جغرافیای انسانی بنگلادش: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
جز (The LinkTitles extension automatically added links to existing pages (https://github.com/bovender/LinkTitles).)
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۴ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
جغرافیای انسانی کشور بنگلادش شامل [[جمعیت بنگلادش|جمعیت،]] [[پراکندگی و تراکم جمعیتی بنگلادش|پراکندگی و تراکم جمعیتی،]] [[وضعيت شهرنشينی و روستانشينی بنگلادش|وضعیت شهرنشینی و روستانشینی،]] [[هرم سنی و جنسیتی جمعیت بنگلادش|هرم سنی و جنسیتی جمعیت]] و [[ساختار قومی جمعیت بنگلادش]] است که به شرح زیر است:
[[پرونده:مردم بنگلادش در پوشش سنتی.jpg|بندانگشتی|مردم بنگلادش در پوشش سنتی]]
[[بنگلادش]]، کشوری در جنوب آسیا با بیش از ۱۷۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۲۴، یکی از متراکم‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود.<ref>''Bangladesh Population 2024 (Live)''. (n.d.-b). [https://worldpopulationreview.com/countries/bangladesh]</ref> این کشور در دلتاهای حاصلخیز رودخانه‌های گنگ و برهماپوترا قرار دارد که بستری مناسب برای فعالیت‌های کشاورزی ایجاد کرده است.<ref>''Delta''. (n.d.). [https://education.nationalgeographic.org/resource/delta/#:~:text=The%20world's%20largest%20delta%20is,agricultural%20products%20of%20the%20delta.]</ref> بااین‌حال، روند شهرنشینی سریع، مهاجرت از مناطق روستایی به شهری، و تأثیرات تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین چالش‌های جغرافیای انسانی [[بنگلادش]] محسوب می‌شوند. <ref>Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. ''Frontiers in Public Health'', ''11''. [https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1269362]</ref>رشد اقتصادی کشور در دهه‌های اخیر باعث بهبود نسبی وضعیت اقتصادی شده، اما همچنان فقر و نابرابری به طور گسترده‌ای وجود دارد. توزیع نامتوازن جمعیت، فشار روزافزون بر منابع طبیعی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان از مسائل اصلی این کشور هستند. افزایش جمعیت و تمرکز بیشتر بر مناطق شهری نیز نیازمند مدیریت مناسب و سیاست‌گذاری‌های دقیق در سطح ملی است تا از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری شود.<ref>Murshed, M., & Saadat, S. Y. (2018). Effects of urbanization on climate change: Evidence from Bangladesh. ''SSRN Electronic Journal''. [https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3247302]</ref>


=== جمعیت، اختلافات انسانی (نژاد)، حرکات جمعیت ===
=== [[ساختار هرم جمعیتی بنگلادش|ساختار هرم جمعیتی]] ===
[[بنگلادش]] با جمعیتی حدود  535/570/158  نفر، یکی از کشورهای بزرگ دنیا از نظر تراکم جمعیتی است<ref>برگرفته در سال 2011 از https://www.cia.gov/library/publications/the-world-factbook</ref>. در سال 1991 میلادی جمعیت این کشور حدود 110 میلیون نفر بود. طبق گزارش (COHR: Centre on Housing Rights) و (ACHR: Asian Coalition of Housing Rights) در سال 1999میزان رشد جمعیت داکا حدود 8/1 درصد بوده که در هر کیلومتر مربع 798 نفر زندگی می کرده اند و این میزان در همان تاریخ در جهان بالاترین حد بوده است<ref>Forced Evictions in Bangladesh, 2000:7</ref>. در سال 2001 میلادی جمعیت این کشور به رقمی حدود 129 میلیون نفر افزایش یافت. بدیهی است که با بالارفتن جمعیت، مشکل تراکم آن نیز افزایش یافت. در حال حاضر، تراکم جمعیت حدود 1045 نفر در هر کیلومتر مربع  و حدود 28 درصد از کل جمعیت شهری می باشد.  
ساختار سنی جمعیت [[بنگلادش]] در سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده یک جمعیت نسبتاً جوان با تغییرات تدریجی به‌سوی سالخوردگی است. <ref name=":0">[https://doi.org/10.1007/s43994-024-00150-0 Karim], R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. ''Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences''.[https://doi.org/10.1007/s43994-024-00150-]</ref>بر اساس داده‌های سرشماری اخیر، اکثریت جمعیت این کشور در گروه‌های سنی زیر ۴۰ سال قرار دارند.<ref>TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). ''Bangladesh - population, male (% of total) - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical''. [https://tradingeconomics.com/bangladesh/population-male-percent-of-total-wb-data.html]-</ref> این واقعیت به دلیل کاهش نرخ باروری کل (TFR) طی دهه‌های گذشته و بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی پدیدار شده است.<ref>''Bangladesh fertility rate 1950-2024''. (n.d.). MacroTrends. [https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/BGD/bangladesh/fertility-rate]</ref> هرم سنی [[بنگلادش]] در این سال مشخص می‌کند که نسبت جمعیت کودکان (زیر ۱۵ سال) حدود ۲۶ درصد و جمعیت سالمندان (بالای ۶۵ سال) حدود ۸ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.<ref>TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). ''Bangladesh - Elderly illiterate population, 65+ years, % female - 2024 data 2025 forecast 1981-2019 historical''. [https://tradingeconomics.com/bangladesh/elderly-illiterate-population-65-years-percent-female-wb-data.html]</ref>


بنگلادش از نظر کثرت جمعیت هشتمین کشور دنیا و نیز چهارمین کشور مسلمان از نظر تعداد جمعیت است<ref>.(Phillips and Gritzner, 2007:15)</ref>. بیشترین حجم تراکم در شهر [[داكا|داکا]]<ref>(Forced Evictions in Bangladesh, 2000:8 )</ref> و کمترین تراکم در ارتفاعات [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] است. طبق گزارش همین منبع، دلیل رشد سریع شهر داکا، وجود سیلاب های فراوانی است که دهکده های اطراف داکا را به سرعت نابود کرده و موجب بی خانمانی مردم فقیر روستاها شده است؛ به طوری که مردم آواره برای بدست آوردن جا و غذا راهی پایتخت شده و در اطراف داکا مسکن گزیده اند<ref>( Ibid, 2000:9 ).</ref>.
این ارقام نسبت به سال ۱۹۹۰ که نرخ باروری بالاتری داشت، تغییرات قابل‌توجهی نشان می‌دهد. در آن زمان، جمعیت جوان‌تر غالب بود و هرم سنی کشور به‌شدت به سمت جمعیت کودک و نوجوان متمایل بود.<ref name=":1">CEICdata.com. (2018a, June 1). ''Bangladesh population''. [https://www.ceicdata.com/en/indicator/bangladesh/population]</ref> در سال ۲۰۲۴، نرخ رشد جمعیت کودکان کندتر شده و جمعیت سالخورده نیز در حال افزایش است. بااین‌حال، باوجود افزایش تعداد افراد سالخورده، [[بنگلادش]] همچنان در مرحله‌ای است که می‌تواند از "پنجره جمعیتی" بهره‌مند شود که در آن جمعیت فعال اقتصادی (۱۸ تا ۶۴ سال) نسبت به جمعیت وابسته (کودکان و سالمندان) بیشتر است.<ref>Roy, S. I. &. P. C. (2024). Impact of demographic dividend on Economic growth: Bangladesh [https://ideas.repec.org/a/bjc/journl/v11y2024i2p95-123.html Perspective]. ''ideas.repec.org''. </ref>


نرخ مرگ و میر از هر 1000 نفر، حدود 73/57 نفر است، که در مقایسه با سایر کشور ها در ردیف 48 قرار دارد و نرخ امید به زندگی، 75/69 سال می باشد. نرخ رشد جمعیت 73/1 است که نسبت مرد به زن از هر 1000 نفر ، 106 و زن به مرد 100 نفر است. نرخ باروری در میان زنان 3/3 درصد و میزان تولد 98/22  درصد می باشد. میزان مرگ و میر75/5  درصد است که از این رقم ، 9/40 درصد را زنان و 1/59 درصد را مردان تشکیل می دهند. درصد سنی از 0 تا 14 سال، حدود 3/34 درصد ( یعنی 27551594 نفر  پسر و 64777626 نفر دختر) است. درصد سنی 15 تا 64 سال، حدود 1/61 درصد ( یعنی 43195645 نفر مرد و51989150 نفر زن ) است. درصد سنی از 65 سال به بالا،  2256163  نفر آقایان و 1193 نفر زنان  است<ref>(Ibid).</ref>.  در یک نگاه کلی باید گفت که جمعیت کشور بنگلادش در سال 1801 م، 5/14 میلیون نفر، در سال 1851 م، 3/20 میلیون نفر، در سال 1901 م، 9/28 میلیون نفر، در سال 1921 م، 3/33 میلیون نفر، در سال 1941 م، 42 میلیون نفر، در سال 1961 م، 8/50 میلیون نفر، در سال 1981 م،  9/89 میلیون نفر، در سال 2001 م، 129 میلیون نفر و در سال 2002 م، 133 میلیون نفر بوده است.
* '''''نسبت جنسیتی و توزیع سنی'''''
=== مهاجرت و تراکم ===
مهم ترین عامل مهاجرت در بنگلادش، عامل اقتصادی است. به دلیل جمعیت زیاد و رشد بالای آن، مهاجرت پیوسته از روستا به شهر و از کشور به خارج صورت می گیرد. روستاییان به دلیل سیلاب های مداوم و از دست دادن زمین های کشاورزی و نیز خانه و کاشانه خود، عازم شهرها به خصوص پایتخت می شوند. نوجوانان و تحصیل کرده های دانشگاه ها برای دست یابی به کار بهتر و آینده مطمئن، به کشورهای دیگر مهاجرت می کنند. به استناد منابع معتبر<ref>( West,2009:115 onwards)</ref>، مشکل عمده این کشور، مهاجرت نیروهای متخصص و کارآمد آن در سطح وسیع به کشورهای توسعه یافته از یک سو و مهاجرت جمعیت روستایی به شهرهای صنعتی به ویژه به داکا می باشد.    


=== ساختار قومی و جسمانی جمعیت ===
در سال ۲۰۲۴، نسبت جنسیتی جمعیت [[بنگلادش]] تقریباً برابر است، با نسبت ۱۰۰.۳ مرد به ۱۰۰ زن.<ref>''Bangladesh demographics 2024 - StatisticsTimes.com''. (n.d.).[https://statisticstimes.com/demographics/country/bangladesh-demographics.php#:~:text=Demographics%20of%20Bangladesh&text=The%20population%20growth%20rate%20in,50.83%25%20of%20the%20female%20population.]</ref> این نسبت در مقایسه با دهه‌های گذشته که تعداد مردان در برخی گروه‌های سنی بیشتر بود، تعادل بیشتری را نشان می‌دهد.<ref>United Nations Department of Economic and Social Affairs. (2024). ''World population prospects 2024: Volume I: Comprehensive tables''. United Nations. [https://population.un.org/wpp/]</ref> علت این تغییرات را می‌توان به بهبود خدمات بهداشتی برای زنان و کاهش مرگ‌ومیر مادران در طول زایمان نسبت داد.در گروه‌های سنی پایین‌تر، به‌ویژه زیر ۲۰ سال، نسبت جنسیتی متعادل باقی‌مانده است.<ref>''Population Pyramids of the World from 1950 to 2100''. (n.d.-d). [https://www.populationpyramid.net/bangladesh/2024/ PopulationPyramid.net]</ref> بااین‌حال، در گروه‌های سنی بالاتر، به‌ویژه بالای ۶۵ سال، نسبت زنان بیشتر است که این پدیده را می‌توان به امید به زندگی بیشتر در زنان نسبت داد.<ref>''Pyramides des âges pour le monde entier de 1950 à 2100''. (n.d.). [https://www.populationpyramid.net/fr/bangladesh/2024/]</ref> به‌طورکلی، توزیع سنی نشان می‌دهد که [[بنگلادش]] با چالش‌های خاصی در آینده، مانند نیاز به برنامه‌های حمایتی بیشتر برای جمعیت سالخورده، روبرو خواهد بود.<ref>Khoda, M. S. E., & Kröger, T. (2024). Policy-makers and population ageing in Bangladesh: a dearth of attention. ''Journal of Population Ageing''.[https://doi.org/10.1007/s12062-024-09452-x]</ref>
به نظر می رسد گروهی از هند و آریایی ها که در 2000 سال قبل از میلاد مسیح به طرف شرق حرکت کردند، در این منطقه مستقر شده باشند. اینان نخستین گروه هایی بودند که جمعیت این منطقه را تشکیل دادند. این رشد سریع جمعیت همراه با کاهش مرگ و میر به علت بهبودی وضعیت بهداشتی سبب شد که جمعیت کنونی کشور به  535570 158 نفر  برسد. مصائب و بلایای طبیعی نیز سبب می شود که شمار زیادی از مردم جان خود را از دست بدهند. با وجود اینکه در خصوص دوران پیش از [[تاریخ بنگلادش]] و سرزمین های اطراف آن تحقیقاتی صورت گرفته است، اما امکان دسترسی به یک نتیجه مطلوب تا حدود زیادی غیر ممکن است و به مدارک و مستندات معتبر و نیز تحقیقات بیشتری نیاز است. از آثار باستانی کشف شده در این منطقه حقایقی آشکار شده که تا حدودی نتایجی را به دست داده است. سیاه پوستان از قدیمی ترین و به عبارت بهتر اولین گروهی هستند که در این منطقه شناخته شده اند و آثاری را در میان قبایل گوناگون از «آسام» تا «فیلیپین» به جای گذاشته اند<ref>(Hutton 1931).</ref>.


