظۀ تاریخی ملت مالی را بازگردانده و بخش‌های افتخارآمیز تاریخ این کشور را (که در دورۀ استعمار فرانسه به بوتۀ فراموشی سپرده شده بود) بازگویی نماید. در این دوره، برخی کشفیات باستان‌شناسی نیز در مناطق مختلف کشور انجام شد و باستان‌شناسان فرانسوی در بخش‌هایی از مالی کاوش‌هایی انجام دادند که نتایج قابل توجّهی در اعتلای تاریخ این کشور به‌دنبال داشت. مودیبوکیتا هم‌چنین درصدد توسعۀ فرهنگ‌های قبایل مختلف مالی برآمد و تلاش کرد موقعیت زبان‌های بومی ‌این کشور را در مقابل زبان استعماری فرانسه تقویت کند '''(www.everyculture.com).''' در طول این سال ها دولت توجّه ویژه‌ای به زبان‌ و ادبیات قبایل مختلف داشت و معدود نویسندگان و شعرای آن دوره را تشویق کرد تا آثار خود را به زبان‌های بومی ‌قبایل خود (البته به الفبای لاتین!) چاپ و منتشر کنند. به موازات آن دولت سعی کرد با برگزاری جشنواره‌های سنتی قبایل و برپایی تئاترهای نمایشی و جشن‌های آیینی، سنت‌های قدیمی ‌این کشور را حفظ کند. مودیبوکیتا هم‌چنین با برگزاری مراسمی ‌ویژۀ جوانان تلاش کرد آنها را هرچه بیشتر با فرهنگ این کشور آشنا سازد. دولت در این سال‌ها، داستان‌سرایان سنتی موسوم به گریوت (گریو) را نیز مورد حمایت قرار داد و با برگزاری دوره‌های آموزشی درصدد برآمد این سنت اصیل را به نسل‌های بعد منتقل کند. مودیبوکیتا توجّه خاصی به موسیقی اصیل مالی داشت و با تأسیس انجمن ملی موسیقی، ساختار موسیقی سنتی این کشور را در مقابل ورود انواع و اقسام موسیقی‌های جدید غربی مستحکم ساخت و جوانان مالی را به فراگیری موسیقی‌های اصیل کشور فراخواند. در این زمینه، تعدادی از گروه‌های موسیقی سنتی مالی را برای اجرای قطعات موسیقی سنتی این سرزمین به کشورهای اروپایی فرستاد '''(Charry, 2000).'''
+[[مودیبوکیتا]] که از نظر فکری سوسیالیست بود، در سال 1967 و چند ماه پیش از سرنگونی‌اش، با الهام از انقلاب فرهنگی [[چین]] سعی کرد انقلاب فرهنگی مشابه آن را در [[مالی]] اجرا کند. براساس این سیاست فرهنگی، دولت بر بسیاری از نهادهای فرهنگی کشور تسلّط کامل می‌یافت. از این رو بیشتر روشنفکران و تحصیل‌کردگان مالیایی، از سیاست فرهنگی جدید موسوم به «انقلاب فرهنگی مالی»، استقبال نکردند و آن را نوعی استبداد فرهنگی دانستند<ref>برگرفته از سایت https://www.britannica.com</ref>.
-مودیبوکیتا که از نظر فکری سوسیالیست بود، در سال 1967 و چند ماه پیش از سرنگونی‌اش، با الهام از انقلاب فرهنگی [[چین]] سعی کرد انقلاب فرهنگی مشابه آن را در مالی اجرا کند. براساس این سیاست فرهنگی، دولت بر بسیاری از نهادهای فرهنگی کشور تسلّط کامل می‌یافت. از این رو بیشتر روشنفکران و تحصیل‌کردگان مالیایی، از سیاست فرهنگی جدید موسوم به «انقلاب فرهنگی مالی»، استقبال نکردند و آن را نوعی استبداد فرهنگی دانستند '''(www.britannica.com)'''
+اصول کلی سیاست فرهنگی مالی در دوره حاکمیت موسی ترایوره ادامه یافت اما به‌ دلیل شخصیت خشن نظامی ‌ترایوره، موضوع فرهنگ تا حدود زیادی از دستور کار دولت [[مالی]] خارج و توجّه وی بیشتر به مسایل اقتصادی کشور معطوف گشت. با این حال دولت همچنان درصدد تقویت بنیان‌های فرهنگی کشور از جمله زبان‌های بومی، سنت‌های قومی قبیلگی و موسیقی محلی بود و اقداماتی نیز در این راستا صورت گرفت<ref>برگرفته از سایت https://www.mali.com</ref>.
-اصول کلی سیاست فرهنگی مالی در دورۀ حاکمیت موسی ترائوره ادامه یافت اما به‌دلیل شخصیت خشن نظامی ‌ترائوره، موضوع فرهنگ تا حدود زیادی از دستور کار دولت مالی خارج و توجّه وی بیشتر به مسائل اقتصادی کشور معطوف گشت. با این حال دولت همچنان درصدد تقویت بنیان های فرهنگی کشور از جمله زبان های بومی، سنت های قومی قبیلگی و موسیقی محلی بود و اقداماتی نیز در این راستا صورت گرفت '''www.mali.com)).'''
+با روی کار آمدن دکتر [[آلفاعمر کناره]]، سیاست فرهنگی نوینی اتخاذ شد و رییس‌جمهور جدید که علاوه‌ بر جایگاه والای سیاسی، از چهره‌های مطرح علمی‌- فرهنگی غرب آفریقا بود، توجّه به فرهنگ و بازنگری اساسی در سیاست فرهنگی کشور را در دستور کار قرار داد. وی که در دوره تصدی وزارت فرهنگ، هنر و جوانان مالی- طیّ سال‌های 1980-1978- گام‌هایی اساسی در توسعه ورزش و سازمان‌های ورزشی این کشور برداشته و در دهه 1980 نیز مؤسسه فرهنگی جامانا (Jamana)، روزنامه اکو (Le echos)(1989) و رادیو باماکان (1991) را تأسیس کرده‌بود، پس از به‌دست گرفتن قدرت، اقدامات مهمّی ‌را برای تحکیم ساختار فرهنگی مالی انجام داد. از مهم‌ترین اقدامات ایجاد فضای باز سیاسی و فرهنگی، توسعه مراکز ورزشی و گردشگری، گسترش موزه‌های تاریخی و فرهنگی، صدور مجوز فعالیت ده‌ها ایستگاه رادیویی و ده‌ها روزنامه خصوصی بود. علاوه‌ بر آن، [[آلفاعمر کناره]] که فردی صلح‌جو و مهربان بود، تلاش کرد با حاکم کردن فضایی آرام در کشور، اختلافات موجود میان گروه‌های سیاسی را از طریق گفت‌وگو از میان بردارد و فرهنگ آشتی ملی را در سراسر کشور برقرار سازد. از این رو با انجام اقداماتی نظیر پایان بخشیدن به نخستین دوره جنگ داخلی [[مالی]] در سال 1997، بزرگداشت نخستین رییس‌جمهور مالی (مودیبوکیتا) و احداث بنای یادبود ملی برای او و هم‌چنین لغو حکم اعدام موسی ترایوره و تغییر آن به حبس ابد- در آخرین روزهای ریاست جمهوری‌اش (2002)-، سعی کرد [[جامعه مالی]] را که در دوره حاکمیت خشن موسی ترایوره دچار تنش‌های زیادی شده‌بود، آرام سازد.
