جغرافیای انسانی بنگلادش: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
(صفحه‌ای تازه حاوی «'''جغرافیای انسانی''' 1. 2. 1'''.''' جمعيت، اختلافات انسانی (نژاد)، حرکات جمعیت بنگلادش با جمعيتی حدود  535/570/158  نفر، يكي از كشورهاي بزرگ دنيا از نظر تراكم جمعيتي است 2011) , .(<nowiki>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbookدر</nowiki> سال 1991 ميلادي جمعيت اين كشور حدود...» ایجاد کرد)
 
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۹ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۵ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''جغرافیای انسانی'''
[[پرونده:مردم بنگلادش در پوشش سنتی.jpg|بندانگشتی|مردم بنگلادش در پوشش سنتی]]
[[بنگلادش]]، کشوری در جنوب آسیا با بیش از ۱۷۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۲۴، یکی از متراکم‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود.<ref>''Bangladesh Population 2024 (Live)''. (n.d.-b). [https://worldpopulationreview.com/countries/bangladesh]</ref> این کشور در دلتاهای حاصلخیز رودخانه‌های گنگ و برهماپوترا قرار دارد که بستری مناسب برای فعالیت‌های کشاورزی ایجاد کرده است.<ref>''Delta''. (n.d.). [https://education.nationalgeographic.org/resource/delta/#:~:text=The%20world's%20largest%20delta%20is,agricultural%20products%20of%20the%20delta.]</ref> بااین‌حال، روند شهرنشینی سریع، مهاجرت از مناطق روستایی به شهری، و تأثیرات تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین چالش‌های جغرافیای انسانی [[بنگلادش]] محسوب می‌شوند. <ref>Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. ''Frontiers in Public Health'', ''11''. [https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1269362]</ref>رشد اقتصادی کشور در دهه‌های اخیر باعث بهبود نسبی وضعیت اقتصادی شده، اما همچنان فقر و نابرابری به طور گسترده‌ای وجود دارد. توزیع نامتوازن جمعیت، فشار روزافزون بر منابع طبیعی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان از مسائل اصلی این کشور هستند. افزایش جمعیت و تمرکز بیشتر بر مناطق شهری نیز نیازمند مدیریت مناسب و سیاست‌گذاری‌های دقیق در سطح ملی است تا از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری شود.<ref>Murshed, M., & Saadat, S. Y. (2018). Effects of urbanization on climate change: Evidence from Bangladesh. ''SSRN Electronic Journal''. [https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3247302]</ref>


1. 2. 1'''.''' جمعيت، اختلافات انسانی (نژاد)، حرکات جمعیت  
=== [[ساختار هرم جمعیتی بنگلادش|ساختار هرم جمعیتی]] ===
ساختار سنی جمعیت [[بنگلادش]] در سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده یک جمعیت نسبتاً جوان با تغییرات تدریجی به‌سوی سالخوردگی است. <ref name=":0">[https://doi.org/10.1007/s43994-024-00150-0 Karim], R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. ''Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences''.[https://doi.org/10.1007/s43994-024-00150-]</ref>بر اساس داده‌های سرشماری اخیر، اکثریت جمعیت  این کشور در گروه‌های سنی زیر ۴۰ سال قرار دارند.<ref>TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). ''Bangladesh - population, male (% of total) - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical''. [https://tradingeconomics.com/bangladesh/population-male-percent-of-total-wb-data.html]-</ref> این واقعیت به دلیل کاهش نرخ باروری کل (TFR) طی دهه‌های گذشته و بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی پدیدار شده است.<ref>''Bangladesh fertility rate 1950-2024''. (n.d.). MacroTrends. [https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/BGD/bangladesh/fertility-rate]</ref> هرم سنی [[بنگلادش]] در این سال مشخص می‌کند که نسبت جمعیت کودکان (زیر ۱۵ سال) حدود ۲۶ درصد و جمعیت سالمندان (بالای ۶۵ سال) حدود ۸ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.<ref>TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). ''Bangladesh - Elderly illiterate population, 65+ years, % female - 2024 data 2025 forecast 1981-2019 historical''. [https://tradingeconomics.com/bangladesh/elderly-illiterate-population-65-years-percent-female-wb-data.html]</ref>


بنگلادش با جمعيتی حدود  535/570/158  نفر، يكي از كشورهاي بزرگ دنيا از نظر تراكم جمعيتي است 2011) , .(<nowiki>https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbookدر</nowiki> سال 1991 ميلادي جمعيت اين كشور حدود 110 ميليون نفر بود. طبق گزارش COHRE  و ACHR  <sup>1</sup> (Forced Evictions in Bangladesh, 2000:7 ) در سال 1999میزان رشد جمعیت داکا حدود 8/1 درصد بوده که در هر کیلومتر مربع 798 نفر زندگی می کرده اند و این میزان در همان تاریخ در جهان بالاترین حد بوده است. در سال 2001 ميلادي جمعیت این کشور به رقمي حدود 129 ميليون نفر افزايش يافت. بدیهی است که با بالارفتن جمعیت، مشکل تراکم آن نیز افزایش یافت. در حال حاضر، تراكم جمعيت حدود 1045 نفر در هر كيلومتر مربع  و حدود 28 درصد از کل جمعیت شهری می باشد.  
این ارقام نسبت به سال ۱۹۹۰ که نرخ باروری بالاتری داشت، تغییرات قابل‌توجهی نشان می‌دهد. در آن زمان، جمعیت جوان‌تر غالب بود و هرم سنی کشور به‌شدت به سمت جمعیت کودک و نوجوان متمایل بود.<ref name=":1">CEICdata.com. (2018a, June 1). ''Bangladesh population''. [https://www.ceicdata.com/en/indicator/bangladesh/population]</ref> در سال ۲۰۲۴، نرخ رشد جمعیت کودکان کندتر شده و جمعیت سالخورده نیز در حال افزایش است. بااین‌حال، باوجود افزایش تعداد افراد سالخورده، [[بنگلادش]] همچنان در مرحله‌ای است که می‌تواند از "پنجره جمعیتی" بهره‌مند شود که در آن جمعیت فعال اقتصادی (۱۸ تا ۶۴ سال) نسبت به جمعیت وابسته (کودکان و سالمندان) بیشتر است.<ref>Roy, S. I. &. P. C. (2024). Impact of demographic dividend on Economic growth: Bangladesh [https://ideas.repec.org/a/bjc/journl/v11y2024i2p95-123.html Perspective]. ''ideas.repec.org''. </ref>


   بنگلادش از نظر كثرت جمعيت هشتمين كشور دنيا و نیز چهارمین کشور مسلمان از نظر تعداد جمعیت است  .(Phillips and Gritzner, 2007:15)بيشترين حجم تراكم در شهر داكا  (Forced Evictions in Bangladesh, 2000:8 ) و كمترين تراكم در ارتفاعات چيتاگنگ است. طبق گزارش همین منبع، دلیل رشد سریع شهر داکا، وجود سیلاب های فراوانی است که دهکده های اطراف داکا را به سرعت نابود کرده و موجب بی خانمانی مردم فقیر روستاها شده است؛ به طوری که مردم آواره برای بدست آوردن جا و غذا راهی پایتخت شده و در اطراف داکا مسکن گزیده اند ( Ibid, 2000:9 ).
* '''''نسبت جنسیتی و توزیع سنی'''''


    نرخ مرگ و میر از هر 1000 نفر، حدود 73/57 نفر است، که در مقایسه با سایر کشور ها در ردیف 48 قرار دارد و نرخ امید به زندگی، 75/69 سال می باشد.
در سال ۲۰۲۴، نسبت جنسیتی جمعیت [[بنگلادش]] تقریباً برابر است، با نسبت ۱۰۰.۳ مرد به ۱۰۰ زن.<ref>''Bangladesh demographics 2024 - StatisticsTimes.com''. (n.d.).[https://statisticstimes.com/demographics/country/bangladesh-demographics.php#:~:text=Demographics%20of%20Bangladesh&text=The%20population%20growth%20rate%20in,50.83%25%20of%20the%20female%20population.]</ref> این نسبت در مقایسه با دهه‌های گذشته که تعداد مردان در برخی گروه‌های سنی بیشتر بود، تعادل بیشتری را نشان می‌دهد.<ref>United Nations Department of Economic and Social Affairs. (2024). ''World population prospects 2024: Volume I: Comprehensive tables''. United Nations. [https://population.un.org/wpp/]</ref> علت این تغییرات را می‌توان به بهبود خدمات بهداشتی برای زنان و کاهش مرگ‌ومیر مادران در طول زایمان نسبت داد.در گروه‌های سنی پایین‌تر، به‌ویژه زیر ۲۰ سال، نسبت جنسیتی متعادل باقی‌مانده است.<ref>''Population Pyramids of the World from 1950 to 2100''. (n.d.-d). [https://www.populationpyramid.net/bangladesh/2024/ PopulationPyramid.net]</ref> بااین‌حال، در گروه‌های سنی بالاتر، به‌ویژه بالای ۶۵ سال، نسبت زنان بیشتر است که این پدیده را می‌توان به امید به زندگی بیشتر در زنان نسبت داد.<ref>''Pyramides des âges pour le monde entier de 1950 à 2100''. (n.d.). [https://www.populationpyramid.net/fr/bangladesh/2024/]</ref> به‌طورکلی، توزیع سنی نشان می‌دهد که [[بنگلادش]] با چالش‌های خاصی در آینده، مانند نیاز به برنامه‌های حمایتی بیشتر برای جمعیت سالخورده، روبرو خواهد بود.<ref>Khoda, M. S. E., & Kröger, T. (2024). Policy-makers and population ageing in Bangladesh: a dearth of attention. ''Journal of Population Ageing''.[https://doi.org/10.1007/s12062-024-09452-x]</ref>


   نرخ رشد جمعيت 73/1 است كه نسبت مرد به زن از هر 1000 نفر ، 106 و زن به مرد 100 نفر است. نرخ باروري در ميان زنان 3/3 درصد و ميزان تولد 98/22  درصد مي باشد. ميزان مرگ و مير75/5  درصد است كه از اين رقم ، 9/40 درصد را زنان و 1/59 درصد را مردان تشكيل مي دهند.
* '''''پیش‌بینی‌های آینده'''''


   درصد سنی از 0 تا 14 سال،  حدود  3/34 درصد ( یعنی 27551594 نفر  پسر  و   64777626 نفر دختر) است. درصد سنی 15 تا 64 سال، حدود 1/61 درصد  ( یعنی 43195645 نفر مرد و51989150 نفر زن ) است. درصد سنی از 65 سال به بالا،  2256163  نفر آقایان و 1193 نفر زنان  است(Ibid).
بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی، تا سال ۲۰۵۰ ساختار سنی [[بنگلادش]] به‌سوی یک جامعه سالخورده حرکت خواهد کرد.<ref>''Future Population Pyramids of Bangladesh''. (n.d.). ResearchGate.[https://www.researchgate.net/figure/Future-Population-Pyramids-of-Bangladesh_fig1_242485010]</ref> نرخ باروری در حال کاهش است و انتظار می‌رود که جمعیت سالمند کشور به حدود ۱۵ درصد از کل جمعیت برسد. این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که [[بنگلادش]] باید برای مقابله با چالش‌های ناشی از سالخوردگی جمعیت، مانند افزایش هزینه‌های بهداشتی و کمبود نیروی کار جوان، سیاست‌های مؤثرتری در زمینه بازنشستگی و خدمات اجتماعی اتخاذ کند.<ref>Kabir, R., TAKhan, H., Kabir, M., & Rahman, M. T. (2013). POPULATION AGEING IN BANGLADESH AND ITS IMPLICATION ON HEALTH CARE. ''European Scientific [http://eujournal.org/index.php/esj/article/viewFile/2088/2001 Journal] ESJ'', ''9''(33). </ref> باتوجه‌به رشد کند جمعیت جوان و کاهش نرخ باروری، [[بنگلادش]] در آینده با مشکلاتی مانند کمبود نیروی کار مواجه خواهد شد که می‌تواند رشد اقتصادی کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد. در همین حال، فشار بر سیستم‌های بازنشستگی و بهداشتی به دلیل افزایش تعداد سالمندان نیز افزایش خواهد یافت.<ref>Iqbal, J. (2024). ''Strengthening the Healthcare System in Bangladesh: Progress, Persistent Challenges, and Policy Priorities''.  


