هنر تایلند: تفاوت میان نسخه‌ها
(←موسیقی) |
|||
| خط ۱۶۲: | خط ۱۶۲: | ||
«در اواخر دههٔ ۱۹۹۰ با ظهور کارگردانانی چون «نونزی نیمی بوتر» (Nonzee Nimibutr)، «پن اک راتانارونگ» (Pen-Ek Ratanruang)، «اپیچاپتونگ ویرستاکول» (Apichatpong Weersethakul) و نیز «تونی جا» (Tony Jaa) قهرمان فیلم‌های اکشن که در جشنواره‌های فیلم سراسر جهان مشهور است، موج سینمایی جدیدی در [[تایلند]] آغاز شد<ref>برازش، محمودرضا(۱۳۸۹).تایلند.مشهد. آفتاب هشتم،ص.45.</ref>. | «در اواخر دههٔ ۱۹۹۰ با ظهور کارگردانانی چون «نونزی نیمی بوتر» (Nonzee Nimibutr)، «پن اک راتانارونگ» (Pen-Ek Ratanruang)، «اپیچاپتونگ ویرستاکول» (Apichatpong Weersethakul) و نیز «تونی جا» (Tony Jaa) قهرمان فیلم‌های اکشن که در جشنواره‌های فیلم سراسر جهان مشهور است، موج سینمایی جدیدی در [[تایلند]] آغاز شد<ref>برازش، محمودرضا(۱۳۸۹).تایلند.مشهد. آفتاب هشتم،ص.45.</ref>. | ||
دولت [[تایلند]] در نظر دارد در آینده، این کشور را به هالیوود آسیا تبدیل کند. صنعت فیلم تایلند با فیلم‌برداری فیلم اسکندر کبیر به کارگردانی الیور استون در [[تایلند]] به پیشرفت خود امیدوار شده است. این فیلم مبلغ ۲،۷۰۰،۰۰۰ پوند نصیب [[تایلند]] کرد. تاکنون ۱۴۰ فیلم از فیلم‌سازان آمریکایی، ۷۷ فیلم از اروپایی‌ها و ۲۰ فیلم از آسیایی‌ها در این کشور فیلم‌برداری شده است<ref>( | دولت [[تایلند]] در نظر دارد در آینده، این کشور را به هالیوود آسیا تبدیل کند. صنعت فیلم تایلند با فیلم‌برداری فیلم اسکندر کبیر به کارگردانی الیور استون در [[تایلند]] به پیشرفت خود امیدوار شده است. این فیلم مبلغ ۲،۷۰۰،۰۰۰ پوند نصیب [[تایلند]] کرد. تاکنون ۱۴۰ فیلم از فیلم‌سازان آمریکایی، ۷۷ فیلم از اروپایی‌ها و ۲۰ فیلم از آسیایی‌ها در این کشور فیلم‌برداری شده است<ref>پاک‌آئین، محسن(1390).تایلند.مشهد: آفتاب هشتم،ص.۱۲۶.</ref>. | ||
فیلم‌های «زمینه‌های قتل»، «ساحل» و «رستوران تایلندی» از مهمترین فیلم‌های تایلندی یا فیلم‌برداری شده، در [[تایلند]] بوده‌اند<ref>الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ [[تایلند]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی]،ص.257-261.</ref>. | فیلم‌های «زمینه‌های قتل»، «ساحل» و «رستوران تایلندی» از مهمترین فیلم‌های تایلندی یا فیلم‌برداری شده، در [[تایلند]] بوده‌اند<ref>الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ [[تایلند]]. تهران: [https://alhoda.ir/ موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی]،ص.257-261.</ref>. | ||
نسخهٔ ۲۸ آوریل ۲۰۲۴، ساعت ۱۵:۳۷
بیشتر هنرهای سنتی تایلند که از دل دربار و محافل اشرافی برخاسته است، آمیزه‌ای از زیباترین سنت‌های فرهنگی گوناگون آسیا است که درون جامعهٔ تایلند آبدیده شده و رنگ تایلندی به خود گرفته است. هنر سنتی اصیل تایلند ملهم از هنر بودایی است که در شکل معماری مذهبی، نقاشی دیواری، طراحی، دکور و تصاویر بودا جلوه‌گر می‌شود. این هنر نمایانگر ساخت رسمی و پیچیدهٔ فرهنگ درباری است که به‌شدت رنگ هنری دارد و در آن گرایشات روحانی و معنوی فراوانی به‌چشم می‌خورد. در این‌گونه از هنر، سرگرمی در درجهٔ دوم اهمیت قرار دارد.
از سوی دیگر، هنر عوامانه، برخاسته از آداب و رسوم روستایی و روال مداوم مرگ و زندگی و سیر فصلی برداشت محصول است؛ هنگامی‌که از هنر تایلندی سخن می‌گوئیم باید میان این دو مفهوم فرق بگذاریم. این دو گونه از هنر، مکمل یکدیگرند و از جنبه‌های گوناگون بر یکدیگر اثرگذارند. بخش بزرگی از هنر درباری بعدها به شکل‌های ساده‌تری درآمد و به میان مردم رفت. برای نمونه، نمایش‌های سنتی به شکل اپراهای فولکلوریک طنزآمیز درآمد و رنگ عوامانه به خود گرفت.
تایلندی‌ها علاقهٔ بسیاری به هنرهای تجسمی دارند و به‌نظر می‌رسد که برای خلق چنین آثاری از آئین خود، یعنی بودیسم الهام گرفته‌اند. تندیس‌های بودا که هنرمندان تایلندی دوره‌های متفاوت آن را خلق کرده‌اند، نشان‌دهندهٔ این موضوع است.
هنر معماری و ساخت معبد در تایلند از چند منبع گوناگون، از جمله هنر معماری مردم کامبوج، یعنی خمرها تأثیر پذیرفته است. اما امروزه هنرمندان تایلندی می‌کوشند که در آثار خود هنر سنتی و هنر مدرن را درهم آمیزند.
