رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی اتیوپی

رادیو اتیوپی (1403). برگرفته از سایت allaboutethio، قابل بازیابی از https://allaboutethio.com/ebc-97.1-fm-ethiopian-radio.html#google_vignette

نظیر دیگر کشورهای قاره آفریقا رادیو مهم ترین ابزار رسانه‌ای و ارتباطی سرتاسر کشور به ویژه در مناطق روستایی و صحرایی کشور (که معمولا محروم از تلویزیون و نشریات مختلف می‌باشند) به شمار می‌رود و شبکه‌های رادیویی از طرفداران بی شماری در بین طبقات مختلف شهری و خصوصا روستایی برخوردارند.

رادیو ملی اتیوپی

نخستین شبکه رادیویی دولتی کشور اتیوپی موسوم به رادیو ملی اتیوپی (Radio Ethiopia) درسال 1935 در آدیس آبابا افتتاح شد و به مدت چند دهه این کشور دارای تنها یک شبکه رادیویی بود. رادیو ملی اتیوپی در دوره حاکمیت امپراطور هایلا سلاسی و سرهنگ منگیستو هایلا ماریام تحت نظارت کامل دولت قرار داشت و حاکمان مزبور به دلیل روحیه دیکتاتوری خود هیچ علاقه‌ای به افزایش شبکه‌های رادیویی در این کشور نداشتند. با این حال به تدریج تعداد برنامه‌های این رادیو افزایش یافت به طوری که رادیو ملی اتیوپی هم اکنون برنامه‌های خود را به زبان‌های امهریک، ارومو، تیگره ای، عفاری، سومالی، عربی، انگلیسی و فرانسوی در اختیار شنوندگان قرار می‌دهد. رادیو ملی اتیوپی تقریبا 80% خاک این کشور را پوشش می‌دهد و پرطرفدار ترین شبکه رادیویی کشور محسوب می‌شود.

سایر شبکه‌های رادیویی

پس از روی کار آمدن جبهه دمکراتیک انقلابی خلق اتیوپی و ایجاد نوعی فضای باز سیاسی در کشور؛ دولت تاسیس شبکه‌های رادیویی وابسته به خود را در سرتاسر اتیوپی و با هدف اطلاع رسانی گسترده به مردم آغاز کرد. در راستای این سیاست شبکه رادیویی قدرتمند فانا در سال 1991 و متعاقب سرنگونی دولت هایلا ماریام تاسیس گردید. این رادیو ارگان رسمی حزب حاکم (جبهه دمکراتیک انقلابی خلق اتیوپی) است.

شبکه‌های رادیویی محلی اتیوپی

دیگر شبکه‌های رادیویی کشور که از زمان روی کار آمدن حزب حاکم جبهه دمکراتیک انقلابی خلق اتیوپی راه اندازی شده‌اند عمدتا وابسته به حکومت‌های محلی بوده و مناطق محدودی را تحت پوشش برنامه‌های خود قرار می‌دهند:

1- رادیو اف ام آدیس: این ایستگاه رادیویی توسط رادیوی ملی اتیوپی تاسیس شده و تحت نظر دولت فعالیت می‌کند. رادیو اف ام آدیس به پایتخت و حومه آن اختصاص دارد و در طول شبانه روز 18 ساعت برنامه پخش می‌کند؛

2- ایستگاه رادیویی منطقه ای آدیس آبابا: این شبکه رادیویی تحت نظارت فرمانداری کل آدیس آبابا اداره می‌شود؛

3- رادیو امهارا اف ام: این ایستگاه رادیویی به وسیله آژانس رسانه‌ای امهارا تأسیس شده و تحت کنترل حکومت محلی امهارا قرار دارد؛

4- رادیو اف ام منطقه ای امهارا (Amhara Regional FM): این رادیو تحت نظر حکومت محلی امهارا قرار دارد و در طول شبانه روز چند ساعت برنامه پخش می‌کند؛

5- ایستگاه رادیویی حراره (Harrar Station):این شبکه رادیویی شعبه کوچکی از رادیو ملی اتیوپی به شمار رفته و تحت نظارت دولت اداره می‌شود؛

6- ایستگاه رادیویی متو (Metu Station): این شبکه رادیویی نیز شعبه‌ای از رادیو ملی اتیوپی بوده و تحت نظر دولت اداره می‌شود؛

7- صدای ویانی (Voice of Weyanie): این ایستگاه رادیویی وابسته به حزب حاکم (جبهه دمکراتیک انقلابی خلق اتیوپی) است و در راستای منافع دولت فعلی اتیوپی گام برمی‌دارد؛

8- ایستگاه رادیویی دباب اف ام (Debub radio Station FM): این شبکه رادیویی توسط حکومت مردمی جنوب اتیوپی تأسیس شده و تحت نظارت استاندار این ایالت قرار دارد؛

9- ایستگاه رادیویی «دیره داوا اف ام» (Dire Dawa FM Station): این شبکه رادیویی وابسته به حکومت محلی دیره داوا است.

