معماری در ژاپن: تفاوت میان نسخه‌ها
| خط ۱۱: | خط ۱۱: | ||
در اینجا ما هم در بحث از معماری ژاپن ما قبل از مدرن، به اختصار در مورد همین چهار دسته توضیح می‌دهیم، چرا که طراحی و ساخت همین سازه‌ها تشکیل دهنده هنر معماری ژاپن قبل از مدرن است. با این همه توجه به ساخت همین چهار دسته اصلی سازه، ما را متوجه ویژگی‌هایی کلی می‌کند که می‌توانیم آن‌ها را ویژگی معماری ژاپنی به حساب آوریم. در اینجا برخی از این ویژگی‌ها را با استناد به میچیکو و دیوید یانگ توضیح می‌دهیم.<ref>Young, M. Young, D (2007). The Art of Japanese Architecture. [https://www.tuttlepublishing.com/ Tuttle Publishing]. P12.</ref> | در اینجا ما هم در بحث از معماری ژاپن ما قبل از مدرن، به اختصار در مورد همین چهار دسته توضیح می‌دهیم، چرا که طراحی و ساخت همین سازه‌ها تشکیل دهنده هنر معماری ژاپن قبل از مدرن است. با این همه توجه به ساخت همین چهار دسته اصلی سازه، ما را متوجه ویژگی‌هایی کلی می‌کند که می‌توانیم آن‌ها را ویژگی معماری ژاپنی به حساب آوریم. در اینجا برخی از این ویژگی‌ها را با استناد به میچیکو و دیوید یانگ توضیح می‌دهیم.<ref>Young, M. Young, D (2007). The Art of Japanese Architecture. [https://www.tuttlepublishing.com/ Tuttle Publishing]. P12.</ref> | ||
یکی از ویژگی‌های هنر معماری ژاپن، استفاده از مصالح طبیعی و هماهنگی آن با طبیعت است. با توجه به اقلیم [[ژاپن]]، مهم‌ترین مصالح مورد استفاده در | یکی از ویژگی‌های هنر معماری ژاپن، استفاده از مصالح طبیعی و هماهنگی آن با طبیعت است. با توجه به اقلیم [[ژاپن]]، مهم‌ترین مصالح مورد استفاده در معماری چوب است. سایر مصالح طبیعی عمده مورد استفاده، خیزران، پوست درخت و گل رس است. تمامی ستون و تیرها چوبی هستند، اکثر سازههای معماری این کشور چوبی است. بنابراین سازههای ژاپنی در مقابل سازههای غربی که از سنگ و آهن‌اند، به لحاظ وزن هم سبک‌تر هستند که این ویژگی برای کشور زلزله خیزی مانند [[ژاپن]] بسیار مناسب است. قدیمی‌ترین بنای چوبی موجود جهان، در [[ژاپن]] قرار دارد که معبد هوریوجی با قدمت بیش از سیزده قرن است<ref>Yamakawa, shōsetsu Nihonshi zuroku Henshuūiinkai (2010). Yamakawa shōsetsu Nihonshi Zuroku. Dai yonhan. Yamakawa shuppansha. P35.</ref> | ||
عموما سازههای ژاپنی هماهنگ با طبیعت هستند، بدین معنی که آن‌ها نه سازه‌ای مصنوعی در برابر طبیعت که انگار جزوی از طبیعت هستند. نا متقارنی و سادگی و خودداری از کاربرد رنگ به نوعی این سازه‌ها را جزئی از طبیعت کرده است. شاهد امر این نکته که بر خلاف [[معماری بنای قصرها و کاخ ها در چین|معماری چینی]] که قسمت‌های آشکار چوب را رنگ می‌کنند، در معماری ژاپنی، چوب‌های بدون رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. | عموما سازههای ژاپنی هماهنگ با طبیعت هستند، بدین معنی که آن‌ها نه سازه‌ای مصنوعی در برابر طبیعت که انگار جزوی از طبیعت هستند. نا متقارنی و سادگی و خودداری از کاربرد رنگ به نوعی این سازه‌ها را جزئی از طبیعت کرده است. شاهد امر این نکته که بر خلاف [[معماری بنای قصرها و کاخ ها در چین|معماری چینی]] که قسمت‌های آشکار چوب را رنگ می‌کنند، در معماری ژاپنی، چوب‌های بدون رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرند. | ||
| خط ۱۹: | خط ۱۹: | ||
تلفیق بومی و خارجی از دیگر ویژگی‌های معماری این کشور است که البته همان طور که پیشتر و در بحث [[فرهنگ ژاپنی|فرهنگ ژاپن]] هم اشاره کردیم، این مسأله یکی از سنت‌های فرهنگی [[ژاپن]] بوده و هست. بدین معنی که ژاپنی‌ها تأثیرات خارجی را راحت می‌پذیرند، آن را هضم می‌کنند و با در آمیختن با آنچه دارند، ژاپنی‌اش می‌کنند. در زمینه معماری هم به کرات شاهد تأثیر پذیری از معماری چینی و بعد خلق سبک‌های ژاپنی هستیم. | تلفیق بومی و خارجی از دیگر ویژگی‌های معماری این کشور است که البته همان طور که پیشتر و در بحث [[فرهنگ ژاپنی|فرهنگ ژاپن]] هم اشاره کردیم، این مسأله یکی از سنت‌های فرهنگی [[ژاپن]] بوده و هست. بدین معنی که ژاپنی‌ها تأثیرات خارجی را راحت می‌پذیرند، آن را هضم می‌کنند و با در آمیختن با آنچه دارند، ژاپنی‌اش می‌کنند. در زمینه معماری هم به کرات شاهد تأثیر پذیری از معماری چینی و بعد خلق سبک‌های ژاپنی هستیم. | ||
معماری ژاپن پیش از دوره باستان عموما مرتبط با سکونتگاه‌ها است و تنها بعد از آمدن [[آیین بودا در ژاپن|آیین بودایی]] است که ما شاهد ساخته شدن معابد بودایی و به نوعی | معماری ژاپن پیش از دوره باستان عموما مرتبط با سکونتگاه‌ها است و تنها بعد از آمدن [[آیین بودا در ژاپن|آیین بودایی]] است که ما شاهد ساخته شدن معابد بودایی و به نوعی معماری سازههای بسیار بزرگ هستیم. مردمان [[دوره جومون]] عموما در خان‌چال‌ها زندگی می‌کردند، جایی که با کندن گودالی در زمین و قرار دادن و اتصال ستون و تیرک‌های چوبی سقف آن را با گل، نی و سایر گیاهان می‌پوشاندند. در [[دوره یایویی]] ما شاهد خانه‌هایی هستیم که دارای کفی بلندتر از زمین بودند. در این سبک از خانه، کف را روی ستون‌های چوبی زمخت عمود بر زمین می‌ساختند. این نوع سبک خانه بیشتر در ساخت خانه‌های ثروتمندان و نیز انبارها مورد استفاده قرار می‌گرفت. همچنین با استناد به کشفیات باستان شناسی بناهایی با چنین کف‌هایی به شکل بزرگتر از حد متعارف ساخته شده است که به نظر می‌رسد محل‌هایی برای پرستش ایزدان ژاپنی بودند، بنابراین می‌توان تاریخ ایزدکده‌های [[شینتو در ژاپن|شینتو]] را به این دوران رساند. | ||