[https://doi.org/10.32388/a8l5m4.3 ‌]</ref>


1-COHR : Centre on Housing Rights; ACHR: Asian Coalition of Housing Rights.
=== [[ویژگی های جمعیتی بنگلادش|ویژگی های جمعیتی]] ===


   در يك نگاه كلي بايد گفت كه جمعيت كشور بنگلادش در سال 1801 م، 5/14 ميليون نفر، در سال 1851 م، 3/20 ميليون نفر، در سال 1901 م، 9/28 ميليون نفر، در سال 1921 م، 3/33 ميليون نفر، در سال 1941 م، 42 ميليون نفر، در سال 1961 م، 8/50 ميليون نفر، در سال 1981 م،  9/89 ميليون نفر، در سال 2001 م، 129 ميليون نفر و در سال 2002 م، 133 میلیون نفر بوده است.
* ت'''''رکیب قومی و زبانی'''''


جمعیت [[بنگلادش]] عمدتاً تک قومیتی است، با اکثریت مطلق مردم این کشور که بنگالی هستند. حدود ۹۸ درصد جمعیت [[بنگلادش]] را بنگالی‌ها تشکیل می‌دهند،<ref>''Bangladesh population (2024) - Worldometer''. (n.d.). [https://www.worldometers.info/world-population/bangladesh-population/]</ref> درحالی‌که اقلیت‌های قومی مانند چاکرا، سانتال، و مروهای بومی، در مناطق خاصی از کشور به‌ویژه در نواحی کوهستانی جنوب شرقی زندگی می‌کنند.<ref>Pariona, A. ([https://www.worldatlas.com/articles/ethnic-groups-in-bangladesh.html 2024], July 18). ''Ethnic groups in Bangladesh''. WorldAtlas</ref> ترکیب زبانی این کشور نیز تا حد زیادی منعکس‌کننده ترکیب قومی آن است، به‌طوری‌که زبان بنگالی به‌عنوان زبان رسمی و رایج در سراسر کشور استفاده می‌شود.<ref>''Bangladesh - IWGIA - International Work Group for Indigenous Affairs''. (n.d.).[https://www.iwgia.org/en/bangladesh.html]</ref><br /> در مناطق شمالی و جنوب شرقی، اقلیت‌های زبانی و قومی به دلیل سیاست‌های اسکان و مهاجرت داخلی با چالش‌هایی روبرو هستند.<ref>Zaman, Md. S. U., Akhter, S., Eco-Social Development Organization(ESDO), & Eco College, Thakurgaon, Bangladesh. (n.d.). ''Ethnicity, Social Exclusion & Plain Land Ethnic Minorities of Bangladesh: An Analysis through Social Work Values'' [Journal-article][https://web.esdo.net.bd/attachments/SPED/Final%20Study%20on%20Ethnic%20Minority%20Exclusionx.pdf]</ref> این گروه‌ها از دهه‌ها قبل خواستار حقوق زبانی و فرهنگی بیشتری بوده‌اند. همچنین، از نظر توزیع جغرافیایی، اکثریت جمعیت اقلیت‌ها در مناطق روستایی و دورافتاده کشور متمرکز هستند که مشکلات خاصی در دسترسی به خدمات دولتی و آموزشی دارند.<ref>Alam, M. Z. (2022). Ethnic inequalities in access to WASH in Bangladesh. ''The Lancet Global Health'', ''10''(8), e1086–e1087.[https://doi.org/10.1016/s2214-109x(22)00232-7]</ref>


'''1. 2. 2.مهاجرت و تراکم'''
* '''''الگوهای مهاجرت'''''


مهم ترین عامل مهاجرت در بنگلادش، عامل اقتصادی است. به دلیل جمعیت زیاد و رشد بالای آن، مهاجرت پیوسته از روستا به شهر و از کشور به خارج صورت می گیرد. روستاییان به دلیل سیلاب های مداوم و از دست دادن زمین های کشاورزی و نیز خانه و کاشانه خود، عازم شهرها به خصوص پایتخت می شوند. نوجوانان و تحصیل کرده های دانشگاه ها برای دست یابی به کار بهتر و آینده مطمئن، به کشورهای دیگر مهاجرت می کنند. به استناد منابع معتبر ( West,2009:115 onwards)، مشکل عمده این کشور، مهاجرت نیروهای متخصص و کارآمد آن در سطح وسیع به کشورهای توسعه یافته از یک سو و مهاجرت جمعیت روستایی به شهرهای صنعتی به ویژه به داکا می باشد.    
مهاجرت داخلی در [[بنگلادش]] نقش مهمی در تغییرات جمعیتی ایفا کرده است. <ref>''Internal migration and urbanization | KNOMAD''. (n.d.). [https://www.knomad.org/thematic-working-group/internal-migration-and-urbanization Www.knomad.org]. ‌</ref>به‌ویژه مهاجرت‌های گسترده از مناطق روستایی به شهرهای بزرگ، مانند داکا و چیتاگونگ، باعث افزایش چشمگیر تراکم جمعیت شهری شده است. این مهاجرت‌ها عمدتاً به دلیل فرصت‌های شغلی بهتر و شرایط زندگی مناسب‌تر در شهرها صورت می‌گیرد.<ref>Sohad, M. K. N., Celi, G., & Sica, E. (2023). Factors determining migration intentions in Bangladesh: from land to factory. ''Journal of Economic Studies''.[https://doi.org/10.1108/jes-06-2023-0293]</ref><br /> از نظر مهاجرت بین‌المللی، [[بنگلادش]] یکی از کشورهایی است که نیروی کار زیادی را به کشورهای خلیج‌فارس و آسیای جنوب شرقی صادر می‌کند.<ref>Administrator, W. (2024, May 28). ''Beyond dichotomies: Bangladesh’s [https://mixedmigration.org/bangladesh-complex-migration-landscape/ complex] migration landscape''. Mixed Migration Centre/</ref> درآمدهای ارسالی این مهاجران به بنگلادش یکی از مهم‌ترین منابع ارز خارجی برای این کشور محسوب می‌شود. درعین‌حال، مهاجرت به کشورهای خلیج‌فارس به‌عنوان بخشی از استراتژی دولت برای کاهش فشار بر بازار کار داخلی نیز دیده می‌شود.<ref name=":0" />


* '''''سطح تحصیلات و سواد'''''


'''1. 2. 3. ساختار قومی و جسمانی جمعيت'''
در سال ۲۰۲۴، سطح سواد در [[بنگلادش]] به ۷۷ درصد رسیده است که این رقم در مقایسه با سال‌های قبل افزایش چشمگیری داشته است.<ref>''7+ functional literacy rate increases to 77.9pc: BBS | News''. (2024). BSS.[https://www.bssnews.net/news/180472]


به نظر می رسد گروهی از هند و آريايي ها كه در 2000 سال قبل از ميلاد مسيح به طرف شرق حركت كردند، در اين منطقه مستقر شده باشند. اينان نخستين گروه هايي بودند كه جمعيت اين منطقه را تشكيل دادند.
‌</ref> بااین‌حال، هنوز هم تفاوت‌های قابل‌توجهی بین سطح تحصیلات مردان و زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، وجود دارد. درحالی‌که شهرها از نظر دسترسی به آموزش و امکانات تحصیلی در وضعیت بهتری قرار دارند، بسیاری از مناطق روستایی همچنان با چالش‌هایی از جمله کمبود معلمان و امکانات آموزشی مواجه هستند.<ref>Rahman, M. M. (2019). Linguistic diversity and social justice in (Bangla)desh: a socio-historical and language ideological perspective. ''Journal of Multilingual and Multicultural Development'', ''[https://doi.org/10.1080/01434632.2019.1617296 41]''(4), 1–16.  


    اين رشد سريع جمعيت همراه با كاهش مرگ و مير به علت بهبودي وضعيت بهداشتي سبب شد كه جمعيت كنوني كشور به  535570 158 نفر  برسد. مصائب و بلاياي طبيعي نيز سبب مي شود كه شمار زيادي از مردم جان خود را از دست بدهند.  
‌</ref><br /> رشد بخش تحصیلات عالی در [[بنگلادش]] نیز از دیگر تحولات قابل‌توجه در سال‌های اخیر است.<ref>Md Jahangir Alam, Ogawa, K., & Abu. (2024). Quality assurance of science and technology universities in Bangladesh: a catalyst for sustainable employment during the 4IR. ''Journal of Science and [https://doi.org/10.1108/jstpm-11-2023-0190 Technology] Policy Management''.  


    با وجود اينكه در خصوص دوران پيش از تاريخ بنگلادش و سرزمين هاي اطراف آن تحقيقاتي صورت گرفته است، اما امكان دسترسي به يك نتيجه مطلوب تا حدود زيادي غير ممكن است و به مدارک و مستندات معتبر و نیز تحقيقات بيشتري نیاز است.  
‌</ref> دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی بیشتری در سراسر کشور تأسیس شده‌اند که باعث افزایش دسترسی به آموزش برای جوانان شده است.<ref>Bangladesh - Education. (2019). In ''Encyclopædia Britannica''. [https://www.britannica.com/place/Bangladesh/Education]


   از آثار باستاني كشف شده در اين منطقه حقايقي آشكار شده كه تا حدودي نتايجي را به دست داده است. سياه پوستان از قديمي ترين و به عبارت بهتر اولين گروهي هستند كه در اين منطقه شناخته شده اند و آثاري را در ميان قبايل گوناگون از « آسام » تا « فيليپين » به جاي گذاشته اند
‌</ref>


(Hutton 1931).
=== [[رشد جمعیت در بنگلادش|رشد جمعیت]] ===


   گروه بعدي به نام بوميان پيش از استراليايي ( پروتو استرالويد ) معروف مي باشند. ظاهر آن ها داراي سري گرد، بيني پهن و پوستي به رنگ قهوه اي سوخته بودند. آن ها احتمالاً از آسياي غربي آمده و در آسياي جنوب شرقي پراكنده شده اند. اين گروه نه تنها انواع كشت را در آسياي جنوب شرقي انجام دادند، بلكه در اراضي اطراف بنگلادش نيز آن ها را رشد و ارتقاء دادند.
* '''''نرخ رشد طبیعی جمعیت'''''


   اين نظريه كه اين گروه در كشاورزي فعال بوده اند، از طريق كشف تيرهايي كه متعلق بـــه «عصر نوسنگي » مي باشد، قابل اثبات است. همچنین  باقي ماندن بعضی واژه هاي جنوبي (AUSTRIC) در زبان بنگالي و زبان هاي وابسته آن، مانند  واژه هاي لنگال (شخم)، ناري گل  (نارگيل )، لائو ( كدو تنبل )، گاندا ( چهار )، كوري اشاره به وابستگی مردمان اولیه این سرزمین با بومیان استرالیا دارد. احتمالاً اقوام پيش از مغولي، سياه پوستان جنوبي را از سمت شرق تعقيب کردند وتعدادي از آن ها تا دشت « چوتانگپور » پراكنده شدند. شاید مسیر مهاجرت عمده اين اشخاص، به سوي آسياي جنوب شرقي بوده است.  
[[بنگلادش]] از سال ۲۰۲۴ با کاهش تدریجی نرخ رشد طبیعی جمعیت مواجه بوده است. <ref>Karim, R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. ''Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences''.[https://doi.org/10.1007/s43994-024-00150-0]</ref>بر اساس آمارهای اخیر، نرخ رشد طبیعی جمعیت در این کشور به ۱.۱ درصد رسیده که نسبت به دهه‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته است. <ref name=":2">''Bangladesh Population 1950-2024''. (2024). Macrotrends.net.[https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/BGD/bangladesh/population]</ref>در دهه ۱۹۸۰، نرخ رشد جمعیت نزدیک به ۲.۹ درصد بود که نشان‌دهنده یک جامعه در مرحله گسترش سریع جمعیتی بود.<ref name=":2" /> این کاهش را می‌توان به سیاست‌های دولت برای کنترل جمعیت و همچنین افزایش آگاهی عمومی در مورد برنامه‌های بهداشت باروری نسبت داد.نرخ رشد طبیعی جمعیت، یعنی تفاوت بین نرخ زادوولد و نرخ مرگ‌ومیر، یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل دینامیک جمعیت هر کشور است. <ref>Hassan, M. R., Alam, M. D., Haque, M. N., Khan, M. A. Q., & Talukder, M. A. K. (2024). A Review of Watershed management in Bangladesh: options, challenges and legal framework. ''Journal of Materials and Environmental Science'', ''15''(2), 225–241. [https://www.jmaterenvironsci.com/Document/vol15/vol15_N2/JMES-2024-150215-hassan.pdf 150215]-hassan.pdf</ref>در [[بنگلادش]]، کاهش نرخ زادوولد، همراه با کاهش نرخ مرگ‌ومیر به دلیل بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی، موجب کاهش رشد جمعیت شده است.<ref>Safi, A., Haseeb, M., Islam, M., & Umar, M. (2023). Can sustainable resource management overcome geopolitical risk? ''Resources Policy'', ''87'', 104270.[https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.104270]</ref> این کاهش نرخ رشد ممکن است پیامدهای مثبتی از جمله کاهش فشار بر منابع طبیعی و خدمات عمومی داشته باشد، اما همچنین می‌تواند به چالش‌هایی همچون سالخوردگی جمعیت و کاهش نیروی کار در آینده منجر شود.  