آژانس رسانه‌های گروهی آموزشی اتیوپی (EMMA) وابسته به دولت مرکزی که برای دانش آموزان و دانشجویان در مناطق گوناگون اتیوپی، برنامه‌های آموزشی مختلفی پخش می‌کند نیز 11 ایستگاه رادیویی محلی کشور را تحت پوشش خود قرار می‌دهد.

شبکه‌های رادیویی خصوصی اتیوپی

پس از ایجاد فضای باز سیاسی در اتیوپی از سال 1991 به بعد؛ دولت بعد از چند سال و انجام مطالعات دقیق سرانجام با تاسیس شبکه‌های رادیویی خصوصی (البته با رعایت اصول و موازین دولتی) موافقت نمود. بر این اساس قانون راه اندازی شبکه‌های رادیویی خصوصی در سال 1999 تصویب گردید با این حال اجازه تاسیس شبکه‌های رادیویی خصوصی تا سال 2005 میلادی به طول انجامید. رادیو صدای اتیوپی آزاد (Radio Voice of One Free Ethiopia)، رادیو ارتباطات عمومی زامی (Zami Public Connection)، رادیو هنرهای عالی تینسای (Tinsaye Kinetbebat) و رادیو صدای انقلاب تیگرای (Voice of the Revolution of Tigray) از مهم‌ترین شبکه‌های رادیویی خصوصی اتیوپی به شمار می‌روند.

بخش عمده برنامه‌های رادیوهای دولتی و خصوصی این کشور را موسیقی‌های محلی و غربی، اخبار، سخنرانی مقامات دولتی و حزبی، تفاسیر خبری، نمایشنامه و مصاحبه با شخصیت‌های سیاسی فرهنگی و هنری تشکیل می‌دهند. سیاست شبکه‌های رادیویی دولتی معمولا محافظه کارانه و در راستای حمایت از منافع دولت و حزب حاکم است و رادیوهای خصوصی نیز با رعایت محدوده قرمز دولت؛ انتقاداتی نه چندان تند را متوجه دولت و رهبران حکومت‌های محلی می‌نمایند.

علاوه بر رادیوهای دولتی و خصوصی اتیوپی؛ شبکه‌های رادیویی بین المللی همچون صدای آمریکا، رادیو دویچه وله آلمان، رادیو بی‌بی‌سی، رادیو قاهره و رادیو واتیکان نیز در اتیوپی از شنوندگان زیادی برخوردارند.

تلویزیون

هرچند کشور اتیوپی در زمره نخستین کشورهای آفریقایی منطقه زیر خط صحرای بزرگ بود که شبکه تلویزیونی آن در اواسط دهه 1960 میلادی راه اندازی شد با این حال تلویزیون در این کشور هنوز وسیله‌ای تجملاتی محسوب می‌شود و صرفنظر از شهرنشینان که اکثرا دارای تلویزیون‌های رنگی ارزان قیمت ساخت چین می‌باشند؛ روستاییان و بیابان نشینان اتیوپی هنوز با این رسانه مهم ارتباطی ناآشنا می‌باشند. همانطور که اشاره شد اولین شبکه تلویزیون اتیوپی موسوم به «تلویزیون اتیوپی» (Ethiopan Television (ETV)) در سال 1964 در آدیس آبابا و توسط شرکت انگلیسی تامسون تأسیس شد. دلیل اصلی تأسیس «تلویزیون اتیوپی» نیز برجسته کردن فعالیت‌های سازمان وحدت آفریقا و پوشش دادن اخبار مربوط به نشست‌های سازمان وحدت آفریقا بود که در سال 1963 تاسیس شده و مقر آن در آدیس آبابا قرار داشت. شبکه تلویزیونی اتیوپی در سال 1983 و به یادبود بزرگداشت سالگرد تاسیس حزب کارگران اتیوپی از سیاه و سفید به رنگی ارتقاء یافت.

دومین شبکه تلویزیونی کشور «تلویزیون 2 اتیوپی» (Ethiopia Television 2. (ETV2)) نیز با تأخیری بسیار طولانی در سال 2000 در آدیس آبابا افتتاح گردید.

