ساحل عاج در یک نگاه

کشوری که امروزه به‌‌ نام ساحل‏ عاج در جهان شناخته می‌شود، سرزمینی است با شگفتی‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی بسیار که نظر هر بیننده و پژوهشگر نکته‌سنج را به خود جلب می‌نمایند.

موقعیت جغرافیایی

واقع در نیم‌کره شمالی، در غرب آفریقا؛ از شمال با کشورهای مالی و بورکینافاسو، از غرب با لیبریا و گینه کوناکری، از شرق با کشور غنا هم‌مرز، از جنوب نیز خلیج گینه آن را به اقیانوس اطلس متصل می‌نماید.

مساحت آن برابر با 322462 کیلومترمربع است و از نظر وسعت، در میان شانزده کشور واقع در غرب آفریقا، رتبه چهارم را به خود اختصاص داده است. از این مقدار، 4462 کیلومترمربع، یعنی معادل 1/38 درصد از کل مساحت آن را آب پوشانده است.

آب و هوای ساحل عاج

آب‌ و هوای آن در کل گرم و مرطوب است. در نگاه کلی، شمال آن دارای آب‌ و هوای گرم و خشک استوایی و جنوب آن در معرض آب‌ و هوای گرم و مرطوب حاره‌ای‌‌ است.

رودها و دریاچه های ساحل عاج

مهم ترین رودهای ساحل عاج عبارتند از: کوموئه، بانداما، ساساندرا و کاوالی است. مهم ترین دریاچه های ساحل عاج نیز عبارتند از: کوسو(Kousso)، بویو(Buyo)و ایامه» (Ayamé).

جغرافیای انسانی ساحل عاج

ساحل عاج ترکیبی متنوع از قومیت‌ها، زبان‌ها و دین‌ها دارد. جمعیت جوان پویا دارد و رشد جمعیت در ساحل عاج یکی از بالاترین نرخ‌های رشد در آفریقاست. دولت باید برنامه‌ریزی دقیقی برای مدیریت این رشد جمعیتی داشته باشد و از فرصت‌های موجود در این ساختار سنی برای توسعه همه‌جانبه کشور استفاده کند.

جمعیت

حدود ۲۹.۵ میلیون نفر(سال2024). نسبت به ۲۳.۷ میلیون نفر(سال۲۰۱۴) افزایش حدود ۲۴.۵ درصدی به‌خوبی نشان‌دهنده رشد بالای جمعیت در این کشور است. 41 درصد از کل جمعیت گروه سنی زیر 15 سال را تشکیل می‌دهد و بیش از ۶۰ درصد از جمعیت زیر 25 سال سن دارند. جمعیت جوان ساحل عاج بسیار چشمگیر است.

گروه های قومی

ساحل عاج بیش از 60 قوم مختلف دارد. بزرگ‌ترین گروه‌های قومی شامل بائول (20.1٪)، سنیوفو (16.6٪)، و مالینکه (10.5٪) هستند.

زبان رسمی

زبان رسمی کشور فرانسوی است، اما بیش از 70 زبان بومی در سراسر کشور صحبت می‌شود.

میزان مهاجرت

مهاجرت داخلی از مناطق روستایی به شهرهای بزرگ روبه‌افزایش است و مهاجران بین‌المللی نیز، به‌ویژه از کشورهای همسایه نقش مهمی در اقتصاد ساحل عاج ایفا می‌کنند. حدود 12 درصد از جمعیت کشور را مهاجران خارجی تشکیل می‌دهند.

میزان سواد

حدود 50.4 درصد(سال2024). نرخ سواد در مردان (61%) و زنان (41%) است.

متوسط امید به زندگی

59 سال.

میزان ازدواج و طلاق

ازدواج در سنین پایین همچنان رایج و میانگین سنی ازدواج زنان در 18 سالگی است.

میزان زاد و ولد

نرخ بالای زادوولد (4.7 تولد در هر زن)

میزان مرگ و میر

نرخ مرگ‌ومیر کاهش پیدا کرده است.

تاریخ ساحل عاج

تاریخ ساحل عاج را می توان به (3دوره) تاریخ دوره باستان ساحل عاج؛ تاریخ دوران میانی ساحل عاج؛ تاریخ معاصر ساحل عاج دسته بندی کرد. قدیمی‌ترین اقوام ساکن در ساحل‌ عاج، در اواخر سده پانزدهم به این سرزمین مهاجرت کرده‌اند و کوچ و استقرار اقوام دیگر، به‌ مرور تا انتهای قرن نوزدهم ادامه می‌یابد؛ سده‌ای که مشخصه آن تسریع افزایش و استقرار جمعیت در ساحل‌ عاج و نیز آغاز مبادله و ارتباط میان اقوام مختلف آن، در پی گسترش نواحی زراعی و جذابیت مناطق زرخیز است. نخستین اروپاییانی که به ساحل‌ عاج وارد شدند، دریانوردان پرتغالی بودند و تجارت برده از همان قرن پانزدهم توسط پرتغالی‌ها آغاز می‌شود.

