جغرافیای انسانی ژاپن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
(صفحه‌ای تازه حاوی «در جغرافیای انسانی است که مفاهیمی چون جمعیت با به رسمیت شناختن مرزها (رسمی و غیر رسمی، محلی و شهری، ملی و منطقه‌ای و...) موضوعیت می‌یابد، نژادها و قومیت‌ها در نتیجه‌ی پراکندگی ابناء بشر در سطح زمین معنی‌دار می‌شوند، مساکن، روستا و شهرها موج...» ایجاد کرد)
 
 
(۲۳ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
در جغرافیای انسانی است که مفاهیمی چون جمعیت با به رسمیت شناختن مرزها (رسمی و غیر رسمی، محلی و شهری، ملی و منطقه‌ای و...) موضوعیت می‌یابد، نژادها و قومیت‌ها در نتیجه‌ی پراکندگی ابناء بشر در سطح زمین معنی‌دار می‌شوند، مساکن، روستا و شهرها موجودیت می‌یابند، فاصله، کانون، مرکز، حاشیه، استان و شهرستان، مرز، کشور، منطقه و... همگی مفاهیمی اساسی در مطالعه‌ی جغرافیای انسانی‌اند و ناگفته پیداست که در چگونه پیوندی با اجتماعات و فرهنگ‌ها قرار دارند.
[[پرونده:خیابان اینسادونگ.jpg|بندانگشتی|خیابان اینسادونگ در [[ژاپن]]. برگرفته از سایت bluerose، قابل بازیابی از https://www.bluerose.ir/blog/2023/4/14/51297/insadong-neighborhood-of-seoul/]]
در جغرافیای انسانی است که مفاهیمی چون جمعیت با به رسمیت شناختن مرزها (رسمی و غیر رسمی، محلی و شهری، ملی و منطقه‌ای و...) موضوعیت می‌یابد، [[نژاد در ژاپن|نژادها]] و قومیت‌ها در نتیجه‌ی پراکندگی ابناء بشر در سطح زمین معنی‌دار می‌شوند، مساکن، روستا و شهرها موجودیت می‌یابند، فاصله، کانون، مرکز، حاشیه، استان و شهرستان، مرز، کشور، منطقه و... همگی مفاهیمی اساسی در مطالعه‌ی جغرافیای انسانی‌اند و ناگفته پیداست که در چگونه پیوندی با اجتماعات و فرهنگ‌ها قرار دارند.


در این موضوع یک مثال از سرزمین مورد مطالعه در این کتاب، [[ژاپن]] بسیار راهگشاست. کشور ژاپن در شرقی‌ترین نقطه‌ی اقیانوس آرام، با جمعیتی برابر با حدود 126 میلیون نفر (2017)، از جمله‌ی معدود نمونه‌های یک ملت یکپارچه، از یک نژاد را در خود جای داده است. این موهبت تاثیری شگرف بر فرهنگ سیاسی و اجتماعی این کشور داشته و فارغ از حذف چالش‌های عدیده‌ای که در کشورهای چند نژادی-قومیتی وجود دارد، این امکان را به مردم و حاکمان ژاپن داده است تا با کمترین هزینه‌های سیاسی-امنیتی گام در مسیر توسعه و پیشرفت گذارند و حتی با وجود شکست سنگین در جنگ جهانی دوم، بتوانند به بازسازی درونی اجتماعی و اقتصادی دست بزنند و امروز بنا بر آمار سازمان تجارت جهانی، اقتصاد برتر دنیا شوند.
در این موضوع یک مثال از سرزمین مورد مطالعه در این کتاب، [[ژاپن]] بسیار راهگشاست. کشور [[ژاپن]] در شرقی‌ترین نقطه‌ی اقیانوس آرام، با جمعیتی برابر با حدود 126 میلیون نفر (2017)، از جمله‌ی معدود نمونه‌های یک ملت یکپارچه، از یک [[نژاد در ژاپن|نژاد]] را در خود جای داده‌است. این موهبت تاثیری شگرف بر [[فرهنگ سیاسی ژاپن|فرهنگ سیاسی]] و اجتماعی این کشور داشته و فارغ از حذف چالش‌های عدیده‌ای که در کشورهای چند نژادی-قومیتی وجود دارد، این امکان را به مردم و حاکمان [[ژاپن]] داده‌است تا با کمترین هزینه‌های سیاسی-امنیتی گام در مسیر توسعه و پیشرفت گذارند و حتی با وجود شکست سنگین در جنگ جهانی دوم، بتوانند به بازسازی درونی اجتماعی و اقتصادی دست بزنند و امروز بنا بر آمار سازمان تجارت جهانی، اقتصاد برتر دنیا شوند.


از این رو، جغرافیای انسانی در واقع مطالعه‌ی انسان و اجتماعات انسانی در متن محیطی آن‌هاست. محیطی که بر ساحات مختلف زندگی بشری سایه افکنده و آن‌ها را تا حد زیادی متاثر ساخته است. لذا در این گفتار به بررسی اختصاصات و ویژگی‌های جغرافیای انسانی ژاپن می‌پردازیم و ضمن بررسی اهم موارد از جمله: جمعیت، ساختار جمعیتی، ترکیب سنی و جنسی، نژاد، حرکات جمعیت، رشد، مرگ و میر، پراکندگی جمعیت و مهاجرت و همچنین وضعیت سکونتگاهی، شهرنشینی و روستانشینی، سعی می‌شود زمینه‌ی لازم برای نیل به شناختی عمیق از روابط و مناسبات فرهنگی و اجتماعی ناشی از این جغرافیای انسانی فراهم آید.
از این رو، جغرافیای انسانی در واقع مطالعه‌ی انسان و اجتماعات انسانی در متن محیطی آن‌هاست. محیطی که بر ساحات مختلف زندگی بشری سایه افکنده و آن‌ها را تا حد زیادی متاثر ساخته‌است. لذا در این گفتار به بررسی اختصاصات و ویژگی‌های جغرافیای انسانی [[ژاپن]] می‌پردازیم و ضمن بررسی اهم موارد از جمله: [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت، ساختار جمعیتی]]، [[هرم سنی و جنسیتی جمعیت ژاپن|ترکیب سنی و جنسی]]، [[نژاد در ژاپن|نژاد]]، حرکات جمعیت، رشد، مرگ و میر، پراکندگی [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] و [[مهاجرت و پناهندگی در ژاپن|مهاجرت]] و همچنین وضعیت سکونت‌گاهی، شهرنشینی و روستانشینی، سعی می‌شود زمینه‌ی لازم برای نیل به شناختی عمیق از روابط و مناسبات فرهنگی و اجتماعی ناشی از این جغرافیای انسانی فراهم آید.