    در مدت كوتاهي اين افراد به جمعيت پيشين افزوده و در آن ها تحليل رفتند. قفقازي هاي كله دراز مديترانه اي كه در واقع عنصر اصلي افرادي كه به نام « دراويدي » خوانده مي شدند و قفقازي هاي نوع آلپي كله گرد به شبه قاره وارد شدند و از شمال غربي تا بنگلادش پراكنده شدند.
* '''''مهاجرت و تأثیر آن بر جمعیت'''''


   هنوز مشخص نشده است كه آيا گروه آلپي ها قبل و يا بعد از نوع قفقازي هاي كله دراز كه به نام «آريايي » معروف هستند، وارد اين منطقه شده اند يا خير، و آيا از عناصر ديگر توانسته بودند به اين سرزمين وارد شوند يا نه؟ در هر صورت احتمال دارد كه هر دو عناصر ياد شده به اين سرزمين آمده باشند. اين رخدادها احتمالاً بين دو هزار يا دو هزار وپانصد پيش از ميلاد و هزاره اول پيش از ميلاد اتفاق افتاده است.  
مهاجرت، چه داخلی و چه بین‌المللی، نقش عمده‌ای در تغییرات جمعیتی [[بنگلادش]] ایفا کرده است.<ref name=":1" /> در داخل کشور، مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها باعث تراکم شدید در مناطق شهری به‌ویژه داکا، پایتخت، شده است. <ref>''Dhaka, Bangladesh population 2024''. (n.d.).[https://worldpopulationreview.com/cities/bangladesh/dhaka#:~:text=It%20is%20one%20of%20the,area%20of%20300%20square%20kilometers.]</ref>تخمین زده می‌شود که بیش از یک‌سوم جمعیت [[بنگلادش]] در مناطق شهری زندگی می‌کنند،<ref>Research and Markets. (2024, October 4). ''Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning Growth Supported by Government Initiatives, Urbanization, and a Burgeoning Economy''. GlobeNewswire News Room; Research and Markets.[https://www.globenewswire.com/news-release/2024/10/04/2958156/0/en/Bangladesh-Construction-Industry-Report-2024-2028-Burgeoning-Growth-Supported-by-Government-Initiatives-Urbanization-and-a-Burgeoning-Economy.html]</ref> درحالی‌که این رقم در سال ۱۹۹۰ کمتر از ۲۰ درصد بود. <ref>Alam, K., & Shafi, S. A. (2019). URBANIZATION PROCESS IN BANGLADESH AND THE CHALLENGES. In ''Journal of Bangladesh Institute of Planners: Vol. l–l'' (Issue Nos. 1 & 2, pp. 73–81)</ref>این مهاجرت‌های داخلی به دلیل عواملی مانند جستجوی فرصت‌های شغلی بهتر، دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی و همچنین فرار از بلایای طبیعی مانند سیلاب‌ها و طوفان‌ها صورت می‌گیرد.<ref>Maria Camila Duque. (2024, September 3). ''Climate Change in Bangladesh Shapes Internal Migration and Movement to India''. Migrationpolicy.org.[https://www.migrationpolicy.org/article/bangladesh-india-climate-migration]</ref>از نظر مهاجرت بین‌المللی، [[بنگلادش]] یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نیروی کار به کشورهای خلیج‌فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، و قطر است. <ref>Mannan, A. (2024, April 17). ''Bangladesh’s Economic Vitality Owes in Part to Migration and Remittances''. Migrationpolicy.org.[https://www.migrationpolicy.org/article/bangladesh-migration-remittances-profile]</ref>درآمدهای ارزی که از سوی این مهاجران به کشور ارسال می‌شود، نقش حیاتی در اقتصاد [[بنگلادش]] دارد، مهاجرت به کشورهای صنعتی مانند آمریکا و اروپا در میان قشر تحصیل‌کرده نیز در حال افزایش است. هرچند این نوع مهاجرت می‌تواند از یک سو منجر به خروج نخبگان شود، اما از سوی دیگر می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و انتقال دانش به کشور فراهم کند.


   از آغاز هزاره اول پيش از ميلاد، روند آريايي شدن به وقوع پيوسته است، كه البته اين شيوه را بهتر است « برهمنيزه » شدن بخوانيم.  
*  '''''سیاست‌های جمعیتی و پیش‌بینی‌های آینده'''''<ref>''Bangladesh: fertility rate 1925-2020''. (n.d.). Statista.[https://www.statista.com/statistics/1069213/total-fertility-rate-bangladesh-historical/]</ref>


  بسياري از قفقازي هاي كله دراز كه در قسمت بالای دره گنگ استقرار يافته بودند، به سوي نقاط پایین اين دره حركت كردند و حتي وارد دره « براهماپوترا » شدند. قبايل اين ناحيه كه وارد قلمرو دين « وديك » ( ودايي ) شده بودند به دلیل توسعه آن، به دين هندو گرويدند. در واقع تاثير چشمگيری که غير آريايي ها برروي دين ودايي و پيروان آن گذاشتند، سبب تبديل آن ها (قبايل بومي غير آريايي) به برهمن شد، لذا اين گروه به «برهمن» شهره شدند(Lewis, 2011:41-74).
دولت [[بنگلادش]] از دهه ۱۹۷۰ به اجرای سیاست‌های جمعیتی گسترده‌ای پرداخته است که هدف اصلی آن کنترل جمعیت و کاهش نرخ باروری بوده است.<ref>''Bangladesh fertility rate 1950-2024''. (n.d.). MacroTrends. [https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/bgd/bangladesh/fertility-rate]</ref> <ref>''Policies and strategies. Bangladesh''. (1992, August 1). PubMed.[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12343895/#:~:text=The%20population%20increased%20from%20about,%2C%20education%2C%20and%20motivation%20activities.]</ref>این سیاست‌ها که شامل برنامه‌های آموزش بهداشت باروری، دسترسی به وسایل جلوگیری از بارداری و همچنین تشویق به خانواده‌های کوچک‌تر بود، تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش نرخ رشد جمعیت داشته‌اند. سیاست‌های جمعیتی [[بنگلادش]] موفق شده است تا نرخ باروری کل را از حدود ۶.۹ در دهه ۱۹۷۰ به ۲.۰ در سال ۲۰۲۴ کاهش دهد. <ref>''Bangladesh fertility rate 1950-2024''. (n.d.). [https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/bgd/bangladesh/fertility-rate MacroTrends]</ref>پیش‌بینی‌های جمعیتی نشان می‌دهد که جمعیت [[بنگلادش]] تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۲۰۰ میلیون نفر خواهد رسید.<ref>''The world counts''. (n.d.)[https://www.theworldcounts.com/populations/countries/bangladesh#:~:text=By%202050%20the%20population%20in,170%20million%20people%20by%202100.&text=The%20main%20reason%20the%20population,of%202.2%20children%20per%20woman.]</ref> اگرچه نرخ رشد جمعیت کاهش‌یافته است، اما این کشور هنوز با چالش‌های جمعیتی بزرگی روبرو است، از جمله افزایش تعداد سالخوردگان و کاهش تعداد افراد در سن کار. این چالش‌ها نیازمند تدوین سیاست‌های جامع در زمینه تأمین اجتماعی، نظام بازنشستگی، و برنامه‌های ارتقای بهره‌وری نیروی کار هستند.<ref>Parvez, M. a. Z. a. S. (2024, March 26). Ageing in Bangladesh: Are we ready for more social spending? ''The Daily Star''.[https://www.thedailystar.net/business/economy/news/ageing-bangladesh-are-we-ready-more-social-spending-3574911#:~:text=By%202050%2C%20people%20aged%2060,is%20consistent%20with%20global%20trends.]</ref>


  مادامی که بيشتر غير آريايي ها به عنوان طبقه فرودست باقي ماندند، طبقات بالاي غير آريايي ها به داخل كاست بالاي سيستم جديد جذب شدند. با اين پروسه مهاجرت، آريايي ها با عناصر ارمني و آلپي مخلوط شدند و برهمنان وداها و كاياشت بنگالي را شكل دادند (Lewis, 2011:100-104).
=== [[پراکندگی جمعیت در بنگلادش|پراکندگی جمعیتی]] ===
[[بنگلادش]] با تراکم جمعیتی بسیار بالایی مواجه است. در سال ۲۰۲۴، تراکم جمعیت کشور به بیش از ۱۲۶۵ نفر در هر کیلو مترمربع رسیده است که آن را به یکی از پرجمعیت‌ترین کشور‌های جهان تبدیل می‌کند.<ref>Worldometer. (2024). ''Bangladesh Demographics [https://www.worldometers.info/demographics/bangladesh-demographics/ 2024] (Population, Age, Sex, Trends) - Worldometer''. Www.worldometers.info.</ref> این تراکم بالا به دلیل کمبود اراضی قابل‌سکونت و همچنین جمعیت فراوان آن است. بیشتر جمعیت کشور در مناطق دلتای بنگال و نواحی پایین‌دست رودخانه‌های مهم مانند گنگ و براهماپوترا متمرکز شده است. <ref name=":3">Batabyal, A. A., & Yoo, S. J. (2024). Heterogeneity in population and values and water pollution clean-up: The Ganges in Kanpur and Varanasi, India. ''Economic Analysis and Policy'', ''81'', 1527–[https://doi.org/10.1016/j.eap.2024.02.030 1534]</ref>این مناطق دارای خاک حاصلخیز و دسترسی آسان به آب هستند که کشاورزی را تسهیل می‌کند و به همین دلیل جمعیت بیشتری در آن‌ها ساکن شده‌اند.<ref name=":3" />در مقابل، مناطق کوهستانی جنوب شرقی و جنگل‌های ساندربان از جمعیت کمتری برخوردارند. <ref>UNESCO World Heritage Centre. ([https://whc.unesco.org/en/list/798/ 2022]). ''The Sundarbans''. Unesco.org.</ref>این نواحی به دلیل شرایط جغرافیایی دشوار، کمبود زیرساخت‌ها و بلایای طبیعی، جمعیت کمتری را به خود جذب می‌کنند. به‌طورکلی توزیع جغرافیایی جمعیت در [[بنگلادش]] نابرابر است و تمرکز زیادی در مناطق شهری و حاشیه رودخانه‌ها وجود دارد.<ref name=":3" />


  به نظر مي رسد قشر دوم از سه عنصر شكل گرفته باشد:
* '''''مهاجرت‌های داخلی و تغییرات جمعیتی مناطق'''''


1.پروتو استرالويد
مهاجرت داخلی به‌ویژه از مناطق روستایی به مناطق شهری، یکی از پدیده‌های مهم جمعیتی [[بنگلادش]] در دهه‌های اخیر بوده است.<ref>UNDP, Bangladesh, Marshall, R., Jr., Rahman, S., United Nations Development Programme (UNDP), Bangladesh, Islam, A., Choudhury, N., Ahmad, A., Dales, E., Rahman, A., Morshed, K. A. M., Das, P. K., Juhkam, R., & Paul, A. K. (2023). Internal migration in Bangladesh: character, drivers and policy issues. In ''Internal Migration in Bangladesh: Character, Drivers and Policy Issues''.</ref> شهرهای بزرگ مانند داکت، چیتاگونگ و خولنا به‌عنوان مراکز اصلی مهاجرت شناخته می‌شوند. این مهاجرت‌ها اغلب به دلایلی مانند بیکاری، فقر، و بلایای طبیعی در مناطق روستایی صورت می‌گیرد. از طرفی، [[بنگلادش]] به دلیل موقعیت جغرافیایی خود به طور مداوم با بلایای طبیعی نظیر سیلاب‌ها، طوفان‌های گرمسیری و بالا آمدن سطح آب دریا مواجه است که مهاجرت‌های اجباری را در برخی از مناطق کشور تسریع می‌کند.<ref name=":3" /> در مقابل، مناطق روستایی به‌ویژه در نواحی دورافتاده و محروم با کاهش جمعیت و پیری جمعیت مواجه شده‌اند.<ref>Majumder, S. C., & Rahman, M. H. (2022). Rural–urban migration and its impact on environment and health: evidence from Cumilla City Corporation, Bangladesh. ''GeoJournal'', ''88''(3), 3419–3437.[https://doi.org/10.1007/s10708-022-10816-z]</ref> جوانان و نیروی کار اغلب این مناطق را ترک می‌کنند و به دنبال فرصت‌های بهتر در شهرها هستند. این موضوع منجر به کاهش بهره‌وری در بخش کشاورزی و تهدیدی برای امنیت غذایی کشور شده است.<ref>''Global Report on Food Crises (GRFC) 2024 | World Food Programme''. (2024, April 23). UN World Food Programme (WFP). [https://www.wfp.org/publications/global-report-food-crises-grfc]</ref>


2.دو نوع از قبايل قفقازي هاي مديترانه اي
* '''''پیش‌بینی‌های آینده توزیع جمعیت'''''


3.شودرا  
باتوجه‌به روندهای فعلی، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۶۰ درصد جمعیت [[بنگلادش]] در مناطق شهری زندگی کنند.<ref>''Population Pyramids of the World from 1950 to 2100''. (n.d.-e). PopulationPyramid.net. [https://www.populationpyramid.net/bangladesh/2050/]</ref> افزایش شهرنشینی به همراه رشد اقتصادی و افزایش تقاضا برای خدمات شهری باعث خواهد شد که شهرهای [[بنگلادش]] با چالش‌های جدی روبرو شوند، از جمله تراکم بیش از حد، فشار بر زیرساخت‌ها و مشکلات زیست‌محیطی.<ref>Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. ''Frontiers in Public Health'', ''11''.[https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1269362]</ref><br /> برای مدیریت این تغییرات، دولت [[بنگلادش]] نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شهری، خدمات عمومی و محیط‌زیست است. پیش‌بینی می‌شود که تراکم جمعیت در مناطق شهری بزرگ همچنان افزایش یابد، درحالی‌که مناطق روستایی با کاهش جمعیت و کمبود نیروی کار مواجه خواهند شد.<ref>''Chapter I Urban Demographic Issues and Challenges for a New Urban Agenda''. (n.d.).[http://udd.portal.gov.bd/sites/default/files/files/udd.portal.gov.bd/page/d8d2062c_6ff4_4381_a972_583c8eaa48a3/Reviewed%20_190]</ref>