شبکه یک تلویزیون اتیوپی در طول شبانه روز 12 ساعت (و در روزهای پایان هفته 18 ساعت) به زبان‌های تیگرینیا، ارومویی، امهریک و انگلیسی برنامه پخش می‌کند. بخش عمده‌ی برنامه‌های این شبکه تلویزیونی را فیلم‌های سینمایی غربی قدیمی، فیلم‌های سینمایی تولید نیجریه، اخبار، موسیقی و رقص‌های محلی تشکیل می‌دهد و برنامه‌های تولیدی آن کمتر از 5 درصد کل برنامه ها است. کانال شبکه دو تلویزیونی اتیوپی نیز در طول شبانه روز تنها دو ساعت برنامه پخش می‌کند و دامنه آن بیشتر محدود به آدیس آبابا و مناطق اطراف آن است. هر دو شبکه تلویزیونی اتیوپی تحت نظارت دولت اتیوپی بوده و در اخبار و برنامه‌های تحلیلی این دو شبکه تلویزیونی همواره سیاست‌های دولت تبلیغ و بزرگ نمایی می‌شود. لازم به ذکر است در طی سال‌های اخیر و با به کارگیری تکنولوژی‌های پیشرفته، کیفیت تصاویر شبکه‌های یک و دو تلویزیون اتیوپی به نحو قابل توجهی یافته با این حال تغییری در محتوای برنامه‌ها که عمدتا در راستای تبلیغ سیاست دولت‌ها می‌باشند صورت نگرفته‌است.

مطبوعات اتیوپی (1403). برگرفته از سایت monitor، قابل بازیابی از https://www.monitor.co.ug/uganda/news/ethiopia-bans-15-foreign-media-outlets--4107096

مطبوعات

پیشینه مطبوعات در اریتره

نخستین روزنامه اتیوپی در دوره حاکمیت امپراطور منلیک دوم (دوران حاکمیت از سال 1889-1913) به مردم اتیوپی معرفی گردید. اولین نشریه اتیوپی هفته نامه‌ای به نام لاسا- مین د اتیوپی (Lasa- main d Ethiopie) بود که در سال 1890 به وسیله میسیونری فرانسوی به زبان فرانسه در آدیس آبابا منتشر گردید و در سال 1905 نام آن به «لسمور د اتیوپی» (Le semeur d ethiopie) تغییر یافت[i].

نخستین روزنامه امهریک در سال 1895 موسوم به آمرو (Aemero) به صورت هفتگی و در چهار صفحه انتشار یافت. اولین شماره‌های این هفته‌نامه دست نویس بودند. بین سال‌های 1912 و 1915 هفته نامه‌های دیگر همچون «ملکت سلام» (Meleket selam) و «یتور ور» (Yetor wore (اخبار جنگ)) نیز به تدریج وارد فضای مطبوعاتی اتیوپی شدند.

نخستین شرکت انتشاراتی اتیوپی مؤسسه انتشاراتی «برهاننا سلام» (Berhanene selam) بود که در سال 1965 تأسیس شد و به طور کامل در کنترل دولت اتیوپی قرار داشت. این شرکت انتشاراتی نقش مؤثری در چاپ هفته نامه «آدیس زمن» (Addis zemen) (عصر جدید) به زبان امهریک و «اتیوپن ورلد» به زبان انگلیسی داشت. این دو هفته نامه برای سال‌ها کنترل افکار عمومی‌جامعه را از طریق چاپ اخبار و گزارشات مورد تأیید دولت اتیوپی در دست داشتند.

پس از کودتای نظامیان موسوم به درگ و آغاز حکمرانی سرهنگ منگیستو هایله ماریام بر اتیوپی؛ نشریات «مسکرم» (Meskerem) (سپتامبر)، سرتو آدر (Serto Ader) (کارگر) و وزارتیو اتیوپیا (Yezareyitu Ethiopia) (اتیوپی امروز) تحت نظارت حزب حاکم وقت فعالیت خود را در کنار دیگر نشریات موجود آغاز کردند.

پس از سرنگونی دولت منگیستو هایله ماریام، انقلابیون حاکم بر کشور با انتشار منشور آزادی مطبوعات به مردم این کشور به ویژه طبقات دانشگاهی و اندیشمندان قول دادند کلیه محدودیت‌هایی که تا آن زمان در فضای مطبوعاتی کشور وجود داشت برطرف شده و فضای شفافی را بر مطبوعات و رسانه‌های گروهی کشور به وجود آورند. به دنبال این امر که با استقبال گسترده مردم مواجه گشت مطبوعات خصوصی به تدریج فعالیت خود را در اتیوپی آغاز نمودند. ظهور نشریات خصوصی در اتیوپی از سال 1992 شدت گرفت به طوری که بر اساس آمار دولت، تنها بین سال 1992 تا 1997، 385 نشریه اعم از 265 روزنامه و 120 مجله فعالیت خود را در کشور آغاز کردند. هرچند در آمار ارائه شده از سوی دولت تردیدهای جدی وجود داشت با این حال در دهه 1990 اتیوپی شاهد پدید آمدن ده‌ها و صدها نشریه خصوصی در عرصه‌های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و ورزشی بود. این وضعیت البته با مشکلاتی نیز همراه بود و تقریبا نیمی از نشریات خصوصی مدت کوتاهی پس از فعالیت به دلیل انبوه مشکلات اقتصادی و عدم حمایت و مانع تراشی دولت مجبور به تعطیلی شدند.

