مالی در یک نگاه
مالی با نام رسمی جمهوری مالی کشوری است در غرب آفریقا. این کشور محصور در خشکی، در جنوب صحرای بزرگ آفریقا قرار گرفته و بخش‌هایی از آن در این صحرا واقع شده‌است. پایتخت آن باماکو است که در جنوب باختری کشور قرار گرفته‌است. مالی یکی از فقیرترین کشورهای جهان است و ۲۰،۲۵۱،۰۰۰ نفر جمعیت دارد که بیش از ۱۰ درصد از آن‌ها در پایتخت ساکنند. حدود نیمی از مردم مالی زیر خط فقر زندگی می‌کنند. طلا، اورانیوم، دامداری و نمک از منابع طبیعی مالی هستند. مالی در قدیم بخشی از یک امپراتوری به نام امپراتوری مالی بود.
واحد پول
واحد پول مالی "فرانک سیفا (سفا) "[41] نام دارد که به صد سانتیم تقسیم می‌شود. دولت مودیبوکیتا در سال 1962 میلادی و دو سال بعد از استقلال مالی، از حوزۀ فرانک سیفا در غرب آفریقا خارج شد و واحد پول مستقلی را تحت عنوان فرانک مالی مورد استفاده قرار داد[42] با این حال در سال 1967 به‌دلیل وخامت اوضاع اقتصادی کشور و تحرکات دلالان ناچار شد که به حوزه فرانک سیفا بازگردد.[43]
نوع حكومت
نوع حكومت مالى، نظام جمهورى چند حزبى لائیک همراه با مجلس قانونگذارى است. در نظام حکومتی مالی که براساس قانون اساسی سال 1992 شکل گرفته، رئیس‌جمهور دارای قدرت بسیار اما مشخص است .(www.infoplease.com/mali)
2-4 ساختار سياسي
ساختار سیاسی قدرت در مالی مبتنی بر تفکیک قوای سه گانه مجریّه، مقنّنه و قضاییه و استقلال (نسبی) قوای مقننّه و قضاییه از قوه مجریّه است. (www.mali.com) با اين حال از آنجا که رئیس‌جمهور مالی از اختیار انحلال مجلس ملی کشور برخوردار است و رئیس دیوان عالی کشور را وی تعیین می‌کند، به نظر می‌رسد اصل تفکیک قوای سه گانه در مالی فاقد جایگاه تعریف شده خاصی است.
جغرافیای طبیعی مالی
کشور مالی با وسعت ۱،۲۴۰،۱۹۲ کیلومترمربع در غرب آفریقا واقع شده و همسایگان آن شامل الجزایر، موریتانی، نیجر، بورکینافاسو، سنگال، ساحل عاج و گینه کوناکری است.
آب و هوا و پوشش گیاهی
آب و هوای مالی گرم و خشک است و حدود ۶۰ درصد کشور را صحرای بزرگ آفریقا دربرگرفته است. رودخانه‌های نیجر، سنگال، بانی و دیگر رودها به همراه دریاچه خاگیبین، پوشش گیاهی مناسبی را در حاشیه خود ایجاد کرده‌اند و اکثر جمعیت کشور در این مناطق زندگی می‌کنند[۱].
جغرافیای انسانی مالی
مالی، کشوری در غرب آفریقا با مساحت ۱،۲۴۰،۰۰۰ کیلومتر مربع و جمعیتی حدود ۲۲ میلیون نفر (۲۰۲۴)، به عنوان یکی از کشورهای در حال توسعه با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی شناخته می‌شود[۲].
جمعیت
۲۲ میلیون نفر با رشد قابل توجه نسبت به ۱۷ میلیون در ۲۰۱۴[۳].
هرم سنی
۴۵٪ زیر ۱۵ سال و ۳٪ بالای ۶۵ سال[۴].
نسبت جنسیتی
تقریباً متوازن (۱.۰۳ مرد به زن)[۵].
ترکیب قومی
شامل گروه‌های بامبارا، فولانی و سونینکه[۶].
