سیاست و حکومت اردن: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۲۸ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
 
[[پرونده:سیاست و حکومت اردن.png|بندانگشتی|نشان حکومتی اردن(1403). برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86]]
'''4- سياست و حکومت'''
[[سیاست و حکومت اردن|سیاست و حکومت کشور اردن]] شامل [[ساختار سیاسی اردن]]؛ [[قانون اساسی اردن]]؛ [[قوه مجریه اردن]]؛ [[نظام و نهاد قانون گذاری اردن]]؛ [[نظام قضایی اردن]]؛ [[فرهنگ سیاسی در اردن]]؛ [[نظام حزبی اردن]]؛ [[تقسیمات اداری و سیاسی اردن]]؛ [[روابط خارجی اردن]]؛ [[روابط خارجی اردن در جهان و منطقه]]( از کتاب قدیم)؛ [[عضویت اردن در سازمان های بین المللی و منطقه ای]]( از کتاب قدیم)؛ [[نمادهای ملی اردن]]؛ [[شخصیت‌های سیاسی اردن]]؛ [[نیروهای مسلح اردن]]؛ [[وضعيت سیاسی اردن در سال های اخیر]]( از کتاب قدیم) است که در ذیل شرح داده شده است:


عنوان رسم ‌پادشاهی ‌هاشمي ‌اردن يک پادشاهی مشروطه است، عنوان غير رسمي ‌يک کشور پليسي است.
عنوان رسم ‌پادشاهی ‌هاشمی‌‌ [[اردن]] یک پادشاهی مشروطه است، عنوان غیر رسمی‌‌ یک کشور پلیسی است. اگرچه این کشور دارای شاخه‌های اجرایی، قانون‌گذاری و قضایی است، اما دولت پنهان متشکل از سرویس‌های اطلاعاتی، در واقع همان کشوری است که بر همه چیز و هر آنچه در [[اردن]] جریان دارد، حاکم است. سرویس‌های اطلاعاتی هرچه بخواهند، انجام می‌گیرد و در این مورد نمی‌توان کاری کرد. با توجه به آنچه ذکر شد [[اردن]] دموکراتیک نیست. [[اردن]] هرگز دموکراسی نبوده است و در آینده قابل پیش‌بینی نیز هرگز به یک کشور دموکراتیک تبدیل نخواهد شد. نخست وزیر [[اردن]] توسط پادشاه منصوب می‌شود و توسط پادشاه برکنار می‌شود اگر و زمانی که پادشاه احساس کند نخست وزیرش دیگر کارآمد نیست. اعضای سنا در [[اردن]] نیز توسط پادشاه منصوب ‌میشوند، در حقیقت از خانه سنا به عنوان خانه پادشاه یاد می‌شود.


اگرچه اين کشور داراي شاخه'' ''هاي اجرايي، قانونگذاري و قضايي است، اما دولت پنهان متشکل از سرويس هاي اطلاعاتي، درواقع همان کشوري است که بر همه چيز و هر آنچه در اردن جريان دارد، حاکم است. سرويس'' ''هاي اطلاعاتي هرچه بخواهند، انجام مي'' ''گيرد و در اين مورد نمي'' ''توان کاري کرد. با توجه به آنچه ذکر شد اردن دموکراتيک نيست. اردن هرگز دموکراسي نبوده است و در آينده قابل پيش‌بيني نيز هرگز به یک کشور دموکراتيک تبديل نخواهد شد. نخست وزير اردن توسط پادشاه منصوب مي'' ''شود و توسط پادشاه برکنار مي'' ''شود اگر و زماني که پادشاه احساس کند نخست وزيرش ديگر کارآمد نيست.
در طول دهه‌های گذشته قانون انتخابات چندین بار مورد بازنگری قرار گرفت اما هنوز ایراداتی به آن وارد است. [[اردن]] یک جامعه قبیله‌ای است، ویژگی‌های قبیله‌ای هنوز در ذهن مردم جا افتاده است، تغییر آن‌ها برای دموکراسی به سبک غربی برای آن‌ها بسیار دشوار است. آن‌ها معتقدند که هرآنچه که درحال حاضر عمل می‌کنند به اندازه کافی دموکراتیک است و هرنوع حکومت وارداتی غربی را رد می‌کنند. شاید یک یا دو نسل دیگر به آرامی‌ در آرمان‌های دموکراتیک ظهور کنند، اما تا زمانی که نسل کودک بومر هنوز زنده است، تمام تلاش‌های خود را برای سقوط هرگونه تلاش برای دموکراتیک سازی، مدت‌ها قبل از تولد انجام خواهد داد<ref>Abunimeh, Hatem (1997-2009)‚ former Associate Director‚ Facilities Management Adm. At University of Illions at Chicago <nowiki>https://www.quora.com/is-Jordan-a-democratic-country</nowiki></ref> .  


اعضاي سنا در اردن نيز توسط پادشاه منصوب مي'' ''شوند، در حقيقت از خانه سنا به عنوان خانه پادشاه ياد مي'' ''شود.  
در نهایت می‌توان گفت گرچه روند اصلاحات در [[اردن]]، روزنه‌هایی را در نظامی‌ اقتدارگرا و پادشاهی گشوده است، اصلاحات به صورتی واکنشی و تاکتیکی صورت گرفته، نه صادقانه و با ژرفا و اراده سیاسی جدی در حاکمیت برای اصلاحات دیده نمی‌شود؛ به عبارت دیگر، حکام [[اردن]] در زمینه اصلاحات سیاسی و اجتماعی به نحوی عمل کرده‌اند که می‌توان به طور خلاصه، آن را یک گام به جلو و دو گام به عقب دانست؛ در اینکه حکام [[اردن]]، عامدانه چنین سیاستی را در پیش گرفته‌اند،‌تردیدی وجود ندارد اما باید در بررسی این اقدام، مجموعه عوامل دیگر را نیز در نظر داشت و با‌تردیدی واقع‌بینانه به تحلیل این پدیده نگریست. با وجود برخی موفقیت‌ها و دستاورد‌ها در انجام اصلاحات دموکراتیک، اپوزیسیون بر این باور است که اصلاحات، به طور عمده سطحی و روبنایی و فاقد عمق یا ژرفا هستند.


در طول  دهه‌هاي گذشته قانون انتخابات چندين بار مورد بازنگري قرار گرفت اما هنوز ايراداتي به آن وارد است. اردن يک جامعه قبيله'' ''اي است، ويژگي'' ''هاي قبيله'' ''اي هنوز در ذهن مردم جا افتاده است، تغيير آنها براي دموکراسي به سبک غربي براي آنها بسيار دشوار است. آنها معتقدند که هرآنچه که درحال حاضر عمل مي'' ''کنند به اندازه کافي دموکراتيک است و هرنوع حکومت وارداتي غربي را رد مي''‌''کنند. شايد يک يا دو نسل ديگر به آرامي‌در آرمان‌هاي دموکراتيک ظهور کنند، اما تا زماني که نسل کودک بومر هنوز زنده است، تمام تلاش''‌''هاي خود را براي سقوط هرگونه تلاش براي دموکراتيک سازي، مدت''‌''ها قبل از تولد انجام خواهد داد.(1)
=== [[ساختار سیاسی اردن|ساختار سیاسی]] ===
[[اردن]] ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آن در 8 ژانویه سال 1952 به تصویب رﺳﯿﺪه اﺳﺖ. ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎدﺷﺎه [[اردن]] و ﻫﯿئت وزﯾﺮان وی اﺳﺖ. ملک حسین از سال 1952 تا 1999 میلادی حکومت کرد و پس از وی فرزندش ملک عبدالله دوم به جانشینی وی منصوب شد. هیئت دولت که در رأس آن نخست وزیر قرار دارد مستقیماً به‌وسیله پادشاه انتخاب می‌شود. نخست وزیر و وزراء از مجلس رای اعتماد می‌گیرند. سه قوه قضائیه، قانونگذاری و اجرایی بر حسب قانون از یکدیگر مجزا بوده و استقلال دارند.


در نهايت مي''‌''توان گفت گرچه روند اصلاحات در اردن، روزنه''‌''هايي را در نظامي‌ اقتدارگرا و پادشاهي گشوده است، اصلاحات به صورتي واکنشي و تاکتيکي صورت گرفته، نه صادقانه و با ژرفا و اراده سياسي جدي در حاکميت براي اصلاحات دیده نمی شود؛ به عبارت ديگر، حکام اردن در زمينه اصلاحات سياسي و اجتماعي به نحوي عمل کرده''‌''اند که مي''‌''توان به طور خلاصه، آن را يک گام به جلو و دو گام به عقب دانست؛ در اينکه حکام اردن، عامدانه چنين سياستي را در پيش گرفته''‌''اند، ترديدي وجود ندارد اما بايد در بررسي اين اقدام، مجموعه عوامل ديگر را نيز درنظر داشت و با ترديدي واقع‌بينانه به تحليل اين پديده نگريست. با وجود برخي موفقيت''‌''ها و دستاورد''‌''ها در انجام اصلاحات دموکراتيک، اپوزيسيون بر اين باور است که اصلاحات، به طور عمده سطحي و روبنايي و فاقد عمق يا ژرفا هستند.
دو مجلس نمایندگان و سنا در [[اردن]] به‌نام مجلس امت نامیده می‌شوند. قوانین پس از تصویب این دو مجلس، جهت اجرا به توشیح پادشاه می‌رسد. تنها مرجع انحلال مجلس پادشاه می‌باشد. [[اردن]] از نظر سیاسی یکی از با ثبات‌ترین و امن‌ترین کشورهای منطقه محسوب می‌شود. این کشور علیرغم اینکه تحت تأثیر تحولات [[بهار عربی]] قرار گرفت ولی تا کنون به خوبی توانسته این بحران را مدیریت نماید، هرچند اعتراضات مسالمت آمیز مردمی‌ هنوز در سطحی محدود ادامه دارد. ولی ارتش دخالتی نداشته و پلیس نیز آزادی برای افراد و احزاب قائل شده و کسی در این مدت توسط نیروهای دولتی کشته نشده است<ref>برگرفته از سفارت ایران در اردن


<nowiki>http://amman.mfa.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=15&pageid=3344</nowiki></ref>.


'''4-1 ساختار سياسي'''
زنان و اقلیت‌های قومی‌ و دینی در مجلس کرسی‌های محدودی دارند. سهمیه زنان 15 کرسی است و مسیحی‌ها 9 کرسی و چرکسی‌ها و چچنی‌ها جمعاً 3 کرسی در مجلس دارند. قبایل بدوی نیز دارای یک حوزه انتخاباتی هستند و 9 عضو پارلمان را انتخاب می‌کنند. هرچند در [[اردن]] احزاب سیاسی وجود دارند، اما به طور سنتی سرکوب می‌شوند و چندین دهه است که ساختار سیاسی این کشور طوری طراحی شده تا این تشکل‌های سیاسی را تضعیف کند. احزاب سیاسی تحت نظر وزارت کشور اداره می‌شوند و هیچ حزبی حق ندارد بر پایه دین تشکیل شود. این احزاب هم وندان اندکی دارند. قبایل از گذشته نقش احزاب سیاسی را بازی می‌کنند. در نتیجه انتخابات غالباً بر اساس وابستگی است. سیاست در [[اردن]] بازتاب شکاف جمعیتی بین فلسطین تبارها و افرادی با اصالت کرانه خاوری است که هسته پشتیبانی از شاه را تشکیل می‌دهند. این درحالی است که اردنی‌های فلسطینی نمایندگان اندکی در حوزه سیاست [[اردن]] دارند و تبعیض علیه آن‌ها به شکل ساختاری درآمده است. دستکاری حوزه‌های انتخابیه بیشتر به دلیل مسائل منطقه‌ای است تا مسائل ملی <ref>برگرفته از https://www.wikipedia.org/</ref>.


اردن ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آن در 8 ژانويه سال 1952 به تصويب  رﺳﯿﺪه اﺳﺖ. ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎدﺷﺎه اردن و ﻫﯿئت وزﯾﺮان وي اﺳﺖ.
برگزاری انتخابات به نسبت آزاد و رقابتی در چند ده اخیر تاکنون با کاستی‌ها، موانع سیاسی و شبه قانونی بوده و توسط دولت و بازیگران قدرتمند سنتی، مهندسی شده است. پادشاهی [[اردن]] همانند تعدادی از کشورهای جهان عرب مانند [[تونس]]، الجزایر، مراکش، [[مصر]]، کویت، [[لبنان]] و فلسطین، انتخابات شبه رقابتی چند حزبی را برگزار کرده است اما این انتخابات به طور عمده از ماهیت رقابتی کامل مستقل و واقعی بهره‌مند نبوده و به شکل شبه رقابتی و به نسبت مستقل و به مثابه ژست دموکراتیک بوده است؛ به عبارتی با اعلام پاره‌ای آزادی‌های سیاسی، انتخابات چند حزبی، آزادی بیان و مانند آن به دنبال آن بوده‌اند که نزد مجامع دیپلماتیک و افکار عمومی، خود را کشوری دموکراتیک نمایش دهند<ref>دو فصلنامه علمی‌ جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)</ref>.


ملك حسين از سال 1952 تا 1999 ميلادي حكومت كرد و پس از وي فرزندش ملك عبدالله دوم به جانشيني وي منصوب شد.
ﺷﺎه ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺎﻧون‌ها را اﻣﻀﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺐ می‌ﮐﻨﺪ. دوﺳﻮم از ﻫﺮ دو ﻣجلس [[اردن]] می‌ﺗﻮاﻧﻨﺪ رأی وﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺎدﺷﺎه می‌ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻀﺎت را ﻧﺼﺐ و ﺧﻠﻊ ﮐﻨﺪ، اﺻﻼﺣﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﻨﺪ، اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪﻫﺪ. ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ، اﺣﮑﺎم دادگاه‌ها واﺣﺪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم وی ﺻﺎدر می‌ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﯿئت وزﯾﺮان ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ، ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ می‌ﺷﻮد، او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ می‌ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻋﻀﺎی ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را اﺧﺮاج ﮐﻨﺪ. ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻠﯽ، در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن [[اردن]] ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ و این مرجع می‌تواند با رأی دو ﺳﻮم از اﻋﻀﺎﯾﺶ، ﮐﺎﺑﯿنه را  مجبور به استعفا کند.


هيئت دولت كه در رأس آن نخست وزير قرار دارد مستقيماً به‌وسيله پادشاه انتخاب مي‌شود. نخست وزير و وزراء از مجلس راي اعتماد مي گيرند. سه قوه قضائيه، قانونگذاري و اجرايي بر حسب قانون از يكديگر مجزا بوده و استقلال دارند.
در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ دادﮔﺎه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ، دادﮔﺎه ﻣﺪﻧﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ و وﯾﮋه. [[اردن]] از ﻧﻈﺮ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ دوازده ﺣﻮزه‌ی ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاری ﺗﻘﺴﯿﻢ می‌ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻨﺼﻮب از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه اداره می‌ﺷﻮد. آﻧﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ادارات دوﻟﺘﯽ و ﻃﺮحﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد، ﻗﺪرت اﻧﺤﺼﺎری را دارا می‌باشند.  


دو مجلس نمايندگان و سنا در اردن به‌نام مجلس امت ناميده مي‌شوند. قوانين پس از تصويب اين دو مجلس، جهت اجرا به توشيح پادشاه مي''‌''رسد. تنها مرجع انحلال مجلس پادشاه مي''‌''باشد. اردن از نظر سياسي يکي از با ثبات ترين و امن ترين کشورهاي منطقه محسوب مي‌شود. اين كشور عليرغم اينكه تحت تأثير تحولات بهار عربي قرار گرفت ولي تا كنون به خوبي توانسته اين بحران را مديريت نمايد، هرچند اعتراضات مسالمت آميز مردمي هنوز در سطحي محدود ادامه دارد. ولي ارتش دخالتي نداشته و پليس نيز آزادي براي افراد و احزاب قائل شده و كسي در اين مدت توسط نيروهاي دولتي كشته نشده است. (2)
ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و اداره ﮐﻞ اﻃﻼﻋﺎت [[اردن]] ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ. نظام ﺣﻘﻮﻗﯽ [[اردن]] ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺷﺮع اﺳﻼم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ [[فرانسه|ﻓﺮاﻧﺴﻪ]] است؛ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻀﺎﯾﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاری ﮐﻪ در ﯾﮏ دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ وﯾﮋه ﺻﻮرت می‌ﮔﯿﺮد اﺣﮑﺎم اﺟﺒﺎری دﯾﻮان ﻋﺪاﻟﺖ بین‌‌الملل را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ، در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﮐﻪ از دو ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﻗﺮار دارد. ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن از 110 ﻋﻀﻮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ در رأیﮔﯿﺮی ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺑﺮ اﺳﺎس نظام اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ «یک ﻧﻔﺮ ﯾﮏ رأی» به مدت 4 ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه، ﺑﺮای ﯾﮏ دوره‌اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ. در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ، 9 ﮐﺮﺳﯽ ﺑرای ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن، 3 ﮐﺮﺳﯽ ﺑﺮای ﺳﺮﮐﯿﺴﯽها و چچنی‌ها و 6 ﮐﺮﺳﯽ ﺑرای زﻧﺎن در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه است. نماینده مجلس 40 نفری سنا برای یک دوره 4 ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻨﺼﻮب می‌شود<ref>پادشاهی [https://wikimelal.ir/%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86 اردن]، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بین‌‌الملل، مركز بین‌‌المللی تبلیغ، ص 38</ref><ref>لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ [[اردن]]. تهران: [https://www.icro.ir/ سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی](در دست انتشار)</ref>.


زنان و اقليت''‌''هاي قومي‌و ديني در مجلس کرسي''‌''هاي محدودي دارند. سهمية زنان 15 کرسي است و مسيحي''‌''ها 9 کرسي و چرکسي''‌''ها و چچني''‌''ها جمعاً 3 کرسي در مجلس دارند. قبايل بدوي نيز داراي يک حوزة انتخاباتي هستند و 9 عضو پارلمان را انتخاب مي''‌''کنند. هرچند در اردن احزاب سياسي وجود دارند، اما به طور سنتي سرکوب مي''‌''شوند و چندين دهه است که ساختار سياسي اين کشور طوري طراحي شده تا اين تشکل''‌''هاي سياسي را تضعيف کند. احزاب سياسي تحت نظر وزارت کشور اداره مي‌شوند و هيچ حزبي حق ندارد بر پايه دين تشکيل شود. اين احزاب هم وندان اندکي دارند. قبايل از گذشته نقش احزاب سياسي را بازي مي''‌''کنند. در نتيجه انتخابات غالباً بر اساس وابستگي است. سياست در اردن بازتاب شکاف جمعيتي بين فلسطين تبارها و افرادي با اصالت کرانة خاوري است که هستة پشتيباني از شاه را تشکيل مي''‌''دهند. اين درحالي است که اردني‌هاي فلسطيني نمايندگان اندکي در حوزة سياست اردن دارند و تبعيض عليه آن''‌''ها به شکل ساختاري درآمده است. دستکاري حوزه''‌''هاي انتخابيه بيشتر به دليل مسائل منطقه''‌''اي است تا مسائل ملي. (3)
=== [[قانون اساسی اردن|قانون اساسی]] ===
یکی از مصادیق شبه دموکراسی در [[اردن]]، تصویب قانون اساسی در سال 2005 بود؛ مهمترین نشانگان دموکراتیک در قانون اساسی عبارت‌اند از برابری همه در برابر قانون، آزادی بیان آزادی عضویت و فعالیت و نیز تشکیل انجمن‌ها و اجتماعات و تفکیک مشروط قوا. گرچه بر اساس [[قانون اساسی اردن]] از نوع «نظام پارلمانی» اعلام شد. در عمل نظام [[اردن]] به «نیمه ریاستی» نزدیک‌تر است زیرا شاه به عنوان رییس واقعی حکومت و دولت، اختیاراتی مانند «حق انحلال مجلس، عزل و نصب وزرا، دخالت بالا در قانون گذاری و رویه‌ها و تصمیم‌های قوه قضائیه و تعویق مجلس و کابینه، تعطیلی و انحلال کابینه»، دارد. بنابراین نمی‌توان به صرف پاره‌ای تصریح‌های اعلامی‌ درباره آزادی‌ها و با نادیده گرفتن اختیارهای قانونی پادشاه و موارد نقض آزادی‌ها در عمل، [[اردن]] را دارای دموکراسی واقعی تلقی کرد. هم‌چنین [[اردن]] را نمی‌توان کاملاً شایسته عنوان سلطنت مشروطه، همپای انگلستان دانست اما بی‌انصافی خواهد بود که آن را به طور کامل با پادشاهی‌های مطلق همچون عربستان، یکسان تلقی کرد<ref>الدستور الاردن، مطبوعات مجلس النواب 20010</ref>.  


برگزاري انتخابات به نسبت آزاد و رقابتي در چند ده اخير تاکنون با کاستي''‌''ها، موانع سياسي و شبه قانوني بوده و توسط دولت و بازيگران قدرتمند سنتي، مهندسی شده است. پادشاهي اردن همانند تعدادي از کشورهاي جهان عرب مانند تونس، الجزاير، مراکش، مصر، کويت، لبنان و فلسطين، انتخابات شبه رقابتي چند حزبي را برگزار کرده است اما اين انتخابات به طور عمده ازماهيت رقابتي کامل مستقل و واقعي بهره''‌''مند نبوده و به شکل شبه رقابتي و به نسبت مستقل و به مثابه ژست دموکراتيک بوده است؛ به عبارتی با اعلام پاره''‌''اي آزادي''‌''هاي سياسي، انتخابات چند حزبي، آزادي بيان و مانند آن به دنبال آن بوده''‌''اند که نزد مجامع ديپلماتيک و افکار عمومي، خود را کشوري دموکراتيک نمايش دهند.(4)
[[قانون اساسی اردن]] که در 8 ژانویه سال 1952 به تصویب رسیده دارای 130 ماده می‌باشد. سیستم حقوقی [[اردن]] بر مبنای شرع اسلام و قوانین [[فرانسه]] است. [[قانون اساسی اردن|قانون اساسی]] از نه فصل مختلف تشکیل شده است:


  ﺷﺎه ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮﻧﻬﺎ را اﻣﻀﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺐ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ. دوﺳﻮم از ﻫﺮ دو ﻣجلس اردن ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﻨﺪ رأي وﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻀﺎت را ﻧﺼﺐ و ﺧﻠﻊ ﮐﻨﺪ، اﺻﻼﺣﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﻨﺪ، اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪﻫﺪ. ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ، اﺣﮑﺎم دادﮔﺎﻫﻬﺎ و واﺣﺪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم وي ﺻﺎدر ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﯿئت وزﯾﺮان ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ، ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ ﻣﯽ ﺷﻮد، او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ ﻣﯽ ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻋﻀﺎي ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را اﺧﺮاج ﮐﻨﺪ. ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻠﯽ، در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اردن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ و اين مرجع مي تواند با رأي دوﺳﻮم از اﻋﻀﺎﯾﺶ، ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را ﻣﺠﺒﻮر ﺑﻪ اﺳﺘﻌﻔﺎ ﮐﻨﺪ.
==== 1. فصل اول ====
ماده 1 تا 4 در بیان نظام و نوع حکومت کشور [[اردن]] است. نظام حکومت [[اردن]] پادشاهی-وراثتی است. دین آن اسلام، زبان عربی و پایتخت آن امان است.  


در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ دادﮔﺎه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ، دادﮔﺎه ﻣﺪﻧﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ و وﯾﮋه.  
==== 2. فصل دوم ====
ماده 5 تا 23  در بیان حقوق مردم [[اردن]] است. همه برابر قانون مساوی اند. دفاع از وطن برهمه واجب است. آزادی همه محترم و مصون شمرده می‌شود. اساس جامعه خانواده است. آزادی مطبوعات مصون است و دولت برطبق قانون حق تعطیلی آن‌ها را ندارد.


اردن از ﻧﻈﺮ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ دوازده ﺣﻮزۀ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاري ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻨﺼﻮب از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه اداره ﻣﯽ ﺷﻮد. آﻧﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ادارات دوﻟﺘﯽ و ﻃﺮح ﻫﺎي ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد، ﻗﺪرت اﻧﺤﺼﺎري را دارا مي باشند.
==== 3. فصل سوم ====
ماده 24 تا 27 درباره قوای سه گانه و احکام عمومی است. قوه مقننه به مجلس ملی و پادشاه واگذار شده است. قوه مجریه نیز به پادشاه واگذار شده و وی آن را از طریق هیئت وزیران اداره می‌کند. قوه قضائیه مستقل است.


ﻧﯿﺮوﻫﺎي ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و اداره ﮐﻞ اﻃﻼﻋﺎت اردن ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ. نظام ﺣﻘﻮﻗﯽ اردن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎي ﺷﺮع اﺳﻼم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ است؛ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻀﺎﯾﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاري ﮐﻪ در ﯾﮏ دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ وﯾﮋه ﺻﻮرت ﻣﯽ ﮔﯿﺮد اﺣﮑﺎم اﺟﺒﺎري دﯾﻮان ﻋﺪاﻟﺖ ﺑﯿﻦ اﻟﻤﻠﻞ را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ.
==== 4. فصل چهارم ====
ماده28 تا 61 در ارتباط با قوه مجریه، پادشاه، اختیارات او و وزیران است. حکومت پادشاهی وراثتی است و پادشاه آن را به پسر ارشد خود واگذار می‌کند و بدین‌ ترتیب به پسران ارشد واگذار می‌شود و اگر پسر نداشت به برادر بزرگ وی واگذار می‌گردد و اگر برادری هم نداشت به عموهای وی وفرزندان آن‌ها واگذار می‌گردد. در صورت نداشتن وارث مجلس ملی شخصی را انتخاب می‌کند. در صورتی که پادشاه توانایی تولی سلطنت را نداشته باشد وارث وی عهده دار آن می‌گردد. پادشاه در رأس حکومت قرار داشته و از هرگونه تبعات و مسئولیتی مصون است. پادشاه رهبر نیروهای سه گانه زمینی، هوایی و دریایی می‌باشد. پادشاه کسی است که اعلان جنگ و صلح می‌کند و توافق‌نامه‌ها را امضا می‌نماید. پادشاه می‌تواند مجلس اعیان و مجلس نمایندگان را منحل کند.  


ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ، در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﮐﻪ از دو ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﻗﺮار دارد. ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن از 110ﻋﻀﻮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ در رأيﮔﯿﺮي ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺑﺮ اﺳﺎس نظام اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ «یک ﻧﻔﺮ ﯾﮏ رأي» به مدت 4 ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه، ﺑﺮاي ﯾﮏ دوره اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن ﺮا ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ.  
پادشاه اعضای مجلس سنا را تعیین می‌کند و نخست وزیر و وزیران را منصوب کرده و می‌تواند آن‌ها را اخراج کند یا با استعفایشان موافقت نماید. وی حق تخفیف و بخشش مجازات‌ها را دارد. حکم اعدام پس از تأیید پادشاه اجرا می‌گردد. پول ملی نیز به نام پادشاه است. هیئت وزیران از نخست وزیر به عنوان رئیس و تعدادی وزیر تشکیل می‌شود. آن‌ها قبل از شروع به کار در مقابل پادشاه سوگند به جا می‌آورند. هیئت وزیران مسئول اجرای کلیه امور داخلی و خارجی کشور است؛ هر وزیری مسئول اجرای کلیه امور مربوط به وزارت خانه خویش است. وزیران باید کلیه اوامر شفاهی و مکتوب پادشاه را اجرا نمایند و حق تخطی از آن را ندارند. نخست وزیر و وزیران در مقابل مجلس نمایندگان باید در قبال کارهای خود پاسخگو باشند. هر یک از وزیران از مجلس نمایندگان رأی اعتماد می‌گیرند.


در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ، 9 ﮐﺮﺳﯽ ﺑراي ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن، 3 ﮐﺮﺳﯽ ﺑﺮاي ﺳﺮﮐﯿﺴﯽها و چچني‌ها و 6 ﮐﺮﺳﯽ ﺑراي زﻧﺎن در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه است. نماينده مجلس 40 نفري سنا براي يک دوره 4 ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻨﺼﻮب  مي‌شود.(5)
==== 5. فصل پنجم ====
ماده62 تا 96 در ارتباط با قوه قانونگذاری. مجلس ملی و نمایندگان. احکام مجلس اعیان و نمایندگان است. مجلس ملی از دو مجلس سنا و نمایندگان تشکیل می‌شود. کلیه اعضای مجلس سنا باید 40 سال و بیشتر داشته باشند. مدت عضویت در این مجلس چهارساله است و مدت ریاست بر آن دو ساله می‌باشد. مدت عضویت در مجلس نمایندگان نیز چهارساله است. اعضای مجلس نمایندگان و سنا نباید این ویژگی‌ها را داشته باشند:


* از ملیت غیر اردنی باشند؛
* جنون داشته باشند؛
* از نزدیکان پادشاه باشند؛
* مدتی را در زندان گذرانده باشند.


کلیه اعضای مجلس نمایندگان و سنا باید قبل از شروع کار در مقابل مجلس سوگند به جای آورند.