گروه بعدی به نام بومیان پیش از استرالیایی ( پروتو استرالوید ) معروف می باشند. ظاهر آن ها دارای سری گرد، بینی پهن و پوستی به رنگ قهوه ای سوخته بودند. آن ها احتمالاً از آسیای غربی آمده و در آسیای جنوب شرقی پراکنده شده اند. این گروه نه تنها انواع کشت را در آسیای جنوب شرقی انجام دادند، بلکه در اراضی اطراف بنگلادش نیز آن ها را رشد و ارتقاء دادند. این نظریه که این گروه در کشاورزی فعال بوده اند، از طریق کشف تیرهایی که متعلق بـــه «عصر نوسنگی» می باشد، قابل اثبات است. همچنین  باقی ماندن بعضی واژه های جنوبی (AUSTRIC) در زبان بنگالی و زبان های وابسته آن، مانند  واژه های لنگال (شخم)، ناری گل  (نارگیل )، لائو ( کدو تنبل )، گاندا ( چهار )، کوری اشاره به وابستگی مردمان اولیه این سرزمین با بومیان استرالیا دارد. احتمالاً اقوام پیش از مغولی، سیاه پوستان جنوبی را از سمت شرق تعقیب کردند وتعدادی از آن ها تا دشت «چوتانگپور» پراکنده شدند. شاید مسیر مهاجرت عمده این اشخاص، به سوی آسیای جنوب شرقی بوده است.
* '''''پیش‌بینی‌های آینده'''''


در مدت کوتاهی این افراد به جمعیت پیشین افزوده و در آن ها تحلیل رفتند. قفقازی های کله دراز مدیترانه ای که در واقع عنصر اصلی افرادی که به نام «دراویدی» خوانده می شدند و قفقازی های نوع آلپی کله گرد به شبه قاره وارد شدند و از شمال غربی تا بنگلادش پراکنده شدند. هنوز مشخص نشده است که آیا گروه آلپی ها قبل و یا بعد از نوع قفقازی های کله دراز که به نام «آریایی» معروف هستند، وارد این منطقه شده اند یا خیر، و آیا از عناصر دیگر توانسته بودند به این سرزمین وارد شوند یا نه؟ در هر صورت احتمال دارد که هر دو عناصر یاد شده به این سرزمین آمده باشند. این رخدادها احتمالاً بین دو هزار یا دو هزار وپانصد پیش از میلاد و هزاره اول پیش از میلاد اتفاق افتاده است. از آغاز هزاره اول پیش از میلاد، روند آریایی شدن به وقوع پیوسته است، که البته این شیوه را بهتر است «برهمنیزه» شدن بخوانیم.  
بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی، تا سال ۲۰۵۰ ساختار سنی [[بنگلادش]] به‌سوی یک جامعه سالخورده حرکت خواهد کرد.<ref>''Future Population Pyramids of Bangladesh''. (n.d.). ResearchGate.[https://www.researchgate.net/figure/Future-Population-Pyramids-of-Bangladesh_fig1_242485010]</ref> نرخ باروری در حال کاهش است و انتظار می‌رود که جمعیت سالمند کشور به حدود ۱۵ درصد از کل جمعیت برسد. این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که [[بنگلادش]] باید برای مقابله با چالش‌های ناشی از سالخوردگی جمعیت، مانند افزایش هزینه‌های بهداشتی و کمبود نیروی کار جوان، سیاست‌های مؤثرتری در زمینه بازنشستگی و خدمات اجتماعی اتخاذ کند.<ref>Kabir, R., TAKhan, H., Kabir, M., & Rahman, M. T. (2013). POPULATION AGEING IN BANGLADESH AND ITS IMPLICATION ON HEALTH CARE. ''European Scientific [http://eujournal.org/index.php/esj/article/viewFile/2088/2001 Journal] ESJ'', ''9''(33). </ref> باتوجه‌به رشد کند جمعیت جوان و کاهش نرخ باروری، [[بنگلادش]] در آینده با مشکلاتی مانند کمبود نیروی کار مواجه خواهد شد که می‌تواند رشد اقتصادی کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد. در همین حال، فشار بر سیستم‌های بازنشستگی و بهداشتی به دلیل افزایش تعداد سالمندان نیز افزایش خواهد یافت.<ref>Iqbal, J. (2024). ''Strengthening the Healthcare System in Bangladesh: Progress, Persistent Challenges, and Policy Priorities''.  


بسیاری از قفقازی های کله دراز که در قسمت بالای دره گنگ استقرار یافته بودند، به سوی نقاط پایین این دره حرکت کردند و حتی وارد دره «براهماپوترا» شدند. قبایل این ناحیه که وارد قلمرو دین «ودیک» ( ودایی ) شده بودند به دلیل توسعه آن، به دین هندو گرویدند. در واقع تاثیر چشمگیری که غیر آریایی ها برروی دین ودایی و پیروان آن گذاشتند، سبب تبدیل آن ها (قبایل بومی غیر آریایی) به برهمن شد، لذا این گروه به «برهمن» شهره شدند<ref>(Lewis, 2011:41-74).</ref>. مادامی که بیشتر غیر آریایی ها به عنوان طبقه فرودست باقی ماندند، طبقات بالای غیر آریایی ها به داخل کاست بالای سیستم جدید جذب شدند. با این پروسه مهاجرت، آریایی ها با عناصر ارمنی و آلپی مخلوط شدند و برهمنان وداها و کایاشت بنگالی را شکل دادند<ref>(Lewis, 2011:100-104).</ref>.
[https://doi.org/10.32388/a8l5m4.3 ‌]</ref>


به نظر می رسد قشر دوم از سه عنصر شکل گرفته باشد:
=== [[ویژگی های جمعیتی بنگلادش|ویژگی های جمعیتی]] ===


1.پروتو استرالوید؛
* ت'''''رکیب قومی و زبانی'''''


2.دو نوع از قبایل قفقازی های مدیترانه ای؛
جمعیت [[بنگلادش]] عمدتاً تک قومیتی است، با اکثریت مطلق مردم این کشور که بنگالی هستند. حدود ۹۸ درصد جمعیت [[بنگلادش]] را بنگالی‌ها تشکیل می‌دهند،<ref>''Bangladesh population (2024) - Worldometer''. (n.d.). [https://www.worldometers.info/world-population/bangladesh-population/]</ref> درحالی‌که اقلیت‌های قومی مانند چاکرا، سانتال، و مروهای بومی، در مناطق خاصی از کشور به‌ویژه در نواحی کوهستانی جنوب شرقی زندگی می‌کنند.<ref>Pariona, A. ([https://www.worldatlas.com/articles/ethnic-groups-in-bangladesh.html 2024], July 18). ''Ethnic groups in Bangladesh''. WorldAtlas</ref> ترکیب زبانی این کشور نیز تا حد زیادی منعکس‌کننده ترکیب قومی آن است، به‌طوری‌که زبان بنگالی به‌عنوان زبان رسمی و رایج در سراسر کشور استفاده می‌شود.<ref>''Bangladesh - IWGIA - International Work Group for Indigenous Affairs''. (n.d.).[https://www.iwgia.org/en/bangladesh.html]</ref><br /> در مناطق شمالی و جنوب شرقی، اقلیت‌های زبانی و قومی به دلیل سیاست‌های اسکان و مهاجرت داخلی با چالش‌هایی روبرو هستند.<ref>Zaman, Md. S. U., Akhter, S., Eco-Social Development Organization(ESDO), & Eco College, Thakurgaon, Bangladesh. (n.d.). ''Ethnicity, Social Exclusion & Plain Land Ethnic Minorities of Bangladesh: An Analysis through Social Work Values'' [Journal-article][https://web.esdo.net.bd/attachments/SPED/Final%20Study%20on%20Ethnic%20Minority%20Exclusionx.pdf]</ref> این گروه‌ها از دهه‌ها قبل خواستار حقوق زبانی و فرهنگی بیشتری بوده‌اند. همچنین، از نظر توزیع جغرافیایی، اکثریت جمعیت اقلیت‌ها در مناطق روستایی و دورافتاده کشور متمرکز هستند که مشکلات خاصی در دسترسی به خدمات دولتی و آموزشی دارند.<ref>Alam, M. Z. (2022). Ethnic inequalities in access to WASH in Bangladesh. ''The Lancet Global Health'', ''10''(8), e1086–e1087.[https://doi.org/10.1016/s2214-109x(22)00232-7]</ref>


3.شودرا.
* '''''الگوهای مهاجرت'''''


قشر اخیر، که طبقه کشاورز در کاست هندی می باشد، کمتر از دو قشر عمده اجتماعی دیگرظاهر شده است. پائین ترین قشر ترکیبی از کاست های هندو شامل: «کامار»(Chamar) ؛ «دم» [2] ؛ «پُد» [3] و ترکیبی از قبایل بومی مانند «باجی»[4] و «هادی»[5] بودند که به احتمال قوی ، پروتواسترالویدها و قفقازی های مدیترانه ای عنصر اصلی به حساب می آمدند.  
مهاجرت داخلی در [[بنگلادش]] نقش مهمی در تغییرات جمعیتی ایفا کرده است. <ref>''Internal migration and urbanization | KNOMAD''. (n.d.). [https://www.knomad.org/thematic-working-group/internal-migration-and-urbanization Www.knomad.org]. ‌</ref>به‌ویژه مهاجرت‌های گسترده از مناطق روستایی به شهرهای بزرگ، مانند داکا و چیتاگونگ، باعث افزایش چشمگیر تراکم جمعیت شهری شده است. این مهاجرت‌ها عمدتاً به دلیل فرصت‌های شغلی بهتر و شرایط زندگی مناسب‌تر در شهرها صورت می‌گیرد.<ref>Sohad, M. K. N., Celi, G., & Sica, E. (2023). Factors determining migration intentions in Bangladesh: from land to factory. ''Journal of Economic Studies''.[https://doi.org/10.1108/jes-06-2023-0293]</ref><br /> از نظر مهاجرت بین‌المللی، [[بنگلادش]] یکی از کشورهایی است که نیروی کار زیادی را به کشورهای خلیج‌فارس و آسیای جنوب شرقی صادر می‌کند.<ref>Administrator, W. (2024, May 28). ''Beyond dichotomies: Bangladesh’s [https://mixedmigration.org/bangladesh-complex-migration-landscape/ complex] migration landscape''. Mixed Migration Centre/</ref> درآمدهای ارسالی این مهاجران به بنگلادش یکی از مهم‌ترین منابع ارز خارجی برای این کشور محسوب می‌شود. درعین‌حال، مهاجرت به کشورهای خلیج‌فارس به‌عنوان بخشی از استراتژی دولت برای کاهش فشار بر بازار کار داخلی نیز دیده می‌شود.<ref name=":0" />


   از قرن یازدهم پس از میلاد با توجه به فتوحات مسلمانان، مردم از سراسر آسیای غربی و سرزمین های ش[[مالی]] شبه قاره به این سرزمین مهاجرت کردند و در این منطقه سکونت اختیار کردند. در بین آن ها قفقازی ها، ارمنی ها و مغول ها عنصر اصلی بودند (شایگان، 1375: 299).
* '''''سطح تحصیلات و سواد'''''


   حکمرانان ترک چندین قرن در این سرزمین حکومت کردند که این مساله بیانگر جای پای حضور عنصر ترک در این سرزمین است که در میان مردم دیگر تحلیل رفته اند. عدم اعتقاد به سیستم کاست در اسلام سبب شد تا هر عنصر نژادی در میان مسلمانان ظاهر شود.  
در سال ۲۰۲۴، سطح سواد در [[بنگلادش]] به ۷۷ درصد رسیده است که این رقم در مقایسه با سال‌های قبل افزایش چشمگیری داشته است.<ref>''7+ functional literacy rate increases to 77.9pc: BBS | News''. (2024). BSS.[https://www.bssnews.net/news/180472]


   طبق اظهار نظر « رایزلی » [6] عنصر کله گرد در بین ترکیب دراویدی های بنگالی که اصولاً مغولی خوانده می شوند، با یافته های « گوها » [7] و « چاندا» [8] بی اعتبار می شوند؛ اما نفوذ مغولی در بنگلادش به قدری قوی است که هیچ گونه جای شکی را باقی نمی گذارد.
‌</ref> بااین‌حال، هنوز هم تفاوت‌های قابل‌توجهی بین سطح تحصیلات مردان و زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، وجود دارد. درحالی‌که شهرها از نظر دسترسی به آموزش و امکانات تحصیلی در وضعیت بهتری قرار دارند، بسیاری از مناطق روستایی همچنان با چالش‌هایی از جمله کمبود معلمان و امکانات آموزشی مواجه هستند.<ref>Rahman, M. M. (2019). Linguistic diversity and social justice in (Bangla)desh: a socio-historical and language ideological perspective. ''Journal of Multilingual and Multicultural Development'', ''[https://doi.org/10.1080/01434632.2019.1617296 41]''(4), 1–16.  