مهاجرت
افزایش مهاجرت داخلی و بین‌المللی[۷].
نرخ سواد
حدود ۳۳٪، با بهبود نسبت به گذشته[۸].
امید به زندگی
۶۲ سال[۹].
نرخ رشد جمعیت
در ۲۰۲۴ حدود ۲.۹٪ است و پیش‌بینی می‌شود تا ۲۰۳۴ به ۳۰ میلیون نفر برسد. توزیع جمعیت ناهماهنگ است و بیشتر در مناطق جنوبی متمرکز شده است. همچنین، حدود ۴۵٪ جمعیت در مناطق شهری زندگی می‌کنند و چالش‌هایی مانند حاشیه‌نشینی و آلودگی وجود دارد[۱۰].
تاریخ مالی
دوره باستان
تاریخ باستان مالی شامل پادشاهی‌ها و سلسله‌های محلی است که اطلاعات کمی از آن باقی مانده است. اقوام سونینکه از قدیمی‌ترین ساکنان این سرزمین بودند و امپراطوری واگادو را در حدود ۷۵۰ ق.م تأسیس کردند. اطلاعات مکتوب از قرن هشتم میلادی به بعد آغاز می‌شود[۱۱].
دوره میانی
امپراطوری غنا
از اوایل قرن پنجم تا یازدهم میلادی، این امپراطوری بر منطقه حکومت کرد و در سال ۱۰۷۸ دچار چندپارچگی شد[۱۲].
امپراطوری مالی
در قرن دوازدهم تأسیس شد و تحت حاکمیت سونجاکیتا به اوج قدرت رسید. این امپراطوری تا قرن پانزدهم ادامه داشت و در سال ۱۴۶۴ به دست سونگهای افتاد[۱۳].
حکومت‌های محلی
در دوره‌های بعدی، دولت‌های محلی مانند بامبارا و کارتا ظهور کردند که هر یک مدتی بر بخش‌هایی از مالی حکومت کردند.
دوره معاصر
استعمار
در اواخر قرن نوزدهم، فرانسه به مالی حمله کرد و تا سال ۱۹۶۰ کنترل کامل این سرزمین را به دست گرفت.
پس از استقلال
مودیبوکیتا به عنوان نخستین رئیس‌جمهور، نظام سوسیالیستی را پیاده کرد. پس از او، سرگرد موسی ترائوره با کودتا قدرت را در دست گرفت و دیکتاتوری را برقرار کرد[۱۳].
-کودتای ۲۰۱۲
در مارس ۲۰۱۲، نظامیان به رهبری احمدو سانوگو کودتایی انجام دادند که منجر به بحران سیاسی و تصرف مناطق شمالی کشور توسط شورشیان طوارق شد.
وضعیت کنونی
علی‌رغم تلاش‌های گذشته برای تثبیت دموکراسی، مالی با چالش‌های اقتصادی و اجتماعی مواجه است. اما به عنوان یکی از کشورهای دموکراتیک غرب آفریقا شناخته می‌شود و روابط خوبی با کشورهای غربی و اسلامی دارد.
جامعه و نظام اجتماعی مالی
ساختار اجتماعی
نظام اجتماعی مالی بر اساس قبایل مختلف است که ستون فقرات جامعه را تشکیل می‌دهند و در مالی بیش از ۷۰٪ مردم به کشاورزی مشغول‌اند و محصولات را با ابزار ساده تولید می‌کنند.
گروه‌ها و نهادهای مؤثر اجتماعی
سازمان‌های اجتماعی
شامل احزاب، سندیکاهای کارگری و سازمان‌های کمک‌رسانی به آسیب‌دیدگان از خشکسالی.
سازمان‌های زنان
فعال در زمینه حقوق زنان، فقرزدایی و بهبود وضعیت اجتماعی[۱۴].
قبایل اصلی
بامبارا
۳۵٪ جمعیت، کشاورز و مسلمان[۱۵].
فولانی
۱۷٪ جمعیت، معروف به نگهداری دام و تجارت[۱۵].
