رادیو در اردن

علی‌رغم گسترش تکنولوژیکی در بخش رادیویی جهان عرب که بوسیله تولیدات دیجیتال و تکنیک‌های انتقال‌دهنده و استفاده از وب و سیستم‌های ماهواره‌ای و شبکه‌های ارتباط تلفنی برای پخش مورد توجه قرار گرفت، نقش رادیو در زندگی عمومی افراد کاملا معلوم نیست؛ در این مورد اطلاعات تحقیقاتی بسیار کم و ناکافی است. اگر دهه‌های 1960 و 1970 سال‌های طلایی پخش رادیویی عرب بود، با گسترش عملکرد رادیو و مهار این رسانه جهت خدمت در جهت اهداف توسعه ملی، عصر جهانی‌سازی زمانی است برای الحاق تکنولوژیکی و نیز دموکراتیک سازی منطقه عرب‌نشین.

حال باید این پرسش مطرح شود که وسعت و میزان گسترش کدام بخش از پخش رادیویی نقش ماندگاری در پیشبرد تشکل‌های دولتی،‌ آزادی بیان و حقوق بشر دارد. این موضوع حقیقت دارد که رادیو تحت نظارت و کنترل دولت است، بدین ترتیب دارای کمترین امکان اظهار نظر نسبت به دیدگاه‌های دولتی حاکم است. اما طبق تجاربی که در دهه پیش بدست ‌آمده است، پخش رادیویی با ظرفیت بی‌نظیر جهت ارتباط با شنوندگان خود در مناطق دور‌افتاده و پراکنده، نیرویی برای محاسبه قلمرو عمومی عرب است. مسیرهای هوایی سرشار از بحث‌های انتقادی و جسورانه نشریات عمومی در ایستگاه‌های رادیویی لبنان، اردن، عراق و فلسطین می‌باشند.

تاریخ رادیو در اردن

در صحبت از نقش رادیو در گستره عمومی به نظر می رسد که رادیو هرگز به وسیله موثری در ارتباطات سیاسی تبدیل نخواهد شد، مگر این که در جوامع عرب حقیقتا فضای دموکراتیک ایجاد شود. آغاز کار اولین رادیو در اردن به پایان یک ایستگاه قیمومیت بریتانیا در فلسطین به تاریخ اواخر ماه آوریل 1948 میلادی باز‌می گردد.

در آن زمان یک ایستگاه رادیویی فلسطینی وجود داشت که برنامه‌های آن از قدس پخش می‌شد که در پی وضعیت نابسامان فلسطین، به رام الله نقل مکان یافت. با بروز تنش و اشغال فلسطین، مسئولان رادیو فلسطین که از قدس برنامه‌های خود را به گوش شنوندگان می رساندند، تصمیم گرفتند دستگاه‌ها و وسایل این ایستگاه رادیویی را به کمک ارتش اردن به شهر رام الله انتقال دهند که بخاطر نزدیکی به قدس و امنیتی که در آن حاکم بود، انتخاب شد. این جابجایی در تاریخ 15 ایار 1948 صورت گرفت. کشور اردن تا سال 1956 تنها همین ایستگاه رادیویی رام الله را داشت. از آن زمان به بعد و پس از برقراری امنیت رادیو قدس به دست ارتش اردن، این رادیو وابسته به حکومت اردن شد و به نوعی زیر نظر حکومت به کار خود ادامه داد.

رادیو قدس پخش برنامه‌های خود را تا اوایل ماه سپتامبر سال 1948 در رام الله ادامه داد و پس از آن به نام رادیو اردن‌ هاشمی تغییر نام داد و بعد از جدایی دو کرانه شرقی و غربی در سال 1950 رسما به نام رادیو اردن‌ هاشمی شناخته شد و روزانه 13 ساعت برنامه پخش می‌کرد. ایستگاه رادیویی امان در اول تشرین اول (اکتبر) 1956 دومین ایستگاه رادیویی کشور اردن در منطقه جبل‌الحسین امان توسط ملک حسین افتتاح شد. این ایستگاه در ابتدا فقط سه ساعت برنامه داشت. سپس ساعت‌های پخش برنامه به 11 ساعت افزایش یافت. برنامه‌های رادیو امان شامل اخبار، موسیقی، برنامه‌های خدمات عمومی و برنامه‌های روزانه و هفتگی بود.