موسیقی
«این هنر در ابتدا از سبک چینی شروع شد و در کنار معابد و جزو مراسم مذهبی قرار داشت، بعدها درامای هندی از تمدن هند به مملکت [تایلند] نفوذ کرد. موسیقی، براساس مذهب بودایی برای راهبان ممنوع است، ولی عملاً در بسیاری از تشریفات مذهبی به‌کار می‌رفت و برای تحریک احساسات و عواطف دینی لازم شمرده می‌شد، تا این‌که اکنون به‌صورت فن مستقلی درآمده است»[۱].
پیش از آشنایی اقوام تایی با فرهنگ هندی، آلات گوناگونی از موسیقی در میان اقوام رایج بوده است. پس از تأسیس دولت تایی و تماس آن با فرهنگ هندی، به‌ویژه با موسیقی هندی که نخست در تمدن‌های مون و خمر به‌کار می‌رفت، اقوام تایی این ابزار را بومی‌سازی کردند و ابزار و آلات جدید موسیقی برای خود ساختند که در کتاب تری بومیکاتا (Tribhomikatha) یکی از کتاب‌های نخست که به زبان تایی نوشته شده است، از آن‌ها یاد شده است و در سنگ نوشتهٔ باقی‌مانده از دوران سوخوتای نیز دیده می‌شود. برخی از آهنگ‌های مربوط به دوران سوخوتای از جمله آهنگ «فلنگ تپ تونگ» (Phleng Thep Thong) پس از هفتصد سال هنوز نواخته می‌شود.
در دوران آیوتایا، گروه کامل موسیقی تایلندی از ۴ تا ۸ نفر نوازنده داشت، در این دوره آهنگ‌ها طولانی‌تر و تکنیک خوانندگی هم بهتر شد و ترانه‌ها به‌صورت داستان‌های کوتاه و بیشتر برگرفته از حماسهٔ راماکیئن سروده می‌شد؛ هنوز هم بسیاری از این آهنگ‌ها در تایلند امروزی نواخته می‌شود.
در آغاز دوران بانکوک، هنر تایلندی، به‌ویژه موسیقی و نمایش رشد کرد و گروه هم‌نوازی موسیقی به ۱۲ نفر رسید؛ با همراه‌شدن نمایش با موسیقی، شاهکارهای ادبیات تایلند ساخته شد. با آغاز روابط تایلند با اروپا و آمریکا، برخی از آلات موسیقی مانند درام، ویالون و ارگ وارد جامعهٔ تایلند شد و به مرور نواختن آن‌ها رواج پیدا کرد. در مجموع حدود ۵۰ نوع آلات و ابزار موسیقی تایلندی، از جمله انواع فلوت، سازهای زهی و سازهای زنگی در انواع مراسم، جشنواره‌ها، نمایش‌های محلی، عروسی، سوگواری و مراسم برداشت محصول، نواخته می‌شود.
«وسایل موسیقی تایلندی متنوع و گوناگون است که این نتیجهٔ نفوذ موسیقی سرزمین‌های مختلف است. از جملهٔ آن‌ها کلونگ تپ (Klong Thap) (شبیه تنبک)، خیم (Khim) (شبیه سنتور ایرانی)، جاکی (Jakhe) (هندی)، کلونگ جین (Klong Jin) (چینی) و کلونگ کائک (Klong Kaek) که اندونزیایی است ... لوک تانگ (Luk Thung) و مورلام (Mor Lam) دو سبک بسیار مشهور موسیقی سنتی تایلند، اخیراً به موسیقی لائوس نزدیک شده است»[۲]. پیش از آغاز سدهٔ بیستم بودکه تایلند با موسیقی کلاسیک غرب آشنا شد و در ۱۹۸۲م ارکستر سمفونیک بانکوک تشکیل شد و نخستین کنسرت خود را در نوامبر همان سال اجرا کرد. در دههٔ ۱۹۵۰م موسیقی پاپ غربی به تایلند آمد و استقبال بسیاری از آن شد؛ امروزه گروه‌های متعدد نوازندگان، ترکیبی از موسیقی غربی و موسیقی سنتی تایلند را می‌نوازند.
پادشاه تایلند به هنر موسیقی بسیار توجه می‌کند و خود یکی از نوازندگان برجستهٔ جاز و موسیقی غربی است؛ انجمن موسیقی تایلند که با هدف حمایت و بهبود موسیقی تایلندی و رفاه نوازندگان تأسیس شده است، زیر نظر مستقیم پادشاه است[۳].
تئاتر و هنرهای نمایشی
در فرهنگ تایلند سنت تئاتر به شکل معمول رایج نیست و به‌جای آن از هنر رقص استفاده می‌کنند. یعنی قصه‌ها و نمایش‌های داستانی را با رقص یا حرکات موزون اجرا می‌کنند.
بنابراین پرداختن به هنرهای نمایشی تایلند را باید با نمایشی به نام نانگ یای (Nang Yai) آغاز کردکه از دوران آیوتایا اجرا می‌شده است.
نانگ یای درواقع نوعی سایه بازی است که انواع آن از دیرباز در جنوب شرقی آسیا، به‌ویژه در مالزی و اندونزی اجرا می‌شده است. در این نمایش از صورتک‌های چرمین که معرف شخصیت‌های داستان هستند و با پوست گاو تهیه می‌شوند، استفاده می‌کنند. در آن دوران شیوهٔ نمایش بدین‌گونه بود که آدمک‌گردان، صورتک‌هایی را با دست و بالاتر از سر خود نگه می‌داشت؛ سپس آن را با ریتمی خاص در برابر پردهٔ‌کتان سفیدی که نور آتش به آن می‌تابید به حرکت درمی‌آورد؛ سایهٔ صورتک‌ها به روی پرده می‌افتاد و قصهٔ نمایش را قصه‌گویی با صدای بلند می‌گفت و نوازندگان نیز او را همراهی می‌کردند[۴].
نوع دیگری از سایه‌بازی که طرفدار بیشتری هم دارد، نانگ تالونگ (Nang Talung) نامیده می‌شود و عمدتاً از نمایش‌های‌های مخصوص جنوب تایلند است. در این نمایش صورتک‌ها کوچکترند و طوری ساخته شده‌اند که بتوان اعضای آن‌ها از قبیل بازو، ساق یا چانه را حرکت داد. در این نوع نمایش آدمک‌گردان‌ها باید آوازه‌خان و دلقک‌های ماهری هم باشند.