طوارق
اقوام مستقل‌طلب و جنگجو، ۸٪ جمعیت[۱۶].
مالینکه، دوگون، سوزی، توکولور، ساراکوله، بوزو و سنوفو: دیگر قبایل با ویژگی‌ها و مشاغل خاص[۱۵].
هنجارها و ارزش‌های اجتماعی
در مالی، هنجارهای اجتماعی بر اساس رفتارهای معین شکل می‌گیرد و به ارزش‌های اجتماعی تبدیل می‌شود. این هنجارها شامل موارد زیر است:
- احترام به آداب و رسوم
- ممنوعیت دزدی و تجاوز به حقوق دیگران
- نهی از زنای با محارم
- پرهیز از غیبت و تهمت
- احترام به سالخوردگان
- رعایت تشریفات اجتماعی و آداب پذیرایی[۱۷].
آداب و رسوم مالی
آداب و رسوم کشور مالی شامل داستان‌ها، باورها، ارزش‌ها و سنت‌هایی است که به دو دسته عمومی و اسلامی تقسیم می‌شود. مردم قبایل مختلف به حفظ این آداب تأکید دارند و آن‌ها را نسل‌به‌نسل منتقل می‌کنند.
سنت‌های عمومی
اعتقاد به ارواح
مردم مالی به ارواح درگذشتگان اعتقاد دارند و این باور در مراسم و مناسبت‌ها نقش مهمی دارد[۱۸].
اعتقاد به توتم‌ها
هر قبیله حیوان خاصی را به عنوان توتم انتخاب می‌کند که نماد قدرت و حفاظت از قبیله است[۱۸].
مهمان‌نوازی
احترام به مهمان و پذیرایی با چای سبز از ویژگی‌های بارز فرهنگ مالی است[۱۹].
جایگاه سالخوردگان
سالمندان در جامعه از احترام ویژه‌ای برخوردارند و نقش مهمی در حل اختلافات دارند.
رقص ماسک
رقص‌های سنتی با ماسک‌های خاص در مراسم مختلف برگزار می‌شود[۲۰].
سنت‌های اسلامی
جشن میلاد النبی (ص)
بزرگ‌ترین عید دینی مسلمانان مالی که با جشن و سرور برگزار می‌شود[۱۷].
عید فطر و قربان
این عیدها با شور و شوق خاصی جشن گرفته می‌شوند و به دیدار خانواده‌ها و کمک به مستمندان اهمیت داده می‌شود[۲۱].
احترام به اهل بیت و سادات
مسلمانان مالی به خاندان پیامبر (ص) و افراد شریف احترام ویژه‌ای قائل‌اند.
زیارت قبور
زیارت قبور شخصیت‌های مذهبی و بزرگ در مناسبت‌های خاص از سنت‌های رایج است[۲۰].
نماز جمعه
برپایی نماز جمعه با حضور انبوه مردم و تعطیلی ادارات از ویژگی‌های مهم این مراسم است[۲۱].
زیارت خانۀ خدا
سفر حج برای مسلمانان مالی آرزویی بزرگ است و با مشکلاتی همراه است[۲۱].
هویت ملی
هویت ملی مردم مالی، عامل هم‌بستگی و روح جمعی است که ریشه در تاریخ، فرهنگ و اعتقادات مردم دارد. این هویت تحت تأثیر جغرافیا، قومیت، زبان و رسوم شکل می‌گیرد و در شعار "یک مردم، یک هدف، یک کیش" تجلی می‌یابد. مردم مالی با افتخار به رنگ پوست و تاریخ پادشاهی‌های خود می‌نگرند و به هویت ملی خود افتخار می‌کنند[۲۲].
وضعیت زنان
- نقش اجتماعی: زنان در حاشیه قرار دارند و مشکلاتی مانند ازدواج زودهنگام و ختنه وجود دارد[۲۳].
سازمان‌های زنان
تلاش برای احقاق حقوق و برابری اجتماعی[۲۳].
مشکلات اجتماعی
- فقر و نابرابری: نابرابری‌های اجتماعی و فساد اداری.