جامعه و نظام اجتماعی ساحل عاج

در ساحل عاج اقوام و قبایل مختلف و روابطی که در خود و با یکدیگر دارند، افزون بر کسب‌وکار زراعی، پایه‌های نظام اجتماعی ساحل‌ عاج را می‌سازند. سلطه استعمار فرانسه، موجب تحولات اجتماعی و فرهنگی در این سرزمین گردیده؛ از جمله اینکه نظام اقتدار سنتی و تماماً پدرسالار، با چالش‌هایی جدی روبه‌رو شده است. این چالش‌ها محصول تغییرات عمده نظام آموزشی متأثر از نظام آموزشی فرانسوی در داخل و شکل‌گیری گروه‌های جدیدی از نخبگان بومی بوده است که یا در مدارس استعماری درس خوانده‌ و یا در خود فرانسه تحصیل کرده‌اند. نتیجه مستقیم چنین اتفاقی، ورود سیل مدیران و کارمندان تحصیل‌ کرده در غرب، به نظام اداری ساحل‌ عاج و از این طریق، تأثیر آنان بر ساختارهای اجتماعی بوده است؛ با این‌حال، این موضوع به این معنا نیست که هویت‌های قومی از میان رفته است بلکه نشاندهنده همین تکثر و تنوع قومی و قبیله‌ای است.

گروه های قومی ساحل عاج

در این سرزمین بیش‌ از 60 قوم زندگی می‌کنند که معمولاً آن‌ها را در چهار گروه اصلی: گروه‌های آکان؛ گروه‌های مانده؛ گروه‌های ولتائیک؛ گروه‌های کرو.

نهاد خانواده ساحل عاج

در ساحل‌ عاج، شکل و ساختار خانواده هم به‌ تناسب تنوع قومی و قبیله‌ای تفاوت‌هایی پیدا می‌کند. خانواده در ساحل‌ عاج سنتی است و این خانواده‌ها پرجمعیت‌اند و اغلب اعضای یک فامیل، اعم ‌‌از بچه‌ها، پدربزرگ‌‌ها و مادربزرگ‌ها، عمه‌ها، خاله‌ها و عموها...، در یک خانه زندگی می‌کنند. ساحل عاج در مرحله گذار از وضعیت سنتی به حالت مدرن است.

ازدواج در ساحل عاج

تا قبل از تصویب قانون ازدواج در نظام مدنی جدید، با طلاق، زن به‌ لحاظ قانونی هیچ حقی در دارایی‌ها و اموال خانه نداشت و مردان می توانستند چند همسر داشته باشند و با تصویب قوانین جدید برای ازدواج، دو طرف در دارایی‌ها شریک می‌شدند و ساحل‌ عاج نخستین کشور آفریقایی بود که این سنت را ملغا اعلام می‌کرد و در این قانون چند همسری ممنوع بود و اگر هم تا قبل تصویب این قانون مردان چند همسر داشته باشند دیگر بدون جدایی از تمام آن‌ها، نمی‌توانستند همسر جدیدی اختیار کنند.

زنان در ساحل عاج

زنان ساحل‌ عاج، از عوامل مؤثر در رشد و توسعه سیاسی و اقتصادی این کشور پس‌ از کسب استقلال محسوب می‌‌شوند. در سال 2000 کمیسیونی به‌نام «کمیسیون ملی خانواده، زنان و کودکان» تأسیس شد که وظیفه داشت از زنان و کودکان در مقابل خشونت حمایت نماید. تأسیس چنین نهادی خود تا اندازه‌ای از وجود خشونت علیه زنان در جامعه ساحل‌ عاج پرده برمی‌دارد. در مطالعه‌ای با عنوان «زنان در جهان» مشخص شد که 15 کشور از 20 کشوری که در آن‌ها زنان بدترین شرایط را دارند، از آفریقا هستند و کشور ساحل‌ عاج، در رتبه شانزدهم قرار دارد. بنابر این پژوهش، مشارکت زنان ساحل‌ عاج در امور سیاسی بسیار پایین است اما زنان زیادی را هم می‌توان یافت که به موفقیت‌های تجاری، مالی و حتی سیاسی رسیده‌اند.

آسیب شناسی اجتماعی در ساحل عاج

یکی از مشکلات اجتماعی به‌‌ وجود آمده در ساحل‌ عاج، بحث مالکیت زمین است که محصول افزایش جمعیت در مناطق جنگلی است. این تنش‌ها و نزاع‌ها انسجام اجتماعی را تا حدی در معرض تهدید قرار داده‌اند. از طرفی افزایش جمعیت شهری نیز مسائل زیست‌ محیطی فراوانی برای شهرهای ساحل‌ عاج به‌‌ وجود آورده است؛ به‌‌ طوری‌‌ که اقدامات مقام‌های دولتی را نیز در امر بهداشت و خدمات عمومی بی‌اثر ساخته‌ است. در نواحی شهرهای بزرگ، تعداد مسکن‌هایی که با قیمتی عادلانه عرضه می‌گردد، بسیار کمتر از تقاضای بازار است. این موضوع، به‌ علاوه شرایط اقتصادی نامناسب مهاجران و جنگ و هجوم آوردن جمعیت قابل‌ توجهی از مناطق درگیر جنگ به‌ سوی مناطق آرام‌تر، موجب پیدایش حلبی‌ آبادهای بسیار در نواحی شهرهای بزرگ شده است. مشکلات مذکور و مسائل دیگر در سایر حوزه‌ها، باعث پیدایش سازمان‌های غیردولتی شد.

وضعیت اقتصادی و معیشتی در ساحل عاج

ساحل‌ عاج از کشورهای درحال‌ توسعه محسوب می‌شود. این رشد اقتصادی کلان، هنوز در معیشت طبقه ضعیف جامعه اثر ملموسی نداشته و توزیع عادلانه‌ای از ثروت حاصله در کشور وجود ندارد. درآمد سرانه برای هر شهروند نشان می‌دهد که نسبت به کشورهای پیشرفته یا درحال‌ توسعه، رقم پائینی است. اقتصاد ساحل عاج به 3 دوره تقسیم می شود شامل: اقتصاد در دوره باستان ساحل عاج؛ اقتصاد ساحل عاج در سده 19؛ اقتصاد ساحل عاج پس از استقلال که در هر دوره نظام اقتصادی بر پایه های مختلفی بود.