قشر اخیر، كه طبقه كشاورز در كاست هندي مي باشد، كمتر از دو قشر عمدة اجتماعي دیگرظاهر شده است. پائين ترين قشر تركيبي از كاست هاي هندو شامل : « كامار »[1] ؛ « دم » [2] ؛ « پُد» [3] و تركيبي از قبايل بومي مانند « باجي »[4] و « هادي »[5] بودند كه به احتمال قوي ، پروتواسترالويدها و قفقازي هاي مديترانه اي عنصر اصلي به حساب مي آمدند.
=== [[شهرنشینی و روستانشینی در بنگلادش|شهرنشینی و روستانشینی]] ===


   از قرن يازدهم پس از ميلاد با توجه به فتوحات مسلمانان، مردم از سراسر آسياي غربي و سرزمين هاي شمالي شبه قاره به اين سرزمين مهاجرت كردند و در اين منطقه سكونت اختيار كردند. در بين آن ها قفقازي ها، ارمني ها و مغول ها عنصر اصلي بودند (شایگان، 1375: 299).
* '''''آمار و ارقام (۲۰۲۴)'''''


   حكمرانان ترك چندين قرن در اين سرزمين حكومت كردند كه اين مساله بيانگر جای پاي حضور عنصر ترك در اين سرزمين است كه در ميان مردم ديگر تحليل رفته اند. عدم اعتقاد به سيستم كاست در اسلام سبب شد تا هر عنصر نژادي در ميان مسلمانان ظاهر شود.  
- جمعیت شهرنشین: حدود ۶۷ میلیون نفر (۳۹٪ کل جمعیت)<ref>Markets, R. A. (2024, October 4). Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning growth supported by government initiatives, urbanization, and a burgeoning economy. ''GlobeNewswire News Room''. [https://www.globenewswire.com/news-release/2024/10/04/2958156/0/en/Bangladesh-Construction-Industry-Report-2024-2028-Burgeoning-Growth-Supported-by-Government-Initiatives-Urbanization-and-a-Burgeoning-Economy.html]</ref>


   طبق اظهار نظر « رايزلي » [6] عنصر كله گرد در بين تركيب دراويدي هاي بنگالي كه اصولاً مغولي خوانده مي شوند، با يافته هاي « گوها » [7] و « چاندا» [8] بي اعتبار مي شوند؛ اما نفوذ مغولي در بنگلادش به قدري قوي است كه هيچ گونه جاي شكي را باقي نمي گذارد.
- جمعیت روستانشین: حدود ۱۰۵ میلیون نفر (۶۱٪ کل جمعیت)<ref>''Bangladesh - Rural Population - 1960-2018 Data | [https://www.macrotrends.net/global-metrics/cities/20119/dhaka/population 2024] Forecast''. (n.d.). Tradingeconomics.com.</ref>


- نرخ رشد سالانه شهرنشینی: ۳.۲٪


'''1. 2. 4. پراکندگی جمعیت'''
- بزرگ‌ترین شهر: داکا با جمعیتی حدود ۲۲ میلیون نفر<ref>''Dhaka, Bangladesh Metro Area Population 1950-2024''. (n.d.). [https://www.macrotrends.net/global-metrics/cities/20119/dhaka/population MacroTrends]</ref>


تعداد زيادي از قبايل در مرزهاي شرقي اين كشور زندگي مي كنند. مردم بنگلادش به چهار گروه قومي تقسيم مي شوند:  
* '''''مقایسه شهرنشینی و روستانشینی:'''''


1.دراويدي
''۱. اشتغال:''


     اين گروه از اقوام « اورن ها»[9] با تعداد كمي از افرادي كه اصل آن ها از جنوب هند مي باشند، تشكيل شده است.
  - شهری: صنایع تولیدی، خدمات، و فعالیت‌های غیررسمی اقتصادی از جمله مشاغل رایج در مناطق شهری هستند.<ref>Talukder, A., Sabiha Shirin Sara, Md. Tanvir Hossain, Chuton Deb Nath, Rahman, R., Hussain, S., Sarma, H., & Md. Nazmul Huda. (2024). Rural and urban differences in the prevalence and determinants of Type-2 diabetes in Bangladesh. ''PloS One'', ''19''(4), e0298071–e0298071. [https://doi.org/10.1371/journal.pone.0298071]</ref>


 « اورن ها »، قبيله اي از هند مركزي هستند که در سال های نخستین سده حاضر از هند به ايالت هاي چاي خيز بنگلادش یعنی «سيلهت » و « چيتاگنگ » مهاجرت كرده اند . اين افراد در سال 1931 م حدود چهل هزار نفر بودند كه به زبان دراويدي صحبت مي كردند؛ اینان تا سال 1951 اين محل را ترك كرده و به نقاط دیگر رفته اند.  
  - روستایی: کشاورزی، ماهیگیری و صنایع‌دستی همچنان اصلی‌ترین منابع درآمدی مناطق روستایی را تشکیل می‌دهند.


   طبق سرشماري سال 1951 ، كه توسط دولت پاكستان صورت گرفت، فقط در حدود سه هزار نفر از اين گروه باقي مانده بودندكه به زبان مادري خود صحبت مي كردند. اكثر اين ها دراويدي بودند. امروزه تعدادی از این گروه در کشتزارهاي چاي « سيلهت » مشغول به كار هستند.
''۲. دسترسی به خدمات:''


2.گـــروه دوم شامــــل كسانــــي مي شود كه اساساً اصل و ريشه آن ها پروتو استرولويد است. «قاضي ها» [10] و « سانتال ها » [11] دو دسته عمده از اين گروه هستند. سرزمين اصلي سانتال ها دشت چوتانگپور است كه در سال 1870 از آنجا به سوي شمال شرقي و در سال 1920 به گلپارا مهاجرت كردند. این گروه سپس به داخل بنگلادش مهاجرت و در ناحيه « باربند » اقامت گزيدند و آن منطقه را كه جنگلي بود، براي كشاورزي مساعد ساختند. پس از مدتی بعضی از آن ها از اين منطقه ً به طرف آسام مهاجرت كردند و محل قبلي خود را براي افراد بومي يا افراد جديدتر از دسته « سانتا » باقي گذاشتند. اين حركت در سال 1947 از سمت شمال به شرق انجام شد كه درهمان جا باقي ماندند، اما با فشارهاي بيروني نتوانستند سنت ها و عادات خود را حفظ كنند. اكنون جمعیت آن ها در حدود 250 هزار نفر است كه در غرب در « پورشاه »[12]، « هري پور »[13]و « ورين سان گال آپازيلاس»[14] مستقر شده اند. همچنین در شرق نيز هزاران نفر از آن ها در منطقه «سيلهت» به عنوان کارگران چاي ساكن شده اند. گروه « قاضي » در شرق قرار دارند و محل اصلي آن ها تپه هاي قاضي يعني بخشي از دشت مگالايا[15] در ناحيه سيلهت مي باشد كه تعداد جمعیت آن ها به 25 هزار نفر مي رسد. تعدادي از این گروه، كه حدود 700 نفر مي شدند، به چيتاگنگ عزيمت کردند. بيشتر اين افراد از كارگران چاي مي باشند.  
  - شهری: مناطق شهری دسترسی بهتری به خدمات اساسی مانند آموزش، بهداشت و زیرساخت‌های شهری دارند.<ref>Nayeem, J., Stennett, C., Atia Sharmeen, Md Mahbub Hossain, & Kibria, A. (2023). Rural-urban differences in distributions and determinants of facility delivery among women in Bangladesh. ''Global Health Journal'', ''7''(4), 222–229.[https://doi.org/10.1016/j.glohj.2023.12.001]</ref>


3.دسته سوم «پوليه »[16] خوانده مي شوند، عمدتاً زرد پوست هستند و به خوبي در ساختار جمعيتي مشاهده مي شوند. این گروه بیشتر در شمال بنگال سکونت دارند. البته اين گروه با آميزش از پروتواسترالويد ها و وابسته به « كوچ »[17] مي باشند.  
  - روستایی: در مناطق روستایی، دسترسی به خدمات پایه محدودتر است و کیفیت خدمات ارائه‌شده اغلب پایین‌تر است.


   « كوچ » تعلق به گروه بزرگ تر دارد كه از ديدگاه قومي و زباني « بودو »[18] يا «بارا» [19] خوانده مي شوند. در داخل اين گروه،  دسته هاي « گارو» [20] ، « خاجونگ »[21] ، «كاچاري »[22] و «تيپرا» [23] قرار دارند.  
''۳. چالش‌ها:''


   دسته « گارو » كه حدود هشتاد هزار نفر مي باشند، در تپه هاي « سوزانگ »[24] و عمدتاً در «هالوگات »[25] ، « دورگاپور »[26] ، « كالماكاندا »[27] ، « جني گاتي »[28] ، « ناليتي باري »[29] و در انتهاي شمالي « مادوپورتركت »[30] زندگي مي كنند. این گروه افرادی قوي بنيه هستند كه قدرت خود را از ناحيه تپه اي گارو در ايالت مگالايا در هند مي دانند. اين افراد خود را « ماندي كوسيك » [31] مي نامند.
  - شهری: مشکلاتی مانند ازدحام جمعیت، آلودگی هوا و کمبود مسکن مناسب از چالش‌های اصلی در شهرها به‌ویژه در داکا هستند.<ref>TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). ''Bangladesh - Rural Population - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical''.[https://tradingeconomics.com/bangladesh/rural-population-percent-of-total-population-wb-data.html]</ref>


   گروه « هاجونگ » [32] شاخه اي از « گارو »[33]مي باشد كه عناصر غير گارو ( باراني ها ، هاري ها و غيره ) را در ميان خود جذب كرده اند. اين گروه در شرق تپه هاي سوزانگ زندگي مي كنند.
  - روستایی: فقر، کمبود فرصت‌های شغلی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی از مشکلات عمده مناطق روستایی به شمار می‌روند.<ref>Rahman, M. A., Hossain, M. Z., Ha-Mim, N. M., Tanvir, F., Islam, S., & Rahaman, K. R. (2023). Measuring the level of rurality in the Southwestern region of Bangladesh. ''Frontiers of Urban and Rural Planning'', ''1''(1).[https://doi.org/10.1007/s44243-023-00024-9]</ref>


    تعداد زيادي از « كاچاري ها » در كاچار هند و تعداد كمي از آن ها در ايالت سيلهت زندگي مي كنند كه از سمت جنوب تا دهكده تيپرا گسترش يافته اند.
* '''''تحلیل و روندها:'''''


     تپيراها ظاهراً از نام « توي پرا » [34] (پيش دريا ) گرفته شده است. اكثر اين گروه نيز در داخل بنگلادش در تپه هاي ايالت تركت محصور شده اند. تعداد زيادي از اين گروه در « رامگر » و تعداد كمي در « سانگو » و دره هاي « ماتاموري » زندگي مي كنند.  
''۱. شهرنشینی سریع:'' [[بنگلادش]] از سریع‌ترین نرخ‌های شهرنشینی در جهان برخوردار است. این امر به‌واسطهٔ مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها و افزایش طبیعی جمعیت در مناطق شهری رخ‌داده است.<ref>Afsar, R., & Hossain, M. (2023). Rapid urbanization and population changes in Dhaka City. In ''Oxford University Press eBooks'' (pp. 31–68).</ref>


4.گروه « رنگ/رینگ » [35] ،كه قبلاً به منزله قبيله ای جدا دسته بندي شده است، دقيقاً فرقه اي از تيپراها هستند. تعداد تيپراها حدود پنجاه هزار نفر مي باشد.  
''۲. فشار بر زیرساخت‌های شهری:'' رشد سریع شهرهای بزرگ مانند داکا باعث فشار شدید بر زیرساخت‌های شهری، مسکن و خدمات شده است. این رشد سریع با کمبودهای زیادی همراه بوده و نیاز به توسعه پایدار شهری بیشتر احساس می‌شود.<ref>''Nationa l U rban Secto r Po licy , 2021 (Draft)''. (2021). [https://nupdb.urbanpolicyplatform.org/storage/app/public/pdf/RPbwRbO6CLiX080oTaTIQNTlIAM1wHZpYBT6GvQT.pdf]</ref>


   گفتني است كه در محدوده تپه تركت و « ككراچري » [36] و محدوده « باندريان »[37] حدود سيزده قبيله گوناگون كه به صد فرقه مختلف تقسيم بندي شده اند، از بهترين منابع مطالعات در خصوص اقوام در منطقه به حساب مي آيند.  
۳. تغییر ساختار اقتصادی: باتوجه‌به روند شهرنشینی و صنعتی‌شدن، اقتصاد [[بنگلادش]] از یک اقتصاد کشاورزی به سمت اقتصاد متنوع‌تر با رشد بخش‌های صنعتی و خدماتی تغییر یافته است.<ref>Raihan, A., Muhtasim, D. A., Farhana, S., Hasan, M. a. U., Pavel, M. I., Faruk, O., Rahman, M., & Mahmood, A. (2022). Nexus between economic growth, energy use, urbanization, agricultural productivity, and carbon dioxide emissions: New insights from Bangladesh. ''Energy Nexus'', ''8'', [https://doi.org/10.1016/j.nexus.2022.100144 100144]</ref>