- جنگ داخلی: شورش‌های طوارق و ناامنی در مناطق شمالی[۲۴].
- خشکسالی و بحران‌های طبیعی: تأثیر منفی بر کشاورزی و معیشت مردم[۱۶].
اقتصاد
- کشاورزی و دامپروری: عمده‌ترین منابع درآمد مالی است[۲۵].
- معادن: طلا و دیگر منابع زیرزمینی، اما سوءمدیریت و فساد مانع بهره‌برداری بهینه است[۲۶].
اوقات فراغت
مردم مالی با وجود چالش‌های معیشتی، صبور و شاداب هستند.
زندگی شهری: گشت‌وگذار، دیدار با دوستان، رفتن به رستوران‌های سنتی و تماشای نمایش‌های عروسکی.
زندگی روستایی: ملاقات مداوم، سفر به شهر برای دیدار فرزندان و سرگرمی‌هایی مانند بازی‌های سنتی و شکار[۲۲].
وضعیت بهداشت و سلامت
دسترسی به خدمات: 25 درصد مردم به بیمارستان‌ها دسترسی ندارند و بیمارستان‌ها فاقد پزشک متخصص و تجهیزات کافی هستند.
بیماری‌ها: ساکنان در معرض بیماری‌های مسری به دلیل آلودگی و عدم رعایت بهداشت هستند.
نرخ مرگ و میر: 830 نفر از هر 100 هزار زایمان و 96 کودک از هر 1000 زیر یک سال فوت می‌کنند.
طول عمر: میانگین طول عمر 53 سال است[۲۷][۲۸].
سیاست و حکومت مالی
نوع حکومت
- جمهوری چند حزبی لائیک: نظام حکومتی مالی بر اساس قانون اساسی سال 1992 شکل گرفته و رئیس‌جمهور دارای اختیارات گسترده‌ای است[۲۹].
ساختار سیاسی
- تفکیک قوا: شامل قوای مجریه، مقننه و قضاییه با استقلال نسبی. رئیس‌جمهور می‌تواند مجلس ملی را منحل کند و رئیس دیوان عالی کشور را منصوب کند[۱۷].
قانون اساسی
1960 نخستین قانون اساسی بر پایه قوانین فرانسه و محلی تصویب شد.
1968 به دنبال کودتا منحل شد.
1974 قانون اساسی تک حزبی تصویب شد.
1992 قانون اساسی جدید با رأی 98 درصدی تصویب و نظام چند حزبی و آزادی احزاب تأیید شد[۳۰].
قوۀ مجریّه
- رئیس‌جمهور: مقام عالی اجرایی، فرمانده کل نیروهای مسلح و دارای حق انحلال مجلس. دوره ریاست‌جمهوری ۵ ساله است.
- نخست‌وزیر: منصوب رئیس‌جمهور و رئیس شورای وزیران[۳۱].
نظام قضایی
- شورای عالی قضایی: مسئول معرفی رئیس دیوان عالی کشور. دیوان عالی شامل دادگاه‌های مختلف برای تضمین حقوق ملی است[۳۲].
نظام حزبی
براساس قانون اساسی 1992، احزاب سیاسی در مالی جایگاه قانونی برای فعالیت‌های سیاسی دارند و مرزهای آن‌ها به‌خوبی تعریف شده است.
- رشد احزاب: طی دو دهه گذشته، بیش از 100 حزب در کشور فعال شده‌اند.
- مهم‌ترین احزاب:
- حزب آدما: از سال 2002 اکثریت کرسی‌ها را در اختیار دارد.
- اتحادیه برای جمهوری و دموکراسی (URD): یکی از قدیمی‌ترین احزاب.
- کنگره ملی ابتکار دموکراتیک: دارای ساختار منسجم و سابقه مخالفتی.
- جنبش میهنی برای تجدّد و مدرنیته.
- اجتماع برای دموکراسی کار.
- اتحاد آفریقایی برای دموکراسی و استقلال.
- حزب تجدید حیات ملی.