نظام اقتصادی ساحل عاج

اقتصاد در دوره باستان و در دوره سده 19 مبتنی بر کشاورزی و پس از استقلال مبتنی بر صادرات مواد اولیه.

میزان اشتغال ساحل عاج

مشکل بیکاری از بزرگ‌ترین معضلات در ساحل‌ عاج است. این موضوع یکی از مسائل اساسی پیش‌‌روی توسعه‌ ساحل‌ عاج است. دولت واتارا تسهیلات و معافیت‌هایی را برای شرکت‌های اشتغال‌زا درنظر گرفته است.

ورزش در ساحل عاج

دو ورزش سنتی پرطرفدار در این سرزمین وجود داشته است: قایق‌سواری، کشتی. پرطرفدارترین ورزش در ساحل‌ عاج، فوتبال است. جام ملت‌های آفریقا همواره با هیجان و سروصدای زیاد و احساسات تند میهن‌پرستانه برگزار می‌شود. هر شهر و هر محله، تیم فوتبال خود را دارد و محبوبیت فوتبال تا حدی است که مردم خود یک سری رقابت‌های محلی بسیار پرطرفدار به‌ نام «ماراکانا» (Maracana) به راه انداخته و در تیم‌هایی هفت‌‌نفره به رقابت می‌پردازند. ساحل‌ عاج در جام ملت‌های آفریقا در سال 1992، قهرمان و در سال 2006، نایب‌قهرمان شد. ورزش و سیاست در ساحل‌ عاج بر یکدیگر اثرگذارند و بسیاری از نامزدها، در هر انتخاباتی بر روی برنامه‌های ورزشی خود تأکید بسیار می‌کنند.

بهداشت و سلامت ساحل عاج

یکی از دشواری‌های موجود در ساحل‌ عاج در حوزه سلامت، توزیع بسیار نامتعادل و پراکنده امکانات بهداشتی است. ساحل‌ عاج در زمینه امکانات بیمارستانی و پزشکی، نسبت به کشورهای دیگر آفریقایی وضعیت نسبتاً بهتری دارد؛ ولی هزینه‌های درمان سرسام‌آورند و اکثر مردم، امکان استفاده از آن را ندارند.

پناهندگی در ساحل عاج

رشد خوب اقتصادی در دو دهه نخست پس‌ از استقلال موجب افزایش سریع مهاجرت از کشورهای همسایه به ساحل‌ عاج بوده است. در مجموع، نزدیک به 26/5 درصد از کل جمعیت ساحل‌ عاج را مهاجران تشکیل می‌دهند. بر اساس سرشماری 2014، تعداد خارجی‌های مقیم ساحل‌ عاج، 5490222 نفر بوده است. از این حیث، ساحل‌ عاج در بین کشورهای دنیا کم‌نظیر است.

سیاست و حکومت ساحل عاج

نوع حکومت ساحل عاج جمهوری است و قوای سه‌‌گانه مجریه، مقننه و قضاییه در دل حکومت تعریف می شود.

قانون اساسی

قانون اساسی کنونی ساحل‌ عاج، حاصل تغییرات فراوانی است که این کشور در دوران کوتاه پس‌ از استقلال، از سر گذرانده است. در این قانون اعدام ملغا می‌گردد و دوره ریاست‌جمهوری پنج سال تعیین می‌شود و از ویژگی‌های قانون اساسی سوم تدوین موانعی مشخص و معین بر سر راه فساد حکومت است. در واقع هدف از این قانون، اعمال بیشتر دموکراسی و شفافیت در اداره امور عنوان می‌شود.

نظام قضایی ساحل عاج

ساحل‌ عاج نظام قضایی خود را نیز بازسازی و آن را بنابر اقتضائات روز نو می‌کند. این نوسازی، با توجه به سه اصل صورت می‌گیرد: عدالت به‌ نام مردم اجرا می‌شود؛ قضات در اجرای احکام جز به قانون تن درنمی‌دهند و استقلال آن‌ها باید از سوی رئیس‌جمهور تأمین شود و بالاخره اینکه قوه قضاییه، مسئول حفاظت از آزادی‌های فردی است. همچنان نظام حقوقی ساحل‌ عاج متأثر از نظام قضایی فرانسه باقی می‌ماند. دیوان عالی، برترین نهاد قضایی محسوب می‌شود و تصمیمات آن حکومتی محسوب می‌گردند و از هفت عضو تشکیل شده است.

شورای اقتصادی و اجتماعی ساحل عاج

این نهاد 120 نفر است که برای مدت 5 سال و بنابر سوابق و تجارب اقتصادی و اجتماعی‌شان منصوب می‌شوند. این شورا دارای دفتری است که شامل یک رئیس، 6 معاون، 6 دبیر و دو بازرس می‌شود.

تقسیمات اداری و سیاسی ساحل عاج

ساحل‌ عاج به 31 استان، 2 ناحیه (ابیجان و یاموسوکرو)، 108 دپارتمان و 197 کومون تقسیم شده است.

روابط خارجی ساحل عاج

مبنای سیاست خارجی ساحل‌ عاج بر اساس شعار «دوست با همه و دشمن با هیچ‌کس» شکل گرفت. سیاست خارجی ساحل‌ عاج را از ابتدا تاکنون می‌توان بر اساس دو اصل تعریف کرد: اصل نخست «ساحل‌ عاج، دوست همه، دشمن هیچ‌کس» و اصل دوم «ساحل‌ عاج دشمن هیچ نظام و هیچ عقیده‌ای نیست. تنها شرایط و ضروریات توسعه اقتصادی و اجتماعی‌مان مشخص می‌کند که با که دوست باشیم».در حال حاضر، تقریباً با همه قدرت‌های جهانی روابط حسنه‌ای دارد. در عین داشتن ارتباطات نزدیک با کشورهای اسلامی و عربی، دولت ساحل‌ عاج، با رژیم صهیونیستی نیز تعاملات سیاسی، اقتصادی و نظامی فراوانی دارد. اعضای دائم شورای امنیت، یعنی آمریکا، انگلستان، فرانسه، روسیه و چین، سفارتخانه‌های بسیار فعالی در این کشور دارند. البته در مجامع بین‌المللی، رأی ساحل‌ عاج بیشتر در جهت همراهی با منافع غرب است.