===  پراکندگی جمعیت ===
‌</ref><br /> رشد بخش تحصیلات عالی در [[بنگلادش]] نیز از دیگر تحولات قابل‌توجه در سال‌های اخیر است.<ref>Md Jahangir Alam, Ogawa, K., & Abu. (2024). Quality assurance of science and technology universities in Bangladesh: a catalyst for sustainable employment during the 4IR. ''Journal of Science and [https://doi.org/10.1108/jstpm-11-2023-0190 Technology] Policy Management''.
تعداد زیادی از قبایل در مرزهای شرقی این کشور زندگی می کنند. مردم بنگلادش به چهار گروه قومی تقسیم می شوند:  


1.دراویدی
‌</ref> دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی بیشتری در سراسر کشور تأسیس شده‌اند که باعث افزایش دسترسی به آموزش برای جوانان شده است.<ref>Bangladesh - Education. (2019). In ''Encyclopædia Britannica''. [https://www.britannica.com/place/Bangladesh/Education]


     این گروه از اقوام « اورن ها»[9] با تعداد کمی از افرادی که اصل آن ها از جنوب هند می باشند، تشکیل شده است.
‌</ref>


 « اورن ها »، قبیله ای از هند مرکزی هستند که در سال های نخستین سده حاضر از هند به ایالت های چای خیز بنگلادش یعنی «[[سیلهت]] » و « چیتاگنگ » مهاجرت کرده اند . این افراد در سال 1931 م حدود چهل هزار نفر بودند که به زبان دراویدی صحبت می کردند؛ اینان تا سال 1951 این محل را ترک کرده و به نقاط دیگر رفته اند.
=== [[رشد جمعیت در بنگلادش|رشد جمعیت]] ===


   طبق سرشماری سال 1951 ، که توسط دولت پاکستان صورت گرفت، فقط در حدود سه هزار نفر از این گروه باقی مانده بودندکه به زبان مادری خود صحبت می کردند. اکثر این ها دراویدی بودند. امروزه تعدادی از این گروه در کشتزارهای چای « سیلهت » مشغول به کار هستند.
* '''''نرخ رشد طبیعی جمعیت'''''


2.گـــروه دوم شامــــل کسانــــی می شود که اساساً اصل و ریشه آن ها پروتو استرولوید است. «قاضی ها» [10] و « سانتال ها » [11] دو دسته عمده از این گروه هستند. سرزمین اصلی سانتال ها دشت چوتانگپور است که در سال 1870 از آنجا به سوی شمال شرقی و در سال 1920 به گلپارا مهاجرت کردند. این گروه سپس به داخل بنگلادش مهاجرت و در ناحیه « باربند » اقامت گزیدند و آن منطقه را که جنگلی بود، برای کشاورزی مساعد ساختند. پس از مدتی بعضی از آن ها از این منطقه ً به طرف آسام مهاجرت کردند و محل قبلی خود را برای افراد بومی یا افراد جدیدتر از دسته « سانتا » باقی گذاشتند. این حرکت در سال 1947 از سمت شمال به شرق انجام شد که درهمان جا باقی ماندند، اما با فشارهای بیرونی نتوانستند سنت ها و عادات خود را حفظ کنند. اکنون جمعیت آن ها در حدود 250 هزار نفر است که در غرب در « پورشاه »[12]، « هری پور »[13]و « ورین سان گال آپازیلاس»[14] مستقر شده اند. همچنین در شرق نیز هزاران نفر از آن ها در منطقه «سیلهت» به عنوان کارگران چای ساکن شده اند. گروه « قاضی » در شرق قرار دارند و محل اصلی آن ها تپه های قاضی یعنی بخشی از دشت مگالایا[15] در ناحیه سیلهت می باشد که تعداد جمعیت آن ها به 25 هزار نفر می رسد. تعدادی از این گروه، که حدود 700 نفر می شدند، به چیتاگنگ عزیمت کردند. بیشتر این افراد از کارگران چای می باشند.  
[[بنگلادش]] از سال ۲۰۲۴ با کاهش تدریجی نرخ رشد طبیعی جمعیت مواجه بوده است. <ref>Karim, R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. ''Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences''.[https://doi.org/10.1007/s43994-024-00150-0]</ref>بر اساس آمارهای اخیر، نرخ رشد طبیعی جمعیت در این کشور به ۱.۱ درصد رسیده که نسبت به دهه‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته است. <ref name=":2">''Bangladesh Population 1950-2024''. (2024). Macrotrends.net.[https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/BGD/bangladesh/population]</ref>در دهه ۱۹۸۰، نرخ رشد جمعیت نزدیک به ۲.۹ درصد بود که نشان‌دهنده یک جامعه در مرحله گسترش سریع جمعیتی بود.<ref name=":2" /> این کاهش را می‌توان به سیاست‌های دولت برای کنترل جمعیت و همچنین افزایش آگاهی عمومی در مورد برنامه‌های بهداشت باروری نسبت داد.نرخ رشد طبیعی جمعیت، یعنی تفاوت بین نرخ زادوولد و نرخ مرگ‌ومیر، یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل دینامیک جمعیت هر کشور است. <ref>Hassan, M. R., Alam, M. D., Haque, M. N., Khan, M. A. Q., & Talukder, M. A. K. (2024). A Review of Watershed management in Bangladesh: options, challenges and legal framework. ''Journal of Materials and Environmental Science'', ''15''(2), 225–241. [https://www.jmaterenvironsci.com/Document/vol15/vol15_N2/JMES-2024-150215-hassan.pdf 150215]-hassan.pdf</ref>در [[بنگلادش]]، کاهش نرخ زادوولد، همراه با کاهش نرخ مرگ‌ومیر به دلیل بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی، موجب کاهش رشد جمعیت شده است.<ref>Safi, A., Haseeb, M., Islam, M., & Umar, M. (2023). Can sustainable resource management overcome geopolitical risk? ''Resources Policy'', ''87'', 104270.[https://doi.org/10.1016/j.resourpol.2023.104270]</ref> این کاهش نرخ رشد ممکن است پیامدهای مثبتی از جمله کاهش فشار بر منابع طبیعی و خدمات عمومی داشته باشد، اما همچنین می‌تواند به چالش‌هایی همچون سالخوردگی جمعیت و کاهش نیروی کار در آینده منجر شود.  


3.دسته سوم «پولیه »[16] خوانده می شوند، عمدتاً زرد پوست هستند و به خوبی در ساختار جمعیتی مشاهده می شوند. این گروه بیشتر در شمال بنگال سکونت دارند. البته این گروه با آمیزش از پروتواسترالوید ها و وابسته به « کوچ »[17] می باشند.
* '''''مهاجرت و تأثیر آن بر جمعیت'''''


   « کوچ » تعلق به گروه بزرگ تر دارد که از دیدگاه قومی و زبانی « بودو »[18] یا «بارا» [19] خوانده می شوند. در داخل این گروه،  دسته های « گارو» [20] ، « خاجونگ »[21] ، «کاچاری »[22] و «تیپرا» [23] قرار دارند.  
مهاجرت، چه داخلی و چه بین‌المللی، نقش عمده‌ای در تغییرات جمعیتی [[بنگلادش]] ایفا کرده است.<ref name=":1" /> در داخل کشور، مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها باعث تراکم شدید در مناطق شهری به‌ویژه داکا، پایتخت، شده است. <ref>''Dhaka, Bangladesh population 2024''. (n.d.).[https://worldpopulationreview.com/cities/bangladesh/dhaka#:~:text=It%20is%20one%20of%20the,area%20of%20300%20square%20kilometers.]</ref>تخمین زده می‌شود که بیش از یک‌سوم جمعیت [[بنگلادش]] در مناطق شهری زندگی می‌کنند،<ref>Research and Markets. (2024, October 4). ''Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning Growth Supported by Government Initiatives, Urbanization, and a Burgeoning Economy''. GlobeNewswire News Room; Research and Markets.[https://www.globenewswire.com/news-release/2024/10/04/2958156/0/en/Bangladesh-Construction-Industry-Report-2024-2028-Burgeoning-Growth-Supported-by-Government-Initiatives-Urbanization-and-a-Burgeoning-Economy.html]</ref> درحالی‌که این رقم در سال ۱۹۹۰ کمتر از ۲۰ درصد بود. <ref>Alam, K., & Shafi, S. A. (2019). URBANIZATION PROCESS IN BANGLADESH AND THE CHALLENGES. In ''Journal of Bangladesh Institute of Planners: Vol. l–l'' (Issue Nos. 1 & 2, pp. 73–81)</ref>این مهاجرت‌های داخلی به دلیل عواملی مانند جستجوی فرصت‌های شغلی بهتر، دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی و همچنین فرار از بلایای طبیعی مانند سیلاب‌ها و طوفان‌ها صورت می‌گیرد.<ref>Maria Camila Duque. (2024, September 3). ''Climate Change in Bangladesh Shapes Internal Migration and Movement to India''. Migrationpolicy.org.[https://www.migrationpolicy.org/article/bangladesh-india-climate-migration]</ref>از نظر مهاجرت بین‌المللی، [[بنگلادش]] یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نیروی کار به کشورهای خلیج‌فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، و قطر است. <ref>Mannan, A. (2024, April 17). ''Bangladesh’s Economic Vitality Owes in Part to Migration and Remittances''. Migrationpolicy.org.[https://www.migrationpolicy.org/article/bangladesh-migration-remittances-profile]</ref>درآمدهای ارزی که از سوی این مهاجران به کشور ارسال می‌شود، نقش حیاتی در اقتصاد [[بنگلادش]] دارد، مهاجرت به کشورهای صنعتی مانند آمریکا و اروپا در میان قشر تحصیل‌کرده نیز در حال افزایش است. هرچند این نوع مهاجرت می‌تواند از یک سو منجر به خروج نخبگان شود، اما از سوی دیگر می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و انتقال دانش به کشور فراهم کند.


   دسته « گارو » که حدود هشتاد هزار نفر می باشند، در تپه های « سوزانگ »[24] و عمدتاً در «هالوگات »[25] ، « دورگاپور »[26] ، « کالماکاندا »[27] ، « جنی گاتی »[28] ، « نالیتی باری »[29] و در انتهای شمالی « مادوپورترکت »[30] زندگی می کنند. این گروه افرادی قوی بنیه هستند که قدرت خود را از ناحیه تپه ای گارو در ایالت مگالایا در هند می دانند. این افراد خود را « ماندی کوسیک » [31] می نامند.
*  '''''سیاست‌های جمعیتی و پیش‌بینی‌های آینده'''''<ref>''Bangladesh: fertility rate 1925-2020''. (n.d.). Statista.[https://www.statista.com/statistics/1069213/total-fertility-rate-bangladesh-historical/]</ref>


   گروه « هاجونگ » [32] شاخه ای از « گارو »[33]می باشد که عناصر غیر گارو ( بارانی ها ، هاری ها و غیره ) را در میان خود جذب کرده اند. این گروه در شرق تپه های سوزانگ زندگی می کنند.
دولت [[بنگلادش]] از دهه ۱۹۷۰ به اجرای سیاست‌های جمعیتی گسترده‌ای پرداخته است که هدف اصلی آن کنترل جمعیت و کاهش نرخ باروری بوده است.<ref>''Bangladesh fertility rate 1950-2024''. (n.d.). MacroTrends. [https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/bgd/bangladesh/fertility-rate]</ref> <ref>''Policies and strategies. Bangladesh''. (1992, August 1). PubMed.[https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12343895/#:~:text=The%20population%20increased%20from%20about,%2C%20education%2C%20and%20motivation%20activities.]</ref>این سیاست‌ها که شامل برنامه‌های آموزش بهداشت باروری، دسترسی به وسایل جلوگیری از بارداری و همچنین تشویق به خانواده‌های کوچک‌تر بود، تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش نرخ رشد جمعیت داشته‌اند. سیاست‌های جمعیتی [[بنگلادش]] موفق شده است تا نرخ باروری کل را از حدود ۶.۹ در دهه ۱۹۷۰ به ۲.۰ در سال ۲۰۲۴ کاهش دهد. <ref>''Bangladesh fertility rate 1950-2024''. (n.d.). [https://www.macrotrends.net/global-metrics/countries/bgd/bangladesh/fertility-rate MacroTrends]</ref>پیش‌بینی‌های جمعیتی نشان می‌دهد که جمعیت [[بنگلادش]] تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۲۰۰ میلیون نفر خواهد رسید.<ref>''The world counts''. (n.d.)[https://www.theworldcounts.com/populations/countries/bangladesh#:~:text=By%202050%20the%20population%20in,170%20million%20people%20by%202100.&text=The%20main%20reason%20the%20population,of%202.2%20children%20per%20woman.]</ref> اگرچه نرخ رشد جمعیت کاهش‌یافته است، اما این کشور هنوز با چالش‌های جمعیتی بزرگی روبرو است، از جمله افزایش تعداد سالخوردگان و کاهش تعداد افراد در سن کار. این چالش‌ها نیازمند تدوین سیاست‌های جامع در زمینه تأمین اجتماعی، نظام بازنشستگی، و برنامه‌های ارتقای بهره‌وری نیروی کار هستند.<ref>Parvez, M. a. Z. a. S. (2024, March 26). Ageing in Bangladesh: Are we ready for more social spending? ''The Daily Star''.[https://www.thedailystar.net/business/economy/news/ageing-bangladesh-are-we-ready-more-social-spending-3574911#:~:text=By%202050%2C%20people%20aged%2060,is%20consistent%20with%20global%20trends.]</ref>