   چاکماها: نظریه ای كه نسبت به « چاكماها » وجود دارد اينست كه آن ها را از گروه هاي مختلف مغولي (زردپوستان) مي دانند، اما ديدگاه قومي كه در ميان بنگالي ها وجود دارد حاكي از اين است كه  "چاكماها" نتيجه مهاجرت درون گروهي بنگالي های آراكانيزها هستند. البته در اين خصوص هيچ گونه مدرك یا سندي وجود ندارد تا اين ادعا را اثبات كند. هر چند بسياري از آن ها چهره اي قفقازي دارند، اما اين مساله نيز كاملاً در بين گروه هاي پيش از مغولي ها امری عادي است. آن ها به دو شبه قبيله تقسيم مي شوند:
''۴. چالش‌های مناطق روستایی:'' باوجود کاهش جمعیت نسبی در روستاها، این مناطق همچنان با مشکلاتی مانند فقر گسترده، بیکاری، و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و خشکسالی مواجه هستند.<ref>Li, L., Xu, J., & Liang, Y. (2024). The Formation and Evolution of Vulnerability Risk of Rural Poor Groups under the Perspective of Social Support —— Based on the Analysis of “Sensitivity-Resilience.” ''Heliyon'', e30305</ref>


1.چاكما [38] 
''۵. نابرابری بین شهر و روستا:'' اختلاف چشمگیری بین درآمد، فرصت‌ها و کیفیت زندگی در مناطق شهری و روستایی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه پایدار [[بنگلادش]] است.<ref>Kraeger, P., Islam, M. R., & Phillips, R. (2024). ''Social (In)equality, Community Well-being and Quality of Life''. Edward Elgar Publishing.</ref>


2.تانچانگا[39]  
''۶. سیاست‌های توسعه متوازن:'' دولت [[بنگلادش]] با اتخاذ برنامه‌های توسعه‌ای سعی دارد تا شکاف بین مناطق شهری و روستایی را کاهش دهد و از تمرکز بیش از حد بر شهرهای بزرگ جلوگیری کند. این سیاست‌ها برای ارتقای زیرساخت‌ها، ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی طراحی شده‌اند.<ref>[https://www.idos-research.de/fileadmin/migratedNewsAssets/Files/DP_5.2022.pdf Sakketa], T. (n.d.). ''Urbanisation and Rural Development in Developing Countries A Review of Pathways and Impacts''. [https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e30305]</ref>


چاكماها يكي از بزرگ ترين دسته از اين دو گروه است و عمدتاً در « كاسالونگ » [40] و قسمت عليا و ميانه دره هاي « كارنافولي » زندگي مي كنند. جمعيت اين گروه در سال 1981، حدود 203 هزار نفر برآورد شده است ( Philips and Gritzner, 2007:20-55; Singh,2010:20-35).  
این تحلیل نشان می‌دهد که [[بنگلادش]] در حال گذار از جامعه‌ای عمدتاً روستایی به جامعه‌ای با تعادل بیشتر بین شهر و روستا است.<ref>Arfanuzzaman, M. (2024). Bangladesh’s pathways to climate-resilient development: A methodical review. ''World Development Sustainability'', ''4'', [https://doi.org/10.1016/j.wds.2024.100144 100144]</ref> بااین‌حال، این گذار با چالش‌های بزرگی همراه است که برای موفقیت در آینده، نیازمند سیاست‌گذاری‌های دقیق و برنامه‌ریزی جامع است.<ref>''Government of the people’s Republic of Bangladesh Ministry of Local Government, Rural Development and Cooperatives Local Government Division Committee on Urban Local Governments (CULG)''. (n.d.). Retrieved October 4, 2024, [https://nupdb.urbanpolicyplatform.org/storage/app/public/pdf/RPbwRbO6CLiX080oTaTIQNTlIAM1wHZpYBT6GvQT.pdf from]</ref>
== نیز نگاه کنید به ==
[[جغرافیای انسانی اتیوپی]]، [[جغرافیای انسانی اردن]]، [[جغرافیای انسانی اسپانیا]]، [[جغرافیای انسانی افغانستان]]، [[جغرافیای انسانی امارات متحده عربی]]، [[جغرافیای انسانی اوکراین]]، [[جغرافیای انسانی آرژانتین]]، [[جغرافیای انسانی تاجیکستان]]، [[جغرافیای انسانی تایلند|جغرافیای انسانی تایلند،]] [[جغرافیای انسانی تونس]]، [[جغرافیای انسانی چین]]، [[جغرافیای انسانی روسیه]] ،[[جغرافیای انسانی زیمبابوه]]، [[جغرافیای انسانی ژاپن]]، [[جغرافیای انسانی ساحل عاج]]، [[جغرافیای انسانی سریلانکا]]، [[جغرافیای انسانی سنگال]]، [[جغرافیای انسانی سودان]]، [[جغرافیای انسانی سوریه]]، [[جغرافیای انسانی سیرالئون|جغرافیای انسانی سیرالئون،]] [[جغرافیای انسانی فرانسه]]، [[جغرافیای انسانی قزاقستان]]، [[جغرافیای انسانی قطر]]، [[جغرافیای انسانی کانادا]]، [[جغرافیای انسانی کوبا]]، [[جغرافیای انسانی گرجستان]]، [[جغرافیای انسانی لبنان]]، [[جغرافیای انسانی مالی]]، [[جغرافیای انسانی مصر]].


   « تانچانگاها » اساساً در دره « رينگائون »[41] ساكن هستند و تعداد اندكي از آن ها در «علي كادام»[42] (در دره ماتاموري)، «ناكايونچاري »[43] و «اوكي اوپازيلا»[44] زندگي مي كند كه جمعيت آن ها را حدود 17 هزار نفر تخمين زده اند.
== کتابشناسی ==
 
---- <references />نویسنده : نرگس شکوری
   « مغ ها » [45] از نظر تعداد، دومين گروه به حساب مي آيند كه تعداد آن ها به 135 نفر مي رسد. «مغ ها» از نظر درون گروهي به دوگروه تقسيم مي شوند : 1) « جوميامغ »[46] ، 2) گروه های کوچک تر «مورما»[47] ، « مياما»[48] ، « رونگ » [49] ، « راكينگ مور»[50].
[[رده:جغرافیای انسانی]]
 
   جوميامغ ( مغ هاي جوميا ) در ناحيه چيتاگنگ در يك دوره طولاني ساكن بوده اند و عمدتاً به كشت و زرع اشتغال داشته اند.
 
   زماني كه قلمرو مغ هاي راكينگ در اواخر قرن هيجدهم و اوايل قرن نوزدهم بوسيله كشور برمه فتح شد، آن ها از آراكانگ مهاجرت كردند. اين گروه اساساً از طريق ماهي گيري باقايق، امرار معاش مي كنند.
 
   « باراس ها »[51]در دوره هايي  با مغ ها در یک گروه قرار داشتند، اما ازنظر گروه زباني با آن ها تفاوت داشتند، زيرا آن ها پیرو آیین بودایی بودند. احتمالاً اين گروه بخشي از افرادي بودند كه زماني در ساحل چيتاگنگ حكومت مي كردند و از « اراكانز» [52] به بنگال آمده بودند. اكثر اين افراد از نظر تفاوت های انسانی تقريباً شبيه زرد پوستان هستند و هيچ گونه شباهتی به بنگالي ها ندارند.
 
   سومين قبيله بزرگ در ناحيه چيتاگنگ، گروه « پيترا » و چهارمين آن « مرو» [53] مي باشند. در خصوص « مروها » اطلاعات بسيار ناچيزي وجود دارد، زیرا تا سرشماري سال 1951 تعداد آن ها مشخص نشده بود. در آماري كه در سال 1981 اعلام شد، تعداد آن ها حدود 17 هزار نفر برآورد شد. آن ها در اطراف رودخانه هاي « سانگو»[54] و « ماتاموري »[55] زندگي مي كردند. بنگالي ها آن ها را «مورانگ»[56] مي نامند به اين علت كه فرقه اي از تيپراها به آن نام خوانده مي شوند كه از مروها نبودند ( Ibid:30-35; Wilce, 1998:50-55 ).
 
 « كوكي ها» [57] و «لوشي ها»[58] در شمال شرقي در ايالت « ميزورام »[59]  ، در هند، زندگي مي کنند و خود را « ميزو» مي نامند. تعداد اندكي از « كوکي ها » و « پالام ها» جز قبيله لوشي ها مي باشند كه در جنوب شرقي ناحيه سيلهت مستقر شده اند. زنان آن ها سارنگ هايي با طراحي زيبا مي پوشند. البته پوشاك مردان و زنان با ساير قبايل تپه اي فرق دارد. حدود پنج هزار كوکي و پالم و لوشي در بنگلادش وجود دارد.
 
   پنج قبيله كوچك ديگر در بخش جنوبي تپه تركت زندگی می کنند كه احتمالاً همه آن ها به گروه «ميزو – چين » تعلق دارند.
 
 گروه « بوم » [60] يا « بن » [61] معمولاً اشاره به بنجوگي هاي بنگالي دارد كه تعداد آن ها را حدود هزار نفر تخمين مي زنند و عمدتاً در شرق « روما» مي باشند.
 
 « پانكو» [62] ، مردمي كه وابستگي زيادي به يكديگر دارند و امروزه در « ساپالونگ » [63] و ناحيه  «دامداميا»[64] در قسمت عليای دره « كارناپولي » ساكن هستند.
 
 «كومي ياكامي» [65] از گروه قبيله ديگري در اين ناحيه مي باشند كه در ارتباط با آداب و زبان آن ها چيزي كشف نشده است. اين گروه را معمولاً بيگانه يا ناشناخته مي نامند.
 
 «خين ها يا كين ها »[66] از قشر پايين چيني ها به حساب مي آيند كه در حدود هزار نفر از آن ها در طول « كاپتال كال » زندگي مي كنند.
 
   «چاك» [67] قبيله كوچكي است در «ناكيدنك چري اوپازيال»، آن ها معمولاً به طور اشتباهي شامل چاكماها به حساب مي آيند؛ حتي در سرشماري 1951 اين اشتباه نيز رخ داده است. چندين فرضيه در رابطه با اصل و ريشه آن ها وجود دارد كه احتمال پيوستگي آن ها را با چاكماها قوت مي بخشد.
 
 اكثر ماني پوري هاي ايالت هند، در سيلهت، كمال گنج و چوناروكات ساكن شده اند. اساساً اين گروه مغولي هستند اما اغلب آن ها علامت هايي از ساختار قومي بنگالي دارند.
 
   گروه دیگری به نام مکری ها در سمت شمال دشت مگالالايا در جنوب سيلهت زندگی می کنند.
 
كليه فهرست بالا كه در خصوص قبايل ذكر شد، در واقع معرفي فشرده قبايل متعددي است كه در بنگلادش به طور پراكنده در سطح كشور وجود دارند. بزرگ ترين گروه از اين مردم در واقع افراد غير قبيله اي هستند كه به نام « بنگالي » مطرح مي باشند. اين افراد به زبان بنگالي صحبت مي كنند. البته اين فرضيه كه بنگالي ها از يك ساختار قومي همگرا تشكيل شده اند، كاملاً غلط است.
 
   در ميان اقوام مورد بحث، كاست هاي مختلف هندي از گونه هاي پروتواسترالويد، قفقازي و مغولي كاملاً پيدا است. ساختار جمعيتي بنگالي ها شامل گروه هايي با مشخصات كاست هاي بالای هندوها است، یعنی با ویژگی هایی مانند بيني زيبا و پوست روشنتر، و نیز تعدادي از كاست هاي پائين با مشخصه های سيماهاي قفقازي می باشد.
 
   به هر حال در بين مسلمانان، اين گستردگي قومي يافت نمي شود هر چند ساختار جمعيتي آن ها تركيبي از همان خطوط هندو مي باشد، اما تركيبات جمعيتي از گروه هاي ترك ها، سامي ها و قفقازي ها ی آريايي در بين آن ها بيشتر نفوذ كرده است.
 
   بسياري از ترك ها، فارس ها، عرب ها و افراد ديگري از ايراني ها، سامي ها و آن هایی كه ريشه تركمني دارنــــد، در اين سرزمين ساكن شده اند. جايگزيني اصلي آن ها را هنوز مي توان از طريق سيماي ظاهري مسلماناني كه در اين منطقه زندگي مي كنند، تشخيص داد.
 