=== جمعیت و ساختار و حرکات جمعیتی ===
=== [[ویژگی های جمعیتی ژاپن]] ===
ژاپن بعد از آغاز دوره ميجي[1]، رشد جمعیت چشمگیری را تجربه کرد. با نگاه به ميزان زاد و ولد از دوره ميجي تا دوران معاصر، متوجه مي‌شويم، ميزان زاد و ولد در اوايل دوره ميجي پايين بود، از اواسط اين دوره اين ميزان بالا رفت و سال 1920 به بالاترين حد آن يعني 36.2 رسيد. در اين سال 2 ميليون كودك متولد شدند كه 2 و نيم برابر ميزان مواليد 1873 (800 هزار كودك) بود (ناواتا، 2006: 95). این افزایش به طور مستقیم با رشد آهسته اما پایدار شهرنشینی همراه بود. در اولين سال دوره ميجي، جمعيت 34 ميليون نفر بود كه سال 1900 يعني زمانی که فرآیند صنعتی شدن آغاز شده بود، جمعیت به 43 ميليون و 850 هزار نفر رسيد (سودو، 2005: 2). از سال 1898 تا 1918، شهرک‌های صنعتی و شهرهای معدنی جمعیت زیادی را به خود جلب کردند و سال 1925،جمعیت 59 ميليون و 740 هزار نفر بود (همان).
[[ژاپن]] بعد از آغاز دوره میجی (明治時代/Meiji Jidai) (1868-1912)، رشد جمعیت چشمگیری را تجربه کرد. با نگاه به میزان زاد و ولد از دوره میجی تا دوران معاصر، متوجه می‌شویم، میزان زاد و ولد در اوایل دوره میجی پایین بود، از اواسط این دوره این میزان بالا رفت و سال 1920 به بالاترین حد آن یعنی 36.2 رسید. در این سال 2 میلیون کودک متولد شدند که 2 و نیم برابر میزان موالید 1873 (800 هزار کودک) بود.<ref>Nawata, Y. (2006). Rekishiteki ni mita Nihon no Jinkōto Kazoku. (歴史的に見た日本の人口と家族).  RippōtoChōsa, (260), 95.


بین سال‌های 1919 و 1945، توکیو-یوکوهاما (که‌هین<sup>[2]</sup>)، اوساکا-کوبه-کیوتو (که‌هانشین<sup>[3]</sup>)، ناگویا (چوکیو<sup>[4]</sup>) و شمال کیوشو به عنوان چهار منطقه صنعتی عمده کشور توسعه یافتند. در عین حال، برخی از شهرهای کوچک، توانایی خود را برای حفظ جمعیت رو به رشد از دست داده‌اند و جمعیت برخی از آنها کاهش یافته است. تا سال 1940، جمعیت به بیش از دو برابر سال 1868 افزایش یافت (همان). در طول جنگ جهانی دوم، مهاجرت به مناطق روستایی به منظور جلوگیری از بمباران هوایی صورت گرفت، برخی از شهرها مانند اوساکا، یک سوم از جمعیت خود را از دست دادند و ژاپن مهاجرت معکوس روستا به شهر را تجربه کرد.  
</ref> این افزایش به طور مستقیم با رشد آهسته اما پایدار شهرنشینی همراه بود. در اولین سال دوره میجی، [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] 34 میلیون نفر بود که سال 1900 یعنی زمانی که فرآیند صنعتی شدن آغاز شده بود، [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] به 43 میلیون و 850 هزار نفر رسید.<ref name=":0">Sudō, I. (2005). Yoku wakaru Nihon no jinkō [よくわかる日本の人口]. Dai ichi sēmē kēzaiken repōto, 2.


بعد از جنگ جهاني دوم هرچند ميزان مواليد به خصوص به خاطر قانوني شدن جلوگيري از حاملگي كاهش يافت، اما با كاهش بسيار چشمگير مرگ و مير نوزادان، جمعيت افزايش يافت و از 72 ميليون و 150 هزار نفر در سال 1945 به 83 ميليون و 200 هزار نفر در سال 1950 و 93 ميليون و 420 هزار نفر در سال 1960 رسيد و سرانجام در سال 1967 از مرز صد ميليون نفر گذشت (ناواتا، 2006: 96). جمعيت ژاپن تا سال 2006 روند افزايشي هرچند با شيب بسيار كم داشت، اما از اين سال روند كاهش جمعيت آغاز شد و پيش‌بيني مي‌شود اين كاهش به ميانگين 0.7% در سال 2025 و 1% در سال 2050 برسد كه با اين احتساب جمعيت اين كشور در صد سال آينده نصف خواهد شد(سودو، 2005: 3). جمعيت ژاپن در سال 2004 برابر با 127 ميليون و 690 هزار نفر بود كه اين جمعيت در سال 2017 به 126 ميليون و 670 هزار نفر رسيده است كه كاهشي بيش از يك ميليون نفر را نشان مي‌دهد.
</ref> از سال 1898 تا 1918، شهرک‌های صنعتی و شهرهای معدنی جمعیت زیادی را به خود جلب کردند و سال 1925،جمعیت 59 میلیون و 740 هزار نفر بود.<ref name=":0" />


ویژگی قابل توجه جمعیت شناسی در ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم، کاهش میزان مرگ و میر بود که نتیجه‌ی آن در قالب خانواده‌های کم جمعیت و افزایش سطح سلامتی به طور چشمگیری افزایش یافت. در اواخر قرن بیستم، میزان افزایش جمعیت ژاپن به طور چشمگیری کاهش یافت و در دهه اول قرن بیست و یکم با رکود مواجه شد. در اواخر همان دهه، ژاپن یکی از کمترین نرخ موالید در جهان را داشت. امروزه ژاپن، علیرغم اینکه امید به زندگی آن در میان بالاترین سطح جهان قرار دارد، از موضوع کاهش میزان جمعیت رنج می‌برد. بنابراین کشور با مسائل دوگانه‌ی جمعیتی که در حال کاهش و به سرعت در حال پیر شدن است با شرایط سختی مواجه است. جمعيت ژاپن سريع‌تر از هر جامعه ديگري در دنيا، در حال پير شدن است و اين وضعيتي است كه مشكلات جدي را براي جامعه ژاپن به همراه مي‌آورد. درصد جمعيت 65 سال به بالا در سال 1970 تنها 7 درصد بود، ولي تنها 25 سال بعد يعني سال 1995 به 14.6 درصد رسيد (معين‌زاده، 1382: 70). پيش‌بيني شده است، تا سال 2050 از هر سه نفر ژاپني يك نفر بالاي 65 سال سن خواهد داشت (همان).
بین سال‌های 1919 و 1945، توکیو-یوکوهاما (که‌هین (京浜/Kēhin))<sup>[i]</sup>، اوساکا-کوبه-[[کیوتو]] (که‌هانشین(京阪神/Kēhanshin))، ناگویا (چوکیو(中京/Chūkyō))<sup>[ii]</sup> و شمال کیوشو به عنوان چهار منطقه صنعتی عمده کشور توسعه یافتند. در عین حال، برخی از شهرهای کوچک، توانایی خود را برای حفظ [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] رو به رشد از دست داده‌اند و [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] برخی از آنها کاهش یافته‌است. تا سال 1940، [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] به بیش از دو برابر سال 1868 افزایش یافت.<ref name=":0" /> در طول جنگ جهانی دوم، مهاجرت به مناطق روستایی به منظور جلوگیری از بمباران هوایی صورت گرفت، برخی از شهرها مانند [[اوساکا]]، یک سوم از [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] خود را از دست دادند و [[ژاپن]] مهاجرت معکوس روستا به شهر را تجربه کرد.  