پس از آن ملک حسین در اول آذار 1959 ایستگاه رادیویی ام حیران را در منطقه ام حیران افتتاح نمود؛ برنامه‌های آن از ساعت پنج و نیم صبح با تلاوت قرآن آغاز و در ساعت یک و نیم صبح روز بعد خاتمه می‌یافت. این ایستگاه رادیویی در نوع خود یکی از پیشرفته‌ترین ایستگاه‌های منطقه به شمار می‌رفت که شامل 6 استودیو در زمینه‌های مختلف می‌شد. در تاریخ 23 آب 1959 ملک حسین استودیوهای جدید این ایستگاه را افتتاح کرد. از این ایستگاه رادیویی برنامه‌های متنوعی از امان و قدس به زبان‌های عربی، انگلیسی و اسپانیایی پخش می‌شد.

در جنگ سال 1967 بخش غربی اردن به دست اسرائیلی‌ها افتاد، از این رو تجهیزات آن به بخش شرقی اردن انتقال پیدا کرد. در سال 1968 وزارت آموزش و پرورش اردن 6 آموزگار را برای شرکت در دوره فشرده سه ماهه آموزشی به انگلیس فرستاد. این معلمان پس از بازگشت توانستند برنامه‌های تربیتی متنوعی در زمینه‌های ورزش و فیزیک و زبان انگلیسی ارائه دهند. در همین سال وزارت آموزش و پرورش به فکر تاسیس رادیوی تربیتی و آموزشی افتاد و در سال 1971 این ایستگاه رادیویی پخش خود را آغاز نمود. اهداف این رادیو شامل کمک به دانش‌ آموزان و افزایش سرعت یادگیری آن‌ها، کمک به معلمان در بهبود شیوه‌های تدریس، آشنا کردن دانش آموزان با بزرگان فکر و شعر و ادبیات و سیاست و دین و اجتماع و کمک به دانش آموزان و معلمان در جهت پیشرفت‌های سریع علمی و فکری است.

رادیوی مدرسه آموزشی در زمینه خدمات درسی و مدرسه فعالیت می‌کند و اطلاعات علمی را به صورت‌های مختلفی ارائه می‌دهد. برنامه‌های آن شامل موضوعاتی چون ادبیات، تاریخ، جغرافیا، علوم، دین و سخنانی از بزرگان فکر و فرهنگ می‌باشد. رادیوهای اردن در ادامه کار خود با گام نهادن به دنیای جدید به تولید و پخش برنامه‌هایی به زبان انگلیسی و اسپانیایی پرداختند. رادیوی اردن حدود 905 ساعت پخش روزانه، 6335 ساعت پخش هفتگی و 330.225 ساعت پخش سالیانه دارد. از این میزان، 7300 ساعت آن را برنامه‌های انگلیسی و 4745 ساعت آن را برنامه‌های فرانسوی تشکیل می‌دهند.

