ادیان در آرژانتین

عامل مهاجر بودن جمعیت غالب کشور آرژانتین، نقش مهمی در بررسی سایر فاکتورهای مربوط به جامعه و فرهنگ این کشور بازی می‌کند و در پرداختن به هر یک از این مسائل ناگزیر به اشاره به آن می‌باشیم. در فصل‌های قبل‌گفته شد که جمعیت اصلی محدوده فعلی کشور آرژانتین تا قبل از کشف این منطقه، کم‌تر از یک میلیون نفر برآورد شده است و افزایش جمعیت متأثر از دوره استعمار و به ویژه پس از استقلال این کشور و سیاست‌های مستمر دولت‌های مختلف برای جذب مهاجر می‌باشد. بنابراین بدیهی خواهد بود که بررسی دین و مذهب در این کشور در واقع اختصاص به بررسی اعتقادات مذهبی مهاجران خواهد داشت.

تاریخچه ادیان و مذاهب و چگونگی گسترش دین غالب

در مورد باورها و اعتقادات بومیان محلی آرژانتین مطالب زیادی در منابع مختلف یافت نمی‌شود اما آنچه مسلم است این بومیان اعتقادات و باورهای فرامادی داشته و در آیین‌ها و مراسم خاصی این باورها را به نمایش می‌گذاشته‌اند. این اعتقادات اکنون تقریبا فراموش شده و آنچه باقی مانده در قالب جشن‌های خاص و ملی است که در تاریخ‌های مشخصی توسط بومیان برگزار می‌شود. ورود مهاجران اولیه به آرژانتین همزمان با دوره قدرت و حاکمیت کلیسای کاتولیک در اسپانیا بود. این حاکمیت به همراه مهاجران به آرژانتین نیز وارد شد. معماری کلیساهای باقیمانده از آن دوره، نشان‌دهنده حاکمیت کلیسا می‌باشد. به همین دلیل در این دوره طولانی، مسیحیت کاتولیک به صورت نانوشته دین غالب مردم بود.

همزمان با تدوین اولین قانون اساسی کشور، این موضوع به عنوان یک اصل قانونی درآمد. طبق همین اصل دو رهبر عالی کشور میبایست کاتولیک می‌بودند. این موضوع تا سال ۱۹۹۴م و اصلاح قانون اساسی، به قوت خود باقی ماند. اگرچه در مورد درصد پیروان ادیان مختلف در کشور تفاوت‌های آماری دیده می‌شود اما بر اساس تحقیق انجام شده توسط شورای ملی مطالعات فنی و علمی کشور(Consejo Nacional de Investigaciones Cientificas y Tecnicas) در سال ۲۰۰۸م بیش از ۷۶ درصد جمعیت کشور کاتولیک هستند. ۱۱ درصد از دین خاصی پیروی نمی‌کنند. در این تحقیق گفته شده است که پیروان اسلام، یهود و... کم‌تر از ۵ درصد می‌باشند.

کلیسا لوخان - برگرفته از سایت tripadvisor - قابل یازیابی از: https://www.tripadvisor.com/Attraction_Review-g1202607-d2359640-Reviews-Basilica_de_Lujan-Lujan_Province_of_Buenos_Aires_Central_Argentina.html

موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب

قانون اساسی آرژانتین هیچ دینی را به عنوان دین رسمی معرفی نکرده است؛ اگرچه کلیسای رومن کاتولیک به دلیل این‌که به صورت سنتی بیشترین پیرو را در کشور دارد، به عنوان یک دین غالب عمل می‌کند. ماده ۱۴ قانون اساسی آرژانتین تصریح بر آزادی مذهبی داشته و از تکثر مذهبی موجود در کشور دفاع می‌کند. روز ۲۵ نوامبر سالروز صدور اعلامیه سازمان ملل در خصوص مبارزه با عدم تساهل مذهبی و مبارزه با تبعیض مذهبی به عنوان روز آزادی مذهبی در بوئنوس‌آیرس جشن گرفته می‌شود.

در بسیاری از منابع، مردم آرژانتین، معتقد و متدین معرفی می‌شوند اما پایبندی به مذهب از نظر انجام فرایض دینی در انظار عمومی از جمله رفتن به کلیسا و یا انجام ازدواج به صورت شرعی در کلیسا و... بسیار کاهش یافته است.[ii] در واقع از این نظر، کشور آرژانتین تفاوت فاحشی با سایر کشورهای مسیحی غرب ندارد.[iii] جوانان آرژانتینی بیشتر وقت خود را صرف تفریح و خوش‌گذارانی‌های مرسوم می‌کنند و کم‌تر به انجام فرائض دینی خود می‌پردازند. بر اساس نظرسنجی‌های رسمی، ۷۶ درصد مردم اظهار داشته‌اند که بسیار کم به کلیسا رفته و یا هرگز وارد یک مکان مذهبی نشده‌اند و تنها ۸/۲۳ درصد مردم اظهار داشته‌اند که معمولا به کلیسا می‌روند. در بین ۷۶ درصد گروه اول نیز ۸/۲۶ درصد هیچ‌گاه به یک مکان مذهبی نرفته‌اند و سایرین نیز صرفا برای مراسم ازدواج، ترحیم و سایر اعیاد و مراسم مذهبی به کلیسا می‌روند.