نیروهای مسلح ساحل عاج

نیروهای مسلح در ساحل‌ عاج به چهار دسته عمده تقسیم می‌شوند: نیروی زمینی، ژاندارمری ملی، نیروی دریایی و نیروی هوایی.

نظام فرهنگی ساحل عاج

ساحل‌ عاج از فرهنگی متنوع و ژرف بهره می‌برد که زاییده همان گوناگونی قومی و قبیله‌ای است. در این کشور، به‌رغم مشکلاتی که همواره پیش‌‌روی دولت‌های مستقر بوده، نظام فرهنگی و مدیریت آن، از توجه حکومت‌ها و احزاب بی‌بهره نبوده، چراکه فرهنگ، از مهمترین عوامل جذب سرمایه و گردشگر بوده است. هرچند این توجه اغلب به نیاتی نامطلوب، همچون کسب رأی در انتخابات یا تحت‌ فشار نهادهای بین‌المللی همچون یونسکو، مبذول گشته است.

نهادها و سازمان‌های فرهنگی ساحل عاج

آژانس همکاری‌های فرانکوفونی (فرانسه زبانی) ساحل‌ عاج؛ کتابخانه ملی؛ دفتر حق مؤلف ساحل‌ عاج؛ مرکز فعالیت‌های فرهنگی آبوبو؛ مرکز فعالیت‌های فرهنگی ژاک-آکا دو بواک (Jacques Aka de Bouake)؛ مرکز ملی فعالیت‌های فرهنگی؛ مرکز فنی هنرهای کاربردی بنژرویل؛ بنیاد اقدام برای فعالیت‌های فرهنگی؛ مؤسسه عالی ملی هنرها و فعالیت فرهنگی؛ موزه تمدن‌های ساحل‌ عاج؛ موزه مردم‌شناسی گراند بسام.

سیاستگذاری فرهنگی ساحل عاج

در ساحل‌ عاج، پویایی و تحرک هم‌زمان سنت و آفرینش فرهنگی مدرن، اشکال منحصربه‌فردی در موسیقی، هنرهای تجسمی و ادبیات خلق کرده است. با وجود غنای فرهنگی ساحل‌ عاج و اشکال گوناگون و گاه منحصربه‌فرد تولیدات فرهنگی، سیاستمداران این کشور نیز ‌مانند سایر کشورهای آفریقایی، متوجه حفظ، اشاعه و توسعه این تولیدات هستند. در این سیاست‌ها، از یک‌ سو به حفظ سنت‌های فرهنگی توجه می‌شود و از سوی دیگر و در تعامل با فرهنگ‌های دیگر، به‌ ویژه فرهنگ غرب و فرانسه، نشانه‌های جهان مدرن در هنر این سرزمین بازتولید می‌گردند. در موسیقی، از یک‌ سو با اشکال سنتی و بومی آن روبه‌رو هستیم که هرساله و در قالب جشن‌ها و مراسم، نظر گردشگران را به خود جلب می‌کند و از سوی دیگر، بسیاری از گروه‌های موسیقی مدرن در این کشور، درحال فعالیت هستند. در حوزه نقاشی و مجسمه‌سازی نیز وضع به همین منوال است.

ذائقه فرهنگی مردم

موسیقی و صنایع‌دستی.

جان باوری

جان‌باوری، یعنی اعتقاد به اینکه همه‌چیز در این جهان، اعم از انسان و حیوان و اشیا، دارای روح و نیروهایی مافوق طبیعی‌اند. این آیین، درمیان اقوام و نواحی گوناگون، اشکال متفاوتی دارد و همچنان در همین آغاز هزاره سوم، پیروان بسیاری، به‌ویژه در قاره آفریقا و ساحل‌ عاج دارد. دربین اهالی چهار طایفه مهم گور، آکان، مانده و کرو، می‌توان در کنار کاتولیک‌ها و مسلمانان، افراد زیادی را یافت که جان‌باورند. گاه حتی مسیحیان و مسلمانانی دیده می‌شوند که مناسک جان‌باوران را به‌ جای می‌آورند و در واقع اولین دین ساحل عاج جان باوری بود.

مسیحیت

دین مسیح در قرن اول پس‌ از میلاد به قاره آفریقا رسید. در ساحل عاج دین مسیح تا مدت‌ها، پس‌ از جان‌‌باوری و مذاهب سنتی و بومی، دین دوم محسوب می‌شد تا زمانی که خود مبدل به دین اکثریت گردید. در ابتدا تلاش های کلیساهای کاتولیک در گسترش مسیحیت چندان موفق نبود. تا ابتدای قرن بیستم، یکی از ایرادهایی که به مسیحیان این خطه و البته کل آفریقا گرفته می‌شد این بود که اغلب آنان سفید بودند. جمله کلیساهای معروف نیز می‌توان به کلیسای «نوتردم دولاپ» در یاموسوکرو و کلیسای جامع «سن پل» در ابیجان اشاره کرد. ولی امروزه رابطه میان حکومت و کاتولیسیسم خوب است. این رابطه در سابق، به‌ ویژه از عنایت بوآنی سود می‌برد، کسی که همواره تلاش می‌کرد تا خود را مسیحی‌ مؤمن جلوه دهد. وی دو بار هم از پاپ ژان پل دوم، به مناسبت‌های مختلف قرار ملاقات گرفته بود. به طور کلی دو جریان مذهبی در ساحل عاج وجود دارد شامل: مسیحیت هریسم در ساحل عاج، مسیحیت سلست در ساحل عاج.