این شیوهٔ نمایش در تایلند به مرور زمان گسترش یافت و در این سیر تحول، صورتک‌ها به عروسک‌های واقعی و رنگارنگ تبدیل شدند و از پشت پردهٔ‌کتان سایه‌بازی به جلوی آن آمدند. این نمایش عروسکی را به زبان تایلندی هون (Hun) می‌گویند که در دوران آیوتایا هم اجرا می‌شده است و امروزه هم طرفداران فراوانی دارد؛ اما فرق آن با نمایش عروسکی در اروپا این است که در تایلند عروسک‌ها را از پایین حرکت می‌دهند نه از بالا، نوع دیگری از این نمایش هون کرابوک (Hun Krabok) نام دارد که پربیننده‌تر است ولی فرق چندانی با هون ندارد. با این مقدمه به نمایش‌های موزون امروزی تایلند می‌پردازیم که خُن، لاخن و لیکای نام دارند.
خُن (Khon)
خُن از نمایش‌های سنتی و درباری تایلند است که همراه با نقاب و رقص اجرا می‌شود و میراثی از دورهٔ تاریخی آیوتایا است.این نمایش برآمده از آیین‌های مذهبی است و نشانهٔ ایمان و باورهای مردم سیام است و ریشه‌ای ژرف در مکتب‌های هندی، برهمنی، تاریخ و دربار تایلند دارد. و نقش مهمی در رواج صداقت و وظیفه‌شناسی و گوشزدکردن آن به درباریان بازی می‌کند و نمایانگر قدرت و فر ایزدی شاهان است و از سنت‌ها، آداب و تشریفات مذهبی بسیار ماهرانه و دقیق، تشکیل می‌شود[۵].
«این نمایش در حقیقت بدنهٔ اصلی و جوهر هنر کلاسیک و سنتی تایلند است، زیرا شباهت‌های بسیاری بین خُن و نقاشی مینیاتور دیواری از یک سو و معماری و مجسمه‌سازی و موسیقی این کشور از سوی دیگر وجود دارد؛ همچنین طرح لباس‌های پرزرق و برق بازیگران، پیشتر در کتاب‌های قدیمی و نقاشی‌های مینیاتور دیواری دیده می‌شد»[۶].بدین‌سان نمایشی که در آن انسان به جای عروسک بازی می‌کرد، به صحنه آمد و پس از قرن‌ها تکاپوی هنری در دنیای اسطوره‌ای فرشته‌ها، انسان‌ها، دیوها و میمون‌ها، این حماسه به صورت زنده اجرا شد.
داستان اصلی نمایش خن بر پایهٔ حماسه مشهور راماکیشن بنا شده است که در فصول پیش خلاصهٔ آن را آوردیم. نمایش خن بسیار مفصل است و اجرای خلاصه‌ای از آن بیش از ۲۰ ساعت طول می‌کشد و بازیگران باید دو روز متوالی روی صحنه باشند؛ اجرای کامل آن با ۳۱۱ بازیگر، بیش از یک ماه (یا ۷۲۰ ساعت) زمان می‌خواهد. از این رو برای نمایش آن از نسخهٔ کوتاه‌تری از راماکیئن، تألیف پادشاه رامای دوم استفاده می‌شود و امروزه برگزیده‌ای از آن را در ۳ ساعت نمایش می‌دهند.
«بی‌گمان صورتک‌ها مهمترین عامل در نمایش خُن به‌شمار می‌روند. صورتک‌سازی، هنری تخصصی است که نیازمند مهارت بسیار و استادی در این فن است. همه صورتک‌هایی را که در این نمایش به‌کار می‌روند، هنرمندان خِبره و باتجربه می‌سازند و می‌توانند به خوبی از روی صورتک‌هایی که قرن‌های پیاپی در نمایش خُن به کار می‌رود، الگوبرداری‌کنند.
نکتهٔ جالب آن که صورتک‌ها برای نقش‌های انسانی به کار نمی‌رود. به جای آن افرادی که نقش انسان را بازی می‌کنند به خود رنگ سفید می‌زنند و به ابروان، لب‌ها و چشم‌های خود به شکل صورتک‌های قدیمی خُن، رنگ‌های بسیار غلیظ می‌زنند.
چون لباس‌هایی که در هنگام نمایش پوشیده می‌شوند از روی لباس‌های پادشاه و سایر اعضای دربار گرفته شده است، پرداختن به جزیات در این نمایش اهمیت بسیار دارد. در همهٔ قلابدوزی‌ها و گلدوزی‌ها، به‌گونه‌ای هنرمندانه به جزئیات پرداخته می‌شود و بسیار زیبا است.آنچه که به این نمایش ویژگی می‌دهد این است که آستین‌ها و سلاح‌ها، رنگ‌های گوناگون دارند. این کار پس از بررسی شماری از منابع تاریخی از جمله موزه ملی، کتاب‌های نجومی و آثار هنری کلاسیک تایلند انجام شده است. درخشش این لباس‌های شکوهمند و پرزرق و برق در زیر نور صحنه، دوچندان می‌شود.
وسایل روی صحنه درعین‌حال که نو هستند، کاملاً از روی ابزار و لوازم سنتی و قدیمی ساخته می‌شوند تا تماشاچیان به خوبی بتوانند آنچه را در صحنه می‌گذرد، درک کنند. برای نمونه ارابه‌های سلطنتی که نقش‌های اصلی را بازی می‌کنند، با یکدیگر متفاوتند. مثلاً ارابهٔ فرارام، قهرمان اصلی داستان به شکل گارودا است، ولی ارابهٔ توساکانت به شکل ناگا (مار موذی) ساخته شده است»[۷].
لاخُن
پس از خُن نوبت به نمایش سنتی لاخُن (Lakhon) می‌رسد که با رقص همراه است ولی رسمیت کمتری دارد؛ بازیگران آن جز برخی از شخصیت‌های داستان مانند میمون‌ها و موجودات غیرانسان، نقاب به صورت نمی‌زنند. داستان نمایش لاخن هم بر حماسه‌های راماکیشن، جاتاکاها و افسانه‌های عامیانه بنا شده است.