کلیسای اعظم کوردوبا - برگرفته از سایت - wikimedia commons - قابل بازیابی از: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Catedral_de_C%C3%B3rdoba,_Argentina.jpg

علاوه بر کلیساهای عادی کلیساها و زیارتگاه‌های ویژه‌ای در سراسر کشور وجود دارند که برگزاری مراسم دعا در تاریخ مشخصی از سال در آن‌ها به صورت ویژه انجام می‌شود. بسیاری از آرژانتینی‌ها عادت به رفتن سالیانه به کلیساهای مقدس و زیارتگاه‌های محلی برای انجام چنین مراسمی دارند.

مهم‌ترین کلیسای مذهبی آرژانتین لوخان (Lujan) نام داردکه در ۶۵ کیلومتری غرب بوئنوس‌آیرس قرار دارد. هر ساله هزاران بوئنوس‌آیرسی برای زیارت این «قدیس حافظ آرژانتین» با پای پیاده به این محل می‌روند. کلیسای اعظم کوردوبا نیز که قدمت آن به قرن ۱۷ برمی‌گردد یکی از قدیمی‌ترین کلیساهای معروف جهان می‌باشد. اگرچه طبق قانون اساسی کشور، دولت فدرال، رومن کاتولیک خواهد بود اما آزادی مذهبی در قانون اساسی برای تمامی مذاهب به رسمیت شناخته شده است. در آرژانتین تعداد زیادی مسلمان، یهودی و همچنین پیروان کلیساهای ارتدوکس‌های روس، یونانی و سوری وجود دارند.

علاوه بر آن برخی از بومیان آرژانتین پیرو مذهب کاتولیک شده و برای انجام مراسم مذهبی به‌کلیساهای کاتولیک می‌روند در حالی‌که دیگران همچنان طبق عادات و باورهای سنتی خود عمل می‌نمایند. تعداد زیادی از بومیان «کولا» (Colla) واقع در استان شمال غربی سالتا هم پیرو کلیسای کاتولیک هستند و هم به عبادات سنتی خاص خود عمل می‌کنند. در استان کاتامارکا، جشن سالیانه‌ای وجود دارد به نام پاچاماما که به احترام مادر زمین برگزار می‌شود. این مراسم مذهبی در واقع طبق آیین خاص بومیان اجرا می‌شود.

ترکیب جمعیتی پیروان ادیان و مذاهب

از بین جمعیت مسیحیان، ۱۰ درصد اختصاص به پروتستان‌ها دارد در بین پیروان سایر ادیان نیز تخمین زده می‌شود که ۴ درصد پیرو ادیان و مذاهب بومی کشور بوده و ۲ درصد جامعه یهودیان آرژانتین و ۴ درصد نیز پیرو سایر ادیان باشند. البته این آمار اعلام شده از سوی مراجع رسمی است و مراجع دیگر، آمارهای متفاوتی را اعلام می‌کنند. به عنوان مثال اگرچه در منابع رسمی جامعه یهودیان آرژانتین حدود ۳۰۰ هزار نفر عنوان می‌شود اما برخی منابع معتقدند که جمعیت فعلی واقعی آن‌ها بسیار بیش از ۳۰۰ هزار نفر و در حدود دو میلیون و سیصد هزار نفر می‌باشد و به طور عمدی، آمار واقعی از سوی انجمن‌های یهودی و اسراییل اعلام نمی‌شود. در آرژانتین در هیچ فرم و سند رسمی، اجباری به اعلان رسمی دین و مذهب وجود ندارد.

یهودیان از حدود نیم قرن قبل به دلیل اقدامات و منشی که در جامعه آرژانتینی در پیش‌گرفته بودند، اقلیتی منفور بوده‌اند. به همین دلیل حمله به یهودیان و یهودی‌ستیزی در آرژانتین سابقه بسیار داشته و همچنان یهودیان از وجهه خوبی برخوردار نمی‌باشند. حتی در واقعه انفجار انجمن یهودیان آرژانتین، یکی از انگیزه‌هایی که برای چنین اقدام مشکوکی عنوان می‌شود، مظلوم‌نمایی یهودیان و خروج از فشار وحشتناک افکار عمومی بر علیه این اقلیت در آن مقطع زمانی است، برخی با توجه به سابقه صهیونیست‌ها در طول تاریخ و همچنین اسناد و آثار به جای مانده در زمان انفجار و تلاش همه مراجع قانونی در درون سه قوه حاکمه آرژانتین با همدستی رئیس انجمن یهودیان (دایا) در انحراف تحقیقات و سپس تلاش وافر در سرپوش گذاشتن بر انحرافات و... این فرضیه را رد نمی‌کنند که ممکن است انفجار توسط خود صهیونیست‌ها برنامه‌ریزی شده باشد[iv] ضرب‌المثلی معروف در آرژانتین وجود دارد که می‌گوید:

«نه اسب سبز وجود دارد و نه یهودی بی‌تقصیر!»