دین بودایی در اواسط قرن ششم ، معماری را هم چون بقیه وجوه فرهنگ [[ژاپن]] به شدت تحت تأثیر قرار داد. با آمدن [[آیین بودا در ژاپن|آیین بودایی]] ساخت معابد [[آیین بودا در ژاپن|بودایی]] هم شروع شد. نخستین معبد [[آیین بودا در ژاپن|بودایی]] [[ژاپن]] یعنی معبد آسوکا سال 592 م ساخته شد که سبک ساختش آشکارا متفاوت از چیزی بود که تا کنون وجود داشت. در میان سازندگان این معبد تعدادی خارجی یا تورای‌جین بودند که این افراد سبک معماری چینی را به [[ژاپن]] آوردند و به ژاپنی‌ها معرفی کردند. با اعزام هیأت‌هایی از [[ژاپن]] به [[چین]] برای یادگیری تأثیر معماری [[چین]] باز هم شدیدتر شد. برای مثال تا این زمان در معماری این کشور، ستون‌های چوبی با قرار دادن در خاک عمود می‌شدند، اما متأثر از معماری [[چین]] سنت قرار دادن ستون‌ها روی پایه‌ای از سنگ متداول شد. | دین بودایی در اواسط قرن ششم ، معماری را هم چون بقیه وجوه فرهنگ [[ژاپن]] به شدت تحت تأثیر قرار داد. با آمدن [[آیین بودا در ژاپن|آیین بودایی]] ساخت معابد [[آیین بودا در ژاپن|بودایی]] هم شروع شد. نخستین معبد [[آیین بودا در ژاپن|بودایی]] [[ژاپن]] یعنی معبد آسوکا سال 592 م ساخته شد که سبک ساختش آشکارا متفاوت از چیزی بود که تا کنون وجود داشت. در میان سازندگان این معبد تعدادی خارجی یا تورای‌جین بودند که این افراد سبک معماری چینی را به [[ژاپن]] آوردند و به ژاپنی‌ها معرفی کردند. با اعزام هیأت‌هایی از [[ژاپن]] به [[چین]] برای یادگیری تأثیر معماری [[چین]] باز هم شدیدتر شد. برای مثال تا این زمان در معماری این کشور، ستون‌های چوبی با قرار دادن در خاک عمود می‌شدند، اما متأثر از معماری [[چین]] سنت قرار دادن ستون‌ها روی پایه‌ای از سنگ متداول شد. | ||
| خط ۲۷: | خط ۲۷: | ||
در [[دوره کاماکورا]] ما بار دیگر شاهد تأثیرگذاری معماری [[چین]] بر [[ژاپن]] هستیم. در این دوره ما با دو سبک روبروییم که متأثر از معماری [[چین]] هستند. نخست سبک دایبوتسو (大仏様/Daibutsu yō) یا بودای بزرگ است و دیگری سبک ذِنشو (禅宗様/Zenshū yō) یا آیین ذِن. بعد از قطع ارتباط با [[چین]] در دوران هیان، از اواخر این دوره و نیز در دوره کاما[[کورا]] ما مجددا شاهد رابطه فعال با [[چین]] دوره دودمان سونگ هستیم. در همین دوره هم هست که [[معماری آرامگاه های سلطنتی در چین|سبک معماری سونگ]] به [[ژاپن]] وارد شد. این سبک در بازسازی معبد تودایجی که دچار آتش سوزی شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. از آنجا که تندیس بودای بزرگ یا دایبوتسو هم در همین معبد قرار دارد، به سبک جدید عنوان دایبوتسو را دادند. ویژگی بارز این سبک استفاده از سقف، ستون و چوب‌های رنگ شده بود. | در [[دوره کاماکورا]] ما بار دیگر شاهد تأثیرگذاری معماری [[چین]] بر [[ژاپن]] هستیم. در این دوره ما با دو سبک روبروییم که متأثر از معماری [[چین]] هستند. نخست سبک دایبوتسو (大仏様/Daibutsu yō) یا بودای بزرگ است و دیگری سبک ذِنشو (禅宗様/Zenshū yō) یا آیین ذِن. بعد از قطع ارتباط با [[چین]] در دوران هیان، از اواخر این دوره و نیز در دوره کاما[[کورا]] ما مجددا شاهد رابطه فعال با [[چین]] دوره دودمان سونگ هستیم. در همین دوره هم هست که [[معماری آرامگاه های سلطنتی در چین|سبک معماری سونگ]] به [[ژاپن]] وارد شد. این سبک در بازسازی معبد تودایجی که دچار آتش سوزی شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. از آنجا که تندیس بودای بزرگ یا دایبوتسو هم در همین معبد قرار دارد، به سبک جدید عنوان دایبوتسو را دادند. ویژگی بارز این سبک استفاده از سقف، ستون و چوب‌های رنگ شده بود. | ||
همچنین [[معماری در ژاپن|سبک معماری]] ذِنشو همراه با [[آیین بودا در ژاپن|آیین بودایی]] ذن به [[ژاپن]] وارد شد و تأثیراتی بر | همچنین [[معماری در ژاپن|سبک معماری]] ذِنشو همراه با [[آیین بودا در ژاپن|آیین بودایی]] ذن به [[ژاپن]] وارد شد و تأثیراتی بر معماری گذاشت که این تأثیرات را در چهارچوب سبک ذنشو بیان می‌کنند. از آنجا که این سبک و سبک دایبوتسو در یک دوره از [[چین]] وارد شدند، برخی ویژگی‌های آن‌ها شبیه به هم هست، اما تفاوت‌هایی هم دارند. برای مثال در سبک ذِنشو چوب‌های قسمت بیرونی بنا را رنگ نمی‌کنند و به همان شکل باقی می‌گذارند، اما چوب‌های قسمت درونی را رنگ می‌کنند. دیوارها در این سبک، همه از الوار چوبی است و از گل به هیچ وجه استفاده نمی‌شود. به علاوه لبه‌های سقف‌ها هم در این سبک دارای برگشتگی در لبه است. نمونه این سبک را می‌توان در تالار قرار دادن استخوان بودا در معبد اِنگاکوجی (円覚寺/Engakuji) مشاهده کرد.<ref name=":4">Yamakawa, shōsetsu Nihonshi zuroku Henshuūiinkai (2010). Yamakawa shōsetsu Nihonshi Zuroku. Dai yonhan. Yamakawa shuppansha. P109.</ref> | ||
یکی دیگر از سبک‌های [[دوره کاماکورا]] که در [[دوره موروماچی]] بدل به جریان اصلی | یکی دیگر از سبک‌های [[دوره کاماکورا]] که در [[دوره موروماچی]] بدل به جریان اصلی معماری شد، سبک سِچّو (折衷様/Sechchū yō) است. این سبک در واقع سبک معماری ژاپنی یا وافو است که قسمت‌هایی از دو سبک چینی دایبوتسو و ذِنشو را جذب کرده است.<ref name=":4" /> همچنین در این دوره در زمینه ساخت خانه‌های مسکونی سبک شوئین‌زوکوری (書院造/Shoin zukuri) رواج پیدا کرد. در این سبک بر خلاف سبک شیندِن زوکوری که در آن اتاق خواب مرکزیت داشت، شوئین یا اتاق مطالعه محوریت دارد. این سبک نخست در ساخت خانه جنگجویان رواج پیدا کرد و بر ساخت خانه‌های ژاپنی در زمان‌های بعد تأثیر زیادی گذاشت. شوئین که دارای تزئیناتی مانند توکونوما (床の間/Toko no ma) بود، به تدریج به اتاق پذیرایی در خانه‌های ژاپنی بدل شد. توکونوما فضایی در اتاق پذیرایی به شکل کمی بر آمده از کف و فرو رفته در دیوار و تقریبا تاقچه مانند است که با دیوار آویز [[نقاشی ژاپن|نقاشی]] یا خوشنویسی و گلدان آراسته به سبک ایکه‌بانا تزئین می‌شود. نمونه بارز سبک معماری شوئین‌زوکوری را می‌توان در معبد نقره‌ای یا گینکاکوجی مشاهده کرد.<ref>Yamakawa, shōsetsu Nihonshi zuroku Henshuūiinkai (2010). Yamakawa shōsetsu Nihonshi Zuroku. Dai yonhan. Yamakawa shuppansha. P129.</ref> | ||
[[دوره آزوچی-مومویاما|دوره آزوچی مومویاما]]، دوره توسعه ساخت قلعه و دژشهر بود. نماد این قلعه سازی هم ساخت برجک دفاعی یا تنشو (天守/Tenshu) یا در واقع اضافه شدن آن به قلعه‌های دفاعی بود. بارزترین این قلعه‌ها هم قلعه هیمه‌جی در استان هیوگو است که در فهرست میراث جهانی [https://www.unesco.org/en یونسکو] به ثبت رسیده است. همچنین در این دوره ما سبکی به نام سوکی‌یازوکوری (数寄屋造り/Sukiya zukuri) را در ساخت خانه‌های ژاپنی داریم که در واقع استفاده از سبک ساخت سوکی‌یا یا اتاق چای در ساخت خانه‌های مسکونی است. نخستین اتاق چای توسط ریکیو استاد چای بزرگ این دوران ساخته شد.<ref>اُكاكورا، كاكوزو (1396). كتاب چای. ترجمه از ژاپنی قدرت‌اله ذاكری، [https://parandepub.ir/ انتشارات پرنده]. ص68.</ref> اتاق چای کوچک و بسیار ساده است و این سادگی حاصل تقلید از صومعه‌های آیین ذن است.<ref>اُكاكورا، كاكوزو (1396). كتاب چای. ترجمه از ژاپنی قدرت‌اله ذاكری، [https://parandepub.ir/ انتشارات پرنده]. ص71.