- اجماع برای مالی.
تقسیمات اداری
- استان‌ها و شهرها: شامل ۸ استان و پایتخت باماکو. مراکز استان‌ها عبارتند از: کای، کولیکورو، سیکاسو، سگو، موپتی، تمبوکتو، گائو و کیدال[۳۳].
روابط خارجی
- سیاست نزدیکی به غرب: پس از استقلال، مالی سیاست متمایل به بلوک شرق را دنبال کرد و اکنون روابط نزدیکی با کشورهای غربی به‌ویژه ایالات متحده و فرانسه دارد.
- عضویت در سازمان‌ها: مالی عضوی فعال در سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای است[۳۴].
پرچم و نشان ملی
- پرچم: شامل سه نوار قرمز، زرد و سبز که نماد کشاورزی، ثروت و خون‌های ریخته شده برای استقلال است.
- شعار ملی: "یک مردم، یک هدف و یک کیش" و سرود ملی "سرزمین مالی"[۳۵].
نیروهای مسلح
- ساختار: شامل نیروی زمینی، نیروی هوایی، ژاندارمری و پلیس ملی. ارتش مالی از مشکلات اقتصادی و کمبود تجهیزات رنج می‌برد.
- تاریخ: نیروهای مسلح در دهه 1950 تأسیس شدند و تحت تأثیر نظامیان فرانسوی و شوروی قرار داشتند[۳۶].
نظام فرهنگی مالی
فرهنگ در مالی مجموعه‌ای از سنت‌ها، عقاید، باورها، آیین‌ها و باید و نبایدها است که تحت تأثیر استعمار فرانسه و خرده‌فرهنگ‌های مختلف اقوام و قبایل قرار دارد.
تنوع فرهنگی
- اقوام مختلف: شامل فولانی، مالینکه، سونگای، دوگون، بوزو، بامبارا، ساراکوله، دیولا، طوارق و مور.
- نقش فرهنگ‌های بومی: این فرهنگ‌ها در غنای فرهنگ ملی و ایستادگی در برابر نفوذ فرهنگ‌های خارجی مهم هستند.
ذایقه فرهنگی مردم مالی
- کتاب و رسانه: مطالعه کتاب و روزنامه‌ها به زبان‌های فرانسوی و بامبارا.
- مراسم دینی: شرکت در نمازهای جماعت و جشنواره‌های سنتی.
- ورزش: فوتبال و بازی‌های سنتی[۳۷].
نمادهای فرهنگی
نمادهای فرهنگی مالی شامل شخصیت‌های تاریخی و آثار معماری برجسته هستند که بخشی از تاریخ این کشور را نمایان می‌سازند.
شخصیت‌های تاریخی:
- سونجاکیتا
- دیوسه‌ترایوره
- ساکورو
- سلطان ابوبکر دوم
- سلطان مانساموسی
- سلطان سنی علی بر
- شیخ احمدو حمدی بوبو
- الحاج عمرتال
آثار معماری:
- مساجد تاریخی سید یحیی، جن گاریبر و سانکوره در تمبوکتو
- مقبره ازکیا محمد
- کتابخانه احمد بابا
- دانشگاه بزرگ سانکوره
- مسجد جمعه تمبوکتو
- مساجد جنه و سگو
تأثیر فرهنگ‌های خارجی
- تهاجم فرهنگی غرب: تأثیرات منفی فرهنگ غربی از طریق زبان، موسیقی، تئاتر و فیلم.
- مقابله با نفوذ خارجی: مردم مالی به حفظ فرهنگ سنتی خود ادامه می‌دهند[۳۷].
جاذبه‌های گردشگری
کشور مالی با جاذبه‌های طبیعی و تاریخی متنوع، ظرفیت‌های گردشگری عظیمی دارد. جاذبه‌ها شامل بیابان‌ها، رودخانه‌ها، جنگل‌ها و آثار تاریخی مانند کاخ‌ها و مساجد است. مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری عبارتند از:
- مسجد جامع جنه: مسجد تاریخی با معماری زیبای قرن سیزدهم، در فهرست میراث جهانی یونسکو[۳۸].