اسلام در آرژانتین

عدم اقرار به دین و مذهب و به عبارت دیگر تقیه نیز در بین مسلمانان آرژانتینی وجود دارد. جامعه مسلمانان آرژانتین به دلیل آزار و اذیت‌هایی‌که در طول دو دهه گذشته به آن‌ها رسیده است و از بیم از دست دادن کار و شغل خود و یا حمله یهودیان افراطی و... و یا به دلیل اسلام‌هراسی به راه افتاده در کل جهان، از اعلان دین رسمی خود اجتناب کرده و در واقع تقیه می‌کنند. حتی بسیاری از آن‌ها از ارتباط با انجمن‌ها و جمعیت‌های اسلامی به دلیل این‌که معتقدند این مراکز تحت نظر می‌باشند، خودداری نموده‌اند. اما واقعیت این است که جامعه عرب ساکن آرژانتین، جمعیتی چند میلیونی است که می‌توان تخمین زد، نیمی از آن‌ها از نسل‌های بعدی مسلمانان اولیه مهاجر بوده و یا از مسلمانانی هستند که در چند دهه اخیر به این کشور وارد شده‌اند.

موقعیت اسلام و مسلمانان در جامعه آرژانتین

در بخش مربوط به قومیت‌ها گفته شد که تاریخ ورود اسلام به کشور آرژانتین مقارن با مهاجرت جمعی از ترک‌های مسلمان عثمانی به این سرزمین است. در واقع اولین آمارها دقیقا مربوط به همین دوره می‌باشد. سپس در مقاطع بعدی تا زمان فروپاشی امپراتوری عثمانی و تا زمان اشغال فلسطین و تشکیل دولت جعلی اسراییل، گروه‌های دیگری از مسلمانان از بخش‌های مرکزی خاورمیانه و به ویژه از منطقه فلسطین به آمریکای جنوبی و به ویژه آرژانتین مهاجرت نمودند.

روند مهاجرت مسلمانان در دهه‌های بعدی نیز ادامه یافت. بعد از آن در دوره بی‌ثباتی لبنان و اشغال بخش‌هایی از آن توسط رژیم اسراییل بخش دیگری از مسلمانان و به ویژه شیعیان به آرژانتین مهاجرت نمودند.

بر اساس آمارگیری سال ۱۹۱۴ م از جمعیت کل ۸۹/۱۵ میلیون نفری آرژانتین، ۱۸۷۶۴ نفر مذهب خود را مسلمان عنوان کرده‌اند. نکته جالب توجه این است که در آمارگیری سال ۱۹۶۰ م از تعداد ۸۷۹/۱۷ میلیون نفر جمعیت کشور تنها ۱۴۲۶۲ نفر مذهب خود را اسلام عنوان کرده‌اند که نشان‌دهنده ۰۷/۰ درصد جمعیت کشور بوده است.

در دهه دوم قرن بیستم، امین ارسلان کنسول عثمانی در آرژانتین، در گزارشی اعلام کرده بود که ۱۵ درصد مهاجران ترک ساکن آرژانتین مسلمان هستند. البته رئیس اقلیت مارونی‌ها (الخاندرو شمعون) در همین دوره، تعداد مسلمانان ساکن آرژانتین را ۳۰ درصد مهاجران عرب اعلام کرده است. این در حالی است که کشیش اعظم ارتدوکس کلیسای انطاکیه (Meletios Swaity) در بوئنوس‌آیرس تعداد مهاجران عرب را بیش از یک میلیون و دویست هزار نفر اعلام کرده که از این تعداد ۴۰ درصد مسلمان هستند و آخرین آمار اعلام شده در خصوص مسلمانان آرژانتین در دهه ۱۹۷۰م مربوط به روزنامه الوطن لبنان است که تعداد اعراب ساکن آرژانتین را ۶/۳ میلیون نفر ذکر کرده است.