اسلام

دیر زمانی ساحل‌ عاج مأمن ادیان بدوی، همچون جان‌باوری (آنیمیسم) بود تا اینکه پای مسلمانان و مسیحیان به این سرزمین باز شد و ابتدا مسیحیت و سپس اسلام، بدل به دین نخست این مردمان شدند. دین اسلام، در دوره پیش‌ از شروع استعمار، به لطف رشد و گسترش اقوام مانده، به این سرزمین رسید. مسلمانان دیولا، اولین پایه‌گذاران شهرهای تجاری در این نواحی محسوب می‌شوند و تا به امروز نیز از عمده‌ترین و اصلی‌ترین شهرنشینان ساحل‌ عاج به‌ حساب می‌آیند. دیولاها، از طریق همین عامل اقتصاد و تجارت، روابط گسترده‌ای با آکان‌ها و سایر اقوام این سرزمین برقرار کردند و از این راه به گسترش اسلام کمک شایانی نمودند. از قرن 18 به بعد، اسلام شکل سازمانی‌تری در ساحل‌ عاج به خود گرفته است و از همین تاریخ بود که مدارس قرآنی پایه‌گذاری شدند؛ پس‌ از آن، چند مرکز دانشگاهی اسلامی تأسیس شد.

صوفیان

صوفی‌گری در ساحل‌ عاج از گستردگی و نفوذ قابل‌توجهی برخوردار است. مهمترین فرقه‌هایی که در غرب آفریقا رواج دارند، «تیجانیه» و «قادریه» هستند و هم‌اکنون فرقه قادریه بیشتر در غرب و تیجانیه در شرق این کشور شیوع دارند. به‌‌گفته آقای حکیم الهی، بیش‌از 80 درصد مسلمانان غرب آفریقا صوفی‌‌مسلک و پیرو مسلک و آیین تیجانیه هستند. تیجانی‌های ساحل‌ عاج، به شیعیان بسیار نزدیک‌اند و حتی عزاداری ماه محرم را هم برپا می‌دارند.

شیعیان

شیعیان ساحل‌ عاج عمدتاً از لبنان به این سرزمین وارد شده‌اند. آمار دقیقی از تعداد شیعیان ساحل‌ عاج در دست نیست، اما گفته می‌شود که این تعداد به حدود یک‌میلیون نفر می‌رسد. ساحل‌ عاج درمیان تمام کشورهای آفریقایی، بیشترین تعداد لبنانی را جذب نموده است. دولت ساحل‌ عاج به تشکلات دینی خیلی حساس نیست و عموماً مجامع دینی در فعالیت‌های خود آزادند.

غذاهای سنتی

آشپزی در ساحل‌ عاج، از تنوع فراوانی برخوردار است. یک ویژگی کلی غذاها، ادویه‌دار بودن آن‌هاست. غذاهای معمول، شامل برنج، ارزن، ذرت، بادام‌زمینی، نوعی موز سبزرنگ و نوعی سیب‌زمینی (شبیه سیب‌زمینی ترشی) است؛ اما هر منطقه، غذای خاص خود را نیز دارد.

لباس های سنتی

در ساحل‌ عاج علاوه بر پوشش‌های سنتی، پوشش مدرن یا به سبک غربی رایج است. زنان، به‌ویژه در روستاها، هنوز لباس‌های سنتی رنگ روشن به‌نام «پَین»، همراه با روسری‌های روشن می‌پوشند. همچنین بلوزها یا تکه‌‌پارچه‌های بلندی را به‌‌شکل دامن، گرد خود می‌پیچند. یک نوع لباس نیز هست به‌نام «بوبو» (Boubou) که اغلب زنان جوان در جشن‌ها به تن می‌کنند. مردها هم اغلب در جشن‌ها و مراسم، لباس‌های بلندی به‌‌شکل عبا به تن می‌کنند.

جشن ها و سرودها

آفریقا سرزمین تنوع جشن‌ها و مراسم سوگواری‌‌ست. به‌رغم تمام مشکلات اقتصادی و معیشتی، مردمان این قاره در هر مناسبتی که عموماً مرتبط با طبیعت و فصول‌اند، جشنی برای اظهار شادی یا به نشانه شکرگزاری برگزار می‌نمایند. از جمله این جشن ها در ساحل عاج: جشن«آبیسا(Abissa)»؛ جشن«اینیام(Igname)»؛ «دیپری(Dipri)»؛ «گهوا(Gueheva)»؛ «آدیوکرو(Adoukrou)».

تقویم سالیانه ساحل عاج

تقویم ساحل‌ عاج بر مبنای سال میلادی تنظیم شده است و اول ژانویه در این کشور، آغاز سال محسوب می‌شود و تعطیل رسمی‌ است.