</ref> بنابراین اتاق چای در پیوند نزدیک با ذن است. بعدتر برخی از روش‌های ساخت اتاق چای در ساخت خانه‌ها هم مورد استفاده قرار گرفت و بدین شکل ذن بر ساخت خانه‌های ژاپنی هم تأثیرگذار شد. | [[دوره آزوچی-مومویاما|دوره آزوچی مومویاما]]، دوره توسعه ساخت قلعه و دژشهر بود. نماد این قلعه سازی هم ساخت برجک دفاعی یا تنشو (天守/Tenshu) یا در واقع اضافه شدن آن به قلعه‌های دفاعی بود. بارزترین این قلعه‌ها هم قلعه هیمه‌جی در استان هیوگو است که در فهرست میراث جهانی [https://www.unesco.org/en یونسکو] به ثبت رسیده است. همچنین در این دوره ما سبکی به نام سوکی‌یازوکوری (数寄屋造り/Sukiya zukuri) را در ساخت خانه‌های ژاپنی داریم که در واقع استفاده از سبک ساخت سوکی‌یا یا اتاق چای در ساخت خانه‌های مسکونی است. نخستین اتاق چای توسط ریکیو استاد چای بزرگ این دوران ساخته شد.<ref>اُكاكورا، كاكوزو (1396). كتاب چای. ترجمه از ژاپنی قدرت‌اله ذاكری، [https://parandepub.ir/ انتشارات پرنده]. ص68.</ref> اتاق چای کوچک و بسیار ساده است و این سادگی حاصل تقلید از صومعه‌های آیین ذن است.<ref>اُكاكورا، كاكوزو (1396). كتاب چای. ترجمه از ژاپنی قدرت‌اله ذاكری، [https://parandepub.ir/ انتشارات پرنده]. ص71.</ref> بنابراین اتاق چای در پیوند نزدیک با ذن است. بعدتر برخی از روش‌های ساخت اتاق چای در ساخت خانه‌ها هم مورد استفاده قرار گرفت و بدین شکل ذن بر ساخت خانه‌های ژاپنی هم تأثیرگذار شد. | ||
| خط ۳۸: | خط ۳۸: | ||
در واپسین سال‌های [[دوره ادو]] و در دو دهه اول میجی سبکی از معماری وجود داشت که به آن معماری سبک گییو (擬洋風建築/Giyōfūkenchiku) می‌گفتند. این سبک در واقع همان معماری با چوب ژاپنی بود، اما در آن عناصری از معماری چینی و به خصوص ویژگی‌هایی از معماری غربی اخذ شد. این سبک حدود سال 10 میجی به اوج خود رسید و بعد در دهه دوم میجی به تدریج محو شد. از این سبک بیشتر برای ساخت ساختمان‌های جدید مانند هتل، ساختمان شهرداری، مدرسه، بیمارستان و... استفاده می‌شد. | در واپسین سال‌های [[دوره ادو]] و در دو دهه اول میجی سبکی از معماری وجود داشت که به آن معماری سبک گییو (擬洋風建築/Giyōfūkenchiku) می‌گفتند. این سبک در واقع همان معماری با چوب ژاپنی بود، اما در آن عناصری از معماری چینی و به خصوص ویژگی‌هایی از معماری غربی اخذ شد. این سبک حدود سال 10 میجی به اوج خود رسید و بعد در دهه دوم میجی به تدریج محو شد. از این سبک بیشتر برای ساخت ساختمان‌های جدید مانند هتل، ساختمان شهرداری، مدرسه، بیمارستان و... استفاده می‌شد. | ||
با شروع اصلاحات میجی و عزم حکومت برای مدرن شدن، معماری غربی هم مورد توجه قرار گرفت. همان طور که پیشتر هم اشاره شد، مدرسه هنرهای زیبا و معماری سال 1876 تأسیس شد و سال بعد معماری انگلیسی به نام جوسیه کندر به این کشور آمد تا معماری غربی آموزش دهد. از کندر به عنوان پدر | با شروع اصلاحات میجی و عزم حکومت برای مدرن شدن، معماری غربی هم مورد توجه قرار گرفت. همان طور که پیشتر هم اشاره شد، مدرسه هنرهای زیبا و معماری سال 1876 تأسیس شد و سال بعد معماری انگلیسی به نام جوسیه کندر به این کشور آمد تا معماری غربی آموزش دهد. از کندر به عنوان پدر معماری مدرن [[ژاپن]] هم نام برده می‌شود. | ||
علاوه بر این دولت میجی یک طرح شهرسازی با عنوان «طرح تجمیع ادارات دولتی» (官庁集中計画/Kanchō shūchū kēkaku) تصویب کرده بود که هدف از آن ساخت شهری دارای [[معماری در ژاپن|معماری]] زیبای باروک مانند [[پاریس]] و لندن بود که از تجمیع ادارت و ساخت آن‌ها با معماری اروپایی حاصل می‌شد. برای رسیدن به این هدف هم دولت کشور آلمان را مد نظر قرار داد و معمارانی از این کشور به [[ژاپن]] دعوت کرد. بعد هم دانشجویانی برای یادگیری | علاوه بر این دولت میجی یک طرح شهرسازی با عنوان «طرح تجمیع ادارات دولتی» (官庁集中計画/Kanchō shūchū kēkaku) تصویب کرده بود که هدف از آن ساخت شهری دارای [[معماری در ژاپن|معماری]] زیبای باروک مانند [[پاریس]] و لندن بود که از تجمیع ادارت و ساخت آن‌ها با معماری اروپایی حاصل می‌شد. برای رسیدن به این هدف هم دولت کشور آلمان را مد نظر قرار داد و معمارانی از این کشور به [[ژاپن]] دعوت کرد. بعد هم دانشجویانی برای یادگیری معماری به آلمان رفتند. بعد هم دانشجویان دیگری برای آموختن معماری به کشورهای دیگر اروپایی و [[آمریکا]] رفتند. این چنین از دهه دوم میجی ما شاهد برگشتن این دانشجویان و فعالیت آن‌ها در داخل کشور هستیم که منجر به ساخت بناهایی آجری و بتنی شد که در آن‌ها از مصالحی چون آجر، آهن و سیمان استفاده گردید، چیزی که تا آن زمان در معماری [[ژاپن]] وجود نداشت. | ||
در اواسط دوره تایشو نخستین جنبش طراحی معماری در ژاپن با عنوان انجمن معماری بونری‌ها (分離派建築会/Bunriha kenchiku kai) توسط چند نفر از دانش آموختگان معماری دانشگاه [[توکیو]] شکل گرفت. بونری به معنی تفکیک و فاصله است و این نام را به آن جهت به این انجمن دادند که آن‌ها تأکید داشتند که می‌خواهند از فضای معماری گذشته جدا شوند و فضایی جدید خلق کنند.<ref>Yamamura, K (24-4-2021). Nihon Kindaikenchikushi gaikan(1). http://kskek.sakura.ne.jp/kentikusi.pdf P7.</ref> همچنین در این دوره گروهی شکل گرفت که به معماری اکسپرسیونیستی گرایش داشت. علاوه بر این در دوره تایشو و دوره شووای قبل از جنگ برخی از جنبش‌ها و گرایش‌های معماری غربی توانستند هر چند به شکل محدود بر معماری مدرن [[ژاپن]] تأثیر بگذارند و حتی جنبش‌هایی کوچک در این کشور به راه بیاندازند. برای مثال می‌توانیم به جنبش دِ استایل [[ژاپن]] (日本のデ・スティル派/Nihon no de sutiru ha) یا نو شکل آفرینی [[ژاپن]] اشاره کنیم که متأثر از جنبش د استایل بود، جنبشی که سال 1917 توسط هنرمندان هلندی شکل گرفت. | در اواسط دوره تایشو نخستین جنبش طراحی معماری در ژاپن با عنوان انجمن معماری بونری‌ها (分離派建築会/Bunriha kenchiku kai) توسط چند نفر از دانش آموختگان معماری دانشگاه [[توکیو]] شکل گرفت. بونری به معنی تفکیک و فاصله است و این نام را به آن جهت به این انجمن دادند که آن‌ها تأکید داشتند که می‌خواهند از فضای معماری گذشته جدا شوند و فضایی جدید خلق کنند.<ref>Yamamura, K (24-4-2021). Nihon Kindaikenchikushi gaikan(1). http://kskek.sakura.ne.jp/kentikusi.pdf P7.</ref> همچنین در این دوره گروهی شکل گرفت که به معماری اکسپرسیونیستی گرایش داشت. علاوه بر این در دوره تایشو و دوره شووای قبل از جنگ برخی از جنبش‌ها و گرایش‌های معماری غربی توانستند هر چند به شکل محدود بر معماری مدرن [[ژاپن]] تأثیر بگذارند و حتی جنبش‌هایی کوچک در این کشور به راه بیاندازند. برای مثال می‌توانیم به جنبش دِ استایل [[ژاپن]] (日本のデ・スティル派/Nihon no de sutiru ha) یا نو شکل آفرینی [[ژاپن]] اشاره کنیم که متأثر از جنبش د استایل بود، جنبشی که سال 1917 توسط هنرمندان هلندی شکل گرفت. | ||