انواع برنامه‌های رادیو

برنامه‌های خدماتی

برنامه‌هایی که به مشکلات و آلام هم‌وطنان می پردازد. که در طی آن‌ها برای رسیدگی به مشکلات با برخی از مسوولان و هم‌وطنان نیز تماس تلفنی برقرار می‎‌شود. در این برنامه‌ها اغلب اوقات تماس تلفنی وجود دارد زیرا این‌گونه تماس‌ها سریع‌تر برقرار می‌شوند و فرصت را برای مشارکت مستقیم شنونده فراهم می‌کنند. عناوین برخی از این برنامه‌ها عبارتند از: البث المباشر، اللقاء المفتوح، مع الطلبــۀ، مساء الخیر، صباح الخیر، ابناونا فی الخارج، جسور المحبــة

برنامه‌های اجتماعی

برنامه‌هایی که به پیشرفت و توسعه در زمینه‌های اجتماعی می‌پردازند که مهم‌ترین آن‌ها در زمینه خانواده است. در این برنامه‌ها تلاش می‎‌شود تا کودکان با ارزش‌های دینی آشنا شوند و شناخت خوبی از کشور خود و میراث عربی و اسلامی پیدا کنند. هم‌چنین تلاش می‎‌شود تا کودکان در این برنامه‌ها مشارکت کرده و از طریق تماس تلفنی، فرصت نظر دادن و بیان عقیده برای شان فراهم شود. برخی از این برنامه‌ها عبارتند از: عالم الاسرة، طبیب الاذاعــة، حقوق الانسان، اطفال وراء المیکروفون، اقتصاد منزلی، شوون بلدیــة. برنامه‌هایی نیز برای جوانان تدارک دیده شده است؛ مانند برنامه‌های ورزشی، و برنامه‌هایی که جوانان از طریق آن می‌توانند عقاید خود را در زمینه‌های مختلف ابراز کنند؛ مانند برنامه‌های: بناة الغد، اقلام واعدة.

برنامه‌های توسعه و روستا

توسعه روستا هدف اصلی این برنامه‌ها است. در این برنامه‌ها به مشکلات و مسائل مردم روستا پرداخته و تلاش می‎‌شود تا راه حلی برای آن پیدا شود. برخی برنامه‌های آن در سال 1996 عبارتند از: ادب البادیــة، مع المزارع، الارض الطیبــة

برنامه‌های دینی

در این برنامه‌ها به فرهنگ اسلامی، آشنایی هم وطنان با احکام شرعی و بیان احکام دین در موارد مختلف پرداخته‌می‎‌شود. برخی برنامه‌های آن در سال 1996 عبارت بودند از: القرآن الکریم، اخوة فی الله، نسمات ایمانیــة.

برنامه‌های فرهنگی

هدف این‌گونه برنامه‌ها پیشرفت فکری شنونده و آشنایی با دستاوردهای ملل مختلف در زمینه فرهنگ بشری است. این برنامه‌ها شامل موضوعاتی از قبیل میراث اسلامی، بیان نقش تمدن عربی و اسلامی، توجه به فرهنگ معاصر عربی و بیان دستاوردها و آثار نویسندگان و ادیبان و متفکران اردنی و عربی است برخی از این برنامه‌ها در سال 1996 عبارت بودند از: الشریط الثقافی، المجلــة الثقافیــة، مع الادباء العرب، بین المهنــة و الادب، روایات عربیــة

برنامه‌های سرگرمی و متنوع

این برنامه‌ها شامل بخش‌های مختلف و متنوعی هستند. مانند اخبار علمی و ادبی، موسیقی و ترانه، بخش‌های هنری و بخش‌های غیر تخصصی. بخش موسیقی در رادیوی عربی در سال 1959 در ام حیران تاسیس شد. این بخش در ابتدا تنها موسیقی‌ها و ترانه‌های محلی را پخش می‌کرد. هدف آن جمع کردن ترانه‌ها و ادبیات محلی اردنی و تثبیت ترانه‌های ملی جدید بود. بدین ترتیب توانست تعداد زیادی از ترانه‌های روستایی و بیابانی اردن را زنده نگه دارد و از خطر فراموشی برهاند. برخی از برنامه‌های آن در سال 1996 عبارت بودند از: سهرة مع مطرب، ضیف فی مکتبنا الموسیقیــة، مجلــة الاثیر، استودیو الموسیقی، و الحان زمان. برنامه‌های رادیوی اردن با نسبتی معادل جدول زیر تنظیم شده است:

جدول شماره 1. برنامه های رادیویی اردن

برنامه ها	درصد
برنامه هاي خدماتي	43/29 درصد
اخبار و برنامه هاي سياسي	14/08 درصد
برنامه هاي ديني	11/44 درصد
موسيقي	10/32 درصد
برنامه هاي فرهنگي	10/17 درصد
خانواده و کودکان	3/80 درصد
ورزش و جوانان	3/79 درصد
کشاورزي	1/9 درصد
برنامه هاي خاص	1/07 درصد

رادیوی اردن توجه زیادی به زبان انگلیسی (حدود 20ساعت برنامه در روز) به عنوان زبان جهانی نشان می‌دهد. پخش رادیویی به زبان عربی در اردن از دهه پنجاه آغاز شد که تا سال 1973 حدود یک ساعت صبح و دو ساعت پخش بعداز‌ظهر به زبان انگلیسی داشت. به تدریج ساعت‌های پخش زبان انگلیسی افزایش یافت؛ در سال 1978 به 4 ساعت و در سال 1981 به 7 ساعت پخش روزانه افزایش یافت. برنامه‌های زبان انگلیسی مناطقی از اردن، فلسطین، دمشق، قبرس، سواحل جنوبی یونان، خلیج عقبه و شمال غرب عربستان، سواحل دریای سرخ تا سودان، شمال و غرب اروپا، کانادا، ایالات متحده آمریکا را به مدت 6ساعت در روز پوشش می‌داد.

هدف از برنامه‌های خبری و سرگرمی و فرهنگی به زبان انگلیسی عبارت است از:

• آشنایی شنونده غربی با اسلام و سیره پیامبر(ص) ، دین، تمدن عربی اسلامی و جامعه اردن؛
• آشنایی با مناطق گردشگری اردن؛
• آشنایی با اقتصاد اردن برای تشویق سرمایه‌گذاران به سرمایه‌گذاری در اردن؛
• شناساندن دموکراسی اردن و آزادی‌های مردم آن؛
• بیان اظهارات سیاسی اردن در مورد مسائل عربی و بین‌المللی به عنوان کشوری فعال و تاثیر گذار.

اخبار به زبان‌های خارجی

در زمان افتتاح رادیو در سال 1959، اخبار به زبان‌های انگلیسی، عربی، اسپانیایی و عبری پخش می‌شد اما پس از شروع به کار تلویزیون در سال 1968 ، پخش اخبار به زبان اسپانیایی لغو شد.  اخبار به زبان انگلیسی در ساعات 7صبح، 2 بعدازظهر، 7شب و 10شب پخش می‌شد.

منابع خبری

• خبرگزاری‌های جهانی؛
• خبرنگاران و نمایندگان آن در شهرهای اردن و پایتخت‌های کشورهای عربی؛
• بخش رصد رادیو که منبع خبری مهمی به شمار می‌آید؛
• تماس تلفنی با محل حادثه در جهان.

ادارات تحت پوشش رادیو اردن و مدیران

ادارات زیر پوشش رادیو اردن به شرحی است که پس از این می‌آید.

اداره برنامه های عربی

اداره برنامه‌های عربی شامل بخش‌های زیر است:

• برنامه‌های داخلی؛
• برنامه‌های توسعه؛
• برنامه‌های دینی؛
• برنامه‌های فرهنگی؛
• برنامه‌های کشاورزی؛
• برنامه خانواده و کودک؛
• برنامه‌های ورزش و جوانان؛
• کتابخانه شامل کتابخانه موسیقی (دارای 86.900 نوار) و کتابخانه علمی که از قدیمی‌ترین کتابخانه‌ها محسوب می‎‌شود و در سال 1959 تاسیس شد و دارای حدود 22.000  عنوان کتاب به زبان‌های انگلیسی و عربی است؛
• موسیقی؛
• آرشیو و تحقیقات شامل اطلاعات روزنامه‌ها و مجلات روزانه و هفتگی و سالیانه.