نکته مهمی که در مورد مهاجران عرب در آرژانتین صدق می‌کند و همه منابع و آمارها به آن اذعان داشته و بر آن تأکید نموده‌اند، جذب شدن سریع اعراب مهاجر به جامعه آرژانتینی است، به عنوان مثال بین سال‌های ۱۹۳۰-۱۹۱۸م تعداد ازدواج‌های اعراب با غیرعرب‌های ساکن آرژانتین ۲۳ درصد ذکر شده است. نکته دیگر این است که ۶۲ درصد نسل دوم عرب‌های مهاجر به زبان عربی تسلط نداشته و تنها ۱۳ درصد به طور صحیح به زبان عربی صحبت می‌کرده‌اند. در نسل سوم عرب‌های مهاجر این رقم به کم‌تر از ۴ درصد رسیده است و ۸۷ درصد اصلا به زبان عربی آشنا نبوده‌اند. از دهه ۱۹۶۰م اظهار به مذهب در فرم‌ها و اسناد دولتی لغو شد و در سرشماری‌ها نیز مورد نظر نبود. بنابراین در حال حاضر آمار رسمی دقیقی در مورد تعداد مسلمانان در آرژانتین وجود ندارد. برخی از رهبران انجمن‌های اسلامی تعداد مسلمانان فعلی ساکن آرژانتین را ۹۰۰ هزار نفر دانسته‌اند. در حالی‌که برخی دیگر تعداد کل مسلمانان را ۴۵۰ هزار نفر ذکر کرده‌اند. در همین حال رئیس مرکز اسلامی آرژانتین، تعداد مسلمانان را به شکل زیر عنوان کرده است: ۸۰۰ خانواده سنی، ۴۰۰ خانواده علوی، ۳۰۰ خانواده شیعی، ۵۰ خانواده دروزی.

آنچه مسلم است این‌که، آمار واقعی از تعداد جمعیت مسلمان آرژانتین وجود ندارد اما تعداد آن‌ها به طور قطع بسیار بیشتر از آمارهای رسمی ارائه شده است. برعکس جوامع یهودی که بسیار منسجم و فعال عمل می‌کنند، یکی از مهم‌ترین نقاط ضعف جوامع اسلامی آرژانتین، عدم وجود فدراسیون و یا اتحادیه‌ای است که این جوامع اسلامی را متحد نماید. عدم اتحاد آن‌ها و اختلافات موجود بین این مراکز از جمله دلایلی است که باعث شده است مراکز اسلامی نتوانند در جهت اتحاد مسلمانان و پیگیری حقوق و خواسته‌های این اقلیت‌گسترده نزد دولت آرژانتین به خوبی اقدام نمایند.

نهادها و مراکز دینی مسلمانان

مجموع مدارس و مراکز اعراب مسلمان و مسیحی که قریب به یکصد مرکز می‌باشد، نقش چندانی در سرنوشت آنان نداشته‌اند و اکثرا به مراکز دیدار افراد جامعه عرب و یا وقت‌گذرانی تبدیل شده‌اند. به عبارت واضح‌تر این سازمان‌ها و مراکز نتوانسته‌اند تعامل و ارتباط مؤثری را با دولت مرکزی و دولت‌های استانی برقرار نموده و در نتیجه چنین ارتباطاتی از حقوق اقلیت مسلمان در تدوین قوانین و... دفاع نمایند. به عنوان مثال در کلان‌شهر حدود ۱۵ میلیونی بوئنوس‌آیرس سه مسجد مربوط به مسلمانان فعال می‌باشد. در ادامه به معرفی این مراکز پرداخته می‌شود.

مسجد التوحید

مسجد التوحید وابسته به شیعیان در سال ۱۹۸۳ م با مشارکت مستقیم جمهوری اسلامی ایران تأسیس شده است. این مسجد تنها مرکز شیعیان در این شهر بزرگ است. مسجد مذکور البته مدرسه اسلامی و مراکز فرهنگی دیگری را نیز تحت پوشش خود قرار داده است. مرکز اسلامی التوحید فعالیت‌های گسترده‌ای را در زمینه‌های فرهنگی و جذب جوانان، ایجاد کلاس‌های عربی، فارسی، پخش فیلم و کلاس‌های تبلیغی و تبشیری انجام می‌دهد. در طول قریب سه دهه فعالیت این مرکز، تعداد زیادی از آرژانتینی‌های مستعد به دین اسلام گرویده و زمین‌های آشنایی هرچه بیشتر آن‌ها با دین مبین اسلام فراهم شده است.

این مسجد همچنین قریب دو دهه است از یک رادیوی موج اف ام برای پخش برنامه‌های مذهبی و اسلامی بهره می‌برد. در چند سال اخیر با استفاده از قانون جدید کانال‌های تلویزیونی دیجیتالی در کشور، این مرکز نیز اقدام به تأسیس یک کانال تلویزیونی با برد محدود نموده است.

کتابخانه‌ای نیز در مرکز التوحید دایر شده است که متون اسلامی زیادی به زبان‌های عربی و فارسی را در اختیار دارد. این مرکز اسلامی، مدرسه‌ای نیز برای فرزندان شیعیان ساکن تأسیس نموده است. شیعیان مذکور همگی از خانواده‌های شیعیان جنوب لبنان هستند که از زمان جنگ‌های داخلی آن کشور به آرژانتین مهاجرت نموده‌اند. اگرچه در حال حاضر بیش از ۷۰ درصد جمعیت دانش‌آموزان مدرسه وابسته به شیعیان را غیرمسلمانان تشکیل می‌دهند، اما حضور آن‌ها در یک مدرسه اسلامی می‌تواند زمین‌های آشنایی بیشتر آن‌ها با اسلام را فراهم نماید. در همین بخش مناسب خواهد بودکه مراکز اسلامی شیعه سایر شهرهای آرژانتین نیز معرفی گردد.