- تمبوکتو: شامل مساجد تاریخی و کتابخانه احمد بابا، شاهکارهای معماری اسلامی[۳۸].
- صخره‌های باندیاگارا: بناهای تاریخی دوگون‌ها، در فهرست میراث جهانی یونسکو.
- مقبره آسکیا محمد: بنای تاریخی شامل قبر سلاطین سونگای، ثبت شده در یونسکو.
- مسجد تاریخی سگو: با قدمتی بیش از 200 سال[۳۸].
- خرابه‌های حمداللهی: شامل مساجد و مدارس تاریخی.
- شهر نیونو: معروف به ونیز آفریقا، دارای معماری خاص[۳۹].
- روستاهای قدیمی: با سبک معماری سودانی و فعالیت‌های محلی[۳۷].
- غارهای باندیاگارا: با داستان‌های محلی و اعتقادات سنتی[۳۸].
- پارک ملی بایوله و منطقه حفاظت شده دوانز: زیستگاه‌های حیات وحش با شهرت جهانی[۴۰].
دولت مالی با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های گردشگری و توسعه اکوتوریسم تلاش کرده تا گردشگران را به مناطق مختلف جذب کند. با این حال، جنگ داخلی و ناامنی در برخی مناطق چالش‌هایی برای صنعت گردشگری به شمار می‌روند[۴۱].
ثبت میراث فرهنگی در یونسکو
- عضویت در یونسکو: مالی از 1960 عضو یونسکو است و چندین اثر تاریخی را ثبت کرده است.
- حملات شورشیان: تخریب آثار تاریخی به‌دلیل ناآرامی‌های داخلی[۴۲].
- ↑ برگرفته از https://www.state.gov/countries-areas/mali/
- ↑ Dept, I. M. F. A. (2023). Mali: 2023 Article IV Consultation-Press Release; Staff Report; Staff Supplement; and Statement by the Executive Director for Mali. IMF Staff Country Reports, 2023(209).[۱]
- ↑ Perspective Monde. (n.d.).[۲]
- ↑ Population Pyramid of Mali at 2024. (n.d.). Population Pyramids.[۳]
- ↑ INSTITUT NATIONAL DE LA STATISTIQUE DU MALI. (2024). ENQUETE MODULAIRE ET PERMANENTE AUPRES DES MENAGES (EMOP) RAPPORT D’ANALYSE PREMIER PASSAGE 2024
- ↑ Avi-Yonah, S. (2023, August 4). Mali demotes French, language of its former colonizer, in symbolic move. Washington Post.[۴]
- ↑ Mali Assistance Overview - April 2024 - Mali | ReliefWeb. (2024, April 30). Reliefweb.int.[۵]
- ↑ Msindebou. (2024, September 10). Alphabétisation, c’est plus qu’écrire et lire pour des citoyens - Studio Tamani - Informations, débats, magazines : toute l’actualité du Mali, en 5 langues. Studio Tamani - Informations, Débats, Magazines : Toute L’actualité Du Mali, En 5 Langues.[۶]
- ↑ Espérance de vie à la naissance, total (années) - Mali | Data. (n.d.). Donnees.banquemondiale.org.[۷]
- ↑ Population Pyramids of the World from 1950 to 2100. (n.d.-b). PopulationPyramid.net
- ↑ Middleton، J., Ed (1997). Mali. Encyclopedia Of Africa South Of The Sahara. Charles Scribner's Sons. 94.
- ↑ Imperato, P. J. (1986). Historical Dictionary Of Mali. Metuchen Nj - London: Scarecrow Press. 82-86.