نشریات خصوصی در دهه 2000 میلادی نیز کماکان به فعالیت خود ادامه دادند و این در حالی بود که تنها نشریاتی توانستند به ادامه کار بپردازند که از بنیه اقتصادی لازم برخوردار بوده و تحت پوشش احزاب سیاسی، مؤسسات تجاری و شرکت‌های خصوصی قرار داشتند. علت این امر نیز هزینه‌های گزاف چاپ و فروش نسبتا پایین این نشریات و عدم سودآور بودن آگهی‌های منتشره طی دو دهه گذشته بوده‌است. در مقابل نشریات دولتی از کمک دولتی بهره‌مند بوده و بخشی از هزینه‌های خود را نیز از طریق درج آگهی تامین می‌کنند.

هرچند سطح کیفی نشریات دولتی و خصوصی اتیوپی در حد نسبتا قابل قبولی است با این حال هزینه بسیار بالای چاپ و انتشار، بالا بودن سطح بی‌سوادی در کشور، عدم توزیع مناسب نشریات در سرتاسر کشور (و منحصر گردیدن به چند شهر بزرگ)، مشکلات اقتصادی و تنگناهایی که طی دهه 2000 میلادی و پس از آن از سوی دولت علیه برخی نشریات خصوصی مخالف به وجود آمده و ... در مجموع موجبات عدم پیشرفت هر چه بیشتر مطبوعات را در این کشور، با توجه به سابقه و پیشینه قدیمی آن، فراهم آورده‌است. جدای از آن کمبود روزنامه نگاران حرفه‌ای و متخصص در نشریات دولتی و خصوصی و پر شدن جای آنها با افرادی که اطلاعات اندکی از دانش روزنامه نگاری دارند نیز از مشکلات اساسی در بحث مطبوعات اتیوپی به شمار می‌رود.

نشریات خصوصی

هفته‌نامه‌های خصوصی امهریک و انگلیسی زبان که عمدتا دربرگیرنده موضوعاتی سیاسی و اجتماعی می‌باشند عبارتند از:

• آدیس آدماس (Addis Adnas)؛
• آدیس نگر (Addis Neger)؛
• گزارشگر (Reporter)؛
• کانال اتیوپی (Ethio chanel)؛
• آورامبا تایمز (Awramba Times)؛
• فیتیه (fitih)؛
• منسازریا (Mesenazzeria)؛
• هارامبه (Harambe)؛
• اتیواسپورت (Ethio sport)؛
• اینتراسپورت (Inter-sport)؛
• لیگ اسپورت (League sport)؛
• هتریک (Hatrick)؛
• ورزش جهانی (World sport).

شایان ذکر است برخی از این هفته‌نامه‌ها به دلیل موج گسترده اعتراضات و مقالات انتقادی علیه دولت در جریان انتخابات سال 2005 تعطیل شده و بسیاری از روزنامه نگاران این نشریات نیز طی چند سال گذشته به دلیل درج اخبار محرمانه به وسیله پلیس فدرال اتیوپی دستگیر گردیده‌اند.

مهم ترین نشریات ادواری اتیوپی

مهم ترین روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های انگلیسی زبان اتیوپی اعم از خصوصی و دولتی که در حال حاضر منتشر می‌شوند عبارتند از:

• آدیس فورتون (Addis fortune) (تأسیس در سال 2000)؛
• آدیس تریبیون (Addis Tribune) (تأسیس در سال 1992)؛
• آورامبا تایمز (Awramba Times) (تأسیس در سال 2007) این نشریه به زبان امهریک نیز منتشر می‌گردد؛
• کپیتال اتیوپیا (Capital Ethiopia) (تأسیس در سال 1998)؛
• دیلی مونیتور (Daily monitor) (تأسیس در سال 2000)؛
• اتیوپین هرالد (Ethiopian Herald) (تأسیس در سال 1943)؛
• اتیوپین رپورتر (Ethiopian Reporter) (تأسیس در سال 1995)؛
• سان (sun) (تأسیس در سال 1996)؛
• صدای اتیوپی (Voice of ethiopia) (زمان فعالیت از 69-1961)؛
• فورتون (fortune)؛
• کاپیتال (capital)؛
• ساب صحرا انفورمر (Sub sahra informer)؛
• دیلی اتیوپین هرالد (Daily Ethiopian herald).

تعداد نشریات انگلیسی زبان و خوانندگان این نشریات در مقایسه با روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های امهریک زبان بسیار کم است.

مشهورترین نشریات محلی اتیوپی طی حدود یکصد ساله گذشته - که برخی از آنها به دلیل مشکلات مختلف تعطیل شده‌اند عبارتند از:

• برهاننا سلام (Berhanena salam) (تأسیس در سال 1925)؛
• روزنامه اخبار جنگ [ii]؛
• یاسافیو حزب (Yassafiw hezb) (تأسیس در سال 1974)؛
• دموکراسیا (Democracia) (تأسیس در سال 1974)؛
• سرتوآدر (Serto Ader) (تأسیس در سال 1980)؛
• فته (feteh) (تأسیس در سال 1998)؛
• آدیس نگر (Addis Neger) (تأسیس در سال 2007)؛
• آدیس زمن (Addis zemen) .