شکست [[ژاپن]] در جنگ جهانی دوم که با تخریب بیشتر زیرساخت‌های کشور همراه بود، فضا را برای فعالیت معماران ژاپنی در سال‌های بعد از جنگ مهیا کرد، به خصوص که این کشور خیلی سریع به رشد بالای اقتصادی دست یافت و منابع [[مالی]] لازم برای ساخت و سازها هم فراهم شد. در این سال‌ها استفاه از بتن آرمه در | شکست [[ژاپن]] در جنگ جهانی دوم که با تخریب بیشتر زیرساخت‌های کشور همراه بود، فضا را برای فعالیت معماران ژاپنی در سال‌های بعد از جنگ مهیا کرد، به خصوص که این کشور خیلی سریع به رشد بالای اقتصادی دست یافت و منابع [[مالی]] لازم برای ساخت و سازها هم فراهم شد. در این سال‌ها استفاه از بتن آرمه در معماری بسیار رایج و فراگیر شد. یکی از معمارانی که قبل از جنگ فعالیت خود را شروع کرد و توانست در فضای بعد از جنگ به شهرت جهانی برسد، کنزو تانگه معروفترین معمار [[ژاپن]] است. طراحی و ساخت ورزشگاه ملی یویوگی (国立代々木競技場/Kokuritsu yoyogi kyōgi jō) که برای رقابت‌های المپیک 1964 توکیو آماده شد، توجه جهانیان را به پیشرفت معماری معاصر [[ژاپن]] جلب کرد. این بنا که به عنوان نماد معماری معاصر ژاپن شناخته می‌شود، به خوبی نشان داد که معماری [[ژاپن]] که قبل از جنگ جهانی دوم آشکارا از معماری غرب عقب افتاده بود، اکنون به سطوح بالای جهانی دست یافته است. | ||
علاوه بر تانگه، معماران برجسته دیگری چون فومیهیکو ماکی (槇文彦/Maki Fumihiko(1928- )) و تادائو آندو در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم و در عرصه معماری معاصر [[ژاپن]] سر بلند کردند که اغلب کارهای آن‌ها با تمجید و تحسین جهانی روبرو می‌شد، تا حدی که محدوده فعالیت آن‌ها فراتر از [[ژاپن]] و در سراسر جهان گسترش یافت. وجه غالب کار تمام این معماران معاصر ترکیب فرهنگ معماری سنتی [[ژاپن]] با فرهنگ غربی و اکتشافات و کاربردهای پیشروانه از مصالح در ساخت و سازها بود. با فعالیت این هنرمندان [[معماری مدرن و معاصر ژاپن|معماری معاصر ژاپن]] به یکی از معماری‌های شاخص جهان معاصر بدل شده است و آثار این معماران را در جای جای جهان می‌توان مشاهده کرد. | علاوه بر تانگه، معماران برجسته دیگری چون فومیهیکو ماکی (槇文彦/Maki Fumihiko(1928- )) و تادائو آندو در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم و در عرصه معماری معاصر [[ژاپن]] سر بلند کردند که اغلب کارهای آن‌ها با تمجید و تحسین جهانی روبرو می‌شد، تا حدی که محدوده فعالیت آن‌ها فراتر از [[ژاپن]] و در سراسر جهان گسترش یافت. وجه غالب کار تمام این معماران معاصر ترکیب فرهنگ معماری سنتی [[ژاپن]] با فرهنگ غربی و اکتشافات و کاربردهای پیشروانه از مصالح در ساخت و سازها بود. با فعالیت این هنرمندان [[معماری مدرن و معاصر ژاپن|معماری معاصر ژاپن]] به یکی از معماری‌های شاخص جهان معاصر بدل شده است و آثار این معماران را در جای جای جهان می‌توان مشاهده کرد. | ||
| خط ۵۱: | خط ۵۱: | ||
در اینجا به برخی از آثار معماری شاخص [[ژاپن]] از گذشته تا دوران معاصر اشاره می‌کنیم، با این توضیح که بی شک آثار معماری شاخص [[ژاپن]] بسیار بیشتر از این‌ها است. | در اینجا به برخی از آثار معماری شاخص [[ژاپن]] از گذشته تا دوران معاصر اشاره می‌کنیم، با این توضیح که بی شک آثار معماری شاخص [[ژاپن]] بسیار بیشتر از این‌ها است. | ||
==== معبد هوریوجی ==== | |||
این معبد سال 607 به دستور شوتوکو تایشی ساخته شد. هر چند سازههای این معبد بارها دچار آتش‌سوزی و تجدید بنا شدند، اما این معبد به خوبی نشان دهنده سبک معماری دوران باستان است. تالار اصلی این معبد، قدیمی‌ترین بنای چوبی باقی مانده جهان است. سال 1993 مجموعه سازههای این معبد با عنوان «مجموعه سازههای بودایی محدوده معبد هوریوجی» به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند. | |||
[[ایزدکده ایتسوکوشیما]] | ==== [[ایزدکده ایتسوکوشیما]] ==== | ||
این ایزدکده در استان هیروشیما قرار دارد و سال 1996 به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیده است. از آن به عنوان یکی از سه چشم انداز زیبای [[ژاپن]] یاد می‌شود و هر ساله میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی از آن بازدید می‌کنند. هر چند قدمت آن به قرن ششم بر می‌گردد، اما عمده آنچه از آن بر جای مانده، مربوط به قرن سیزدهم و بعد آن است. | |||
قلعه هیمه‌جی | ==== قلعه هیمه‌جی ==== | ||
در شهر هیمه‌جی استان هیوگو قرار دارد. نمونه برجسته معماری ساخت قلعه در [[ژاپن]] است. این بنا سال 1346 م ساخته و سال 1993 به عنوان [[آثار فرهنگی، تاريخی و طبيعی ثبت شده ژاپن در ميراث جهانی|نخستین میراث ژاپنی در فهرست میراث جهانی یونسکو]] ثبت شد. | |||
کینکاکوجی یا معبد طلایی | ==== کینکاکوجی یا معبد طلایی ==== | ||
نام عمومی معبد بودایی روکوئونجی واقع در [[کیوتو]] است. این اثر از آثار شاخص معماری فرهنگ کیتایاما محسوب می‌شود. در قرن چهاردهم ساخته، اما در آتش‌سوزی عمدی سال 1950 سوخت و مجددا بازسازی شد. | |||
معبد کیومیزودِرا (清水寺/Kiyomizudera) | ==== معبد کیومیزودِرا ==== | ||
معبد کیومیزودِرا (清水寺/Kiyomizudera)، نام معبد بودایی کوهستانی در [[کیوتو]] که اواخر قرن هشتم ساخته شد. | |||
گوریوکاکو (五稜郭/Goryōkaku) | ==== گوریوکاکو ==== | ||
گوریوکاکو (五稜郭/Goryōkaku)، نام قلعه و استحکامات نظامی پنج ضلعی ستاره شکل در شهر هاکوداته هوکایدو که اواخر [[دوره ادو]] ساخته شد. دور آن را خندقی فرا گرفته است و از آنجا که در آن درختان بید زیادی روییده به آن قلعه بید هم می‌گویند. | |||
ساختمان ایستگاه توکیو | ==== ساختمان ایستگاه توکیو ==== | ||
یکی از نمادهای [[معماری مدرن و معاصر ژاپن|معماری مدرن ژاپن]] است. این بنا سال 1914 و در سه طبقه ساخته شد. بنایی با آجرهای قرمز و اسکلت فلزی در سه طبقه که در جریان جنگ جهانی دوم قسمت‌هایی از آن تخریب شد. بعد از جنگ در دو طبقه، اما نظر به اهمیت آن مجددا سال 2012 به شکل اولیه‌اش در سه طبقه بازسازی شد. | |||