کتاب و کتابخوانی در ساحل عاج

معمولاً، در کشورهای آفریقایی که پیش‌ از این مستعمره فرانسه بوده‌اند، شبکه‌های نسبتاً خوبی از کتابخانه‌ها دایر شده است، اما در ساحل‌ عاج این شبکه، وضع چندان مناسبی ندارد و کتابخانه‌های بزرگ عمومی زیادی دیده نمی‌شود. با این‌ حال کتابخانه ملی ساحل‌ عاج که در سال 1968 تأسیس شد، شرایط خوبی دارد و در زمینه اشاعه فرهنگ کتاب‌‌خوانی، به‌ ویژه میان نوجوانان و کودکان، تاکنون اقدامات مهمی انجام داده است. بیش‌ از 100 کتابخانه و مرکز اسناد در این کشور وجود دارد. کتابخانه انستیتو فرانسه که وابسته به بخش فرهنگی سفارت فرانسه در ابیجان است نیز مجموعه ارزشمندی‌‌ست که شامل کتب و نشریات روز و منابع دیداری و شنیداری منحصر به‌ فرد می‌‌باشد.

ادبیات ساحل عاج

ادبیات در ساحل‌ عاج با تئاتر آغاز ‌شده است. برنار ددیه اولین نویسنده ساحل‌ عاجی است که رمان و داستان کوتاه را در این سرزمین پدید می‌آورد. با آغاز دوره استقلال، نشر و گسترش ادبیات در این سرزمین، روزبه‌روز رشد کرده است. این ادبیات که عمدتاً در زبان فرانسه تولید شده، پس‌ از سال 1960 با رشد فزاینده‌ای روبه‌رو بوده و در کنار ددیه می‌توان به نام‌های مهم دیگری مثل «آکه لوبا» (Aké Loba)، «پیر دوپره» (Pierre Duprey) و دیگران اشاره کرد. بنابر آمار سال 1998، تعداد نویسندگان این کشور، برابر با 120 نفر اعلام شده‌‌اند که در مجموع 220 اثر در سایر انواع پدید آورده‌اند.

موسیقی در ساحل عاج

موسیقی بی‌شک، نخستین هنر محبوب در میان جوانان ساحل‌ عاجی است. سبک «رَگا» در این ‌بین، جایگاه برتر را در اختیار دارد. موسیقی از حوزه‌هایی است که غنا و تنوع آن در ساحل‌ عاج باعث شگفتی‌‌ست؛ به‌ گونه‌ای که شاید برای شرح توسعه و تنوع آن در طی نیم‌قرن اخیر، نیاز به رساله‌ای کامل باشد. تولیدات موسیقی این سرزمین، به سه دسته یا جریان مهم قابل‌ تقسیم است:

نخست پیش‌‌ گامانی چون «اَمِدِه پیر» (Amédée Pierre) است که هم اهل تئاتر بود و هم به کار موسیقی و خوانندگی اشتغال داشت؛

دسته دوم به هنرمندانی تعلق دارد که در مقایسه با دسته اول گرایش‌های سنتی کمتری دارند و خود سبک‌های جدیدی چون «زوگلو» (Zouglou)، «زوبلازو» (Zoblazo) و «یوسومبا» (Youssoumba) را ابداع کرده‌اند؛
دسته سوم جریان‌‌های موسیقی در این کشور، شامل جریان‌های مدرن می‌شود که هنرمندان بسیاری را گرد خود جمع آورده است.

تئاتر و هنرهای نمایشی ساحل عاج

در کشوری چون ساحل‌ عاج با سنتی چنین دیرین و البته جذاب و متنوع، طبیعی است که هنر تئاتر نیز همچون سایر ملل کهن، از غنا و قدمتی قابل‌ توجه برخوردار باشد. در واقع تمام مراسمی که از دیرباز و به اشکال مختلف در این سرزمین برگزار می‌شوند، به‌ نوعی در زمره تئاتر قرار می‌گیرند. در دهه 80، بحثی پیرامون تئاتر مدرن و سنتی در این کشور ایجاد شد که طی آن کسانی چون پورکه (Porquet) قصد داشتند تا به هر قیمتی ثابت کنند که سیاهان از دوره باستان با تئاتر، آشنایی کامل داشتند؛ اما این بحث، راه به جایی نبرد و در نهایت همان تاریخ 1932، به‌ عنوان شروع رسمی پیدایش تئاتر در ساحل‌ عاج ثبت گردید.

صنعت سینما و فیلم سازی ساحل عاج

سینما در ساحل‌ عاج مدت‌ها وابسته به کمک‌ها و یارانه‌های خارجی و به‌ ویژه فرانسه بود و هم‌اینک بیش‌ از چند دهه است که راه استقلال را آغاز نموده و در حوزه تولید ملی فعالیت می‌کند. سال 1964، سال مهمی در تاریخ سینمای ملی ساحل‌ عاج محسوب می‌گردد؛ زیرا نخستین پیشگامان این هنر ظهور می‌کنند. صنعت سینما در ساحل‌ عاج، در مقایسه با سایر کشورهای غرب آفریقا، از رونق نسبی برخوردار است؛ در حال حاضر و به‌ طور متوسط در هر سه ماه، یک فیلم تولید می‌شود که در مقایسه با سایر کشورهای منطقه، آمار خوبی محسوب می‌شود. ساحل‌ عاج در طول سال‌های گذشته، در زمینه تولید فیلم‌های انیمیشن نیز چند تجربه بسیار با ارزش ارائه کرده است؛ به‌ ویژه می‌توان به فیلم انیمیشن «ملکه پوکو» اشاره کرد که با استقبال خوبی مواجه شد. هرچند از لحاظ فنی و تکنولوژیک، هنوز این بخش از سینمای ساحل‌ عاج راه زیادی درپیش دارد.