ماهنامه‌های تخصصی

مهم ترین ماهنامه‌های هنری و پزشکی اتیوپی عبارتند از:

• کومنگار (kumnegar)؛
• رز (Rose)؛
• کالدیکان (kaldikan)؛
• رویال (Royal)؛
• مدیکال مگزین (Medical magazine).

ماهنامه‌های مهم اتیوپی که به مسیحیان ارتدوکس و پروتستان این کشور تعلق دارند عبارت می‌باشند از:

• ارتدوکس بیلیورز (Orthodox Believers)؛
• هامر (Hamer)؛
• سیم تسیدیک (Sime Tsidik)؛
• ایمپکت (Impect)؛
• کاریزما (charisma)؛
• گیسام (Gesame).

مجلات و نشریات اسلامی‌در اتیوپی

مهم ترین روزنامه‌های متعلق به مسلمانان اتیوپی نیز عبارتند از:

• الکیدوس (Al-kidus)؛
• النجاش (Nejash)؛

برخی از مجلات خاص گردشگری اتیوپی که عمدتا دربرگیرنده مطالبی در مورد جاذبه‌های توریستی این کشور می‌باشند نیز عبارتند از:

• آدیس چه خبر (Whats up Addis)؛
• راهنمای آدیس (Addis guide)؛
• سلامتا (selamta).

انجمن‌های خبری

انجمن رسمی متعلق به خبرنگاران اتیوپی، اتحادیه روزنامه نگاران اتیوپی است که دارای مناسبات صمیمی و دوستانه‌ای با مقامات دولتی اتیوپی است و رئیس این انجمن معمولا ریاست دفتر اخبار و رسانه‌های دولت را نیز بر عهده دارد. این اتحادیه به دلیل منافع خود معمولا در کنار دولت قرار گرفته و از روابط خوبی با روزنامه‌های خصوصی کشور برخوردار نیست.

انجمن روزنامه نگاران آزاد اتیوپی که عموما دربرگیرنده شخصیت‌های مطبوعاتی و روزنامه نگاران مخالف دولت است تنها سازمان پوشش‌دهنده روزنامه‌های غیردولتی است با این حال این انجمن به دلیل کمبود امکانات و عدم ارتباط با شخصیت‌های کلیدی دولت از نفوذ چندانی در حل مشکلات خبرنگاران محبوس برخوردار نیست.

آزادی مطبوعات

براساس قانون اساسی اتیوپی آزادی مطبوعات در این کشور محترم شمرده شده‌است با این حال طی چند دهه گذشته دولت ها همواره این بند از قانون اساسی اتیوپی را نقض نموده و به شدت عمل علیه روزنامه‌ها و هفته‌نامه‌های خصوصی که وارد محدوده قرمز آنها شده‌اند پرداخته‌اند. بر طبق گزارش شورای حقوق بشر اتیوپی تنها طی دو دهه گذشته صدها تن از روزنامه نگاران مخالف که به افشاء اخبار و گزارشات محرمانه علیه دولت پرداخته و سوء استفاده‌های کلان مقامات دولتی از خزانه عمومی را آشکار ساخته‌اند به حبس‌های طویل المدت توأم با شکنجه محکوم شده‌اند. برخی از آنها نیز مفقودالاثر شده و خانواده‌هایشان تأکید دارند که توسط مقامات امنیتی اتیوپی به قتل رسیده‌اند[iii].

خبرگزاری ها و سازمان‌های رسانه ای

خبرگزاری رسمی اتیوپی آژانس خبری اتیوپی (Ethiopian News Agency) نام دارد. این خبرگزاری که در سال 1942 با نام «اگنز دیرکیسون» (Agenze Direczion) فعالیت خود را آغاز کرد و در سال 1968 آژانس خبری اتیوپی نام گرفت عالی ترین مرکز خبررسانی رسمی در اتیوپی به شمار می‌رود. آژانس خبری اتیوپی دارای نمایندگی‌هایی در شهرهای مختلف کشور است. به موازات این مرکز، سرویس اطلاع رسانی والتا (Walta Information service) نیز که متعلق به حزب حاکم است از اوایل دهه 1990 وظیفه جمع آوری اخبار و ارائه اطلاعات خبری به روزنامه‌ها و نشریات کشور را بر عهده دارد. لازم بذکر است روزنامه‌های آدیس زمن و اتیوپین هرالد و هفته‌نامه‌های بریسا (به زبان ارومو) و العالم (به زبان عربی) توسط خبرگزاری دولتی اتیوپی چاپ و منتشر می‌کردند.