    مسلمانان بسياري از ايالت هاي « چيتاگنگ » و «نوكالي » [68] به طور جزیي داراي بيني عقابي هستند و يــــا ريش انبـــوه و سيماي كشيده دارند كه شبيه عرب هاي يمني و عمان مي باشند. لذا اين مردم در جاهايي مانند « دابل مورينگ»[69] ،«هادازري »[70] ، « انوار» [71]، «روزان»[72]، «پول كالي» [73] در ايالت چيتاگنگ، « پاكوندا » [74] و « حسين پور»[75] در ايالت ميمنسينگ، «ماتهوپور»[76] ،« اپازيلا»[77] از ايالت « تانگيل »[78] ، «چاندپور»[79] ، «حاجي پور »[80] از ايالت كوميلا، « بيگم گنج » [81]در ايالت نوكالي، « تجگائون » [82] از ايالت قاضي پور، « دمرايي »[83] در داكا، « گلاپ گنج »[84]، « بني بازار »[85] در ايالت سيلهت وغيره داراي چشم هاي روشن رنگين نسبت به افراد ديگر دارند، لذا اين مساله اتفاقي به نظر نمي رسد؛ چرا كه مدارك تاريخي و سنتي از قوم پتان ( که از نظر قومی شامل تـرك ها، فارس ها و پختون ها مي شود ) نشانگر اينست كه آن ها در اين مكان ها ساكن شده اند. قبايل مشخص در آن سوي سند ( مانند آفريدي ها ) هستند كه داراي چشم هاي روشن مي باشند.
 
   بعضي از هندوها نيز داراي چشمان روشني هستند كه بايد آن ها را از كاست هاي بالاتر و پتان ها دانست. مسيحي هايي كه رد پاي آن ها به اجداد پرتغالي هاي ماجراجو مي رسد، كاملاً بور نيستند؛ هر چند بيشتر اين افراد بور خارج از محدوده سكونت پرتغالي ها قرار داشته اند.
 
   گروه هاي همگرا كه با نام « بنگالي »[86] خوانده مي شود و در واقع از بزرگ ترين اين افراد هستند، بيش از 98 درصد از كل جمعيت را تشكيل مي دهند، كه رقمي حدود صد و ده ميليون نفر از آن ها در بنگلادش زندگي مي كنند؛ فرهنگ و زبان آن ها بر كل جامعه غالب است. همچنين حدود دويست هزار نفر مهاجر از ايالت هاي « بيهار »[87] ، « اتارپرادش »[88] و «گجرات »[89] نيز به اين سرزمين آمده اند.
 
   در كشتزارهاي چاي نيز بعضي از اقوام « اورياس » [90]، « بوناس »[91]، « نوني ياس » [92]و نیز افرادی که از دشت « چوتانگپور »[93] و قبل از سال 1947 به بنگلادش آمده اند، سکونت دارند. اين افراد يا بدون قبيله هستند و يا در گروه هاي كوچكي كه دیگر شكل قبيله اي آن ها از بين رفته است، تشکل یافته اند '''(''' 149 -155 :1998 ''',''' Haroun er Rashid''').'''
 
'''1. 2. 5. وضعیت شهر نشینی و روستا نشینی'''
 
بنگلادش عمدتا یک کشور روستایی است که در آن بیش از 80 درصد از nations 128 million people live in rural areas and mostly engaged in agriculture. ملت 150 میلیونی آن در مناطق روستایی زندگی می کنند و اغلب در بخش کشاورزی مشغول هستند. این کشور تا به حال دو و نیم دهه ازdevelopmental efforts to avert poverty and to achieve economic development and تلاش های توسعه، برای جلوگیری از فقر و برای رسیدن به توسعه اقتصادی و social change. تغییر اجتماعی، استفاده کرده است. Despite large inflow of capital and foreign aid to augment meager با وجود این که جریان زیادی از سرمایه و کمک های خارجی به این کشور سرازیر شده و برای توسعه، برنامه ریزی جدی صورت گرفته است، همچنان رشد پایین اقتصادی معضل اصلی این کشور است.
 
    به طور متوسط، ​​سرانه درآمد هنوز کم است و با استانداردهای جهانی، بیش از نیمی از جمعیت کشور زیر خط فقر قرار دارند. انفجار جمعیت، کمبود منابع، محدودیت های شدید زیست محیطی، نبود فناوری، برخی از عوامل اصلی نرخ آهسته رشد اقتصادی و افزایش فقر است. در حالی که دولت نظارت و ترویج شهرنشینی را توسعه داده است، اما هنوز نرخ آهسته شهر نشینی و گسترش نابرابری فضایی در کشور به خوبی قابل ثبت است. مطالعات موجود در urbanization in Bangladesh have largely focused on urban population dynamics, شهرنشینی در بنگلادش به طور عمده در دینامیک جمعیت شهری متمرکز شده است. income is still low by the World standards (US$470) and over half of the
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
----[1] - Chamar
 
[2] - Dom
 
[3] - Pod
 
[4] - Bagi
 
[5] - Hadi
 
[6] - Raisly
 
[7] - Guha
 
[8] - Chanda
 
[9] - Orans
 
[10] - Khasis
 
[11] - Santals
 
[12] - Porsha
 
[13] - Haripur
 
[14] - Ranisankail Upazilas
 
[15] - Meghalaya
 
[16] - Pulia
 
[17] - Koch
 
[18] - Bodo
 
[19] - Bara
 
[20] - Garo
 
[21] - Hajong
 
[22] - Kachari
 
[23] - Tipra
 
[24] - Susang
 
[25] - Haluaghat
 
[26] - Durgapur
 
[27] - Kalmakanda
 
[28] - Jhenaigati
 
[29] - Nalitabari
 
[30] - Madhupur
 
[31] - Mande kusik
 
[32] - Hajong
 
[33] - Garo
 
[34] - Tui- pra
 
[35] - Riang
 
[36] - Khagrachhari
 
[37] - Banderban
 
[38] - Chakma
 
[39] - Tanchangas
 
[40] - Kassalong
 
[41] - Riangaon
 
[42] - Ali Kadam
 
[43] - Nakhyongchair
 
[44] -Upazila
 
[45] - Mogh
 
[46] -Jhumia Mogh
 
[47] -Murma
 
[48] - Myamma
 
[49] - Roang
 
[50] -Rakhaingmore
 
[51] - Baruas
 
[52] - Arakancse
 
[53] - Mru
 
[54] - Sangu
 
[55] - Matamori
 
[56] - Murang
 
[57] - Kukis
 
[58] - Lushais
 
[59] - Mizoram
 
[60] - Bom
 
[61] - Bon
 
[62] - Pankho
 
[63] - Subalong
 
[64] - Dumdumia
 
[65] - Khumi- Khami
 
[66] - Khyen
 
[67] - Chak
 
[68] - Noakhali
 
[69] - Doublemouring
 
[70]- Hathazari
 
[71] - Anwara
 
[72] - Rauzan
 
[73] - Boulkhali
 
[74] - Pakunda
 
[75] - Hosenpur
 
[76] - Madhupur
 
[77] - Upazial
 
[78] - Tangail
 
[79] - Chanpur
 
[80] - Hagipur
 
[81] - Begum ganj
 
[82] - Tejgaon
 
[83] - Dhamrai
 
[84] - Golapganj
 
[85] - Beani Bazaar
 
[86] - Bengali
 
[87] - Bihar
 
[88] - Uttarpradesh
 
[89] - Gujerat
 
[90] - Oriyas
 
[91] - Bunas
 
[92] - Nuneyas
 
[93] - Chhota Nagpur

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۲۳

مردم بنگلادش در پوشش سنتی

بنگلادش، کشوری در جنوب آسیا با بیش از ۱۷۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۲۴، یکی از متراکم‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود.[۱] این کشور در دلتاهای حاصلخیز رودخانه‌های گنگ و برهماپوترا قرار دارد که بستری مناسب برای فعالیت‌های کشاورزی ایجاد کرده است.[۲] بااین‌حال، روند شهرنشینی سریع، مهاجرت از مناطق روستایی به شهری، و تأثیرات تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین چالش‌های جغرافیای انسانی بنگلادش محسوب می‌شوند. [۳]رشد اقتصادی کشور در دهه‌های اخیر باعث بهبود نسبی وضعیت اقتصادی شده، اما همچنان فقر و نابرابری به طور گسترده‌ای وجود دارد. توزیع نامتوازن جمعیت، فشار روزافزون بر منابع طبیعی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان از مسائل اصلی این کشور هستند. افزایش جمعیت و تمرکز بیشتر بر مناطق شهری نیز نیازمند مدیریت مناسب و سیاست‌گذاری‌های دقیق در سطح ملی است تا از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری شود.[۴]

ساختار هرم جمعیتی

ساختار سنی جمعیت بنگلادش در سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده یک جمعیت نسبتاً جوان با تغییرات تدریجی به‌سوی سالخوردگی است. [۵]بر اساس داده‌های سرشماری اخیر، اکثریت جمعیت این کشور در گروه‌های سنی زیر ۴۰ سال قرار دارند.[۶] این واقعیت به دلیل کاهش نرخ باروری کل (TFR) طی دهه‌های گذشته و بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی پدیدار شده است.[۷] هرم سنی بنگلادش در این سال مشخص می‌کند که نسبت جمعیت کودکان (زیر ۱۵ سال) حدود ۲۶ درصد و جمعیت سالمندان (بالای ۶۵ سال) حدود ۸ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.[۸]

این ارقام نسبت به سال ۱۹۹۰ که نرخ باروری بالاتری داشت، تغییرات قابل‌توجهی نشان می‌دهد. در آن زمان، جمعیت جوان‌تر غالب بود و هرم سنی کشور به‌شدت به سمت جمعیت کودک و نوجوان متمایل بود.[۹] در سال ۲۰۲۴، نرخ رشد جمعیت کودکان کندتر شده و جمعیت سالخورده نیز در حال افزایش است. بااین‌حال، باوجود افزایش تعداد افراد سالخورده، بنگلادش همچنان در مرحله‌ای است که می‌تواند از "پنجره جمعیتی" بهره‌مند شود که در آن جمعیت فعال اقتصادی (۱۸ تا ۶۴ سال) نسبت به جمعیت وابسته (کودکان و سالمندان) بیشتر است.[۱۰]

  • نسبت جنسیتی و توزیع سنی

در سال ۲۰۲۴، نسبت جنسیتی جمعیت بنگلادش تقریباً برابر است، با نسبت ۱۰۰.۳ مرد به ۱۰۰ زن.[۱۱] این نسبت در مقایسه با دهه‌های گذشته که تعداد مردان در برخی گروه‌های سنی بیشتر بود، تعادل بیشتری را نشان می‌دهد.[۱۲] علت این تغییرات را می‌توان به بهبود خدمات بهداشتی برای زنان و کاهش مرگ‌ومیر مادران در طول زایمان نسبت داد.در گروه‌های سنی پایین‌تر، به‌ویژه زیر ۲۰ سال، نسبت جنسیتی متعادل باقی‌مانده است.[۱۳] بااین‌حال، در گروه‌های سنی بالاتر، به‌ویژه بالای ۶۵ سال، نسبت زنان بیشتر است که این پدیده را می‌توان به امید به زندگی بیشتر در زنان نسبت داد.[۱۴] به‌طورکلی، توزیع سنی نشان می‌دهد که بنگلادش با چالش‌های خاصی در آینده، مانند نیاز به برنامه‌های حمایتی بیشتر برای جمعیت سالخورده، روبرو خواهد بود.[۱۵]

  • پیش‌بینی‌های آینده

بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی، تا سال ۲۰۵۰ ساختار سنی بنگلادش به‌سوی یک جامعه سالخورده حرکت خواهد کرد.[۱۶] نرخ باروری در حال کاهش است و انتظار می‌رود که جمعیت سالمند کشور به حدود ۱۵ درصد از کل جمعیت برسد. این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که بنگلادش باید برای مقابله با چالش‌های ناشی از سالخوردگی جمعیت، مانند افزایش هزینه‌های بهداشتی و کمبود نیروی کار جوان، سیاست‌های مؤثرتری در زمینه بازنشستگی و خدمات اجتماعی اتخاذ کند.[۱۷] باتوجه‌به رشد کند جمعیت جوان و کاهش نرخ باروری، بنگلادش در آینده با مشکلاتی مانند کمبود نیروی کار مواجه خواهد شد که می‌تواند رشد اقتصادی کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد. در همین حال، فشار بر سیستم‌های بازنشستگی و بهداشتی به دلیل افزایش تعداد سالمندان نیز افزایش خواهد یافت.[۱۸]

ویژگی های جمعیتی

  • ترکیب قومی و زبانی

جمعیت بنگلادش عمدتاً تک قومیتی است، با اکثریت مطلق مردم این کشور که بنگالی هستند. حدود ۹۸ درصد جمعیت بنگلادش را بنگالی‌ها تشکیل می‌دهند،[۱۹] درحالی‌که اقلیت‌های قومی مانند چاکرا، سانتال، و مروهای بومی، در مناطق خاصی از کشور به‌ویژه در نواحی کوهستانی جنوب شرقی زندگی می‌کنند.[۲۰] ترکیب زبانی این کشور نیز تا حد زیادی منعکس‌کننده ترکیب قومی آن است، به‌طوری‌که زبان بنگالی به‌عنوان زبان رسمی و رایج در سراسر کشور استفاده می‌شود.[۲۱]
در مناطق شمالی و جنوب شرقی، اقلیت‌های زبانی و قومی به دلیل سیاست‌های اسکان و مهاجرت داخلی با چالش‌هایی روبرو هستند.[۲۲] این گروه‌ها از دهه‌ها قبل خواستار حقوق زبانی و فرهنگی بیشتری بوده‌اند. همچنین، از نظر توزیع جغرافیایی، اکثریت جمعیت اقلیت‌ها در مناطق روستایی و دورافتاده کشور متمرکز هستند که مشکلات خاصی در دسترسی به خدمات دولتی و آموزشی دارند.[۲۳]