يكي ديگر از تغييرات جمعيتي كه بعد از جنگ جهاني دوم رخ داد، تمركز جمعيت در شهرهاي بزرگ داراي جمعيت بيش از 50 هزار نفر بود. نسبت جمعيت ساكن در اين شهرها كه در سال 1945 حدود 22% بود به شدت افزايش يافت و در سال 1975 به 67% رسيد (ناواتا، 2006: 98). اين شهرها هم عموما در دشت‌ها قرار دارند و همين مسأله سبب تمركز جمعيتي در دشت‌های محدود و پایین‌ترین سطح زمین، مخصوصا در امتداد ساحل اقیانوس آرام شده است.
بعد از جنگ جهانی دوم هرچند میزان موالید به خصوص به خاطر قانونی شدن جلوگیری از حاملگی کاهش یافت، اما با کاهش بسیار چشمگیر مرگ و میر نوزادان، [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] افزایش یافت و از 72 میلیون و 150 هزار نفر در سال 1945 به 83 میلیون و 200 هزار نفر در سال 1950 و 93 میلیون و 420 هزار نفر در سال 1960 رسید و سرانجام در سال 1967 از مرز صد میلیون نفر گذشت.<ref>Nawata, Y. (2006). Rekishiteki ni mita Nihon no Jinkōto Kazoku. (歴史的に見た日本の人口と家族).  RippōtoChōsa, (260), 96.</ref> [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت ژاپن]] تا سال 2006 روند افزایشی هرچند با شیب بسیار کم داشت، اما از این سال روند کاهش جمعیت آغاز شد و پیش‌بینی می‌شود این کاهش به میانگین 0.7% در سال 2025 و 1% در سال 2050 برسد که با این احتساب جمعیت این کشور در صد سال آینده نصف خواهد شد.<ref>Sudō, I. (2005). Yoku wakaru Nihon no jinkō [よくわかる日本の人口]. Dai ichi sēmē kēzaiken repōto, 3.</ref> [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت ژاپن]] در سال 2004 برابر با 127 میلیون و 690 هزار نفر بود که این جمعیت در سال 2017 به 126 میلیون و 670 هزار نفر رسیده است که کاهشی بیش از یک میلیون نفر را نشان می‌دهد.


=== نژاد ===
ویژگی قابل توجه جمعیت شناسی در [[ژاپن]] بعد از جنگ جهانی دوم، کاهش میزان مرگ و میر بود که نتیجه‌ی آن در قالب خانواده‌های کم جمعیت و افزایش سطح سلامتی به طور چشمگیری افزایش یافت. در اواخر قرن بیستم، میزان افزایش [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت ژاپن]] به طور چشمگیری کاهش یافت و در دهه اول قرن بیست‌ویکم با رکود مواجه شد. در اواخر همان دهه، [[ژاپن]] یکی از کمترین نرخ موالید در جهان را داشت. امروزه [[ژاپن]]، علیرغم اینکه امید به زندگی آن در میان بالاترین سطح جهان قرار دارد، از موضوع کاهش میزان جمعیت رنج می‌برد. بنابراین کشور با مسائل دوگانه‌ی جمعیتی که در حال کاهش و به سرعت در حال پیر شدن است با شرایط سختی مواجه است. [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت ژاپن]] سریع‌تر از هر جامعه دیگری در دنیا، در حال پیر شدن است و این وضعیتی است که مشکلات جدی را برای [[جامعه و نظام اجتماعی ژاپن|جامعه ژاپن]] به همراه می‌آورد. درصد [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] 65 سال به بالا در سال 1970 تنها 7 درصد بود، ولی تنها 25 سال بعد یعنی سال 1995 به 14.6 درصد رسید.<ref name=":1">معین‌زاده، مریم (1382). برآورد استراتژیک [[ژاپن]] سرزمینی سیاسی. تهران: [https://tisri.org/ موسسه فرهنگی و تحقیقات بین‎‌المللی ابرار معاصر]، ص70.
مردم ژاپنی اکثریت قریب به اتفاق ساکنان این شرقی‌ترین سرزمین جهان را تشکیل می‌دهند. آنها به لحاظ نژادی به سایر مردم شرق و جنوب شرق آسیا نزدیک هستند. ژاپن يكي از همگن‌ترين جمعيت‌هاي جهان را در خود جاي داده است كه شامل بيش از 98% از نژاد ژاپنی است (گريتزنر، فيليپس و دسائولينرز، 2003: 54)، همچنین یک اقلیت قومی از مردم بومی وجود دارد که به نام آینو شناخته می‌شوند و اکثرا در شمال هوکایدو زندگی می‌کنند. درصد باقی مانده، بیشتر کره ای‌اند که حدود 500 هزار نفر می‌شوند و تعداد كمتري از برزیلی‌ها، چینی‌ها، فیلیپینی‌ها و آمريكايي‌ها نیز در ژاپن اقامت دارند (همان: 55).
</ref> پیش‌بینی شده است، تا سال 2050 از هر سه نفر ژاپنی یک نفر بالای 65 سال سن خواهد داشت.<ref name=":1" />


از آنجا که سیستم اجتماعی طبقاتی در ژاپن امتداد تاریخی داشته است، اساس قومی که می‌تواند در جوامع چند فرهنگی وجود داشته باشد در این کشور رایج نیست، زیرا تمام مردم ژاپنی خود را به عنوان یک گروه قومی تعریف می‌کنند. البته استثناهایی نظیر مهاجرین کره‌ای و آینوها در این میان وجود دارند. صدها هزار کره‌ای غالبا بر خلاف میل و اراده‌ی خود، قبل و همزمان با جنگ جهانی دوم به ژاپن مهاجرت کردند. زمانی که کره یک مستعمره ژاپن بود و عمدتا کره‌ای ها به عنوان کارگر در ژاپن مشغول به کار می شدند.
یکی دیگر از تغییرات جمعیتی که بعد از جنگ جهانی دوم رخ داد، تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ دارای جمعیت بیش از 50 هزار نفر بود. نسبت [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] ساکن در این شهرها که در سال 1945 حدود 22% بود به شدت افزایش یافت و در سال 1975 به 67% رسید.<ref>Nawata, Y. (2006). Rekishiteki ni mita Nihon no Jinkōto Kazoku. (歴史的に見た日本の人口と家族).  RippōtoChōsa, (260), 98.</ref> این شهرها هم عموما در دشت‌ها قرار دارند و همین مسأله سبب تمرکز جمعیتی در دشت‌های محدود و پایین‌ترین سطح زمین، مخصوصا در امتداد ساحل اقیانوس آرام شده است.


=== وضعیت سکونت؛ شهرنشینی و روستانشینی ===
=== [[نژاد در ژاپن]] ===
چنان که پيشتر اشاره شد، 75% سرزمین ژاپن کوهستانی و تنها تقریبا 20٪ از مساحت این کشور مناسب زندگی انسان است. در این میان شهرهای ژاپن به طور معمول پرطرفدار و پرجمعیت هستند. به عنوان مثال منطقه کلان‌شهری توکیو با یوکوهاما و دیگر حومه‌های وابسته به آن، بزرگترین منطقه کلان‌شهری دنیا با نزدیک به سی میلیون نفر جمعیت (سال 2003) است (گریتزنر، فیلیپس و دسائولینرز، 2003: 11).
[[پرونده:عکس مردم ژاپن.jpg|بندانگشتی|نژاد مردم ژاپن. برگرفته از سایت ایرنا، قابل بازیابی از https://www.irna.ir/news/85311630/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%86%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86]]
مردم ژاپنی اکثریت قریب به اتفاق ساکنان این شرقی‌ترین سرزمین جهان را تشکیل می‌دهند. آنها به لحاظ نژادی به سایر مردم شرق و جنوب شرق آسیا نزدیک هستند. [[ژاپن]] یکی از همگن‌ترین جمعیت‌های جهان را در خود جای داده است که شامل بیش از 98% از نژاد ژاپنی است،<ref name=":2">Gritzner, C. F. Philips, D. A. Desaulniers, K. L. (2003). Modern‌ World      Nations Japan. Philadelphia: [https://www.chelseapublishers.com Chealse House Publishers], 55.
</ref> همچنین یک اقلیت قومی از مردم بومی وجود دارد که به نام آینو شناخته می‌شوند و اکثرا در شمال هوکایدو زندگی می‌کنند. درصد باقی مانده، بیشتر کره ای‌اند که حدود 500 هزار نفر می‌شوند و تعداد کمتری از برزیلی‌ها، چینی‌ها، فیلیپینی‌ها و آمریکایی‌ها نیز در [[ژاپن]] اقامت دارند.<ref name=":2" />