صنعت چاپ و نشر کتاب

کهن‌ترین دست نوشته‌های مکتوب این سرزمین نوشته‌هایی بر سطوح سخت، کوه‌ها و صخره‌ها و نوشته‌های مذهبی بر ظرف‌های سفالی، ابزارهای آهنی، سکه‌های طلا، نقره، برنز و آهنی بوده است که در دوران ماقبل تاریخ بخشی از فرهنگ و سنت‌های این کشور را به نسل‌های بعد منتقل ساخته‌است. کشور باستانی اتیوپی در گذشته‌های دور دارای الفبا و خطی کاملا بومی بود که پیشینه آن به سده پنجم ق.م. باز می‌گردد. الفبای باستانی مزبور نخست سبایی بود و بعدها به زبان و خط گیز (زبان مناجاتی) تکامل یافت. الفبای گیز پیش از مسیحیت محدود به معبد و دربار بود و پس از آن مختص کلیسا و دربار شد و این وضعیت تا اوایل سده بیستم ادامه یافت. پس از ورود مسیحیت به این کشور در سده چهارم میلادی، کتاب انجیل از یونانی به گیز ترجمه شد و رفته رفته دیگر متون مذهبی نیز از یونانی، قبطی، و عربی به گیز ترجمه گردیدند مجموعه‌های خطی ارزشمند این سرزمین باستانی (به زبان گیزی) نیز با توسعه و پیشرفت مسیحیت به اوج شکوفایی رسیدند. انواع گوناگونی از این مجموعه‌های خطی هنوز در ده‌ها هزار کلیسا و صومعه سراسر این کشور، که عمدتا در بخش شمالی و جنوب شوا قرار دارند، یافت می‌شوند. ارزش کامل این متون، با وجود تلاش‌های یونسکو و طرح‌های دیگری که برای تهیه میکروفیلم و فهرست نویسی آنها صورت گرفته هنوز ناشناخته مانده‌است. موضوع این آثار صرفا مذهبی نیست بلکه در میان آنها مطالب مهم ادبی، تاریخی و سایر موضوعات نیز یافت می‌شود. مجموعه‌های سلطنتی نیز در آن دوره اهمیت زیادی داشتند و برخی از امپراتوران از مجموعه‌داران و پشتیبانان بزرگ نسخه‌های خطی و مراکز علمی و هنری محسوب می‌شدند. در قرون هجده و نوزده میلادی و با ورود اروپایی‌ها به این کشور؛ صدها نسخه خطی اتیوپی به دست ماجراجویان مصادره شد و به وسیله سیاستمداران، مبلغان مذهبی، و سربازان خارجی به کتابخانه‌های اروپا راه یافت. در میان پادشاهان این کشور یوهانس چهارم (1871-1889)، منلیک (1889-1913) و هایلا سلاسی (1930-1974) از معدود امپراطورانی بودند که کار گردآوری و نگهداری این مجموعه‌های ارزشمند را به انجام رساندند. در این بین اقدامات منلیک بسیار ارزشمند بود. وی با نسخه‌برداری از نسخه‌های خطی باستانی کشف شده در صومعه جزیره زوی و گردآوری و نگهداری آنها در قصر خویش و تهیه برخی نسخه‌ها از اروپا و شیوه‌های دیگر، مصممانه به حفظ این مجموعه‌های خطی همت گماشت. در آدیس‌آبابا نیز سرای نگارش مناسبی در قصر وجود داشت که وطیفه نسخه برداری از این مجموعه ها را برعهده داشت.

نخستین کتب رسمی‌که به مردم اتیوپی معرفی شدند متونی بودند که در قرن پانزدهم به زبان گیز (زبان پیشین این کشور) نوشته شده‌بودند. این کتاب‌ها در آن زمان بیشتر مورد استفاده درباریان، خاندان سلطنتی و روحانیون قرار می‌گرفتند.

پیش از ورود دستگاه چاپ به اتیوپی در سده نوزدهم، کتاب‌هایی به زبان‌های امهریک و گیز در اروپا چاپ شده بود. کتابی از مزامیر به زبان گیز از مهم ترین این کتب بود که در قرن شانزدهم میلادی توسط چاپخانه‌داری آلمانی از کولون و با کمک مؤثر راهبان اتیوپی به چاپ رسید.