نکته مهمی که در مورد فعالیت مرکز اسلامی شیعیان باید گفت آن است که از سال ۱۹۹۴م و پس از انفجار انجمن یهودی آمیا در آرژانتین، اتهامات بی‌اساسی به جامعه شیعیان این کشور وارد شد، تعدادی از اعضای این مرکز بدون دلیل بازداشت شده و بعد از مدتی آزاد شدند و تضییقات شدیدی برای فعالیت این مرکز به وجود آمد؛ به گونه‌ای که حتی شیعیان آرژانتینی نیز از رفت و آمد به این مرکز واهمه دارند. این اقدامات تأثیرات زیادی بر روند فعالیت‌های گسترده این مرکز اسلامی گذارد.

مرکز اسلامی کانیولاس

این مرکز در شهر کانیولاس واقع شده و سرپرستی آن سال‌هاست با شخصی به نام عبدالله مدنی می‌باشد که از آرژانتینی‌های گرویده به دین اسلام می‌باشد.

مرکز اسلامی توکومان،خوخوی و سالتا در شمال آرژانتین

گفته می‌شود که شهر توکومان و نواحی اطراف آن جمعیت قابل توجهی از مسلمانان علوی را در خود جای داده است که بعد از بوئنوس‌آیرس بزرگ‌ترین تجمع مسلمانان آرژانتین می‌باشد. این مرکز اسلامی نیز توسط یکی از آرژانتینی‌های سوری‌الاصل اداره می‌شود. مرکز اسلامی توکومان نیز از وجود یک ایستگاه رادیویی، کانال تلویزیونی دیجیتال، مسجد و مراکز اسلامی وابسته بهره می‌برد.

مرکز اسلامی جمهوری آرژانتین (اهل سنت)

این مرکز توسط اولین مهاجران مسلمان با هدف رفع نیازهای اولیه و حل مشکلات مهاجران تازه وارد تأسیس شد. به همین دلیل تا مدت‌ها، هدف اصلی برگزاری مراسم‌های اسلامی نبود. مسجد الاحمد وابسته به مرکز اسلامی بوئنوس‌آیرس که در سال ۱۹۸۶م با حمایت‌های مالی سوریه و لیبی تأسیس شد، وابسته به این مرکز می‌باشد. این مرکز اسلامی در حال حاضر بزرگ‌ترین مرکز اسلامی بوئنوس‌آیرس است که هدف خود را نمایندگی همه مسلمانان فارغ از مذهب و تفکر و مرام سیاسی و ملیتی می‌داند. در برنامه‌های این مرکز جمع کثیری از مسلمانان شرکت می‌کنند و به نوعی تنها مرکز اسلامی آرژانتین نیز محسوب می‌شود که با دولت مرکزی ارتباط مستقیم دارد و به عنوان مثال رئیس‌جمهور آرژانتین (خانم کرچنر) در عید فطر سال ۱۳۸۸ در این مسجد حضور یافت. لبنانی‌ها و سوری‌های مقیم بوئنوس‌آیرس که اکثریت مسلمانان حاضر در آرژانتین را نیز شامل می‌شوند، با این مرکز اسلامی در ارتباط هستند.

مرکز اسلامی ملک فهد

این مرکز با سرمایه‌گذاری مستقیم عربستان سعودی در سال ۲۰۰۰ م افتتاح گردید. در حال حاضر مدرن‌ترین مرکز اسلامی است و هزینه‌های آن به طور کامل از سوی سفارت عربستان سعودی تأمین می‌شود.

نهادها و مراکز دینی غیرمسلمانان

مراکز وابسته به یهودیان

جامعه یهودیان در آرژانتین به عنوان بزرگ‌ترین جامعه یهودی در آمریکای لاتین، بعد از جامعه یهودیان در رژیم صهیونیستی و آمریکا سومین مرکز بزرگ یهودیان در جهان محسوب می‌شود. بیش از ۵۰ درصد از یهودیان آمریکای لاتین در آرژانتین مستقر می‌باشند. بسیاری از یهودیان این منطقه از ریشه خانواده‌های یهودی آرژانتینی می‌باشند. مهاجرت یهودیان به آرژانتین به طور عمومی به چهار دوره تاریخی تقسیم می‌شود.

- از زمان کشف قاره آمریکا از سال ۱۴۹۲ تا ۱۸۸۹ م؛ در این دوره یهودیان از طریق بازرگانی و تجارت با این منطقه در ارتباط بودند؛ از سال ۱۸۸۹ تا سال ۱۹۰۵م؛ دوره اول مهاجرت یهودیان برای کشاورزی و ایجاد کلنی‌های یهودی تحت حمایت انجمن مهاجرین یهودیان (JCA)(Jewish Colonization Association)؛

- از سال ۱۹۰۵ تا ۱۹۳۰م؛ دوره مهاجرت انبوه، زمانی که آن‌ها در مناطق شهری اسکان داده شدند و کارهای در سطح پایین با درآمد کم را قبول کردند؛

از سال ۱۹۳۰ تا ۱۹۵۰م؛ مهاجرت یهودیان از اروپا به منظور فرار از تعقیب و آزار نازی‌ها و تبعیضات نژادی نازی.