ورزشگاه ملی یویوگی | ==== ورزشگاه ملی یویوگی ==== | ||
نماد [[معماری مدرن و معاصر ژاپن|معماری معاصر]] و پیشرفت [[ژاپن]] در معماری است که برای مسابقات المپیک 1964 [[توکیو]] ساخته شد. این ورزشگاه یکی از آثار برجسته کنزو تانگه معمار معاصر ژاپنی است. | |||
برج مخابراتی اسکای‌تری | ==== برج مخابراتی اسکای‌تری ==== | ||
بزرگترین برج مخابراتی جهان که 634 متر ارتفاع دارد و سال 2012 ساخت آن کامل شد. | |||
ساختمان اومه‌دا اسکای (梅田スカイビル/Umeda SKY BLDG) | ==== ساختمان اومه‌دا اسکای ==== | ||
ساختمان اومه‌دا اسکای (梅田スカイビル/Umeda SKY BLDG)، نام آسمان خراشی 40 طبقه به ارتفاع 173 متر واقع در شهر [[اوساکا]] که توسط هیروشی هارا (原広司/Hara Hiroshi(1936- )) معمار معاصر ژاپنی طراحی و سال 1993 کامل شد. | |||
=== [[معماران برجسته ژاپن]] === | === [[معماران برجسته ژاپن]] === | ||
در اینجا چند نفر از برجسته‌ترین معماران [[ژاپن]] را به اختصار معرفی می‌کنیم با این توضیح که همه آن‌ها معماران مدرن و معاصر [[ژاپن]] هستند، چرا که در مورد سازههای معماری تاریخی [[ژاپن]]، چندان اطلاعی از معمار آن وجود ندارد. | در اینجا چند نفر از برجسته‌ترین معماران [[ژاپن]] را به اختصار معرفی می‌کنیم با این توضیح که همه آن‌ها معماران مدرن و معاصر [[ژاپن]] هستند، چرا که در مورد سازههای معماری تاریخی [[ژاپن]]، چندان اطلاعی از معمار آن وجود ندارد. | ||
کونی‌ئو مائه‌کاوا (前川國男/Maekawa Kunio | ==== کونی‌ئو مائه‌کاوا ==== | ||
کونی‌ئو مائه‌کاوا (前川國男/Maekawa Kunio)(1905 تا 1986) مائه‌کاوا نزد معماران مطرح غربی مانند لو کوربوزیه معمار مشهور سوئیسی معماری فرا گرفت و بعد از برگشتن به [[ژاپن]] پرچمدار [[معماری مدرن و معاصر ژاپن|معماری مدرن ژاپن]] شد. معماران مشهوری چون کنزو تانگه جزو شاگردان او بودند. تالار فرهنگ توکیو (東京文化会館/Tōkyō Bunka kaikan) که سال 1961 ساخته شد، یکی از آثار مطرح او هست. | |||
کنزو تانگه (1913 تا 2005) | ==== کنزو تانگه ==== | ||
کنزو تانگه (1913 تا 2005)، شناخته شده‌ترین معمار ژاپنی در خارج از این کشور است. بعد از جنگ جهانی دوم و در زمانه رشد سریع اقتصادی [[ژاپن]] او پروژه‌های زیادی را در این کشور به دست گرفت و به سرانجام رساند. از آثار او می‌توان به ورزشگاه ملی یویوگی، موزه یادبود صلح هیروشیما، دفتر اصلی [[تلویزیون در ژاپن|تلویزیون]] فوجی و... اشاره کرد. | |||
کیشو کوروکاوا (黒川紀章/Kurokawa Kishō | ==== کیشو کوروکاوا ==== | ||
کیشو کوروکاوا (黒川紀章/Kurokawa Kishō) (1934 تا 2007)، از معماران مطرح ژاپنی که آثار ماندگار زیادی در [[ژاپن]] و خارج از آن از خود به یادگار گذاشت. او از بنیان گذاران جنبش معماری متابولیسم در [[ژاپن]] است. فرودگاه بین‌المللی مالزی، فرودگاه بین‌المللی جدید آستانه در قزاقستان، ورزشگاه گازپروم آرنا در [[روسیه]]، موزه ملی جدید هنرهای زیبا در [[توکیو]] (国立新美術館/Kokuritsu shin bijutsukan) از جمله کارهای او است. | |||
آراتا ایسوزاکی (磯崎新/Isozaki Arata | ==== آراتا ایسوزاکی ==== | ||
آراتا ایسوزاکی (磯崎新/Isozaki Arata) (1931 تا ... م)، از معماران برجسته و یکی از هفت معمار ژاپنی برنده جایزه پریتزکر (Pritzker prize) که طراحی و ساخت سازههای ماندگار زیادی را در سراسر جهان بر عهده داشته است. موزه هنرهای معاصر نیویورک، مجموعه ورزشی ساخته شده برای المپیک 1992 بارسلونا از جمله آثار او است. | |||
تادائو آندو (1941 تا | ==== تادائو آندو ==== | ||
تادائو آندو (1941 تا )،معمار خود آموخته ژاپنی که مشخصه کارهایش استفاده از بتن نمایان است. از جمله آثار او می‌توان به کلیسای نور (光の教会/Hikari no Kyōkai)، کلیسای باد (風の教会/Kaze no Kyōkai) و کلیسای آب (水の教会/Mizu no Kyōkai) اشاره کرد.<ref>ذاکری، قدرت اله (1402). «هنر [[ژاپن]]». در پالیزدار، فرهاد، ذاکری، قدرت اله. جامعه و فرهنگ [[ژاپن]]، تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی]، ص.242- 281.</ref> | |||
== نیز نگاه کنید به == | == نیز نگاه کنید به == | ||
نسخهٔ ۲۸ ژوئیهٔ ۲۰۲۴، ساعت ۲۰:۳۱
معماری در کشور ژاپن شامل معماری ژاپن تا دوران مدرن؛ معماری مدرن و معاصر ژاپن؛ آثار شاخص معماری ژاپن؛ معماران برجسته ژاپن و باغ ژاپنی است.
معماری ژاپن تا دوران مدرن
نیشی و هوزومی در بحث از معماری سنتی ژاپن (قبل از دوران مدرن) آن را در چهار دسته کلی زیر، معماری اتاق چای یا سوکی‌یا (数奇屋/Sukiya) مورد مطالعه قرار داده‌اند[۱] که عبارت است از:
- پرستش؛ معابد بودایی و ایزدکده‌های شینتو؛
- زندگی روزانه؛ اقامتگاه‌ها و زندگی شهری؛
- رزم، دژها و شهردژها؛
- سرگرمی و هنر.
در اینجا ما هم در بحث از معماری ژاپن ما قبل از مدرن، به اختصار در مورد همین چهار دسته توضیح می‌دهیم، چرا که طراحی و ساخت همین سازه‌ها تشکیل دهنده هنر معماری ژاپن قبل از مدرن است. با این همه توجه به ساخت همین چهار دسته اصلی سازه، ما را متوجه ویژگی‌هایی کلی می‌کند که می‌توانیم آن‌ها را ویژگی معماری ژاپنی به حساب آوریم. در اینجا برخی از این ویژگی‌ها را با استناد به میچیکو و دیوید یانگ توضیح می‌دهیم.[۲]
یکی از ویژگی‌های هنر معماری ژاپن، استفاده از مصالح طبیعی و هماهنگی آن با طبیعت است. با توجه به اقلیم ژاپن، مهم‌ترین مصالح مورد استفاده در معماری چوب است. سایر مصالح طبیعی عمده مورد استفاده، خیزران، پوست درخت و گل رس است. تمامی ستون و تیرها چوبی هستند، اکثر سازههای معماری این کشور چوبی است. بنابراین سازههای ژاپنی در مقابل سازههای غربی که از سنگ و آهن‌اند، به لحاظ وزن هم سبک‌تر هستند که این ویژگی برای کشور زلزله خیزی مانند ژاپن بسیار مناسب است. قدیمی‌ترین بنای چوبی موجود جهان، در ژاپن قرار دارد که معبد هوریوجی با قدمت بیش از سیزده قرن است[۳]
عموما سازههای ژاپنی هماهنگ با طبیعت هستند، بدین معنی که آن‌ها نه سازه‌ای مصنوعی در برابر طبیعت که انگار جزوی از طبیعت هستند. نا متقارنی و سادگی و خودداری از کاربرد رنگ به نوعی این سازه‌ها را جزئی از طبیعت کرده است. شاهد امر این نکته که بر خلاف معماری چینی که قسمت‌های آشکار چوب را رنگ می‌کنند، در معماری ژاپنی، چوب‌های بدون رنگ مورد استفاده قرار می‌گیرند.