روحانیان فرهیخته‌ای همچون آباتس فاتشن از اهالی مالابسو از جمله افرادی بودند که در تهیه حروف چاپی برای راه‌اندازی دستگاه‌های چاپ کوچک در این کشور بسیار مؤثر بودند. این افراد توجه و کنجکاوی اروپاییان را نسبت به مطالعه در مورد این کشور برانگیختند و خود نیز سهمی در مطالعات علمی داشتند بطوری که از آن پس آثار زبان شناختی و ادبی متعددی در مورد اتیوپی در اروپا و عمدتا در رم به چاپ رسید. در دوره حاکمیت امپراطور منلیک دوم تعدادی ماشین‌های چاپ وارد اتیوپی شدند اسقف لورنزو بیانچری در سال 1863 دستگاه چاپ کوچکی را وارد این کشور کرد. این دستگاه نخستین دستگاه چاپ در سرزمین اتیوپی بود. دستگاه چاپ بیانچری در سال 1867 آغاز به کار کرد. بعدها دستگاه‌های چاپ دیگری توسط گروه تبشیری سویدی در امکولوو و هیئت کاتولیک رومی در حرار آغاز به کار کردند. نخستین دستگاه چاپ دولتی در 1906 از اروپا وارد این کشور گردید و دیری نپایید که دستگاه‌های چاپ خصوصی در شهرهای مختلف کشور شروع به فعالیت کرده و به تولید متون مورد نیاز روزنامه‌ها، فرمان‌های دولتی، مقررات، متون دینی، متون درسی، مجلات و جزوات پرداختند. صنعت چاپ در اتیوپی در اوایل قرن بیستم به تدریج وارد دوران رونق خود شد و از اوایل دهه 1920 کتبی به زبان امهریک در این کشور چاپ شدند. از اوایل دهه 1930 نیز چاپ کتاب رفته رفته در دستور کار چاپخانه‌ها قرار گرفت و بر اثر ورود این کتاب‌ها به مراکز آموزشی علاقه عمومی به سوادآموزی و دانش افزایش نیز به تدریج افزایش یافت.

در دوره اشغال کوتاه مدت اتیوپی توسط ایتالیایی‌ها نیز کتب متعددی به زبان‌های امهریک و ایتالیایی در این کشور منتشر گردیدند. با این حال انتشار کتاب‌ها در مضامین متعدد پس از پایان جنگ جهانی دوم و از اوایل دهه 1950 میلادی وارد مرحله نوینی شد و چند چاپخانه دولتی و خصوصی فعالیت خود را به صورت حرفه‌ای آغاز کردند. بخش عمده اقدامات این شرکت‌های انتشاراتی در دهه‌های 1950 و 1960 در ارتباط با چاپ کتب درسی و کتب مذهبی به ویژه انجیل بود ولی به تدریج و از اوایل دهه 1970 انتشار کتاب‌های مختلف نیز در دستور کار این مؤسسات قرار گرفت.

صنعت چاپ در دوره حاکمیت هایله ماریام وارد افول خود شد و دولتمردان سانسور شدیدی را بر کتب و نشریات کشور وارد آوردند و معدود کتاب‌هایی که در طول سال منتشر می‌شدند تحت نظارت دستگاه سانسور دولت قرار داشتند. پس از سقوط دولت هایله ماریام و به ویژه طی سال‌های 1991 تا 1995 ده‌ها کتاب در مورد جنایات نظامیان حاکم بر اتیوپی و قتل و کشتار مردم این کشور خصوصا در دوران موسوم به ترور سرخ (1977 - 1978) انتشار یافتند ولی پس از آن به تدریج چاپ و انتشار کتب تحت نظارت دولت قرار گرفت و آزادی موجود در فضای فرهنگی کشور به نحو بارزی کاهش یافت.

در حال حاضر هر سال کتب متعددی در داخل کشور به زبان‌های امهریک و انگلیسی منتشر می‌شوند با این حال با توجه به مشکلات فراوان اقتصادی این کشور، می‌توان گفت صنعت چاپ و نشر کتاب در اتیوپی (همچون دیگر کشورهای قاره آفریقا) با مشکلات فراوانی مواجه است.

شبکه‌های ماهواره ای

در قانون کشور اتیوپی منعی در استفاده از شبکه‌های ماهواره‌ای و یا استفاده از گیرنده‌های ماهواره‌های کوچک وجود ندارد. از این روی برخی از متمولین این کشور که علاقه ای به مشاهده برنامه‌های عمدتا خسته کننده و فرمایشی دو کانال تلویزیونی دولتی اتیوپی ندارند طی دو دهه اخیر به گیرنده‌های ماهواره‌ای کوچک روی آورده‌اند. در راستای این امر که طی یک دهه گذشته در آدیس آبابا و چند شهر بزرگ دیگر کشور شتاب فوق العاده‌ای یافته است تعداد قابل ملاحظه ای از متمولین و افراد متعلق به طبقه متوسط رو به بالا به مشاهده شبکه‌های ماهواره‌ای روی آورده اند که این امر در مناطق مرفه آدیس ابابا کاملا مشهود است. شبکه‌های ماهواره‌ای مورد علاقه اتیوپیایی ها عبارتند از سی ان ان، بی بی سی، ام نت آفریقای جنوبی و برخی از شبکه‌های فرانسوی و آمریکایی که از طریق ساتلایت‌های عرب سات، نیل سات و ... قابل دریافت می‌باشند.