لیکای
تئاتر دیگری نیز به نام لیکای (Likay) اجرا می‌شودکه درواقع حالت مسخرهٔ لاخُن است و در آن از پانتومیم، اپرای فولکلوریک کمدی و طنز اجتماعی استفاده می‌شود. این نمایش را در معابد، در برابر زمینهٔ رنگی ساده اجرا می‌کنند و از نمایش‌های پربیننده است.
مرکز نمایش سالا چالرم‌کرونگ
یکی از سالن‌های مهم نمایش خُن و دیگر نمایش‌های حماسی تایلند، تئاتر سلطنتی «سالا چالرم‌کرونگ» (Sala Chalerm Krung) در بانکوک است. این بنا در جولای ۱۹۳۲م به مناسب یکصد و پنجاهمین سال پایتختی بانکوک و با کمک مالی پادشاه رامای هفتم گشایش یافت. معماری این سالن که یکی از شاهزادگان تایلندی تحصیل‌کردهٔ فرانسه اجرا کرده است، به‌گونه‌ای است که ستون حامل ندارد و چون جلوی دید تماشاگران گرفته نمی‌شود، بیشترین فضای مفید را برای تماشا به وجود می‌آورد.
این مجموعه که از ساختمان‌های مدرن تایلند به‌شمار می‌رود، گنجایش بیش از هزار نفر را به صورت نشسته دارد و دارای یک سالن پذیرایی، سالن رقص و یک غذاخوری است. در این تالار ابتدا فیلم‌های خارجی و کمی هم از فیلم‌های تایلندی نمایش داده می‌شد؛ چون در آن زمان هنوز در تایلند تلویزیون نیامده بود، این فیلم‌ها و اجرای نمایش‌های زنده، طرفداران فراوانی در میان مردم داشت. این مرکز که سازمان هنرهای زیبا آن را میراث تاریخی تایلند اعلام کرده است، در ۱۹۹۳م بازسازی شد و امکانات بهتری برای تماشاگران و بازیگران فراهم آمد.
از آنجا که مرکز هنری سالا چالرم‌کرونگ گروه بازیگری ندارد، برای هر نمایشی که به صحنه می‌آید آزمون آزاد هنرپیشگی برای همهٔ نقش‌ها برگزار می‌کند و بازیگران برگزیده شده، می‌توانند در نقشی که به آن علاقه دارند، در این نمایش بازی‌کنند[۸][۹].
سینما
تاریخچهٔ ورود و تحول صنعت سینما در تایلند
۱۹۰۰ م: یکی از شاهزادگان تایلندی برای اولین بار سینما را به تایلند آورد.
۱۹۰۴ م: ژاپنی‌ها فیلم‌های پردهٔ بزرگ را به تایلند آوردند.
۱۹۰۵م: نخستین تماشاخانه در تایلند ساخته شد.
۱۹۱۰م: ساختمان تئاتر «پری دالای» (Preedalai) در بانکوک گشایش یافت.
۱۹۱۶م: نخستین شرکت توزیع‌کننده فیلم‌های خارجی در تایلند به نام شرکت سینمایی «پاتاناکورن» (Patanakorn) تأسیس شد.
۱۹۲۲م: نخستین مجلهٔ سینمایی تایلند به نام «پارب پایون سیام» (Parb payon siam) منتشر شد.
۱۹۲۳م:گروه سینمایی «هنری مک رای» (Henry Mc Rae) نخستین فیلم داستانی تایلند را به نام «دوشیزه سووارنا» (Miss Suvarna) تولید کرد.
۱۹۲۷م: شرکت تصویری بانکوک (Bangkok Picture Company) با مدیریت برادران واسووات (Wasuwat)، که نخستین شرکت داخلی برای تولید فیلم بود در تایلند تأسیس شد.
۱۹۲۸ م: نخستین فیلم ناطق خارجی به سواحل تایلند رسید.
۱۹۳۲م: نخستین فیلم ناطق تایلندی به نام «سفر به آسترای» (Going Astray) تولید شد.
۱۹۳۳م:گشایش تئاتر «چالرم کرونگ» که نخستین ساختمان با تهویهٔ مطبوع تایلند بود.
۱۹۴۳م: نخستین دانشگاه هنر در تایلند به نام دانشگاه سیلپاکورن (Silpakorn) گشایش یافت.
۱۹۴۹م: فیلم سینمایی «جنایتکار بی‌گناه» نخستین فیلم جنجالی تاریخ سینمایی تایلند معرفی شد.
۱۹۵۲ م: نخستین برنامه رقص تایلندی از تلویزیون پخش شد.
۱۹۵۳م: نخستین فیلم سه‌بعدی به نام «مردی در تاریکی» در بانکوک به نمایش درآمد.
۱۹۵۴م: در نخستین جشنوارهٔ فیلم آسیا در توکیو، فیلمی تایلندی به‌نام «سانتی ونا» (Santivena) به‌دلیل پیوند دادن فرهنگ‌های شرق و غرب، جایزه گرفت.
۱۹۶۵ م: نخستین دانشکدهٔ تئاتر و بازیگری در دانشگاه چولالون کورن تأسیس شد.
۱۹۷۴م: فیلم‌برداری آخرین فیلم جیمز باند به نام «مردی با طپانچهٔ طلایی» در تایلند آغاز شد.
۱۹۹۵م: کوکریت پراموج، نخست‌وزیر پیشین تایلند که با مارلون براندو در فیلم «آمریکایی زشت» بازی کرده بود، درگذشت.
۱۹۹۸ م: نخستین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم، در بانکوک برگزار شد[۱۰].
وضعیت تولیدات سینمایی تایلند
فیلم‌های تایلندی بیشتر برای سرگرمی مردم ساخته می‌شوند؛ با توجه به کمبود اعتبارات برای این‌گونه مسائل، بازیگران را فقط برای پرفروش‌شدن فیلم، برمی‌گزینند. داستان‌های ارواح، فیلم‌های ماجراجویانه و داستان‌های تاریخی، بیشترین محبوبیت را در میان تماشاگران تایلندی دارند و فقط تعداد کمی از فیلم‌ها به مسائل روز و سیاست می‌پردازند.
در سال‌های اخیر مجتمع‌های سینمایی لوکس بسیاری در بانکوک و شهرهای بزرگ گشایش یافته است که بیشتر آن‌ها در طبقات بالای فروشگاه‌های بزرگ قرار دارند.