از اواخر قرن نوزدهم، تغییرات اقتصادی و اجتماعی بر مناطق روستایی تاثیر گذاشت، اما بسیاری از جنبه‌های سنتی زندگی روستایی جان سالم به در برده‌اند. در روستاها، بسیاری از ویژگی‌هایی که با دیگر روستاهای آسیایی مشترک هستند، به خوبی حفظ شده‌اند. سیستم‌های خودمختار و تعاونی‌های کشاورزی و مراسم مذهبی و همچنین کمک‌های متقابل میان روستاییان تا به امروز حفظ شده‌اند. این سنت‌ها با شیوه‌های کشاورزی مدرن و تنوع در اشتغال مخلوط شده‌اند. یک واحد روستایی مستقل که به طور کلی به نام مورا<sup>[5]</sup> شناخته می‌شود، شامل 30 تا 50 خانه یا بیشتر است (Encyclopedia Britannica-a, 2018).  
از آنجا که سیستم اجتماعی طبقاتی در [[ژاپن]] امتداد تاریخی داشته است، اساس قومی که می‌تواند در جوامع چند فرهنگی وجود داشته باشد در این کشور رایج نیست، زیرا تمام مردم ژاپنی خود را به عنوان یک گروه قومی تعریف می‌کنند. البته استثناهایی نظیر مهاجرین کره‌ای و آینوها در این میان وجود دارند. صدها هزار کره‌ای غالبا بر خلاف میل و اراده‌ی خود، قبل و همزمان با جنگ جهانی دوم به [[ژاپن]] مهاجرت کردند. زمانی که کره یک مستعمره [[ژاپن]] بود و عمدتا کره‌ای ها به عنوان کارگر در [[ژاپن]] مشغول به کار می‌شدند.


روستاها در ژاپن وضعیت‌های متفاوتی دارند. به عنوان مثال، روستاهای هوکایدو مبتنی بر کشاورزی تجاری هستند و هر خانوار ارتباط مستقیم با یک شهر در نزدیکی آن دارد. روستاهای ماهیگیری بیشتر در جنوب غربی، جایی که اقتصاد تجاری به مدت طولانی در جریان بوده است، عمومیت بیشتری دارند. روستاهای کوهستانی که تنها بر روی محصولات محلی به جز برنج تکیه می‌کنند، بسیار نادر هستند (همان).  
=== [[شهرنشینی و روستانشینی در ژاپن]] ===
چنان که پیشتر اشاره شد، 75% [[ژاپن|سرزمین ژاپن]] کوهستانی و تنها تقریبا 20٪ از مساحت این کشور مناسب زندگی انسان است. در این میان [[شهرهای مهم ژاپن|شهرهای ژاپن]] به طور معمول پرطرفدار و پرجمعیت هستند. به عنوان مثال منطقه کلان‌شهری [[توکیو]] با یوکوهاما و دیگر حومه‌های وابسته به آن، بزرگترین منطقه کلان‌شهری دنیا با نزدیک به سی میلیون نفر جمعیت (سال 2003) است.<ref>Gritzner, C. F. Philips, D. A. Desaulniers, K. L. (2003). Modern‌ World      Nations Japan. Philadelphia: [https://www.chelseapublishers.com Chealse House Publishers], 11.</ref>


در مقابل اما شهرنشینی به طور کلی از منشا نسبتا جدیدی است. به جز شهرهای پایتختی نظیر نارا<sup>[6]</sup>، کیوتو و کاماکورا<sup>[7]</sup>، هیچ شهر قابل توجهی پیش از قرن 16 در ژاپن وجود نداشته است. پس از قرن 16، معابد و فرماندهان فئودالی با جمع آوری تجار و صنعتگران نزدیک به مقر فرمانروایی خود شروع به ساخت شهرها کردند (همان).  
از اواخر قرن نوزدهم، تغییرات اقتصادی و اجتماعی بر مناطق روستایی تاثیر گذاشت، اما بسیاری از جنبه‌های سنتی زندگی روستایی جان سالم به در برده‌اند. در روستاها، بسیاری از ویژگی‌هایی که با دیگر روستاهای آسیایی مشترک هستند، به خوبی حفظ شده‌اند. سیستم‌های خودمختار و تعاونی‌های کشاورزی و مراسم مذهبی و همچنین کمک‌های متقابل میان روستاییان تا به امروز حفظ شده‌اند. این سنت‌ها با شیوه‌های کشاورزی مدرن و تنوع در اشتغال مخلوط شده‌اند. یک واحد روستایی مستقل که به طور کلی به نام مورا (村/Mura)شناخته می‌شود، شامل 30 تا 50 خانه یا بیشتر است.<ref name=":3">Encyclopedia Britannica-a (1768).  japan People, Retrieved October 31, 2018, from https://www.britannica.com/place/Japan/People.</ref>  
[[پرونده:روستای هوکایدو.jpg|بندانگشتی|روستای هوکایدو. برگرفته از سایت کجارو، قابل بازیابی از https://www.kojaro.com/var/117070-top-9-fun-things-to-see-and-do-in-hokkaido/]]
روستاها در [[ژاپن]] وضعیت‌های متفاوتی دارند. به عنوان مثال، روستاهای هوکایدو مبتنی بر کشاورزی تجاری هستند و هر خانوار ارتباط مستقیم با یک شهر در نزدیکی آن دارد. روستاهای ماهیگیری بیشتر در جنوب غربی، جایی که اقتصاد تجاری به مدت طولانی در جریان بوده است، عمومیت بیشتری دارند. روستاهای کوهستانی که تنها بر روی محصولات محلی به جز برنج تکیه می‌کنند، بسیار نادر هستند.<ref name=":3" />


توسعه گسترده شهری در اواخر قرن نوزدهم با توسعه بنادر بین المللی نظیر: یوکوهاما، نیگاتا<sup>[8]</sup>، هاکوداته<sup>[9]</sup> و ناگازاکی<sup>[10]</sup> و پایگاه‌های دریایی یوکوسوکا<sup>[11]</sup> و کوره‌<sup>[12]</sup> و ساسه‌بو<sup>[13]</sup> آغاز شد. با صنعتی شدن، رشد سریع شهرهای ژاپن به وقوع پیوست و برخی از شهرهای صنعتی نظیر آماگاساکی<sup>[14]</sup>، کاواساکی<sup>[15]</sup>، یاواتا<sup>[16]</sup>، نی‌ئي‌هاما<sup>[17]</sup> و...، در پاسخ به نیازهای توسعه اقتصادی تاسیس شدند. اکثر شهرهای سابق به ویژه آنهایی که در امتداد ساحل اقیانوس آرام قرار داشتند، به طور مستقیم یا غیر مستقیم توسط صنعتی شدن گسترش یافتند(همان).
در مقابل اما شهرنشینی به طور کلی از منشا نسبتا جدیدی است. به جز شهرهای پایتختی نظیر نارا (奈良/Nara)، [[کیوتو]] و کاما[[کورا]] (鎌倉/Kamakura)، هیچ شهر قابل توجهی پیش از قرن 16 در [[ژاپن]] وجود نداشته‌است. پس از قرن 16، معابد و فرماندهان فئودالی با جمع آوری تجار و صنعتگران نزدیک به مقر فرمانروایی خود شروع به ساخت شهرها کردند<ref name=":3" />.  