-با روی کار آمدن دکتر آلفاعمر کناره، سیاست فرهنگی نوینی اتخاذ شد و رئیس‌جمهور جدید که علاوه‌بر جایگاه والای سیاسی، از چهره‌های مطرح علمی‌- فرهنگی غرب آفریقا بود، توجّه به فرهنگ و بازنگری اساسی در سیاست فرهنگی کشور را در دستور کار قرار داد. وی که در دورۀ تصدی وزارت فرهنگ، هنر و جوانان مالی- طیّ سال‌های 1980-1978- گام‌هایی اساسی در توسعۀ ورزش و سازمان‌های ورزشی این کشور برداشته و در دهۀ 1980 نیز مؤسسۀ فرهنگی جامانا[1]، روزنامۀ اکو[2] (1989) و رادیو باماکان (1991) را تأسیس کرده بود، پس از به‌دست گرفتن قدرت، اقدامات مهمّی ‌را برای تحکیم ساختار فرهنگی مالی انجام داد. از مهم‌ترین اقدامات ایجاد فضای باز سیاسی و فرهنگی، توسعۀ مراکز ورزشی و گردشگری، گسترش موزه‌های تاریخی و فرهنگی، صدور مجوز فعالیت ده‌ها ایستگاه رادیویی و ده‌ها روزنامه خصوصی بود. علاوه‌بر آن، [[آلفاعمر کناره]] که فردی صلح‌جو و مهربان بود، تلاش کرد با حاکم کردن فضایی آرام در کشور، اختلافات موجود میان گروه‌های سیاسی را از طریق گفت‌وگو از میان بردارد و فرهنگ آشتی ملی را در سراسر کشور برقرار سازد.از این رو با انجام اقداماتی نظیر پایان بخشیدن به نخستین دورۀ جنگ داخلی مالی در سال 1997، بزرگ‌داشت نخسن رئیس‌جمهور مالی (مودیبوکیتا) و احداث بنای یادبود ملی برای او و هم‌چنین لغو حکم اعدام موسی ترائوره و تغییر آن به حبس ابد- در آخرین روزهای ریاست جمهوری‌اش (2002)-، سعی کرد جامعۀ مالی را که در دورۀ حاکمیت خشن موسی ترائوره دچار تنش‌های زیادی شده بود، آرام سازد .
+سیاست فرهنگی مالی در دوره ریاست جمهوری تومانی توره، تا حدود زیادی به روال دوره [[آلفاعمر کناره]] تداوم‌ یافت و دولت‌مردان ضمن توجّه به نهادهای فرهنگی همچون انجمن‌های شعر و ادبیات، صنایع‌دستی، مراکز و سازمان‌های ورزشی، زنان و جوانان و.... تلاش کردند جایگاه فرهنگی این کشور را حفظ‌ کنند.
-سیاست فرهنگی مالی در دورۀ ریاست جمهوری تومانی توره، تا حدود زیادی به روال دورۀ آلفاعمر کناره تداوم یافت و دولت‌مردان ضمن توجّه به نهادهای فرهنگی هم‌چون انجمن‌های شعر و ادبیات، صنایع دستی، مراکز و سازمان‌های ورزشی،  زنان و جوانان و.... تلاش کردند جایگاه فرهنگی این کشور را حفظ کنند.
+با وجود اقدامات دولت‌های وقت، طیّ پنج دهه گذشته، کشور [[مالی]] در زمینه تعقیب و اجرای اهداف و سیاست‌های کلان فرهنگی خود چندان موفق عمل نکرده است. دلیل اصلی این عدم موفقیت هم ضعف مدیریتی، درصد بالای بی‌سوادی خصوصاً در بین بزرگسالان، کمبود بودجه، ساختار ضعیف برخی نهادهای فرهنگی، سیاست‌های مقطعی در انجام سیاست فرهنگی کشور و فساد گسترده اداری حاکم بر کشور بوده‌است. بنابراین، اگر چه در مجموع این کشور به‌ویژه در دوره ریاست‌جمهوری [[مودیبوکیتا]] و [[آلفاعمر کناره]]، کارنامه قابل‌قبولی از نظر فرهنگی ارایه داده‌است، با این همه، مشکلات فراوانی در بخش‌های فرهنگی این کشور وجود دارد که مهم‌ترین آنها کم‌رنگ شدن تدریجی برخی از شاخصه‌های مهم فرهنگی کشور از جمله موسیقی سنتی و صنایع دستی است. علاوه‌بر آن، هنر نمایش‌های سنتی ‌مالی، به ‌مرور در حال اضمحلال است و علی‌رغم وعده دولت‌مردان، اکثر جوانان از دست‌یابی به تفریحات سالم محروم‌اند و دولت نتوانسته آنها را با تأسیس باشگاه‌، کلوپ‌ ورزشی و کتابخانه‌، به این مراکز علاقه‌مند و جذب کند. برخی از شخصیت‌های فرهنگی- هنری مالی عمیقاً تأکید دارند رییس‌جمهور آینده کشور باید در آغاز کار خود، توجّه جدی به امر فرهنگ داشته‌باشد و جایگاه فرهنگی این کشور را در سطح قاره آفریقا و جهان، به ‌شیوه‌ای شایسته بهبود و ارتقا بخشد. به‌همین سبب نامزدهایی که قرار بود خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 آماده کنند، دگرگونی ساختار فرهنگی مالی و توجّه ریشه‌ای و عمیق به مبانی فرهنگی کشور را در زمره شعارهای اصولی و مهم خود جای داده بودند [i].
-با وجود اقدامات دولت‌های وقت، طیّ پنج دهۀ گذشته، کشور مالی در زمینۀ تعقیب و اجرای اهداف و سیاست‌های کلان فرهنگی خود چندان موفق عمل نکرده است. دلیل اصلی این عدم موفقیت هم ضعف مدیریتی، درصد بالای بی‌سوادی خصوصاً در بین بزرگسالان، کمبود بودجه، ساختار ضعیف برخی نهادهای فرهنگی، سیاست‌های مقطعی در انجام سیاست فرهنگی کشور و فساد گستردۀ اداری حاکم بر کشور بوده است. بنابراین، اگر چه در مجموع این کشور به‌ویژه در دورۀ ریاست جمهوری مودیبوکیتا و آلفاعمر کناره، کارنامۀ قابل قبولی از نظر فرهنگی ارائه داده است، با این همه، مشکلات فراوانی در بخش‌های فرهنگی این کشور وجود دارد که مهم‌ترین آنها کم‌رنگ شدن تدریجی برخی از شاخصه‌های مهم فرهنگی کشور از جمله موسیقی سنتی و صنایع دستی است. علاوه‌بر آن، هنر نمایش‌های سنتی ‌مالی، به ‌مرور درحال اضمحلال است و علی‌رغم وعدۀ دولت‌مردان، اکثر جوانان از دست‌یابی به تفریحات سالم محروم‌اند و دولت نتوانسته آنها را با تأسیس باشگاه‌، کلوپ‌ ورزشی و کتابخانه‌، به این مراکز علاقه‌مند و جذب کند. برخی از شخصیت‌های فرهنگی- هنری مالی عمیقاً تأکید دارند رئیس‌جمهور آینده کشور باید در آغاز کار خود، توجّه جدی به امر فرهنگ داشته باشد و جایگاه فرهنگی این کشور را در سطح قارۀ آفریقا و جهان، به ‌شیوه‌ای شایسته بهبود و ارتقا بخشد. به‌همین سبب نامزدهایی که قرار بود خود را برای شرکت در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 آماده کنند، دگرگونی ساختار فرهنگی مالی و توجّه ریشه‌ای و عمیق به مبانی فرهنگی کشور را در زمرۀ شعارهای اصولی و مهم خود جای داده بودند .[3]
+=== [[ذائقه فرهنگی مردم مالی|ذایقه فرهنگی مردم مالی]] ===
+مطالعه كتاب و روزنامه‌های مختلف به زبان‌های [[فرانسه]] و [[بامبارا در مالی|بامبارا]]، حضور در مراسم عبادی دين اسلام (به‌ویژه نماز‌های جماعت و جمعه)، شركت در جشنواره‌ها و فستيوال‌های سنتی، مشاهده نمايش‌های سنتی قبايل مختلف همانند نمايش‌های بامبارايی و فولايی، انجام بازی‌های سنتی و ورزش فوتبال، بخش‌های مهمی از ذایقه فرهنگی مردم مالی را به خود اختصاص داده‌است<ref name=":0"> مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده، باماكو ، سگو و تمبوكتو، 1387</ref>.