    تعداد زیادی از « کاچاری ها » در کاچار هند و تعداد کمی از آن ها در ایالت سیلهت زندگی می کنند که از سمت جنوب تا دهکده تیپرا گسترش یافته اند.  
=== [[پراکندگی جمعیت در بنگلادش|پراکندگی جمعیتی]] ===
[[بنگلادش]] با تراکم جمعیتی بسیار بالایی مواجه است. در سال ۲۰۲۴، تراکم جمعیت کشور به بیش از ۱۲۶۵ نفر در هر کیلو مترمربع رسیده است که آن را به یکی از پرجمعیت‌ترین کشور‌های جهان تبدیل می‌کند.<ref>Worldometer. (2024). ''Bangladesh Demographics [https://www.worldometers.info/demographics/bangladesh-demographics/ 2024] (Population, Age, Sex, Trends) - Worldometer''. Www.worldometers.info.</ref> این تراکم بالا به دلیل کمبود اراضی قابل‌سکونت و همچنین جمعیت فراوان آن است. بیشتر جمعیت کشور در مناطق دلتای بنگال و نواحی پایین‌دست رودخانه‌های مهم مانند گنگ و براهماپوترا متمرکز شده است. <ref name=":3">Batabyal, A. A., & Yoo, S. J. (2024). Heterogeneity in population and values and water pollution clean-up: The Ganges in Kanpur and Varanasi, India. ''Economic Analysis and Policy'', ''81'', 1527–[https://doi.org/10.1016/j.eap.2024.02.030 1534]</ref>این مناطق دارای خاک حاصلخیز و دسترسی آسان به آب هستند که کشاورزی را تسهیل می‌کند و به همین دلیل جمعیت بیشتری در آن‌ها ساکن شده‌اند.<ref name=":3" />در مقابل، مناطق کوهستانی جنوب شرقی و جنگل‌های ساندربان از جمعیت کمتری برخوردارند. <ref>UNESCO World Heritage Centre. ([https://whc.unesco.org/en/list/798/ 2022]). ''The Sundarbans''. Unesco.org.</ref>این نواحی به دلیل شرایط جغرافیایی دشوار، کمبود زیرساخت‌ها و بلایای طبیعی، جمعیت کمتری را به خود جذب می‌کنند. به‌طورکلی توزیع جغرافیایی جمعیت در [[بنگلادش]] نابرابر است و تمرکز زیادی در مناطق شهری و حاشیه رودخانه‌ها وجود دارد.<ref name=":3" />


     تپیراها ظاهراً از نام « توی پرا » [34] (پیش دریا ) گرفته شده است. اکثر این گروه نیز در داخل بنگلادش در تپه های ایالت ترکت محصور شده اند. تعداد زیادی از این گروه در « رامگر » و تعداد کمی در « سانگو » و دره های « ماتاموری » زندگی می کنند.
* '''''مهاجرت‌های داخلی و تغییرات جمعیتی مناطق'''''


4.گروه « رنگ/رینگ » [35] ،که قبلاً به منزله قبیله ای جدا دسته بندی شده است، دقیقاً فرقه ای از تیپراها هستند. تعداد تیپراها حدود پنجاه هزار نفر می باشد.  
مهاجرت داخلی به‌ویژه از مناطق روستایی به مناطق شهری، یکی از پدیده‌های مهم جمعیتی [[بنگلادش]] در دهه‌های اخیر بوده است.<ref>UNDP, Bangladesh, Marshall, R., Jr., Rahman, S., United Nations Development Programme (UNDP), Bangladesh, Islam, A., Choudhury, N., Ahmad, A., Dales, E., Rahman, A., Morshed, K. A. M., Das, P. K., Juhkam, R., & Paul, A. K. (2023). Internal migration in Bangladesh: character, drivers and policy issues. In ''Internal Migration in Bangladesh: Character, Drivers and Policy Issues''.</ref> شهرهای بزرگ مانند داکت، چیتاگونگ و خولنا به‌عنوان مراکز اصلی مهاجرت شناخته می‌شوند. این مهاجرت‌ها اغلب به دلایلی مانند بیکاری، فقر، و بلایای طبیعی در مناطق روستایی صورت می‌گیرد. از طرفی، [[بنگلادش]] به دلیل موقعیت جغرافیایی خود به طور مداوم با بلایای طبیعی نظیر سیلاب‌ها، طوفان‌های گرمسیری و بالا آمدن سطح آب دریا مواجه است که مهاجرت‌های اجباری را در برخی از مناطق کشور تسریع می‌کند.<ref name=":3" /> در مقابل، مناطق روستایی به‌ویژه در نواحی دورافتاده و محروم با کاهش جمعیت و پیری جمعیت مواجه شده‌اند.<ref>Majumder, S. C., & Rahman, M. H. (2022). Rural–urban migration and its impact on environment and health: evidence from Cumilla City Corporation, Bangladesh. ''GeoJournal'', ''88''(3), 3419–3437.[https://doi.org/10.1007/s10708-022-10816-z]</ref> جوانان و نیروی کار اغلب این مناطق را ترک می‌کنند و به دنبال فرصت‌های بهتر در شهرها هستند. این موضوع منجر به کاهش بهره‌وری در بخش کشاورزی و تهدیدی برای امنیت غذایی کشور شده است.<ref>''Global Report on Food Crises (GRFC) 2024 | World Food Programme''. (2024, April 23). UN World Food Programme (WFP). [https://www.wfp.org/publications/global-report-food-crises-grfc]</ref>


   گفتنی است که در محدوده تپه ترکت و « ککراچری » [36] و محدوده « باندریان »[37] حدود سیزده قبیله گوناگون که به صد فرقه مختلف تقسیم بندی شده اند، از بهترین منابع مطالعات در خصوص اقوام در منطقه به حساب می آیند.
* '''''پیش‌بینی‌های آینده توزیع جمعیت'''''


   چاکماها: نظریه ای که نسبت به « چاکماها » وجود دارد اینست که آن ها را از گروه های مختلف مغولی (زردپوستان) می دانند، اما دیدگاه قومی که در میان بنگالی ها وجود دارد حاکی از این است که  "چاکماها" نتیجه مهاجرت درون گروهی بنگالی های آراکانیزها هستند. البته در این خصوص هیچ گونه مدرک یا سندی وجود ندارد تا این ادعا را اثبات کند. هر چند بسیاری از آن ها چهره ای قفقازی دارند، اما این مساله نیز کاملاً در بین گروه های پیش از مغولی ها امری عادی است. آن ها به دو شبه قبیله تقسیم می شوند:  
باتوجه‌به روندهای فعلی، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۶۰ درصد جمعیت [[بنگلادش]] در مناطق شهری زندگی کنند.<ref>''Population Pyramids of the World from 1950 to 2100''. (n.d.-e). PopulationPyramid.net. [https://www.populationpyramid.net/bangladesh/2050/]</ref> افزایش شهرنشینی به همراه رشد اقتصادی و افزایش تقاضا برای خدمات شهری باعث خواهد شد که شهرهای [[بنگلادش]] با چالش‌های جدی روبرو شوند، از جمله تراکم بیش از حد، فشار بر زیرساخت‌ها و مشکلات زیست‌محیطی.<ref>Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. ''Frontiers in Public Health'', ''11''.[https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1269362]</ref><br /> برای مدیریت این تغییرات، دولت [[بنگلادش]] نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شهری، خدمات عمومی و محیط‌زیست است. پیش‌بینی می‌شود که تراکم جمعیت در مناطق شهری بزرگ همچنان افزایش یابد، درحالی‌که مناطق روستایی با کاهش جمعیت و کمبود نیروی کار مواجه خواهند شد.<ref>''Chapter I Urban Demographic Issues and Challenges for a New Urban Agenda''. (n.d.).[http://udd.portal.gov.bd/sites/default/files/files/udd.portal.gov.bd/page/d8d2062c_6ff4_4381_a972_583c8eaa48a3/Reviewed%20_190]</ref>


1.چاکما [38] 
=== [[شهرنشینی و روستانشینی در بنگلادش|شهرنشینی و روستانشینی]] ===


2.تانچانگا[39]
* '''''آمار و ارقام (۲۰۲۴)'''''


چاکماها یکی از بزرگ ترین دسته از این دو گروه است و عمدتاً در « کاسالونگ » [40] و قسمت علیا و میانه دره های « کارنافولی » زندگی می کنند. جمعیت این گروه در سال 1981، حدود 203 هزار نفر برآورد شده است ( Philips and Gritzner, 2007:20-55; Singh,2010:20-35).  
- جمعیت شهرنشین: حدود ۶۷ میلیون نفر (۳۹٪ کل جمعیت)<ref>Markets, R. A. (2024, October 4). Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning growth supported by government initiatives, urbanization, and a burgeoning economy. ''GlobeNewswire News Room''. [https://www.globenewswire.com/news-release/2024/10/04/2958156/0/en/Bangladesh-Construction-Industry-Report-2024-2028-Burgeoning-Growth-Supported-by-Government-Initiatives-Urbanization-and-a-Burgeoning-Economy.html]</ref>


   « تانچانگاها » اساساً در دره « رینگائون »[41] ساکن هستند و تعداد اندکی از آن ها در «علی کادام»[42] (در دره ماتاموری)، «ناکایونچاری »[43] و «اوکی اوپازیلا»[44] زندگی می کند که جمعیت آن ها را حدود 17 هزار نفر تخمین زده اند.  
- جمعیت روستانشین: حدود ۱۰۵ میلیون نفر (۶۱٪ کل جمعیت)<ref>''Bangladesh - Rural Population - 1960-2018 Data | [https://www.macrotrends.net/global-metrics/cities/20119/dhaka/population 2024] Forecast''. (n.d.). Tradingeconomics.com.</ref>


   « مغ ها » [45] از نظر تعداد، دومین گروه به حساب می آیند که تعداد آن ها به 135 نفر می رسد. «مغ ها» از نظر درون گروهی به دوگروه تقسیم می شوند : 1) « جومیامغ »[46] ، 2) گروه های کوچک تر «مورما»[47] ، « میاما»[48] ، « رونگ » [49] ، « راکینگ مور»[50].  
- نرخ رشد سالانه شهرنشینی: ۳.۲٪


   جومیامغ ( مغ های جومیا ) در ناحیه چیتاگنگ در یک دوره طولانی ساکن بوده اند و عمدتاً به کشت و زرع اشتغال داشته اند.  
- بزرگ‌ترین شهر: داکا با جمعیتی حدود ۲۲ میلیون نفر<ref>''Dhaka, Bangladesh Metro Area Population 1950-2024''. (n.d.). [https://www.macrotrends.net/global-metrics/cities/20119/dhaka/population MacroTrends]</ref>


   زمانی که قلمرو مغ های راکینگ در اواخر قرن هیجدهم و اوایل قرن نوزدهم بوسیله کشور برمه فتح شد، آن ها از آراکانگ مهاجرت کردند. این گروه اساساً از طریق ماهی گیری باقایق، امرار معاش می کنند.
* '''''مقایسه شهرنشینی و روستانشینی:'''''


   « باراس ها »[51]در دوره هایی  با مغ ها در یک گروه قرار داشتند، اما ازنظر گروه زبانی با آن ها تفاوت داشتند، زیرا آن ها پیرو آیین بودایی بودند. احتمالاً این گروه بخشی از افرادی بودند که زمانی در ساحل چیتاگنگ حکومت می کردند و از « اراکانز» [52] به بنگال آمده بودند. اکثر این افراد از نظر تفاوت های انسانی تقریباً شبیه زرد پوستان هستند و هیچ گونه شباهتی به بنگالی ها ندارند.  
''۱. اشتغال:''


   سومین قبیله بزرگ در ناحیه چیتاگنگ، گروه « پیترا » و چهارمین آن « مرو» [53] می باشند. در خصوص « مروها » اطلاعات بسیار ناچیزی وجود دارد، زیرا تا سرشماری سال 1951 تعداد آن ها مشخص نشده بود. در آماری که در سال 1981 اعلام شد، تعداد آن ها حدود 17 هزار نفر برآورد شد. آن ها در اطراف رودخانه های « سانگو»[54] و « ماتاموری »[55] زندگی می کردند. بنگالی ها آن ها را «مورانگ»[56] می نامند به این علت که فرقه ای از تیپراها به آن نام خوانده می شوند که از مروها نبودند ( Ibid:30-35; Wilce, 1998:50-55 ).  
  - شهری: صنایع تولیدی، خدمات، و فعالیت‌های غیررسمی اقتصادی از جمله مشاغل رایج در مناطق شهری هستند.<ref>Talukder, A., Sabiha Shirin Sara, Md. Tanvir Hossain, Chuton Deb Nath, Rahman, R., Hussain, S., Sarma, H., & Md. Nazmul Huda. (2024). Rural and urban differences in the prevalence and determinants of Type-2 diabetes in Bangladesh. ''PloS One'', ''19''(4), e0298071–e0298071. [https://doi.org/10.1371/journal.pone.0298071]</ref>


 « کوکی ها» [57] و «لوشی ها»[58] در شمال شرقی در ایالت « میزورام »[59]  ، در هند، زندگی می کنند و خود را « میزو» می نامند. تعداد اندکی از « کوکی ها » و « پالام ها» جز قبیله لوشی ها می باشند که در جنوب شرقی ناحیه سیلهت مستقر شده اند. زنان آن ها سارنگ هایی با طراحی زیبا می پوشند. البته پوشاک مردان و زنان با سایر قبایل تپه ای فرق دارد. حدود پنج هزار کوکی و پالم و لوشی در بنگلادش وجود دارد.  
  - روستایی: کشاورزی، ماهیگیری و صنایع‌دستی همچنان اصلی‌ترین منابع درآمدی مناطق روستایی را تشکیل می‌دهند.