هر چند فیلم‌های تایلندی نمی‌توانند با فیلم‌های غربی که هم‌زمان با آمریکا و اروپا در این مجتمع‌ها نشان داده می‌شوند، رقابت‌کند، با این همه چند نفر از فیلم‌سازان با درپیش‌گرفتن روش‌هایی که بتواند نسل جوان را راضی‌کند و پرفروش هم باشد، پا به میدان گذاشته‌اند.
برخی از آمارهای سینمایی تایلند (۲۰۰۵ تا ۲۰۰۹)[۱۱]
| سال | فیلم‌های تولیدی | پرده سینما | پرده دیجیتال | تماشاگران هزار نفر | |
| ۱ | ۲۰۰۵ | ۳۹ | ۳۲،۵۰۰ | ||
| ۲ | ۲۰۰۶ | ۴۲ | ۶۷۱ | ۷ | ۳۲،۷۰۰ |
| ۳ | ۲۰۰۷ | ۵۵ | ۷۰۴ | ۷ | ۳۲،۶۰۰ |
| ۴ | ۲۰۰۸ | ۵۴ | ۷۳۷ | ۱۸ | 27،100 |
| ۵ | ۲۰۰۹ | ۳۷ | ۷۵۲ | ۴۴ | ۲۹،۶۰۰ |
آرشیو ملی فیلم که زیر نظر ادارهٔ کل هنرهای زیبا قرار دارد، فیلم‌های تاریخی تایلند را نگهداری می‌کند که یکی از فیلم‌های ارزشمند، دیدار پادشاه رامای پنجم از انگلستان است.
«پنج استودیوی فیلم‌برداری در تایلند وجود دارند که همگی در شهر بانکوک هستند و سالانه صدها فیلم تولید می‌کنند.در گذشته فیلم‌های ۱۲ میلی‌متری صامت به نمایش‌گذارده می‌شد و فردی که نزدیک پرده بود صدای بازیگران فیلم را درمی‌آورد، معمولاً این فرد از هنرپیشه‌های فیلم برای تماشاچیان، معروف‌تر بود. در ده سال گذشته (۱۳۷۰ تا ۱۳۸۰خ)، سینمای تایلند با تکنیک‌های مدرن سینمایی دنیا آشنا شد و فیلم‌های ۳۵ میلی‌متری تولید کرد. تربیت کارگردان‌های حرفه‌ای و تولید فیلم‌هایی با استانداردهای بین‌المللی از دیگر پیشرفت‌های صنعت فیلم‌سازی در این کشور در سال‌های اخیر بوده است. از هنرپیشگان معروف سینمای تایلند می‌توان «ناوارت» و «سوراپونگ» را نام برد که به علت کثرت بازیگری آن‌ها در فیلم‌های متعدد، مردم تایلند به‌خوبی آن‌ها را می‌شناسند. علاوه بر سینماهای موجود در تایلند، سینمای سیار نیز در گوشه‌وکنار شهر در کنار بازارهای تره‌بار یا در فضاهای موجود در محله‌های شلوغ وجود دارند؛ این سینماها بعد از ساعت کار و با پروژکتورهای بزرگ، فیلم‌های سینمایی تایی‌زبان را به‌صورت رایگان برای مردم پخش می‌کنند[۱۲].
«در اواخر دههٔ ۱۹۹۰ با ظهور کارگردانانی چون «نونزی نیمی بوتر» (Nonzee Nimibutr)، «پن اک راتانارونگ» (Pen-Ek Ratanruang)، «اپیچاپتونگ ویرستاکول» (Apichatpong Weersethakul) و نیز «تونی جا» (Tony Jaa) قهرمان فیلم‌های اکشن که در جشنواره‌های فیلم سراسر جهان مشهور است، موج سینمایی جدیدی در تایلند آغاز شد[۱۳].
دولت تایلند در نظر دارد در آینده، این کشور را به هالیوود آسیا تبدیل کند. صنعت فیلم تایلند با فیلم‌برداری فیلم اسکندر کبیر به کارگردانی الیور استون در تایلند به پیشرفت خود امیدوار شده است. این فیلم مبلغ ۲،۷۰۰،۰۰۰ پوند نصیب تایلند کرد. تاکنون ۱۴۰ فیلم از فیلم‌سازان آمریکایی، ۷۷ فیلم از اروپایی‌ها و ۲۰ فیلم از آسیایی‌ها در این کشور فیلم‌برداری شده است[۱۴].
فیلم‌های «زمینه‌های قتل»، «ساحل» و «رستوران تایلندی» از مهمترین فیلم‌های تایلندی یا فیلم‌برداری شده، در تایلند بوده‌اند[۱۵].
مرکز فرهنگی تایلند
در این مرکز که در ۱۹۸۷م گشایش یافته است، بسیاری از فعالیت‌های مختلف فرهنگی، مانند نمایش، صنایع‌دستی، نقاشی، کنسرت موسیقی و تئاتر برگزار می‌شود. سالن سرپوشیدهٔ اصلی این مجموعه گنجایش دو هزار نفر و سالن کوچک‌تر آن گنجایش ۵۰۰ نفر را دارد. اولین جشنوارهٔ فیلم‌های ایرانی در تایلند، در ۱۹۹۱م در این محل برگزار شد[۱۶]. این مرکز با رایزنی فرهنگی ج.ا.ایران در بانکوک در برگزاری اولین هفته فرهنگی ج.ا.ایران در سال ۱۳۸۴ همکاری داشته است[۱۷].
صنایع‌دستی
در دوران آیوتایا، نویسندگان، نقاشان، رقاصان، مجسمه‌سازان، معماران، نوازندگان و صنعتگران ماهر زیر نفوذ شاهان و اشرافی‌گری آن زمان قرار داشتند. هنرمندان و معماران در ساختن و پرداختن کاخ‌ها، صومعه‌ها، معبدها و مرقدها، ذوق شخصی خویش را هماهنگ با سنت‌های رایج و سلیقه‌های معمول به‌کار می‌گرفتند؛ چون ابتکار و نوآوری چندانی در هنر خود به خرج نمی‌دادند، صناعات هنری، بدون تغییر و تحول و فقط بر پایهٔ اصولی منسجم از نسلی به نسلی دیگر منتقل می‌شد.