شهرهای ژاپنی ترکیبی از قدمت و مدرنیت و شرق و غرب هستند. الگوی پراکنده و ناهموار مالکیت زمین، مانع بزرگی در شهرهای در حال توسعه،آسمان خراش‌ها، مترو و تاسیسات زیرزمینی است. مشکلات جدی دیگر، کمبود مسکن بهتر، افزایش استفاده از خودرو، شلوغی بیش از حد سیستم‌های حمل و نقل عمومی، کمبود فضای باز برای تفریح، آلودگی محیط زیست و تهدید دائمی زمین لرزه‌ها و سیل‌ها و...است.  
توسعه گسترده شهری در اواخر قرن نوزدهم با توسعه بنادر بین المللی نظیر: یوکوهاما، نیگاتا (新潟/Niigata)، هاکوداته (函館/Hakodate) و ناگازاکی (長崎/Nagasaki) و پایگاه‌های دریایی یوکوسوکا (横須賀/Yokosuka) و کوره‌ (呉市/Kure) و ساسه‌بو (佐世保市/Sasebo) آغاز شد. با صنعتی شدن، رشد سریع شهرهای [[ژاپن]] به وقوع پیوست و برخی از شهرهای صنعتی نظیر آماگاساکی (尼崎/Amagasaki)، کاواساکی (川崎/Kawasaki)، یاواتا (八幡/Yawata)، نی‌ئی‌هاما (新居浜/Niihama) و...، در پاسخ به نیازهای توسعه اقتصادی تاسیس شدند. اکثر شهرهای سابق به ویژه آنهایی که در امتداد ساحل اقیانوس آرام قرار داشتند، به طور مستقیم یا غیر مستقیم توسط صنعتی شدن گسترش یافتند.<ref name=":3" />
[[پرونده:توکیوی ژاپن.jpg|بندانگشتی|شهر توکیو. برگرفته از سایت شیداگشت، قابل بازیابی از http://www.sheidagasht.com/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%B1-%D8%AA%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%88/]]
[[شهرهای مهم ژاپن|شهرهای ژاپنی]] ترکیبی از قدمت و مدرنیت و شرق و غرب هستند. الگوی پراکنده و ناهموار مالکیت زمین، مانع بزرگی در شهرهای در حال توسعه،آسمان خراش‌ها، مترو و تاسیسات زیرزمینی است. مشکلات جدی دیگر، کمبود مسکن بهتر، افزایش استفاده از خودرو، شلوغی بیش از حد سیستم‌های حمل و نقل عمومی، کمبود فضای باز برای تفریح، آلودگی محیط زیست و تهدید دائمی زمین لرزه‌ها و سیل‌ها و...است.  


در عرصه‌ی شهرنشینی ژاپن، توکیو جایگاه ویژه‌ای دارد. تراز جغرافیایی توکیو، پایتخت ژاپن، در 35 درجه و 41 دقیقه عرض شمالی و 139 درجه و 46 دقیقه طول شرقی قرار دارد که از این لحاظ هم عرض تهران، آتن و لس‌آنجلس است(معین‌زاده، 1382: 55). تاریخ این شهر به 400 سال قبل برمیگردد یعنی دوره توکوگاوا<sup>[18]</sup> که در این دوره نام آن اِدو<sup>[19]</sup> بود. با اصلاحات میجی و اعاده قدرت به خاندان امپراتوری و حضور امپراتور در ادو در سال 1868، نام این شهر به نام کنونی آن یعنی توکیو به معنی پایتخت شرقی تغییر کرد(همان: 56). این شهر که در منطقه کانتو واقع است و مساحت آن 2187 کیلومتر مربع و جمعیت آن سال 2000 بیش از 12 میلیون نفر بود، در زمره تمیزترین و امن‌ترین شهرهای جهان به حساب می‌آید(همان: 55).  
در عرصه‌ی شهرنشینی [[ژاپن]]، [[توکیو]] جایگاه ویژه‌ای دارد. تراز جغرافیایی [[توکیو]]، پایتخت [[ژاپن]]، در 35 درجه و 41 دقیقه عرض ش[[مالی]] و 139 درجه و 46 دقیقه طول شرقی قرار دارد که از این لحاظ هم عرض تهران، آتن و لس‌آنجلس است.<ref name=":4">معین‌زاده، مریم (1382). برآورد استراتژیک [[ژاپن]] سرزمینی سیاسی. تهران: [https://tisri.org/ موسسه فرهنگی و تحقیقات بین‎‌المللی ابرار معاصر]، ص55.
----[1] 明治時代/Meiji Jidai(1868-1912).
</ref> تاریخ این شهر به 400 سال قبل برمیگردد یعنی دوره توکوگاوا (徳川時代/Tokugawa Jidai)(1603-1868) که در این دوره نام آن [[دوره ادو|اِدو]] (江戸/Edo) بود. با اصلاحات میجی و اعاده قدرت به خاندان امپراتوری و حضور امپراتور در [[دوره ادو|ادو]] در سال 1868، نام این شهر به نام کنونی آن یعنی [[توکیو]] به معنی پایتخت شرقی تغییر کرد<ref>معین‌زاده، مریم (1382). برآورد استراتژیک [[ژاپن]] سرزمینی سیاسی. تهران: [https://tisri.org/ موسسه فرهنگی و تحقیقات بین‎‌المللی ابرار معاصر]، ص56.</ref>. این شهر که در منطقه کانتو واقع است و مساحت آن 2187 کیلومتر مربع و [[جمعیت و ساختار جمعیتی ژاپن|جمعیت]] آن سال 2000 بیش از 12 میلیون نفر بود، در زمره تمیزترین و امن‌ترین شهرهای جهان به حساب می‌آید<ref name=":4" /><ref>یزدان‌پناه، کیومرث (1402). "جغرافیای [[ژاپن]]". در پالیزدار، فرهاد، ذاکری، قدرت اله. جامعه و فرهنگ [[ژاپن]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، ص15-35.</ref>.


[2]  京浜/Kēhin: مرکب از دو کانجی که از توکیو (東京) و هین از یوکوهاما (横浜) است و به منطقه واقع میان این دو شهر بزرگ اشاره دارد.
== نیز نگاه کنید به ==
[[جغرافیای انسانی اتیوپی]]، [[جغرافیای انسانی اردن]]، [[جغرافیای انسانی اسپانیا]]، [[جغرافیای انسانی افغانستان]]، [[جغرافیای انسانی امارات متحده عربی]]، [[جغرافیای انسانی اوکراین]]، [[جغرافیای انسانی آرژانتین]]، [[جغرافیای انسانی بنگلادش]]، [[جغرافیای انسانی تاجیکستان]]، [[جغرافیای انسانی تایلند|جغرافیای انسانی تایلند،]] [[جغرافیای انسانی تونس]]، [[جغرافیای انسانی چین]]، [[جغرافیای انسانی روسیه]] ،[[جغرافیای انسانی زیمبابوه]]، [[جغرافیای انسانی ساحل عاج]]، [[جغرافیای انسانی سریلانکا]]، [[جغرافیای انسانی سنگال]]، [[جغرافیای انسانی سودان]]، [[جغرافیای انسانی سوریه]]، [[جغرافیای انسانی سیرالئون|جغرافیای انسانی سیرالئون،]] [[جغرافیای انسانی فرانسه]]، [[جغرافیای انسانی قزاقستان]]، [[جغرافیای انسانی قطر]]، [[جغرافیای انسانی کانادا]]، [[جغرافیای انسانی کوبا]]، [[جغرافیای انسانی گرجستان]]، [[جغرافیای انسانی لبنان]]، [[جغرافیای انسانی مالی]]، [[جغرافیای انسانی مصر]].