   پنج قبیله کوچک دیگر در بخش جنوبی تپه ترکت زندگی می کنند که احتمالاً همه آن ها به گروه «میزو – [[چین]] » تعلق دارند.
''۲. دسترسی به خدمات:''


 گروه « بوم » [60] یا « بن » [61] معمولاً اشاره به بنجوگی های بنگالی دارد که تعداد آن ها را حدود هزار نفر تخمین می زنند و عمدتاً در شرق « روما» می باشند.  
  - شهری: مناطق شهری دسترسی بهتری به خدمات اساسی مانند آموزش، بهداشت و زیرساخت‌های شهری دارند.<ref>Nayeem, J., Stennett, C., Atia Sharmeen, Md Mahbub Hossain, & Kibria, A. (2023). Rural-urban differences in distributions and determinants of facility delivery among women in Bangladesh. ''Global Health Journal'', ''7''(4), 222–229.[https://doi.org/10.1016/j.glohj.2023.12.001]</ref>


 « پانکو» [62] ، مردمی که وابستگی زیادی به یکدیگر دارند و امروزه در « ساپالونگ » [63] و ناحیه  «دامدامیا»[64] در قسمت علیای دره « کارناپولی » ساکن هستند.  
  - روستایی: در مناطق روستایی، دسترسی به خدمات پایه محدودتر است و کیفیت خدمات ارائه‌شده اغلب پایین‌تر است.


 «کومی یاکامی» [65] از گروه قبیله دیگری در این ناحیه می باشند که در ارتباط با آداب و زبان آن ها چیزی کشف نشده است. این گروه را معمولاً بیگانه یا ناشناخته می نامند.  
''۳. چالش‌ها:''


 «خین ها یا کین ها »[66] از قشر پایین چینی ها به حساب می آیند که در حدود هزار نفر از آن ها در طول « کاپتال کال » زندگی می کنند.  
  - شهری: مشکلاتی مانند ازدحام جمعیت، آلودگی هوا و کمبود مسکن مناسب از چالش‌های اصلی در شهرها به‌ویژه در داکا هستند.<ref>TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). ''Bangladesh - Rural Population - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical''.[https://tradingeconomics.com/bangladesh/rural-population-percent-of-total-population-wb-data.html]</ref>


   «چاک» [67] قبیله کوچکی است در «ناکیدنک چری اوپازیال»، آن ها معمولاً به طور اشتباهی شامل چاکماها به حساب می آیند؛ حتی در سرشماری 1951 این اشتباه نیز رخ داده است. چندین فرضیه در رابطه با اصل و ریشه آن ها وجود دارد که احتمال پیوستگی آن ها را با چاکماها قوت می بخشد.  
  - روستایی: فقر، کمبود فرصت‌های شغلی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی از مشکلات عمده مناطق روستایی به شمار می‌روند.<ref>Rahman, M. A., Hossain, M. Z., Ha-Mim, N. M., Tanvir, F., Islam, S., & Rahaman, K. R. (2023). Measuring the level of rurality in the Southwestern region of Bangladesh. ''Frontiers of Urban and Rural Planning'', ''1''(1).[https://doi.org/10.1007/s44243-023-00024-9]</ref>


 اکثر مانی پوری های ایالت هند، در سیلهت، کمال گنج و چوناروکات ساکن شده اند. اساساً این گروه مغولی هستند اما اغلب آن ها علامت هایی از ساختار قومی بنگالی دارند.
* '''''تحلیل و روندها:'''''


   گروه دیگری به نام مکری ها در سمت شمال دشت مگالالایا در جنوب سیلهت زندگی می کنند.  
''۱. شهرنشینی سریع:'' [[بنگلادش]] از سریع‌ترین نرخ‌های شهرنشینی در جهان برخوردار است. این امر به‌واسطهٔ مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها و افزایش طبیعی جمعیت در مناطق شهری رخ‌داده است.<ref>Afsar, R., & Hossain, M. (2023). Rapid urbanization and population changes in Dhaka City. In ''Oxford University Press eBooks'' (pp. 31–68).</ref>


کلیه فهرست بالا که در خصوص قبایل ذکر شد، در واقع معرفی فشرده قبایل متعددی است که در بنگلادش به طور پراکنده در سطح کشور وجود دارند. بزرگ ترین گروه از این مردم در واقع افراد غیر قبیله ای هستند که به نام « بنگالی » مطرح می باشند. این افراد به زبان بنگالی صحبت می کنند. البته این فرضیه که بنگالی ها از یک ساختار قومی همگرا تشکیل شده اند، کاملاً غلط است.  
''۲. فشار بر زیرساخت‌های شهری:'' رشد سریع شهرهای بزرگ مانند داکا باعث فشار شدید بر زیرساخت‌های شهری، مسکن و خدمات شده است. این رشد سریع با کمبودهای زیادی همراه بوده و نیاز به توسعه پایدار شهری بیشتر احساس می‌شود.<ref>''Nationa l U rban Secto r Po licy , 2021 (Draft)''. (2021). [https://nupdb.urbanpolicyplatform.org/storage/app/public/pdf/RPbwRbO6CLiX080oTaTIQNTlIAM1wHZpYBT6GvQT.pdf]</ref>


   در میان اقوام مورد بحث، کاست های مختلف هندی از گونه های پروتواسترالوید، قفقازی و مغولی کاملاً پیدا است. ساختار جمعیتی بنگالی ها شامل گروه هایی با مشخصات کاست های بالای هندوها است، یعنی با ویژگی هایی مانند بینی زیبا و پوست روشنتر، و نیز تعدادی از کاست های پائین با مشخصه های سیماهای قفقازی می باشد.  
۳. تغییر ساختار اقتصادی: باتوجه‌به روند شهرنشینی و صنعتی‌شدن، اقتصاد [[بنگلادش]] از یک اقتصاد کشاورزی به سمت اقتصاد متنوع‌تر با رشد بخش‌های صنعتی و خدماتی تغییر یافته است.<ref>Raihan, A., Muhtasim, D. A., Farhana, S., Hasan, M. a. U., Pavel, M. I., Faruk, O., Rahman, M., & Mahmood, A. (2022). Nexus between economic growth, energy use, urbanization, agricultural productivity, and carbon dioxide emissions: New insights from Bangladesh. ''Energy Nexus'', ''8'', [https://doi.org/10.1016/j.nexus.2022.100144 100144]</ref>


   به هر حال در بین مسلمانان، این گستردگی قومی یافت نمی شود هر چند ساختار جمعیتی آن ها ترکیبی از همان خطوط هندو می باشد، اما ترکیبات جمعیتی از گروه های ترک ها، سامی ها و قفقازی ها ی آریایی در بین آن ها بیشتر نفوذ کرده است.
''۴. چالش‌های مناطق روستایی:'' باوجود کاهش جمعیت نسبی در روستاها، این مناطق همچنان با مشکلاتی مانند فقر گسترده، بیکاری، و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و خشکسالی مواجه هستند.<ref>Li, L., Xu, J., & Liang, Y. (2024). The Formation and Evolution of Vulnerability Risk of Rural Poor Groups under the Perspective of Social Support —— Based on the Analysis of “Sensitivity-Resilience.” ''Heliyon'', e30305</ref>


   بسیاری از ترک ها، فارس ها، عرب ها و افراد دیگری از ایرانی ها، سامی ها و آن هایی که ریشه ترکمنی دارنــــد، در این سرزمین ساکن شده اند. جایگزینی اصلی آن ها را هنوز می توان از طریق سیمای ظاهری مسلمانانی که در این منطقه زندگی می کنند، تشخیص داد.  
''۵. نابرابری بین شهر و روستا:'' اختلاف چشمگیری بین درآمد، فرصت‌ها و کیفیت زندگی در مناطق شهری و روستایی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه پایدار [[بنگلادش]] است.<ref>Kraeger, P., Islam, M. R., & Phillips, R. (2024). ''Social (In)equality, Community Well-being and Quality of Life''. Edward Elgar Publishing.</ref>


    مسلمانان بسیاری از ایالت های « چیتاگنگ » و «نوکالی » [68] به طور جزیی دارای بینی عقابی هستند و یــــا ریش انبـــوه و سیمای کشیده دارند که شبیه عرب های یمنی و عمان می باشند. لذا این مردم در جاهایی مانند « دابل مورینگ»[69] ،«هادازری »[70] ، « انوار» [71]، «روزان»[72]، «پول کالی» [73] در ایالت چیتاگنگ، « پاکوندا » [74] و « حسین پور»[75] در ایالت میمنسینگ، «ماتهوپور»[76] ،« اپازیلا»[77] از ایالت « تانگیل »[78] ، «چاندپور»[79] ، «حاجی پور »[80] از ایالت کومیلا، « بیگم گنج » [81]در ایالت نوکالی، « تجگائون » [82] از ایالت قاضی پور، « دمرایی »[83] در داکا، « گلاپ گنج »[84]، « بنی بازار »[85] در ایالت سیلهت وغیره دارای چشم های روشن رنگین نسبت به افراد دیگر دارند، لذا این مساله اتفاقی به نظر نمی رسد؛ چرا که مدارک تاریخی و سنتی از قوم پتان ( که از نظر قومی شامل تـرک ها، فارس ها و پختون ها می شود ) نشانگر اینست که آن ها در این مکان ها ساکن شده اند. قبایل مشخص در آن سوی سند ( مانند آفریدی ها ) هستند که دارای چشم های روشن می باشند.  
''۶. سیاست‌های توسعه متوازن:'' دولت [[بنگلادش]] با اتخاذ برنامه‌های توسعه‌ای سعی دارد تا شکاف بین مناطق شهری و روستایی را کاهش دهد و از تمرکز بیش از حد بر شهرهای بزرگ جلوگیری کند. این سیاست‌ها برای ارتقای زیرساخت‌ها، ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی طراحی شده‌اند.<ref>[https://www.idos-research.de/fileadmin/migratedNewsAssets/Files/DP_5.2022.pdf Sakketa], T. (n.d.). ''Urbanisation and Rural Development in Developing Countries A Review of Pathways and Impacts''. [https://doi.org/10.1016/j.heliyon.2024.e30305]</ref>


   بعضی از هندوها نیز دارای چشمان روشنی هستند که باید آن ها را از کاست های بالاتر و پتان ها دانست. مسیحی هایی که رد پای آن ها به اجداد پرتغالی های ماجراجو می رسد، کاملاً بور نیستند؛ هر چند بیشتر این افراد بور خارج از محدوده سکونت پرتغالی ها قرار داشته اند.  
این تحلیل نشان می‌دهد که [[بنگلادش]] در حال گذار از جامعه‌ای عمدتاً روستایی به جامعه‌ای با تعادل بیشتر بین شهر و روستا است.<ref>Arfanuzzaman, M. (2024). Bangladesh’s pathways to climate-resilient development: A methodical review. ''World Development Sustainability'', ''4'', [https://doi.org/10.1016/j.wds.2024.100144 100144]</ref> بااین‌حال، این گذار با چالش‌های بزرگی همراه است که برای موفقیت در آینده، نیازمند سیاست‌گذاری‌های دقیق و برنامه‌ریزی جامع است.<ref>''Government of the people’s Republic of Bangladesh Ministry of Local Government, Rural Development and Cooperatives Local Government Division Committee on Urban Local Governments (CULG)''. (n.d.). Retrieved October 4, 2024, [https://nupdb.urbanpolicyplatform.org/storage/app/public/pdf/RPbwRbO6CLiX080oTaTIQNTlIAM1wHZpYBT6GvQT.pdf from]</ref>
== نیز نگاه کنید به ==
[[جغرافیای انسانی اتیوپی]]، [[جغرافیای انسانی اردن]]، [[جغرافیای انسانی اسپانیا]]، [[جغرافیای انسانی افغانستان]]، [[جغرافیای انسانی امارات متحده عربی]]، [[جغرافیای انسانی اوکراین]]، [[جغرافیای انسانی آرژانتین]]، [[جغرافیای انسانی تاجیکستان]]، [[جغرافیای انسانی تایلند|جغرافیای انسانی تایلند،]] [[جغرافیای انسانی تونس]]، [[جغرافیای انسانی چین]]، [[جغرافیای انسانی روسیه]] ،[[جغرافیای انسانی زیمبابوه]]، [[جغرافیای انسانی ژاپن]]، [[جغرافیای انسانی ساحل عاج]]، [[جغرافیای انسانی سریلانکا]]، [[جغرافیای انسانی سنگال]]، [[جغرافیای انسانی سودان]]، [[جغرافیای انسانی سوریه]]، [[جغرافیای انسانی سیرالئون|جغرافیای انسانی سیرالئون،]] [[جغرافیای انسانی فرانسه]]، [[جغرافیای انسانی قزاقستان]]، [[جغرافیای انسانی قطر]]، [[جغرافیای انسانی کانادا]]، [[جغرافیای انسانی کوبا]]، [[جغرافیای انسانی گرجستان]]، [[جغرافیای انسانی لبنان]]، [[جغرافیای انسانی مالی]]، [[جغرافیای انسانی مصر]].