اداری و مالی

واحدهای اداری و مالی شامل بخش‌های زیر است:

• چاپ؛
• امور مالی؛
• امور کارمندان؛
• حفاظت عمومی؛
• اداره مهندسی.

در سال 1996 تعداد کارمندان رادیو حدود 500 کارمند بود که به صورت زیر در بخش‌های مختلف کار می‌کنند.

جدول شماره 2. کارمندان بخش های مختلف رادیو اردن

کارمندان بخش هاي مختلف	مردان	زنان
بخش مهندسي	200	-
برنامه و توليد	41	51
اخبار	65	5
اداره	66	11
کارمندان خارجي	53	8
کارمندان ديگر	50	-
مجموع	475	75

اداره تبلیغات موسسه رادیو و تلویزیون اردن در سال 1971 به صورت رسمی افتتاح شد که اهداف آن شامل موارد ذیل بود:

• افزایش درآمد آگهی‌های بازرگانی از بازارهای داخلی و بین‌المللی؛
• کمک به بالا بردن سطح کیفی تبلیغات؛
• معرفی وسایل و افکار جدید؛
• کمک به ورود فناوری جدید در بخش تبلیغات.

جدول شماره 3. هزینه تبلیغات در رادیو

مدت	دينار اردن
15	40
30	50
60	60

دول شماره 4. هزینه تبلیغات در رادیو‌های استانی

مدت	دينار اردن
30	15
60	25

جدول شماره 5. اسامی مدیران رادیو در اردن بین سال‌های 1955 تا 1994

نام مدیر	سال - شهر
عبد المنعم الرفاعي	1958
وصفی التل	1959 - قدس
احسان هاشم راجي صيهون عجاج نويهض	1959 - اما
صلاح ابوزيد	1961
الشريف عبدالحميد شرف	1963
سري عويضه	1964
نزار الرافعی	1966
ابراهيم السمان سليم عودة طاهر الشهابي عبدالحميد ياسين	1967 – قدس
ضياء الدين الرفاعي	1968
مروان دودين	1971
موسي زيد الکيلاني	1973
محمد الخطیب	1975
نصوح المجالي	1976
سليمان المشيني	1985
عصام عریضه	1986
رافع شاهین	1988
ابراهیم شاهزاده	1989
فايز القضاة	1991
هاشم خریصات	1994

نیز نگاه کنید به

رادیو و تلویزیون در زیمبابوه؛ رادیو و تلویزیون در کانادا؛ رادیو در روسیه؛ رادیو در افغانستان؛ رادیو در تونس؛ رادیو در ژاپن؛ رادیو در کوبا؛ رادیو در لبنان؛ رادیو در مصر ؛ رادیو در چین؛ رادیو در سنگال؛ رادیو در آرژانتین؛ رادیو در فرانسه؛ رادیو در مالی؛ رادیو در سودان؛ رادیو در ساحل عاج؛ رادیو در اسپانیا؛ رادیو در اتیوپی؛ رادیو در سیرالئون؛ رادیو در قطر؛ تلویزیون در روسیه؛ تلویزیون در افغانستان؛ تلویزیون در تونس؛ تلویزیون در ژاپن؛ تلویزیون در کوبا؛ تلویزیون در لبنان؛ تلویزیون در مصر؛ تلویزیون در چین؛ تلویزیون در سنگال؛ تلویزیون در آرژانتین؛ تلویزیون در فرانسه؛ تلویزیون در مالی؛ تلویزیون در سودان؛ تلویزیون در ساحل عاج؛ تلویزیون در اوکراین؛ تلویزیون در اسپانیا؛ تلویزیون در اردن؛ تلویزیون در اتیوپی؛ تلویزیون در سیرالئون؛ تلویزیون در قطر