[3] 京阪神/Kēhanshin.
== پاورقی ==
<small>[i] - مرکب از دو کانجی که از [[توکیو]] (東京) و هین از یوکوهاما (横浜) است و به منطقه واقع میان این دو شهر بزرگ اشاره دارد.</small>


[4]  中京/Chūkyō: نام شهر ناگویا در دوره میجی. علت نام گذاری آن به این نام، واقع شدنش میان توکیو و کیوتو بود.
<small>[ii] - نام شهر ناگویا در دوره میجی. علت نام گذاری آن به این نام، واقع شدنش میان [[توکیو]] و [[کیوتو]] بود.</small>


[5] 村/Mura.
== کتابشناسی ==
 
<references />
[6] 奈良/Nara.
[[رده:جغرافیای انسانی]]
 
[7] 鎌倉/Kamakura.
 
[8] 新潟/Niigata.
 
[9] 函館/Hakodate.
 
[10] 長崎/Nagasaki.
 
[11] 横須賀/Yokosuka.
 
[12] 呉市/Kure.
 
[13] 佐世保市/Sasebo.
 
[14] 尼崎/Amagasaki.
 
[15] 川崎/Kawasaki.
 
[16] 八幡/Yawata.
 
[17] 新居浜/Niihama.
 
[18] 徳川時代/Tokugawa Jidai(1603-1868).
 
[19] 江戸/Edo.

نسخهٔ کنونی تا ‏۲۰ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۹

خیابان اینسادونگ در ژاپن. برگرفته از سایت bluerose، قابل بازیابی از https://www.bluerose.ir/blog/2023/4/14/51297/insadong-neighborhood-of-seoul/

در جغرافیای انسانی است که مفاهیمی چون جمعیت با به رسمیت شناختن مرزها (رسمی و غیر رسمی، محلی و شهری، ملی و منطقه‌ای و...) موضوعیت می‌یابد، نژادها و قومیت‌ها در نتیجه‌ی پراکندگی ابناء بشر در سطح زمین معنی‌دار می‌شوند، مساکن، روستا و شهرها موجودیت می‌یابند، فاصله، کانون، مرکز، حاشیه، استان و شهرستان، مرز، کشور، منطقه و... همگی مفاهیمی اساسی در مطالعه‌ی جغرافیای انسانی‌اند و ناگفته پیداست که در چگونه پیوندی با اجتماعات و فرهنگ‌ها قرار دارند.

در این موضوع یک مثال از سرزمین مورد مطالعه در این کتاب، ژاپن بسیار راهگشاست. کشور ژاپن در شرقی‌ترین نقطه‌ی اقیانوس آرام، با جمعیتی برابر با حدود 126 میلیون نفر (2017)، از جمله‌ی معدود نمونه‌های یک ملت یکپارچه، از یک نژاد را در خود جای داده‌است. این موهبت تاثیری شگرف بر فرهنگ سیاسی و اجتماعی این کشور داشته و فارغ از حذف چالش‌های عدیده‌ای که در کشورهای چند نژادی-قومیتی وجود دارد، این امکان را به مردم و حاکمان ژاپن داده‌است تا با کمترین هزینه‌های سیاسی-امنیتی گام در مسیر توسعه و پیشرفت گذارند و حتی با وجود شکست سنگین در جنگ جهانی دوم، بتوانند به بازسازی درونی اجتماعی و اقتصادی دست بزنند و امروز بنا بر آمار سازمان تجارت جهانی، اقتصاد برتر دنیا شوند.

از این رو، جغرافیای انسانی در واقع مطالعه‌ی انسان و اجتماعات انسانی در متن محیطی آن‌هاست. محیطی که بر ساحات مختلف زندگی بشری سایه افکنده و آن‌ها را تا حد زیادی متاثر ساخته‌است. لذا در این گفتار به بررسی اختصاصات و ویژگی‌های جغرافیای انسانی ژاپن می‌پردازیم و ضمن بررسی اهم موارد از جمله: جمعیت، ساختار جمعیتی، ترکیب سنی و جنسی، نژاد، حرکات جمعیت، رشد، مرگ و میر، پراکندگی جمعیت و مهاجرت و همچنین وضعیت سکونت‌گاهی، شهرنشینی و روستانشینی، سعی می‌شود زمینه‌ی لازم برای نیل به شناختی عمیق از روابط و مناسبات فرهنگی و اجتماعی ناشی از این جغرافیای انسانی فراهم آید.

ویژگی های جمعیتی ژاپن

ژاپن بعد از آغاز دوره میجی (明治時代/Meiji Jidai) (1868-1912)، رشد جمعیت چشمگیری را تجربه کرد. با نگاه به میزان زاد و ولد از دوره میجی تا دوران معاصر، متوجه می‌شویم، میزان زاد و ولد در اوایل دوره میجی پایین بود، از اواسط این دوره این میزان بالا رفت و سال 1920 به بالاترین حد آن یعنی 36.2 رسید. در این سال 2 میلیون کودک متولد شدند که 2 و نیم برابر میزان موالید 1873 (800 هزار کودک) بود.[۱] این افزایش به طور مستقیم با رشد آهسته اما پایدار شهرنشینی همراه بود. در اولین سال دوره میجی، جمعیت 34 میلیون نفر بود که سال 1900 یعنی زمانی که فرآیند صنعتی شدن آغاز شده بود، جمعیت به 43 میلیون و 850 هزار نفر رسید.[۲] از سال 1898 تا 1918، شهرک‌های صنعتی و شهرهای معدنی جمعیت زیادی را به خود جلب کردند و سال 1925،جمعیت 59 میلیون و 740 هزار نفر بود.[۲]

بین سال‌های 1919 و 1945، توکیو-یوکوهاما (که‌هین (京浜/Kēhin))[i]، اوساکا-کوبه-کیوتو (که‌هانشین(京阪神/Kēhanshin))، ناگویا (چوکیو(中京/Chūkyō))[ii] و شمال کیوشو به عنوان چهار منطقه صنعتی عمده کشور توسعه یافتند. در عین حال، برخی از شهرهای کوچک، توانایی خود را برای حفظ جمعیت رو به رشد از دست داده‌اند و جمعیت برخی از آنها کاهش یافته‌است. تا سال 1940، جمعیت به بیش از دو برابر سال 1868 افزایش یافت.[۲] در طول جنگ جهانی دوم، مهاجرت به مناطق روستایی به منظور جلوگیری از بمباران هوایی صورت گرفت، برخی از شهرها مانند اوساکا، یک سوم از جمعیت خود را از دست دادند و ژاپن مهاجرت معکوس روستا به شهر را تجربه کرد.