لازم به ذکر است طی چند سال گذشته دولت اتیوپی اقداماتی را برای ماهواره‌ای کردن شبکه اصلی تلویزیونی خود اغاز کرده است با این حال هزینه‌های بالای این امر و برخی مشکلات فنی مانع تحقق این امر شده‌است.

اینترنت

کشور اتیوپی از جمله کشورهای آفریقایی به شمار می‌رود که میزان رشد جمعیت آن با توسعه اینترنت به هیچ عنوان قابل قیاس نیست. این کشور در حال حاضر دربرگیرنده بیش از 622 هزار نفر کاربر اینترنت است که گویای ضریب 0/7 درصدی بهره گیری از اینترنت در این کشور می‌باشد.

فناوری اینترنت در اواسط دهه 1990 میلادی وارد این کشور شد و به تدریج شرکت‌های اینترنتی در اتیوپی توسعه یافتند. میزان کاربران اینترنتی در اتیوپی در اوایل دهه 2000 میلادی به نحو قابل ملاحظه‌ای گسترش یافت به طوری که این کشور در اواخر سال 2000 از حدود 10 هزار کاربر اینترنت بهره‌مند بود که با رشد بیش از 60 برابری در طول 12 سال گذشته هم‌اکنون به بیش از 622 هزار کاربر رسیده‌است. طبق بررسی‌های مؤسسات آمارسنجی بین المللی و با درنظر گرفتن جمعیت و کاربران اینترنتی این کشور؛ در حال حاضر اتیوپی در حدود 0/4 درصد از کل کاربران اینترنت در آفریقا را به خود اختصاص داده‌است. طبق آمار سال 2012 میلادی کاربران شبکه اجتماعی فیس‌بوک نیز در این کشور در حدود 598 هزار و پانصد نفر می‌باشند.

ارتباطات مخابراتی در اتیوپی تا چند سال گذشته به طور کامل در انحصار شرکت ارتباطات اتیوپی بود با این حال از حدود پنج سال قبل شرکت مخابراتی اتیوتلکام (Ethio Telecom) ارایه تمامی‌خدمات تلفن و اینترنت را درسرتاسر کشور به خود اختصاص داده‌است. بر اساس اطلاعات موجود تا سال 2007 میزبان‌های اینترنت در این کشور 89 پایگاه بوده است که این تعداد تا سال 2012 به نزدیک به یکصدهاست افزایش یافته‌است.

لازم بذکر است اتیوپی جزو بیست کشور جهان به شمار می‌رود که از ژانویه 2011 مسیری معکوس را در راستای آزادی اینترنت پیموده است. این امر که نشان‌دهنده به کارگیری سانسور اطلاعاتی در این کشور است بر اساس برخی گمانه‌زنی‌ها بیشتر ناشی از هراس دولت اتیوپی از نقش موثر اینترنت در نهضت‌های بیداری اسلامی در مصر و تونس و الجزایر بوده‌است که به نوبه خود موجب شده تا این کشور نیز به سمت محدودیت در دسترسی به اطلاعات پیش برود. دامنه اینترنتی این کشور et ‌است.

نیز نگاه کنید به

رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی آرژانتین؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی زیمبابوه؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی اسپانیا؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی افغانستان؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی اوکراین؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی تایلند؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی تونس؛رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی روسیه؛ رسانه و وسايل ارتباط جمعی چین؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی ژاپن؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی کوبا؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی فرانسه؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی مالی؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی ساحل عاج؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی سیرالئون؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی لبنان؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی مصر؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی قطر؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی کانادا؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی سودان؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی گرجستان؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی بنگلادش؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی تاجیکستان؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی سریلانکا؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی قزاقستان؛ رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی اردن

پاورقی

[i] - برخی معتقدند پیش از لوسور و اتیوپی، فردی به نام گبره اگزابهر324 در سال 1900 میلادی نوشته جاتی را در قالب روزنامه تهیه و توزیع می‌کرد.

[ii] - روزنامه اخبار جنگ از قدیمی‌ترین روزنامه ‌های اتیوپی محسوب می‌شود که در جریان جنگ جهانی اول و با حمایت متفقین در اتیوپی چاپ و منتشر می‌شد و هدف عمده آن تضعیف روحیه آلمانی ها و نیروهای وفادار به آنها در این کشور بود.

[iii] - اعمال فشار بر رسانه ها و مطبوعات خصوصی، به طور پیوسته از سال 1990 میلادی با دستگیری تعداد زیادی از روزنامه نگاران به اتهام انتشار اطلاعات و اخبار دروغ و غلط و همین طور مقررات خصمانه قانون مطبوعات، مصوب سال 1992، تداوم یافته است. این قانون به مقامات دولتی و قضایی اجازه می‌دهد حکم بازداشت روزنامه نگاران و اصحاب مطبوعات را بدون تفهیم اتهام به آنها صادر کنند.