توجه به جزئیات یکی دیگر از ویژگی‌های معماری ژاپن است. هر چند بناها بسیار ساده به نظر می‌رسد، اما در آن جزئیات بسیار زیادی از سوی معمار، سازنده، نجار و... لحاظ شده است. برای مثال برخی از بناهای چوبی عظیم و چند طبقه بدون استفاده از یک میخ ساخته شده‌اند و این تنها با توجه به جزئیات مقدور است.
تلفیق بومی و خارجی از دیگر ویژگی‌های معماری این کشور است که البته همان طور که پیشتر و در بحث فرهنگ ژاپن هم اشاره کردیم، این مسأله یکی از سنت‌های فرهنگی ژاپن بوده و هست. بدین معنی که ژاپنی‌ها تأثیرات خارجی را راحت می‌پذیرند، آن را هضم می‌کنند و با در آمیختن با آنچه دارند، ژاپنی‌اش می‌کنند. در زمینه معماری هم به کرات شاهد تأثیر پذیری از معماری چینی و بعد خلق سبک‌های ژاپنی هستیم.
معماری ژاپن پیش از دوره باستان عموما مرتبط با سکونتگاه‌ها است و تنها بعد از آمدن آیین بودایی است که ما شاهد ساخته شدن معابد بودایی و به نوعی معماری سازههای بسیار بزرگ هستیم. مردمان دوره جومون عموما در خان‌چال‌ها زندگی می‌کردند، جایی که با کندن گودالی در زمین و قرار دادن و اتصال ستون و تیرک‌های چوبی سقف آن را با گل، نی و سایر گیاهان می‌پوشاندند. در دوره یایویی ما شاهد خانه‌هایی هستیم که دارای کفی بلندتر از زمین بودند. در این سبک از خانه، کف را روی ستون‌های چوبی زمخت عمود بر زمین می‌ساختند. این نوع سبک خانه بیشتر در ساخت خانه‌های ثروتمندان و نیز انبارها مورد استفاده قرار می‌گرفت. همچنین با استناد به کشفیات باستان شناسی بناهایی با چنین کف‌هایی به شکل بزرگتر از حد متعارف ساخته شده است که به نظر می‌رسد محل‌هایی برای پرستش ایزدان ژاپنی بودند، بنابراین می‌توان تاریخ ایزدکده‌های شینتو را به این دوران رساند.
دین بودایی در اواسط قرن ششم ، معماری را هم چون بقیه وجوه فرهنگ ژاپن به شدت تحت تأثیر قرار داد. با آمدن آیین بودایی ساخت معابد بودایی هم شروع شد. نخستین معبد بودایی ژاپن یعنی معبد آسوکا سال 592 م ساخته شد که سبک ساختش آشکارا متفاوت از چیزی بود که تا کنون وجود داشت. در میان سازندگان این معبد تعدادی خارجی یا تورای‌جین بودند که این افراد سبک معماری چینی را به ژاپن آوردند و به ژاپنی‌ها معرفی کردند. با اعزام هیأت‌هایی از ژاپن به چین برای یادگیری تأثیر معماری چین باز هم شدیدتر شد. برای مثال تا این زمان در معماری این کشور، ستون‌های چوبی با قرار دادن در خاک عمود می‌شدند، اما متأثر از معماری چین سنت قرار دادن ستون‌ها روی پایه‌ای از سنگ متداول شد.
دوره هیان دوره ژاپنی کردن چیزهایی بود که از چین گرفته بودند و این ژاپنی کردن شامل معماری هم شد. برای مثال در این دوره با باریک‌تر کردن ستون‌ها سقف‌ها را با شیب بیشتر می‌ساختند که این متفاوت از سبک چینی بود. به سبک جدید وافو (和風/Wafū) یا سبک ژاپنی اطلاق شد. این ژاپنی کردن در برخی از ویژگی‌های معابد بودایی این دوره نمود یافته است. همچنین در این دوره و در رابطه با خانه‌های مسکونی ما سبک شیندِن زوکوری (寝殿造/Shinden zukuri) را داریم که امروزه دیگر وجود ندارد. این سبک معماری در خانه‌های اشراف استفاده می‌شد. در این نوع سبک، اتاق خواب در مرکز بنا و سایر اتاق‌ها در سه سوی شرق، غرب و شمال قرار می‌گرفتند. این نوع بنا درابتدا به خصوص در مورد اتاق‌های شرقی و غربی دارای تقارن بود، اما در اواخر هیان این تقارن را به هم زدند.
در دوره کاماکورا ما بار دیگر شاهد تأثیرگذاری معماری چین بر ژاپن هستیم. در این دوره ما با دو سبک روبروییم که متأثر از معماری چین هستند. نخست سبک دایبوتسو (大仏様/Daibutsu yō) یا بودای بزرگ است و دیگری سبک ذِنشو (禅宗様/Zenshū yō) یا آیین ذِن. بعد از قطع ارتباط با چین در دوران هیان، از اواخر این دوره و نیز در دوره کاماکورا ما مجددا شاهد رابطه فعال با چین دوره دودمان سونگ هستیم. در همین دوره هم هست که سبک معماری سونگ به ژاپن وارد شد. این سبک در بازسازی معبد تودایجی که دچار آتش سوزی شده بود، مورد استفاده قرار گرفت. از آنجا که تندیس بودای بزرگ یا دایبوتسو هم در همین معبد قرار دارد، به سبک جدید عنوان دایبوتسو را دادند. ویژگی بارز این سبک استفاده از سقف، ستون و چوب‌های رنگ شده بود.
همچنین سبک معماری ذِنشو همراه با آیین بودایی ذن به ژاپن وارد شد و تأثیراتی بر معماری گذاشت که این تأثیرات را در چهارچوب سبک ذنشو بیان می‌کنند. از آنجا که این سبک و سبک دایبوتسو در یک دوره از چین وارد شدند، برخی ویژگی‌های آن‌ها شبیه به هم هست، اما تفاوت‌هایی هم دارند. برای مثال در سبک ذِنشو چوب‌های قسمت بیرونی بنا را رنگ نمی‌کنند و به همان شکل باقی می‌گذارند، اما چوب‌های قسمت درونی را رنگ می‌کنند. دیوارها در این سبک، همه از الوار چوبی است و از گل به هیچ وجه استفاده نمی‌شود. به علاوه لبه‌های سقف‌ها هم در این سبک دارای برگشتگی در لبه است. نمونه این سبک را می‌توان در تالار قرار دادن استخوان بودا در معبد اِنگاکوجی (円覚寺/Engakuji) مشاهده کرد.[۴]
یکی دیگر از سبک‌های دوره کاماکورا که در دوره موروماچی بدل به جریان اصلی معماری شد، سبک سِچّو (折衷様/Sechchū yō) است. این سبک در واقع سبک معماری ژاپنی یا وافو است که قسمت‌هایی از دو سبک چینی دایبوتسو و ذِنشو را جذب کرده است.[۴] همچنین در این دوره در زمینه ساخت خانه‌های مسکونی سبک شوئین‌زوکوری (書院造/Shoin zukuri) رواج پیدا کرد. در این سبک بر خلاف سبک شیندِن زوکوری که در آن اتاق خواب مرکزیت داشت، شوئین یا اتاق مطالعه محوریت دارد. این سبک نخست در ساخت خانه جنگجویان رواج پیدا کرد و بر ساخت خانه‌های ژاپنی در زمان‌های بعد تأثیر زیادی گذاشت. شوئین که دارای تزئیناتی مانند توکونوما (床の間/Toko no ma) بود، به تدریج به اتاق پذیرایی در خانه‌های ژاپنی بدل شد. توکونوما فضایی در اتاق پذیرایی به شکل کمی بر آمده از کف و فرو رفته در دیوار و تقریبا تاقچه مانند است که با دیوار آویز نقاشی یا خوشنویسی و گلدان آراسته به سبک ایکه‌بانا تزئین می‌شود. نمونه بارز سبک معماری شوئین‌زوکوری را می‌توان در معبد نقره‌ای یا گینکاکوجی مشاهده کرد.[۵]
دوره آزوچی مومویاما، دوره توسعه ساخت قلعه و دژشهر بود. نماد این قلعه سازی هم ساخت برجک دفاعی یا تنشو (天守/Tenshu) یا در واقع اضافه شدن آن به قلعه‌های دفاعی بود. بارزترین این قلعه‌ها هم قلعه هیمه‌جی در استان هیوگو است که در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده است. همچنین در این دوره ما سبکی به نام سوکی‌یازوکوری (数寄屋造り/Sukiya zukuri) را در ساخت خانه‌های ژاپنی داریم که در واقع استفاده از سبک ساخت سوکی‌یا یا اتاق چای در ساخت خانه‌های مسکونی است. نخستین اتاق چای توسط ریکیو استاد چای بزرگ این دوران ساخته شد.[۶] اتاق چای کوچک و بسیار ساده است و این سادگی حاصل تقلید از صومعه‌های آیین ذن است.[۷] بنابراین اتاق چای در پیوند نزدیک با ذن است. بعدتر برخی از روش‌های ساخت اتاق چای در ساخت خانه‌ها هم مورد استفاده قرار گرفت و بدین شکل ذن بر ساخت خانه‌های ژاپنی هم تأثیرگذار شد.