بعد از جنگ جهانی دوم هرچند میزان موالید به خصوص به خاطر قانونی شدن جلوگیری از حاملگی کاهش یافت، اما با کاهش بسیار چشمگیر مرگ و میر نوزادان، جمعیت افزایش یافت و از 72 میلیون و 150 هزار نفر در سال 1945 به 83 میلیون و 200 هزار نفر در سال 1950 و 93 میلیون و 420 هزار نفر در سال 1960 رسید و سرانجام در سال 1967 از مرز صد میلیون نفر گذشت.[۳] جمعیت ژاپن تا سال 2006 روند افزایشی هرچند با شیب بسیار کم داشت، اما از این سال روند کاهش جمعیت آغاز شد و پیش‌بینی می‌شود این کاهش به میانگین 0.7% در سال 2025 و 1% در سال 2050 برسد که با این احتساب جمعیت این کشور در صد سال آینده نصف خواهد شد.[۴] جمعیت ژاپن در سال 2004 برابر با 127 میلیون و 690 هزار نفر بود که این جمعیت در سال 2017 به 126 میلیون و 670 هزار نفر رسیده است که کاهشی بیش از یک میلیون نفر را نشان می‌دهد.

ویژگی قابل توجه جمعیت شناسی در ژاپن بعد از جنگ جهانی دوم، کاهش میزان مرگ و میر بود که نتیجه‌ی آن در قالب خانواده‌های کم جمعیت و افزایش سطح سلامتی به طور چشمگیری افزایش یافت. در اواخر قرن بیستم، میزان افزایش جمعیت ژاپن به طور چشمگیری کاهش یافت و در دهه اول قرن بیست‌ویکم با رکود مواجه شد. در اواخر همان دهه، ژاپن یکی از کمترین نرخ موالید در جهان را داشت. امروزه ژاپن، علیرغم اینکه امید به زندگی آن در میان بالاترین سطح جهان قرار دارد، از موضوع کاهش میزان جمعیت رنج می‌برد. بنابراین کشور با مسائل دوگانه‌ی جمعیتی که در حال کاهش و به سرعت در حال پیر شدن است با شرایط سختی مواجه است. جمعیت ژاپن سریع‌تر از هر جامعه دیگری در دنیا، در حال پیر شدن است و این وضعیتی است که مشکلات جدی را برای جامعه ژاپن به همراه می‌آورد. درصد جمعیت 65 سال به بالا در سال 1970 تنها 7 درصد بود، ولی تنها 25 سال بعد یعنی سال 1995 به 14.6 درصد رسید.[۵] پیش‌بینی شده است، تا سال 2050 از هر سه نفر ژاپنی یک نفر بالای 65 سال سن خواهد داشت.[۵]

یکی دیگر از تغییرات جمعیتی که بعد از جنگ جهانی دوم رخ داد، تمرکز جمعیت در شهرهای بزرگ دارای جمعیت بیش از 50 هزار نفر بود. نسبت جمعیت ساکن در این شهرها که در سال 1945 حدود 22% بود به شدت افزایش یافت و در سال 1975 به 67% رسید.[۶] این شهرها هم عموما در دشت‌ها قرار دارند و همین مسأله سبب تمرکز جمعیتی در دشت‌های محدود و پایین‌ترین سطح زمین، مخصوصا در امتداد ساحل اقیانوس آرام شده است.

نژاد در ژاپن

نژاد مردم ژاپن. برگرفته از سایت ایرنا، قابل بازیابی از https://www.irna.ir/news/85311630/%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87%D8%A7-%D9%88-%D9%86%D8%A8%D8%A7%DB%8C%D8%AF%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D9%87%D9%86%DA%AF%DB%8C-%DA%98%D8%A7%D9%BE%D9%86-%D8%A8%D8%B1%D8%A7%DB%8C-%DA%AF%D8%B1%D8%AF%D8%B4%DA%AF%D8%B1%D8%A7%D9%86

مردم ژاپنی اکثریت قریب به اتفاق ساکنان این شرقی‌ترین سرزمین جهان را تشکیل می‌دهند. آنها به لحاظ نژادی به سایر مردم شرق و جنوب شرق آسیا نزدیک هستند. ژاپن یکی از همگن‌ترین جمعیت‌های جهان را در خود جای داده است که شامل بیش از 98% از نژاد ژاپنی است،[۷] همچنین یک اقلیت قومی از مردم بومی وجود دارد که به نام آینو شناخته می‌شوند و اکثرا در شمال هوکایدو زندگی می‌کنند. درصد باقی مانده، بیشتر کره ای‌اند که حدود 500 هزار نفر می‌شوند و تعداد کمتری از برزیلی‌ها، چینی‌ها، فیلیپینی‌ها و آمریکایی‌ها نیز در ژاپن اقامت دارند.[۷]

از آنجا که سیستم اجتماعی طبقاتی در ژاپن امتداد تاریخی داشته است، اساس قومی که می‌تواند در جوامع چند فرهنگی وجود داشته باشد در این کشور رایج نیست، زیرا تمام مردم ژاپنی خود را به عنوان یک گروه قومی تعریف می‌کنند. البته استثناهایی نظیر مهاجرین کره‌ای و آینوها در این میان وجود دارند. صدها هزار کره‌ای غالبا بر خلاف میل و اراده‌ی خود، قبل و همزمان با جنگ جهانی دوم به ژاپن مهاجرت کردند. زمانی که کره یک مستعمره ژاپن بود و عمدتا کره‌ای ها به عنوان کارگر در ژاپن مشغول به کار می‌شدند.

شهرنشینی و روستانشینی در ژاپن

چنان که پیشتر اشاره شد، 75% سرزمین ژاپن کوهستانی و تنها تقریبا 20٪ از مساحت این کشور مناسب زندگی انسان است. در این میان شهرهای ژاپن به طور معمول پرطرفدار و پرجمعیت هستند. به عنوان مثال منطقه کلان‌شهری توکیو با یوکوهاما و دیگر حومه‌های وابسته به آن، بزرگترین منطقه کلان‌شهری دنیا با نزدیک به سی میلیون نفر جمعیت (سال 2003) است.[۸]

از اواخر قرن نوزدهم، تغییرات اقتصادی و اجتماعی بر مناطق روستایی تاثیر گذاشت، اما بسیاری از جنبه‌های سنتی زندگی روستایی جان سالم به در برده‌اند. در روستاها، بسیاری از ویژگی‌هایی که با دیگر روستاهای آسیایی مشترک هستند، به خوبی حفظ شده‌اند. سیستم‌های خودمختار و تعاونی‌های کشاورزی و مراسم مذهبی و همچنین کمک‌های متقابل میان روستاییان تا به امروز حفظ شده‌اند. این سنت‌ها با شیوه‌های کشاورزی مدرن و تنوع در اشتغال مخلوط شده‌اند. یک واحد روستایی مستقل که به طور کلی به نام مورا (村/Mura)شناخته می‌شود، شامل 30 تا 50 خانه یا بیشتر است.[۹]

روستای هوکایدو. برگرفته از سایت کجارو، قابل بازیابی از https://www.kojaro.com/var/117070-top-9-fun-things-to-see-and-do-in-hokkaido/

روستاها در ژاپن وضعیت‌های متفاوتی دارند. به عنوان مثال، روستاهای هوکایدو مبتنی بر کشاورزی تجاری هستند و هر خانوار ارتباط مستقیم با یک شهر در نزدیکی آن دارد. روستاهای ماهیگیری بیشتر در جنوب غربی، جایی که اقتصاد تجاری به مدت طولانی در جریان بوده است، عمومیت بیشتری دارند. روستاهای کوهستانی که تنها بر روی محصولات محلی به جز برنج تکیه می‌کنند، بسیار نادر هستند.[۹]

در مقابل اما شهرنشینی به طور کلی از منشا نسبتا جدیدی است. به جز شهرهای پایتختی نظیر نارا (奈良/Nara)، کیوتو و کاماکورا (鎌倉/Kamakura)، هیچ شهر قابل توجهی پیش از قرن 16 در ژاپن وجود نداشته‌است. پس از قرن 16، معابد و فرماندهان فئودالی با جمع آوری تجار و صنعتگران نزدیک به مقر فرمانروایی خود شروع به ساخت شهرها کردند[۹].