+[[پرونده:الحاج عمرتال.jpg|بندانگشتی|الحاج عمرتال]]
+[[پرونده:مسجد سانکوره.jpg|بندانگشتی|مسجد سانکوره]]
+[[پرونده:مسجد سانکوره-تمبوکتو.jpg|بندانگشتی|مسجد سانکوره-تمبوکتو]]
+[[پرونده:مسجد سگو.jpg|بندانگشتی|مسجد سگو ]]
+[[پرونده:مسجد جنه.jpg|بندانگشتی|مسجد جنه]]
+[[پرونده:مسجد ازکیا محمد.jpg|بندانگشتی|مسجد ازکیا محمد ]]
-'''2-5 ذائقۀ فرهنگی مردم مالي'''
+=== [[نمادهای فرهنگی مالی|نمادهای فرهنگی]] ===
+نمادها و سمبل‌های مهم فرهنگی كشور [[مالی]] كه برخی از آن‌ها در كشورهای همسايه همچون نيجر نيز گرامی داشته می‌شوند و هريک از آن‌ها بخش‌هایی از تاريخ پر افتخار اين كشور را به‌خود اختصاص داده‌اند را عمدتا شخصيت‌های تاريخی [[مالی]] در قرون گذشته تشكيل می‌دهند. علاوه بر‌ آن برخی آثار ارزشمند تاريخی كه در زمره شاهكارهای معماری صحرای بزرگ آفريقا قلمداد می‌گردند نيز در زمره ديگر نمادهای كشور [[مالی]] محسوب می‌شوند. سونجاکیتا، ديوسه‌ترایوره، ساکورو، [[سلطان ابوبکر دوم]]، سلطان مانساموسی، سلطان سنی علی بر، سلطان ازکیا محمد توره، شیخ احمدو حمدی بوبو، الحاج عمرتال، مساجد زیبا و تاریخی سه گانه سید یحیی، جن گاریبر و سانکوره تمبوكتو، مقبره ازكيا محمد، كتابخانه احمد بابا در تمبوکتو، دانشگاه بزرگ سانکوره، مسجد جمعه شهر تمبوکتو و مساجد تاريجي جنه و سگو بخشی از نمادهای فرهنگی اين كشور محسوب می‌شوند. برخی از [[نمادهای فرهنگی مالی]] بر روی اسکناس های فرانک سیفا 7 كشور آفریقای غربی فرانکفونی نیز به چاپ رسیده‌اند که حکایت از فرهنگ غنی این کشور دارد.
-مطالعۀ كتاب و روزنامه‌هاي مختلف به زبان‌هاي فرانسه و بامبارا، حضور در مراسم عبادي دين اسلام (به‌ویژه نماز‌های جماعت و جمعه)، شركت در جشنواره‌ها و فستيوال‌هاي سنتي، مشاهده نمايش‌هاي سنتي قبايل مختلف همانند نمايش‌هاي بامبارايي و فولايي، انجام بازي‌هاي سنتي و ورزش فوتبال، بخش‌هاي مهمي از ذائقۀ فرهنگي مردم مالي را به خود اختصاص داده‌ است. (مشاهدات عینی و مطالعات میدانی نویسنده، 1387)
+=== [[تاثيرپذیری کشور مالی از فرهنگ خارجی|تأثير فرهنگ‌های خارجی]] ===
+همانطور كه اشاره شد فرهنگ ملی اين كشور به‌دليل زيرساخت‌های تاريخی آن و بهره‌مندی از خرده فرهنگ‌ها و فرهنگ‌های بومی قبايل مختلف از جايگاه استواری در داخل كشور و منطقه صحرای بزرگ آفريقا برخوردار است. با اين حال اين كشور نيز همچون ديگر كشورهای قاره آفريقا طی چند دهه گذشته از طرق مختلف نظير زبان فرانسه، موسيقی، تئاتر، فيلم، كتاب نرم‌افزارهای مختلف، بازگشت افراد تحصيل‌كرده در غرب و جريانات معارض فرهنگی شديدا در معرض تهاجم فرهنگ غرب قرار گرفته‌است. با اين حال مردم اين كشور سرسختانه در مقابل تاثيرگذاری فرهنگ غرب بر خود موضع‌گيری نموده و همواره تلاش كرده‌اند جايگاه فرهنگ سنتی خود را حفظ كنند <ref>Nicolas Colombant :Mali's Muslims Steer Back To Spiritual Roots Leaders Say A Decade Of Western Aid Has Brought With It Materialistic Western Values ,Retrieved From: The Christian Science Monitor ,2005,6,12</ref>. اين در حالی است كه برخی مظاهر فرهنگی غرب از جمله موسيقی، تئاتر، لباس، آرايش زنان،ادبيات و... در سطح شهرهای بزرگ مالی و از جمله باماكو كاملا مشهود است.
+علاوه بر امواج تهاجم فرهنگی غرب، برخی كشورهای اسلامی همچون ايران، عربستان، ليبی، كويت، الجزاير و مراكش نيز از طريق مراكز سياسی و فرهنگی سعی در تأثيرگذاری بر فرهنگ ملی اين كشور و اجرای اهداف فرهنگی دينی مورد نظر خود دارند<ref name=":0" />.
-'''3-5 نمادهاي فرهنگي'''
+=== [[ترجمه در کشور مالی|ترجمه‌]] ===
+کشور [[مالی]] از نظر ترجمه کتب و زبان‌های خارجی به زبان بامبارا در جایگاه نازلی قرار دارد و به‌دلیل عدم حمایت دولت از ترجمه کتب جدید علمی، فرهنگی، اجتماعی و فنی مهندسی معمولا تعداد اندکی از این کتب در طول سال به زبان بامبارا یا تماچک (زبان محلی طوارق) ترجمه می‌شوند و بخش عمده نیاز مراکز علمی دانشگاهی و موسسات فرهنگی از طریق واردات کتب نه چندان جدید چاپ [[فرانسه]] تامین می‌گردد. در عین حال به‌دلیل تعداد اندک نویسندگان مالیایی که به شهرت والایی در سطح جهان دست‌یافته‌اند طی چند دهه تعداد انگشت شماری از آثار نویسندگان کشور مالی (عمدتا رمان‌های ادبی) به زبان‌های انگلیسی، آلمانی و روسی ترجمه شده‌اند.