بعد از پایان جنگ دوم جهانی، مهاجرت‌های اضطراری یهودیان متوقف شد. جمعیت یهودیان آرژانتین در سال ۱۹۶۰م با ۳۱۰ هزار نفر به اوج خود رسید و پس از آن با شروع مهاجرت به رژیم صهیونیستی به عنوان پناهنده و مهاجر، آمار کاهش یافت. همچنین تعدادی از یهودیان آرژانتینی به دلیل نامساعد بودن وضعیت اقتصادی این کشور در این دهه به کشورهای اروپایی مهاجرت کردند. بر اساس آمارهای تخمینی تعداد یهودیان آرژانتینی در سال ۱۹۸۲ م به ۲۳۰ هزار نفر رسید.

برخی از منابع یهودی تعداد یهودیان را بیش از ۳۰۰ هزار نفر برآورد کرده‌اند که از این میزان ۲۰۰ هزار نفر در بوئنوس‌آیرس، ۲۰ هزار نفر در روساریو، ۹۰۰۰ نفر در کوردوبا، ۲۰ هزار نفر در دیگر شهرها زندگی می‌کنند. تعداد قابل توجه دیگری از یهودیان در شهرهای ماردل پلاتا، لاپلاتا، کونکوردیا وجود دارند. اکثریت جمعیت یهودیان از شاخه آشکنازی و ۱۵ درصد از آنان از شاخه سفاردی می‌باشند.

همان‌گونه که در ابتدای این بخش عنوان شد، بسیاری معتقدند که جمعیت واقعی یهودیان بسیار بیش از ۳۰۰ هزار نفر است، باید در نظر داشت که یکی از مناطقی که قرار بوده است کشور یهود در آن‌جا تأسیس شود، آرژانتین می‌باشد. گفته می‌شود یهودیان در نیم قرن اخیر تلاش زیادی را برای خرید زمین‌های وسیع کشاورزی در آرژانتین به‌کار بسته‌اند و آمارهای متفاوتی از وسعت زمین‌های خریداری شده توسط یهودیان ارائه می‌شودکه حتی تا ۵۰۰ هزار هکتار نیز عنوان شده است. برخی معتقدند که یهودیان آرژانتین در دوره کمون نهایی خود به سر می‌برند و آرزوی نهایی آنان، اداره کشور توسط یهودیان است. این نکته نیز شایان ذکر است که مقامات بسیاری در سطح دولت فدرال و دولت‌های ایالتی از یهودیان بوده‌اند که مهم‌ترین آن‌ها شهردار بوئنوس‌آیرس و وزیر خارجه دولت خانم کرچنر (هکتور تیمرمن) می‌باشد.گفته می‌شود که مادر رئیس‌جمهور نیز یهودی است.

سازمان‌ها و نهادهای یهودی ابزاری برای نفوذ در آرژانتین

جامعه یهودیان آرژانتین دارای سازمان‌های متعدد آموزشی، مذهبی، اجتماعی و سیاسی می‌باشند. با افزایش مهاجرت یهودیان به آرژانتین و تمرکز آن‌ها در شهرها و محلات بوئنوس‌آیرس، آن‌ها اقدام به تأسیس کنیسه‌ها و نهادها و سازمان‌های اجتماعی کردند. فعالیت این سازمان‌ها در محورهای فرهنگی، ادبی، اقتصادی و سیاسی زمینه‌ساز نفوذ یهودیان در ساختار و شکل‌گیری آرژانتین شده است.

با توجه به ویژگی انزواگرایانه این قوم و درونی ساختن ازدواج‌ها و مناسبات اجتماعی و وجود احساسات یهودی‌گریزی که به طور سنتی در بسیاری از جوامع دیده می‌شود، یهودیان ساختارهای درونی خود را تقویت نموده و با تمرکز بر فعالیت‌ها و نفوذ در ساختارهای اقتصادی و سیاسی سعی می‌نمایند تا از منافع قومی خود در میان سایر جوامع دفاع نمایند.