چنانکه قبلا اشاره کردیم، دوره ادو دوره مردمی شدن هنر بود. این مسأله در مورد معماری هم صادق است. بنابراین پدیده بارز معماری در این دوره، گرایش به عامیانه و مردمی شدن در ساخت سازه‌ها است. سبک سوکی‌یازوکوری که پیشتر به آن اشاره شد، در این دوره رونق گرفت، چرا که کاربرد آن در زندگی مردم عادی هم بیشتر شد. همچنین در این دوره ما شاهد ساخت سازه‌هایی چون تماشاخانه و عشرت‌کده برای وقت گذرانی و تفریح هستیم.
معماری مدرن و معاصر ژاپن
در واپسین سال‌های دوره ادو و در دو دهه اول میجی سبکی از معماری وجود داشت که به آن معماری سبک گییو (擬洋風建築/Giyōfūkenchiku) می‌گفتند. این سبک در واقع همان معماری با چوب ژاپنی بود، اما در آن عناصری از معماری چینی و به خصوص ویژگی‌هایی از معماری غربی اخذ شد. این سبک حدود سال 10 میجی به اوج خود رسید و بعد در دهه دوم میجی به تدریج محو شد. از این سبک بیشتر برای ساخت ساختمان‌های جدید مانند هتل، ساختمان شهرداری، مدرسه، بیمارستان و... استفاده می‌شد.
با شروع اصلاحات میجی و عزم حکومت برای مدرن شدن، معماری غربی هم مورد توجه قرار گرفت. همان طور که پیشتر هم اشاره شد، مدرسه هنرهای زیبا و معماری سال 1876 تأسیس شد و سال بعد معماری انگلیسی به نام جوسیه کندر به این کشور آمد تا معماری غربی آموزش دهد. از کندر به عنوان پدر معماری مدرن ژاپن هم نام برده می‌شود.
علاوه بر این دولت میجی یک طرح شهرسازی با عنوان «طرح تجمیع ادارات دولتی» (官庁集中計画/Kanchō shūchū kēkaku) تصویب کرده بود که هدف از آن ساخت شهری دارای معماری زیبای باروک مانند پاریس و لندن بود که از تجمیع ادارت و ساخت آن‌ها با معماری اروپایی حاصل می‌شد. برای رسیدن به این هدف هم دولت کشور آلمان را مد نظر قرار داد و معمارانی از این کشور به ژاپن دعوت کرد. بعد هم دانشجویانی برای یادگیری معماری به آلمان رفتند. بعد هم دانشجویان دیگری برای آموختن معماری به کشورهای دیگر اروپایی و آمریکا رفتند. این چنین از دهه دوم میجی ما شاهد برگشتن این دانشجویان و فعالیت آن‌ها در داخل کشور هستیم که منجر به ساخت بناهایی آجری و بتنی شد که در آن‌ها از مصالحی چون آجر، آهن و سیمان استفاده گردید، چیزی که تا آن زمان در معماری ژاپن وجود نداشت.
در اواسط دوره تایشو نخستین جنبش طراحی معماری در ژاپن با عنوان انجمن معماری بونری‌ها (分離派建築会/Bunriha kenchiku kai) توسط چند نفر از دانش آموختگان معماری دانشگاه توکیو شکل گرفت. بونری به معنی تفکیک و فاصله است و این نام را به آن جهت به این انجمن دادند که آن‌ها تأکید داشتند که می‌خواهند از فضای معماری گذشته جدا شوند و فضایی جدید خلق کنند.[۸] همچنین در این دوره گروهی شکل گرفت که به معماری اکسپرسیونیستی گرایش داشت. علاوه بر این در دوره تایشو و دوره شووای قبل از جنگ برخی از جنبش‌ها و گرایش‌های معماری غربی توانستند هر چند به شکل محدود بر معماری مدرن ژاپن تأثیر بگذارند و حتی جنبش‌هایی کوچک در این کشور به راه بیاندازند. برای مثال می‌توانیم به جنبش دِ استایل ژاپن (日本のデ・スティル派/Nihon no de sutiru ha) یا نو شکل آفرینی ژاپن اشاره کنیم که متأثر از جنبش د استایل بود، جنبشی که سال 1917 توسط هنرمندان هلندی شکل گرفت.
شکست ژاپن در جنگ جهانی دوم که با تخریب بیشتر زیرساخت‌های کشور همراه بود، فضا را برای فعالیت معماران ژاپنی در سال‌های بعد از جنگ مهیا کرد، به خصوص که این کشور خیلی سریع به رشد بالای اقتصادی دست یافت و منابع مالی لازم برای ساخت و سازها هم فراهم شد. در این سال‌ها استفاه از بتن آرمه در معماری بسیار رایج و فراگیر شد. یکی از معمارانی که قبل از جنگ فعالیت خود را شروع کرد و توانست در فضای بعد از جنگ به شهرت جهانی برسد، کنزو تانگه معروفترین معمار ژاپن است. طراحی و ساخت ورزشگاه ملی یویوگی (国立代々木競技場/Kokuritsu yoyogi kyōgi jō) که برای رقابت‌های المپیک 1964 توکیو آماده شد، توجه جهانیان را به پیشرفت معماری معاصر ژاپن جلب کرد. این بنا که به عنوان نماد معماری معاصر ژاپن شناخته می‌شود، به خوبی نشان داد که معماری ژاپن که قبل از جنگ جهانی دوم آشکارا از معماری غرب عقب افتاده بود، اکنون به سطوح بالای جهانی دست یافته است.
علاوه بر تانگه، معماران برجسته دیگری چون فومیهیکو ماکی (槇文彦/Maki Fumihiko(1928- )) و تادائو آندو در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم و در عرصه معماری معاصر ژاپن سر بلند کردند که اغلب کارهای آن‌ها با تمجید و تحسین جهانی روبرو می‌شد، تا حدی که محدوده فعالیت آن‌ها فراتر از ژاپن و در سراسر جهان گسترش یافت. وجه غالب کار تمام این معماران معاصر ترکیب فرهنگ معماری سنتی ژاپن با فرهنگ غربی و اکتشافات و کاربردهای پیشروانه از مصالح در ساخت و سازها بود. با فعالیت این هنرمندان معماری معاصر ژاپن به یکی از معماری‌های شاخص جهان معاصر بدل شده است و آثار این معماران را در جای جای جهان می‌توان مشاهده کرد.
آثار شاخص معماری ژاپن
در اینجا به برخی از آثار معماری شاخص ژاپن از گذشته تا دوران معاصر اشاره می‌کنیم، با این توضیح که بی شک آثار معماری شاخص ژاپن بسیار بیشتر از این‌ها است.
معبد هوریوجی
این معبد سال 607 به دستور شوتوکو تایشی ساخته شد. هر چند سازههای این معبد بارها دچار آتش‌سوزی و تجدید بنا شدند، اما این معبد به خوبی نشان دهنده سبک معماری دوران باستان است. تالار اصلی این معبد، قدیمی‌ترین بنای چوبی باقی مانده جهان است. سال 1993 مجموعه سازههای این معبد با عنوان «مجموعه سازههای بودایی محدوده معبد هوریوجی» به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیدند.