صنایع‌دستی معاصر تایلند که با بهره‌گیری از تکنولوژی روز، تا اندازه‌ای به نوآوری پرداخته‌اند، هنوز از سنت‌های کهن مایه می‌گیرند و بخشی از میراث فرهنگی غنی تایلند به‌شمار می‌روند. از این رو دولت تایلند از توسعهٔ این صنعت که بخش بزرگی از درآمد روستائیان را تشکیل می‌دهد، حمایت می‌کند؛ دولت از سال ۲۰۰۱م برای توسعهٔ تولید و صادرات صنایع‌دستی هر روستا را به تولید یکی از انواع صنایع دستی اختصاص داده است.
سفالگری
ظروف سفالی شکیلی که از ۵۰۰۰ سال پیش در منطقهٔ بان چیانگ در شمال شرقی تایلند، پیدا شده است خبر از ریشه‌داربودن این هنر در تایلند می‌دهد که تا امروز هم ادامه یافته است. هنوز هم ظروف سفالین برای آشپزی و نگهداری مواد غذایی در تایلند به‌کار می‌رود و هم‌زمان با آن، ظروف لعابی نیز که با همان روش‌های قدیمی ۷۰۰ سال پیش چین تولید می‌شود، کاربرد دارد؛ هر منطقه از تایلند سفالگری سنتی خاصی دارد.
در دوران سوخوتای که حدود ۳۰۰ نفر از هنرمندان چینی را برای ترویج تولید ظروف لعابی به سیام آوردند؛ در مدت کوتاهی تجارت ظروف سفالینهٔ لعاب‌دار سراسر منطقه جنوب شرقی آسیا را تا اندونزی و فیلیپین فراگرفت.گرچه این هنر در آن زمان رو به زوال رفت، لیکن در سال‌های اخیر بار دیگر در چیانگ مای رواج یافته است و خاکستری که برای رنگ‌آمیزی آن نیاز است، از چوب‌های جنگل‌های شمال چیانگ مای به دست می‌آید.
ابریشم‌بافی
ریشهٔ صنعت بافت پارچه‌های ابریشمی ناب تایلند را باید در میان قبایل کوه‌نشین منطقهٔ شمال شرقی این کشور که پارچه‌بافی در آن حرفه‌ای سنتی و محلی است، پیدا کرد. می‌دانیم که در این ناحیه هنوز پرورش کرم ابریشم و دوخت‌ودوز پارچه‌های درخشان ابریشمی با روش‌های ابتدایی، برای فروش در بازارهای دوردست رواج دارد. این تجارت در اوایل دوران بانکوک یعنی اواخر سدهٔ هجدهم میلادی رونق فراوان یافت ولی با تولید انبوه پارچه‌های ارزان ماشینی در چین و ژاپن و سرازیرشدن آن‌ها به بازار، صنعت ابریشم‌بافی تایلند راکد شد و کوشش برای راه‌اندازی مجدد آن به جایی نرسید، تا این‌که چند سالی پس از جنگ جهانی دوم، فردی آمریکایی به نام جیم تامپسون (Jim Thompson)، به این صنعت جانی تازه بخشید و آن را به بازارهای بین‌المللی شناساند. امروزه شرکت‌های ابریشم‌بافی بسیاری از جمله در اطراف بانکوک، سربرآورده‌اند، ولی هنوز منطقه شمال شرقی تایلند، مرکز اصلی تولید پارچه‌های ابریشمی است. در نزدیکی شهر پاک‌تونگ‌چای (Pak Tong Chai) در آن منطقه، شرکت آمریکایی جیم تامپسون بزرگ‌ترین کارگاه تولید پارچه‌های دست‌بافت جهان را به راه انداخته است و در کنار تولید انبوه خود، نوعی پارچه ابریشمی که «مودمی» (Mudmee) خوانده می‌شود، تولید می‌کند. این پارچه یگانه نشانه آن منطقه است و خریداران بسیار دارد. پارچه‌های ابریشمی تایلند امروزه، معروف‌ترین صنایع‌دستی این کشور هستند و بسیاری از اقلام مانند کراوات، کیف، روکش مبل، جلد عینک و جعبه جواهر را نیز از پارچه ابریشم می‌سازند.
قلم‌زنی
هنر قلم‌زنی یکی از صنایع‌دستی بومی جنوب تایلند، به‌ویژه در استان سیتامارات است که در آن هنر سیاه‌قلم بر روی ظروف مسی یا نقره‌ای جلوهٔ خاصی بخشیده است؛ برای قرن‌ها، هنرمندان از این صنعت برای تولید سینی، جعبه و ظروف استفاده می‌کرده‌اند.
هنر قلم‌زنی در دورهٔ آیوتایا وارد تایلند شد و منشأ اصلی آن مشخص نیست. برخی پژوهشگران اصل آن را از چین و گروهی دیگر آن را سوغاتی ایرانی می‌دانند. قلم‌زنی از صنایع رایج در جنوب تایلند است. قلمکاری مرغوب معمولاً روی ظروف نقره‌ای خالص صورت می‌گیرد و بعد هم روی آن ورقهٔ نازکی از طلا می‌کشند.
نقره‌جات
مرکز تولید نقره‌جات شهر چیانگ مای در شمال تایلند است که حدود یک‌هزار سال در تولید صنایع‌دستی سابقه دارد. در قدیم تولید نقره‌جات در دهکده‌ای به نام «وآلای» (Wualai) که در بیرون دیوار شهر قرار دارد صورت می‌گرفت و هنوز هم کارهای نقره آن معروف است.
سرامیک
ظروف سرامیک یکی از صنایع‌دستی تایلند است که از دوران سوخوتای تاکنون در آن کشور رایج است و هنرمندان تایلندی گلدان‌ها و ظروف گوناگون سرامیک را با نقش‌ونگارهای بسیار زیبا و شکیل روانه بازار می‌کنند. این ظروف بیشتر جنبه تزئینی دارند و برای هدیه‌دادن و یادبود در مراسم گوناگون به‌کار می‌روند.