-نمادها و سمبل هاي مهم فرهنگي كشور مالي كه برخي از آنها در كشورهاي همسايه همچون نيجر نيز گرامي داشته مي شوند و هريك از آنها بخش هايي از تاريخ پرافتخار اين كشور را بخود اختصاص داده اند را عمدتا شخصيت هاي تاريخي مالي در قرون گذشته تشكيل مي دهند. علاوه بر آن برخي آثار ارزشمند تاريخي كه در زمره شاهكارهاي معماري صحراي بزرگ آفريقا قلمداد مي گردند نيز در زمره ديگر نمادهاي كشور مالي محسوب مي شوند .  سونجاکیتا ، ديوسه‌ترائوره،  ساکورو ، [[سلطان ابوبکر دوم]] ، سلطان مانساموسی  ، سلطان سنی علی بر ، سلطان ازکیا محمد توره   ،  شیخ احمدو حمدی بوبو   ، الحاج عمر تال   ، مساجد زیبا و تاریخی سه گانه سید یحیی، جن گاریبر و  سانکوره تمبوكتو  ، مقبره ازكيا محمد  ، كتابخانه احمد بابا در تمبوکتو ، دانشگاه بزرگ سانکوره ، مسجد جمعه شهر تمبوکتو  و مساجد تاريجي جنه و سگو بخشي از نمادهاي فرهنگي اين كشور محسوب مي شوند . برخی از [[نمادهای فرهنگی مالی]] بر روي اسکناس های فرانک سیفا 7 كشور آفریقای  غربی فرانکفونی نیز به چاپ رسیده اند که حکایت از فرهنگ غنی این کشور دارد.
+=== [[تجارت فرهنگی کشور مالی|تجارت فرهنگی]] ===
+زیرساخت‌های بسیار ضعیف اقتصادی کشور [[مالی]] موجب شده تا این کشور نیز همچون دیگر کشورهای قاره آفریقا به وارد کننده کالاهای تجاری مختلف از جمله فیلم‌های سینمایی و مستند، نرم‌افزارهای مختلف، موسیقی، اسلاید، عکس، بازی‌های رایانه‌ای و... مبدل گردد. کالاهای فرهنگی موجود در این کشور بیشتر محصول کشورهای [[ایالات متحده]] [[آمریکا]]، [[فرانسه]]، نیجریه و [[چین]] است و اندک کالاهای فرهنگی داخلی نظیر موسیقی‌های سنتی هیچ‌گاه از توان رقابت با محصولات متنوع فرهنگی این کشورها برخوردار نبوده‌اند. در عین حال وزارت فرهنگ نیز به‌دلیل انبوه مشکلات خویش هیچ‌گاه نتوانسته است در این خصوص هنرمندان داخلی را مورد حمایت خود قرار دهد.
-'''4-5 تأثير فرهنگ‌های خارجي'''
+=== [[صنعت گردشگری کشور مالی|جهانگردی بين‌المللی (جاذبه‌های گردشگری مالی)]] ===
+کشور [[مالی]] با دارا بودن جاذبه‌های زیبای طبیعی که تلفیقی از بیابان‌های زیبا و وسیع، رودخانه‌های خروشان و جنگل‌های سرسبز است، به همراه آثار تاریخی متعدد از جمله کاخ‌های پادشاهان گذشته مالی و مساجد و مقابر قدیمی که مطابق با سبک زیبای معماری سودانی احداث شده‌اند، از ظرفیت‌های گردشگری عظیمی برخوردار است و هرسال گروهی از گردشگران غربی که بیشتر در زمره توریست‌های فرهنگی جای می‌گیرند با سفر به این کشور از جذابیت‌های طبیعی این کشور تاریخی بازدید می‌کنند. مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری کشور مالی که از شهرت زیادی در سرتاسر قاره آفریقا برخوردارند و هر سال تعداد زیادی از گردشگران غربی را جذب خود می‌سازند عبارتند از:
-همانطور كه اشاره شد فرهنگ ملي اين كشور بدليل زيرساخت هاي تاريخي آن و بهره مندي از خرده فرهنگ ها و فرهنگ هاي بومي قبايل مختلف از جايگاه استواري در داخل كشور و منطقه صحراي بزرگ آفريقا برخوردار است . با اين حال اين كشور نيز همچون ديگر كشورهاي قاره آفريقا طي چند دهه گذشته از طرق مختلف نظير زبان فرانسه ، موسيقي ، تئاتر  ، فيلم ، كتاب نرم افزارهاي مختلف ، بازگشت  افراد تحصيلكرده در غرب و جريانات معارض فرهنگي شديدا در معرض تهاجم فرهنگ غرب قرار گرفته است . با اين حال مردم اين كشور سرسختانه در مقابل تاثيرگذاري فرهنگ غرب بر خود موضع گيري نموده و همواره تلاش كرده اند جايگاه فرهنگ سنتي خود را حفظ كنند '''(Colombant, 2006: 12).''' اين در حالي است كه برخي مظاهر فرهنگي غرب از جمله موسيقي، تئاتر ، لباس  ، آرايش زنان ،ادبيات و ... در سطح شهرهاي بزرگ مالي و از جمله باماكو كاملا مشهود است.
-علاوه بر امواج تهاجم فرهنگي غرب، برخي كشورهاي اسلامي هم‌چون ايران، عربستان، ليبي، كويت، الجزاير و مراكش نيز از طريق مراكز سياسي و فرهنگي سعی در تأثيرگذاري بر فرهنگ ملي اين كشور و اجراي اهداف فرهنگي ديني مورد نظر خود دارند. (مطالعات میدانی نویسنده 1387)
-'''5-5 ترجمه‌'''
-کشور مالی از نظر ترجمه کتب و زبان های خارجی به زبان بامبارا در جایگاه نازلی قرار دارد و بدلیل عدم حمایت دولت از ترجمه کتب جدید علمی ، فرهنگی ، اجتماعی و فنی مهندسی معمولا تعداد اندکی از این کتب در طول سال به زبان بامبارا یا تماچک (زبان محلی طوارق ) ترجمه می شوند و بخش عمده نیاز مراکز علمی دانشگاهی و موسسات فرهنگی از طریق واردات کتب نه چندان جدید چاپ فرانسه تامین می گردد. در عین حال بدلیل تعداد اندک نویسندگان مالیائی که به شهرت والایی در سطح جهان دست یافته اند طی چند دهه تعداد انگشت شماري از آثار نویسندگان کشور مالی ( عمدتا رمان های ادبی )  به زبان های انگلیسی ، آلمانی و روسی ترجمه شده اند.
-'''6-5 تجارت فرهنگي'''
-زیرساخت های بسیار ضعیف  اقتصادی کشور مالی موجب شده تا این کشور نیز  همچون دیگر کشورهای قاره افریقا به وارد کننده کالاهای تجاری مختلف ازجمله فیلم های سینمائی و مستند ، نرم افزارهای مختلف  ، موسیقی، اسلاید ، عکس ، بازی های رایانه ای و ... مبدل گردد. کالاهای فرهنگی موجود در این کشور بیشتر محصول کشورهای [[ایالات متحده]] [[آمریکا]] ، فرانسه ، نیجریه و چین است و اندک کالاهای فرهنگی داخلی نظیر موسیقی های سنتی  هیچ گاه از توان رقابت با محصولات متنوع فرهنگی این کشورها برخوردار نبوده اند. در عین حال وزارت فرهنگ نیز بدلیل انبوه مشکلات خویش هیچ گاه نتوانسته است در این خصوص هنرمندان داخلی را مورد حمایت خود قرار دهد.