'''4-2 قانون اساسي'''
==== 6. فصل ششم ====
ماده97 تا 110  در ارتباط با قوه قضائیه و انواع دادگاه است. [[نظام قضایی اردن|قوه قضائی]] یک قوه مستقل به شمار می‌رود. قضات دادگاه‌های نظامی‌ و قانونی با اراده پادشاه انتخاب و عزل می‌گردند. در قانون سه دسته دادگاه پیش بینی شده است. دادگاه‌ها از هرگونه دخالتی در امور خود مصون‌اند. جلسات دادگاه‌ها جز در موارد خاص علنی برگزار می‌گردند.


يکي از مصاديق شبه دموکراسي در اردن، تصويب قانون اساسي در سال 2005 بود؛ مهمترين نشانگان دموکراتيک در قانون اساسي عبارت''‌''اند از برابري همه در برابر قانون، آزادي بيان آزادي عضويت و فعاليت و نيز تشکيل انجمن''‌''ها و اجتماعات و تفکيک مشروط قوا. گرچه بر اساس قانون اساسي اردن از نوع «نظام پارلماني» اعلام شد. در عمل نظام  اردن به «نيمه رياستي» نزديک‌تر است زيرا شاه به عنوان رييس واقعي حکومت و دولت، اختياراتي مانند «حق انحلال مجلس، عزل و نصب وزرا، دخالت بالا در قانون گذاري و رويه''‌''ها و تصميم‌هاي قوه قضائيه و تعويق مجلس و کابينه، تعطيلي و انحلال کابينه»، دارد. بنابراين نمي''‌''توان به صرف پاره''‌''اي تصريح''‌''هاي اعلامي‌درباره آزادي''‌''ها و با ناديده گرفتن اختيارهاي قانوني پادشاه و موارد نقض آزادي''‌''ها در عمل، اردن را داراي دموکراسي واقعي تلقي کرد. هم‌چنین اردن را نمي''‌''توان کاملاً شايسته عنوان سلطنت مشروطه، همپاي انگلستان دانست اما بي‌انصافي خواهد بود که آن را به طور کامل با پادشاهي''‌''هاي مطلق همچون عربستان، يکسان تلقي کرد. (6)
==== 7. فصل هفتم ====
ماده 111 تا 119  در ارتباط با امور [[مالی]]<nowiki/>است. واردات و هزینه‌های دولت باید طبق قانون تأیید گردد. بودجه هر ساله به مجلس ملی تقدیم می‌شود و در آن به تصویب می‌رسد. دیوان محاسبات برای نظارت بر هزینه‌های دولت و مخارج آن و واردات تشکیل شده است.


قانون اساسي اردن که در 8 ژانويه  سال 1952 به تصويب رسيده داراي 130 ماده مي‌باشد. سيستم حقوقي اردن بر مبناي شرع اسلام و قوانين فرانسه است.  
==== 8. فصل هشتم ====
ماده 120 تا 124  در ارتباط با موارد عمومی است. کلیه قوانین مربوطه به نیروهای مسلح، حقوق و مخارج آن‌ها و سایر موارد عمومی‌در این فصل جای می‌گیرند.


قانون اساسي از نه فصل مختلف تشکيل شده است:
==== 9. فصل نهم ====
ماده128 تا 130  در ارتباط با قوانین و اصلاحات است. کلیه قوانین مصوب در کشور قابل اجرا هستند، مگر آن‌که لغو گردند. قانون اساسی [[اردن]] در سال 1946 به تصویب رسیده است<ref>الدستور الاردن، مطبوعات مجلس النواب 20010</ref>.


1. فصل اول: ماده 1 تا 4 در بيان نظام و نوع حکومت کشور اردن:
==== قانون زکات ====
چنان که پیشتر بیان شد نظام حقوقی [[اردن]] بر اساس شرع اسلام و قانون [[فرانسه]] است و در این راستا یکی از قوانینی که برگرفته از اسلام است، قانون زکات می‌باشد.


نظام حکومت اردن پادشاهي- وراثتي است. دين آن اسلام، زبان عربي و پايتخت آن امان است.
قانون زکات در کشور [[اردن]] در سال 1944 به تصویب رسید و از اول نیسان سال 1945 اجرا شد و قانون دائمی‌ آن در سال 1988 صادر شد. زکات در راه طرح‌های دینی، طرح‌های خیریه و راه‌هایی که اداره صندوق زکات تعیین کند به مصرف می‌رسد. اموال زکات طبق تصمیم مجلس صندوق زکات در بانک ملی [[اردن]] نگهداری می‌شود. مجلسِ صندوق زکات مجلسی است که برای اجرای زکات در کشور [[اردن]] تشکیل شد و یک رئیس و چهار عضو دارد. برطبق قانون زکات، موارد زیر باید رعایت شود:


2. فصل دوم: ماده 5 تا 23 بيان حقوق مردم اردن:
* کلیه مسلمانان کشور [[اردن]] ملزم به پرداخت زکات هستند؛
* زکات در امور دینی و خیریه و اموری از این قبیل مصرف می‌شود.


همه برابر قانون مساوي اند. دفاع از وطن برهمه واجب است. آزادي همه محترم و مصون شمرده مي‌شود. اساس جامعه خانواده است. آزادي مطبوعات مصون است و دولت برطبق قانون حق تعطيلي آنها را ندارد.
زمینه‌های مصرف دینی و اجتماعی و علمی‌ زکات به شرح زیر است:


3. فصل سوم: ماده 24 تا 27 قواي سه گانه و احکام عمومي:
* تربیت و تعلیم؛
* وعظ و ارشاد؛
* کمک‌های خیریه اجتماعی؛
* کمک به مساجد؛
* کمک به دانشجویان؛
* کمک به فقراء و نیازمندان؛
* کمک به مردمی‌ که در جریان بلایای طبیعی و خشکسالی آسیب دیده اند<ref>دغمی، محمد راکان(2006)، تطور قانون الزکاه فی الاردن، اللجنــه العلیا لكتابــه تاریخ الأردن، ص 58-59</ref> .


قوه مقننه به مجلس ملي و پادشاه واگذار شده است. قوه مجريه نيز به پادشاه واگذار شده و وي آن را از طريق هيئت وزيران اداره مي‌کند. قوه قضائيه مستقل است.
=== [[قوه مجریه اردن|قوه مجریه]] ===
[[پرونده:حکومت اردن.jpg|بندانگشتی|256x256پیکسل|عبدالله بن حسین هاشمی(1403). برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از [https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86 https://fa.wikipedia.org/wiki/]]]
براساس [[قانون اساسی اردن|قانون اساسی]]، [[قوه مجریه اردن|قوه مجریه]] در اختیار پادشاه [[اردن]] و هیئت وزیران وی است و پادشاه اموری را که به موجب قانون به او محول شده با اراده ملوکانه انجام می‌دهد، که توسط نخست وزیر، وزیر یا وزیران خاص امضا می‌شود و سپس پادشاه آن را تأیید می‌کند (قانون اساسی این موضوع را در فصل چهارم تحت عنوان (قوه مجریه) و در بخش اول تحت عنوان پادشاه و حقوق وی، (ماده 28- 40) بیان کرده است.


4. فصل چهارم: ماده28 تا 61 قوه مجريه، پادشاه، اختيارات او و وزيران:
پادشاه در رأس حکومت قرار دارد و از هرگونه مسئولیت و تبعاتی مصون است. هیئت وزیران به ریاست نخست وزیر توسط پادشاه تعیین می‌شود. او همچنین می‌تواند بنا به درخواست نخست وزیر هریک از اعضای کابینه را اخراج کند.( ماده 30 و 35 قانون اساسی.)


حکومت پادشاهي وراثتي است و پادشاه آن را به پسر ارشد خود واگذار مي''‌''کند و بدين ترتيب به پسران ارشد واگذار مي‌شود و اگر پسر نداشت به برادر بزرگ وي واگذار مي‌گردد و اگر برادري هم نداشت به عموهاي وي وفرزندان آنها واگذار مي‌گردد. در صورت نداشتن وارث مجلس ملي شخصي را انتخاب مي‌کند. در صورتي که پادشاه توانايي تولي سلطنت را نداشته باشد وارث وي عهده دار آن مي‌گردد.
کابینه باید در مورد موضوعات مربوط به سیاست کلی، دربرابر مجلس نمایندگان [[اردن]] پاسخگو باشد و هر وزیری باید درمورد امور وزارتخانه خود دربرابر مجلس نمایندگان جوابگو باشد. براساس نص قانون اساسی، وزیران حق کوتاهی کردن در مسئولیت‌هایشان را ندارند. پادشاه کلیه قانون‌ها را امضا وتصویب می‌کند و می‌تواند جهت اجرای قوانین دستور ایجاد سازمان‌هایی را دهد، به شرط آنکه مخالف احکام نباشد. (ماده31 قانون اساسی)


پادشاه در رأس حکومت قرار داشته و از هرگونه تبعات و مسئوليتي مصون است. پادشاه رهبر نيروهاي سه گانه زميني، هوايي و دريايي مي‌باشد. پادشاه کسي است که اعلان جنگ و صلح مي‌کند و توافق نامه‌ها را امضا مي‌نمايد. پادشاه مي‌تواند مجلس اعيان و مجلس نمايندگان را منحل کند.
در کشور [[اردن]] پادشاه، فرمانده کل نیروهای مسلح است، وی می‌تواند اعلان جنگ و صلح نماید، به نیروهای مسلح فرمان دهد و عهدنامه و توافق‌نامه‌ها را منعقد کند. براساس [[قانون اساسی اردن]] انتخابات مجلس نمایندگان به دستور پادشاه برگزار می‌گردد و پادشاه می‌تواند آن را منحل کند. بر اساس [[قانون اساسی اردن]] (ماده 34 و 35 و 36) مجلس سنا توسط پادشاه منصوب می‌شود و هرگاه پادشاه اراده کند می‌تواند یکی از اعضای آن را خلع نماید. نیروهای شهری و نیروهای مسلح وکلیه القاب تشریفاتی تحت کنترل پادشاه هستند و بر طبق قانون خاص ماده (37) پادشاه می‌تواند این قدرت خود را به شخص دیگری واگذار نماید. پادشاه حق بخشش و کاهش مجازات‌ها را دارد. حکم اعدام بعد از تأیید پادشاه اجرا می‌شود. کلیه احکامی‌که از طرف هیئت وزیران صادر می‌شود همراه با نظر پادشاه می‌باشد وحق تعیین افراد کاخ پادشاه از جمله حقوقی است که فقط برعهده پادشاه است و هیئت وزیران حق تصمیم گیری در این زمینه را ندارد.


پادشاه اعضاي مجلس سنا را تعيين مي‌کند و نخست وزير و وزيران را منصوب کرده و مي‌تواند آنها را اخراج کند يا با استعفايشان موافقت نمايد. وي حق تخفيف و بخشش مجازات‌ها را دارد. حکم اعدام پس از تأييد پادشاه اجرا مي‌گردد. پول ملي  نيز به نام پادشاه است.
در نص [[قانون اساسی اردن|قانون اساسی]] آمده است:  <blockquote>به موجب این قانون حق تعیین گروهی از کارمندان برعهده پادشاه است.  </blockquote>در ماده (98) چنین آمده است:  <blockquote>"پادشاه می‌تواند کلیه قضات دادگاه‌های نظامی‌ و شرعی را با اراده ملوکانه بر اساس قانون نصب و خلع کند و نیز پادشاه می‌تواند با اراده ملوکانه خود اقدام به نصب و خلع کارمندان نماید و این حق از اختیارات پادشاه محسوب می‌شود<ref>الزعبی، خالد سماره(1994)، النظام الاداری فی الاردن، عمان: لجنــه تاریخ الاردن</ref>. </blockquote>


هيئت وزيران از نخست وزير به عنوان رئيس و تعدادي وزير تشکيل مي‌شود. آنها قبل از شروع به کار در مقابل پادشاه سوگند به جا مي‌آورند.
=== [[نظام و نهاد قانون گذاری اردن|نظام و نهاد قانون‌گذاری]] ===
صدور قانون اساسی سال 1947 نقطه عطفی در نظام پارلمانی [[اردن]] به شمار می‌رود، از این نظر که دو مجلس تشکیل و نام مجلس الامــۀ (مجلس ملی) بر آن نهاده شد. مجلس ملی از مجلس نمایندگان و مجلس سنا تشکیل می‌شود. اعضای مجلس نمایندگان از سوی مردم و اعضای مجلس سنا از سوی پادشاه تعیین می‌شوند و تعداد اعضای مجلس سنا نباید بیش از نصف اعضای مجلس نمایندگان باشد.  


هيئت وزيران مسئول اجراي کليه امور داخلي و خارجي کشور است؛ هر وزيري مسئول اجراي کليه امور مربوط به وزارت خانه خويش است. وزيران بايد کليه اوامر شفاهي و مکتوب پادشاه را اجرا نمايند و حق تخطي از آن را ندارند.
قانون اساسی به پادشاه اجازه می‌دهد تا رئیس مجلس ملی را به مدت دو سال انتصاب نماید. همچنین قانون اساسی سال 1947 مدت مجلس نمایندگان را 4 سال و مجلس سنا را 8 سال تعیین نموده است و هر 4 سال نیمی‌ از اعضای مجلس سنا در رأی‌گیری تعویض می‌گردند. جلسات مجلس سنا هم زمان با جلسات مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود و با آن پایان می‌یابد. اهم اصلاحات قوه مقننه براساس قانون 1952 بدین شرح است:


نخست وزير و وزيران در مقابل مجلس نمايندگان بايد در قبال کارهاي خود پاسخگو باشند. هر يک از وزيران از مجلس نمايندگان رأي اعتماد مي‌گيرند.
* مجلس ملی از دومجلس سنا و نمایندگان تشکیل می‌شود. اعضای مجلس سنا از سوی پادشاه و اعضای مجلس نمایندگان از سوی مردم به شکل مستقیم انتخاب می‌شوند؛
* رئیس مجلس سنا از سوی پادشاه تعیین می‌شود و مدت ریاستش دو سال است و می‌تواند دوباره به عنوان رئیس تعیین شود. رئیس مجلس نمایندگان در آغاز هر دوره عادی به مدت یک سال انتخاب می‌شود و تا آغاز دوره بعدی رئیس بوده و می‌تواند پس از پایان دوره دوباره به عنوان رئیس انتخاب شود؛
* مدت مجلس سنا 4 سال است و از تاریخ تعیین شده توسط پادشاه آغاز می‌گردد و مدت مجلس نمایندگان 4 سال است و از تاریخ اعلام نتایج در روزنامه رسمی‌ آغاز می‌گردد؛
* نشست‌ها و جلسات مجلس سنا نزدیک به مجلس نمایندگان است و در زمان انحلال مجلس نمایندگان، جلسات مجلس سنا نیز متوقف می‌گردد.  


5. فصل پنجم: ماده62 تا 96 قوه قانونگذاري. مجلس ملي و نمايندگان. احکام مجلس اعيان و نمايندگان:
جلسات مجلس نمایندگان شامل چند دوره است که عبارت‌اند از:


مجلس ملي از دو مجلس سنا و نمايندگان تشکيل مي‌شود. کليه اعضاي مجلس سنا بايد 40 سال و بيشتر داشته باشند. مدت عضويت در اين مجلس چهارساله است و مدت رياست بر آن دو ساله مي‌باشد. مدت عضويت در مجلس نمايندگان نيز چهارساله است.
===== جلسات عادی =====
مجلس در هر سال حدود 4 ماه جلسات عادی دارد که از روز اول ماه اکتبر و با دعوت از پادشاه آغاز می‌شود و پادشاه می‌تواند به‌وسیله قدرت خود و ضمن شروط تعیین شده در قانون اساسی، این دوره را تمدید نماید.


اعضاي مجلس نمايندگان و سنا نبايد اين ويژگي‌ها را داشته باشند:
===== جلسات ویژه =====
جلسات ویژه براساس درخواست اکثریت مجلس نمایندگان و در هنگام ضرورت تشکیل می‌شود و مدت آن مشخص نیست و در آن به بحث در مورد قوانین و موضوعات مهم دیگر پرداخته می‌شود.


1- از مليت غير اردني باشند.
===== جلسات فوق العاده =====
جلسات فوق العاده در زمان انحلال مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود و مجلس جدیدی باید تا 4 ماه پس از انحلال مجلس قبل تشکیل شود.


2- جنون داشته باشند.
==== مجلس ملی ====
مجلس ملی دو وظیفه اساسی برعهده دارد:


3- از نزديکان پادشاه باشند.
===== 1. وظیفه قانون‌گذاری =====
محدوده قوه مقننه بر اساس قانون 1947 به شرح زیر می‌باشد:


4- مدتي را در زندان گذرانده باشند.
* پیشنهاد پیش نویس قوانین از سوی اعضای مجلس براساس نظام داخلی دو مجلس سنا و نمایندگان؛
* تصویب قوانین مورد نظر [[قوه مجریه اردن|قوه مجریه]].


کليه اعضاي مجلس نمايندگان و سنا بايد قبل از شروع کار در مقابل مجلس سوگند به جاي آورند.
عملیات قانون گذاری در سه مرحله انجام می‌شود: طرح قانون، بحث پیرامون آن و سپس تصویب قانون. مجلس ملی بر اساس اختیارات خود می‌تواند طرح یک قانون را نپذیرفته و رد یا اصلاح نماید.


6. فصل ششم: ماده97 تا110 قوه قضائيه و انواع دادگاه:
===== 2. وظیفه نظارتی =====
[[قانون اساسی اردن|قانون اساسی]] سال 1947 به مجلس ملی حق داده تا در مورد تمام امور مربوط به اداره عمومی‌ بحث و تصمیم‌گیری نماید؛ مجلس سنا حق دارد تا در حوزه مسائل مربوط به اداره عمومی‌ بحث نماید. مجلس نمایندگان حق دارد تا در مورد شکایات، بیانیه‌ها و ... بحث نماید. دامنه اختیارات این مجلس محدود بوده و حق تصویب و نظارت بر توافق‌نامه‌ها و معاهدات بین‌المللی و نظارت بر چگونگی اعطای مزایا برای سرمایه‌گذاری در ثروت‌های طبیعی کشور را ندارد. مجلس ملی علاوه برقانون گذاری، وظیفه اعمال نظارت بر قوه مجریه را نیز دارد. بدین‌ ترتیب نخست وزیر و وزیران در مقابل مجلس ملی مسئول می‌باشند. مجلس ملی وظیفه نظارتی خود را از طرق زیر اعمال می‌کند:  


قوه قضائي یک قوه مستقل به شمار مي‌رود. قضات دادگاه‌هاي نظامي‌و قانوني با اراده پادشاه انتخاب و عزل مي‌گردند.  
====== 1. رای اعتماد ======
زمانی که پیشنهاد عدم رای اعتماد به وزیری مطرح شود، آن وزیر در مجلس نمایندگان حاضر و در صورت عدم کسب رای اعتماد در مقابل نمایندگان، مجبور به استعفاء می‌گردد.


در قانون سه دسته دادگاه پيش بيني شده است.
====== 2. تحقیق ======
تحقیق یکی از وسایل نظارتی مهم مجلس ملی به شمار می‌رود. اعضای مجلس کمیته‌های مخصوصی را تشکیل داده و از طریق تحقیق می‌توانند به شناخت امور مهم دست یابند.


دادگاه‌ها از هرگونه دخالتي در امور خود مصون‌اند. جلسات دادگاه‌ها جز در موارد خاص علني برگزار مي‌گردند.
====== 3. درخواست بحث ======
از خلال بحث و تبادل نظر می‌توانند حقایق را کشف نمایند و از سیاست‌های دولت در مقابل آن مطلع شوند.


7. فصل هفتم: ماده111تا119 امور مالي:
====== 4. شنیدن شکایات ======
هر اردنی حق دارد شکایت خود را درمورد امور عمومی‌ یا شخصی به مجلس ببرد.


واردات و هزينه‌هاي دولت بايد طبق قانون تأييد گردد. بودجه هرساله به مجلس ملي تقديم می شود و در آن به تصويب مي‌رسد. ديوان محاسبات براي نظارت بر هزينه‌هاي دولت و مخارج آن و واردات تشکيل شده است.
====== 5. پرسش ======
یکی از راه‌هاییست که از طریق آن می‌توانند امور مجهول را دریابند و آن‌ها را معلوم کنند و پرسش حق طبیعی هریک از اعضای مجلس سنا و مجلس نمایندگان است.


8. فصل هشتم: ماده 120 تا 124 موارد عمومي:
====== 6. استیضاح و کیفرخواست ======
استیضاح یکی از راه‌های محاسبه و ارزیابی وزیران دولت است و تصمیم کیفرخواست فقط در صورت وجود حداقل دوسوم آراء صورت می‌پذیرد. علاوه بر امور مذکور، حق تصمیم گیری در امور مالی و مالیات نیز در دایره اختیارات مجلس است.


کليه قوانين مربوطه به نيروهاي مسلح، حقوق و مخارج آنها و ساير موارد عمومي‌در اين فصل جاي مي‌گيرند.
==== مجلس نمایندگان ====
مجلس نمایندگان [[اردن]] با توجه به ماده 67 قانون اساسی از اعضای منتخب مردم به شکل مستقیم و در طی عملیات انتخابات تشکیل می‌شود و تعداد اعضای آن 150 نفر می‌باشد.از شروط این نمایندگان موارد زیر است:


9. فصل نهم: ماده128تا130 قوانين و اصلاحات:
* تابعیت [[اردن]]؛
* حداقل سی سال تمام دارا باشند؛
* ورشکسته نباشد و اعتبار خود را از دست نداده باشد؛
* نباید به سبب جرائم غیر سیاسی مدتی بیش از یک سال در زندان بوده باشد؛
* مجنون نباشد؛
* از نزدیکان پادشاه نباشد.


کليه قوانين مصوب در کشور قابل اجرا هستند، مگر آنکه لغو گردند. قانون اساسي اردن در سال 1946 به تصويب رسيده است.(7)
نمایندگان همچنین اعضای کمیته‌های دائمی‌ را بر اساس ماده 40 قانون نظام داخلی مجلس نمایندگان انتخاب می‌کنند. نظام داخلی مجلس نمایندگان این حق را می‌دهد تا جناح‌ها و ائتلافات مورد نظر خود را تشکیل دهند، مشروط بر اینکه اعضای آن‌ها کمتر از 10 درصد اعضای مجلس نباشد<ref>برگرفته از  مجلس النواب الرئیسیــه http://www.representatives.jo/</ref>. در آخرین انتخابات پارلمانی [[اردن]] که در 10 نوامبر 2020 انجام گرفت از مجموع 10 میلیون نفر جمعیت [[اردن]]، چهار میلیون و 640 هزار نفر واجد شرایط رای دهی بودند و طی این انتخابات 130 نماینده خود را انتخاب کردند و از مجموع کرسی‌های پارلمانی، 15 کرسی به زنان اختصاص داشت. بنابر گزارش العالم، 1674 نامزد از جمله 360 زن برای رسیدن به کرسی‌های پارلمانی با یکدیگر رقابت داشتند و 53 هزار نیروی امنیتی در هزار و 880 مرکز رای گیری در سراسر این کشور در روز انتخابات مستقر شدند.


'''4-2-1 قانون زکات:'''
در این انتخابات پارلمانی که هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود، حزب «جبهه العمل الاسلامی» شاخه سیاسی اخوان الامسلمین و مهم‌ترین حزب اپوزیسیون در [[اردن]] نیز شرکت داشت. نامزدهای این انتخابات نیز نمایندگانی از سوی عشایر بزرگ [[اردن]]، افراد مستقل، چپ‌گرایان و شماری از بازرگانان این کشور بودند که اغلب آن‌ها در برنامه‌های خود، شعارهایی با محتوای معیشتی و مرتبط با مشکلات اقتصادی این کشور ارائه نمودند.


چنان كه پيشتر بيان شد نظام حقوقي اردن بر اساس شرع اسلام و قانون فرانسه است و در اين راستا يكي از قوانيني كه بر گرفته از اسلام است، قانون زكات مي باشد.
در سایه بحران‌های اقتصادی و اجتماعی نیز نگرانی مردم از ابتلا به کرونا، این انتخابات با اقبال ضعیفی همراه بود. به اعتقاد کارشناسان، رای دهندگان به نامزدهای معرفی شده اعتماد نداشتند زیرا آن‌ها برنامه‌های انتخاباتی شفافی ارائه نکرده بودند و برنامه‌های آن‌ها در حد شعار بود. از سوی دیگر اغلب مردم [[اردن]] معتقدند که پارلمان نقشی حاشیه ای در نظام سیاسی [[اردن]] دارد و قوه مجریه تقریبا زمام همه امور را در دست دارد لذا انتخابات تغییری ایجاد نمی‌کند. لذا می‌توان گفت شرکت کنندگان در این انتخابات اغلب با انگیزه‌های عشایری یا دینی یا شخصی یعنی برای رأی دادن به نماینده نزدیک به خود پای صندوق رای آمدند <ref>برگرفته از https://fa.alalam.ir/news/5269131/</ref>.


قانون زکات در کشور اردن در سال 1944 به تصويب رسيد و از اول نيسان سال 1945 اجرا شد و قانون دائمي‌آن در سال 1988 صادر شد. زکات در راه طرح‌هاي ديني،  طرح‌هاي خيريه  و راههايي که اداره صندوق زکات تعيين کند به مصرف مي‌رسد. اموال زکات طبق تصميم مجلس صندوق زکات در بانک ملي اردن نگهداري مي‌شود.
==== وظایف رئیس مجلس ====
وظایف رئیس مجلس در [[اردن|کشور اردن]] به شرح زیر است:


مجلسِ صندوق زکات مجلسي است که براي اجراي زکات در کشور اردن تشکيل شد و يک رئيس و چهار عضو دارد.
* استفاده از مفاد قانون اساسی و قوانین در مذاکرات و تصمیمات هیئت مدیره؛
* ریاست جلسات و اعلام آغاز و پایان، مدیریت بحث، تعیین موضوعات بحث، دادن اجازه به نمایندگان برای سخنرانی؛
* اعلام تصمیمات شورا و نظارت بر اجرای آن‌ها؛
* ریاست دستگاه اداری مجلس.


برطبق قانون زکات:  
بر اساس ماده 67 قانون اساسی مجلس نمایندگان [[اردن]] از اعضای منتخب مردم به شکل مستقیم و در طی عملیات انتخابات تشکیل می‌شود و مشتمل است بر:


  - کليه مسلمانان کشور اردن ملزم به پرداخت زکات هستند.
* حق نامزدها برای نظارت بر انتخابات؛
* مجازات کسانی که سوء استفاده از اراده رای دهندگان می‌کنند؛
* یکپارچگی روند انتخابات در تمام مراحل آن.


  - زکات در امور ديني و خيريه و اموري از اين قبيل مصرف مي‌شود.
ماده 68 قانون اساسی اعلام می‌دارد که دوره هر مجلس 4 سال شمسی است و از تاریخ اعلام نتایج در روزنامه رسمی‌آغاز می‌گردد. و انتخابات باید در 4 ماه پایانی مجلس برگزار گردد. اگر انتخابات تا پایان مجلس برگزار نشود یا به هر دلیلی دچار تاخیر شود، مجلس تا پایان انتخابات به حال خود باقی می‌ماند.  


زمينه‌هاي مصرف ديني و اجتماعي و علمي‌زکات :
==== نظام داخلی ====
نظام داخلی نظام و نهاد قانون گذاری اردن به شرح زیر است:


- تربيت و تعليم
===== ماده 40 =====
مجلس در آغاز هر دوره خود اعضای کمیته‌های زیر را تعیین می‌کند:


- وعظ و ارشاد
* کمیته حقوقی؛
* کمیته مالی؛
* کمیته اقتصاد و سرمایه گذاری؛
* کمیته اداری؛
* کمیته امور خارجی؛
* کمیته آموزش و پرورش و فرهنگ؛
* کمیته حوانان و ورزش؛
* کمیته بهداشت و محیط زیست؛
* کمیته کشاورزی و آب؛
* کمیته راهبری ملی و رسانه‌ها؛
* کمیته کار و توسعه اجتماعی و جمعیت؛
* کمیته انرژی و منابع معدنی؛
* کمیسیون خدمات عمومی‌ و حمل و نقل؛
* کمیسیون گردشگری و آثار باستانی؛
* کمیته آزادی‌های عمومی‌ و حقوق بشر؛
* کمیته فلسطین؛
* کمیته روستا و صحرا؛
* کمیته امور زنان و خانواده؛
* کمیته حقیقت یابی؛
* کمیته نظام و رفتار.


- کمک‌هاي خيريه اجتماعي
مجلس نمایندگان جلسات خود را دردوره‌های مختلف در سه نوع برگزار می‌کند که پیشتر به آن اشاره شد. [[قانون اساسی اردن]] روابط دو مجلس سنا و نمایندگان را پیش بینی کرده و آن را تشریح نموده است و هر یک از این دو مجلس، شریک قانونی مجلس دیگر به شمار می‌رود و هر قانونی که تصویب می‌شود باید توسط هر دو مجلس تصویب گردد.