منبت‌کاری، حصیربافی و لاک‌سازی نیز از دیگر صنایع‌دستی تایلند هستند[۱۸].
هنرهای تجسمی
«شعب مختلف صنایع متفرقه و فنون جمیله همه بر محور مذهب دور می‌زنند. معماری قدیم پایهٔ آن روی معابدی که برای بودا ساخته‌اند و گنبدها و دیوارهای آن و سفال‌های سقف همه از ازمنهٔ قدیم باقی مانده است و شکی نیست که در ابتدا، نفوذ صنایع چینی در آن بسیار بوده است ولی بعد، از معابد هندو نیز تقلید شده است. مجسمه‌سازی قدیم منحصر به مجسمهٔ بودا بوده است که رفته‌رفته این هنر را کامل ساخته است و در دقایق فنی و تکنیک ترقی کرده است، همچنین نقاشی ابتدا منحصر و مخصوص دیوارهای معابد بوده است و روزبه‌روز ادوار تکامل را پیموده است تا به درجهٔ کمال رسیده است.
صنایع و معماری نوین همه به تقلید از هنرهای ممالک غربی در این کشور محصول قرن نوزدهم به بعد است که در بعضی موارد با هنرهای محلی آمیزش یافته است و صُور بدیع و نمونه‌های لطیف از آمیزش هنر شرق قدیم با صنعت غرب جدید به وجود آمده است»[۱].
نقاشی
نقاشی سنتی تایلند در دوران آیوتایا منحصر به پرده‌سازی در درون کاخ‌ها و معابد و تصویرگری کتاب‌ها بوده است. برای نمایاندن شکوه و زیبایی هرچه بیشتر مفاهیم و اسباب درباری و مذهبی، نقاشی دیواری رشد بسیاری پیدا کرد و به درجات ممتازی رسید. تکنیک نقاشی سنتی به همان شکل در دوران بانکوک نیز ادامه یافت و نقاشی‌ها با اثر رنگ‌های وارداتی از چین پرمایه‌تر شد. در میانه سده نوزدهم، با رواج رنگ‌های شیمیایی، هنرمندان به کشیدن نماهای غربی روی آوردند.
در میان نقاشان معاصر تایلند باید از فواهاری پیتاک (Fua Hariphitak)، چالرم ناکی راکسا (Chalerm Nakiraksa)، سانیت دیسپاندا (Sanit Dispandha) و تاوی نانتاکوانگ (Tawee Nanthakwang) و سیریچای چانسونگ سائن (Sirichai Chansongsaeng) نام برد[۱۹].
مجسمه‌سازی
مجسمه‌سازی در تایلند قدیم منحصر به ساخت مجسمه‌های بودا بوده است و در این رشته، آثاری پدید آمده است که در ردهٔ بزرگ‌ترین آثار هنری بودایی قرار دارد. این هنر در دورهٔ سوخوتای به نقطهٔ اوج خود رسید که بقایای مجسمه‌های عظیم بودا، نمایانگر آن است. رفته‌رفته مجسمه‌سازان تایلند با توجه به دقت در آناتومی بدن انسان، توانستند ظرافت بیشتری در ساخت مجسمه‌ها به کار برند.
در ۱۹۳۳م، مجسمه‌ساز ایتالیایی به نام «کورادو فروسی» (Corado Feroci)، نخستین مدرسهٔ هنرهای زیبا را در تایلند بنیان گذاشت که ده سال بعد به دانشگاه سیلپاکورن تبدیل شد. او در ۱۹۲۴م برای همکاری با ادارهٔ هنرهای زیبای تایلند به این کشور آمده بود و در آنجا ماندگار شد. و امروزه به نام پدر هنر مدرن تایلند شناخته می‌شود زیرا موفق شد که تحول مهمی در این رشته در تایلند پدید آورد.
معروف‌ترین مجسمه‌سازان امروز تایلند که عنوان هنرمند ملی نیز گرفته‌اند، عبارتند از:
پیتون مانگ سومبون (Paitoon Muangsoomboon)، چیت ریانپراچا (Chit Rianpracha)، پیمران مولپراموک (Pimran Moolpramook) و نیز خانم میسیم یپین تسویه (Misiem Yip-In-Tsoi) که در تایلند و جهان شهرت به‌سزایی دارد[۲۰].
معماری
معماران بودایی تایلند با تأثیرپذیری از معماری هند و خمر سنت‌های خاص خود را در معماری تایلند رواج داده‌اند.آن‌ها بر پایهٔ دو اصل شکوه و آرامش، ساختمان‌های زیبایی با سقف‌های چندلایه پدید آورده‌اند که نشان‌دهندهٔ روح آرام و منش مسالمت‌جوی تایلندی است. بیشتر خانه‌های تایلندی چوبی بودند، اما این سنتی است که اینک به گذشته پیوسته است.آثار باقی‌مانده در معابد تایلندی نشان‌دهندهٔ خط سیر هنر معماری تایلند است.
آثار تاریخی اوایل دوران سوخوتای نشان‌دهندهٔ نفوذ معماری خمر در آن دوره است. در معماری خمر ماسه‌سنگ را برای ساختن درها، پاشنهٔ در و پنجره‌های مستطیلی به کار می‌بردند. حدود سدهٔ دوازدهم، آجر جای ماسه‌سنگ را برای خانه‌سازی گرفت. در منطقهٔ جنگلی شمال تایلند برای ساختن معابد، چوب به کار می‌رفت و صنعتگران محلی در ساخت دکورهای چوبی مهارت فراوانی به‌دست آوردند.کاشی‌ها و سرامیک‌های نقش‌دار و شفاف نیز یکی دیگر از دستاوردهای معماری سنتی تایلندی است که بسیاری از معابد دوران سوخاتای را زینت داده است.
تأثیر معماری چینی را می‌توان در دکورسازی تزئینی، به‌ویژه کاربرد قطعات چینی به رنگ‌ها و آرایه‌های گوناگون دید که عالی‌ترین جلوه‌های هماهنگی را به معماری تایلندی بخشیده است. این هنر در میانهٔ سدهٔ نوزدهم به نقطهٔ اوج خود رسید. دیدنی‌ترین معماری کلاسیک بودایی را می‌توان در معبد بودای زمردین، در مجموعهٔ گراند پالاس مشاهده کرد که در هر گوشه و کنار آن زیباترین هنر منبت‌کاری و دکورسازی جهان نمایان است.