وضعیت و انواع صنایع دستی

هنر دست اهالی سرزمین ساحل‌ عاج در غرب آفریقا، زبانزد است. این مردمان، به‌ ویژه در کار بر روی چوب چیره‌دست‌اند. همچنین زنان ساحل‌ عاج در ساخت سفالینه‌هایی تماماً کار دست مشهورند؛ از جمله سفالینه‌های معروف می‌توان از «کاتیولا» نام برد. علاوه بر صنایع‌دستی مذکور، نساجی نیز در برخی مناطق، از جمله درمیان بائوله‌ها و سنوفوها رواج دارد. در آذر 1397، به همت بخش فرهنگی سفارت ساحل‌ عاج در ایران، نمایشگاهی از صورتک‌ها و مجسمه‌های سنتی ساحل‌ عاج در تهران برگزار شد که با استقبال گسترده عموم مردم و اهل هنر مواجه گردید.

معماری در ساحل عاج

در ساحل‌ عاج طیف گسترده‌ای از بناهای تاریخی، منتسب به سنن بومی و مذهبی وجود دارد؛ به‌‌ طور کلی، معماری و بناهای تاریخی این سرزمین در سه حوزه قابل‌ ملاحظه و دسته‌بندی است:

معماری دوره استعمار؛
معماری روستایی؛
معماری اسلامی.

ماسک‌های ساحل‌ عاج

ماسک، در آیین‌ها و مراسم آفریقا و در نتیجه در ساحل‌ عاج، جایگاه مهمی دارد و به‌ ویژه، در مراسم سوگواری از آن استفاده می‌شود. لازم به یادآوری است که واژه ماسک، هم‌زمان به شیء و شخصی که آن را به ‌صورت می‌گذارد، اشاره دارد. به دلایل جغرافیایی و تنوع قومی و فرهنگی، ساحل‌ عاج در زمینه تکثر و تنوع این هنر، از مقام خاصی برخوردار است. از مهمترین ماسک‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

ماسک دان؛
ماسک نیو؛
ماسک بائوله؛
ماسک سنوفو؛
ماسک یاهوره.

جایگاه آموزش‌ و‌ پرورش در ساحل عاج

آموزش در ساحل عاج، متناسب با سنن و رسوم هر قبیله و هر طایفه، اشکال متفاوتی داشته است. از ویژگی‌های دیگر چنین جامعه‌ای، باور به تجربه، داشته‌ها و باورهای پیشینیان و پیران قبیله و طایفه است. به این‌ ترتیب، آموزش کودکان به‌‌دست پیران، از ارکان چنین نظامی محسوب می‌شود. از این منظر، پیری، همچون ارزشی مثبت و بالاترین مرتبه آموزش محسوب می‌گردد. با ورود استعمارگران، این نظام سنتی دچار دگرگونی و چه‌بسا تحقیر شد. در ساحل عاج مدارس اسلامی، مدارس مسیحی، مدارس غیر اسلامی ظهور پیدا کرد.

آموزش عالی ساحل عاج

تحصیلات عالی در ساحل‌ عاج برای نخستین‌بار در سال 1958 و با تأسیس مرکز مطالعات عالی، آغاز شد. در این مرکز رشته‌های ادبیات، علوم و حقوق آغاز به کار کرد. تا پیش‌ازاین تاریخ، آموزش عالی منحصراً و به‌تمامی، در خارج از کشور صورت می‌گرفت. کسانی که مایل به ادامه تحصیل در مقاطع عالی بودند، یا به داکار و یا به فرانسه عزیمت می‌کردند. سال 1995 این سه مرکز، خود به دانشگاهی مستقل بدل می‌شوند. نام این سه دانشگاه:

آبوبو اجمه؛

بواکه(الحسن واتارا)؛

کوکودی(فلیکس هوفوئه بوآنی) است.

رادیو

رادیو در ساحل‌ عاج گسترده‌ترین رسانه ارتباطی است. در این کشور تعداد زیادی شبکه رادیویی دولتی و خصوصی وجود دارد. دو شبکه رادیویی ملی وجود دارد که بیش‌از 60 درصد شنوندگان به آن‌ها گوش می‌دهند. این دو روی موج اف‌ام، شبانه‌روزی و به زبان فرانسه برنامه پخش می‌کنند.

تلویزیون

این سازمان در سال 1962 تأسیس شده و تحت نظارت دولت قرار دارد. تعداد شبکه‌های تلویزیونی دولتی دوتاست که شبکه یک، روزانه 10 الی 13 ساعت و شبکه دو که شبکه‌ای عمدتاً فرهنگی است، 6 الی 8 ساعت برنامه پخش می‌کنند.

مطبوعات

طی بحران سال‌های 2010 و 2011، مطبوعات این کشور با محدودیت، سانسور و مشکلات زیادی روبه‌رو بودند؛ از جمله اینکه دفتر بسیاری از آن‌‌ها، بارها به آتش کشیده شد؛ بسیاری از روزنامه‌نگاران نیز تهدید شدند. به طور کلی روزنامه‌ها در ساحل‌ عاج مورد توجه هستند و در صبح‌ها افراد زیادی را در مقابل کیوسک‌ها در حال خواندن تیتر اخبار می‌توان یافت. رسم عجیبی هم که در ساحل‌ عاج وجود دارد، اجاره دادن روزنامه است؛ به‌ گونه‌ای که برخی افراد که توان مالی خرید روزنامه را ندارند، آن را به قیمت بسیار کمتر اجاره می‌کنند. احساس‌گرایی، شایعه، افترا و تهمت گروه‌های مختلف سیاسی، در مطبوعات این کشور رایج است.

نشریات

«فرترنیته متن» که به زبان فرانسه منتشر می‌شود، پرفروش‌ترین و پرخواننده‌ترین روزنامه این کشور محسوب می‌گردد .نام مرسوم این روزنامه میان اهالی کشور «فرت‌مت» است و تیراژ آن به حدود 250000 نسخه در روز می‌رسد. این نشریه در سال 1964 و به‌‌ دست بوآنی تأسیس شد و از سال 1997 تاکنون، نسخه اینترنتی آن‌ هم روی شبکه موجود است. 6 سال بعد از سال 1997، تعداد نشریات کشور به 187 رسید. از دیگر روزنامه‌ها می‌توان «نوترو ووا» (راه ما)، «لو ژور پلوس»، «سوار انفو»»، «لو لیبرال» و «اینتر» (L’Inter) را نام برد.