  • الگوهای مهاجرت

مهاجرت داخلی در بنگلادش نقش مهمی در تغییرات جمعیتی ایفا کرده است. [۲۴]به‌ویژه مهاجرت‌های گسترده از مناطق روستایی به شهرهای بزرگ، مانند داکا و چیتاگونگ، باعث افزایش چشمگیر تراکم جمعیت شهری شده است. این مهاجرت‌ها عمدتاً به دلیل فرصت‌های شغلی بهتر و شرایط زندگی مناسب‌تر در شهرها صورت می‌گیرد.[۲۵]
از نظر مهاجرت بین‌المللی، بنگلادش یکی از کشورهایی است که نیروی کار زیادی را به کشورهای خلیج‌فارس و آسیای جنوب شرقی صادر می‌کند.[۲۶] درآمدهای ارسالی این مهاجران به بنگلادش یکی از مهم‌ترین منابع ارز خارجی برای این کشور محسوب می‌شود. درعین‌حال، مهاجرت به کشورهای خلیج‌فارس به‌عنوان بخشی از استراتژی دولت برای کاهش فشار بر بازار کار داخلی نیز دیده می‌شود.[۵]

  • سطح تحصیلات و سواد

در سال ۲۰۲۴، سطح سواد در بنگلادش به ۷۷ درصد رسیده است که این رقم در مقایسه با سال‌های قبل افزایش چشمگیری داشته است.[۲۷] بااین‌حال، هنوز هم تفاوت‌های قابل‌توجهی بین سطح تحصیلات مردان و زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، وجود دارد. درحالی‌که شهرها از نظر دسترسی به آموزش و امکانات تحصیلی در وضعیت بهتری قرار دارند، بسیاری از مناطق روستایی همچنان با چالش‌هایی از جمله کمبود معلمان و امکانات آموزشی مواجه هستند.[۲۸]
رشد بخش تحصیلات عالی در بنگلادش نیز از دیگر تحولات قابل‌توجه در سال‌های اخیر است.[۲۹] دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی بیشتری در سراسر کشور تأسیس شده‌اند که باعث افزایش دسترسی به آموزش برای جوانان شده است.[۳۰]

رشد جمعیت

  • نرخ رشد طبیعی جمعیت

بنگلادش از سال ۲۰۲۴ با کاهش تدریجی نرخ رشد طبیعی جمعیت مواجه بوده است. [۳۱]بر اساس آمارهای اخیر، نرخ رشد طبیعی جمعیت در این کشور به ۱.۱ درصد رسیده که نسبت به دهه‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته است. [۳۲]در دهه ۱۹۸۰، نرخ رشد جمعیت نزدیک به ۲.۹ درصد بود که نشان‌دهنده یک جامعه در مرحله گسترش سریع جمعیتی بود.[۳۲] این کاهش را می‌توان به سیاست‌های دولت برای کنترل جمعیت و همچنین افزایش آگاهی عمومی در مورد برنامه‌های بهداشت باروری نسبت داد.نرخ رشد طبیعی جمعیت، یعنی تفاوت بین نرخ زادوولد و نرخ مرگ‌ومیر، یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل دینامیک جمعیت هر کشور است. [۳۳]در بنگلادش، کاهش نرخ زادوولد، همراه با کاهش نرخ مرگ‌ومیر به دلیل بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی، موجب کاهش رشد جمعیت شده است.[۳۴] این کاهش نرخ رشد ممکن است پیامدهای مثبتی از جمله کاهش فشار بر منابع طبیعی و خدمات عمومی داشته باشد، اما همچنین می‌تواند به چالش‌هایی همچون سالخوردگی جمعیت و کاهش نیروی کار در آینده منجر شود.

  • مهاجرت و تأثیر آن بر جمعیت

مهاجرت، چه داخلی و چه بین‌المللی، نقش عمده‌ای در تغییرات جمعیتی بنگلادش ایفا کرده است.[۹] در داخل کشور، مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها باعث تراکم شدید در مناطق شهری به‌ویژه داکا، پایتخت، شده است. [۳۵]تخمین زده می‌شود که بیش از یک‌سوم جمعیت بنگلادش در مناطق شهری زندگی می‌کنند،[۳۶] درحالی‌که این رقم در سال ۱۹۹۰ کمتر از ۲۰ درصد بود. [۳۷]این مهاجرت‌های داخلی به دلیل عواملی مانند جستجوی فرصت‌های شغلی بهتر، دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی و همچنین فرار از بلایای طبیعی مانند سیلاب‌ها و طوفان‌ها صورت می‌گیرد.[۳۸]از نظر مهاجرت بین‌المللی، بنگلادش یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نیروی کار به کشورهای خلیج‌فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، و قطر است. [۳۹]درآمدهای ارزی که از سوی این مهاجران به کشور ارسال می‌شود، نقش حیاتی در اقتصاد بنگلادش دارد، مهاجرت به کشورهای صنعتی مانند آمریکا و اروپا در میان قشر تحصیل‌کرده نیز در حال افزایش است. هرچند این نوع مهاجرت می‌تواند از یک سو منجر به خروج نخبگان شود، اما از سوی دیگر می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و انتقال دانش به کشور فراهم کند.

  • سیاست‌های جمعیتی و پیش‌بینی‌های آینده[۴۰]

دولت بنگلادش از دهه ۱۹۷۰ به اجرای سیاست‌های جمعیتی گسترده‌ای پرداخته است که هدف اصلی آن کنترل جمعیت و کاهش نرخ باروری بوده است.[۴۱] [۴۲]این سیاست‌ها که شامل برنامه‌های آموزش بهداشت باروری، دسترسی به وسایل جلوگیری از بارداری و همچنین تشویق به خانواده‌های کوچک‌تر بود، تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش نرخ رشد جمعیت داشته‌اند. سیاست‌های جمعیتی بنگلادش موفق شده است تا نرخ باروری کل را از حدود ۶.۹ در دهه ۱۹۷۰ به ۲.۰ در سال ۲۰۲۴ کاهش دهد. [۴۳]پیش‌بینی‌های جمعیتی نشان می‌دهد که جمعیت بنگلادش تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۲۰۰ میلیون نفر خواهد رسید.[۴۴] اگرچه نرخ رشد جمعیت کاهش‌یافته است، اما این کشور هنوز با چالش‌های جمعیتی بزرگی روبرو است، از جمله افزایش تعداد سالخوردگان و کاهش تعداد افراد در سن کار. این چالش‌ها نیازمند تدوین سیاست‌های جامع در زمینه تأمین اجتماعی، نظام بازنشستگی، و برنامه‌های ارتقای بهره‌وری نیروی کار هستند.[۴۵]

پراکندگی جمعیتی

بنگلادش با تراکم جمعیتی بسیار بالایی مواجه است. در سال ۲۰۲۴، تراکم جمعیت کشور به بیش از ۱۲۶۵ نفر در هر کیلو مترمربع رسیده است که آن را به یکی از پرجمعیت‌ترین کشور‌های جهان تبدیل می‌کند.[۴۶] این تراکم بالا به دلیل کمبود اراضی قابل‌سکونت و همچنین جمعیت فراوان آن است. بیشتر جمعیت کشور در مناطق دلتای بنگال و نواحی پایین‌دست رودخانه‌های مهم مانند گنگ و براهماپوترا متمرکز شده است. [۴۷]این مناطق دارای خاک حاصلخیز و دسترسی آسان به آب هستند که کشاورزی را تسهیل می‌کند و به همین دلیل جمعیت بیشتری در آن‌ها ساکن شده‌اند.[۴۷]در مقابل، مناطق کوهستانی جنوب شرقی و جنگل‌های ساندربان از جمعیت کمتری برخوردارند. [۴۸]این نواحی به دلیل شرایط جغرافیایی دشوار، کمبود زیرساخت‌ها و بلایای طبیعی، جمعیت کمتری را به خود جذب می‌کنند. به‌طورکلی توزیع جغرافیایی جمعیت در بنگلادش نابرابر است و تمرکز زیادی در مناطق شهری و حاشیه رودخانه‌ها وجود دارد.[۴۷]

  • مهاجرت‌های داخلی و تغییرات جمعیتی مناطق

مهاجرت داخلی به‌ویژه از مناطق روستایی به مناطق شهری، یکی از پدیده‌های مهم جمعیتی بنگلادش در دهه‌های اخیر بوده است.[۴۹] شهرهای بزرگ مانند داکت، چیتاگونگ و خولنا به‌عنوان مراکز اصلی مهاجرت شناخته می‌شوند. این مهاجرت‌ها اغلب به دلایلی مانند بیکاری، فقر، و بلایای طبیعی در مناطق روستایی صورت می‌گیرد. از طرفی، بنگلادش به دلیل موقعیت جغرافیایی خود به طور مداوم با بلایای طبیعی نظیر سیلاب‌ها، طوفان‌های گرمسیری و بالا آمدن سطح آب دریا مواجه است که مهاجرت‌های اجباری را در برخی از مناطق کشور تسریع می‌کند.[۴۷] در مقابل، مناطق روستایی به‌ویژه در نواحی دورافتاده و محروم با کاهش جمعیت و پیری جمعیت مواجه شده‌اند.[۵۰] جوانان و نیروی کار اغلب این مناطق را ترک می‌کنند و به دنبال فرصت‌های بهتر در شهرها هستند. این موضوع منجر به کاهش بهره‌وری در بخش کشاورزی و تهدیدی برای امنیت غذایی کشور شده است.[۵۱]

  • پیش‌بینی‌های آینده توزیع جمعیت

باتوجه‌به روندهای فعلی، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۶۰ درصد جمعیت بنگلادش در مناطق شهری زندگی کنند.[۵۲] افزایش شهرنشینی به همراه رشد اقتصادی و افزایش تقاضا برای خدمات شهری باعث خواهد شد که شهرهای بنگلادش با چالش‌های جدی روبرو شوند، از جمله تراکم بیش از حد، فشار بر زیرساخت‌ها و مشکلات زیست‌محیطی.[۵۳]
برای مدیریت این تغییرات، دولت بنگلادش نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شهری، خدمات عمومی و محیط‌زیست است. پیش‌بینی می‌شود که تراکم جمعیت در مناطق شهری بزرگ همچنان افزایش یابد، درحالی‌که مناطق روستایی با کاهش جمعیت و کمبود نیروی کار مواجه خواهند شد.[۵۴]

شهرنشینی و روستانشینی

  • آمار و ارقام (۲۰۲۴)

- جمعیت شهرنشین: حدود ۶۷ میلیون نفر (۳۹٪ کل جمعیت)[۵۵]

- جمعیت روستانشین: حدود ۱۰۵ میلیون نفر (۶۱٪ کل جمعیت)[۵۶]

- نرخ رشد سالانه شهرنشینی: ۳.۲٪

- بزرگ‌ترین شهر: داکا با جمعیتی حدود ۲۲ میلیون نفر[۵۷]

  • مقایسه شهرنشینی و روستانشینی:

۱. اشتغال:

  - شهری: صنایع تولیدی، خدمات، و فعالیت‌های غیررسمی اقتصادی از جمله مشاغل رایج در مناطق شهری هستند.[۵۸]

  - روستایی: کشاورزی، ماهیگیری و صنایع‌دستی همچنان اصلی‌ترین منابع درآمدی مناطق روستایی را تشکیل می‌دهند.

۲. دسترسی به خدمات:

  - شهری: مناطق شهری دسترسی بهتری به خدمات اساسی مانند آموزش، بهداشت و زیرساخت‌های شهری دارند.[۵۹]

  - روستایی: در مناطق روستایی، دسترسی به خدمات پایه محدودتر است و کیفیت خدمات ارائه‌شده اغلب پایین‌تر است.