- ↑ پرش به بالا به: ۱۳٫۰ ۱۳٫۱ Hudgens, J., Trillo ,R., Calonnec، N. (2003). The Rough Guide To West Africa. Rough Guides. 196-198
- ↑ مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده، باماكو، سگو و تمبوكتو، 1387
- ↑ پرش به بالا به: ۱۵٫۰ ۱۵٫۱ ۱۵٫۲ برگرفته از سایت https://www.the africa guide.com
- ↑ پرش به بالا به: ۱۶٫۰ ۱۶٫۱ برگرفته از سایت https://www.nationsencyclopedia.com
- ↑ پرش به بالا به: ۱۷٫۰ ۱۷٫۱ ۱۷٫۲ برگرفته از سایت https://www.mali.com
- ↑ پرش به بالا به: ۱۸٫۰ ۱۸٫۱ برگرفته از سایت https://www.culturecrossing.net
- ↑ موجد، محمد علی(1364. ترجمۀ سفرنامه ابن بطوطه . تهران: علمی فرهنگی، 1364 ، ص 124-125 .
- ↑ پرش به بالا به: ۲۰٫۰ ۲۰٫۱ احمدی، سيروس(1384). فرهنگ و تمدن كشور مالی، مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس، ص 294.
- ↑ پرش به بالا به: ۲۱٫۰ ۲۱٫۱ ۲۱٫۲ عرب احمدی، امیربهرام (1388). "تمبوکتو گوهری تابناک در قلب صحرای بزرگ آفریقا"، فصل‌نامۀ آفریقا، 1(3): ص116-117
- ↑ پرش به بالا به: ۲۲٫۰ ۲۲٫۱ برگرفته از سایت https://+www.the+power+of+culture+.com/+entry+culture
- ↑ پرش به بالا به: ۲۳٫۰ ۲۳٫۱ Wing, S. D. , (2002) "Women's Rights In West Africa: Legal Pluralism And Constitutional Law", Paper Presented At The Annual Meeting Of The American Political Science Association, Boston Marriott Copley Place, Sheraton Boston & Hynes Convention Center, Boston, Massachusetts Online Retrieved 2008-09-15 From www. Women's Rights in West Africa.com
- ↑ برگرفته از سایت https://www.tuareq civilwar in nigar and mali .com
- ↑ برگرفته از سایت https://www.ifad.org
- ↑ برگرفته از سایت https://www.worldfact.com
- ↑ Malian Leader Lays Foundation Stone For 150-Bed Hospital , Retrieved From :Www.Pana Press.Com/2012
- ↑ The State Of World's Midwifery 2011,Retrieved From : https://Www.United+Nations+Population+Fund.Org/ 2011
- ↑ برگرفته از https://www.infoplease.com/mali,history,geography,+government,+and+culture/
- ↑ برگرفته از سایت https://www.the+world+factbook/geos
- ↑ برگرفته از سایت https://www.historycentral.com/nationbynation/mali/gov
- ↑ احمدی، سيروس(1384).فرهنگ و تمدن كشور مالی. مشهد: مؤسسۀ چاپ و انتشارات آستان قدس، ص.174-177
- ↑ برگرفته از سایتhttps://+www.citymayors.com/statistics/urban_growth/201l
- ↑ برگرفته از سایت https://www.mali+country+profile,+library+of+congress+federal+research+division.com
- ↑ برگرفته از سایت https://www.newworldencyclopedia.org/mali/
- ↑ برگرفته از سایتhttps://www.articles.janes.com/articles/
- ↑ پرش به بالا به: ۳۷٫۰ ۳۷٫۱ ۳۷٫۲ مطالعات ميدانی و مشاهدات عينی نويسنده، باماكو ، سگو و تمبوكتو، 1387
- ↑ پرش به بالا به: ۳۸٫۰ ۳۸٫۱ ۳۸٫۲ ۳۸٫۳ برگرفته از سایت https://www.mali+tourist+attraction.com/mali+places+to+visit/2012
- ↑ برگرفته از سایت https://www.ambamali-jp.org
- ↑ برگرفته از سایت https://www.the+embassy+of+mali+in+japan.com / world heritage/2011
- ↑ برگرفته از سایت https://www.the+world+factbook/geos/+retrieved+2012-03-25
- ↑ برگرفته از سایت https://www. unesco world heritage centre.org/mali/2012