بنگاه‌های مطبوعاتی و رسانه‌ای

از آن‌جاکه یهودیان به طور سنتی به منظور اثرگذاری بر افکار عمومی در رسانه‌های گروهی ملی و بین‌المللی رخنه و نفوذ می‌نمایند، یهودیان آرژانتین نیز در این عرصه بسیار فعال می‌باشند. فعالیت روزنامه‌نگاری و مطبوعاتی یهودیان تقریبا از همان ابتدای ورود به آرژانتین آغاز شد و اقدام به انتشار روزنامه کردند. اولین روزنامه یهودیان در سال ۱۸۹۸ م به زبان عبری و تحت نام Vider Kol منتشر شد. در حال حاضر بنا به ادعای منابع یهودی بیش از ۲۵۰ روزنامه و مجله یهودی در بوئنوس‌آیرس به چاپ می‌رسد. علاوه بر این روزنامه‌نگاران یهودی در سایر روزنامه‌های غیریهودی نفوذ بسیار دارند. به عنوان مثال، آلبرتو گریچنوف (Alberto Gerchunoff) نویسنده و روزنامه‌نگار معروف روزنامه لاناسیون یا ژاکوب تیمرمن (Jacobo Timmerman) پدر وزیر امور خارجه فعلی که در زمان حکومت نظامیان به دلیل کتاب خود تبعید شد و بعدها مدیر روزنامه لااپیونیون شد، روزنامه‌نگاران یهودی شناخته‌شدهای بودند که در روزنامه‌ها و رسانه‌های معروف آرژانتین مانند کلارین، لاناسیون و لاپرنسا و پاخینا دوسه دارای نفوذ و اعتبار بودند. در سال‌های اخیر نیز تعداد بسیاری از خبرنگاران جوان یهودی جذب شبکه‌های رسانه‌ای آرژانتینی که عمدتا در اختیار صهیونیست‌هاست شده‌اند.

از سال‌های دهه ۱۹۵۰ و ۱۹۶۰م در منابع یهودی تحت عنوان سال‌های طلایی ادبیات یهودی در آرژانتین یاد می‌شود. در این سال‌ها نهضت ادبی یهودی در این کشور موجی از ترجمه و تألیف در زمینه ادبیات را به زبان‌های اسپانیایی و عبری به راه انداختند. این گروه آثار بسیاری را پدید آوردند و بدین ترتیب فرهنگ و ادبیات یهودی و همچنین مفاخر ادبی این کشور با یهودیان مخلوط و آلوده شد. از میان معروف‌ترین این نویسندگان، می‌توان از افرادی همچون خایمه بارکلو (Jaime Barylko)، اوسوالدو داراگون (Osvaldo Dragun)، لئون دو خون ساموئل (Leon Dujovne) ایچلبوئم (Samuel Eichelbaum)، ژاکوب فیجمن (Jacobo Fijman)، ساموئل گلوسبرگ (Samuel Glusberg)، سزار تیمپو (Cesar Tiempo)، و دیگران نام برد.

مرکز همیاری یهودیان(آمیا) در آرژانتین

سازمان آموزشی، فرهنگی، اجتماعی و مذهبی یهودیان آمیا آمیا (انجمن دوستی رژیم صهیونیستی آرژانتین (Asociacion Mutual Israelita Argentina)) قوی‌ترین سازمان فرهنگی و اجتماعی یهودیان می‌باشد. این بنیاد که تاریخ فعالیت آن به سال‌های ۱۸۹۴م بازمی‌گردد، در ابتدا یک سازمان اجتماعی بودکه برای حفظ آداب، سنن و مظاهر فرهنگی و مذهبی قوم یهود در بین مهاجران فعالیت می‌کرد. اولین اقدام این بنیاد ایجاد قبرستان مخصوص یهودیان در بوئنوس‌آیرس بود. با بزرگ شدن جامعه یهودیان در آرژانتین، دامنه فعالیت‌های آن نیز گسترش یافت و در سال ۱۹۴۵ م آمیا به عنوان یک بنیاد رسمی یهودی خود را ثبت و مقر خود را در بوئنوس‌آیرس افتتاح کرد. وظایف عمده این بنیاد در حال حاضر عبارتند از مسائل آموزشی از جمله اداره مدارس یهودی، حفاظت از حقوق آموزشی دانش‌آموزان یهودی در مدارس غیریهودی، همکاری با دولت برای هماهنگ‌کردن سیستم آموزشی مدارس یهودی با سیستم آموزشی کشور، برگزاری مراسم فرهنگی و اجتماعی، و ایجاد ارتباط و تحکیم روابط انجمن‌های یهودی آرژانتینی با رژیم صهیونیستی در چارچوب اهداف برشمرده شده. آمیا کلاس‌های توجیهی و آموزشی بسیاری را در مورد تاریخ و هویت یهودیان برگزار می‌کند. همچنین برگزاری مراسم اجرای موسیقی و سنت‌های یهودی از دیگر فعالیت‌های این بنیاد است. انتشار کتاب‌های مربوط به یهودیان در سطوح مختلف از دیگر فعالیت‌های این انجمن است.