۳. چالش‌ها:

  - شهری: مشکلاتی مانند ازدحام جمعیت، آلودگی هوا و کمبود مسکن مناسب از چالش‌های اصلی در شهرها به‌ویژه در داکا هستند.[۶۰]

  - روستایی: فقر، کمبود فرصت‌های شغلی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی از مشکلات عمده مناطق روستایی به شمار می‌روند.[۶۱]

  • تحلیل و روندها:

۱. شهرنشینی سریع: بنگلادش از سریع‌ترین نرخ‌های شهرنشینی در جهان برخوردار است. این امر به‌واسطهٔ مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها و افزایش طبیعی جمعیت در مناطق شهری رخ‌داده است.[۶۲]

۲. فشار بر زیرساخت‌های شهری: رشد سریع شهرهای بزرگ مانند داکا باعث فشار شدید بر زیرساخت‌های شهری، مسکن و خدمات شده است. این رشد سریع با کمبودهای زیادی همراه بوده و نیاز به توسعه پایدار شهری بیشتر احساس می‌شود.[۶۳]

۳. تغییر ساختار اقتصادی: باتوجه‌به روند شهرنشینی و صنعتی‌شدن، اقتصاد بنگلادش از یک اقتصاد کشاورزی به سمت اقتصاد متنوع‌تر با رشد بخش‌های صنعتی و خدماتی تغییر یافته است.[۶۴]

۴. چالش‌های مناطق روستایی: باوجود کاهش جمعیت نسبی در روستاها، این مناطق همچنان با مشکلاتی مانند فقر گسترده، بیکاری، و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و خشکسالی مواجه هستند.[۶۵]

۵. نابرابری بین شهر و روستا: اختلاف چشمگیری بین درآمد، فرصت‌ها و کیفیت زندگی در مناطق شهری و روستایی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه پایدار بنگلادش است.[۶۶]

۶. سیاست‌های توسعه متوازن: دولت بنگلادش با اتخاذ برنامه‌های توسعه‌ای سعی دارد تا شکاف بین مناطق شهری و روستایی را کاهش دهد و از تمرکز بیش از حد بر شهرهای بزرگ جلوگیری کند. این سیاست‌ها برای ارتقای زیرساخت‌ها، ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی طراحی شده‌اند.[۶۷]

این تحلیل نشان می‌دهد که بنگلادش در حال گذار از جامعه‌ای عمدتاً روستایی به جامعه‌ای با تعادل بیشتر بین شهر و روستا است.[۶۸] بااین‌حال، این گذار با چالش‌های بزرگی همراه است که برای موفقیت در آینده، نیازمند سیاست‌گذاری‌های دقیق و برنامه‌ریزی جامع است.[۶۹]

نیز نگاه کنید به

جغرافیای انسانی اتیوپی، جغرافیای انسانی اردن، جغرافیای انسانی اسپانیا، جغرافیای انسانی افغانستان، جغرافیای انسانی امارات متحده عربی، جغرافیای انسانی اوکراین، جغرافیای انسانی آرژانتین، جغرافیای انسانی تاجیکستان، جغرافیای انسانی تایلند، جغرافیای انسانی تونس، جغرافیای انسانی چین، جغرافیای انسانی روسیه ،جغرافیای انسانی زیمبابوه، جغرافیای انسانی ژاپن، جغرافیای انسانی ساحل عاج، جغرافیای انسانی سریلانکا، جغرافیای انسانی سنگال، جغرافیای انسانی سودان، جغرافیای انسانی سوریه، جغرافیای انسانی سیرالئون، جغرافیای انسانی فرانسه، جغرافیای انسانی قزاقستان، جغرافیای انسانی قطر، جغرافیای انسانی کانادا، جغرافیای انسانی کوبا، جغرافیای انسانی گرجستان، جغرافیای انسانی لبنان، جغرافیای انسانی مالی، جغرافیای انسانی مصر.

کتابشناسی

  1. ↑ Bangladesh Population 2024 (Live). (n.d.-b). [۱]
  2. ↑ Delta. (n.d.). [۲]
  3. ↑ Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. Frontiers in Public Health, 11. [۳]
  4. ↑ Murshed, M., & Saadat, S. Y. (2018). Effects of urbanization on climate change: Evidence from Bangladesh. SSRN Electronic Journal. [۴]
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Karim, R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences.[۵]
  6. ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - population, male (% of total) - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical. [۶]-
  7. ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends. [۷]
  8. ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - Elderly illiterate population, 65+ years, % female - 2024 data 2025 forecast 1981-2019 historical. [۸]
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ CEICdata.com. (2018a, June 1). Bangladesh population. [۹]
  10. ↑ Roy, S. I. &. P. C. (2024). Impact of demographic dividend on Economic growth: Bangladesh Perspective. ideas.repec.org.
  11. ↑ Bangladesh demographics 2024 - StatisticsTimes.com. (n.d.).[۱۰]
  12. ↑ United Nations Department of Economic and Social Affairs. (2024). World population prospects 2024: Volume I: Comprehensive tables. United Nations. [۱۱]
  13. ↑ Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. (n.d.-d). PopulationPyramid.net
  14. ↑ Pyramides des âges pour le monde entier de 1950 à 2100. (n.d.). [۱۲]
  15. ↑ Khoda, M. S. E., & Kröger, T. (2024). Policy-makers and population ageing in Bangladesh: a dearth of attention. Journal of Population Ageing.[۱۳]
  16. ↑ Future Population Pyramids of Bangladesh. (n.d.). ResearchGate.[۱۴]
  17. ↑ Kabir, R., TAKhan, H., Kabir, M., & Rahman, M. T. (2013). POPULATION AGEING IN BANGLADESH AND ITS IMPLICATION ON HEALTH CARE. European Scientific Journal ESJ, 9(33).
  18. ↑ Iqbal, J. (2024). Strengthening the Healthcare System in Bangladesh: Progress, Persistent Challenges, and Policy Priorities. ‌
  19. ↑ Bangladesh population (2024) - Worldometer. (n.d.). [۱۵]
  20. ↑ Pariona, A. (2024, July 18). Ethnic groups in Bangladesh. WorldAtlas
  21. ↑ Bangladesh - IWGIA - International Work Group for Indigenous Affairs. (n.d.).[۱۶]
  22. ↑ Zaman, Md. S. U., Akhter, S., Eco-Social Development Organization(ESDO), & Eco College, Thakurgaon, Bangladesh. (n.d.). Ethnicity, Social Exclusion & Plain Land Ethnic Minorities of Bangladesh: An Analysis through Social Work Values [Journal-article][۱۷]
  23. ↑ Alam, M. Z. (2022). Ethnic inequalities in access to WASH in Bangladesh. The Lancet Global Health, 10(8), e1086–e1087.[۱۸]
  24. ↑ Internal migration and urbanization | KNOMAD. (n.d.). Www.knomad.org. ‌
  25. ↑ Sohad, M. K. N., Celi, G., & Sica, E. (2023). Factors determining migration intentions in Bangladesh: from land to factory. Journal of Economic Studies.[۱۹]
  26. ↑ Administrator, W. (2024, May 28). Beyond dichotomies: Bangladesh’s complex migration landscape. Mixed Migration Centre/
  27. ↑ 7+ functional literacy rate increases to 77.9pc: BBS | News. (2024). BSS.[۲۰] ‌
  28. ↑ Rahman, M. M. (2019). Linguistic diversity and social justice in (Bangla)desh: a socio-historical and language ideological perspective. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 41(4), 1–16. ‌
  29. ↑ Md Jahangir Alam, Ogawa, K., & Abu. (2024). Quality assurance of science and technology universities in Bangladesh: a catalyst for sustainable employment during the 4IR. Journal of Science and Technology Policy Management. ‌
  30. ↑ Bangladesh - Education. (2019). In Encyclopædia Britannica. [۲۱] ‌
  31. ↑ Karim, R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences.[۲۲]
  32. ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ Bangladesh Population 1950-2024. (2024). Macrotrends.net.[۲۳]
  33. ↑ Hassan, M. R., Alam, M. D., Haque, M. N., Khan, M. A. Q., & Talukder, M. A. K. (2024). A Review of Watershed management in Bangladesh: options, challenges and legal framework. Journal of Materials and Environmental Science, 15(2), 225–241. 150215-hassan.pdf
  34. ↑ Safi, A., Haseeb, M., Islam, M., & Umar, M. (2023). Can sustainable resource management overcome geopolitical risk? Resources Policy, 87, 104270.[۲۴]
  35. ↑ Dhaka, Bangladesh population 2024. (n.d.).[۲۵]
  36. ↑ Research and Markets. (2024, October 4). Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning Growth Supported by Government Initiatives, Urbanization, and a Burgeoning Economy. GlobeNewswire News Room; Research and Markets.[۲۶]
  37. ↑ Alam, K., & Shafi, S. A. (2019). URBANIZATION PROCESS IN BANGLADESH AND THE CHALLENGES. In Journal of Bangladesh Institute of Planners: Vol. l–l (Issue Nos. 1 & 2, pp. 73–81)
  38. ↑ Maria Camila Duque. (2024, September 3). Climate Change in Bangladesh Shapes Internal Migration and Movement to India. Migrationpolicy.org.[۲۷]
  39. ↑ Mannan, A. (2024, April 17). Bangladesh’s Economic Vitality Owes in Part to Migration and Remittances. Migrationpolicy.org.[۲۸]
  40. ↑ Bangladesh: fertility rate 1925-2020. (n.d.). Statista.[۲۹]
  41. ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends. [۳۰]
  42. ↑ Policies and strategies. Bangladesh. (1992, August 1). PubMed.[۳۱]
  43. ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends
  44. ↑ The world counts. (n.d.)[۳۲]
  45. ↑ Parvez, M. a. Z. a. S. (2024, March 26). Ageing in Bangladesh: Are we ready for more social spending? The Daily Star.[۳۳]
  46. ↑ Worldometer. (2024). Bangladesh Demographics 2024 (Population, Age, Sex, Trends) - Worldometer. Www.worldometers.info.
  47. ↑ ۴۷٫۰ ۴۷٫۱ ۴۷٫۲ ۴۷٫۳ Batabyal, A. A., & Yoo, S. J. (2024). Heterogeneity in population and values and water pollution clean-up: The Ganges in Kanpur and Varanasi, India. Economic Analysis and Policy, 81, 1527–1534
  48. ↑ UNESCO World Heritage Centre. (2022). The Sundarbans. Unesco.org.
  49. ↑ UNDP, Bangladesh, Marshall, R., Jr., Rahman, S., United Nations Development Programme (UNDP), Bangladesh, Islam, A., Choudhury, N., Ahmad, A., Dales, E., Rahman, A., Morshed, K. A. M., Das, P. K., Juhkam, R., & Paul, A. K. (2023). Internal migration in Bangladesh: character, drivers and policy issues. In Internal Migration in Bangladesh: Character, Drivers and Policy Issues.
  50. ↑ Majumder, S. C., & Rahman, M. H. (2022). Rural–urban migration and its impact on environment and health: evidence from Cumilla City Corporation, Bangladesh. GeoJournal, 88(3), 3419–3437.[۳۴]
  51. ↑ Global Report on Food Crises (GRFC) 2024 | World Food Programme. (2024, April 23). UN World Food Programme (WFP). [۳۵]
  52. ↑ Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. (n.d.-e). PopulationPyramid.net. [۳۶]
  53. ↑ Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. Frontiers in Public Health, 11.[۳۷]
  54. ↑ Chapter I Urban Demographic Issues and Challenges for a New Urban Agenda. (n.d.).[۳۸]
  55. ↑ Markets, R. A. (2024, October 4). Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning growth supported by government initiatives, urbanization, and a burgeoning economy. GlobeNewswire News Room. [۳۹]
  56. ↑ Bangladesh - Rural Population - 1960-2018 Data | 2024 Forecast. (n.d.). Tradingeconomics.com.
  57. ↑ Dhaka, Bangladesh Metro Area Population 1950-2024. (n.d.). MacroTrends
  58. ↑ Talukder, A., Sabiha Shirin Sara, Md. Tanvir Hossain, Chuton Deb Nath, Rahman, R., Hussain, S., Sarma, H., & Md. Nazmul Huda. (2024). Rural and urban differences in the prevalence and determinants of Type-2 diabetes in Bangladesh. PloS One, 19(4), e0298071–e0298071. [۴۰]
  59. ↑ Nayeem, J., Stennett, C., Atia Sharmeen, Md Mahbub Hossain, & Kibria, A. (2023). Rural-urban differences in distributions and determinants of facility delivery among women in Bangladesh. Global Health Journal, 7(4), 222–229.[۴۱]
  60. ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - Rural Population - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical.[۴۲]
  61. ↑ Rahman, M. A., Hossain, M. Z., Ha-Mim, N. M., Tanvir, F., Islam, S., & Rahaman, K. R. (2023). Measuring the level of rurality in the Southwestern region of Bangladesh. Frontiers of Urban and Rural Planning, 1(1).[۴۳]
  62. ↑ Afsar, R., & Hossain, M. (2023). Rapid urbanization and population changes in Dhaka City. In Oxford University Press eBooks (pp. 31–68).
  63. ↑ Nationa l U rban Secto r Po licy , 2021 (Draft). (2021). [۴۴]
  64. ↑ Raihan, A., Muhtasim, D. A., Farhana, S., Hasan, M. a. U., Pavel, M. I., Faruk, O., Rahman, M., & Mahmood, A. (2022). Nexus between economic growth, energy use, urbanization, agricultural productivity, and carbon dioxide emissions: New insights from Bangladesh. Energy Nexus, 8, 100144
  65. ↑ Li, L., Xu, J., & Liang, Y. (2024). The Formation and Evolution of Vulnerability Risk of Rural Poor Groups under the Perspective of Social Support —— Based on the Analysis of “Sensitivity-Resilience.” Heliyon, e30305
  66. ↑ Kraeger, P., Islam, M. R., & Phillips, R. (2024). Social (In)equality, Community Well-being and Quality of Life. Edward Elgar Publishing.
  67. ↑ Sakketa, T. (n.d.). Urbanisation and Rural Development in Developing Countries A Review of Pathways and Impacts. [۴۵]
  68. ↑ Arfanuzzaman, M. (2024). Bangladesh’s pathways to climate-resilient development: A methodical review. World Development Sustainability, 4, 100144
  69. ↑ Government of the people’s Republic of Bangladesh Ministry of Local Government, Rural Development and Cooperatives Local Government Division Committee on Urban Local Governments (CULG). (n.d.). Retrieved October 4, 2024, from

نویسنده : نرگس شکوری

برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=جغرافیای_انسانی_بنگلادش&oldid=64202»