ایزدکده ایتسوکوشیما
این ایزدکده در استان هیروشیما قرار دارد و سال 1996 به عنوان میراث جهانی به ثبت رسیده است. از آن به عنوان یکی از سه چشم انداز زیبای ژاپن یاد می‌شود و هر ساله میلیون‌ها گردشگر داخلی و خارجی از آن بازدید می‌کنند. هر چند قدمت آن به قرن ششم بر می‌گردد، اما عمده آنچه از آن بر جای مانده، مربوط به قرن سیزدهم و بعد آن است.
قلعه هیمه‌جی
در شهر هیمه‌جی استان هیوگو قرار دارد. نمونه برجسته معماری ساخت قلعه در ژاپن است. این بنا سال 1346 م ساخته و سال 1993 به عنوان نخستین میراث ژاپنی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.
کینکاکوجی یا معبد طلایی
نام عمومی معبد بودایی روکوئونجی واقع در کیوتو است. این اثر از آثار شاخص معماری فرهنگ کیتایاما محسوب می‌شود. در قرن چهاردهم ساخته، اما در آتش‌سوزی عمدی سال 1950 سوخت و مجددا بازسازی شد.
معبد کیومیزودِرا
معبد کیومیزودِرا (清水寺/Kiyomizudera)، نام معبد بودایی کوهستانی در کیوتو که اواخر قرن هشتم ساخته شد.
گوریوکاکو
گوریوکاکو (五稜郭/Goryōkaku)، نام قلعه و استحکامات نظامی پنج ضلعی ستاره شکل در شهر هاکوداته هوکایدو که اواخر دوره ادو ساخته شد. دور آن را خندقی فرا گرفته است و از آنجا که در آن درختان بید زیادی روییده به آن قلعه بید هم می‌گویند.
ساختمان ایستگاه توکیو
یکی از نمادهای معماری مدرن ژاپن است. این بنا سال 1914 و در سه طبقه ساخته شد. بنایی با آجرهای قرمز و اسکلت فلزی در سه طبقه که در جریان جنگ جهانی دوم قسمت‌هایی از آن تخریب شد. بعد از جنگ در دو طبقه، اما نظر به اهمیت آن مجددا سال 2012 به شکل اولیه‌اش در سه طبقه بازسازی شد.
ورزشگاه ملی یویوگی
نماد معماری معاصر و پیشرفت ژاپن در معماری است که برای مسابقات المپیک 1964 توکیو ساخته شد. این ورزشگاه یکی از آثار برجسته کنزو تانگه معمار معاصر ژاپنی است.
برج مخابراتی اسکای‌تری
بزرگترین برج مخابراتی جهان که 634 متر ارتفاع دارد و سال 2012 ساخت آن کامل شد.
ساختمان اومه‌دا اسکای
ساختمان اومه‌دا اسکای (梅田スカイビル/Umeda SKY BLDG)، نام آسمان خراشی 40 طبقه به ارتفاع 173 متر واقع در شهر اوساکا که توسط هیروشی هارا (原広司/Hara Hiroshi(1936- )) معمار معاصر ژاپنی طراحی و سال 1993 کامل شد.
معماران برجسته ژاپن
در اینجا چند نفر از برجسته‌ترین معماران ژاپن را به اختصار معرفی می‌کنیم با این توضیح که همه آن‌ها معماران مدرن و معاصر ژاپن هستند، چرا که در مورد سازههای معماری تاریخی ژاپن، چندان اطلاعی از معمار آن وجود ندارد.
کونی‌ئو مائه‌کاوا
کونی‌ئو مائه‌کاوا (前川國男/Maekawa Kunio)(1905 تا 1986) مائه‌کاوا نزد معماران مطرح غربی مانند لو کوربوزیه معمار مشهور سوئیسی معماری فرا گرفت و بعد از برگشتن به ژاپن پرچمدار معماری مدرن ژاپن شد. معماران مشهوری چون کنزو تانگه جزو شاگردان او بودند. تالار فرهنگ توکیو (東京文化会館/Tōkyō Bunka kaikan) که سال 1961 ساخته شد، یکی از آثار مطرح او هست.
کنزو تانگه
کنزو تانگه (1913 تا 2005)، شناخته شده‌ترین معمار ژاپنی در خارج از این کشور است. بعد از جنگ جهانی دوم و در زمانه رشد سریع اقتصادی ژاپن او پروژه‌های زیادی را در این کشور به دست گرفت و به سرانجام رساند. از آثار او می‌توان به ورزشگاه ملی یویوگی، موزه یادبود صلح هیروشیما، دفتر اصلی تلویزیون فوجی و... اشاره کرد.
کیشو کوروکاوا
کیشو کوروکاوا (黒川紀章/Kurokawa Kishō) (1934 تا 2007)، از معماران مطرح ژاپنی که آثار ماندگار زیادی در ژاپن و خارج از آن از خود به یادگار گذاشت. او از بنیان گذاران جنبش معماری متابولیسم در ژاپن است. فرودگاه بین‌المللی مالزی، فرودگاه بین‌المللی جدید آستانه در قزاقستان، ورزشگاه گازپروم آرنا در روسیه، موزه ملی جدید هنرهای زیبا در توکیو (国立新美術館/Kokuritsu shin bijutsukan) از جمله کارهای او است.
آراتا ایسوزاکی
آراتا ایسوزاکی (磯崎新/Isozaki Arata) (1931 تا ... م)، از معماران برجسته و یکی از هفت معمار ژاپنی برنده جایزه پریتزکر (Pritzker prize) که طراحی و ساخت سازههای ماندگار زیادی را در سراسر جهان بر عهده داشته است. موزه هنرهای معاصر نیویورک، مجموعه ورزشی ساخته شده برای المپیک 1992 بارسلونا از جمله آثار او است.
تادائو آندو
تادائو آندو (1941 تا )،معمار خود آموخته ژاپنی که مشخصه کارهایش استفاده از بتن نمایان است. از جمله آثار او می‌توان به کلیسای نور (光の教会/Hikari no Kyōkai)، کلیسای باد (風の教会/Kaze no Kyōkai) و کلیسای آب (水の教会/Mizu no Kyōkai) اشاره کرد.[۹]
نیز نگاه کنید به
معماری در آرژانتین؛ معماری در کانادا؛ معماری در روسیه؛ معماری در تونس؛ معماری در کوبا؛ هنر معماری در چین؛ معماری در سنگال؛ معماری در مالی؛ معماری در ساحل عاج؛ معماری در تایلند؛ معماری در اوکراین؛ معماری در اسپانیا؛ معماری در اردن؛ معماری در اتیوپی؛ معماری در سیرالئون؛ معماری در قطر؛ معماری در تاجیکستان؛ معماری در سریلانکا
کتابشناسی
- ↑ Nishi, K. Hozumi, k (1996)(first paperback ed). What is Japanese Architecture?. Translated, adapted, and introduction by H Mack Horton. Kodansha International.
- ↑ Young, M. Young, D (2007). The Art of Japanese Architecture. Tuttle Publishing. P12.
- ↑ Yamakawa, shōsetsu Nihonshi zuroku Henshuūiinkai (2010). Yamakawa shōsetsu Nihonshi Zuroku. Dai yonhan. Yamakawa shuppansha. P35.
- ↑ ۴٫۰ ۴٫۱ Yamakawa, shōsetsu Nihonshi zuroku Henshuūiinkai (2010). Yamakawa shōsetsu Nihonshi Zuroku. Dai yonhan. Yamakawa shuppansha. P109.
- ↑ Yamakawa, shōsetsu Nihonshi zuroku Henshuūiinkai (2010). Yamakawa shōsetsu Nihonshi Zuroku. Dai yonhan. Yamakawa shuppansha. P129.
- ↑ اُكاكورا، كاكوزو (1396). كتاب چای. ترجمه از ژاپنی قدرت‌اله ذاكری، انتشارات پرنده. ص68.
- ↑ اُكاكورا، كاكوزو (1396). كتاب چای. ترجمه از ژاپنی قدرت‌اله ذاكری، انتشارات پرنده. ص71.
- ↑ Yamamura, K (24-4-2021). Nihon Kindaikenchikushi gaikan(1). http://kskek.sakura.ne.jp/kentikusi.pdf P7.
- ↑ ذاکری، قدرت اله (1402). «هنر ژاپن». در پالیزدار، فرهاد، ذاکری، قدرت اله. جامعه و فرهنگ ژاپن، تهران: موسسه فرهنگی، هنری و انتشاراتی بین المللی الهدی، ص.242- 281.