- کمک به مساجد
هریک از این دو مجلس جلسات خاص خود را تشکیل می‌دهد و قانون اساسی برای هر یک از دو مجلس مذکور، تشکیل جلسات، تنظیم آن‌ها، رای گیری، سخنرانی و... را پیش بینی کرده است. اما در مواردی لازم است که هر دو مجلس جلسات مشترکی باهم داشته باشند؛ از جمله:


- کمک به دانشجويان
* زمانی که پادشاه از مجلس شورای ملی درخواست تشکیل جلسه کند؛
* زمان افتتاح جلسات عادی مجلس شورای ملی؛
* بنابر درخواست نخست وزیر؛
* زمانی که یکی از دو مجلس یک طرح قانونی را دوبار رد نماید و مجلس دیگر موافق آن باشد.


کمک به فقراء و نيازمندان
در این موارد دو مجلس جلسه مشترکی را تشکیل می‌دهند. در هنگام تشکیل جلسه مشترک، ریاست دو مجلس برعهده رئیس مجلس سنا می‌باشد و زمانی این جلسه معتبر تلقی می‌شود که اکثر نمایندگان آن‌ها حضور داشته باشند و تصمیمات با اکثریت آراء اخذ می‌گردد. در جلسه مشترک، براساس نظام داخلی مجلس سنا عمل می‌شود<ref>مجلس النواب الرئیسیــه</ref>
=== [[نظام قضایی اردن|نظام قضایی]] ===
ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دادﮔﺎه‌هاست ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم پادشاه رای می‌دﻫﻨﺪ و اﺣﮑﺎم ﺧﻮد را ﺻﺎدر می‌ﮐﻨﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن، آزاد می‌ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎمی‌ و ﺷﺮﻋﯽ از ﺳﻮی پادشاه اﻧﺘﺨﺎب و ﻋﺰل می‌ﺷﻮﻧﺪ. دادﮔﺎه‌ها ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار می‌ﮔﺮدﻧﺪ، ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ را ﻏﯿﺮ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. در [[اردن]] ﺳﻪ ﻧﻮع دادﮔﺎه وﺟﻮد دارد:


- کمک به مردمي‌که در جريان بلاياي طبيعي  و خشکسالي آسيب ديده اند.(8)
* دادﮔﺎه‌های ﻧﻈﺎﻣﯽ؛
* دادﮔﺎه‌های ﺧﺎص؛
* دادﮔﺎه‌های ﻣﺬﻫﺒﯽ.


دادﮔﺎه‌های ﻧﻈﺎمی‌ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم اﺷﺨﺎﺻﯽ را ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮی ﮐﻨﺪ، دارا می‌ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻣﮕﺮ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن آﻣﺪه اﺳت. دادﮔﺎه‌های ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢ می‌ﺷﻮﻧﺪ:


'''4-3 قوه مجريه'''
* دادﮔﺎه‌های ﺷﺮﻋﯽ؛ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﺧﺼﻮص ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، دﯾﻪ و اﻣﻮر مربوط ﺑﻪ اوﻗﺎف را دارﻧﺪ؛
* دادﮔﺎه‌های ﻓﺮق دﯾﻨﯽ.


براساس قانون اساسي قوه مجريه در اختيار پادشاه اردن و هيئت وزيران وي است و پادشاه اموري را که  به موجب قانون به او محول شده با اراده ملوکانه انجام مي‌دهد، که توسط نخست وزير، وزير يا وزيران خاص امضا مي‌شود و سپس پادشاه آن را تأييد مي‌کند (قانون اساسي اين موضوع را در فصل چهارم تحت عنوان (قوه مجريه) و در بخش اول تحت عنوان پادشاه و حقوق وي، (ماده 28- 40) بيان کرده است.
[[نظام قضایی اردن]] سه مرحله تاریخی را پشت سر گذاشته است:


پادشاه در رأس حکومت قرار دارد و از هرگونه مسئوليت و تبعاتي مصون است. هيئت وزيران به رياست نخست وزير توسط پادشاه تعيين مي‌شود. او همچنين مي‌تواند بنا به درخواست نخست وزير هريک از اعضاي کابينه را اخراج کند.( ماده 30 و 35 قانون اساسي.)
==== 1. مرحله قبل از حکومت (1918 تا 1921) ====
مرحله جدایی از حکومت عثمانی و اعلام تابعیت برای حکومت فیصل؛ قوانین و احکام این دوره برمبنای قوانین عثمانی بوده است.


کابينه بايد در مورد موضوعات مربوط به سياست کلي، دربرابر مجلس نمايندگان اردن پاسخگو باشد و هر وزيري بايد درمورد امور وزارتخانه خود دربرابر مجلس نمايندگان جوابگو باشد. براساس نص قانون اساسي، وزيران حق کوتاهي کردن در مسئوليت‌هايشان را ندارند.
==== 2. مرحله حکومت (1921) ====
قوای سه گانه قضائیه، مجریه و مقننه در سال 1921 به تصویب رسیدند. قوانین حقوقی برمبنای قوانین حکومت عثمانی بودند تا اینکه حکومت [[اردن]] قوانین جدیدی صادر کرد.


پادشاه کليه قانونها را امضا وتصويب مي‌کند و مي''‌''تواند جهت اجراي قوانين دستور ایجاد سازمانهايي را دهد، به شرط آنکه مخالف احکام نباشد. (ماده31 قانون اساسي)
==== 3. مرحله پادشاهی ====
در این دوره دوجانب شرقی و غربی [[اردن]] مستقل شده و در سال 1950 به وحدت رسیدند. قانون تشکیل دادگاه‌ها در سال 1951 تصویب شد و «قانون تشکیل دادگاه‌های قانونی» نام گرفت. قانون تشکیل خانواده نیز برمبنای قوانین حکومت عثمانی بود که تغییرات زیادی کرد.


در کشور اردن پادشاه، فرمانده کل نيروهاي مسلح است، وي مي‌تواند اعلان جنگ و صلح نمايد، به نيروهاي مسلح فرمان دهد و عهدنامه و توافق نامه‌ها را منعقد کند. براساس قانون اساسي اردن انتخابات مجلس نمايندگان به دستور پادشاه برگزار مي‌گردد و پادشاه مي‌تواند آن را منحل کند. بر اساس قانون اساسي اردن (ماده34و35و36) مجلس سنا توسط پادشاه منصوب مي‌شود و هرگاه پادشاه اراده کند مي‌تواند يکي از اعضاي آن را خلع نمايد.
قوانین مختلفی در ازدواج، طلاق، مهریه، حضانت کودک، نفقه و وصیت و... تصویب شد که با قوانین دوره‌های قبل تفاوت زیادی داشت و در آن‌ها اصلاحات زیادی صورت گرفته بود. قانون حقوق و کلاء نیز در سال 1944 به تصویب رسید. برطبق قانون احکام غیابی صادره، قابل اعتراض و تجدید نظر هستند، حتی احکامی‌ که در دادگاه تجدید نظر صادر می‌شوند نیز قابل اعتراض می‌باشند. دستگاه قضایی قبل از تأسیس حکومت نیز در بخش شرقی [[اردن]] و در فلسطین وجود داشت. در زمان حکومت فیصل تعداد دادگاه‌ها به رقم هفت (در امان، سلط، کرک، معان، طفیله، جرش و اربد) می‌رسید<ref>محیلان، الشیخ محمد محمود(1994)، القضاء الشرعی فی الاردن، اللجنــه العلیا لكتابــه تاریخ الأردن، 49-42</ref>. در سال 1994 تعداد دادگاه‌ها قریب به 67 دادگاه بوده که از این تعداد 47 دادگاه در بخش شرقی [[اردن]] و 14 دادگاه در بخش غربی قرار داشت. دادگاه‌ها براساس کوچکی و بزرگی استان‌ها و تعداد جمعیت آن‌ها توزیع شده‌اند. در سال 94 تعداد قضات 89 نفر تخمین شده است؛ برای مثال. در امان پایتخت [[اردن]] 13 دادگاه و 19 قاضی در خدمت مردم بوده است<ref>دائره الاحصائات العامــه</ref>.


نيروهاي شهري و نيروهاي مسلح وکلية القاب تشريفاتي تحت کنترل پادشاه هستند و بر طبق قانون خاص ماده (37) پادشاه مي تواند اين قدرت خود را به شخص ديگري واگذار نمايد.
جدول شماره 1. توزیع دادگاه ها و قضات در کشور [[اردن]] <ref>دائره الاحصائات العامــه</ref>
 
پادشاه حق بخشش و کاهش مجازاتها را دارد. حکم اعدام بعد از تأييد پادشاه اجرا مي‌شود. کلية احکامي‌که از طرف هيئت وزيران صادر مي‌شود همراه با نظر پادشاه مي‌باشد وحق تعيين افراد کاخ پادشاه از جمله حقوقي است که فقط برعهده پادشاه است و هيئت وزيران حق تصميم گيري در اين زمينه را ندارد.
 
در نص قانون اساسي آمده است: به موجب اين قانون حق تعيين گروهي از کارمندان برعهده پادشاه است. در ماده (98) چنين آمده است:''"''پادشاه مي‌تواند کلية قضات دادگاههاي نظامي‌ و شرعي را با اراده ملوکانه بر اساس قانون نصب و خلع کند و نيز پادشاه مي‌تواند با اراده ملوکانه خود اقدام به نصب و خلع کارمندان نمايد و اين حق از اختيارات پادشاه محسوب مي‌شود(9). 
 
 
 
'''4-4 نظام و نهاد قانون گذاري'''
 
صدور قانون اساسي سال 1947 نقطه عطفي در نظام پارلماني اردن به شمار مي‌رود، از اين نظر که دو مجلس تشکيل و نام مجلس الامــۀ (مجلس ملي) بر آن نهاده شد. مجلس ملي از مجلس نمايندگان و مجلس سنا تشکيل مي‌شود. اعضاي مجلس نمايندگان از سوي مردم و اعضاي مجلس سنا از سوي پادشاه تعيين مي‌شوند  و تعداد اعضاي مجلس سنا نبايد بيش از نصف اعضاي مجلس نمايندگان باشد.
 
قانون اساسي به پادشاه اجازه مي‌دهد تا رئيس مجلس ملي را به مدت دو سال انتصاب نمايد. همچنين قانون اساسي سال 1947 مدت مجلس نمايندگان را 4 سال و مجلس سنا را 8 سال تعيين نموده است و هر 4 سال نيمي‌از اعضاي مجلس سنا در رأي‌گيري تعويض مي‌گردند. جلسات مجلس سنا هم زمان با جلسات مجلس نمايندگان تشکيل مي‌شود و با آن پايان مي‌يابد.
 
مجلس ملي دو وظيفه اساسي برعهده دارد:
 
1. وظيفه قانون گذاري:
 
محدوده قوه مقننه بر اساس قانون 1947 به شرح زير مي‌باشد:
 
- پيشنهاد پيش نويس قوانين از سوي اعضاي مجلس براساس نظام داخلي دو مجلس سنا و نمايندگان
 
-تصويب قوانين مورد نظر قوه مجريه
 
2. وظيفه نظارتي:
 
قانون اساسي سال 1947 به مجلس ملي حق داده تا در مورد تمام امور مربوط به اداره عمومي‌بحث و تصميم گيري نمايد؛ مجلس سنا حق دارد تا در حوزه مسائل مربوط به اداره عمومي‌ بحث نمايد.
 
مجلس نمايندگان حق دارد تا در مورد شکايات، بيانيه‌ها و ... بحث نمايد. دامنه اختيارات اين مجلس محدود بوده و حق تصويب و نظارت بر توافق نامه''‌''ها و معاهدات بين المللي و نظارت بر چگونگي اعطاي مزايا براي سرمايه گذاري در ثروت‌هاي طبيعي کشور را ندارد.
 
اهم اصلاحات قوه مقننه براساس قانون 1952 بدين شرح است:
 
مجلس ملي از دومجلس سنا و نمايندگان تشکيل مي''‌''شود. اعضاي مجلس سنا از سوي پادشاه و اعضاي مجلس نمايندگان از سوي مردم به شکل مستقيم انتخاب مي‌شوند.
 
رئيس مجلس سنا از سوي پادشاه تعيين مي''‌''شود و مدت رياستش دو سال است و مي‌تواند دوباره به عنوان رئيس  تعيين شود. رئيس مجلس نمايندگان در آغاز هر دوره عادي به مدت يک سال انتخاب مي‌شود و تا آغاز دوره بعدي رئيس بوده و مي‌تواند پس از پايان دوره دوباره به عنوان رئيس انتخاب شود.
 
مدت مجلس سنا 4 سال است و از تاريخ تعيين شده توسط پادشاه آغاز مي‌گردد و مدت مجلس نمايندگان 4 سال است و از تاريخ اعلام نتايج در روزنامه رسمي‌آغاز مي‌گردد.
 
نشست‌ها و جلسات مجلس سنا نزديک به مجلس نمايندگان است و در زمان انحلال مجلس نمايندگان، جلسات مجلس سنا نيز متوقف مي‌گردد. جلسات مجلس نمايندگان شامل چند دوره است که عبارت‌اند از:
 
جلسات عادي: مجلس در هر سال حدود 4 ماه جلسات عادي دارد که از روز اول ماه اکتبر  و با دعوت از پادشاه آغاز مي‌شود و پادشاه مي‌تواند به‌وسيله قدرت خود و ضمن شروط تعيين شده در قانون اساسي، اين دوره را تمديد نماید.
 
جلسات ويژه: جلسات ويژه براساس درخواست اکثريت مجلس نمايندگان و در هنگام ضرورت تشکيل مي‌شود و مدت آن مشخص نيست و در آن به بحث در مورد قوانين و موضوعات مهم ديگر پرداخته مي‌شود.
 
جلسات فوق العاده: جلسات فوق العاده در زمان انحلال مجلس نمايندگان تشکيل مي‌شود و مجلس جديدي بايد تا 4 ماه پس از انحلال  مجلس قبل تشکيل شود.
 
وظايف مجلس ملي همچنان در دو حيطه قانون گذاري و نظارت به شرح زير تعريف مي''‌''شود:
 
1. وظيفه قانون گذاري
 
عمليات قانون گذاري در سه مرحله انجام مي‌شود: طرح قانون، بحث پيرامون آن و سپس تصويب قانون.
 
مجلس ملي وظيفه قانون گذاري را از خلال دو وظيفه اساسي انجام مي‌دهد:
 
-پيشنهاد پيش نويس و طرح قانون
 
-تصويب طرح قانون وارده از سوي قوه مجريه
 
مجلس ملي بر اساس اختيارات خود مي‌تواند طرح يک قانون را نپذيرفته و رد يا اصلاح نمايد.
 
 
2. وظيفه نظارتي
 
مجلس ملي علاوه برقانون گذاري، وظيفه اعمال نظارت بر قوه مجريه را نيز دارد. بدين ترتيب نخست وزير و وزيران  در مقابل مجلس ملي مسئول مي‌باشند.
 
مجلس ملي وظيفه نظارتي خود را از طرق زير اعمال مي‌کند:
 
1. راي اعتماد: زماني که پيشنهاد عدم راي اعتماد به وزيري مطرح شود، آن وزير در مجلس نمايندگان حاضر و در صورت عدم کسب راي اعتماد در مقابل نمايندگان، مجبور به استعفاء مي گردد.
 
2. تحقيق: تحقيق يکي از وسايل نظارتي مهم مجلس ملي به شمار مي‌رود. اعضاي مجلس کميته‌هاي مخصوصي را تشکيل داده و از طريق تحقيق مي‌توانند به شناخت امور مهم دست يابند.
 
3. درخواست بحث: از خلال بحث و تبادل نظر مي‌توانند حقايق را کشف نمايند و از سياست‌هاي دولت در مقابل آن مطلع شوند.
 
4. شنيدن شکايات: هر اردني حق دارد شکايت خود را درمورد امور عمومي‌يا شخصي به مجلس ببرد.
 
5. پرسش: يکي از راه''‌''هاييست که از طريق آن مي‌توانند امور مجهول را دريابند و آنها را معلوم کنند و پرسش حق طبيعي هريک از اعضاي مجلس سنا ومجلس نمايندگان است.
 
6. استيضاح و کيفرخواست: استيضاح يکي از راه‌هاي محاسبه و ارزيابي وزيران دولت است و تصميم کيفرخواست فقط در صورت وجود حداقل دوسوم آراء صورت مي‌پذيرد.
 
علاوه بر امور مذکور، حق تصميم گيري در امور مالي و ماليات نيز در دايره اختيارات مجلس است.
 
مجلس نمايندگان اردن با توجه به ماده 67 قانون اساسي از اعضاي منتخب مردم به شکل مستقيم و در طي عمليات انتخابات تشکيل مي‌شود و تعداد اعضاي آن 150 نفر مي‌باشد.
 
از شروط اين نمايندگان:
 
- تابعيت اردن
 
- حداقل سي سال تمام دارا باشند.
 
- ورشکسته نباشد و اعتبار خود را از دست نداده باشد.
 
- نبايد به سبب جرائم غير سياسي مدتي بيش از يک سال در زندان بوده باشد.
 
- مجنون نباشد.
 
- از نزديکان پادشاه نباشد.
 
نمايندگان همچنين اعضاي کميته‌هاي دائمي‌ را براساس ماده 40 قانون نظام داخلي مجلس نمايندگان انتخاب مي‌کنند.
 
نظام داخلي مجلس نمايندگان اين حق را مي‌دهد تا جناح‌ها و ائتلافات مورد نظر خود را تشکيل دهند، مشروط بر اينکه اعضاي آنها کمتر از 10 درصد اعضاي مجلس نباشد.(10)
 
در آخرین انتخابات پارلمانی اردن که در 10 نوامبر 2020 انجام گرفت از مجموع 10 میلیون نفر جمعیت اردن، چهار میلیون و 640 هزار نفر واجد شرایط رای دهی بودند و طی این انتخابات 130 نماینده خود را انتخاب کردند و از مجموع کرسی‌های پارلمانی، 15 کرسی به زنان اختصاص داشت. بنابر گزارش العالم، 1674 نامزد از جمله 360 زن برای رسیدن به کرسی های پارلمانی با یکدیگر رقابت داشتند و 53 هزار نیروی امنیتی در هزار و 880 مرکز رای گیری در سراسر این کشور در روز انتخابات مستقر شدند.
 
در این انتخابات پارلمانی که هر چهار سال یکبار برگزار می شود، حزب «جبهه العمل الاسلامی» شاخه سیاسی اخوان الامسلمین و مهم ترین حزب اپوزیسیون در اردن نیز شرکت داشت. نامزدهای این انتخابات نیز نمایندگانی از سوی عشایر بزرگ اردن، افراد مستقل، چپ‌گرایان و شماری از بازرگانان این کشور بودند که اغلب آنها در برنامه‌های خود، شعارهایی با محتوای معیشتی و مرتبط با مشکلات اقتصادی این کشور ارائه نمودند.
 
در سایه بحران های اقتصادی و اجتماعی نیز نگرانی مردم از ابتلا به کرونا، این انتخابات با اقبال ضعیفی همراه بود.
 
به اعتقاد کارشناسان، رای دهندگان به نامزدهای معرفی شده اعتماد نداشتند زیرا آنها برنامه های انتخاباتی شفافی ارائه نکرده بودند و برنامه های آنها در حد شعار بود. از سوی دیگر اغلب مردم اردن معتقدند که پارلمان نقشی حاشیه ای در نظام سیاسی اردن دارد و قوه مجریه تقریبا زمام همه امور را در دست دارد لذا انتخابات تغییری ایجاد نمی کند. لذا می توان گفت شرکت کنندگان در این انتخابات اغلب با انگیزه های عشایری یا دینی یا شخصی یعنی برای رأی دادن به نماینده نزدیک به خود پای صندوق رای آمدند[1]. (1/10)
 
 
'''وظايف رئيس مجلس:'''
 
- استفاده از مفاد قانون اساسي و قوانين در مذاکرات و تصميمات هيئت مديره
 
- رياست جلسات و اعلام آغاز و پايان، مديريت بحث، تعيين موضوعات بحث، دادن اجازه به نمايندگان براي سخنراني
 
- اعلام تصميمات شورا و نظارت بر اجراي آنها
 
- رياست دستگاه اداري مجلس
 
بر اساس ماده 67 قانون اساسي مجلس نمايندگان اردن از اعضاي منتخب مردم به شکل مستقيم و در طي عمليات انتخابات تشکيل مي‌شود و مشتمل است بر:
 
- حق نامزدها براي نظارت بر انتخابات
 
- مجازات کساني که سوء استفاده از اراده راي دهندگان مي''‌''کنند
 
- يکپارچگي روند انتخابات در تمام مراحل آن
 
ماده 68 قانون اساسي اعلام مي‌دارد که دوره هر مجلس 4 سال شمسي است و از تاريخ اعلام نتايج در روزنامه رسمي‌آغاز مي‌گردد.و انتخابات بايد در 4ماه پاياني مجلس برگزار گردد. اگر انتخابات تا پايان مجلس برگزار نشود يا به هر دليلي دچار تاخير شود، مجلس تا پايان انتخابات به حال خود باقي مي‌ماند.
 
'''نظام داخلي:'''
 
ماده 40:
 
مجلس در آغاز هر دوره خود اعضاي کميته‌هاي زير را تعيين مي‌کند:
 
- کميته حقوقي
 
- کميته مالي
 
- کميته اقتصاد و سرمايه گذاري
 
- کميته اداري
 
- کميته امور خارجي
 
- کميته آموزش و پرورش و فرهنگ
 
- کميته حوانان و ورزش
 
- کميته بهداشت و محيط زيست
 
- کميته کشاورزي و آب
 
- کميته راهبري ملي و رسانه‌ها
 
- کميته کار و توسعه اجتماعي و جمعيت
 
- کميته انرژي و منابع معدني
 
- کميسيون خدمات عمومي‌و حمل و نقل
 
- کميسيون گردشگري و آثار باستاني
 
- کميته آزادي‌هاي عمومي‌و حقوق بشر
 
- کميته فلسطين
 
- کميته روستا و صحرا
 
- کميته امور زنان و خانواده
 
- کميته حقيقت يابي
 
- کميته نظام و رفتار
 
مجلس نمايندگان جلسات خود را دردوره‌هاي مختلف در سه نوع برگزار مي کند که پيشتر به آن اشاره شد.
 
قانون اساسي اردن روابط دو مجلس سنا و نمايندگان را پيش بيني کرده و آن را تشريح نموده است و هر يک از اين دو مجلس، شريک قانوني مجلس ديگر به شمار مي‌رود و هر قانوني که تصويب مي‌شود بايد توسط هر دو مجلس تصويب گردد.
 
هريک از اين دومجلس جلسات خاص خود را تشکيل مي‌دهد و قانون اساسي براي هر يک از دو مجلس مذکور، تشکيل جلسات، تنظيم آنها، راي گيري، سخنراني و... را پيش بيني کرده است. اما در مواردي لازم است که هر دو مجلس جلسات مشترکي باهم داشته باشند؛ از جمله:
 
- زماني که پادشاه از مجلس شوراي ملي درخواست تشکيل جلسه کند.
 
- زمان افتتاح جلسات عادي مجلس شوراي ملي
 
- بنابر درخواست نخست وزير
 
- زماني که یکي از دو مجلس يك طرح قانوني را دوبار رد نمايد و مجلس ديگر موافق آن باشد.
 
در اين موارد دو مجلس جلسه مشترکي را تشکيل مي‌دهند.
 
در هنگام تشکيل جلسه مشترک، رياست دو مجلس برعهده رئيس مجلس سنا مي‌باشد و زماني اين جلسه معتبر تلقي مي‌شود که اکثر نمايندگان آنها حضور داشته باشند و تصميمات با اکثريت آراء اخذ مي‌گردد. در جلسه مشترک، براساس نظام داخلي مجلس سنا عمل مي‌شود (10/2)
 
 
'''4-5 نظام قضايي'''
 
ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دادﮔﺎﻫﻬﺎﺳﺖ ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم پادشاه راي ﻣﯽ دﻫﻨﺪ و اﺣﮑﺎم ﺧﻮد را ﺻﺎدر ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن، آزاد مي‌ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎﻣﯽ و ﺷﺮﻋﯽ از ﺳﻮي پادشاه اﻧﺘﺨﺎب و ﻋﺰل ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ. دادﮔﺎﻫﻬﺎ ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻣﯽ ﮔﺮدﻧﺪ، ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ را ﻏﯿﺮ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ.
 
در اردن ﺳﻪ ﻧﻮع دادﮔﺎه وﺟﻮد دارد:
 
1- دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ
 
2- دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﺧﺎص
 
3- دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ
 
دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻧﻈﺎﻣﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم اﺷﺨﺎﺻﯽ را ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮي ﮐﻨﺪ، دارا ﻣﯽ ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻣﮕﺮ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن آﻣﺪه اﺳت. 
 
دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢ ﻣﯽ ﺷﻮﻧﺪ:
 
1. دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﺷﺮﻋﯽ؛ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﺧﺼﻮص ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، دﯾﻪ و اﻣﻮر مربوط ﺑﻪ اوﻗﺎف را دارﻧﺪ.
 
2. دادﮔﺎﻫﻬﺎي ﻓﺮق دﯾﻨﯽ
 
نظام قضايي اردن سه مرحله تاريخي را پشت سر گذاشته است:
 
1. مرحله قبل از حکومت (1918-1921): مرحله جدايي از حکومت عثماني و اعلام تابعيت براي حکومت فيصل؛ قوانين و احکام اين دوره برمبناي قوانين عثماني بوده است.
 
2. مرحله حکومت (1921): قواي سه گانه قضائيه، مجريه و مقننه در سال 1921 به تصويب رسيدند. قوانين حقوقي برمبناي قوانين حکومت عثماني بودند تا اينکه حکومت اردن قوانين جديدي صادر کرد.
 
3. مرحله پادشاهي: در اين دوره دوجانب شرقي و غربي اردن مستقل شده و در سال1950 به وحدت رسيدند. قانون تشکيل دادگاه‌ها در سال 1951 تصويب شد و « قانون تشکيل دادگاه‌هاي قانوني» نام گرفت. قانون تشکيل خانواده نيز برمبناي قوانين حکومت عثماني بود كه تغييرات زيادي كرد.
 
قوانين مختلفي در ازدواج، طلاق، مهريه، حضانت کودک، نفقه و وصيت و... تصويب شد که با قوانين دوره''‌''هاي قبل تفاوت زيادي داشت و در آن''‌''ها اصلاحات زيادي صورت گرفته بود. قانون حقوق وکلاء نيز در سال 1944 به تصويب رسيد.
 
برطبق قانون احکام غيابي صادره، قابل اعتراض و تجديد نظر هستند، حتي احکامي‌که در دادگاه تجديد نظر صادر مي‌شوند نيز قابل اعتراض مي‌باشند.
 
دستگاه قضايي قبل از تأسيس حکومت نيز در بخش شرقي اردن و در فلسطين وجود داشت. در زمان حکومت فيصل تعداد دادگاه‌ها به رقم هفت (در امان، سلط، کرک، معان، طفيله، جرش و اربد) مي‌رسيد.(11)
 
در سال 1994 تعداد دادگاه''‌''ها قريب به 67 دادگاه بوده که از اين تعداد 47 دادگاه در بخش شرقي اردن و 14 دادگاه در بخش غربي قرار داشت.
 