-'''7-5 جهانگردي بين‌المللي (جاذبه‌های گردشگری مالی)'''
-کشور مالی با دارا بودن جاذبه های زیبای طبیعی که تلفیقی از بیابان های زیبا و وسیع ، رودخانه های خروشان و جنگل های سرسبز است، به همراه آثار تاریخی متعدد از جمله کاخ های پادشاهان گذشته مالی و مساجد و مقابر قدیمی که مطابق با سبک زیبای معماری سودانی احداث شده اند،  از ظرفیت های گردشگری عظیمی برخوردار است و هرسال گروهی از گردشگران غربی که بیشتر در زمره توریست های فرهنگی جای می گیرند با سفر به این کشور از جذابیت های طبیعی این کشور تاریخی  بازدید می کنند. مهم ترین جاذبه های گردشگری کشور مالی که از شهرت زیادی در سرتاسر قاره آفریقا برخوردارند و هر سال تعداد زیادی از گردشگران غربی را جذب خود می سازند عبارتند از :
 ==== [[مسجد جامع جنه در مالی|مسجد جامع جنه]] ====
-این مسجد تاریخی در شهر قدیمی‌ جنه قرار دارد و با توجّه به سبک بسیار زیبای معماری آن که متعلق به قرن سيزدهم ميلادي است، از آثار تاریخی مشهور کشور مالی به‌شمار می‌رود. مسجد تاریخی جنه در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو قرار دارد '''(www.mali tourist attraction.com).'''
+این مسجد تاریخی در شهر قدیمی‌ جنه قرار دارد و با توجّه به سبک بسیار زیبای معماری آن که متعلق به قرن سيزدهم ميلادی است، از آثار تاریخی مشهور کشور مالی به‌شمار می‌رود. مسجد تاریخی جنه در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو قرار دارد <ref name=":1">برگرفته از سایت https://www.mali+tourist+attraction.com/mali&#x20;places&#x20;to&#x20;visit/2012</ref>.
-'''مساجد و کتابخانه‌های قدیمی‌ تمبوکتو'''
-مساجد بسیار زیبا و تاریخی سه‌گانۀ سید یحیی، جن گاریبر و سانکوره، کتابخانۀ قدیمی ‌احمدبابا و در‌های چوبی کنده‌کاری شده در سراسر این شهر، از شاهکارهای معماری قارۀ آفریقا و تمدن اسلامی ‌محسوب می‌شوند '''(www.mali tourist attraction.com).'''
-'''[[صخره‌های باندیاگارا در مالی|صخره‌های باندیاگارا]] (سرزمین دوگون‌ها)[4]'''
-بناهای تاریخی دوگون در حومۀ شهر باندیاگارا- موسوم به صخره‌های باندیاگارا- به شکل مردمی‌ است که سر خود را به سوی شمال چرخانده‌اند. این صخره‌ها در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو جای گرفته‌اند.
-==== [[مقبره آسکیا محمد در گائو]] ====
-مقبرۀ خاندان ازکیا محمد بنای خشتی هرمی‌ شکلی است که قبر ده تن از سلاطیّن سلسلۀ سونگای و امامان مسجد ازکیا محمد در آن جای دارند. این مقبره نیز در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو ثبت شده است.
-'''مسجد تاريخی سگو'''
-این مسجد، با قدمتی بیش از دویست سال، یکی از آثار تاریخی بی‌نظیر کشور مالی محسوب می‌شود '''(www.mali tourist attraction.com)'''.
-'''خرابه‌های شهر تاریخی حمداللهی'''
-این شهر تاریخی در سال 1819 توسط شیخ سلطان احمدو احداث شد و در سال 1862 بوسیله الحاج شیخ عمرتال ویران گشت. خرابه های حمداللهی دربرگیرنده مساجد و مدارس تاریخی زیبایی است و از مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی علاقمند به آثار تاریخی محسوب می گردد.
-'''شهر نیونو'''
-شهر نیونو که به ونیز آفریقا نیز شهرت دارد، از جاذبه‌های گردشگری مهم کشور مالی است. این شهر که در داخل رودخانه نیجر قرار دارد، از نظر سبک معماری خانه‌های خشتی و گلی که بر روی آب رودخانه ساخته شده‌اند، مورد علاقۀ گردشگران غربی است ('''www.ambamali-jp.org).'''
-'''[[روستاهای قدیمی مالی]]'''
-روستاهای قدیمی مالی از دیگر جاذبه های گردشگری جالب کشور مالی می باشند که از نظر سبک معماری سودانی قدیم و نوع به کار بردن خشت خام و گل، سقف های مخروطی و هشتی ها و دالان های کوتاه و بلند بسیار جالب بنظر می رسند. '''(www.famouswonders.com/africa/mali).'''
-یکی از سرگرمی های گردشگران خارجی در مدت اقامت در مالی بازدید از برخی از این روستاهاست که در قالب تورهای چندنفره انجام می گیرد. نوع پخت نان های محلی در تنورهای استوانه ای توسط زنان روستایی از دیدنی ترین این تورهای تفریحی است و گاه به توریست های غربی اجازه داده می شود خمیرنان را در درون تنورها قرار دهند که برای آنها تفریحی جذاب بشمار می رود. '''(مشاهدات عيني نويسنده، 1387)'''
-'''[[غارهای اسرارآمیز باندیاگارا]]'''
-غارهای حوالی روستای سونگو در حومه باندیاگارا از دیگر مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی به ویژه توریست های فرهنگی علاقمند به فرهنگ و تمدن این کشور است. شهرت اصلی این غارها وجود داستان هایی در مورد راز و رمزهای نهفته در این حفره هاست.بومیان طرفدار آئین های سنتی مالی به این غارها اعتقاد خاصی دارند و هرسال در طی مراسمی خاص گروهی از بومیان ماسک هایی بر چهره زده و از غار خارج می شوند و معتقدند این ماسک ها در هنگام قرار گرفتن بر  چهره قدرت ماوراءالطبیعه ای را به افراد حامل منتقل می سازند. علاوه بر آن این غارها برای پیروان فرقه تیجانیه نیز از نوعی قداست برخوردارند زیرا شیخ عمرتال در حین جنگ با دشمنان در این غارها کشته شد. '''(www.mali tourist attraction.com).'''
-'''پارک ملی بائوله'''
-این پارک و منطقۀ حفاظت شده اطراف آن، از زیبا‌‌‌‌ترین جلوه‌های حیات وحش در کشور مالی است و گردشگران خارجی صبح زود با تورهای ویژه، از حیوانات وحشی این پارک بازدید می‌کنند.
-'''[[منطقه حفاظت شده دوانز]]'''
-این منطقۀ حیات وحش به‌دلیل تعداد زیاد گله‌های فیل آن از شهرتی جهانی برخوردار است .هر سال علاوه‌بر گردشگران خارجی، برخی از جانورشناسان و مستندسازان غربی نیز با حضور در این منطقۀ حفاظت شده، زندگی فیل‌ها را از نزدیک مورد مطالعه قرار می‌دهند. منطقۀ حیات وحش آنسونگو مناکا از دیگر پارک‌های طبیعی زیبای کشور مالی است و وجود برخی حیوانات نظیر زرافه و شترمرغ در آن، موجب شهرت جهانی این منطقه شده است '''(www.the embassy of mali in japan.com)'''.