سازمان سیاسی یهودیان (Delegacion de Asociaciones Israelitas Argentinas)

پس از سازمان مهاجران یهودی که حمایت از یهودیان مهاجر به روستاهای آرژانتین را بر عهده داشت، با توسعه کلنی‌های یهودی در شهرهای بزرگ از جمله بوئنوس‌آیرس به عنوان مرکز جمعیتی یهودیان سایر سازمان‌های یهودی پا به عرصه وجود گذاردند. مهم‌ترین سازمان یهودی‌که در سال ۱۹۳۹م در آرژانتین تأسیس شد، دایا می‌باشد. این سازمان بیش از ۱۴۰ مؤسسه اجتماعی، فرهنگی، ورزشی، مذهبی، آموزشی و صنفی مربوط به یهودیان را در سرتاسر آرژانتین نمایندگی می‌نماید. دایا علاوه بر بوئنوس‌آیرس در کلیه شهرهایی‌که دارای انجمن‌های یهودی وجود دارند، دارای شعبه می‌باشد. عمده‌ترین وظایف دایا عبارتند از دفاع از هویت یهودیان آرژانتینی، مبارزه با اشکال مختلف یهودی‌ستیزی، مبارزه با تفکرات نازیستی، تبعیض نژادی، اجتماعی و مذهبی و جدیدا مبارزه دائمی با تروریسم.

این سازمان یهودی در واقع یک نهاد سیاسی است که مسؤولیت هماهنگ نمودن انجمن‌ها و کلنی‌های یهودی در سرتاسر کشور را بر عهده داشته و با ارتباط‌گیری با نهادهای سیاسی رسمی و غیررسمی و نفوذ در مطبوعات، خواسته‌های سیاسی یهودیان را ترسیم، پیگیری و اجرایی می‌نماید. دایا در سایت رسمی خود، این سازمان را اینگونه معرفی کرده است: «دایا سازمانی است غیردولتی که مشارکت مهمی در ساخت جامعه آرژانتینی بر عهده داشته و مفهوم حق و عدالت را تقویت کرده است». در ادامه در معرفی کار ویژه این سازمان آمده است: «وظیفه آمیا اساسا سیاسی و آموزشی است برای پیشبرد اقداماتش و کنش‌هایش در راستای ارتباطش با کلیه مراکز قدرت و کلیه بخش‌های جامعه آرژانتین و سایر نمایندگی‌های یهودیان در سرتاسر جهان با تأکید بر روابط با دولت رژیم صهیونیستی».

وضعیت و ساختار آموزش مذهبی در جامعه

بر اساس قانون اساسی کشور، آزادی مذهبی در سراسر کشور وجود دارد و دولت باید تلاش خود را برای حفظ این آزادی به کار بندد. بنابراین آموزش مذهب خاصی در مدارس به صورت عام وجود ندارد. تا قبل از اصلاحیه قانون اساسی، آموزش‌های مذهبی به عنوان یکی از دروس دوره ابتدایی در مدارس تدریس می‌شد اما پس از انجام این اصلاحیه این موضوع لغو شد. با وجود این، به دلیل حاکمیت سیستم فدرالی در نظام سیاسی آرژانتین، ایالت‌ها نیز از قانون خود پیروی می‌کنند. در تعدادی از ایالت‌های آرژانتین آموزش مذهب مسیحیت کاتولیک در مدارس ابتدایی دولتی انجام می‌شود. این در حالی است که برخی از ایالت‌های این کشور وجود دروس آموزش مذهبی در مدارس ابتدایی دولتی را نیز به طورکلی ممنوع کرده‌اند. علیرغم این موضوع، در حال حاضر وجود مدارس خاص اقلیت‌های مذهبی و یا مدارس وابسته به کلیسا که در آن آموزش‌های مذهبی نیز تدریس شود، آزاد بوده و منعی ندارد.

نیز نگاه کنید به

ادیان در ژاپن؛ ادیان در کانادا؛ ادیان در چین؛ ادیان در کوبا؛ ادیان در تونس؛ ادیان در مصر؛ ادیان در لبنان؛ ادیان در افغانستان؛ ادیان در روسیه؛ ادیان در سنگال؛ ادیان در فرانسه؛ ادیان در اسپانیا؛ ادیان در مالی؛ ادیان در ساحل عاج؛ ادیان در سیرالئون؛ ادیان در زیمبابوه؛ ادیان در اتیوپی؛ ادیان در سوریه؛ ادیان در اردن؛ ادیان در قطر؛ ادیان در اوکراین؛ ادیان در بنگلادش؛ ادیان در گرجستان؛ ادیان در تاجیکستان؛ ادیان در سریلانکا؛ ادیان در قزاقستان؛ ادیان در تایلند

پاورقی

[ii] در نظرسنجی‌های رسمی انجام شده توسط دبیرخانه مذهب وزارت امور خارجه آرژانتین، بیش از ۹۳ درصد زنان و ۸۸ درصد مردان آرژانتینی اظهار داشته‌اند که به وجود خداوند اعتقاد دارند.

[iii] برای مطالعه بیشتر رجوع شود به: https://www.culto.gov.ar/encuestareligion.pdf

[iv] تلاش سه قوه حاکمه آرژانتین بر انحراف تحقیقات قضایی و سرپوش گذاشتن بر انحرافات، موضوعی است که به صورت رسمی و به صراحت در گزارش بازرس ویژه کمیسیون حقوق بشر آمریکایی قید شده است و دولت آرژانتین نیز در نشست این کمیسیون مسؤولیت آن را پذیرفته است.