دادگاه‌دادگاه‌ها براساس کوچکي و بزرگي استانها و تعداد جمعيت آنها توزيع شده اند. در سال 94تعداد  قضات 89 نفر تخمين شده است؛ براي مثال. در امان پايتخت اردن 13 دادگاه و 19 قاضي در خدمت مردم بوده است.(12)
 
توزیع دادگاه ها و قضات در کشور اردن (13)
{| class="wikitable"
{| class="wikitable"
|شاخص
|شاخص
خط ۳۹۷: خط ۲۵۳:
|-
|-
|دادگاه‌های شرع و استیناف (هزار)
|دادگاه‌های شرع و استیناف (هزار)
|4/52
|52/4


|7/47
|47/7
|8/46
|46/8
|9/49
|49/9
|1/52
|52/1
|-
|-
|دادگاه های تسویه حساب
|دادگاه‌های تسویه حساب
|48
|48
|44
|44
خط ۴۱۸: خط ۲۷۴:
|44.883
|44.883
|}
|}
همچنين نمودار پرونده‌هاي رسيدگي شده
در طي سال''‌''هاي 2015-2019 به شکلی است که مي''‌''آيد:
'''4-6 فرهنگ سياسي'''
در ميان کشورهاي جهان عرب، گرچه در اردن در بيش از دو دهه اخير، پيشرفت''‌‌''هاي محسوس در خصوص آزاد سازي رخ داده، هنوز با تحکيم دموکراسي و گذار از دموکراسي حداقلي به حداکثري، بسيار فاصله دارد. گرچه نمي''‌''توان وجود شواهدي از اراده در ملک عبدالله را براي آزادسازي و دموکراسي، منکر شد اما اين اراده، چندان محکم و جدي نبوده است. پادشاه اردن بارها بر پيشرفت در جهت دستيابي به دموکراسي، پلوراليسم، رونق اقتصادي و آزادي بيان و تفکر در اردن به عنوان روندي برگشت''‌''ناپذير تأکيد کرده است؛ با اين حال، ابتکارها و اقدام''‌''هاي اعلامي‌و انجام شده براي تحقق اصلاحات سياسي، چندان مهم و جدي نبوده''‌''اند.
به تأثير از نهاده بودن استيلاي حاکم بر ساختار قدرت سياسي، بسياري از عناصر رسمي‌دموکراسي در اردن مانند احزاب سياسي، قوانين مربوط به آزادي اجتماع''‌''ها، تشکل''‌''ها و انتخابات''‌''ها، کم و بيش منظم وجود دارند اما به طور عمده صوري و کمتر مستقل هستند؛ در عمل پادشاه، انحصار به طور تقريبي کامل در قدرت دارد؛ او اغلب از طريق مؤسسات فراتر از قانون اساسي قدرت را اعمال کرده و پارلمان را محدود مي''‌''کند لذا مؤلفه''‌''هاي محدودکننده''‌'' قدرت اجرايي و پادشاه در قانون اساسي، به طور عمده در مقابل پادشاه رنگ باخته، روي کاغذ باقي مي''‌''مانند.
طبق قانون اساسي، پادشاه مي''‌''تواند نخست وزير، کابينه و مجلس نمايندگان را منصوب و قوانين را وتو کند. پادشاه با وضع «قوانين موقت» در زمان انحلال پارلمان، مي''‌''تواند قدرت خود را تثبيت و هر زمان، لازم دانست، پارلمان مصمم به اصلاحات دموکراتيک را منحل کند. پادشاه از طريق دادگاه سلطنتي و سرويس''‌''هاي اطلاعاتي مي''‌''تواند مخالفان و دموکراسي خواهان را کنترل و مجازات کند. اگرچه قانون اساسي، اصل تفکيک قوا را براي تضمين آزادي''‌''ها و حقوق شهروندي و جلوگيري از خودکامگي حکومت پذيرفته، حاکميت و بازيگران سنتي، اين اصول را به تناوب و مکرر نقض کرده''‌''اند. نتيجه مطالعات مؤسسه «خانه آزادي» نشان مي''‌''دهد که جنبش''‌''هاي اپوزيسيون و مردم اردن، فاقد قدرت واقعي براي پارلمان مستقل و ايجاد حکومت به طور کامل پاسخگو هستند.
پادشاه و نهادهاي امنيتي مي''‌''توانند از طريق قوانين اضطراري و امنيتي، فعاليت''‌''هاي سياسي و اعتراض''‌''ها را کنترل کنند. سياست''‌''ها و اقدام''‌''های کنترلي به عنوان يکي از مؤلفه''‌''هاي ساختاري، به نوعي، به ايجاد «فرهنگ ترس» در اردن و عدم تمايل جدي شهروندان و نهادهاي مدني به انتقاد آشکار از ساختار قدرت و پادشاه انجاميده است. دولتمردان اردني از طريق الزام''‌''ها و خطوط قرمز حقوقي و کنترلي ساختاري، محدوديت''‌''هاي بسياري بر مطبوعات اعمال کرده''‌''اند. در سال 2013 طي دستوري، دويست وب سايت به بهانه نداشتن مجوز رسمي‌از نهادهاي دولتي، تعطيل شدند؛ همچنين فعاليت''‌''هاي سياسي در دانشگاه''‌''ها با محدوديت''‌''هاي زياد مواجه بوده''‌'' است، اتحاديه''‌''هاي دانشجويي تنها در محدوده دانشگاه''‌''هاي خود مي''‌''توانند فعاليت کنند. «کمپين ملي حقوق دانش آموز»(سال 2008)، و «اتحاديه جوانان دموکراتيک اردن» که در سال 2002 تأسيس شدند، مهم''‌''ترين تشکل''‌''هاي سازماني دانشجويي و دانش''‌''آموزي هستند.
حکومت اردن از طريق ساز و کارهاي کنترلي و قانوني، فعاليت تشکل''‌''هاي زنان را نيز تحت کنترل قرار داده است. پس از وقوع بهار عربي، اصلاح طلبان و فعالان سياسي فمنيست، اميدوار بودند که مشارکت و حضور خود را در قدرت سياسي گسترش دهند، اما آميزه''‌''اي از عوامل از جمله محدوديت''‌''ها و ساز و کارهاي کنترلي، مخالفت سنت گرايان در ميان اسلام گرايان سلفي و نخبگان سياسي در کرانه شرقي رود اردن و ضعف رهبري و سازمان دهي مانع از ايجاد جنبش اجتماعي فراگير زنان براي پيشبرد حقوق شهروندي شده''‌'' است. فعاليت''‌''هاي بخشي بزرگ از سازمان''‌''هاي زنان اردني را نخبگاني رهبري مي''‌''کنند که داراي روابط قوي با رژيم هستند؛ رهبران بسياري از اين گروه''‌''ها بيشتر به اهداف اجتماعي اهميت مي''‌''دهند تا اهداف سياسي با هدف چالش رژيم و نخبگان حاکم.
دولت اردن براي نشان دادن چهره دموکراتيک در سال 1992، «کنوانسيون رفع همه اشکال تبعيض ضد زنان» را در پارلمان تصويب کرد اما در عمل اجراي تعدادي قابل توجه ار مفاد آن به دلايل سياسي و مخالفت‌ها از ناحيه محافظه‌کاران سنت‌گرا و اسلام گرا با توجيه مغايرت با شرع و فرهنگ جامعه به تعويق افتاده است اما با وجود اين، نمي''‌''توان فرصت''‌''هاي ايجاد شده توسط جکومت براي مشارکت سياسي زنان را ناديده گرفت که مهم''‌''ترين مصاديق آن عبارت''‌''اند از: انتصاب برخي زنان به عضويت شوراي شهر، اجازه نامزد شدن به زنان براي پارلمان و شوراي شهر و افزايش درصد کرسي''‌''هاي زنان در شوراي شهر.
نخبه گرايانه بودن ساختار قدرت و حاکميت در اردن و نيز عدم نهادينگي نهادهاي مدني و فرهنگ تابعيتي نهادينه شده در توده''‌''هاي مردم، از ديگر موانع ساختاري در فراروي نقش آفريني جدي شهروندان در پويش''‌''هاي دموکراتيک و سياسي اردن بوده اند. آميزه''‌''اي از ازدواج سنتي دو کنشگر مهم سنتي و اليگارشيک يعني پادشاه و نخبگان سنتي-قبيله''‌''اي، فرهنگ تابعيت را در توده''‌''ها ريشه دار کرده است. لذا ريشه داري اين فرهنگ و عدم استقبال توده''‌''ها به ويژه در کرانه''‌''هاي شرقي رود اردن که متحد سنت گرايان ضد دموکراسي هستند، سبب شده که کنشگران دموکراسي خواه و اخواني''‌''ها با استقبال فراگير بدنه''‌''هاي اجتماعي مواجه نشوند؛ درواقع در اردن نوعي رابطه بازتوليدي ميان ساخت به طور عمده نخبگي و سنتي قدرت سياسي و ساخت اجتماعي و فرهنگي تابعيتي، از گذر از دموکراسي حداقلي به حداکثري جلوگيري کرده و فعالان نوگرا و نهادهاي مدني را با نبود پشتوانه فراگير مردمي‌مواجه کرده است.
شواهد، حاکي از آن''‌'' است که در اردن، مشارکت توده''‌''هاي ساکن در کرانه شرقي رود اردن به طور عمده منفي و در جهت تأييد نخبگان سنتي براي پارلمان بوده است. توده''‌''هاي ساکن در کرانه غربي رود اردن با وجود شواهد مثبت در تأييد نامزدهاي چپ گرا، ليبرال و به طور عمده اخوان‌المسلمين براي پارلمان، اغلب، فاقد نقش مشارکتي بوده و عضويت فعالانه در نهادهاي مدني ندارند، به طور عمده رأي دهنده بوده''‌''اند تا عامل اعمال فشار براي حکومت پاسخ''‌''گو و مشارکت فعالانه نهادمند؛ آن''‌''ها به طور عمده نقش ابزاري براي نمايش صوري و ويتريني براي نشان دادن اراده حاکميت به دموکراسي داشته اند. داده''‌''هاي مطالعه''‌''اي ميداني نشان مي''‌''دهد که در مشارکت توده''‌''هاي اردني، خطوط قومي‌و قبيله''‌''اي در رتبه نخست و خطوط فکري و ايدئولوژيک در رتبه دوم بوده و شهروندان منفعل و فاقد علايق ثابت براي مشارکت در رتبه سوم قرار مي گيرند.
توده''‌''هاي اردني براي نيازهاي اقتصادي و معيشتي، اولويت و ضرورتي به مراتب بيشتر از ضرورت''‌''هاي آزادي''‌''خواهانه و اصلاحات سياسي قائل''‌''اند. نتيجه برخي مطالعات ميداني از آن حاکي است که همان توده هاي کرانه غربي رود اردن نيز به دليل عدم اهتمام احزاب و تشکل''‌''هاي اصلاح طلب به اصلاحات اقتصادي و سياست''‌''هاي توزيعي، اميد خود را به اين بازيگران از دست داده''‌''اند؛ در همين خصوص، نظر سنجي انجام شده توسط «مرکز مطالعات استراتژيک دانشگاه اردن» در سال 2012 نشان مي''‌''دهد که گرچه بيشتر اردني''‌''ها و بدنه اجتماعي وضع موجود در هنگام وقوع بهار عربي ناراضي بوده''‌''اند، به دلايل امنيتي و اولويت اصلاحات اقتصادي، خواستار تغييرهاي راديکال نيستند، لذا در ميان دو گزينه تقدم اصلاحات سياست اقتصادي (الگوي بهار عربي) و تقدم توسعه اقتصادي و ثبات سياسي بر دموکراسي (الگوي شوراي همکاري خليج فارس)، اکثريت قاطعشان يعني 79 درصد، الگوي دوم را برگزيده''‌''اند. موج اخير اعتراض''‌''ها در سال 2018 در اردن تأييد کننده همين نارضايتي است؛ اين تظاهرات در اعتراض به دولت ناکارآمد از حيث اقتصادي و افزايش ماليات بر خدمات رخ داد و معترضان خواستار استعفاي نخست وزير شدند.
يکي از موانع ساختاري فراروي دموکراسي در اردن، استيلاي نخبگان و کنشگران سنتي بر حاکميت و تصميم‌گيري''‌''هاست؛ آميزه''‌''اي از سلطه سنتي آن''‌''ها بر قدرت، منافع سياسي و اقتصادي ناشي از ملاحظه کاري، حفظ ساخت سنتي و اليگارشيک قدرت سياسي و رقابت آن''‌''ها با کنشگران رقيب چپ گرای ليبرال و اسلام گراي نوگرا سبب شده است''‌'' که خطوط قرمز و موانع ساختاري حقوقي و سياسي در مقابل آزادسازي سياسي تا حد زيادي حفظ شود. پس از وقوع بهار عربي، نخبگان سنتي و قبيله''‌''اي در اردن در ميان دو الگوي «بهار عربي» و «الگوي امنيتي-اقتصادي شوراي همکاري خليج فارس» الگوي دوم را برگزيدند؛ آن''‌''ها با حضور خود در نهادهاي تصميم گير حاکميتي و سلطه به طور تقريبي انحصاري بر دستگاه''‌''هاي امنيتي و اطلاعاتي، همواره تلاش کرده''‌''اند، از تحقق حداکثري خواسته‌هاي رقباي اصلاح طلب ليبرال، چپ گرايان و اخواني''‌''ها جلوگيري کنند. يکي از مهم ترين دلايل مخالفت آن''‌''ها با دموکراسي، آن است که از آنجا که اخواني''‌''هاي نوگرا و ليبرال''‌''ها در ميان اردني‌هاي فلسطيني تبار در کرانه غربي رود اردن نفوذ دارند، حمايت و پيشبرد دموکراسي، قدرت يافتن توده''‌''هاي فلسطيني و از دست رفتن قدرت سنتي پيشين آن''‌''ها را در ساختار قدرت سياسي سبب مي''‌''شود. نخبگان سنتي در قالب «عقلانيت ابزاري-سودمحور» به قدرت سياسي مي''‌''نگرند لذا گسترش دموکراسي را برنمي''‌''تابند. (14)
'''4-7 نظام حزبي'''
ريشه''‌''هاي زندگي حزبي در اردن به دوران تأسيس امارت شرقي اردن در سال 1921 برمي''‌''گردد. اولين حزب سياسي در اردن، حزب الاستقلال بود. (15) که در سال 1924 با غلبه انگليس بر اردن منحل شد. اما فعاليت''‌''هاي سياسي در اردن با متوقف شدن اين حزب پايان نيافت و با روي کار آمدن جبهه مردمي‌اردن با نام حزب الشعب الاردني در سال 1927 فعاليت''‌''هاي سياسي و حزبي ادامه يافت. (16) از اهداف آن تاييد حكومت قانون و حفاظت از استقلال كشور و گسترش برادري در بين افراد جامعه بود. (17) اين حزب اهداف و تصميمات خود را با روش''‌''هاي صلح''‌''آميز دنبال مي''‌''کرد و توانست اولين کنفرانس ملي را برگزار و راه را براي فعاليت''‌''هاي سياسي ملي باز کند. اين حزب با انتشار روزنامه ''صدي العرب'' در سال 1927 سياست''‌''هاي حزبي خود را  به گوش بقيه رساند، اما در سال 1928 از ادامه حرکت باز ماند. ‌هاشم خير رئيس و شمس الدين سامي‌نائب رئيس اين حزب بودند. (18)
پس از آن جمعيــة الشرق العربي در سال 1923 در اربد شكل گرفت كه هدف آن استقلال كامل منطقه شرق عربي بود.
از ديگر احزاب در كشور اردن مي توان از حزب آزاد ميانه رو (الحزب الحر المعتدل)، گروه جوانان روشنفكر اردني (عصبــة الشباب الاردني المثقف)، حزب كارگران اردني (حزب العمّال الاردني)، جمعيت كمك به كارگران اردني (جمعيــة مساعدة العمال الاردنيــة) نام برد. (19) همچنين حزب همبستگي اردني (حزب التضامن الاردني) به رياست شيخ مثقال كه در سال 1933 تأسيس شد. هدف آن دفاع از کيان مردم اردن و احقاق حقوق آنان بود. اين حزب در برنامه‌هاي خود به تأسيس دولت به رياست امير عبدالله بن حسين، مواجهه با صهيونيست و مهاجرت يهوديان به فلسطين تأکيد داشت.(20)
احزاب ديگري نيز پا به عرصه سياست گذاشتند مانند؛ حزب ملي اردني (الحزب الوطني الاردني) که در سال 1932 تأسيس شد و با انتشار اعلاميه و بروشورهاي مختلف سعي در انتشار انديشه''‌''هاي اصلي خود داشت.  برخي از اعضاي آن عبارت بودند از: دکتر صبحي ابوغنيمه، عادل عظمه و راشد خزاعي (21)، كميته اجرايي كنفرانس ملي (اللجنــة التنفيذيــة للمؤتمر الوطني) و حزب برادري اردني (الاخاء الاردني) که به رياست ماجد‌ عدوان در سال 1937 تأسيس شد و هدف آن تحقق کامل استقلال و وحدت با ساير کشورهاي عرب بود. (22)
احزاب سياسي موجود در شرق اردن كه در بين سال‌هاي 1927 تا 1940 پا گرفتند را مي''‌''توان بازتابي از ساختار اجتماعي جاري آن زمان اردن كه به شكل عشايري بود به شمار آورد كه به دلايلي همچون عدم همراهي با جنبش‌هاي اجتماعي در اردن و نداشتن برنامه‌هاي مدون اقتصادي و سياسي اثربخش بر جامعه اردني به سرعت فروپاشيدند. (23)
دومين مرحله از تاريخ حيات حزبي در اردن را مي توان با رشد اردن‌هاشمي در سال 1946 همزمان دانست. در آن سال، دو حزب با موافقت حكومت به وجود آمدند؛ یكي از آن‌ها حزب النهضــة العربيــة نام داشت كه هدف آن تحقق آرمان‌هاي نهضت عربي بود و حزب ديگر، حزب الشعب الاردني به رياست عبدالمهدي شمايله بود كه پس از دو ماه بسته شد و اعضاي آن به نشانه اعتراض اردن را ترک کردند و به دمشق پايتخت سوريه رفتند. ولي پس از دو سال به اردن بازگشتند و توانستند بار ديگر مجوز کسب کنند و اهداف اصلاح طلبانه و پيشرفت اردن را در پيش گيرند. با اين وجود اين حزب عمري طولاني نداشت و خيلي زود از هم پاشيد. در دوران حكومت ملك طلال در اردن، فعاليت حزبي زيادي انجام نگرفت، اما ملك طلال قانوني را در دوران خود وضع كرد كه به موجب آن از ميزان قدرت قوه مجريه بر احزاب كاسته مي شد، زيرا بيشتر احزاب سياسي در اردن در دوران پيش از ملك طلال، تنها به تحقق اهداف سياسي دولت‌ها مي پرداختند. با پيوستن كرانه غربي اردن به شرق اين كشور، تغييرات زيادي در طبيعت احزاب اين كشور صورت پذيرفت كه از مهم ترين آن‌ها مي توان به كاهش تدريجي موانع در برابر احزاب و گشايش زمينه‌هاي آزادي اشاره كرد. کشور اردن در دهه پنجم قرن بيستم با ظهور احزاب مختلفي روبرو شد. به ويژه پس از تصويب قانون اساسي و حقوق بشر زمينه فعاليت احزاب بيش از پيش باز شد. ماده 16 قانون اساسي به فعاليت  احزاب اشاره داشت. در سال 1953 با روي كار آمدن ملک حسين احزابي مخالف با نخبگان سياسي به وجود آمدند كه به نوعي رقيب حكومت به شمار مي''‌''آمدند و شعارهاي عدالت خواهانه سر دادند و برخلاف زمان''‌''هاي گذشته با روستاهاي اردن ارتباط برقرار كردند. با اين وجود پادشاه توانست به سرعت قبل از قدرت گيري احزاب بر آن‌ها سيطره يابد، با اين سياست كه اگر رؤساي احزاب جايگاه حزبي خود را از دست بدهند، احزاب تحت تأثير او قرار خواهند گرفت. بسياري از محققان درباره آن دوره مي نويسند كه حزب البعث به دليل اينكه عملاً در مقابل كارهاي حكومت مقاومت مي كرد در اردن جايي نداشت و حزب كمونيست که توسط  نبيه رشيدات، عيسى مدانات، فريد عكشــۀ، إبراهيم طوال، حنا حتر و حنا هلســۀ تشکيل شد و فؤاد نصار، رضوان حلو، حمزۀ الوزير، رشدي شاهين، عبدالقادر صالح، فائق وراد و يعقوب زيادين از رؤساي آن بودند. (24) به دليل بالا بودن دستمزد‌ها در اردن موفقيتي كسب نكرد. (25) احزاب ديگري نيز تأسيس شدند، همچون اخوان المسلمين که در سال 1945 تأسيس شد و با انتشار روزنامه ''مبارزه اسلامي''‌ سعي در بيان اهداف خود داشت و با شرکت در انتخابات مجلس نمايندگان در سال 1956 توانست صاحب 4 کرسي شود. اين حزب در دهه شصت و هفتاد اساس کار خود را بر آموزش  قرار داد و در شهرهاي مختلف به تأسيس گروه''‌''هاي فرعي پرداخت و شروع به ساخت مدارس و مهد کودک و بيمارستان''‌''هاي اسلامي‌کرد و مرحله طلايي فعاليت''‌''هاي خود را در دهه هشتاد پشت سر نهاد.(26) التحرير نيز در همين دوره پا به عرصه سياست اردن گذاشت كه جزء احزاب موافق حكومت به شمار مي رفت. اخوان المسلمين به طور دائم با كارهاي قوه مجريه در اردن موافق بود و با افزايش فشار ناسيوناليسم ناصري (جمال عبدالناصر) در ميانه دهه پنجاه، موضع خود را در قبال قوه مجريه تغيير نداد. به اين ترتيب اين حزب وارد عصر طلايي رابطه خود با قوه مجريه شد و اين‌چنين شد كه ستاره بخت احزاب ديگر در اردن به خاموشي گراييد و دوره فعاليت‌هاي آنها فقط به سال‌هاي 1952 تا 1956 محدود شد و بر عرصه سياسي اردن تأثيري نداشتند. در اين زمان حكومت هم با دورانديشي خود توانست با بريتانيا پيماني را امضا كند كه به موجب آن بريتانيا اجازه كار به كمونيست‌ها و بعثي‌ها را در كشور خود نمي داد. از ديگر احزاب مي توان اتحاد ملي عربي را نام برد كه در سال 1972 اعلام موجوديت كرد و مهم ترين اهدافش طرح مسئله فلسطين به عنوان مسئله''‌''اي عربي بود و اينكه منافع اقتصادي كشور اولويت رابطه با كشورهاي بيگانه را مشخص مي كند، اما با اين وجود اين اتحاد دوام پيدا نكرد زيرا كنفرانس رباط بر آن تأثير گذاشت و سازمان آزادي بخش فلسطين را نمايندة قانوني ملت فلسطين اعلام كرد. اين چنين گروه‌هاي فشار در غياب احزاب و مجلس نمايندگان به عناصري فعال در عرصه سياست اردن تبديل شدند که به شكلي عملي در دهه هشتاد ميلادي در حوادث دانشگاه یرموك (1986) و در حوادث سال 1989 در معان با خشونت نمود پيدا كرد و به بازگشت به كار احزاب به شكل علني در سال 1992 منجر شد.
چنان كه اشاره شد، حيات حزبي در اردن به سال‌هاي آغازين تأسيس حكومت در اردن باز مي گردد. در سال 1952 در قانون اساسي اردن بر حق شهروندان اردني بر تشكيل حزب سياسي و مشاركت در آن و برنامه ريزي براي تشكيل آن تأکيد شد و در سال 1955 اولين قانون مبني بر اعطاي مجوز به احزاب سياسي صادر شد. در آن زمان احزاب مجوز يافته براي اولين بار تجربه حضور در پارلمان را در سال 1956 پشت سر گذاشتند ولي پس از آن احزاب سياسي اردن به علت شرايط سياسي داخلي و منطقه اي كه بر اردن حاكم بود، از كار حزبي سازمان يافته بازماندند. اين وضعيت تا سال 1989 كه دوباره دموكراسي خواهي در اردن از سر گرفته شد ادامه داشت و با انتخابات پارلماني در همان سال و تصويب قانون احزاب در سال 1992 به بازگشت حيات سياسي احزاب منجر شد. به اين ترتيب 30 حزب سياسي در اردن پا به عرصه سياست گذاشتند. (27)
آزاد سازي سياسي و اصلاحات سياسي از بالا به پايين در اردن از سال 1989 تا وقوع بهار عربي در 2011 نوعي راهبرد تدافعي براي حفظ حاکميت و جلوگيري از انقلاب بود؛ در حقيقت، آزادسازي و تحقق برخي اقدام''‌''هاي اصلاح‌طلبانه سياسي در اردن از 1989 به اين سو، جنبه''‌''هاي ماهوي نداشت بلکه جنبه راهبردي (تاکتيکي) براي بقاي سياسي و استمرار قدرت سياسي و از نوعي مديريت پيشگيرانه از انقلاب نشاني داشت. رابينسون در مقاله‌اي، از تحولات و اصلاحات سياسي در اين کشور با عنوان «دموکراتيزاسيون تدافعي» ياد مي''‌''کند که به طور عمده به صورت پيش دستانه و مصلحت جويانه براي حفظ امتيازهاي طبقه''‌''ها و نخبگان حاکم و ترميم مشروعيت سياسي حکومت انجام شد لذا به هيچ وجه هدف انجام تغيير و تحولات و اصلاحات ژرف دموتراتيک نبود؛ بنابراين، برنامه دموکراسي‌سازي تدافعي که برخاسته از اعتراض''‌''هاي خياباني با محتواي اقتصادي و معيشتي بود، نمي''‌''توانست نويدبخش گذر اردن از دموکراسي حداقلي به سمت دموکراتيزاسيون و دموکراسي حداکثري و نهادينه شده با ويژگي''‌''هايي از جمله «رقابت''‌''هاي دموکراتيک حزبي و گروهي، مشارکت فعالانه و مستقل، جامعه مدني قوي، دولت به طور کامل پاسخگو، انتخابات پارلماني آزاد و جدايي واقعي قوا» باشد.
بسياري از پژوهشگران، کثرت گرايي صوري و محدود چند حزبي را در اردن و چند کشور ديگر، نه به مثابه امر راهبردي با ماهيت دموکراتيک بلکه به مثابه روشي براي بقاي سياسي اين رژيم‌ها تلقي کردند.(28)
'''4-8 تقسيمات اداري'''
نظام تقسيمات اداري اردن بر اساس تقسيم منطقة تحت حکومت، به نمونه''‌''هاي استاندارد واحدهاي اداري است که يکي از آنها نماينده حکومت هستند. فرمانداران زير نظر وزير کشور و با توجه به قوانين وسازمانهاي مناسب و تعليماتي که به آنها داده شده عمل مي‌کنند.
بر طبق ماده (2) نظام تقسيمات اداري، کشور اردن به 12 استان تقسيم مي‌شود :
1- استان عجلون در شمال با مرکزيت شهر عجلون كه در نزديکي شهر امان قرار دارد. شهرهاي اصلي استان عجلون عبارت‌اند از: عجلون، عين جنّا، اَنجرا، صخرا، روابي، صفا، خت الابان، مرجّم.
2- استان عقبه در جنوب با مرکزيت شهر عقبه.
3- استان بلقاء در مرکز با مرکزيت شهر السبط كه از شهرهاي عين الباشا، اردوگاه البقعه، عارضه و.. تشکيل شده است.
4- استان پايتخت در مرکز با مرکزيت امّان كه از شهر‌هاي صويلح، الجبيه، عبدلي، قويسمه، ناعور، شفابدران،  وادي السير و ... تشکيل شده است.
5- استان اربد در شمال با مرکزيت اربد كه شهرهاي مهم اين استان عبارت‌اند از: طيبه، الحصن، رابيا، ساريح، بارحا، بيت راس، بشرا، ادون.
6- استان جرش در شمال با مرکزيت جرش كه از شهرهاي مصطبه، برما و... تشکيل شده است.
7- استان کرک در جنوب با مرکزيت کرک كه از شهرهاي غورالصافي،  قصر، فقوع و ... تشکيل شده است.
8- استان معان در جنوب با مرکزيت معان؛ استان معان از لحاظ وسعت بزرگ ترين استان اردن است و در جنوب امان قرار دارد. شهرهاي اين استان عبارت‌اند از: شهر معان، پترا، شوبک، حسينيه.
9- استان مادابا در مرکز با مرکزيت مادابا كه از شهرهاي ماعين، جرينه، فيصله، ذبيان، عريض و... تشکيل شده است.
10- استان مفرق در شمال با مرکزيت شهر مفرق كه در شمال شرق امان قرار دارد. شهرهاي استان مفرق عبارت‌اند از: مفرق، رويشد، باديــۀ الشماليــۀ، باديــۀ الشماليــۀ الغربيه.
11- استان طفيله در جنوب با مرکزيت طفيله؛ اين استان در جنوب غرب امان قرار دارد. شهرهاي اصلي اين استان عبارت‌اند از: طفيله، بصيرا، الحسا.
12- استان زرقا در مرکز با مرکزيت زرقا كه در شرق امان قرار دارد. شهرهاي اين استان عبارت‌اند از: زرقا، رصيفه،‌هاشميه.(29)
'''4-9 روابط خارجي'''
منطقه خاورميانه در قرن اخير استقرار امنيتي و سياسي به خود نديد. از جمله عوامل آن نزاع و درگيري‌هاي کشورهاي عربي با اسرائيل و وجود ذخاير نفتي در اين منطقه بود. با وجود اين كه اردن به دليل موقعيت جغرافيايي ''-''سياسي خود در قلب اين منطقه حياتي واقع شده است، ولي استقرار سياسي کاملي در اين کشور حکمفرماست (30)
توجه کشورها به منطقه خاورميانه پس از جنگ جهاني دوم شدت گرفت. به ويژه پس از ضعفي که انگليس به آن دچار شد و به دنبال آن انگليس و فرانسه از منطقه خارج شده و امريکا جايگزين آنها شد. پس ازپايان نقش انگليس در اردن(1956)، روابط دو کشور اردن و امريکا توسعه يافت و امريکا کمک‌هاي اقتصادي و سياسي و نظامي‌زيادي به اردن کرد. (31) کشور اردن نيز روابط خود را با امريکا بهبود بخشيد و به آن بسيار اهميت داد، زيرا امريکا نيروي عظيمي‌محسوب مي شد که مي‌توانست کشورهاي دوست و هم پيمان خود را حمايت و ياري کند. (32) به اين ترتيب روابطي ميان اردن و امريکا شکل گرفت که سالها دوام يافت و ملاقات''‌''هاي فراواني بين مسئولين دو کشور تحقق یافت و توافقات سياسي و امنيتي و اقتصادي به امضا رسيد به طوري كه از دهه شصت قرن پيش،  اردن يکي از شرکاي اصلي امريکا در منطقه محسوب مي‌شود. (33) در اين راستا کشور اردن تلاش کرده تا روابطش با امريکا در خدمت نيازها و مسائل منطقه از جمله مسئله عراق و فلسطين باشد. (34) همچنين کشور اردن در تحرکات سياسي و ديپلماسي خود تلاش زيادي براي تحقق صلح در منطقه انجام داده است. (35)
از جمله عوامل مهمي‌که در روابط اردن-امريکا تأثير گذاربوده و اردن را متحد نزديک امريکا مي‌کند مي‌توان به عوامل زير اشاره کرد:
1. عامل جغرافيايي
چنان که گفته شد کشور اردن در قلب منطقه حياتي و بحران‌هاي منطقه اي به ويژه در مسئله فلسطين و خليج فارس قرار گرفته است و از جانب اسرائيل و کشورهاي عربي به شدت مورد  تهديد است، از اين رو تلاش مي‌کند تا از ميان کشورهاي غربي هم‌پيمان و دوستي انتخاب کند و در جهت بهبودي روابطش با آنها تلاش مي‌کند. (36)
2. عامل جمعيتي
کشور اردن توزيع جمعيتي نامناسبي دارد و شيوع بيکاري در آن و کاهش درآمدهاي فردي و قومي ‌به شکلي نابرابر است. (37) بنابراين اردن از کمک‌هاي خارجي بي نياز نيست و امريکا مي‌تواند حامي‌خوبي براي آن به‌شمار رود.
3. عامل اقتصادي
اقتصاد اردن اقتصاد ضعيفي است، عوامل مهمي‌بر ضعف خدمات اجتماعي، اقتصادي و بهداشتي و...  تأثير گذاشته که ازجمله آنها مي''‌''توان به عدم استقرار سياسي در منطقه در نتيجه شرايط سياسي در فلسطين، سوريه، ليبي و عراق و مهاجرت صدها هزار نفر از اين کشورها به اردن اشاره کرد. (38) در کنار آن ازدياد قرض''‌''هاي اردن به ساير کشورها و صادرات اندک نقش مهمي‌در ضعف اقتصادي اين کشور دارد. مجموع اين عوامل باعث شده که اردن سطح همکاري‌هاي خود را با امريکا (از جمله جذب سرمايه گذاري‌هاي امريکا، و توافق نامه تجارت آزاد بين دو کشور) بالا ببرد؛ براي مثال توافق نامه تجارت آزادي که در سال 2000 بين دو کشور به امضا رسيد، تأثيرات مطلوبي بر اقتصاد اردن بر جاي نهاد و حجم مبادلات تجاري بين دو کشور 5 برابر و بازار امريکا به دومين بازار کالاهاي اردني تبديل شد. از سوي ديگر تلاشهاي اردن براي بهبود محيط سرمايه گذاري خارجي در اين کشور، سبب شده تا بزرگترين شرکت‌هاي عربي و امريکايي به سرمايه گذاري در بخش‌هاي اقتصادي اردن اقدام نمايند. (39)
امريکا نيز براي تحقق اهداف خود سعي نموده تا با کشورهاي منطقه هم‌پيمان گردد و يکي از مهمترين هم پيمانانش کشور اردن به شمار مي‌رود. دهه چهارم قرن بيستم شاهد اولين تلاشهاي امريکا براي برقراري رابطه با اردن بود و اردن به دليل قرار گرفتن در قلب منطقه عربي و منطقه حياتي خاورميانه و موقعيت استراتژيک، حلقه وصلي بين کشورهاي عربي است. (40) به علاوه تغييرات بين المللي ناشي از جنگ دوم خليج و فروپاشي اتحاد جماهير شوروي در سال 1991، امريکا را بر آن داشت تا به کشورهاي خاورميانه و به ويژه به کشور اردن توجه خاصي نشان دهد. (41)
ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﻮاداري از ﻏﺮب  همچنان از سوي اردن ادامه داشت و اردن يکي از متحدان وفادار امريکا به شمار مي‌رفت تا آن که در دهه نود شاهد برخي تيرگي''‌''ها به سبب مسائل منطقه‌اي از جمله مسئله فلسطين، جنگ عراق و کويت و رهبري سياسي اردن در قبال اين دو قضيه بود. روابط دو کشور به سبب بحران خليج به پايين ترين حد خود رسيد و دليل آن تهاجم نيروهاي عراقي به کشور کويت در تاريخ 2 اپريل 1990 بود. در سال 1991 روابط امريکا-اردن وخامت بيشتري يافت به گونه اي که هيچگاه روابط دو کشور بدين حالت در نيامده بود. اردن پيمان نامه بين المللي ضد عراق را امضا نکرد و اين موضع گيري خشم امريکا را برانگيخت(42) افزون بر آن از جمله عواملي که تأثير منفي بر روابط دو کشور نهاد، مسئله تمايل اردن براي داشتن نيروگاه هسته''‌''اي صلح''‌''آميز بود ولي مذاکرات رئيس سازمان انرژي اتمي‌ اردن خالد طوقان در جهت کسب رضايت امريکا پس از 6 ماه شکست خورد. به اين ترتيب کشور اردن حق غني سازي اورانيوم گرفته شده از معادن اردن را ندارد. (43)
پس از آن کشور اردن در اجلاس مادريد در سال 1991 براي ايجاد صلح شرکت کرد که سبب  بهبودي نسبي روابط دو کشور شد. (44)
نياز کشور اردن (با توجه به حفظ مصالح قومي‌و ملي و اهميت اين رابطه و تأثيرمستقيم آن بر سياست اردن در بعد سياسي و منطقه اي) به بهبودي روابطش با امريکا، اردن را وادار کرد که تلاش زيادي براي بهبود روابطش با امريکا انجام دهد و اين تلاش‌ها رادر جهت مصالح ملي اردن به کار گرفت. به ويژه پس از اينکه نقش مهم سياسي و نظامي‌و تکنولوژي امريکا پس از جنگ سرد عيان شد. علاوه بر آن امريکا از ابزارهايي برخوردار است که مي‌تواند مشکلات اردن را حل و فصل نمايد و تأثير زيادي در سياست خارجي اردن داشته باشد. به همين سبب روابط دو کشور بهتر شد. امضاي قرارداد صلح با اسرائيل تأثير مثبتي در اين بهبودي داشت. (45)
اردن که از همان ابتدا بر حمايت از فلسطين تأکيد داشت و موضع مثبتي را در قبال آن در پيش گرفت و حمايت‌هاي زيادي از فلسطين انجام داد و در خط مقدم مبارزه با رژيم صهيونيستي از کمک‌هاي مالي جهان عرب برخوردار بود و در مقابل از سياست‌هاي اسرائيل در مقابل فلسطين انتقاد مي''‌''نمود و بر ضرورت رابطه و هماهنگي بين مردم اردن و فلسطين تأکيد مي‌کرد و در اين راستا ملک عبدالله دوم در تاريخ نيسان 2012 از شهر رام الله در بخش غربي فلسطين ديدار كرد. (46) بالاخره پس از چند دهه درگيري در نوامبر سال1994، پيمان صلح با اسرائيل را امضا کرد. بدين ترتيب در روابط دوجانبه اردن و اسرائيل با توجه به شرايط جديد بين‌المللي و منطقه اي، فصل جديدي آغاز شد. (47) به اين ترتيب ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس، اردن ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮيم‌هاي ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﺮاق، رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﻏﺮﺑﯽ از ﺳﺮ ﮔﺮﻓﺖ.
خلاصه آن که اردن به دلايل اقتصادي و اجتماعي و براي حفظ ثبات سالهاست که مبتني بر سياست پراگماتيستي  در رابطه با غرب و به‌ويژه امريکا عمل مي‌کند و به‌نظر مي‌رسد که در ميان کشورهاي عربي از ثبات سياسي مطلوب تري برخوردار است؛ از سويي نيازهاي اقتصادي و اجتماعي به کمکهاي غرب و از سويي نياز غرب به ثبات منطقه از طريق اردن که در قلب خاورميانه داراي مرز طولاني با اسرائيل است، اين فرايند را پايدار مي کند.
در اين راستا به دليل ضعفي که در اقتصاد اردن وجود دارد، اردن در تلاش براي اجراي برنامه‌هاي توسعه و توافق‌نامه‌هاي اقتصادي براي پرداخت قرض‌هاي خارجي و دريافت کمک‌هاي مالي سعي در بهبود روابط خود با کشورهاي مختلف و در رأس آن''‌''ها آمريکا دارد و از اين رهگذراردن توافقات اقتصادي زيادي با آمريکا به امضا رسانده است از جمله:
- پيمان نامه سرمايه گذاري با امريکا در سال 1997
- پيمان نامه تنظيم تجارت و سرمايه گذاري در سال 1999