-هرچند درحال حاضر بسیاری از گردشگران خارجی مستقیماً و به محض ورود به کشور رهسپار مجموعه آثار تاریخی و طبیعی ثبت شده جهانی مالی می شوند ولی دولت طی دو دهه اخیر با توسعه زیرساخت های توریستی کشور تلاش کرده است تا گردشگران را به دیگر جاذبه های گردشگری مالی نیز هدایت کرده و آنها را به سفر به مناطق مختلف این کشور صحرایی تشویق کند. علاوه بر آن دولت مالی طی چند سال گذشته توسعه صنعت «اکوتوریسم» را در رأس اولویت های خود قرار داده و تسهیلات گردشگری زیادی را برای گردشگرانی که علاقمند به حضور در جشنواره های فصلی این کشور در ایالات و شهرهای مختلف مالی می باشند فراهم آورده است. به موازات این امر دولت با اخذ وام های بلندمدت از بانک جهانی، صندوق بین المللی پول و کشورهای غربی؛ ده ها هتل، کمپ های توریستی و تورهای گردشگری را در سرتاسر کشور احداث نموده و سعی کرده وضعیت آژانس های توریستی و بیمه گردشگران خارجی را نیز بهبود بخشد.
+==== مساجد و کتابخانه‌های قدیمی‌ تمبوکتو ====
+مساجد بسیار زیبا و تاریخی سه‌گانه سید‌ یحیی، جن گاریبر و سانکوره، کتابخانه قدیمی ‌احمدبابا و در‌های چوبی کنده‌کاری شده در سراسر این شهر، از شاهکارهای معماری قاره آفریقا و تمدن اسلامی ‌محسوب می‌شوند <ref name=":1" />.
-با وجود سرمایه گذاری دولت مالی درخصوص توسعه صنعت گردشگری ؛ جنگ داخلی و ناامنی در برخی مناطق این کشور از جمله مناطق استقرار گروه های ناراضی طوارق مانع بزرگی در این سیاستگذاری بشمار می رود. '''(www.the worldfact book.com/mali).'''
+==== [[صخره‌های باندیاگارا در مالی|صخره‌های باندیاگارا]] ====
+بناهای تاریخی دوگون (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)))در حومه شهر باندیاگارا- موسوم به صخره‌های باندیاگارا- به شکل مردمی‌ است که سر خود را به سوی شمال چرخانده‌اند. این صخره‌ها در لیست میراث فرهنگی جهانی یونسکو جای گرفته‌اند.
+==== [[مقبره آسکیا محمد در گائو|مقبره آسکیا محمد در گایو]] ====
+مقبره خاندان ازکیا محمد بنای خشتی هرمی‌ شکلی است که قبر ده تن از سلاطیّن سلسله سونگای و امامان مسجد ازکیا محمد در آن جای دارند. این مقبره نیز در فهرست میراث فرهنگی جهانی یونسکو ثبت شده‌است.
-'''8-5 سه كشور مبدأ گردشگران خارجی'''
+==== مسجد تاريخی سگو ====
+این مسجد، با قدمتی بیش از دویست سال، یکی از آثار تاریخی بی‌نظیر کشور [[مالی]] محسوب می‌شود<ref name=":1" />.
-کشورهای چین ، ایالات متحده آمریکا و فرانسه سه کشور اصلی محسوب می شوند که طی یک دهه اخیر بیشترین گردشگران خارجی مالی را بخود اختصاص داده اند. هرچند آماری از تعداد این گردشگران در طول سال موجود نیست و وزارت گردشگری مالی تنها به ارائه اطلاعاتی کلی در مورد جهانگردانی که هرسال وارد این کشور می شوند اکتفا نموده است ولی بنظر می رسد در دهه 2000 میلادی هر سال بیش از 20 هزار گردشگر خارجی (عمدتا  از سه کشور فوق )طی سفرهایی کوتاه مدت و در قالب تورهای گردشگری از مراکز مختلف تاریخی و مناطق طبیعی این کشور بازدید نموده اند.
+==== خرابه‌های شهر تاریخی حمداللهی ====
+این شهر تاریخی در سال 1819 توسط شیخ سلطان احمدو احداث شد و در سال 1862 بوسیله الحاج شیخ عمرتال ویران گشت. خرابه‌های حمداللهی دربرگیرنده مساجد و مدارس تاریخی زیبایی است و از مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی علاقمند به آثار تاریخی محسوب می‌گردد.
-'''(www.government of mali.com)'''.
+==== شهر نیونو ====
+شهر نیونو که به ونیز آفریقا نیز شهرت دارد، از جاذبه‌های گردشگری مهم کشور مالی است. این شهر که در داخل رودخانه نیجر قرار دارد، از نظر سبک معماری خانه‌های خشتی و گلی که بر روی آب رودخانه ساخته شده‌اند، مورد علاقه گردشگران غربی است<ref>برگرفته از سایت https://www.ambamali-jp.org</ref>.
+==== [[روستاهای قدیمی مالی]] ====
+روستاهای قدیمی [[مالی]] از دیگر جاذبه‌های گردشگری جالب کشور [[مالی]] می‌باشند که از نظر سبک معماری سودانی قدیم و نوع به کار بردن خشت خام و گل، سقف‌های مخروطی و هشتی‌ها و دالان‌های کوتاه و بلند بسیار جالب بنظر می‌رسند<ref>برگرفته از سایت https://www.famouswonders.com/africa/mali</ref>.
-'''9-5 سه مقصد اصلي مسافران مالیایی'''
+یکی از سرگرمی‌های گردشگران خارجی در مدت اقامت در [[مالی]] بازدید از برخی از این روستاهاست که در قالب تورهای چند نفره انجام می‌گیرد. نوع پخت نان‌های محلی در تنورهای استوانه‌ای توسط زنان روستایی از دیدنی‌ترین این تورهای تفریحی است و گاه به توریست‌های غربی اجازه داده می‌شود خمیرنان را در درون تنورها قرار دهند که برای آن‌ها تفریحی جذاب به‌شمارمی‌رود<ref name=":0" />.
-سفر به دیگر کشورهای جهان در قالب مسافرت های تفریحی و گردشگری یکی از آرزوهای بزرگ مردمان سرزمین مالی است که با توجه به فقر و فاقه شدید حاکم بر این کشور معمولا در طول زندگی تحقق آنان نمی یابد چرا که مردم برای معیشت روزمره خود نیز با مشکلات فراوانی مواجهند . در چنین شرایطی سفر به دیگر کشورها اساسا امری عبث و غیرضروری و تطابق ناپذیر با استانداردهای معمول زندگی شهری و روستایی کشور مالی بشمار می رود. در واقع تنها سفر خارجی که برخی از مسلمانان (با مساعدت مالی کشورهای اسلامی نظیر عربستان ، لیبی ، ایران ، کویت ، قطر و مراکش ) موفق به انجام آن می شوند  مسافرت به خانه خداست. از این رو سفر به دیگر کشورها در این کشور فقیر جایگاهی ندارد و در طول سال تنها تعداد بسیار معدودی از اتباع این کشور با هدف گردشگری رهسپار دیگر کشورها می شوند. البته سفر به کشورهای همسایه همچون نیجر ، الجزایر ، بورکینافاسو ، سنگال  و موریتانی بصورت زمینی امری رایج و معمول است با این حال مرزنشینان مالیائی این مسافرت ها را با هدف تجارت و خرید و فروش برخی صنایع دستی و کالاهای دست ساز انجام می دهند .در مجموع سه کشور چین ، امارات متحده عربی  و نیجریه سه مقصد اصلی مسافران مالیائی بشمار می رود که عمدتا با قصد تجارت صورت می گیرد.