   گروه های همگرا که با نام « بنگالی »[86] خوانده می شود و در واقع از بزرگ ترین این افراد هستند، بیش از 98 درصد از کل جمعیت را تشکیل می دهند، که رقمی حدود صد و ده میلیون نفر از آن ها در بنگلادش زندگی می کنند؛ فرهنگ و زبان آن ها بر کل جامعه غالب است. همچنین حدود دویست هزار نفر مهاجر از ایالت های « بیهار »[87] ، « اتارپرادش »[88] و «گجرات »[89] نیز به این سرزمین آمده اند.
== کتابشناسی ==
 
---- <references />نویسنده : نرگس شکوری
   در کشتزارهای چای نیز بعضی از اقوام « اوریاس » [90]، « بوناس »[91]، « نونی یاس » [92]و نیز افرادی که از دشت « چوتانگپور »[93] و قبل از سال 1947 به بنگلادش آمده اند، سکونت دارند. این افراد یا بدون قبیله هستند و یا در گروه های کوچکی که دیگر شکل قبیله ای آن ها از بین رفته است، تشکل یافته اند '''(''' 149 -155 :1998 ''',''' Haroun er Rashid''').'''
[[رده:جغرافیای انسانی]]
 
=== وضعیت شهر نشینی و روستا نشینی ===
بنگلادش عمدتا یک کشور روستایی است که در آن بیش از 80 درصد از nations 128 million people live in rural areas and mostly engaged in agriculture. ملت 150 میلیونی آن در مناطق روستایی زندگی می کنند و اغلب در بخش کشاورزی مشغول هستند. این کشور تا به حال دو و نیم دهه ازdevelopmental efforts to avert poverty and to achieve economic development and تلاش های توسعه، برای جلوگیری از فقر و برای رسیدن به توسعه اقتصادی و social change. تغییر اجتماعی، استفاده کرده است. Despite large inflow of capital and foreign aid to augment meager با وجود این که جریان زیادی از سرمایه و کمک های خارجی به این کشور سرازیر شده و برای توسعه، برنامه ریزی جدی صورت گرفته است، همچنان رشد پایین اقتصادی معضل اصلی این کشور است.
 
    به طور متوسط، ​​سرانه درآمد هنوز کم است و با استانداردهای جهانی، بیش از نیمی از جمعیت کشور زیر خط فقر قرار دارند. انفجار جمعیت، کمبود منابع، محدودیت های شدید زیست محیطی، نبود فناوری، برخی از عوامل اصلی نرخ آهسته رشد اقتصادی و افزایش فقر است. در حالی که دولت نظارت و ترویج شهرنشینی را توسعه داده است، اما هنوز نرخ آهسته شهر نشینی و گسترش نابرابری فضایی در کشور به خوبی قابل ثبت است. مطالعات موجود در urbanization in Bangladesh have largely focused on urban population dynamics, شهرنشینی در بنگلادش به طور عمده در دینامیک جمعیت شهری متمرکز شده است. income is still low by the World standards (US$470) and over half of theپاورقی 
 
[i]-;
 
[ii]
 
[iii]
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
----[1] -
 
[2] - Dom
 
[3] - Pod
 
[4] - Bagi
 
[5] - Hadi
 
[6] - Raisly
 
[7] - Guha
 
[8] - Chanda
 
[9] - Orans
 
[10] - Khasis
 
[11] - Santals
 
[12] - Porsha
 
[13] - Haripur
 
[14] - Ranisankail Upazilas
 
[15] - Meghalaya
 
[16] - Pulia
 
[17] - Koch
 
[18] - Bodo
 
[19] - Bara
 
[20] - Garo
 
[21] - Hajong
 
[22] - Kachari
 
[23] - Tipra
 
[24] - Susang
 
[25] - Haluaghat
 
[26] - Durgapur
 
[27] - Kalmakanda
 
[28] - Jhenaigati
 
[29] - Nalitabari
 
[30] - Madhupur
 
[31] - Mande kusik
 
[32] - Hajong
 
[33] - Garo
 
[34] - Tui- pra
 
[35] - Riang
 
[36] - Khagrachhari
 
[37] - Banderban
 
[38] - Chakma
 
[39] - Tanchangas
 
[40] - Kassalong
 
[41] - Riangaon
 
[42] - Ali Kadam
 
[43] - Nakhyongchair
 
[44] -Upazila
 
[45] - Mogh
 
[46] -Jhumia Mogh
 
[47] -Murma
 
[48] - Myamma
 
[49] - Roang
 
[50] -Rakhaingmore
 
[51] - Baruas
 
[52] - Arakancse
 
[53] - Mru
 
[54] - Sangu
 
[55] - Matamori
 
[56] - Murang
 
[57] - Kukis
 
[58] - Lushais
 
[59] - Mizoram
 
[60] - Bom
 
[61] - Bon
 
[62] - Pankho
 
[63] - Subalong
 
[64] - Dumdumia
 
[65] - Khumi- Khami
 
[66] - Khyen
 
[67] - Chak
 
[68] - Noakhali
 
[69] - Doublemouring
 
[70]- Hathazari
 
[71] - Anwara
 
[72] - Rauzan
 
[73] - Boulkhali
 
[74] - Pakunda
 
[75] - Hosenpur
 
[76] - Madhupur
 
[77] - Upazial
 
[78] - Tangail
 
[79] - Chanpur
 
[80] - Hagipur
 
[81] - Begum ganj
 
[82] - Tejgaon
 
[83] - Dhamrai
 
[84] - Golapganj
 
[85] - Beani Bazaar
 
[86] - Bengali
 
[87] - Bihar
 
[88] - Uttarpradesh
 
[89] - Gujerat
 
[90] - Oriyas
 
[91] - Bunas
 
[92] - Nuneyas
 
[93] - Chhota Nagpur

نسخهٔ کنونی تا ‏۸ اکتبر ۲۰۲۴، ساعت ۰۷:۲۳

مردم بنگلادش در پوشش سنتی

بنگلادش، کشوری در جنوب آسیا با بیش از ۱۷۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۲۴، یکی از متراکم‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود.[۱] این کشور در دلتاهای حاصلخیز رودخانه‌های گنگ و برهماپوترا قرار دارد که بستری مناسب برای فعالیت‌های کشاورزی ایجاد کرده است.[۲] بااین‌حال، روند شهرنشینی سریع، مهاجرت از مناطق روستایی به شهری، و تأثیرات تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین چالش‌های جغرافیای انسانی بنگلادش محسوب می‌شوند. [۳]رشد اقتصادی کشور در دهه‌های اخیر باعث بهبود نسبی وضعیت اقتصادی شده، اما همچنان فقر و نابرابری به طور گسترده‌ای وجود دارد. توزیع نامتوازن جمعیت، فشار روزافزون بر منابع طبیعی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان از مسائل اصلی این کشور هستند. افزایش جمعیت و تمرکز بیشتر بر مناطق شهری نیز نیازمند مدیریت مناسب و سیاست‌گذاری‌های دقیق در سطح ملی است تا از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری شود.[۴]

ساختار هرم جمعیتی

ساختار سنی جمعیت بنگلادش در سال ۲۰۲۴ نشان‌دهنده یک جمعیت نسبتاً جوان با تغییرات تدریجی به‌سوی سالخوردگی است. [۵]بر اساس داده‌های سرشماری اخیر، اکثریت جمعیت این کشور در گروه‌های سنی زیر ۴۰ سال قرار دارند.[۶] این واقعیت به دلیل کاهش نرخ باروری کل (TFR) طی دهه‌های گذشته و بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی و آموزشی پدیدار شده است.[۷] هرم سنی بنگلادش در این سال مشخص می‌کند که نسبت جمعیت کودکان (زیر ۱۵ سال) حدود ۲۶ درصد و جمعیت سالمندان (بالای ۶۵ سال) حدود ۸ درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند.[۸]

این ارقام نسبت به سال ۱۹۹۰ که نرخ باروری بالاتری داشت، تغییرات قابل‌توجهی نشان می‌دهد. در آن زمان، جمعیت جوان‌تر غالب بود و هرم سنی کشور به‌شدت به سمت جمعیت کودک و نوجوان متمایل بود.[۹] در سال ۲۰۲۴، نرخ رشد جمعیت کودکان کندتر شده و جمعیت سالخورده نیز در حال افزایش است. بااین‌حال، باوجود افزایش تعداد افراد سالخورده، بنگلادش همچنان در مرحله‌ای است که می‌تواند از "پنجره جمعیتی" بهره‌مند شود که در آن جمعیت فعال اقتصادی (۱۸ تا ۶۴ سال) نسبت به جمعیت وابسته (کودکان و سالمندان) بیشتر است.[۱۰]

  • نسبت جنسیتی و توزیع سنی

در سال ۲۰۲۴، نسبت جنسیتی جمعیت بنگلادش تقریباً برابر است، با نسبت ۱۰۰.۳ مرد به ۱۰۰ زن.[۱۱] این نسبت در مقایسه با دهه‌های گذشته که تعداد مردان در برخی گروه‌های سنی بیشتر بود، تعادل بیشتری را نشان می‌دهد.[۱۲] علت این تغییرات را می‌توان به بهبود خدمات بهداشتی برای زنان و کاهش مرگ‌ومیر مادران در طول زایمان نسبت داد.در گروه‌های سنی پایین‌تر، به‌ویژه زیر ۲۰ سال، نسبت جنسیتی متعادل باقی‌مانده است.[۱۳] بااین‌حال، در گروه‌های سنی بالاتر، به‌ویژه بالای ۶۵ سال، نسبت زنان بیشتر است که این پدیده را می‌توان به امید به زندگی بیشتر در زنان نسبت داد.[۱۴] به‌طورکلی، توزیع سنی نشان می‌دهد که بنگلادش با چالش‌های خاصی در آینده، مانند نیاز به برنامه‌های حمایتی بیشتر برای جمعیت سالخورده، روبرو خواهد بود.[۱۵]

  • پیش‌بینی‌های آینده

بر اساس پیش‌بینی‌های جمعیتی، تا سال ۲۰۵۰ ساختار سنی بنگلادش به‌سوی یک جامعه سالخورده حرکت خواهد کرد.[۱۶] نرخ باروری در حال کاهش است و انتظار می‌رود که جمعیت سالمند کشور به حدود ۱۵ درصد از کل جمعیت برسد. این پیش‌بینی‌ها نشان می‌دهد که بنگلادش باید برای مقابله با چالش‌های ناشی از سالخوردگی جمعیت، مانند افزایش هزینه‌های بهداشتی و کمبود نیروی کار جوان، سیاست‌های مؤثرتری در زمینه بازنشستگی و خدمات اجتماعی اتخاذ کند.[۱۷] باتوجه‌به رشد کند جمعیت جوان و کاهش نرخ باروری، بنگلادش در آینده با مشکلاتی مانند کمبود نیروی کار مواجه خواهد شد که می‌تواند رشد اقتصادی کشور را تحت‌تأثیر قرار دهد. در همین حال، فشار بر سیستم‌های بازنشستگی و بهداشتی به دلیل افزایش تعداد سالمندان نیز افزایش خواهد یافت.[۱۸]

ویژگی های جمعیتی

  • ترکیب قومی و زبانی

جمعیت بنگلادش عمدتاً تک قومیتی است، با اکثریت مطلق مردم این کشور که بنگالی هستند. حدود ۹۸ درصد جمعیت بنگلادش را بنگالی‌ها تشکیل می‌دهند،[۱۹] درحالی‌که اقلیت‌های قومی مانند چاکرا، سانتال، و مروهای بومی، در مناطق خاصی از کشور به‌ویژه در نواحی کوهستانی جنوب شرقی زندگی می‌کنند.[۲۰] ترکیب زبانی این کشور نیز تا حد زیادی منعکس‌کننده ترکیب قومی آن است، به‌طوری‌که زبان بنگالی به‌عنوان زبان رسمی و رایج در سراسر کشور استفاده می‌شود.[۲۱]
در مناطق شمالی و جنوب شرقی، اقلیت‌های زبانی و قومی به دلیل سیاست‌های اسکان و مهاجرت داخلی با چالش‌هایی روبرو هستند.[۲۲] این گروه‌ها از دهه‌ها قبل خواستار حقوق زبانی و فرهنگی بیشتری بوده‌اند. همچنین، از نظر توزیع جغرافیایی، اکثریت جمعیت اقلیت‌ها در مناطق روستایی و دورافتاده کشور متمرکز هستند که مشکلات خاصی در دسترسی به خدمات دولتی و آموزشی دارند.[۲۳]

  • الگوهای مهاجرت

مهاجرت داخلی در بنگلادش نقش مهمی در تغییرات جمعیتی ایفا کرده است. [۲۴]به‌ویژه مهاجرت‌های گسترده از مناطق روستایی به شهرهای بزرگ، مانند داکا و چیتاگونگ، باعث افزایش چشمگیر تراکم جمعیت شهری شده است. این مهاجرت‌ها عمدتاً به دلیل فرصت‌های شغلی بهتر و شرایط زندگی مناسب‌تر در شهرها صورت می‌گیرد.[۲۵]
از نظر مهاجرت بین‌المللی، بنگلادش یکی از کشورهایی است که نیروی کار زیادی را به کشورهای خلیج‌فارس و آسیای جنوب شرقی صادر می‌کند.[۲۶] درآمدهای ارسالی این مهاجران به بنگلادش یکی از مهم‌ترین منابع ارز خارجی برای این کشور محسوب می‌شود. درعین‌حال، مهاجرت به کشورهای خلیج‌فارس به‌عنوان بخشی از استراتژی دولت برای کاهش فشار بر بازار کار داخلی نیز دیده می‌شود.[۵]