توسعه گسترده شهری در اواخر قرن نوزدهم با توسعه بنادر بین المللی نظیر: یوکوهاما، نیگاتا (新潟/Niigata)، هاکوداته (函館/Hakodate) و ناگازاکی (長崎/Nagasaki) و پایگاه‌های دریایی یوکوسوکا (横須賀/Yokosuka) و کوره‌ (呉市/Kure) و ساسه‌بو (佐世保市/Sasebo) آغاز شد. با صنعتی شدن، رشد سریع شهرهای ژاپن به وقوع پیوست و برخی از شهرهای صنعتی نظیر آماگاساکی (尼崎/Amagasaki)، کاواساکی (川崎/Kawasaki)، یاواتا (八幡/Yawata)، نی‌ئی‌هاما (新居浜/Niihama) و...، در پاسخ به نیازهای توسعه اقتصادی تاسیس شدند. اکثر شهرهای سابق به ویژه آنهایی که در امتداد ساحل اقیانوس آرام قرار داشتند، به طور مستقیم یا غیر مستقیم توسط صنعتی شدن گسترش یافتند.[۹]

شهر توکیو. برگرفته از سایت شیداگشت، قابل بازیابی از http://www.sheidagasht.com/%D8%B1%D8%A7%D9%87%D9%86%D9%85%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%81%D8%B1-%D8%AA%D9%88%DA%A9%DB%8C%D9%88/

شهرهای ژاپنی ترکیبی از قدمت و مدرنیت و شرق و غرب هستند. الگوی پراکنده و ناهموار مالکیت زمین، مانع بزرگی در شهرهای در حال توسعه،آسمان خراش‌ها، مترو و تاسیسات زیرزمینی است. مشکلات جدی دیگر، کمبود مسکن بهتر، افزایش استفاده از خودرو، شلوغی بیش از حد سیستم‌های حمل و نقل عمومی، کمبود فضای باز برای تفریح، آلودگی محیط زیست و تهدید دائمی زمین لرزه‌ها و سیل‌ها و...است.

در عرصه‌ی شهرنشینی ژاپن، توکیو جایگاه ویژه‌ای دارد. تراز جغرافیایی توکیو، پایتخت ژاپن، در 35 درجه و 41 دقیقه عرض شمالی و 139 درجه و 46 دقیقه طول شرقی قرار دارد که از این لحاظ هم عرض تهران، آتن و لس‌آنجلس است.[۱۰] تاریخ این شهر به 400 سال قبل برمیگردد یعنی دوره توکوگاوا (徳川時代/Tokugawa Jidai)(1603-1868) که در این دوره نام آن اِدو (江戸/Edo) بود. با اصلاحات میجی و اعاده قدرت به خاندان امپراتوری و حضور امپراتور در ادو در سال 1868، نام این شهر به نام کنونی آن یعنی توکیو به معنی پایتخت شرقی تغییر کرد[۱۱]. این شهر که در منطقه کانتو واقع است و مساحت آن 2187 کیلومتر مربع و جمعیت آن سال 2000 بیش از 12 میلیون نفر بود، در زمره تمیزترین و امن‌ترین شهرهای جهان به حساب می‌آید[۱۰][۱۲].

نیز نگاه کنید به

جغرافیای انسانی اتیوپی، جغرافیای انسانی اردن، جغرافیای انسانی اسپانیا، جغرافیای انسانی افغانستان، جغرافیای انسانی امارات متحده عربی، جغرافیای انسانی اوکراین، جغرافیای انسانی آرژانتین، جغرافیای انسانی بنگلادش، جغرافیای انسانی تاجیکستان، جغرافیای انسانی تایلند، جغرافیای انسانی تونس، جغرافیای انسانی چین، جغرافیای انسانی روسیه ،جغرافیای انسانی زیمبابوه، جغرافیای انسانی ساحل عاج، جغرافیای انسانی سریلانکا، جغرافیای انسانی سنگال، جغرافیای انسانی سودان، جغرافیای انسانی سوریه، جغرافیای انسانی سیرالئون، جغرافیای انسانی فرانسه، جغرافیای انسانی قزاقستان، جغرافیای انسانی قطر، جغرافیای انسانی کانادا، جغرافیای انسانی کوبا، جغرافیای انسانی گرجستان، جغرافیای انسانی لبنان، جغرافیای انسانی مالی، جغرافیای انسانی مصر.

پاورقی

[i] - مرکب از دو کانجی که از توکیو (東京) و هین از یوکوهاما (横浜) است و به منطقه واقع میان این دو شهر بزرگ اشاره دارد.

[ii] - نام شهر ناگویا در دوره میجی. علت نام گذاری آن به این نام، واقع شدنش میان توکیو و کیوتو بود.

کتابشناسی

  1. ↑ Nawata, Y. (2006). Rekishiteki ni mita Nihon no Jinkōto Kazoku. (歴史的に見た日本の人口と家族).  RippōtoChōsa, (260), 95.
  2. ↑ ۲٫۰ ۲٫۱ ۲٫۲ Sudō, I. (2005). Yoku wakaru Nihon no jinkō [よくわかる日本の人口]. Dai ichi sēmē kēzaiken repōto, 2.
  3. ↑ Nawata, Y. (2006). Rekishiteki ni mita Nihon no Jinkōto Kazoku. (歴史的に見た日本の人口と家族).  RippōtoChōsa, (260), 96.
  4. ↑ Sudō, I. (2005). Yoku wakaru Nihon no jinkō [よくわかる日本の人口]. Dai ichi sēmē kēzaiken repōto, 3.
  5. ↑ ۵٫۰ ۵٫۱ معین‌زاده، مریم (1382). برآورد استراتژیک ژاپن سرزمینی سیاسی. تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقات بین‎‌المللی ابرار معاصر، ص70.
  6. ↑ Nawata, Y. (2006). Rekishiteki ni mita Nihon no Jinkōto Kazoku. (歴史的に見た日本の人口と家族).  RippōtoChōsa, (260), 98.
  7. ↑ ۷٫۰ ۷٫۱ Gritzner, C. F. Philips, D. A. Desaulniers, K. L. (2003). Modern‌ World Nations Japan. Philadelphia: Chealse House Publishers, 55.
  8. ↑ Gritzner, C. F. Philips, D. A. Desaulniers, K. L. (2003). Modern‌ World Nations Japan. Philadelphia: Chealse House Publishers, 11.
  9. ↑ ۹٫۰ ۹٫۱ ۹٫۲ ۹٫۳ Encyclopedia Britannica-a (1768).  japan People, Retrieved October 31, 2018, from https://www.britannica.com/place/Japan/People.
  10. ↑ ۱۰٫۰ ۱۰٫۱ معین‌زاده، مریم (1382). برآورد استراتژیک ژاپن سرزمینی سیاسی. تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقات بین‎‌المللی ابرار معاصر، ص55.
  11. ↑ معین‌زاده، مریم (1382). برآورد استراتژیک ژاپن سرزمینی سیاسی. تهران: موسسه فرهنگی و تحقیقات بین‎‌المللی ابرار معاصر، ص56.
  12. ↑ یزدان‌پناه، کیومرث (1402). "جغرافیای ژاپن". در پالیزدار، فرهاد، ذاکری، قدرت اله. جامعه و فرهنگ ژاپن. تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص15-35.
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=جغرافیای_انسانی_ژاپن&oldid=63467»