اين توافق نامه‌ها سهم قابل توجهي در افزايش صادرات اردن به امريکا داشتند. (48)
در همين راستا کمکهاي مالي قابل توجهي از سوي امريکا به اردن انجام گرفته است؛ از جمله مي''‌''توان به بهبود وضعيت کشاورزي اردن، ايجاد فرصت‌هاي توسعه اقتصادي در زمينه''‌''هاي مختلف آن از طريق سرمايه گذاري آمريکا در اين کشور و تشويق اردن براي صدور قوانين و مقرراتي که امنيت اين سرمايه گذاري''‌''ها را تضمين نمايد اشاره نمود. (49) همچنين کمکهاي سياسي مشابهي از سوي امريکا ثبات سياسي اجتماعي اردن را قوام مي''‌‌''بخشد که در نهايت اهداف آمريکا را در منطقه تضمين مي''‌''کند؛ از جمله کمک''‌''هاي مربوط به تحول دموکراسي در اردن که ضمن توافق نامه اي در تاريخ 22 ايلول سال 2008 عملي شد. به موجب اين قرارداد امريکا مبلغ 660 ميليون دلار براي دوره زماني 2010-2014 به اردن پرداخت تا اردن بتواند قرض‌هاي خارجي خود را پرداخت نمايد و 53 درصد از اين مبلغ صرف انجام اصلاحات آموزشي و تربيتي شود. (50)
اردن در خلال روابط خود با امريکا تلاش مي‌کند تا صلح را در منطقه به ويژه در قضيه فلسطين حاکم کند، زيرا بخش زيادي ازمردم اردن اصالت فلسطيني دارند. (51)
علاوه بر امريکا که مهمترين حامي‌سياسي تجاري اردن محسوب مي‌شود اردن با اتحاديه اروپا نيز روابط مناسبي دارد. تاريخ روابط ديپلماسي اردن با اتحاديه اروپا به سال 1977 بازمي‌گردد.
توافق''‌''نامه شراکت اردن-اروپا در سال 24/11/1997 به امضا رسيد و از تاريخ 1/5/2002 اجرايي شد. هدف اين توافق نامه ايجاد منطقه آزاد تجاري بين دو طرف بود. اولين نشست طرفين درشهر لوکزامبورگ در ماه حزيران سال2002 تحقق يافت و تعدادي کميته  تخصصي در برخي زمينه‌هاي مهم مانند تجارت و ترويج سرمايه گذاري، کشاورزي، علوم و فناوري، همکاري‌هاي منطقه اي، گمرک و امور اجتماعي تشکيل گرديد.
در همين راستا طي جلسه سومي‌ که در شهر لوکزامبورگ در تاريخ 11/10/2004 تشکيل شد، طرفين کميته اي براي همکاري در زمينه‌هاي دموکراسي و حقوق بشر ايجاد کردند و وزارت خارجه سه کميته فرعي را برعهده گرفت که عبارت‌اند از:
- کميته امنيت و عدالت
- کميته امور اجتماعي
- کميته حقوق بشر و دموکراسي،
نشست کميته‌هاي سه گانه در ماه شباط 2010 در امان انجام شد.
همچنين در ماه تشرين دوم سال 2008 اردن پيشنهاد افزايش سطح روابط با اتحاديه اروپا را داد و ابراز تمايل کرد تا روابط سياسي طرفين گسترش يابد که منجر به توافق نامه أغادير(توافق نامه ايجاد منطقه آزاد تجاري بين کشورهاي عربي) گرديد. اين توافق نامه در تاريخ 25/2/2004 به امضا رسيد و کشورهاي اردن، تونس، مغرب و مصر که درتلاش براي ايجاد بازار مشترک عربي بودند آن را به امضا رساندند.
اين توافق نامه در مرحله اول ايجاد منطقه آزاد تجاري بين کشورهاي همسايه و امضاي توافق نامه‌هاي منطقه آزاد تجاري با اتحاديه اروپا را دنبال مي‌کرد. هريک از کشورهاي عربي که تمايل داشت مي‌توانست به آن ملحق شود. اين توافق نامه همچنين هماهنگي سياست‌هاي اقتصادي کشورهاي همسايه را در زمينه‌هاي تجارت خارجي، کشاورزي، صنعتي، مالياتي، خدماتي و گمرکي را دنبال مي‌کرد.(52)
اما جنجال برانگيزترين و حساس''‌''ترين رابطه خارجي اردن با اسرائيل است. روابط ديپلماتيک واحدهاي سياسي در روابط بين الملل طيفي از هماهنگي، همکاري و همگرايي را در پي دارد. اين روابط منحصر به جنبه''‌''هاي مسالمت آميز نيست بلکه کشمکش و درگيري بين واحدهاي سياسي نيز جزئي از روابط ديپلماتيک است. روابط دوجانبه پادشاهي اردن و دولت اسرائيل از بهترين نمونه‌هاي اين گونه روابط است. اين دو کشور پس از چند دهه درگيري در نوامبر سال1994، پيمان صلح امضا کردند. بدين ترتيب در روابط دوجانبه اردن و اسرائيل با توجه به شرايط جديد محيط بين المللي و منطقه اي فصل جديدي آغاز شد. مسئله فلسطين، مهمترين متغير تأثير گذار بر اين روابط است به گونه‌اي که بررسي روابط اين دو کشور بدون در نظر گرفتن مسايل فلسطين نارساست. به اين ترتيب اردن همزيستي مسالمت‌آميز با اسرائيل را انتخاب کرد. روابط تفاهم آميز و درک متقابل که هم اکنون بين اردن و اسرائيل وجود دارد از فرداي امضاي پيمان صلح وادي عربه آغاز نشد، بلکه امتداد طبيعي تاريخ طولاني تماسها و تفاهمات بين خانواده‌ هاشمي ‌و اردن با رهبران صهيونيستي است. پيمان صلح بين اردن و اسرائيل تنها شامل پايان دادن به جنگ نيست، بلکه دربرگيرنده روابط همکاري دوجانبه در زمينه‌هاي مختلف است که به گفته برخي تحليلگران حتي به مرز همکاري‌هاي امنيتي نيز مي‌رسد. در راهبرد جديد منطقه اي آمريکا و سياست امنيتي اسرائيل، اردن به عنوان يکي از طرفهاي ترتيبات جديد امنيتي، جايگاه ويژه اي دارد.(53)
اردن بر اين باور است که با امضاي پيمان صلح با اسرائيل، تهديد اصلي براي حاکميت ملي و يکپارچگي سرزميني کشور را دفع کرده و شايد آن را به فرصت تبديل کرده است. کنفرانس « سان رمو» در ژوئيه 1920، اردن و فلسطين را که تا آن هنگام (پس از جنگ جهاني) با عراق جزو سوريه عربي بودند، تحت قيموميت انگلستان قرار داد. در ماه مه 1923، انگلستان استقلال  اردن شرقي را به رسميت شناخت و در مارس 1945، اردن يکي از هفت کشور عربي بود که منشور  اتحاديه عرب را امضا کرد. از اواسط دهه سي، تماس‌هاي ملک عبدالله با آژانس يهود شروع شد. بيشتر گفتگوهاي وي با آژانس يهود مربوط به مهاجرت يهوديان و فروش يا اجاره سرزمين‌ها بود. مسئله فلسطين هم همواره یکي از محور‌هاي گفتگوهاي نماينده ملک عبدالله با نماينده آژانس يهود بود. اداره سياسي آژانس يهود در سال 1934 به ملک عبدالله به خاطر ازدواج، هديه (طلا و ساعت ديواري) داد. گفته مي‌شود در ازاي امتيازاتي که ملک عبدالله به یهوديان مي‌داد، آژانس يهود از وي حمايت مالي مي‌کرد. در ساعت 4 بعدازظهر روز 14ماه مي‌1948، ديويد بن گوريون در جمع اعضاي شوراي ملي يهود در تل اويو پايه گذاري دولت اسرائيل را اعلام کرد.  کمي‌بعد حکومت‌هاي عربي در 12 آوريل 1948در نشست دمشق برسر مداخله نظامي‌ براي رهايي فلسطين به توافق رسيدند.(54)
در نهايت کميته سياسي شوراي اتحاديه عرب درخواست شوراي امنيت سازمان ملل را براي آتش بس در جنگ 1948برسر فلسطين پذيرفت ولي در نوامبر 1948 برخلاف انتظار، ملک عبدالله حاکميت خود را بر فلسطين اعلام کرد. در ماه مه 1953 پس از ترور ملک عبدالله، حسين، پادشاه اردن شد که در آن زمان 18سال داشت. وي شروع به عربي کردن ارتش اردن و اخراج مقامات نظامي‌انگليس کرد. در اواسط دهه شصت، پس از جنگ 1967، شاه حسين با برخي رهبران اسرائيلي وارد تماس شد. در اين تماس‌ها، اردن و مصر به حق حيات اسرائيل در صلح و امنيت اذعان کردند. از اين دهه، امريکايي‌ها به جاي انگليسي‌ها به تدريج وارد تحولات فلسطين شدند. در دهه هفتاد شاهد هماهنگي اردن و مصر با امريکايي‌ها برسر مسئله فلسطين هستيم. از مهم ترين رويدادهاي مربوط به روابط اردن با مسئله فلسطين، درگيري ارتش اردن با فدائيان فلسطيني در سپتامبر 1970 است که در طي آن سازمان‌هاي فلسطيني از اردن خارج شدند و حملات چريک‌هاي فلسطين از مرز اردن به اسرائيل متوقف شد. پس از جنگ 1973، شاه حسين با مسئولان امريکايي وارد مذاکره شد که ريچارد نيکسون، رئيس جمهور وقت امريکا، در خاطراتش آن را فاش کرده است. پس از آنکه مصر در سال 1978 با اسرائيل در کمپ ديويد به توافق رسيد، اردن اعلام کرد که هيچ دخالتي در آن ندارد و آن را رد کرد. دهه هشتاد آغاز مرحله حساسي براي جهان عرب بود. جنگ ايران و عراق، حمله اسرائيل به لبنان در سال 1982 و جنگ خليج فارس در سال 1990، باعث دودستگي در جهان عرب و تضعيف آنها و تقويت موقعيت اسرائيل شد. تماسهاي شاه حسين با اسرائيل که مدتي قطع شده بود در سال 1985 از سر گرفته شد. (55)
با مطالعه مسير روابط اردن و اسرائيل، اين نتيجه به دست مي‌آيد که انديشه همزيستي مسالمت آميز بين اردن واسرائيل و حل مشکل فلسطين  از طرق مسالمت آميز بين رهبران اردن  به رغم موانع داخلي در اردن، موانع عربي و موانع بين المللي هميشه وجود داشته است. اين موانع در نهايت به امضاي پيمان صلح وادي عربه بين دوطرف در سال 1994 منجر شد. پيمان 30 ماده اي صلح بين اردن و اسرائيل در سال 1994 به امضا رسيد. آغاز دهه نود قرن بيستم، فروپاشي شوروي، تشديد بحران در نظام امپرياليسم جهاني  و جنگ کويت زمينه را براي تغيير محيط امنيتي در خاورميانه فراهم آورد. خروج از معادله کشمکش اعراب و اسرائيل، دادن مشروعيت حقوق بين‌الملل به تجاوزهاي اسرائيل به خاک کشورهاي عربي، تضعيف جبهه جهان عرب در پي خروج اردن از معادله کشمکش اعراب و اسرائيل، ناديده گرفته شدن قطعنامه‌هاي سازمان ملل متحد که تا آن زمان عليه اسرائيل صادر شده بود، فراهم آمدن نظام سياسي منطقه اي تحت نظارت امريکا، موفقيت اسرائيل در تضعيف ابعاد سياسي و راهبردي، مشکل آوارگان فلسطيني، واقعيت جديد سياسي درباره شهر بيت‌المقدس، فراهم آمدن زمينه انجام پروژه''‌''هاي مشترک بين اردن و اسرائيل و ثبات سياسي براي اسرائيل از جمله مسائل سياسي مربوط به پيمان صلح بين اسرائيل و اردن محسوب مي‌شود. در يک کلمه همه اين آثار سياسي ناشي از پيمان را مي''‌''توان در تغيير موازنه قدرت به نفع اسرائيل خلاصه کرد.(56)
ماده چهارم پيمان صلح اردن و اسرائيل، به همکاري دو کشور به مسائل مربوط به  امنيت اشعار دارد. خودداري طرفين به تهديد به زور و اقداماتي که به امنيت دو کشور زيان مي‌زند، تضمين جلوگيري از تبديل خاک به منبع و پناهگاه حملات مخالفان يا اقدامات دشمنانه، خودداري کردن از ورود به پيمان‌هاي نظامي‌ يا امنيتي با طرف سوم که در جهت تهديد امنيت يکي از طرفين باشد، مبارزه با تروريسم، کنترل مرزي و خلع سلاح و امنيت منطقه اي از جمله مسائل امنيتي پيمان صلح بين دوکشور است.  طرف اردني با امضاي اين پيمان درواقع، مسئوليت حفظ امنيت رژيم صهيونيستي را عهده دار شد که اين امر با تعهدات اردن در پيمان دفاع مشترک و همکاري اقتصادي بين کشورهاي عضو اتحاديه عرب منافات دارد.
ماده هفتم پيمان صلح اردن و اسرائيل به بررسي مسايل اقتصادي دوطرف مي‌پردازد. بر اين اساس، توسعه اقتصادي يک هدف اساسي است که دو طرف از طريق همکاري‌هاي اقتصادي براي دستيابي به آن تلاش خواهند کرد. پايان دادن به تحريم اقتصادي اسرائيل از سوي اردن، لغو سياست حمايت گرايي در داد و ستدهاي بازرگاني دو طرف، همکاري در زمينه‌هاي مختلف بازرگاني و داد و ستد آزاد کالا و خدمات، همکاري در زمينه سرمايه''‌''گذاري و پروژه‌هاي مشترک، از جمله مسايل اقتصادي مربوط به پيمان صلح دو کشور است.(57)
لغو تحريم‌هاي اقتصادي و عادي سازي روابط بين دو کشور، از جمله درخواست‌هاي قديمي‌اسرائيل بود که در اين پيمان به آن دست يافت. با مطالعه ظرفيت‌هاي اقتصادي بين دو طرف، اسرائيل طرف برنده همکاري‌هاي اقتصادي است.
با توجه به اهميت بالاي بعد فرهنگ در حفظ ميراث فرهنگي و تمدني يک کشور، پيمان صلح اردن و اسرائيل از مسئله عادي سازي فرهنگي بين دو طرف غافل نبوده است. هدف اسرائيل در تعامل با کشورهاي عربي، نه تنها پايان دادن به جنگ و برقراري روابط صلح آميز، بلکه عادي سازي کامل روابط براي اثرگذاري در فرهنگ و تمدن جهان عرب نيز بوده است. مطالعه همکاري‌هاي دو جانبه اردن و اسرائيل در سالهاي اخير نشان مي‌دهد که اردن اقداماتي را در جهت عادي سازي روابط خود با اسرائيل در زمينه‌هاي سياسي و ديپلماتيک، اقتصادي و زمينه‌هاي فرهنگي برداشته است اما، درحالي که اسرائيل سرزمينهاي کشورهاي عربي را اشغال مي‌کند، عادي سازي روابط اسرائيل با کشورهاي عربي معنا ندارد. مسايل داخلي اردن به ويژه موضع مخالفان نسبت به پيمان صلح اين کشور با اسرائيل از مسايل مهم محسوب مي‌شود. هنگامي‌که از مخالفان سخن به ميان مي‌آوريم، منظور ما احزاب مخالف سياسي و سنديکاهاي حرفه اي است.(58)
هنگامي‌که گفت و گوهاي اردن و اسرائيل براي پيمان صلح آغاز شد، احزاب سياسي اردن با حضور بيانيه اي با رد اين گفت و گوها و همچنين مردود داشتن توافق‌هاي اسلو در سال1991 و کنفرانس مادريد در سال1993 خواستار هماهنگي و همکاري همه احزاب عربي براي رويارويي با روند عادي سازي روابط و حمايت از مقاومت در برابر اسرائيل شدند. موضع احزاب سياسي اردن در رابطه با عادي سازي دوگونه بود. برخي از احزاب اصل گفتگو و پيمان صلح بين اردن و اسرائيل را رد مي‌کردند؛ مانند حزب جبهه اقدام اسلامي‌و برخي ديگر با اصل پيمان نامه مخالف نيودند و بر سر جزئيات پيمان نامه اختلاف داشتند. مانند حزب کمونيست اردن. سنديکاها حرفه اي نيز نقش بارزي در مقابله با امضاي اين پيمان صلح ايفا کردند. علاوه بر احزاب و سنديکاها، جمعيت‌هاي مختلف ضدصهيونيستي و ضد عادي سازي نيز در اردن فعاليت دارند. روابط تفاهم آميز کنوني بين اردن و اسرائيل تنها از طريق پيمان صلح به وجود نيامده است، بلکه به تدريج، ناشي از فرآيند تاريخي روابط هماهنگي وهمکاري دوطرف است. اين مسئله در اصل به ساختار نظام سياسي در اردن و روابط خانواده‌هاشمي‌با مقامات يهودي برمي‌گردد. روابط دو کشور پس از پيمان صلح به ابعاد سياسي و نظامي‌محدود نشد؛ بلکه شامل همکاري‌هاي اقتصادي و امنيتي و فرهنگي نيز شد. روابطي که اردن هم اکنون با اسرائيل برقرار کرده است پرحجم تر از روابط اردن با هرکشور عربي ديگر است. اردن در پيمان صلح با اسرائيل در مورد مسئله فلسطين امتياز داد. دوطرف متعهد شدند موجوديت سياسي مستقلي  بين مرزهاي  دوکشور تأسيس نشود که اين امر، دورنماي تأسيس دولت فلسطين را تاريک مي‌کند. (59)
افکار عمومي‌در اردن هنوز به طور کامل اسرائيل را نپذيرفته اند، هرچند که مقامات اردني روي کاغذ به شرايط وجودي اسرائيل تن داده اند.(60)
ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻠﮏ ﺣﺴﯿﻦ، رواﺑﻂ اردن ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎي ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ ﺗﻮﺟﻬﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ. ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮاق، اردن ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮري و ﻣﻬﻤﯽ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺮﻗﺮاي ﻣﺠﺪد ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﯿﺖ در ﻋﺮاق اﯾﻔﺎ  ﮐﺮد. دوﻟﺖ اردن ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻔﺎﻫﻤﯽ ﺑﺎ دوﻟﺖ اﺋﺘﻼﻓﯽ ﻣﻮﻗﺖ در ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺴﻬﯿﻞ آﻣﻮزش 30000 داﻧﺸﺠﻮي اﻓﺴﺮي ﭘﻠﯿﺲ ﻋﺮاق را ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت اردﻧﯽ ﻫﺎ اﻣﻀﺎ ﮐﺮد.
شايد بتوان مهمترين عنصر و ويژگي سياست خارجي اردن که به ويژه پس از قرارداد صلح با اسرائيل در سال 1994 نمود بيشتري يافت، همراهي آشکار با غرب در تمامي‌عرصه‌ها دانست. درعين حال، دستگاه ديپلماسي اردن همواره تلاش کرده است تا ضمن در پيش گرفتن سياست''‌''هايي محافظه کارانه از تقابل در ساير کشورها بپرهيزد که اين امر خود ريشه در ساختار جغرافيايي و ژئوپلتيکي اين کشور پادشاهي دارد.
اردن اگرچه مسلمان و عرب است، اما کشوري با رويکردهاي تقريباً ليبرال محسوب مي''‌''شود که برخلاف همسايگان عربش از رويه''‌''هاي ايدئولوژيک پرهيز مي''‌''کند و چندان پيگير موضوعات مرتبط با جهان اسلام نيز نيست. به طور کلي مي''‌''توان گفت سياست خارجي اردن به دلايل گفته شده محافظه کارانه و بيشتر در صدد مواجهه با چالش‌هاي اقتصادي است. اردن به سبب اتخاذ سياست خارحي پراگماتيستي و مبتني بر اجتناب از درگيري و برخورد شهرت يافته و در نتيجه همواره روابط خارجي خوبي با کشورهاي همسايه داشته است.
اردن در سياست خارجي خود همواره با سه چالش عمده و تأثيرگذار رو به رو بوده است که نقش مهم در سياستگذاري اين کشور پادشاهي ايفا کرده اند. سه چالشي که در سه حوزه مختلف جغرافيايي، اقتصادي و بافت جمعيتي تأثيري خاص بر جهت گيري''‌''هاي اين کشور داشته''‌''اند.
با توجه به محدودیت ژئوپلتيک اردن و غلبه نگرش محافظه کارانه بر سياست خارجي اين کشور، به نظر نمي''‌''رسد اردن خود را در نقش بازيگر مؤثري براي آينده تصوير کند. از همين جهت طبق آنچه گفته شد، سياست خارجي خود را بر مبناي تنش‌زدايي و کسب کمک''‌''هاي اقتصادي و منفعت هماهنگ کرده است. اساساً سياست خارجي اردن رويکردي مبتني بر پرهيز از تنش دارد که اين رويکرد هم در خاورميانه و هم در روابط با ساير کشورها رعايت مي''‌''شود.
البته از سويي ديگر، اردن ظرفيت''‌''ها و فرصت‌هاي خوبي نيز در سياست خارجي دارد. هرچند اردن به دليل همسايگي با سه کشوري که بيشترين حجم از بحران را در منطقه خود دارند يعني فلسطين، سوريه و عراق بيشترين حجم آسيب پذيري را داراست اما در عين حال يکي از مهمترين کشورهايي است که نوع رفتارهاي منطقه''‌''اي آن در مسايل و بحران''‌''هاي غرب آسيا اثرگذاري بالايي دارد. نقش حساس اردن در مجامع بين المللي به همين دليل همواره مورد توجه است به گونه''‌''اي که در قضيه فلسطين هيچ مسئله''‌''اي بدون اردن حل نمي''‌''شود. مجموع اين شرايط باعث مي''‌''شود اردن هم به عنوان يک کشور آسيب‌پذير و هم به عنوان يک دولت مؤثر و تأثيرگذار در مسائل بين‌المللي شناخته شود. همچنين اردن به دليل اينکه نقش خود را بيشتر در بازيگري و ايجاد ائتلاف مي''‌''داند هميشه سعي کرده به عنوان يک ميانجي و ائتلافگر ظاهر شود و تلاش مي''‌''کند هميشه یک سياست محافظه کارانه را دنبال کند و خود را در خطر قرار ندهد. (61)
  اردن ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و ﺑﺴﯿﺎري از آژاﻧﺲ ﻫﺎي ﺗﺨﺼﺼﯽ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن، از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ، سازمان ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬاﯾﯽ و ﮐﺸﺎورزي ﺟﻬﺎن، ﺳﺎزﻣﺎن ﺑﯿن اﻟﻤﻠﻠﯽ اﻧﺮژي اﺗﻤﯽ است. همچنين اردن عضو بانک جهاني،  صندوق بين المللي پول، سازمان کنفرانس اسلامي، جنبش غير متعدها و اتحاديه عرب است. (62)
'''4-10 پرچم، نشان و سرود ملي'''
پرچم کشور اردن از رنگ‌هاي سنتي دنياي عرب تشکيل شده است که عبارت‌اند از رنگ‌هاي سبز، قرمز، سياه و سفيد به اضافه یک ستاره هفت پر؛ اين رنگ‌ها داراي ريشۀ تاريخي و قومي‌مي‌باشند و در اصل رنگ''‌''هاي پرچمي‌هستند که در انقلاب بزرگ عربي در سال 1917 برافراشته شد.
رنگ قرمز:‌ هاشميون رنگ قرمز را از دوران شريف ابونمي‌ هم‌عصر سلطان سليم به عنوان رنگ پرچمشان انتخاب کردند و پرچم سرخ در همه جا به ويژه در انقلاب بزرگ عربي همراهشان بود.
رنگ سياه: عباسيون(750-1258) رنگ سياه را براي پرچمشان به عنوان نماد سوگواري بر آنچه در کربلا رخ داده بود انتخاب کردند و خلفاي عباسي لباس''‌''ها و عمامه''‌''هاي سياه رنگي به تن مي‌کردند.
رنگ سبز: فاطميون (908-1171) رنگ سبز را براي پرچمشان انتخاب کردند تا نمادي باشد از اينکه پيامبر(ص) در شبي که مشرکان براي قتلش آمده بودند، لباس سبزش را به علي (ع) بخشيد تا علي (ع) در جاي او بخوابد و سبب گمراهي مشرکان و نجات پيامبر(ص) باشد.
رنگ سفيد: امويون (سالهاي 661-750) رنگ سفيد را براي پرچمشان به نشانه يادآوري جنگهاي اوليه پيامبر، بشارت پيروزي و مجد آن انتخاب کردند.
ستاره هفت پر: اين ستاره از «السبع المثاني» (نام ديگر سوره حمد) در قرآن گرفته شده است و تعداد پرهاي آن به تعداد آيات سوره مبارکه حمد است (63)
طرح اين پرچم در سال 1921 ميلادي پذيرفته شد. بخشي از پرچم کشور اردن به صورت مثلثي درآمده و به وسيلۀ یک رنگ جداگانه مشخص شده است. (64)
'''سرود ملي:'''
عاش المليک، عاش المليک: زنده باد پادشاه! زنده باد پادشاه!
ساميا مقامه خافيات في المعالي اعلامه: آن بلند جايگاه که بيرق‌هايش را در بلندي‌ها برافراشته اند!
يا مليک العرب، لک من خير نبي: اي شاه اعراب که بزرگي تبارت را از بهترين پيامبران داري!
شرف في النسب حدثت عنه بطون الکتب: از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته است!
نحن احرزنا المني يوم احييت لنا: به خواست خود رسيديم روزي که نشانه را به ما نماياندي!
نهضــۀ تحفزنا تتسامي‌ فوق‌ هام الشهب: آن خيزشي که به ما انگيزه مي‌بخشد و فراتر از آتشين‌گوي بزرگ آسماني مي‌برد!
يا مليک العرب لک من خير نبي: اي شاه اعراب که بزرگي تبارت را از بهترين پيامبران داري!
شرف في النسب حدثت عنه بطون الکتب: که از شرافت نَسَبت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!
الشباب الامجد جندک المنجد: جوانان جوانمرد سپاه گرد تو آمده''‌''اند!
عزمه لايخمد فيه من معناک رمز الدأب: اراده''‌''شان فرونمي''‌''کاهد و در فحواي کلامت نمادي از بهروزي نهفته است!
يا مليک العرب لک من خير نبي: اي شاه اعراب که بزرگي تبارت را از بهترين پيامبران داري!
شرف في النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!
دمت نورا و هدي في البرايا سيدا: فروغ و راهنماي ما بمان و بر پيشواي پاکان بزرگوار بمان!
هانئا ممجدا تحت اعلامک مجد العرب: که بزرگي عرب در لواي بيرق توست!
يا مليک العرب لک من خير نبي: اي شاه اعراب که بزرگي تبارت را از بهترين پيامبران داري!
شرف في النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته‌است. (65)
'''4-11 شخصيت‌هاي سياسي'''
اهم شخصیت‌های سیاسی مهاجر اردن به شرحی است که می‌آید:
عبدالله بن حسين‌هاشمي[2]، حسين بن طلال[3]، حسن بن طلال[4]، محمد بن طلال[5]، شريف عبدالحميد شرف[6]، ليلا شرف[7]، شريف زياد بن شاکر[8]، زيد الرفاعي[9]، عبدالله بن حسين[10]، رانيا العبدالله[11]، عمر رزاز[12]،‌ هاني مُلقي[13]، عبدالله النسور[14]، فايز الطراونه[15]، علي سحيمت[16]، طارق السحيمت[17]، عبد السلام المجالي[18]، علي خلقي الشرايري[19]، فيصل الفايز[20]، علي ابوالراغب[21]، شيخ علي ابو روبيها، شيخ عطاالله سحيمت[22]، صلاح الدين عطاالله السحيمات[23]، نايف الكاوي، بهجت تلهوني[24]، عيسي الور توركي الغلاييني و سعيد مفتي[25] (66)
'''12- 4 نيروهاي مسلح و نقش آن'''''‌'''''ها'''
اردن نيز مثل ساير كشورهاي خاورميانه بودجه فراواني را به امور نظامي اختصاص مي''‌''دهد. درواقع در سال های اخیر، كشورهاي خاورميانه در سطح جهان مقام‌هاي اول را به خود اختصاص داده''‌''اند به طوري که در ميان بيست كشور اول دنيا در زمينه بودجه نظامي به نسبت توليد ناخالص ملي، كشورهاي خاورميانه 10 جايگاه را از آن خود كرده اند. اردن نيز با وجود آنكه مثل كشورهاي حاشيه خليج فارس از ذخاير نفت برخوردار نيست، اما با حمايت آمريكا و تأکيد ‌بر درآمدهاي داخلي، بودجه فراواني را به نسبت توليد ناخالص ملي به امور نظامي اختصاص مي''‌''دهد. البته با توجه به شرايط خاصي كه اين كشور دارد، بودجه بالاي نظامي به نسبت توليد ناخالص ملي، قابل توجيه است. با اين وجود، روند افزايش بودجه اين كشور با توجه به مشكلات اقتصادي، رشد چنداني نداشته است. اردن در خلال اين سال''‌''ها حدود 4/1 ميليارد دلار هزينه نظامي سالانه داشته است كه اين مقدار، 6/8 درصد از كل ناخالص داخلي آن را تشكيل مي دهد. اين كشور با اختصاص4/1 ميليارد دلار هزينه رتبه 52 در جهان را داراست. از نظر ميزان بودجه به نسبت توليد ناخالص داخلي، اردن كشور پنجم جهان است . اين آمارها نشان دهنده آن هستند كه اردن كشوري است كه از نظر رهبران آن با تهديدهاي جدي مواجه است، اما درآمد اين كشور به اندازه اي نيست كه بتواند پاسخگوي نيازها و خريدهاي نظامي آن باشد؛ به همين دليل به نظر مي رسد در صورتي كه اين كشور مشكلات اقتصادي خود را حل نمايد، بر ميزان بودجه نظامي آن به شدت افزوده شود(67) در گذشته، كشورهاي عربي نفت خيزي همچون عربستان و امارات، با توجه به مشكلات اقتصادي اردن، به اين كشور كمك مالي مي کردند. هدف كمك‌هاي مالي اين كشورها، بالا بردن توان دفاعي اردن به عنوان جبهه اول اعراب در مقابل رژيم صهيونيستي بود. اين وضعيت به اردن كمك مي کرد تا با هزينه سايركشورهاي عربي، بر ميزان قدرت نظامي اش بيافزايد. پس از آنكه اين كشور در سال 1994 با رژيم صهيونيستي پيمان صلح را امضا نمود، از انگيزه كشورهاي عربي ثروتمند براي كمك به اردن كاسته شد. گرچه پيش از وقوع صلح نيز بسياري از كشورهاي عربي با فروپاشي شوروي و پايان نظام دوقطبي، درعمل نگراني چنداني از تهديدهاي اين رژيم نداشتند. آمريكا پس از انعقاد پيمان صلح اردن با رژيم صهيونيستي، كمك‌هاي نظامي و فروش‌ تسليحات حساس به اردن را آغاز نمود، تا انگيزه اي قوي براي صلح سايركشورهاي عربي با اين رژيم باشد. (68)
از آن''‌''جا که بودجه نظامي اردن در مقايسه با كشورهاي نفت خيزي چون عربستان سعودي و امارات متحده عربي بسيار محدود مي باشد اردن سعي نموده كه با راه كارهاي مختلفي، اين مشكل را حل نمايد؛ يكي از اقدام‌هاي اين كشور تأکيد بر كيفيت نيروهاي دفاعي است. اردني‌ها از همان ابتدا سعي داشته اند كه از نظر كيفيت و كارايي نسبت به ساير كشورهاي منطقه درسطح بالاتري باشند. به همين دليل، نيروهاي دفاعي اين كشور پيشرفته ترين آموزش‌هاي نظامي را مي بينند .
دولت اين كشور حتي براي بالا بردن كيفيت نيروها، سربازي اجباري را در سال 1999 لغو كرد و تأکيد اصلي را بر روي نيروهاي داوطلب و حرفه اي قرار داد. افزون بر اين، دانشكده‌هاي نظامي اين كشور به نسبت ساير كشورهاي عرب منطقه در سطح بالاتري قرار دارند؛ از اين رو برخي از كشورهاي منطقه، نيروهاي خود را براي تحصيل و گذراندن آموزش‌هاي نظامي، به دانشكده‌هاي اردن اعزام مي كنند.
اقدام ديگر اردن در جبران كمبود بودجه نظامي در مقايسه با ساير كشورهاي عربي، گرفتن كمك‌هاي مالي از ساير كشورهاست.
يكي ديگر از اقدامات دولت براي جبران كاستي در زمينه بودجه نظامي، سرمايه گذاري در صنعت تسليحات داخلي است. اردني‌ها در زمينه توليد تسليحات داخلي با هدف تأمين نياز نيروي تدافعي خود و صادرات به ساير كشورهاي منطقه، به شدت فعال هستند.
با وجود تمامي اقدامات انجام شده، اردن با تهديدهاي جدي داخلي مواجه است . اين كشور به دليل اتخاذ سياست همراهي با آمريكا، مورد توجه گروه‌هاي تروريستي است. اين مشكل با توجه به جمعيت فلسطيني مقيم در اردن، دامنه دارتر شده است. فلسطيني''‌''هاي مقيم اردن كه براي رهايي از اقدامات جنايت كارانه رژيم صهيونيستي به اردن آمده اند، از يك طرف از سياست اردن در قبال اين رژيم و آمريكا سرخورده شده اند و از طرف ديگر با مشكلات مهمي همچون بيكاري مواجه هستند. به همين دليل، شمار زيادي از افرادي كه به گروه‌هاي تروريستي مي پيوندند، از كشور اردن هستند. زرقاوي رهبر تروريست‌هاي عراق نيز از اهالي اردن بود(69) از جمله مشكلات ديگر كشور اردن، نرخ رشد جمعيت اين كشور در كنار مشكلات اقتصادي است كه در مجموع، رهبران اين كشور را در مورد آينده ثبات سياسي و نظامي كشور نگران نموده است.
افزايش جمعيت جوان اردن در كنار مشكلاتي همچون بيكاري، باعث شده است كه نگراني جدي در مورد احتمال بروز اقدامات ضددولتي وجود داشته باشد. نوع رژيم سياسي اردن پادشاهي مشروطه است؛ ولي همانند بسياري از كشورهاي عربي، بيشتر اختيارات سياسي و نظامي، در دست پادشاه قرار دارد که با توجه به جمعيت جوان و مشكلات اقتصادي باعث افزايش احتمال اقداماتي عليه دولت شده است؛ به همين دليل، دولت اردن برنامه‌ها و اقداماتي جدي را براي بالا بردن توان امنيتي و اطلاعاتي انجام داده است؛ نيروهاي پليس، امنيتي و اطلاعاتي اردن رشد بيشتري در مقايسه با نيروهاي دفاعي داشته اند؛ براساس برآوردها، توان نيروهاي اطلاعاتي اردن در مقايسه با ساير كشورهاي عرب نيز در سطح بالاتري قرار دارد.
در کشور اردن، پادشاه فرمانده کل نيروهاي مسلح است. وي مي‌تواند اعلان جنگ و صلح نمايد، به نيروهاي مسلح فرمان دهد و عهد نامه و توافقات را امضا کند. نيروهاي شهري و نيروهاي مسلح و کليه القاب تشريفاتي تحت کنترل پادشاه هستند و برطبق قانون خاص ماده 37 پادشاه مي‌تواند اين قدرت خود را به شخص ديگري واگذار کند.
نيروهاي مسلح سلطنتي و اداره کل اطلاعات تحت کنترل پادشاه هستند. پادشاه حق بخشش وکاهش مجازاتها را دارد.(70)
تشکيلات دفاعي اردن مستقيما و شخصا توسط پادشاه فرماندهي مي‌شود. دوره سربازي دوسال است. بخش اعظم نيروي انساني اين تشکيلات را داوطلب‌ها تشکيل مي‌دهند.(71)
شمار اعراب باديه نشين و بدوي در نيروهاي مسلح اين کشور بسيار زياد است که وفادارترين عناصر نظامي‌نسبت به پادشاه محسوب مي‌شوند.
بر اساس آمار سال 2008 تعداد کل پرسنل نيروهاي مسلح اردن، 104000نفر است. 15 تا 16 هزار نفر از آنها را نيروهاي ژاندارمري و حدود 4000 نفر را نيروهاي پليس تشکيل مي‌دهند.
حدود 600 تا700 هزار نفر از مردم اين کشور به عنوان نيروي احتياط در صورت لزوم توانايي پيوستن به ارتش و نيروي نظامي‌را دارند.(72)
بودجه دفاعي اين کشور در سال 2008 بيش از 700ميليون دلار بوده است که بيش از 5/13 درصد از توليد ناخالص ملي اين کشور را تشکيل مي‌دهد. (73) در سال 2006، 6/8 درصد از کل بودجه کشور به ارتش اختصاص يافت.
به طور کلي نيروهاي نظامي‌اين کشور عبارت‌اند از:
''•'' نيروي زميني سلطنتي اردن
''•'' نيروي دريايي سلطنتي اردن
''•'' نيروي هوايي سلطنتي اردن
''•'' فرماندهي عمليات ويژه
''•'' مديريت امنيت عمومي‌(74)
ارتش اردن شامل نيروي زميني، هوايي و دريايي است و داراي واحدهاي زير است:
''•'' دو لشکر زرهي، هريک متشکل از دو تيپ مکانيزه، يک تيپ تانک، يک تيپ توپخانه و يک تيپ دفاع هوايي
''•'' دو لشکر پياده مکانيره، هريک متشکل از دو تيپ مکانيزه، يک تيپ تانک، يک تيپ توپخانه و يک تيپ دفاع هوايي
''•''  يک تيپ گارد سلطنتي مستقل
''•'' يک تيپ نيروي ويژه متشکل از 3 گردان هوابرد
''•'' يک تيپ توپخانه صحرايي متشکل از 4 گردان توپخانه (75)
اهداف نيروهاي مسلح اردن عبارت‌اند از
- محافظت از سرحدات قلمرو پادشاهي اردن از تهاجمات بيگانگان
- محافظت از مردم داخل قلمرو پادشاهي و سرپا نگه داشتن کشور (76)
- محافظت از پادشاه (77)
نيروي زميني:
نيروي زميني اردن داراي 90 هزار پرسنل شامل : 2 لشکر زرهي، 2 لشکر پياده نظام مکانيزه، يک تيپ نيروي مخصوص (3 گردان چترباز)  و يک تيپ توپخانه صحرايي  (4گردان ) است.
تجهيزات نيروي زميني:
- تانک‌هاي سنگين: حدود 1131 دستگاه شامل 360 دستگاه چيفتن خاله، 293دستگاه طارق
- تانک‌هاي سبک: 9 دستگاه اسکوربين
- شناسايي: 130 دستگاه فررت
- زره پوش تهاجمي‌پياده نظام: 25 دستگاه
- نفربرهاي زرهي: 1700 دستگاه
- توپخانه کششي: 89 قبضه