معبد مرمرین بانکوک، نمونه‌ای تمام‌عیار از معماری بودایی مدرن تایلند است. این معبد در ۱۸۹۹ و در زمان رامای پنجم با سنگ‌های مرمر سفید ایتالیا ساخته شده است و سقف‌های کاشی چندلایه و نارنجی‌رنگ دارد و امروزه یکی از جاذبه‌های جهانگردی بانکوک است.
افزون بر جنبه‌های مذهبی، گونه‌هایی از معماری بومی تایلند در نواحی گوناگون کشور رشد کردکه شاید بهترین و زیباترین نمونه‌های آن سبکی است که در دشت‌های مرکزی کشور به کار رفته است. در این سبک سقف‌های شیب‌دار، دکورهای منبت‌کاری‌شده، به‌ویژه دیوارهای دولایهٔ آن شکوه و برازندگی چشمگیری را به آن می‌بخشد.
با رواج معماری اروپایی، معماری سنتی تایلند در حدود سال ۱۹۰۰ رو به زوال رفت و صنعتگران قدیم و معماران کارکشتهٔ تایلندی که با تکنیک‌های غربی سر سازگاری نداشتند، میدان را خالی کردند و ساخت ساختمان‌های سنتی، به‌ویژه در بانکوک کاهش یافت. از اواخر دههٔ ۱۹۴۰، شاهد رشد فزاینده نفوذ معماری اروپایی در تایلند هستیم؛ معماران مدرن بومی به بهره‌گیری از اصول معماری غربی روی آوردند و تکنیک‌های غربی را در طرح، اسکلت‌سازی و کاربری ساختمان به کار گرفتند، به قسمی که آثار مشابه آن‌ها را در هر جای دیگر، به‌خصوص در شهرهای بزرگ جهان می‌توان دید[۲۱].
نیز نگاه کنید به
هنر ژاپن؛ هنر در چین؛ هنر روسیه؛ هنر کانادا؛ هنر کوبا؛ هنر لبنان؛ هنر مصر؛ هنر تونس؛ هنر افغانستان؛ هنر سنگال؛ هنر آرژانتین؛ هنر اردن؛ هنر فرانسه؛ هنر اسپانیا؛ هنر سوریه؛ هنر مالی؛ هنر ساحل عاج؛ هنر زیمبابوه؛ هنر سیرالئون؛ هنر قطر؛ هنر اوکراین؛ هنر اتیوپی؛ هنر سودان.
کتابشناسی
- ↑ ۱٫۰ ۱٫۱ حکمت، علی اصغر (۱۳۷۹).«سفرنامه برما (میانمار) و سیام (تایلند) با ضمیمه سفرنامه». رهاورد حکمت. ج۲. به کوشش محمد دبیرسیاقی. تهران. انجمن آثار و مفاخر فرهنگی،ص.584.
- ↑ برازش، محمودرضا(۱۳۸۹).تایلند.مشهد. آفتاب هشتم،ص.46.
- ↑ الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.250-252.
- ↑ الهی، امیرنیما(۱۳۸۹).«نمایش سنتی خن در تایلند».نشریه نمایش.ش ۱۲۷ و ۱۲۸. فروردین و اردیبهشت،ص.62.
- ↑ الهی، امیرنیما(۱۳۸۹).«نمایش سنتی خن در تایلند».نشریه نمایش.ش ۱۲۷ و ۱۲۸. فروردین و اردیبهشت،ص.60.
- ↑ الهی، امیرنیما(۱۳۸۹).«نمایش سنتی خن در تایلند».نشریه نمایش.ش ۱۲۷ و ۱۲۸. فروردین و اردیبهشت،ص.61 و 63.
- ↑ الهی، امیرنیما(۱۳۸۹).«نمایش سنتی خن در تایلند».نشریه نمایش.ش ۱۲۷ و ۱۲۸. فروردین و اردیبهشت،ص.۶۹-۷۰.
- ↑ الهی، امیرنیما(۱۳۸۹).«نمایش سنتی خن در تایلند».نشریه نمایش.ش ۱۲۷ و ۱۲۸. فروردین و اردیبهشت،ص.68.
- ↑ الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.252-257.
- ↑ Lionen(1999). "20th Century Milestones in Thai Entertainment and Culture". The Nation (31 Dec).
- ↑ برگرفته از آمار یونسکو.
- ↑ تمهیدی، محمد(۱۳۷۹). تایلند سرزمین طلایی (با تأکید بر نقش مسلمانان در آن کشور به‌انضمام سمینار شیخ احمد قمی و تاریخ سیام). تهران. الهدی.ص۷۴-۷۳.
- ↑ برازش، محمودرضا(۱۳۸۹).تایلند.مشهد. آفتاب هشتم،ص.45.
- ↑ پاک‌آئین، محسن(1390).تایلند.مشهد: آفتاب هشتم،ص.۱۲۶.
- ↑ الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.257-261.
- ↑ تمهیدی، محمد(۱۳۷۹). تایلند سرزمین طلایی (با تأکید بر نقش مسلمانان در آن کشور به‌انضمام سمینار شیخ احمد قمی و تاریخ سیام). تهران. الهدی.ص92.
- ↑ الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.261-262.
- ↑ الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.262-265.
- ↑ الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.266.
- ↑ الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.266-267.
- ↑ الهی، امیر سعید(1391). جامعه و فرهنگ تایلند. تهران: موسسه فرهنگی هنری و انتشارات بین‌المللی الهدی،ص.267-269.
برای مطالعه بیشتر
Birasri, Silpa. Thai Architecture and Painting (Thailand Culture Series No. 4 Tes. 10) National Culture Institute, 1956.
Jones, Roger. Thailand-Culture Smart!: the essential guide to customs & culture. Kuperard, 2006.
Sthapitanonda, Nithi and Mertens, Brian. Architecture of Thailand. Thames & Hudson; 1st edition, 2006.
Warren, William. Arts and crafts of Thailand. Hames, 1994.
Warren, William. Thai folk art and crafts. National Identity Board, Prim Minister's Office, Bangkok, 1998.