  • سطح تحصیلات و سواد

در سال ۲۰۲۴، سطح سواد در بنگلادش به ۷۷ درصد رسیده است که این رقم در مقایسه با سال‌های قبل افزایش چشمگیری داشته است.[۲۷] بااین‌حال، هنوز هم تفاوت‌های قابل‌توجهی بین سطح تحصیلات مردان و زنان، به‌ویژه در مناطق روستایی، وجود دارد. درحالی‌که شهرها از نظر دسترسی به آموزش و امکانات تحصیلی در وضعیت بهتری قرار دارند، بسیاری از مناطق روستایی همچنان با چالش‌هایی از جمله کمبود معلمان و امکانات آموزشی مواجه هستند.[۲۸]
رشد بخش تحصیلات عالی در بنگلادش نیز از دیگر تحولات قابل‌توجه در سال‌های اخیر است.[۲۹] دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالی بیشتری در سراسر کشور تأسیس شده‌اند که باعث افزایش دسترسی به آموزش برای جوانان شده است.[۳۰]

رشد جمعیت

  • نرخ رشد طبیعی جمعیت

بنگلادش از سال ۲۰۲۴ با کاهش تدریجی نرخ رشد طبیعی جمعیت مواجه بوده است. [۳۱]بر اساس آمارهای اخیر، نرخ رشد طبیعی جمعیت در این کشور به ۱.۱ درصد رسیده که نسبت به دهه‌های گذشته کاهش چشمگیری داشته است. [۳۲]در دهه ۱۹۸۰، نرخ رشد جمعیت نزدیک به ۲.۹ درصد بود که نشان‌دهنده یک جامعه در مرحله گسترش سریع جمعیتی بود.[۳۲] این کاهش را می‌توان به سیاست‌های دولت برای کنترل جمعیت و همچنین افزایش آگاهی عمومی در مورد برنامه‌های بهداشت باروری نسبت داد.نرخ رشد طبیعی جمعیت، یعنی تفاوت بین نرخ زادوولد و نرخ مرگ‌ومیر، یکی از شاخص‌های کلیدی در تحلیل دینامیک جمعیت هر کشور است. [۳۳]در بنگلادش، کاهش نرخ زادوولد، همراه با کاهش نرخ مرگ‌ومیر به دلیل بهبود دسترسی به خدمات بهداشتی، موجب کاهش رشد جمعیت شده است.[۳۴] این کاهش نرخ رشد ممکن است پیامدهای مثبتی از جمله کاهش فشار بر منابع طبیعی و خدمات عمومی داشته باشد، اما همچنین می‌تواند به چالش‌هایی همچون سالخوردگی جمعیت و کاهش نیروی کار در آینده منجر شود.

  • مهاجرت و تأثیر آن بر جمعیت

مهاجرت، چه داخلی و چه بین‌المللی، نقش عمده‌ای در تغییرات جمعیتی بنگلادش ایفا کرده است.[۹] در داخل کشور، مهاجرت از مناطق روستایی به شهرها باعث تراکم شدید در مناطق شهری به‌ویژه داکا، پایتخت، شده است. [۳۵]تخمین زده می‌شود که بیش از یک‌سوم جمعیت بنگلادش در مناطق شهری زندگی می‌کنند،[۳۶] درحالی‌که این رقم در سال ۱۹۹۰ کمتر از ۲۰ درصد بود. [۳۷]این مهاجرت‌های داخلی به دلیل عواملی مانند جستجوی فرصت‌های شغلی بهتر، دسترسی به آموزش و خدمات بهداشتی و همچنین فرار از بلایای طبیعی مانند سیلاب‌ها و طوفان‌ها صورت می‌گیرد.[۳۸]از نظر مهاجرت بین‌المللی، بنگلادش یکی از بزرگ‌ترین صادرکنندگان نیروی کار به کشورهای خلیج‌فارس، به‌ویژه عربستان سعودی، امارات متحده عربی، و قطر است. [۳۹]درآمدهای ارزی که از سوی این مهاجران به کشور ارسال می‌شود، نقش حیاتی در اقتصاد بنگلادش دارد، مهاجرت به کشورهای صنعتی مانند آمریکا و اروپا در میان قشر تحصیل‌کرده نیز در حال افزایش است. هرچند این نوع مهاجرت می‌تواند از یک سو منجر به خروج نخبگان شود، اما از سوی دیگر می‌تواند فرصت‌های جدیدی برای سرمایه‌گذاری و انتقال دانش به کشور فراهم کند.

  • سیاست‌های جمعیتی و پیش‌بینی‌های آینده[۴۰]

دولت بنگلادش از دهه ۱۹۷۰ به اجرای سیاست‌های جمعیتی گسترده‌ای پرداخته است که هدف اصلی آن کنترل جمعیت و کاهش نرخ باروری بوده است.[۴۱] [۴۲]این سیاست‌ها که شامل برنامه‌های آموزش بهداشت باروری، دسترسی به وسایل جلوگیری از بارداری و همچنین تشویق به خانواده‌های کوچک‌تر بود، تأثیر قابل‌توجهی بر کاهش نرخ رشد جمعیت داشته‌اند. سیاست‌های جمعیتی بنگلادش موفق شده است تا نرخ باروری کل را از حدود ۶.۹ در دهه ۱۹۷۰ به ۲.۰ در سال ۲۰۲۴ کاهش دهد. [۴۳]پیش‌بینی‌های جمعیتی نشان می‌دهد که جمعیت بنگلادش تا سال ۲۰۵۰ به حدود ۲۰۰ میلیون نفر خواهد رسید.[۴۴] اگرچه نرخ رشد جمعیت کاهش‌یافته است، اما این کشور هنوز با چالش‌های جمعیتی بزرگی روبرو است، از جمله افزایش تعداد سالخوردگان و کاهش تعداد افراد در سن کار. این چالش‌ها نیازمند تدوین سیاست‌های جامع در زمینه تأمین اجتماعی، نظام بازنشستگی، و برنامه‌های ارتقای بهره‌وری نیروی کار هستند.[۴۵]

پراکندگی جمعیتی

بنگلادش با تراکم جمعیتی بسیار بالایی مواجه است. در سال ۲۰۲۴، تراکم جمعیت کشور به بیش از ۱۲۶۵ نفر در هر کیلو مترمربع رسیده است که آن را به یکی از پرجمعیت‌ترین کشور‌های جهان تبدیل می‌کند.[۴۶] این تراکم بالا به دلیل کمبود اراضی قابل‌سکونت و همچنین جمعیت فراوان آن است. بیشتر جمعیت کشور در مناطق دلتای بنگال و نواحی پایین‌دست رودخانه‌های مهم مانند گنگ و براهماپوترا متمرکز شده است. [۴۷]این مناطق دارای خاک حاصلخیز و دسترسی آسان به آب هستند که کشاورزی را تسهیل می‌کند و به همین دلیل جمعیت بیشتری در آن‌ها ساکن شده‌اند.[۴۷]در مقابل، مناطق کوهستانی جنوب شرقی و جنگل‌های ساندربان از جمعیت کمتری برخوردارند. [۴۸]این نواحی به دلیل شرایط جغرافیایی دشوار، کمبود زیرساخت‌ها و بلایای طبیعی، جمعیت کمتری را به خود جذب می‌کنند. به‌طورکلی توزیع جغرافیایی جمعیت در بنگلادش نابرابر است و تمرکز زیادی در مناطق شهری و حاشیه رودخانه‌ها وجود دارد.[۴۷]

  • مهاجرت‌های داخلی و تغییرات جمعیتی مناطق

مهاجرت داخلی به‌ویژه از مناطق روستایی به مناطق شهری، یکی از پدیده‌های مهم جمعیتی بنگلادش در دهه‌های اخیر بوده است.[۴۹] شهرهای بزرگ مانند داکت، چیتاگونگ و خولنا به‌عنوان مراکز اصلی مهاجرت شناخته می‌شوند. این مهاجرت‌ها اغلب به دلایلی مانند بیکاری، فقر، و بلایای طبیعی در مناطق روستایی صورت می‌گیرد. از طرفی، بنگلادش به دلیل موقعیت جغرافیایی خود به طور مداوم با بلایای طبیعی نظیر سیلاب‌ها، طوفان‌های گرمسیری و بالا آمدن سطح آب دریا مواجه است که مهاجرت‌های اجباری را در برخی از مناطق کشور تسریع می‌کند.[۴۷] در مقابل، مناطق روستایی به‌ویژه در نواحی دورافتاده و محروم با کاهش جمعیت و پیری جمعیت مواجه شده‌اند.[۵۰] جوانان و نیروی کار اغلب این مناطق را ترک می‌کنند و به دنبال فرصت‌های بهتر در شهرها هستند. این موضوع منجر به کاهش بهره‌وری در بخش کشاورزی و تهدیدی برای امنیت غذایی کشور شده است.[۵۱]

  • پیش‌بینی‌های آینده توزیع جمعیت

باتوجه‌به روندهای فعلی، انتظار می‌رود که تا سال ۲۰۵۰ بیش از ۶۰ درصد جمعیت بنگلادش در مناطق شهری زندگی کنند.[۵۲] افزایش شهرنشینی به همراه رشد اقتصادی و افزایش تقاضا برای خدمات شهری باعث خواهد شد که شهرهای بنگلادش با چالش‌های جدی روبرو شوند، از جمله تراکم بیش از حد، فشار بر زیرساخت‌ها و مشکلات زیست‌محیطی.[۵۳]
برای مدیریت این تغییرات، دولت بنگلادش نیازمند برنامه‌ریزی دقیق و سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های شهری، خدمات عمومی و محیط‌زیست است. پیش‌بینی می‌شود که تراکم جمعیت در مناطق شهری بزرگ همچنان افزایش یابد، درحالی‌که مناطق روستایی با کاهش جمعیت و کمبود نیروی کار مواجه خواهند شد.[۵۴]

شهرنشینی و روستانشینی

  • آمار و ارقام (۲۰۲۴)

- جمعیت شهرنشین: حدود ۶۷ میلیون نفر (۳۹٪ کل جمعیت)[۵۵]

- جمعیت روستانشین: حدود ۱۰۵ میلیون نفر (۶۱٪ کل جمعیت)[۵۶]

- نرخ رشد سالانه شهرنشینی: ۳.۲٪

- بزرگ‌ترین شهر: داکا با جمعیتی حدود ۲۲ میلیون نفر[۵۷]

  • مقایسه شهرنشینی و روستانشینی:

۱. اشتغال:

  - شهری: صنایع تولیدی، خدمات، و فعالیت‌های غیررسمی اقتصادی از جمله مشاغل رایج در مناطق شهری هستند.[۵۸]

  - روستایی: کشاورزی، ماهیگیری و صنایع‌دستی همچنان اصلی‌ترین منابع درآمدی مناطق روستایی را تشکیل می‌دهند.

۲. دسترسی به خدمات:

  - شهری: مناطق شهری دسترسی بهتری به خدمات اساسی مانند آموزش، بهداشت و زیرساخت‌های شهری دارند.[۵۹]

  - روستایی: در مناطق روستایی، دسترسی به خدمات پایه محدودتر است و کیفیت خدمات ارائه‌شده اغلب پایین‌تر است.

۳. چالش‌ها:

  - شهری: مشکلاتی مانند ازدحام جمعیت، آلودگی هوا و کمبود مسکن مناسب از چالش‌های اصلی در شهرها به‌ویژه در داکا هستند.[۶۰]

  - روستایی: فقر، کمبود فرصت‌های شغلی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی از مشکلات عمده مناطق روستایی به شمار می‌روند.[۶۱]

  • تحلیل و روندها:

۱. شهرنشینی سریع: بنگلادش از سریع‌ترین نرخ‌های شهرنشینی در جهان برخوردار است. این امر به‌واسطهٔ مهاجرت گسترده روستاییان به شهرها و افزایش طبیعی جمعیت در مناطق شهری رخ‌داده است.[۶۲]

۲. فشار بر زیرساخت‌های شهری: رشد سریع شهرهای بزرگ مانند داکا باعث فشار شدید بر زیرساخت‌های شهری، مسکن و خدمات شده است. این رشد سریع با کمبودهای زیادی همراه بوده و نیاز به توسعه پایدار شهری بیشتر احساس می‌شود.[۶۳]

۳. تغییر ساختار اقتصادی: باتوجه‌به روند شهرنشینی و صنعتی‌شدن، اقتصاد بنگلادش از یک اقتصاد کشاورزی به سمت اقتصاد متنوع‌تر با رشد بخش‌های صنعتی و خدماتی تغییر یافته است.[۶۴]

۴. چالش‌های مناطق روستایی: باوجود کاهش جمعیت نسبی در روستاها، این مناطق همچنان با مشکلاتی مانند فقر گسترده، بیکاری، و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و خشکسالی مواجه هستند.[۶۵]

۵. نابرابری بین شهر و روستا: اختلاف چشمگیری بین درآمد، فرصت‌ها و کیفیت زندگی در مناطق شهری و روستایی وجود دارد که یکی از مهم‌ترین چالش‌های توسعه پایدار بنگلادش است.[۶۶]

۶. سیاست‌های توسعه متوازن: دولت بنگلادش با اتخاذ برنامه‌های توسعه‌ای سعی دارد تا شکاف بین مناطق شهری و روستایی را کاهش دهد و از تمرکز بیش از حد بر شهرهای بزرگ جلوگیری کند. این سیاست‌ها برای ارتقای زیرساخت‌ها، ایجاد فرصت‌های شغلی و کاهش نابرابری‌های اقتصادی و اجتماعی طراحی شده‌اند.[۶۷]

این تحلیل نشان می‌دهد که بنگلادش در حال گذار از جامعه‌ای عمدتاً روستایی به جامعه‌ای با تعادل بیشتر بین شهر و روستا است.[۶۸] بااین‌حال، این گذار با چالش‌های بزرگی همراه است که برای موفقیت در آینده، نیازمند سیاست‌گذاری‌های دقیق و برنامه‌ریزی جامع است.[۶۹]

نیز نگاه کنید به

جغرافیای انسانی اتیوپی، جغرافیای انسانی اردن، جغرافیای انسانی اسپانیا، جغرافیای انسانی افغانستان، جغرافیای انسانی امارات متحده عربی، جغرافیای انسانی اوکراین، جغرافیای انسانی آرژانتین، جغرافیای انسانی تاجیکستان، جغرافیای انسانی تایلند، جغرافیای انسانی تونس، جغرافیای انسانی چین، جغرافیای انسانی روسیه ،جغرافیای انسانی زیمبابوه، جغرافیای انسانی ژاپن، جغرافیای انسانی ساحل عاج، جغرافیای انسانی سریلانکا، جغرافیای انسانی سنگال، جغرافیای انسانی سودان، جغرافیای انسانی سوریه، جغرافیای انسانی سیرالئون، جغرافیای انسانی فرانسه، جغرافیای انسانی قزاقستان، جغرافیای انسانی قطر، جغرافیای انسانی کانادا، جغرافیای انسانی کوبا، جغرافیای انسانی گرجستان، جغرافیای انسانی لبنان، جغرافیای انسانی مالی، جغرافیای انسانی مصر.