+==== [[غارهای اسرارآمیز باندیاگارا]] ====
+غارهای حوالی روستای سونگو در حومه باندیاگارا از دیگر مراکز مورد علاقه گردشگران خارجی به ویژه توریست‌های فرهنگی علاقمند به فرهنگ و تمدن این کشور است. شهرت اصلی این غارها وجود داستان‌هایی در مورد راز و رمزهای نهفته در این حفره‌هاست. بومیان طرفدار آیین‌های سنتی [[مالی]] به این غارها اعتقاد خاصی دارند و هر سال در طی مراسمی خاص گروهی از بومیان ماسک‌هایی بر چهره زده و از غار خارج می‌شوند و معتقدند این ماسک‌ها در هنگام قرار گرفتن بر چهره قدرت ماوراءالطبیعه‌ای را به افراد حامل منتقل می‌سازند. علاوه بر آن این غارها برای پیروان فرقه تیجانیه نیز از نوعی قداست برخوردارند زیرا شیخ عمرتال در حین جنگ با دشمنان در این غارها کشته شد<ref name=":1" />.
+==== پارک ملی بایوله ====
+این پارک و منطقه حفاظت شده اطراف آن، از زیبا‌‌‌‌ترین جلوه‌های حیات وحش در کشور [[مالی]] است و گردشگران خارجی صبح زود با تورهای ویژه، از حیوانات وحشی این پارک بازدید می‌کنند.
+==== [[منطقه حفاظت شده دوانز]] ====
+این منطقه حیات‌وحش به‌دلیل تعداد زیاد گله‌های فیل آن از شهرتی جهانی برخوردار است. هر سال علاوه‌بر گردشگران خارجی، برخی از جانورشناسان و مستندسازان غربی نیز با حضور در این منطقه حفاظت شده، زندگی فیل‌ها را از نزدیک مورد مطالعه قرار می‌دهند. منطقه حیات وحش آنسونگو مناکا از دیگر پارک‌های طبیعی زیبای کشور [[مالی]] است و وجود برخی حیوانات نظیر زرافه و شترمرغ در آن، موجب شهرت جهانی این منطقه شده‌است<ref>برگرفته از سایت [https://www.the+embassy+of+mali+in+japan.com/world&#x20;heritage/2011 https://www.the+embassy+of+mali+in+japan.com / world heritage/2011]</ref>.
-'''10-5 ثبت ميراث فرهنگي و طبيعي در سازمان یونسکو'''
+هرچند درحال حاضر بسیاری از گردشگران خارجی مستقیماً و به محض ورود به کشور رهسپار مجموعه آثار تاریخی و طبیعی ثبت شده جهانی [[مالی]] می‌شوند ولی دولت طی دو دهه اخیر با توسعه زیرساخت‌های توریستی کشور تلاش کرده‌است تا گردشگران را به دیگر جاذبه‌های گردشگری [[مالی]] نیز هدایت کرده و آن‌ها را به سفر به مناطق مختلف این کشور صحرایی تشویق کند. علاوه بر آن دولت [[مالی]] طی چند سال گذشته توسعه صنعت «اکوتوریسم» را در رأس اولویت‌های خود قرار داده و تسهیلات گردشگری زیادی را برای گردشگرانی که علاقمند به حضور در جشنواره‌های فصلی این کشور در ایالات و شهرهای مختلف [[مالی]] می‌باشند فراهم آورده‌است. به موازات این امر دولت با اخذ وام‌های بلندمدت از بانک جهانی، صندوق بین‌المللی پول و کشورهای غربی؛ ده‌ها هتل، کمپ‌های توریستی و تورهای گردشگری را در سرتاسر کشور احداث نموده و سعی کرده وضعیت آژانس‌های توریستی و بیمه گردشگران خارجی را نیز بهبود بخشد.
-کشور مالی در سال 1960 به عضویت سازمان علمی ‌فرهنگی یونسکو در آمد و از آن زمان تاکنون، موفق به ثبت چند اثر و مجموعۀ تاریخی خود در این سازمان شده است. صخره باندیاگارا (سرزمین دوگون‌ها)[5] در سال 1989، شهرهای قدیمی‌ جنه و تمبوکتو در سال 1988 و مقبره ازکیا محمد در سال 2002 در زمره مجموعه‌های تاریخی و طبیعی این کشورند که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو قرار گرفته‌اند.
+با وجود سرمایه‌گذاری دولت [[مالی]] درخصوص توسعه صنعت گردشگری؛ جنگ داخلی و ناامنی در برخی مناطق این کشور از جمله مناطق استقرار گروه‌های ناراضی طوارق مانع بزرگی در این سیاست‌گذاری به‌شمارمی‌رود<ref>برگرفته از سایت  https://www.the+world+factbook/geos/&#x20;retrieved&#x20;2012-03-25</ref>.
-سازمان یونسکو طیّ دو دهۀ اخیر اقداماتی برای مرمت و تعمیر این مجموعه‌های تاریخی و طبیعی انجام داده است. با این حال حملات مکرر شورشیان طوارق به تمبوکتو در دهه 1990، که منجر به تخریب برخی از ساختمان‌های قدیمی ‌این شهر شد و اشغال آن و شهر گائو (مقبرۀ ازکیا محمد در آن قرار دارد) در سال 2012 توسط طوارق شورشی، بارها واکنش شدید مسئولان سازمان یونسکو را به همراه داشته است. سازمان یونسکو از سال 2001 شهر تمبوکتو را، به‌دلیل قرار گرفتن در محدودۀ نبردهای شورشیان طوارقی با دولت، در لیست آثار تاریخی در معرض خطر قرار داده است '''(www.unesco world heritage centre.com).''' علاوه‌بر آن، گروه‌های وهابی نیز طیّ چند ماه اخیر، چند مقبرۀ تاریخی ثبت شده را در شهر تمبوکتو تخریب کرده‌اند.
+=== [[گردشگران خارجی در کشور مالی|سه كشور مبدأ گردشگران خارجی]] ===
-----[1] . Jamana
+کشورهای [[چین]]، ایالات متحده آمریکا و [[فرانسه]] سه کشور اصلی محسوب می‌شوند که طی یک دهه اخیر بیشترین گردشگران خارجی مالی را به‌خود اختصاص داده‌اند. هرچند آماری از تعداد این گردشگران در طول سال موجود نیست و وزارت گردشگری [[مالی]] تنها به ارائه اطلاعاتی کلی در مورد جهانگردانی که هر سال وارد این کشور می‌شوند اکتفا نموده‌است ولی به‌نظر می‌رسد در دهه 2000 میلادی هر سال بیش از 20 هزار گردشگر خارجی (عمدتا از سه کشور فوق) طی سفرهایی کوتاه مدت و در قالب تورهای گردشگری از مراکز مختلف تاریخی و مناطق طبیعی این کشور بازدید نموده‌اند<ref>برگرفته از سایت  https://www.government+of+mali.com/com/ministry&#x20;of&#x20;tourism&#x20;&&#x20;environment/tourist&#x20;data/2011</ref>.