- خمپاره انداز: 600 قبضه خمپاره اندازهاي 81 و 107مم


- سلاح‌هاي هدايت شونده ضد تانک: 330 قبضه ناو، 310 قبضه دراگون


- توپ‌هاي ضدهوايي: 1000 قبضه از انواع ضد هوايي‌ها
همچنین نمودار پرونده‌های رسیدگی شده در طی سال‌های 2019 - 2015 به شکلی است که می‌آید:
[[پرونده:.....png|بندانگشتی]]


- موشک‌هاي سطح به هوا: 100قبضه (78)


نيروي دريايي:


شامل 330 نفر پرسنل، يک فروند ناوچه سريع السير الحسين و داراي 13 شناور کشتي و پايگاهي در عقبه مي باشد. (79)


نيروي هوايي:


تعداد پرسنل آن 13400 نفر است. نيروي هوايي اردن در جنگ ژوئن 1967 اعراب، به کلي نابود شد. پس از اين جنگ، ملک حسين با توسل به کشورهاي انگلستان، امريکا، فرانسه و حتي شوروي سابق توانست نيروي هوايي کوچکي را راه اندازي کند که چندان قابل اهميت نيست. (80)


تجهيزات نيروي هوايي:


- هواپيماي جنگي: 300 فروند جنگنده و بالگرد مسلح


- جنگنده‌ها: 3 اسکادران و چندين فروند جنگنده


- جنگنده‌هاي زميني: شامل بيش از 30 اسکادران


- حمل و نقل: 4 اسکادران با 7 فروند


- مسافري: چندين اسکادران و فروند که روز به روز در حال توسعه است. (81)
=== [[فرهنگ سیاسی در اردن|فرهنگ سیاسی]] ===
در میان کشورهای جهان عرب، گرچه در [[اردن]] در بیش از دو دهه اخیر، پیشرفت‌‌های محسوس در خصوص آزادسازی رخ داده، هنوز با تحکیم دموکراسی و گذار از دموکراسی حداقلی به حداکثری، بسیار فاصله دارد. گرچه نمی‌توان وجود شواهدی از اراده در ملک عبدالله را برای آزادسازی و دموکراسی، منکر شد اما این اراده، چندان محکم و جدی نبوده است. پادشاه [[اردن]] بارها بر پیشرفت در جهت دستیابی به دموکراسی، پلورالیسم، رونق اقتصادی و آزادی بیان و تفکر در [[اردن]] به عنوان روندی برگشت‌ناپذیر تأکید کرده است؛ با این حال، ابتکارها و اقدام‌های اعلامی‌ و انجام شده برای تحقق اصلاحات سیاسی، چندان مهم و جدی نبوده‌اند.


به تأثیر از نهاده بودن استیلای حاکم بر ساختار قدرت سیاسی، بسیاری از عناصر رسمی‌ دموکراسی در [[اردن]] مانند احزاب سیاسی، قوانین مربوط به آزادی اجتماع‌ها، تشکل‌ها و انتخابات‌ها، کم و بیش منظم وجود دارند اما به طور عمده صوری و کمتر مستقل هستند؛ در عمل پادشاه، انحصار به طور تقریبی کامل در قدرت دارد؛ او اغلب از طریق مؤسسات فراتر از قانون اساسی قدرت را اعمال کرده و پارلمان را محدود می‌کند لذا مؤلفه‌های محدودکننده‌ قدرت اجرایی و پادشاه در قانون اساسی، به طور عمده در مقابل پادشاه رنگ باخته، روی کاغذ باقی‌ می‌مانند.


پايگاه‌هاي هوايي:
طبق قانون اساسی، پادشاه می‌تواند نخست وزیر، کابینه و مجلس نمایندگان را منصوب و قوانین را وتو کند. پادشاه با وضع «قوانین موقت» در زمان انحلال پارلمان، می‌تواند قدرت خود را تثبیت و هر زمان، لازم دانست، پارلمان مصمم به اصلاحات دموکراتیک را منحل کند. پادشاه از طریق دادگاه سلطنتی و سرویس‌های اطلاعاتی می‌تواند مخالفان و دموکراسی خواهان را کنترل و مجازات کند. اگرچه قانون اساسی، اصل تفکیک قوا را برای تضمین آزادی‌ها و حقوق شهروندی و جلوگیری از خودکامگی حکومت پذیرفته، حاکمیت و بازیگران سنتی، این اصول را به تناوب و مکرر نقض کرده‌اند. نتیجه مطالعات مؤسسه «خانه آزادی» نشان می‌دهد که جنبش‌های اپوزیسیون و مردم [[اردن]]، فاقد قدرت واقعی برای پارلمان مستقل و ایجاد حکومت به طور کامل پاسخگو هستند.


ملک عبدالله در عمان، ملک حسين در مفرق، شاهزاده حسن در عقبه، و پايگاه‌هاي هوايي ازرق و جفر (82)
پادشاه و نهادهای امنیتی می‌توانند از طریق قوانین اضطراری و امنیتی، فعالیت‌های سیاسی و اعتراض‌ها را کنترل کنند. سیاست‌ها و اقدام‌های کنترلی به عنوان یکی از مؤلفه‌های ساختاری، به نوعی، به ایجاد «فرهنگ‌ترس» در [[اردن]] و عدم تمایل جدی شهروندان و نهادهای مدنی به انتقاد آشکار از ساختار قدرت و پادشاه انجامیده است. دولتمردان اردنی از طریق الزام‌ها و خطوط قرمز حقوقی و کنترلی ساختاری، محدودیت‌های بسیاری بر مطبوعات اعمال کرده‌اند. در سال 2013 طی دستوری، دویست وب سایت به بهانه نداشتن مجوز رسمی‌ از نهادهای دولتی، تعطیل شدند؛ همچنین فعالیت‌های سیاسی در دانشگاه‌ها با محدودیت‌های زیاد مواجه بوده‌ است، اتحادیه‌های دانشجویی تنها در محدوده دانشگاه‌های خود می‌توانند فعالیت کنند. «کمپین ملی حقوق دانش آموز»(سال 2008)، و «اتحادیه جوانان دموکراتیک [[اردن]]» که در سال 2002 تأسیس شدند، مهم‌ترین تشکل‌های سازمانی دانشجویی و دانش‌آموزی هستند.


سن خدمت:
حکومت [[اردن]] از طریق ساز و کارهای کنترلی و قانونی، فعالیت تشکل‌های زنان را نیز تحت کنترل قرار داده است. پس از وقوع بهار عربی، اصلاح طلبان و فعالان سیاسی فمنیست، امیدوار بودند که مشارکت و حضور خود را در قدرت سیاسی گسترش دهند، اما آمیزه‌ای از عوامل از جمله محدودیت‌ها و ساز و کارهای کنترلی، مخالفت سنت‌گرایان در میان اسلام‌گرایان سلفی و نخبگان سیاسی در کرانه شرقی [[رود اردن]] و ضعف رهبری و سازمان دهی مانع از ایجاد جنبش اجتماعی فراگیر زنان برای پیشبرد حقوق شهروندی شده‌ است. فعالیت‌های بخشی بزرگ از سازمان‌های زنان اردنی را نخبگانی رهبری می‌کنند که دارای روابط قوی با رژیم هستند؛ رهبران بسیاری از این گروه‌ها بیشتر به اهداف اجتماعی اهمیت می‌دهند تا اهداف سیاسی با هدف چالش رژیم و نخبگان حاکم.


تا سال 1999 خدمت اجباري در سن 18سالگي انجام مي شد. زنان خدمت سربازي ندارند، اما مي‌توانند در امور غير درگيرانه ارتش داوطلب شوند. (83)
دولت [[اردن]] برای نشان دادن چهره دموکراتیک در سال 1992، «کنوانسیون رفع همه اشکال تبعیض ضد زنان» را در پارلمان تصویب کرد اما در عمل اجرای تعدادی قابل توجه از مفاد آن به دلایل سیاسی و مخالفت‌ها از ناحیه محافظه‌کاران سنت‌گرا و اسلام‌گرا با توجیه مغایرت با شرع و فرهنگ جامعه به تعویق افتاده است اما با وجود این، نمی‌توان فرصت‌های ایجاد شده توسط جکومت برای مشارکت سیاسی زنان را نادیده گرفت که مهم‌ترین مصادیق آن عبارت‌اند از: انتصاب برخی زنان به عضویت شورای شهر، اجازه نامزد شدن به زنان برای پارلمان و شورای شهر و افزایش درصد کرسی‌های زنان در شورای شهر.


رده‌هاي نظامي‌اردن:
نخبه گرایانه بودن ساختار قدرت و حاکمیت در [[اردن]] و نیز عدم نهادینگی نهادهای مدنی و فرهنگ تابعیتی نهادینه شده در توده‌های مردم، از دیگر موانع ساختاری در فراروی نقش آفرینی جدی شهروندان در پویش‌های دموکراتیک و سیاسی [[اردن]] بوده‌اند. آمیزه‌ای از ازدواج سنتی دو کنشگر مهم سنتی و الیگارشیک یعنی پادشاه و نخبگان سنتی-قبیله‌ای، فرهنگ تابعیت را در توده‌ها ریشه دار کرده است. لذا ریشه داری این فرهنگ و عدم استقبال توده‌ها به ویژه در کرانه‌های شرقی [[رود اردن]] که متحد سنت گرایان ضد دموکراسی هستند، سبب شده که کنشگران دموکراسی‌خواه و اخوانی‌ها با استقبال فراگیر بدنه‌های اجتماعی مواجه نشوند؛ درواقع در [[اردن]] نوعی رابطه بازتولیدی میان ساخت به طور عمده نخبگی و سنتی قدرت سیاسی و ساخت اجتماعی و فرهنگی تابعیتی، از گذر از دموکراسی حداقلی به حداکثری جلوگیری کرده و فعالان نوگرا و نهادهای مدنی را با نبود پشتوانه فراگیر مردمی‌ مواجه کرده است.