کتابشناسی

  1. ↑ Bangladesh Population 2024 (Live). (n.d.-b). [۱]
  2. ↑ Delta. (n.d.). [۲]
  3. ↑ Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. Frontiers in Public Health, 11. [۳]
  4. ↑ Murshed, M., & Saadat, S. Y. (2018). Effects of urbanization on climate change: Evidence from Bangladesh. SSRN Electronic Journal. [۴]
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ Karim, R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences.[۵]
  6. ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - population, male (% of total) - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical. [۶]-
  7. ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends. [۷]
  8. ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - Elderly illiterate population, 65+ years, % female - 2024 data 2025 forecast 1981-2019 historical. [۸]
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ CEICdata.com. (2018a, June 1). Bangladesh population. [۹]
  10. ↑ Roy, S. I. &. P. C. (2024). Impact of demographic dividend on Economic growth: Bangladesh Perspective. ideas.repec.org.
  11. ↑ Bangladesh demographics 2024 - StatisticsTimes.com. (n.d.).[۱۰]
  12. ↑ United Nations Department of Economic and Social Affairs. (2024). World population prospects 2024: Volume I: Comprehensive tables. United Nations. [۱۱]
  13. ↑ Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. (n.d.-d). PopulationPyramid.net
  14. ↑ Pyramides des âges pour le monde entier de 1950 à 2100. (n.d.). [۱۲]
  15. ↑ Khoda, M. S. E., & Kröger, T. (2024). Policy-makers and population ageing in Bangladesh: a dearth of attention. Journal of Population Ageing.[۱۳]
  16. ↑ Future Population Pyramids of Bangladesh. (n.d.). ResearchGate.[۱۴]
  17. ↑ Kabir, R., TAKhan, H., Kabir, M., & Rahman, M. T. (2013). POPULATION AGEING IN BANGLADESH AND ITS IMPLICATION ON HEALTH CARE. European Scientific Journal ESJ, 9(33).
  18. ↑ Iqbal, J. (2024). Strengthening the Healthcare System in Bangladesh: Progress, Persistent Challenges, and Policy Priorities. ‌
  19. ↑ Bangladesh population (2024) - Worldometer. (n.d.). [۱۵]
  20. ↑ Pariona, A. (2024, July 18). Ethnic groups in Bangladesh. WorldAtlas
  21. ↑ Bangladesh - IWGIA - International Work Group for Indigenous Affairs. (n.d.).[۱۶]
  22. ↑ Zaman, Md. S. U., Akhter, S., Eco-Social Development Organization(ESDO), & Eco College, Thakurgaon, Bangladesh. (n.d.). Ethnicity, Social Exclusion & Plain Land Ethnic Minorities of Bangladesh: An Analysis through Social Work Values [Journal-article][۱۷]
  23. ↑ Alam, M. Z. (2022). Ethnic inequalities in access to WASH in Bangladesh. The Lancet Global Health, 10(8), e1086–e1087.[۱۸]
  24. ↑ Internal migration and urbanization | KNOMAD. (n.d.). Www.knomad.org. ‌
  25. ↑ Sohad, M. K. N., Celi, G., & Sica, E. (2023). Factors determining migration intentions in Bangladesh: from land to factory. Journal of Economic Studies.[۱۹]
  26. ↑ Administrator, W. (2024, May 28). Beyond dichotomies: Bangladesh’s complex migration landscape. Mixed Migration Centre/
  27. ↑ 7+ functional literacy rate increases to 77.9pc: BBS | News. (2024). BSS.[۲۰] ‌
  28. ↑ Rahman, M. M. (2019). Linguistic diversity and social justice in (Bangla)desh: a socio-historical and language ideological perspective. Journal of Multilingual and Multicultural Development, 41(4), 1–16. ‌
  29. ↑ Md Jahangir Alam, Ogawa, K., & Abu. (2024). Quality assurance of science and technology universities in Bangladesh: a catalyst for sustainable employment during the 4IR. Journal of Science and Technology Policy Management. ‌
  30. ↑ Bangladesh - Education. (2019). In Encyclopædia Britannica. [۲۱] ‌
  31. ↑ Karim, R., Pk, M. a. B., Dey, P., Akbar, M. A., & Osman, M. S. (2024). A study about the prediction of population growth and demographic transition in Bangladesh. Journal of Umm Al-Qura University for Applied Sciences.[۲۲]
  32. ↑ ۳۲٫۰ ۳۲٫۱ Bangladesh Population 1950-2024. (2024). Macrotrends.net.[۲۳]
  33. ↑ Hassan, M. R., Alam, M. D., Haque, M. N., Khan, M. A. Q., & Talukder, M. A. K. (2024). A Review of Watershed management in Bangladesh: options, challenges and legal framework. Journal of Materials and Environmental Science, 15(2), 225–241. 150215-hassan.pdf
  34. ↑ Safi, A., Haseeb, M., Islam, M., & Umar, M. (2023). Can sustainable resource management overcome geopolitical risk? Resources Policy, 87, 104270.[۲۴]
  35. ↑ Dhaka, Bangladesh population 2024. (n.d.).[۲۵]
  36. ↑ Research and Markets. (2024, October 4). Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning Growth Supported by Government Initiatives, Urbanization, and a Burgeoning Economy. GlobeNewswire News Room; Research and Markets.[۲۶]
  37. ↑ Alam, K., & Shafi, S. A. (2019). URBANIZATION PROCESS IN BANGLADESH AND THE CHALLENGES. In Journal of Bangladesh Institute of Planners: Vol. l–l (Issue Nos. 1 & 2, pp. 73–81)
  38. ↑ Maria Camila Duque. (2024, September 3). Climate Change in Bangladesh Shapes Internal Migration and Movement to India. Migrationpolicy.org.[۲۷]
  39. ↑ Mannan, A. (2024, April 17). Bangladesh’s Economic Vitality Owes in Part to Migration and Remittances. Migrationpolicy.org.[۲۸]
  40. ↑ Bangladesh: fertility rate 1925-2020. (n.d.). Statista.[۲۹]
  41. ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends. [۳۰]
  42. ↑ Policies and strategies. Bangladesh. (1992, August 1). PubMed.[۳۱]
  43. ↑ Bangladesh fertility rate 1950-2024. (n.d.). MacroTrends
  44. ↑ The world counts. (n.d.)[۳۲]
  45. ↑ Parvez, M. a. Z. a. S. (2024, March 26). Ageing in Bangladesh: Are we ready for more social spending? The Daily Star.[۳۳]
  46. ↑ Worldometer. (2024). Bangladesh Demographics 2024 (Population, Age, Sex, Trends) - Worldometer. Www.worldometers.info.
  47. ↑ ۴۷٫۰ ۴۷٫۱ ۴۷٫۲ ۴۷٫۳ Batabyal, A. A., & Yoo, S. J. (2024). Heterogeneity in population and values and water pollution clean-up: The Ganges in Kanpur and Varanasi, India. Economic Analysis and Policy, 81, 1527–1534
  48. ↑ UNESCO World Heritage Centre. (2022). The Sundarbans. Unesco.org.
  49. ↑ UNDP, Bangladesh, Marshall, R., Jr., Rahman, S., United Nations Development Programme (UNDP), Bangladesh, Islam, A., Choudhury, N., Ahmad, A., Dales, E., Rahman, A., Morshed, K. A. M., Das, P. K., Juhkam, R., & Paul, A. K. (2023). Internal migration in Bangladesh: character, drivers and policy issues. In Internal Migration in Bangladesh: Character, Drivers and Policy Issues.
  50. ↑ Majumder, S. C., & Rahman, M. H. (2022). Rural–urban migration and its impact on environment and health: evidence from Cumilla City Corporation, Bangladesh. GeoJournal, 88(3), 3419–3437.[۳۴]
  51. ↑ Global Report on Food Crises (GRFC) 2024 | World Food Programme. (2024, April 23). UN World Food Programme (WFP). [۳۵]
  52. ↑ Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. (n.d.-e). PopulationPyramid.net. [۳۶]
  53. ↑ Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. Frontiers in Public Health, 11.[۳۷]
  54. ↑ Chapter I Urban Demographic Issues and Challenges for a New Urban Agenda. (n.d.).[۳۸]
  55. ↑ Markets, R. A. (2024, October 4). Bangladesh Construction Industry Report 2024-2028: Burgeoning growth supported by government initiatives, urbanization, and a burgeoning economy. GlobeNewswire News Room. [۳۹]
  56. ↑ Bangladesh - Rural Population - 1960-2018 Data | 2024 Forecast. (n.d.). Tradingeconomics.com.
  57. ↑ Dhaka, Bangladesh Metro Area Population 1950-2024. (n.d.). MacroTrends
  58. ↑ Talukder, A., Sabiha Shirin Sara, Md. Tanvir Hossain, Chuton Deb Nath, Rahman, R., Hussain, S., Sarma, H., & Md. Nazmul Huda. (2024). Rural and urban differences in the prevalence and determinants of Type-2 diabetes in Bangladesh. PloS One, 19(4), e0298071–e0298071. [۴۰]
  59. ↑ Nayeem, J., Stennett, C., Atia Sharmeen, Md Mahbub Hossain, & Kibria, A. (2023). Rural-urban differences in distributions and determinants of facility delivery among women in Bangladesh. Global Health Journal, 7(4), 222–229.[۴۱]
  60. ↑ TRADING ECONOMICS. (n.d.-a). Bangladesh - Rural Population - 2024 data 2025 forecast 1960-2023 historical.[۴۲]
  61. ↑ Rahman, M. A., Hossain, M. Z., Ha-Mim, N. M., Tanvir, F., Islam, S., & Rahaman, K. R. (2023). Measuring the level of rurality in the Southwestern region of Bangladesh. Frontiers of Urban and Rural Planning, 1(1).[۴۳]
  62. ↑ Afsar, R., & Hossain, M. (2023). Rapid urbanization and population changes in Dhaka City. In Oxford University Press eBooks (pp. 31–68).
  63. ↑ Nationa l U rban Secto r Po licy , 2021 (Draft). (2021). [۴۴]
  64. ↑ Raihan, A., Muhtasim, D. A., Farhana, S., Hasan, M. a. U., Pavel, M. I., Faruk, O., Rahman, M., & Mahmood, A. (2022). Nexus between economic growth, energy use, urbanization, agricultural productivity, and carbon dioxide emissions: New insights from Bangladesh. Energy Nexus, 8, 100144
  65. ↑ Li, L., Xu, J., & Liang, Y. (2024). The Formation and Evolution of Vulnerability Risk of Rural Poor Groups under the Perspective of Social Support —— Based on the Analysis of “Sensitivity-Resilience.” Heliyon, e30305
  66. ↑ Kraeger, P., Islam, M. R., & Phillips, R. (2024). Social (In)equality, Community Well-being and Quality of Life. Edward Elgar Publishing.
  67. ↑ Sakketa, T. (n.d.). Urbanisation and Rural Development in Developing Countries A Review of Pathways and Impacts. [۴۵]
  68. ↑ Arfanuzzaman, M. (2024). Bangladesh’s pathways to climate-resilient development: A methodical review. World Development Sustainability, 4, 100144
  69. ↑ Government of the people’s Republic of Bangladesh Ministry of Local Government, Rural Development and Cooperatives Local Government Division Committee on Urban Local Governments (CULG). (n.d.). Retrieved October 4, 2024, from

نویسنده : نرگس شکوری

برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=جغرافیای_انسانی_بنگلادش&oldid=64202»