-[2] . Le echos
+=== [[مقصدهای گردشگری مسافران مالیایی|سه مقصد اصلی مسافران مالیایی]] ===
+سفر به دیگر کشورهای جهان در قالب مسافرت‌های تفریحی و گردشگری یکی از آرزوهای بزرگ مردمان سرزمین [[مالی]] است که با توجه به فقر و فاقه شدید حاکم بر این کشور معمولا در طول زندگی تحقق آنان نمی‌یابد چرا که مردم برای معیشت روزمره خود نیز با مشکلات فراوانی مواجهند. در چنین شرایطی سفر به دیگر کشورها اساسا امری عبث و غیرضروری و تطابق ناپذیر با استانداردهای معمول زندگی شهری و روستایی کشور [[مالی]] به‌شمارمی‌رود. در واقع تنها سفر خارجی که برخی از مسلمانان (با مساعدت مالی کشورهای اسلامی نظیر عربستان، لیبی، ایران، کویت، [[قطر]] و مراکش) موفق به انجام آن می‌شوند مسافرت به خانه خداست. از این رو سفر به دیگر کشورها در این کشور فقیر جایگاهی ندارد و در طول سال تنها تعداد بسیار معدودی از اتباع این کشور با هدف گردشگری رهسپار دیگر کشورها می‌شوند. البته سفر به کشورهای همسایه همچون نیجر، الجزایر، بورکینافاسو، [[سنگال]] و موریتانی بصورت زمینی امری رایج و معمول است با این حال مرزنشینان مالیایی این مسافرت‌ها را با هدف تجارت و خرید و فروش برخی صنایع دستی و کالاهای دست‌ساز انجام می‌دهند.در مجموع سه کشور [[چین]]، [[امارات متحده عربی]] و نیجریه سه مقصد اصلی مسافران مالیایی به‌شمارمی‌رود که عمدتا با قصد تجارت صورت می‌گیرد.
+=== [[آثار فرهنگی، تاريخی و طبيعی ثبت شده مالی در ميراث جهانی|ثبت ميراث فرهنگی و طبيعی در سازمان یونسکو]] ===
+کشور [[مالی]] در سال 1960 به عضویت سازمان علمی ‌فرهنگی یونسکو در آمد و از آن زمان تاکنون، موفق به ثبت چند اثر و مجموعه تاریخی خود در این سازمان شده‌است. صخره باندیاگارا (سرزمین دوگون‌ها)(Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)) در سال 1989، شهرهای قدیمی‌ جنه و [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] در سال 1988 و مقبره ازکیا محمد در سال 2002 در زمره مجموعه‌های تاریخی و طبیعی این کشورند که در فهرست میراث جهانی سازمان یونسکو قرار گرفته‌اند.
-[3]- دولت مالی در زمینۀ توسعۀ صنعت گردشگری و ثبت برخی آثار تاریخی خود در سازمان یونسکو، هم‌چنین تجهیز و تقویت کتابخانه‌های قدیمی‌ تمبوکتو و ترمیم و مرمت برخی از آثار باستانی و بناهای تاریخی خود با توفیقات قابل توجّهی همراه بوده است. علاوه‌بر آن گام‌های نسبی در زمینۀ تقویت ادبیات بومی ‌این کشور برداشته شده و اجرای جشنواره با شکوه فرهنگی هنری سالیانه در شهرهای مختلف این کشور نقش به‌سزایی در معرفی چهرۀ این کشور به دیگر کشورهای جهان داشته است.
+سازمان یونسکو طیّ دو دهه اخیر اقداماتی برای مرمت و تعمیر این مجموعه‌های تاریخی و طبیعی انجام داده‌است. با این حال حملات مکرر شورشیان [[طوارق در مالی|طوارق]] به تمبوکتو در دهه 1990، که منجر به تخریب برخی از ساختمان‌های قدیمی ‌این شهر شد و اشغال آن و شهر گایو (مقبره ازکیا محمد در آن قرار دارد) در سال 2012 توسط طوارق شورشی، بارها واکنش شدید مسیولان سازمان یونسکو را به همراه داشته‌است. سازمان یونسکو از سال 2001 شهر [[تمبوکتو در مالی|تمبوکتو]] را، به‌دلیل قرار گرفتن در محدوده نبردهای شورشیان طوارقی با دولت، در لیست آثار تاریخی در معرض خطر قرار داده‌است<ref>برگرفته از سایت [https://www.unescoworldheritagecentre.org/mali/2012 https://www.&#x20;unesco&#x20;world&#x20;heritage&#x20;centre.org/mali/2012]</ref>.علاوه‌بر آن، گروه‌های وهابی نیز طیّ چند ماه اخیر، چند مقبره تاریخی ثبت شده را در شهر تمبوکتو تخریب کرده‌اند<ref>عرب احمدی ،امیربهرام(1391). جامعه و فرهنگ مالی. تهران : [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی و هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی] ، ص.131-146</ref>.
-www.Mali.com/Malians - Introduction, Location, Language, Folklore, Religion, Major holidays, Rites of passage, Relationships, Living conditions /2011
+== نیز نگاه کنید به ==
+[[نظام فرهنگی روسیه]]؛ [[نظام فرهنگی چین]]؛ [[نظام فرهنگی تونس]]؛ [[نظام فرهنگی کوبا]]؛ [[نظام فرهنگی لبنان]]؛ [[نظام فرهنگی مصر]]؛ [[نظام فرهنگی کانادا]]؛ [[نظام فرهنگی افغانستان]]؛ [[نظام فرهنگی سودان]]؛ [[نظام فرهنگی اردن]]؛ [[نظام فرهنگی ساحل عاج]]؛ [[نظام فرهنگی ژاپن]]؛ [[نظام فرهنگی تایلند]]؛ [[نظام فرهنگی آرژانتین]]؛ [[نظام فرهنگی قطر]]؛ [[نظام فرهنگی فرانسه]]؛ [[نظام فرهنگی اسپانیا]]؛ [[نظام فرهنگی اتیوپی]]؛ [[نظام فرهنگی سوریه]]؛ [[نظام فرهنگی سیرالئون]]؛ [[نظام فرهنگی سنگال]]؛ [[نظام فرهنگی اوکراین]]؛ [[نظام فرهنگی زیمبابوه]]؛ [[نظام فرهنگی تاجیکستان]]؛ [[نظام فرهنگی قزاقستان]]؛ [[نظام فرهنگی سریلانکا]]؛ [[نظام فرهنگی بنگلادش]]؛ [[نظام فرهنگی گرجستان]]
-[4].Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)
+== پاورقی ==
+<small>[i]- دولت مالی در زمینه توسعه صنعت گردشگری و ثبت برخی آثار تاریخی خود در سازمان یونسکو، هم‌چنین تجهیز و تقویت کتابخانه‌های قدیمی‌ تمبوکتو و ترمیم و مرمت برخی از آثار باستانی و بناهای تاریخی خود با توفیقات قابل توجّهی همراه بوده‌است. علاوه‌بر آن گام‌های نسبی در زمینه تقویت ادبیات بومی ‌این کشور برداشته شده و اجرای جشنواره با شکوه فرهنگی هنری سالیانه در شهرهای مختلف این کشور نقش به‌سزایی در معرفی چهره این کشور به دیگر کشورهای جهان داشته است<ref>برگرفته از [https://www.Mali.com/Malians-Introduction,Location,Language,&#x20;Folklore,&#x20;Religion,&#x20;Major&#x20;holidays,&#x20;Rites&#x20;of&#x20;passage,&#x20;Relationships,&#x20;Living&#x20;conditions&#x20;/2011 https://www.Mali.com/2011]</ref>.</small>
-[5].Cliff of Bandiagara (Land of Dogons)
+== کتابشناسی ==
+<references />
+[[رده:فرهنگ و نظام فرهنگی]]