از پایین به بالا: ستوان دوم، ستوان یکم، سروان، سرگرد، نائب سرهنگ، سرهنگ، سرتيپ، سرلشکر، سپهبد، تيمسار، ارتشبد. (84) 
شواهد، حاکی از آن‌ است که در [[اردن]]، مشارکت توده‌های ساکن در کرانه شرقی [[رود اردن]] به طور عمده منفی و در جهت تأیید نخبگان سنتی برای پارلمان بوده است. توده‌های ساکن در کرانه غربی [[رود اردن]] با وجود شواهد مثبت در تأیید نامزدهای چپ‌گرا، لیبرال و به طور عمده اخوان‌المسلمین برای پارلمان، اغلب، فاقد نقش مشارکتی بوده و عضویت فعالانه در نهادهای مدنی ندارند، به طور عمده رأی دهنده بوده‌اند تا عامل اعمال فشار برای حکومت پاسخ‌گو و مشارکت فعالانه نهادمند؛ آن‌ها به طور عمده نقش ابزاری برای نمایش صوری و ویترینی برای نشان دادن اراده حاکمیت به دموکراسی داشته‌اند. داده‌های مطالعه‌ای میدانی نشان می‌دهد که در مشارکت توده‌های اردنی، خطوط قومی‌ و قبیله‌ای در رتبه نخست و خطوط فکری و ایدئولوژیک در رتبه دوم بوده و شهروندان منفعل و فاقد علایق ثابت برای مشارکت در رتبه سوم قرار می‌گیرند.


توده‌های اردنی برای نیازهای اقتصادی و معیشتی، اولویت و ضرورتی به مراتب بیشتر از ضرورت‌های آزادی‌خواهانه و اصلاحات سیاسی قائل‌اند. نتیجه برخی مطالعات میدانی از آن حاکی است که همان توده‌های کرانه غربی [[رود اردن]] نیز به دلیل عدم اهتمام احزاب و تشکل‌های اصلاح طلب به اصلاحات اقتصادی و سیاست‌های توزیعی، امید خود را به این بازیگران از دست داده‌اند؛ در همین خصوص، نظر سنجی انجام شده توسط «مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه [[اردن]]» در سال 2012 نشان می‌دهد که گرچه بیشتر اردنی‌ها و بدنه اجتماعی وضع موجود در هنگام وقوع [[بهار عربی]] ناراضی بوده‌اند، به دلایل امنیتی و اولویت اصلاحات اقتصادی، خواستار تغییرهای رادیکال نیستند، لذا در میان دو گزینه تقدم اصلاحات سیاست اقتصادی (الگوی [[بهار عربی]]) و تقدم توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی بر دموکراسی (الگوی شورای همکاری خلیج فارس)، اکثریت قاطعشان یعنی 79 درصد، الگوی دوم را برگزیده‌اند. موج اخیر اعتراض‌ها در سال 2018 در [[اردن]] تأیید کننده همین نارضایتی است؛ این تظا[[هرات]] در اعتراض به دولت ناکارآمد از حیث اقتصادی و افزایش مالیات بر خدمات رخ داد و معترضان خواستار استعفای نخست وزیر شدند.


یکی از موانع ساختاری فراروی دموکراسی در [[اردن]]، استیلای نخبگان و کنشگران سنتی بر حاکمیت و تصمیم‌گیری‌هاست؛ آمیزه‌ای از سلطه سنتی آن‌ها بر قدرت، منافع سیاسی و اقتصادی ناشی از ملاحظه کاری، حفظ ساخت سنتی و الیگارشیک قدرت سیاسی و رقابت آن‌ها با کنشگران رقیب چپ‌گرای لیبرال و اسلام‌گرای نوگرا سبب شده است‌ که خطوط قرمز و موانع ساختاری حقوقی و سیاسی در مقابل آزادسازی سیاسی تا حد زیادی حفظ شود. پس از وقوع [[بهار عربی]]، نخبگان سنتی و قبیله‌ای در [[اردن]] در میان دو الگوی «[[بهار عربی]]» و «الگوی امنیتی-اقتصادی شورای همکاری خلیج فارس» الگوی دوم را برگزیدند؛ آن‌ها با حضور خود در نهادهای تصمیم گیر حاکمیتی و سلطه به طور تقریبی انحصاری بر دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی، همواره تلاش کرده‌اند، از تحقق حداکثری خواسته‌های رقبای اصلاح طلب لیبرال، چپ‌گرایان و اخوانی‌ها جلوگیری کنند. یکی از مهم‌ترین دلایل مخالفت آن‌ها با دموکراسی، آن است که از آنجا که اخوانی‌های نوگرا و لیبرال‌ها در میان اردنی‌های فلسطینی تبار در کرانه غربی [[رود اردن]] نفوذ دارند، حمایت و پیشبرد دموکراسی، قدرت یافتن توده‌های فلسطینی و از دست رفتن قدرت سنتی پیشین آن‌ها را در ساختار قدرت سیاسی سبب می‌شود. نخبگان سنتی در قالب «عقلانیت ابزاری-سودمحور» به قدرت سیاسی می‌نگرند لذا گسترش دموکراسی را برنمی‌تابند<ref>دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)</ref>. 


=== [[نظام حزبی اردن|نظام حزبی]] ===
ریشه‌های زندگی حزبی در [[اردن]] به دوران تأسیس امارت شرقی [[اردن]] در سال 1921 برمی‌گردد. اولین حزب سیاسی در [[اردن]]، حزب الاستقلال بود<ref>برگرفته از مركز القدس للدراسات السیاسیــه<nowiki/>https://www.alqudscentea.org/</ref>. که در سال 1924 با غلبه انگلیس بر [[اردن]] منحل شد. اما فعالیت‌های سیاسی در [[اردن]] با متوقف شدن این حزب پایان نیافت و با روی کار آمدن جبهه مردمی‌ [[اردن]] با نام حزب الشعب الاردنی در سال 1927 فعالیت‌های سیاسی و حزبی ادامه یافت <ref>د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 245-195</ref>. از اهداف آن تایید حکومت قانون و حفاظت از استقلال کشور و گسترش برادری در بین افراد جامعه بود <ref>برگرفته از


مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/</ref> . (17) این حزب اهداف و تصمیمات خود را با روش‌های صلح‌آمیز دنبال می‌کرد و توانست اولین کنفرانس ملی را برگزار و راه را برای فعالیت‌های سیاسی ملی باز کند. این حزب با انتشار روزنامه صدی العرب در سال 1927 سیاست‌های حزبی خود را به گوش بقیه رساند، اما در سال 1928 از ادامه حرکت باز ماند. ‌هاشم خیر رئیس و شمس الدین سامی‌ نائب رئیس این حزب بودند<ref>د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 245-195</ref>.


'''منابع و ماخذ:'''
پس از آن جمعیــه الشرق العربی در سال 1923 در اربد شکل گرفت که هدف آن استقلال کامل منطقه شرق عربی بود. از دیگر احزاب در کشور [[اردن]] می‌توان از حزب آزاد میانه رو (الحزب الحر المعتدل)، گروه جوانان روشنفکر اردنی (عصبــه الشباب الاردنی المثقف)، حزب کارگران اردنی (حزب العمّال الاردنی)، جمعیت کمک به کارگران اردنی (جمعیــه مساعده العمال الاردنیــه) نام برد<ref>برگرفته از


1. Hatem Abunimeh‚ former Associate Director‚ Facilities Management Adm. At University of Illions at Chicago (1997-2009)‚ <nowiki>https://www.quora.com/is-Jordan-a-democratic-country</nowiki>
مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/</ref>. همچنین حزب همبستگی اردنی (حزب التضامن الاردنی) به ریاست شیخ مثقال که در سال 1933 تأسیس شد. هدف آن دفاع از کیان مردم [[اردن]] و احقاق حقوق آنان بود. این حزب در برنامه‌های خود به تأسیس دولت به ریاست امیر عبدالله بن حسین، مواجهه با صهیونیست و مهاجرت یهودیان به فلسطین تأکید داشت<ref>د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 245-195</ref>.


2. سفارت ایران در اردن
احزاب دیگری نیز پا به عرصه سیاست گذاشتند مانند؛ حزب ملی اردنی (الحزب الوطنی الاردنی) که در سال 1932 تأسیس شد و با انتشار اعلامیه و بروشورهای مختلف سعی در انتشار اندیشه‌های اصلی خود داشت. برخی از اعضای آن عبارت بودند از: دکتر صبحی ابوغنیمه، عادل عظمه و راشد خزاعی<ref>برگرفته از


<nowiki>http://amman.mfa.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=15&pageid=3344</nowiki>
مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/</ref>، کمیته اجرایی کنفرانس ملی (اللجنــه التنفیذیــه للمؤتمر الوطنی) و حزب برادری اردنی (الاخاء الاردنی) که به ریاست ماجد‌ عدوان در سال 1937 تأسیس شد و هدف آن تحقق کامل استقلال و وحدت با سایر کشورهای عرب بود<ref>د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 308</ref>.


3. Wikipedia.org
احزاب سیاسی موجود در شرق [[اردن]] که در بین سال‌های 1927 تا 1940 پا گرفتند را می‌توان بازتابی از ساختار اجتماعی جاری آن زمان [[اردن]] که به شکل عشایری بود به شمار آورد که به دلایلی همچون عدم همراهی با جنبش‌های اجتماعی در [[اردن]] و نداشتن برنامه‌های مدون اقتصادی و سیاسی اثربخش بر جامعه اردنی به سرعت فروپاشیدند<ref>د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 308</ref>.


4. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
دومین مرحله از تاریخ حیات حزبی در [[اردن]] را می‌توان با رشد [[اردن|اردن‌]] هاشمی‌در سال 1946 همزمان دانست. در آن سال، دو حزب با موافقت حکومت به وجود آمدند؛ یکی از آن‌ها حزب النهضــه العربیــه نام داشت که هدف آن تحقق آرمان‌های نهضت عربی بود و حزب دیگر، حزب الشعب الاردنی به ریاست عبدالمهدی شمایله بود که پس از دو ماه بسته شد و اعضای آن به نشانه اعتراض [[اردن]] را‌ترک کردند و به دمشق پایتخت [[سوریه]] رفتند. ولی پس از دو سال به [[اردن]] بازگشتند و توانستند بار دیگر مجوز کسب کنند و اهداف اصلاح طلبانه و پیشرفت [[اردن]] را در‌پیش‌گیرند. با این وجود این حزب عمری طولانی نداشت و خیلی زود از هم پاشید. در دوران حکومت ملک طلال در [[اردن]]، فعالیت حزبی زیادی انجام نگرفت، اما ملک طلال قانونی را در دوران خود وضع کرد که به موجب آن از میزان قدرت قوه مجریه بر احزاب کاسته می‌شد، زیرا بیشتر احزاب سیاسی در [[اردن]] در دوران پیش از ملک طلال، تنها به تحقق اهداف سیاسی دولت‌ها می‌پرداختند. با پیوستن کرانه غربی [[اردن]] به شرق این کشور، تغییرات زیادی در طبیعت احزاب این کشور صورت پذیرفت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کاهش تدریجی موانع در برابر احزاب و گشایش زمینه‌های آزادی اشاره کرد. کشور [[اردن]] در دهه پنجم قرن بیستم با ظهور احزاب مختلفی روبرو شد. به ویژه پس از تصویب قانون اساسی و حقوق بشر زمینه فعالیت احزاب بیش از پیش باز شد. ماده 16 قانون اساسی به فعالیت احزاب اشاره داشت. 


5. - پادشاهي اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، معاونت بين الملل، مركز بين المللي تبليغ، ص 38
در سال 1953 با روی کار آمدن ملک حسین احزابی مخالف با نخبگان سیاسی به وجود آمدند که به نوعی رقیب حکومت به شمار می‌آمدند و شعارهای عدالت خواهانه سر‌دادند و برخلاف زمان‌های گذشته با روستاهای [[اردن]] ارتباط برقرار کردند. با این وجود پادشاه توانست به سرعت قبل از قدرت گیری احزاب بر آن‌ها سیطره یابد، با این سیاست که اگر رؤسای احزاب جایگاه حزبی خود را از دست بدهند، احزاب تحت تأثیر او قرار خواهند گرفت. بسیاری از محققان درباره آن دوره می‌نویسند که حزب البعث به دلیل اینکه عملاً در مقابل کارهای حکومت مقاومت می‌کرد در [[اردن]] جایی نداشت و حزب کمونیست که توسط نبیه رشیدات، عیسى مدانات، فرید عکشــۀ، إبراهیم طوال، حنا حتر و حنا هلســۀ تشکیل شد و فؤاد نصار، رضوان حلو، حمزۀ الوزیر، رشدی شاهین، عبدالقادر صالح، فائق وراد و یعقوب زیادین از رؤسای آن بودند<ref>برگرفته از


6. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/</ref>. به دلیل بالا بودن دستمزد‌ها در [[اردن]] موفقیتی کسب نکرد<ref>د. محمد مصالحه(1999)، التجربــه الحزبیــه السیاسیــه فی الاردن، ص  48-44</ref>. 


7. الدستور الاردن، مطبوعات مجلس النواب 20010
احزاب دیگری نیز تأسیس شدند، همچون [[اخوان المسلمین]] که در سال 1945 تأسیس شد و با انتشار روزنامه مبارزه اسلامی‌ سعی در بیان اهداف خود داشت و با شرکت در انتخابات مجلس نمایندگان در سال 1956 توانست صاحب 4 کرسی شود. این حزب در دهه شصت و هفتاد اساس کار خود را بر آموزش قرار داد و در شهرهای مختلف به تأسیس گروه‌های فرعی پرداخت و شروع به ساخت مدارس و مهد کودک و بیمارستان‌های اسلامی‌ کرد و مرحله طلایی فعالیت‌های خود را در دهه هشتاد پشت سر نهاد<ref>برگرفته از


8. دغمی، محمد راکان، تطور قانون الزکاة فی الاردن، اللجنــة العليا لكتابــة تاريخ الأردن، ص 58-9، سال2006
مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/</ref>. التحریر نیز در همین دوره پا به عرصه سیاست [[اردن]] گذاشت که جزء احزاب موافق حکومت به شمار می‌رفت. اخوان المسلمین به طور دائم با کارهای قوه مجریه در [[اردن]] موافق بود و با افزایش فشار ناسیونالیسم ناصری (جمال عبدالناصر) در میانه دهه پنجاه، موضع خود را در قبال قوه مجریه تغییر نداد. به این‌ ترتیب این حزب وارد عصر طلایی رابطه خود با قوه مجریه شد و این‌چنین شد که ستاره بخت احزاب دیگر در [[اردن]] به خاموشی گرایید و دوره فعالیت‌های آن‌ها فقط به سال‌های 1952 تا 1956 محدود شد و بر عرصه سیاسی [[اردن]] تأثیری نداشتند. در این زمان حکومت هم با دوراندیشی خود توانست با بریتانیا پیمانی را امضا کند که به موجب آن بریتانیا اجازه کار به کمونیست‌ها و بعثی‌ها را در کشور خود نمی‌داد. 


9. الزعبي، خالد سمارة، النظام الاداری في الاردن، عمان: لجنــة تاريخ الاردن، 1994
از دیگر احزاب می‌توان اتحاد ملی عربی را نام برد که در سال 1972 اعلام موجودیت کرد و مهم‌ترین اهدافش طرح مسئله فلسطین به عنوان مسئله‌ای عربی بود و اینکه منافع اقتصادی کشور اولویت رابطه با کشورهای بیگانه را مشخص می‌کند، اما با این وجود این اتحاد دوام پیدا نکرد زیرا کنفرانس رباط بر آن تأثیر گذاشت و سازمان آزادی بخش فلسطین را نماینده قانونی ملت فلسطین اعلام کرد. این چنین گروه‌های فشار در غیاب احزاب و مجلس نمایندگان به عناصری فعال در عرصه سیاست [[اردن]] تبدیل شدند که به شکلی عملی در دهه هشتاد میلادی در حوادث دانشگاه یرموک (1986) و در حوادث سال 1989 در معان با خشونت نمود پیدا کرد و به بازگشت به کار احزاب به شکل علنی در سال 1992 منجر شد.  


10. مجلس النواب الرئيسيــة
چنان که اشاره شد، حیات حزبی در [[اردن]] به سال‌های آغازین تأسیس حکومت در [[اردن]] باز می‌گردد. در سال 1952 در قانون اساسی [[اردن]] بر حق شهروندان اردنی بر تشکیل حزب سیاسی و مشارکت در آن و برنامه ریزی برای تشکیل آن تأکید شد و در سال 1955 اولین قانون مبنی بر اعطای مجوز به احزاب سیاسی صادر شد. در آن زمان احزاب مجوز یافته برای اولین بار تجربه حضور در پارلمان را در سال 1956 پشت سر گذاشتند ولی پس از آن احزاب سیاسی [[اردن]] به علت شرایط سیاسی داخلی و منطقه ای که بر [[اردن]] حاکم بود، از کار حزبی سازمان یافته بازماندند. این وضعیت تا سال 1989 که دوباره دموکراسی خواهی در [[اردن]] از سر گرفته شد ادامه داشت و با انتخابات پارلمانی در همان سال و تصویب قانون احزاب در سال 1992 به بازگشت حیات سیاسی احزاب منجر شد. به این‌ترتیب 30 حزب سیاسی در [[اردن]] پا به عرصه سیاست گذاشتند<ref>د. محمد مصالحه(1999)، التجربــه الحزبیــه السیاسیــه فی الاردن، ص 47-46</ref>.


<nowiki>http://www.representatives.jo</nowiki>
آزاد سازی سیاسی و اصلاحات سیاسی از بالا به پایین در [[اردن]] از سال 1989 تا وقوع [[بهار عربی]] در 2011 نوعی راهبرد تدافعی برای حفظ حاکمیت و جلوگیری از انقلاب بود؛ در حقیقت، آزادسازی و تحقق برخی اقدام‌های اصلاح‌طلبانه سیاسی در [[اردن]] از 1989 به این سو، جنبه‌های ماهوی نداشت بلکه جنبه راهبردی (تاکتیکی) برای بقای سیاسی و استمرار قدرت سیاسی و از نوعی مدیریت پیشگیرانه از انقلاب نشانی داشت. رابینسون در مقاله‌ای، از تحولات و اصلاحات سیاسی در این کشور با عنوان «دموکراتیزاسیون تدافعی» یاد می‌کند که به طور عمده به صورت پیش دستانه و مصلحت‌جویانه برای حفظ امتیازهای طبقه‌ها و نخبگان حاکم و‌ ترمیم مشروعیت سیاسی حکومت انجام شد لذا به هیچ وجه هدف انجام تغییر و تحولات و اصلاحات ژرف دموتراتیک نبود؛ بنابر این، برنامه دموکراسی‌سازی تدافعی که برخاسته از اعتراض‌های خیابانی با محتوای اقتصادی و معیشتی بود، نمی‌توانست نویدبخش گذر [[اردن]] از دموکراسی حداقلی به سمت دموکراتیزاسیون و دموکراسی حداکثری و نهادینه شده با ویژگی‌هایی از جمله «رقابت‌های دموکراتیک حزبی و گروهی، مشارکت فعالانه و مستقل، جامعه مدنی قوی، دولت به طور کامل پاسخگو، انتخابات پارلمانی آزاد و جدایی واقعی قوا» باشد. بسیاری از پژوهشگران، کثرت‌گرایی صوری و محدود چند حزبی را در [[اردن]] و چند کشور دیگر، نه به مثابه امر راهبردی با ماهیت دموکراتیک بلکه به مثابه روشی برای بقای سیاسی این رژیم‌ها تلقی کردند<ref>دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398 (پیاپی 14)</ref>.


10/1 <nowiki>https://fa.alalam.ir/news/5269131/</nowiki>
=== [[تقسیمات اداری و سیاسی اردن|تقسیمات اداری]] ===
نظام تقسیمات اداری [[اردن]] بر اساس تقسیم منطقه تحت حکومت، به نمونه‌های استاندارد واحدهای اداری است که یکی از آن‌ها نماینده حکومت هستند. فرمانداران زیر نظر وزیر کشور و با توجه به قوانین وسازمان‌های مناسب و تعلیماتی که به آن‌ها داده شده عمل می‌کنند. بر طبق ماده (2) نظام تقسیمات اداری، کشور [[اردن]] به 12 استان تقسیم می‌شود:


10/2. مجلس النواب الرئيسيــة
* استان [[شهر عجلون|عجلون]] در شمال با مرکزیت [[شهر عجلون]] که در نزدیکی شهر امان قرار دارد. شهرهای اصلی استان عجلون عبارت‌اند از: عجلون، عین جنّا، اَنجرا، صخرا، روابی، صفا، خت الابان، مرجّم؛
* استان عقبه در جنوب با مرکزیت شهر عقبه؛
* استان بلقاء در مرکز با مرکزیت شهر السبط که از شهرهای عین الباشا، اردوگاه البقعه، عارضه و.. تشکیل شده است؛
* استان پایتخت در مرکز با مرکزیت امّان که از شهر‌های صویلح، الجبیه، عبدلی، قویسمه، ناعور، شفابدران، وادی السیر و ... تشکیل شده است؛
* استان اربد در شمال با مرکزیت اربد که شهرهای مهم این استان عبارت‌اند از: طیبه، الحصن، رابیا، ساریح، بارحا، بیت راس، بشرا، ادون؛
* استان جرش در شمال با مرکزیت جرش که از شهرهای مصطبه، برما و... تشکیل شده است؛
* استان کرک در جنوب با مرکزیت کرک که از شهرهای غورالصافی، قصر، فقوع و ... تشکیل شده است؛
* استان معان در جنوب با مرکزیت معان؛ استان معان از لحاظ وسعت بزرگ‌ترین استان [[اردن]] است و در جنوب امان قرار دارد. شهرهای این استان عبارت‌اند از: شهر معان، پترا، شوبک، حسینیه؛
* استان مادابا در مرکز با مرکزیت مادابا که از شهرهای ماعین، جرینه، فیصله، ذبیان، عریض و... تشکیل شده است؛
* استان مفرق در شمال با مرکزیت شهر مفرق که در شمال شرق امان قرار دارد. شهرهای استان مفرق عبارت‌اند از: مفرق، رویشد، بادیــۀ الشمالیــۀ، بادیــۀ الشمالیــۀ الغربیه؛
* استان طفیله در جنوب با مرکزیت طفیله؛ این استان در جنوب غرب امان قرار دارد. شهرهای اصلی این استان عبارت‌اند از: طفیله، بصیرا، الحسا؛
* استان زرقا در مرکز با مرکزیت زرقا که در شرق امان قرار دارد. شهرهای این استان عبارت‌اند از: زرقا، رصیفه،‌هاشمیه<ref>برگرفته از


11. محیلان، الشیخ محمد محمود، القضاء الشرعی فی الاردن، اللجنــة العليا لكتابــة تاريخ الأردن1994، 9-42
مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/</ref>.


12. دائرة الاحصائات العامــة
=== [[روابط خارجی اردن|روابط خارجی]] ===
منطقه خاورمیانه در قرن اخیر استقرار امنیتی و سیاسی به خود ندید. از جمله عوامل آن نزاع و درگیری‌های کشورهای عربی با اسرائیل و وجود ذخایر نفتی در این منطقه بود. با وجود این که [[اردن]] به دلیل موقعیت جغرافیایی -سیاسی خود در قلب این منطقه حیاتی واقع شده است، ولی استقرار سیاسی کاملی در این کشور حکم‌فرماست <ref>برگرفته از


13. ايضاً
وزاره الداخلیــه المملكــه الاردنیــه الهاشمیــه، پویا آریا، اطلس گیتاشناسی ایران و جهان، ص4 http://www.moi.gov.jo/</ref>.


14. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
توجه کشورها به منطقه خاورمیانه پس از جنگ جهانی دوم شدت گرفت. به ویژه پس از ضعفی که انگلیس به آن دچار شد و به دنبال آن انگلیس و [[فرانسه]] از منطقه خارج شده و [[آمریکا]] جایگزین آن‌ها شد. پس از پایان نقش انگلیس در [[اردن]] (1956)، روابط دو کشور [[اردن]] و آمریکاتوسعه یافت و آمریکاکمک‌های اقتصادی و سیاسی و نظامی‌ زیادی به [[اردن]] کرد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص32</ref>. کشور [[اردن]] نیز روابط خود را با [[آمریکا]] بهبود بخشید و به آن بسیار اهمیت داد، زیرا [[آمریکا]] نیروی عظیمی‌ محسوب می‌شد که می‌توانست کشورهای دوست و هم پیمان خود را حمایت و یاری کند<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص75</ref>. به این‌ترتیب روابطی میان [[اردن]] و [[آمریکا]] شکل گرفت که سال‌ها دوام یافت و ملاقات‌های فراوانی بین مسئولین دو کشور تحقق یافت و توافقات سیاسی و امنیتی و اقتصادی به امضا رسید به طوری که از دهه شصت قرن پیش، [[اردن]] یکی از شرکای اصلی [[آمریکا]] در منطقه محسوب می‌شود<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 75</ref>. در این راستا کشور [[اردن]] تلاش کرده تا روابطش با [[آمریکا]] در خدمت نیازها و مسائل منطقه از جمله مسئله عراق و فلسطین باشد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 23</ref>. همچنین کشور [[اردن]] در تحرکات سیاسی و دیپلماسی خود تلاش زیادی برای تحقق صلح در منطقه انجام داده است<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 32</ref>. از جمله عوامل مهمی‌ که در روابط [[اردن]] - [[آمریکا]] تأثیر گذاربوده و [[اردن]] را متحد نزدیک [[آمریکا]] می‌کند می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:


15. مركز القدس للدراسات السياسيــة
==== 1. عامل جغرافیایی ====
چنان که گفته شد کشور [[اردن]] در قلب منطقه حیاتی و بحران‌های منطقه‌ای به ویژه در مسئله فلسطین و خلیج فارس قرار گرفته است و از جانب اسرائیل و کشورهای عربی به شدت مورد تهدید است، از این رو تلاش می‌کند تا از میان کشورهای غربی هم‌پیمان و دوستی انتخاب کند و در جهت بهبودی روابطش با آن‌ها تلاش می‌کند<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 23</ref>.  


www.alqudscentea.org
==== 2. عامل جمعیتی ====
کشور [[اردن]] توزیع جمعیتی نامناسبی دارد و شیوع بیکاری در آن و کاهش درآمدهای فردی و قومی‌‌ به شکلی نابرابر است <ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 46</ref>. بنابراین [[اردن]] از کمک‌های خارجی بی‌نیاز نیست و [[آمریکا]] می‌تواند حامی‌ خوبی برای آن به‌شمار رود.


16. د. عصام سعدي، التطور السياسي للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993
==== 3. عامل اقتصادی ====
اقتصاد [[اردن]] اقتصاد ضعیفی است، عوامل مهمی‌ بر ضعف خدمات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی و... تأثیر گذاشته که از جمله آن‌ها می‌توان به عدم استقرار سیاسی در منطقه در نتیجه شرایط سیاسی در فلسطین، [[سوریه]]، لیبی و عراق و مهاجرت صدها هزار نفر از این کشورها به [[اردن]] اشاره کرد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 47</ref>. در کنار آن ازدیاد قرض‌های [[اردن]] به سایر کشورها و صادرات اندک نقش مهمی‌ در ضعف اقتصادی این کشور دارد. مجموع این عوامل باعث شده که [[اردن]] سطح همکاری‌های خود را با [[آمریکا]](از جمله جذب سرمایه گذاری‌های [[آمریکا]] ، و توافق‌نامه تجارت آزاد بین دو کشور) بالا ببرد؛ برای مثال توافق‌نامه تجارت آزادی که در سال 2000 بین دو کشور به امضا رسید، تأثیرات مطلوبی بر اقتصاد [[اردن]] بر جای نهاد و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور 5 برابر و بازار [[آمریکا]] به دومین بازار کالاهای اردنی تبدیل شد. از سوی دیگر تلاشهای [[اردن]] برای بهبود محیط سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور، سبب شده تا بزرگ‌ترین شرکت‌های عربی و آمریکایی به سرمایه گذاری در بخش‌های اقتصادی [[اردن]] اقدام نمایند<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 47</ref>.