اینترنت

زیرساخت‌های سخت‌افزاری و نرم‌افزاری مربوط به اینترنت در ساحل‌ عاج، به‌طور فزاینده‌ای درحال رشد است. بیشتر این طرح‌های توسعه، توسط شرکت‌های خارجی و بیشتر فرانسوی درحال اجرا هستند. دولت ساحل‌ عاج درحال نصب شبکه فیبر نوری در این کشور است. اینترنت در ساحل‌ عاج، کیفیت و سرعت خوبی دارد و خوشبختانه از سانسور و فیلترینگ خبری نیست. شبکه‌های اجتماعی، به‌خصوص فیس‌‌بوک، به‌شدت پرطرفدار هستند. البته جرائم اینترنتی هم در ساحل‌ عاج بیداد می‌کند.

خبرگزاری ها

خبرگزاری رسمی ساحل‌ عاج، «آژانس خبری AIP» است.

روابط ساحل عاج و ایران

روابط کشور ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران شامل پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی ساحل عاج و ایران؛ موافقت نامه‌های فرهنگی ساحل عاج و ایران و زمینه‌های مناسب برای توسعه روابط ایران با ساحل‌ عاج است.

روابط سیاسی و اقتصادی: در سال 1353 شمسی وزیر امور خارجه ساحل‌ عاج به تهران سفر کرد و مقدمات آغاز روابط رسمی سیاسی را در سال 1354 فراهم نمود. روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور ایران و ساحل‌ عاج، فراز و نشیب‌های بسیاری داشته است؛ به‌ ویژه در حوزه‌ اقتصاد، تلاش‌های قابل‌ توجهی در دهه گذشته صورت گرفته است؛ اما در حوزه سیاسی، به‌ رغم تلاش دو طرف، موانع بسیاری وجود داشته است.
روابط فرهنگی: شایان‌ ذکر است که دعوت ریاست‌ جمهوری ایران از مقامات ساحل‌ عاج برای شرکت در اجلاس سران از طریق وزیر ورزش، تسلیم الحسن واتارا، رئیس‌جمهور ساحل‌ عاج شده بود. در این سفر، آقای عباسی با نخست‌وزیر وقت ساحل‌ عاج نیز دیدار کرده و طی آن، کوادیو الهوسو، از اقدامات عمرانی ایران در کشور متبوعش تشکر کرده و خواستار گسترش روابط شده بود.

زمینه های توسعه روابط دو کشور: ساحل‌ عاج به‌ دلیل موقعیت جغرافیایی بسیار خوبی که دارد و دروازه ورود به غرب آفریقا محسوب شود، می‌‌تواند کشور مهمی در روابط خارجی ایران باشد. این کشور بخش عمده‌ای از کاکائو و قهوه جهان را تولید می‌نماید؛ افزون بر این، ساحل‌ عاج در راه توسعه اقتصادی و عمرانی خود، به کمک کشورهایی چون ایران، نیاز جدی دارد. در این زمینه البته اقدامات خوبی تاکنون، به‌ ویژه از ابتدای دهه هشتاد شمسی به این‌سو، صورت گرفته است. اما همچنان نمی‌توان گفت که روابط تجاری و اقتصادی دو کشور به سطح مطلوبی رسیده است. شرایط سخت سیاسی و نظامی سال‌های اخیر در ساحل‌ عاج، مانع بزرگی در گسترش روابط این کشور، نه‌ تنها با ایران، بلکه با سایر ملل بوده است. کاهش رشد 3/45 درصدی میزان صادرات و واردات این کشور در سال 2007 نسبت به 2006، از آثار این شرایط است. البته در همین سال 2007، رقم مبادلات تجاری ساحل‌ عاج با ایران، رشد 197 درصدی نسبت به سال قبل آن را نشان می‌دهد.

دو کشور ایران و ساحل‌ عاج، دارای یک نکته مشترک فرهنگی-تمدنی به‌ نام اسلام هستند که می‌تواند در پیشبرد اهداف مشترک و روابط فرهنگی دو کشور مؤثر باشد. رویکرد ضداستعماری برخی دولتمردان و سیاست‏گذاران ساحل ‏عاجی هم نکته مشترک آن‌ها با سیاست خارجی جمهوری اسلامی و دیپلماسی توسعه روابط جنوب-جنوب مدنظر دولتمردان ایرانی است. سفرهای متعدد گیوم سورو، رئیس مجلس ملی ساحل‌ عاج به ایران و ملاقات با مسئولان پارلمانی جمهوری اسلامی ایران، سفرهای متعدد وزرای کابینه جمهوری ساحل‌ عاج به ایران اسلامی و ماهیت سازنده و عمق مثبت این دیدارها، حضور فعال ساحل‌ عاج در سازمان کنفرانس اسلامی و اجلاس عدم تعهد، همه نشان از ظرفیت بالای تقویت روابط بین دو کشور دارد که البته عینی‌ ‏سازی و بالفعل کردن این ظرفیت‌‏های بالقوه، اراده بیشتر دو طرف را طلب می‌کند.

نیز نگاه کنید به

منبع اصلی

حسینی، روح الله، خان آبادی، سعید(1400). جامعه و فرهنگ ساحل‌ عاج. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی.

نویسندگان مقاله

روح الله حسینی، سعید خان آبادی