17. مركز القدس للدراسات السياسيــة
[[آمریکا]] نیز برای تحقق اهداف خود سعی نموده تا با کشورهای منطقه هم‌پیمان گردد و یکی از مهم‌ترین هم پیمانانش کشور [[اردن]] به شمار می‌رود. دهه چهارم قرن بیستم شاهد اولین تلاش‌های [[آمریکا]] برای برقراری رابطه با [[اردن]] بود و [[اردن]] به دلیل قرار گرفتن در قلب منطقه عربی و منطقه حیاتی خاورمیانه و موقعیت استراتژیک، حلقه وصلی بین کشورهای عربی است<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 48</ref>. به علاوه تغییرات بین‌المللی ناشی از جنگ دوم خلیج و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، [[آمریکا]] را بر آن داشت تا به کشورهای خاورمیانه و به ویژه به کشور [[اردن]] توجه خاصی نشان دهد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 50</ref>. 


www.alqudscentea.org
ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﻮاداری از ﻏﺮب همچنان از سوی [[اردن]] ادامه داشت و [[اردن]] یکی از متحدان وفادار [[آمریکا]] به شمار می‌رفت تا آن که در دهه نود شاهد برخی تیرگی‌ها به سبب مسائل منطقه‌ای از جمله مسئله فلسطین، جنگ عراق و کویت و رهبری سیاسی [[اردن]] در قبال این دو قضیه بود. روابط دو کشور به سبب بحران خلیج به پایین‌ترین حد خود رسید و دلیل آن تهاجم نیروهای عراقی به کشور کویت در تاریخ 2 اپریل 1990 بود. در سال 1991 روابط [[آمریکا]]- [[اردن]] وخامت بیشتری یافت به گونه‌ای که هیچگاه روابط دو کشور بدین حالت در نیامده بود. [[اردن]] پیمان‌نامه بین‌المللی ضد عراق را امضا نکرد و این موضع‌گیری خشم [[آمریکا]] را برانگیخت<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 51</ref>. افزون بر آن از جمله عواملی که تأثیر منفی بر روابط دو کشور نهاد، مسئله تمایل [[اردن]] برای داشتن نیروگاه هسته‌ای صلح‌آمیز بود ولی مذاکرات رئیس سازمان انرژی اتمی‌ [[اردن]] خالد طوقان در جهت کسب رضایت [[آمریکا]] پس از 6 ماه شکست خورد. به این‌ ترتیب کشور [[اردن]] حق غنی سازی اورانیوم گرفته شده از معادن [[اردن]] را ندارد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 39</ref>. 


18. د. عصام سعدي، التطور السياسي للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993
پس از آن کشور [[اردن]] در اجلاس مادرید در سال 1991 برای ایجاد صلح شرکت کرد که سبب بهبودی نسبی روابط دو کشور شد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 37</ref>.


19. مركز القدس للدراسات السياسيــة
نیاز کشور [[اردن]] (با توجه به حفظ مصالح قومی‌ و ملی و اهمیت این رابطه و تأثیر مستقیم آن بر سیاست [[اردن]] در بعد سیاسی و منطقه‌ای) به بهبودی روابطش با [[آمریکا]] ، [[اردن]] را وادار کرد که تلاش زیادی برای بهبود روابطش با [[آمریکا]] انجام دهد و این تلاش‌ها رادر جهت مصالح ملی [[اردن]] به کار گرفت. به ویژه پس از اینکه نقش مهم سیاسی و نظامی‌ و تکنولوژی [[آمریکا]] پس از جنگ سرد عیان شد. علاوه بر آن [[آمریکا]] از ابزارهایی برخوردار است که می‌تواند مشکلات [[اردن]] را حل و فصل نماید و تأثیر زیادی در سیاست خارجی [[اردن]] داشته باشد. به همین سبب روابط دو کشور بهتر شد. امضای قرارداد صلح با اسرائیل تأثیر مثبتی در این بهبودی داشت<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 39</ref>. 


www.alqudscentea.org
[[اردن]] که از همان ابتدا بر حمایت از فلسطین تأکید داشت و موضع مثبتی را در قبال آن در پیش گرفت و حمایت‌های زیادی از فلسطین انجام داد و در خط مقدم مبارزه با رژیم صهیونیستی از کمک‌های مالی جهان عرب برخوردار بود و در مقابل از سیاست‌های اسرائیل در مقابل فلسطین انتقاد می‌نمود و بر ضرورت رابطه و هماهنگی بین مردم [[اردن]] و فلسطین تأکید می‌کرد و در این راستا [[ملک عبدالله دوم]] در تاریخ نیسان 2012 از شهر رام الله در بخش غربی فلسطین دیدار کرد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 40


20. د. عصام سعدي، التطور السياسي للأردن، ص 245-195، چاپ 1، سال 1993
</ref>. بالاخره پس از چند دهه درگیری در نوامبر سال 1994، پیمان صلح با اسرائیل را امضا کرد. بدین‌ ترتیب در روابط دوجانبه [[اردن]] و اسرائیل با توجه به شرایط جدید بین‌المللی و منطقه‌ای، فصل جدیدی آغاز شد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 43</ref>. به این‌ ترتیب ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس، [[اردن]] ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮیم‌های [https://www.un.org/en/ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ] ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﺮاق، رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻏﺮﺑﯽ از‌ ﺳﺮ‌ﮔﺮﻓﺖ.


21. مركز القدس للدراسات السياسيــة
خلاصه آن که [[اردن]] به دلایل اقتصادی و اجتماعی و برای حفظ ثبات سال‌هاست که مبتنی بر سیاست پراگماتیستی در رابطه با غرب و به‌ ویژه [[آمریکا]] عمل می‌کند و به‌نظر می‌رسد که در میان کشورهای عربی از ثبات سیاسی مطلوب‌تری برخوردار است؛ از سویی نیازهای اقتصادی و اجتماعی به کمک‌های غرب و از سویی نیاز غرب به ثبات منطقه از طریق [[اردن]] که در قلب خاورمیانه دارای مرز طولانی با اسرائیل است، این فرایند را پایدار می‌کند.


www.alqudscentea.org
در این راستا به دلیل ضعفی که در اقتصاد [[اردن]] وجود دارد، [[اردن]] در تلاش برای اجرای برنامه‌های توسعه و توافق‌نامه‌های اقتصادی برای پرداخت قرض‌های خارجی و دریافت کمک‌های مالی سعی در بهبود روابط خود با کشورهای مختلف و در رأس آن‌ها [[آمریکا]] دارد و از این رهگذر [[اردن]] توافقات اقتصادی زیادی با [[آمریکا]] به امضا رسانده است از جمله:


22. د. عصام سعدي، التطور السياسي للأردن، ص 308 چاپ 1، سال1993
* پیمان‌نامه سرمایه‌گذاری با [[آمریکا]] در سال 1997؛
* پیمان‌نامه تنظیم تجارت و سرمایه‌گذاری در سال 1999.


23. ايضاً
این توافق‌نامه‌ها سهم قابل توجهی در افزایش صادرات [[اردن]] به [[آمریکا]] داشتند<ref>علوم سیاسی(1383)، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، شماره 19، ص 203</ref>. در همین راستا کمک‌های مالی قابل توجهی از سوی [[آمریکا]] به [[اردن]] انجام گرفته است؛ از جمله می‌توان به بهبود وضعیت کشاورزی [[اردن]]، ایجاد فرصت‌های توسعه اقتصادی در زمینه‌های مختلف آن از طریق سرمایه‌گذاری [[آمریکا]] در این کشور و تشویق [[اردن]] برای صدور قوانین و مقرراتی که امنیت این سرمایه گذاری‌ها را تضمین نماید اشاره نمود<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 53</ref>.  همچنین کمک‌های سیاسی مشابهی از سوی [[آمریکا]] ثبات سیاسی اجتماعی [[اردن]] را قوام می‌‌بخشد که در نهایت اهداف [[آمریکا]] را در منطقه تضمین می‌کند؛ از جمله کمک‌های مربوط به تحول دموکراسی در [[اردن]] که ضمن توافق‌نامه‌ای در تاریخ 22 ایلول سال 2008 عملی شد. به موجب این قرارداد [[آمریکا]] مبلغ 660 میلیون دلار برای دوره زمانی 2010 تا 2014 به [[اردن]] پرداخت تا [[اردن]] بتواند قرض‌های خارجی خود را پرداخت نماید و 53 درصد از این مبلغ صرف انجام اصلاحات آموزشی و‌ تربیتی شود<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 68</ref>.


24. مركز القدس للدراسات السياسيــة
[[اردن]] در خلال روابط خود با [[آمریکا]] تلاش می‌کند تا صلح را در منطقه به ویژه در قضیه فلسطین حاکم کند، زیرا بخش زیادی از مردم [[اردن]] [[فلسطینی ها در اردن|اصالت فلسطینی]] دارند<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 63</ref>. علاوه بر آمریکا که مهمترین حامی‌ سیاسی-تجاری [[اردن]] محسوب می‌شود [[اردن]] با اتحادیه اروپا نیز روابط مناسبی دارد. تاریخ روابط دیپلماسی [[اردن]] با اتحادیه اروپا به سال 1977 بازمی‌گردد. توافق‌نامه شراکت [[اردن]] - اروپا در سال 1997/11/24 به امضا رسید و از تاریخ 2002/5/1 اجرایی شد. هدف این توافق‌نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری بین دو طرف بود. اولین نشست طرفین درشهر لوکزامبورگ در ماه حزیران سال 2002 تحقق یافت و تعدادی کمیته تخصصی در برخی زمینه‌های مهم مانند تجارت و‌ ترویج سرمایه‌گذاری، کشاورزی، علوم و فناوری، همکاری‌های منطقه‌ای، گمرک و امور اجتماعی تشکیل گردید. در همین راستا طی جلسه سومی‌ که در شهر لوکزامبورگ در تاریخ 2004/10/11 تشکیل شد، طرفین کمیته‌ای برای همکاری در زمینه‌های دموکراسی و حقوق بشر ایجاد کردند و وزارت خارجه سه کمیته فرعی را برعهده گرفت که عبارت‌اند از:


www.alqudscentea.org
* کمیته امنیت و عدالت؛
* کمیته امور اجتماعی؛
* کمیته حقوق بشر و دموکراسی.


25. د. محمد مصالحه، التجربــة الحزبیــة السیاسیــة فی الاردن، ص 48-44، سال 1999
نشست کمیته‌های سه‌گانه در ماه شباط 2010 در امان انجام شد. همچنین در ماه تشرین دوم سال 2008 [[اردن]] پیشنهاد افزایش سطح روابط با اتحادیه اروپا را داد و ابراز تمایل کرد تا روابط سیاسی طرفین گسترش یابد که منجر به توافق‌نامه أغادیر(توافق‌نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری بین کشورهای عربی) گردید. این توافق‌نامه در تاریخ 2004/2/25 به امضا رسید و کشورهای [[اردن]]، [[تونس]]، مغرب و [[مصر]] که در تلاش برای ایجاد بازار مشترک عربی بودند آن را به امضا رساندند. این توافق‌نامه در مرحله اول ایجاد منطقه آزاد تجاری بین کشورهای همسایه و امضای توافق‌نامه‌های منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اروپا را دنبال می‌کرد. هریک از کشورهای عربی که تمایل داشت می‌توانست به آن ملحق شود. این توافق‌نامه همچنین هماهنگی سیاست‌های اقتصادی کشورهای همسایه را در زمینه‌های تجارت خارجی، کشاورزی، صنعتی، مالیاتی، خدماتی و گمرکی را دنبال می‌کرد<ref>الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 58</ref>.


26. مركز القدس للدراسات السياسيــة
اما جنجال برانگیزترین و حساس‌ترین رابطه خارجی [[اردن]] با اسرائیل است. روابط دیپلماتیک واحدهای سیاسی در روابط بین‌‌الملل طیفی از هماهنگی، همکاری و همگرایی را در پی دارد. این روابط منحصر به جنبه‌های مسالمت آمیز نیست بلکه کشمکش و درگیری بین واحدهای سیاسی نیز جزئی از روابط دیپلماتیک است. روابط دوجانبه پادشاهی [[اردن]] و دولت اسرائیل از بهترین نمونه‌های این گونه روابط است. این دو کشور پس از چند دهه درگیری در نوامبر سال 1994، پیمان صلح امضا کردند. بدین‌ ترتیب در روابط دوجانبه [[اردن]] و اسرائیل با توجه به شرایط جدید محیط بین‌‌المللی و منطقه‌ای فصل جدیدی آغاز شد. مسئله فلسطین، مهمترین متغیر تأثیر‌گذار بر این روابط است به گونه‌ای که بررسی روابط این دو کشور بدون در نظر گرفتن مسایل فلسطین نارساست. به این‌ ترتیب [[اردن]] همزیستی مسالمت‌آمیز با اسرائیل را انتخاب کرد. روابط تفاهم آمیز و درک متقابل که هم اکنون بین [[اردن]] و اسرائیل وجود دارد از فردای امضای پیمان صلح وادی عربه آغاز نشد، بلکه امتداد طبیعی تاریخ طولانی تماس‌ها و تفاهمات بین خانواده‌ هاشمی‌‌ و [[اردن]] با رهبران صهیونیستی است. پیمان صلح بین [[اردن]] و اسرائیل تنها شامل پایان دادن به جنگ نیست، بلکه دربرگیرنده روابط همکاری دوجانبه در زمینه‌های مختلف است که به گفته برخی تحلیلگران حتی به مرز همکاری‌های امنیتی نیز می‌رسد. در راهبرد جدید منطقه ای آمریکا و سیاست امنیتی اسرائیل، [[اردن]] به عنوان یکی از طرف‌های‌ ترتیبات جدید امنیتی، جایگاه ویژه‌ای دارد<ref>برگرفته از


www.alqudscentea.org
وزاره الخارجیــه المملکــه الاردنیــه الهاشمیــه و شوون المغتربین


27. د. محمد مصالحه، التجربــة الحزبیــة السیاسیــة فی الاردن، ص 47-46، سال 1999،
http://www.mfa.gov.jo/</ref>.


28. دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398 (پیاپی 14)
[[اردن]] بر این باور است که با امضای پیمان صلح با اسرائیل، تهدید اصلی برای حاکمیت ملی و یکپارچگی سرزمینی کشور را دفع کرده و شاید آن را به فرصت تبدیل کرده است. کنفرانس «سان رمو» در ژوئیه 1920، [[اردن]] و فلسطین را که تا آن هنگام (پس از جنگ جهانی) با عراق جزو [[سوریه]] عربی بودند، تحت قیمومیت انگلستان قرار داد. در ماه مه 1923، انگلستان استقلال [[اردن]] شرقی را به رسمیت شناخت و در مارس 1945، [[اردن]] یکی از هفت کشور عربی بود که منشور اتحادیه عرب را امضا کرد. از اواسط دهه سی، تماس‌های ملک عبدالله با آژانس یهود شروع شد. بیشتر گفتگوهای وی با آژانس یهود مربوط به مهاجرت یهودیان و فروش یا اجاره سرزمین‌ها بود. مسئله فلسطین هم همواره یکی از محور‌های گفتگوهای نماینده ملک عبدالله با نماینده آژانس یهود بود. اداره سیاسی آژانس یهود در سال 1934 به ملک عبدالله به خاطر ازدواج، هدیه (طلا و ساعت دیواری) داد. گفته می‌شود در ازای امتیازاتی که ملک عبدالله به یهودیان می‌داد، آژانس یهود از وی حمایت مالی می‌کرد. در ساعت 4 بعدازظهر روز 14ماه می‌1948، دیوید بن گوریون در جمع اعضای شورای ملی یهود در تل اویو پایه گذاری دولت اسرائیل را اعلام کرد. کمی‌ بعد حکومت‌های عربی در 12 آوریل 1948در نشست دمشق بر سر مداخله نظامی‌ برای رهایی فلسطین به توافق رسیدند<ref>علوم سیاسی(1383)، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، شماره 19، ص 203</ref>.


29. مركز القدس للدراسات السياسيــة
در نهایت کمیته سیاسی شورای اتحادیه عرب درخواست شورای امنیت [https://www.un.org/en/ سازمان ملل] را برای آتش بس در جنگ 1948 بر سر فلسطین پذیرفت ولی در نوامبر 1948 برخلاف انتظار، ملک عبدالله حاکمیت خود را بر فلسطین اعلام کرد. در ماه مه 1953 پس از‌ ترور ملک عبدالله، حسین، پادشاه [[اردن]] شد که در آن زمان 18 سال داشت. وی شروع به عربی کردن ارتش [[اردن]] و اخراج مقامات نظامی‌ انگلیس کرد. در اواسط دهه شصت، پس از جنگ 1967، شاه حسین با برخی رهبران اسرائیلی وارد تماس شد. در این تماس‌ها، [[اردن]] و [[مصر]] به حق حیات اسرائیل در صلح و امنیت اذعان کردند. از این دهه، آمریکایی‌ها به جای انگلیسی‌ها به تدریج وارد تحولات فلسطین شدند. در دهه هفتاد شاهد هماهنگی [[اردن]] و [[مصر]] با آمریکایی‌ها برسر مسئله فلسطین هستیم. از مهم‌ترین رویدادهای مربوط به روابط [[اردن]] با مسئله فلسطین، درگیری ارتش [[اردن]] با فدائیان فلسطینی در سپتامبر 1970 است که در طی آن سازمان‌های فلسطینی از [[اردن]] خارج شدند و حملات چریک‌های فلسطین از مرز [[اردن]] به اسرائیل متوقف شد.  


www.alqudscentea.org
پس از جنگ 1973، شاه حسین با مسئولان آمریکایی وارد مذاکره شد که ریچارد نیکسون، رئیس جمهور وقت آمریکا ، در خاطراتش آن را فاش کرده است. پس از آنکه [[مصر]] در سال 1978 با اسرائیل در کمپ دیوید به توافق رسید، [[اردن]] اعلام کرد که هیچ دخالتی در آن ندارد و آن را رد کرد. دهه هشتاد آغاز مرحله حساسی برای جهان عرب بود. جنگ ایران و عراق، حمله اسرائیل به [[لبنان]] در سال 1982 و جنگ خلیج فارس در سال 1990، باعث دو دستگی در جهان عرب و تضعیف آن‌ها و تقویت موقعیت اسرائیل شد. تماس‌های شاه حسین با اسرائیل که مدتی قطع شده بود در سال 1985 از سر‌گرفته‌شد<ref>حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 204</ref>.


30. وزارة الداخليــة المملكــة الاردنيــة الهاشميــة، پویا آریا، اطلس گیتاشناسی ایران و جهان، ص4
با مطالعه مسیر روابط [[اردن]] و اسرائیل، این نتیجه به دست می‌آید که اندیشه همزیستی مسالمت آمیز بین [[اردن]] و اسرائیل و حل مشکل فلسطین از طرق مسالمت‌آمیز بین رهبران [[اردن]] به رغم موانع داخلی در [[اردن]]، موانع عربی و موانع بین‌‌المللی همیشه وجود داشته است. این موانع در نهایت به امضای پیمان صلح وادی عربه بین دو طرف در سال 1994 منجر شد. پیمان 30 ماده ای صلح بین [[اردن]] و اسرائیل در سال 1994 به امضا رسید. آغاز دهه نود قرن بیستم، فروپاشی شوروی، تشدید بحران در نظام امپریالیسم جهانی و جنگ کویت زمینه را برای تغییر محیط امنیتی در خاورمیانه فراهم آورد. خروج از معادله کشمکش اعراب و اسرائیل، دادن مشروعیت حقوق بین‌الملل به تجاوزهای اسرائیل به خاک کشورهای عربی، تضعیف جبهه جهان عرب در پی خروج [[اردن]] از معادله کشمکش اعراب و اسرائیل، نادیده گرفته شدن قطعنامه‌های [https://www.un.org/en/ سازمان ملل متحد] که تا آن زمان علیه اسرائیل صادر شده بود، فراهم آمدن نظام سیاسی منطقه‌ای تحت نظارت [[آمریکا]] ، موفقیت اسرائیل در تضعیف ابعاد سیاسی و راهبردی، مشکل آوارگان فلسطینی، واقعیت جدید سیاسی درباره شهر بیت‌المقدس، فراهم آمدن زمینه انجام پروژه‌های مشترک بین [[اردن]] و اسرائیل و ثبات سیاسی برای اسرائیل از جمله مسائل سیاسی مربوط به پیمان صلح بین اسرائیل و [[اردن]] محسوب می‌شود. در یک کلمه همه این آثار سیاسی ناشی از پیمان را می‌توان در تغییر موازنه قدرت به نفع اسرائیل خلاصه کرد<ref>حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 205</ref>.


<nowiki>http://www.moi.gov.jo</nowiki>
ماده چهارم پیمان صلح [[اردن]] و اسرائیل، به همکاری دو کشور به مسائل مربوط به امنیت اشعار دارد. خودداری طرفین به تهدید به زور و اقداماتی که به امنیت دو کشور زیان می‌زند، تضمین جلوگیری از تبدیل خاک به منبع و پناهگاه حملات مخالفان یا اقدامات دشمنانه، خودداری کردن از ورود به پیمان‌های نظامی‌ یا امنیتی با طرف سوم که در جهت تهدید امنیت یکی از طرفین باشد، مبارزه با‌تروریسم، کنترل مرزی و خلع سلاح و امنیت منطقه‌ای از جمله مسائل امنیتی پیمان صلح بین دوکشور است. طرف اردنی با امضای این پیمان درواقع، مسئولیت حفظ امنیت رژیم صهیونیستی را عهده دار شد که این امر با تعهدات [[اردن]] در پیمان دفاع مشترک و همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو اتحادیه عرب منافات دارد.


31. الفایز، ذیاب محمد، جامعــة الشرق الاوسط، علاقات  الادنیــة-الامریکیــة و آفاقها المستقبلیــة، پایان نامه فوق لیسانس، 2013 ص32
ماده هفتم پیمان صلح [[اردن]] و اسرائیل به بررسی مسایل اقتصادی دوطرف می‌پردازد. بر این اساس، توسعه اقتصادی یک هدف اساسی است که دو طرف از طریق همکاری‌های اقتصادی برای دستیابی به آن تلاش خواهند کرد. پایان دادن به تحریم اقتصادی اسرائیل از سوی [[اردن]]، لغو سیاست حمایت‌گرایی در داد و ستدهای بازرگانی دو طرف، همکاری در زمینه‌های مختلف بازرگانی و داد و ستد آزاد کالا و خدمات، همکاری در زمینه سرمایه‌گذاری و پروژه‌های مشترک، از جمله مسایل اقتصادی مربوط به پیمان صلح دو کشور است<ref>حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 206</ref>. لغو تحریم‌های اقتصادی و عادی سازی روابط بین دو کشور، از جمله درخواست‌های قدیمی‌اسرائیل بود که در این پیمان به آن دست یافت. با مطالعه ظرفیت‌های اقتصادی بین دو طرف، اسرائیل طرف برنده همکاری‌های اقتصادی است.


32. ايضاً، ص75
با توجه به اهمیت بالای بعد فرهنگ در حفظ میراث فرهنگی و تمدنی یک کشور، پیمان صلح [[اردن]] و اسرائیل از مسئله عادی سازی فرهنگی بین دو طرف غافل نبوده است. هدف اسرائیل در تعامل با کشورهای عربی، نه تنها پایان دادن به جنگ و برقراری روابط صلح آمیز، بلکه عادی سازی کامل روابط برای اثرگذاری در فرهنگ و تمدن جهان عرب نیز بوده است. مطالعه همکاری‌های دو جانبه [[اردن]] و اسرائیل در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که [[اردن]] اقداماتی را در جهت عادی سازی روابط خود با اسرائیل در زمینه‌های سیاسی و دیپلماتیک، اقتصادی و زمینه‌های فرهنگی برداشته است اما، درحالی که اسرائیل سرزمین‌های کشورهای عربی را اشغال می‌کند، عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی معنا ندارد. مسایل داخلی [[اردن]] به ویژه موضع مخالفان نسبت به پیمان صلح این کشور با اسرائیل از مسایل مهم محسوب می‌شود. هنگامی‌که از مخالفان سخن به میان می‌آوریم، منظور ما احزاب مخالف سیاسی و سندیکاهای حرفه ای است<ref>حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 207</ref>.


33. ايضاً،
هنگامی‌که گفت و گوهای [[اردن]] و اسرائیل برای پیمان صلح آغاز شد، احزاب سیاسی [[اردن]] با حضور بیانیه‌ای با رد این گفت‌و‌گوها و همچنین مردود داشتن توافق‌های اسلو در سال 1991 و کنفرانس مادرید در سال 1993 خواستار هماهنگی و همکاری همه احزاب عربی برای رویارویی با روند عادی سازی روابط و حمایت از مقاومت در برابر اسرائیل شدند. موضع احزاب سیاسی [[اردن]] در رابطه با عادی سازی دوگونه بود. برخی از احزاب اصل گفتگو و پیمان صلح بین [[اردن]] و اسرائیل را رد می‌کردند؛ مانند حزب جبهه اقدام اسلامی‌ و برخی دیگر با اصل پیمان‌نامه مخالف نبودند و بر سر جزئیات پیمان‌نامه اختلاف داشتند. مانند [[حزب کمونیست]] [[اردن]]. سندیکاها حرفه‌ای نیز نقش بارزی در مقابله با امضای این پیمان صلح ایفا کردند. علاوه بر احزاب و سندیکاها، جمعیت‌های مختلف ضدصهیونیستی و ضدعادی‌سازی نیز در [[اردن]] فعالیت دارند. روابط تفاهم آمیز کنونی بین [[اردن]] و اسرائیل تنها از طریق پیمان صلح به وجود نیامده‌است، بلکه به تدریج، ناشی از فرآیند تاریخی روابط هماهنگی و همکاری دو طرف است. این مسئله در اصل به ساختار نظام سیاسی در [[اردن]] و روابط خانواده‌ هاشمی‌ با مقامات یهودی برمی‌گردد. روابط دو کشور پس از پیمان صلح به ابعاد سیاسی و نظامی‌ محدود نشد؛ بلکه شامل همکاری‌های اقتصادی و امنیتی و فرهنگی نیز شد. روابطی که [[اردن]] هم‌اکنون با اسرائیل برقرار کرده است پرحجم‌تر از روابط [[اردن]] با هرکشور عربی دیگر است. [[اردن]] در پیمان صلح با اسرائیل در مورد مسئله فلسطین امتیاز داد. دو طرف متعهد شدند موجودیت سیاسی مستقلی بین مرزهای دو کشور تأسیس نشود که این امر، دورنمای تأسیس دولت فلسطین را تاریک می‌کند<ref>حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 208</ref>.  


34. ايضاً،ص23
افکار عمومی‌ در [[اردن]] هنوز به طور کامل اسرائیل را نپذیرفته‌اند، هرچند که مقامات اردنی روی کاغذ به شرایط وجودی اسرائیل تن داده‌اند<ref>حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 209</ref>. ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻠﮏ ﺣﺴﯿﻦ، رواﺑﻂ [[اردن]] ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ‌ﺗﻮﺟﻬﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ. ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮاق، [[اردن]] ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮری و ﻣﻬمی‌ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺮﻗﺮای ﻣﺠﺪد ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﯿﺖ در ﻋﺮاق اﯾﻔﺎ ﮐﺮد. دوﻟﺖ [[اردن]] ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻔﺎﻫمی‌ ﺑﺎ دوﻟﺖ اﺋﺘﻼﻓﯽ ﻣﻮﻗﺖ در ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺴﻬﯿﻞ آﻣﻮزش 30000 داﻧﺸﺠﻮی اﻓﺴﺮی ﭘﻠﯿﺲ ﻋﺮاق را ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت اردﻧﯽ‌ﻫﺎ اﻣﻀﺎ ﮐﺮد. شاید بتوان مهم‌ترین عنصر و ویژگی سیاست خارجی [[اردن]] که به ویژه پس از قرارداد صلح با اسرائیل در سال 1994 نمود بیشتری یافت، همراهی آشکار با غرب در تمامی‌ عرصه‌ها دانست. در عین حال، دستگاه دیپلماسی [[اردن]] همواره تلاش کرده‌ است تا ضمن در پیش گرفتن سیاست‌هایی محافظه‌کارانه از تقابل در سایر کشورها بپرهیزد که این امر خود ریشه در ساختار جغرافیایی و ژئوپلتیکی این کشور پادشاهی دارد.


35. ايضاً،ص32
[[اردن]] اگرچه مسلمان و عرب است، اما کشوری با رویکردهای تقریباً لیبرال محسوب می‌شود که برخلاف همسایگان عربش از رویه‌های ایدئولوژیک پرهیز می‌کند و چندان پیگیر موضوعات مرتبط با جهان اسلام نیز نیست. به طور کلی می‌توان گفت سیاست خارجی [[اردن]] به دلایل گفته شده محافظه‌کارانه و بیشتر در صدد مواجهه با چالش‌های اقتصادی است. [[اردن]] به سبب اتخاذ سیاست خارحی پراگماتیستی و مبتنی بر اجتناب از درگیری و برخورد شهرت یافته و در نتیجه همواره روابط خارجی خوبی با کشورهای همسایه داشته است.


36. ايضاً، ص23
[[اردن]] در سیاست خارجی خود همواره با سه چالش عمده و تأثیرگذار رو‌به‌رو بوده است که نقش مهم در سیاست‌گذاری این کشور پادشاهی ایفا کرده‌اند. سه چالشی که در سه حوزه مختلف جغرافیایی، اقتصادی و بافت جمعیتی تأثیری خاص بر جهت‌گیری‌های این کشور داشته‌اند. با توجه به محدودیت ژئوپلتیک [[اردن]] و غلبه نگرش محافظه‌کارانه بر سیاست خارجی این کشور، به نظر نمی‌رسد [[اردن]] خود را در نقش بازیگر مؤثری برای آینده تصویر کند. از همین جهت طبق آنچه گفته شد، سیاست خارجی خود را بر مبنای تنش‌زدایی و کسب کمک‌های اقتصادی و منفعت هماهنگ کرده است. اساساً سیاست خارجی [[اردن]] رویکردی مبتنی بر پرهیز از تنش دارد که این رویکرد هم در خاورمیانه و هم در روابط با سایر کشورها رعایت می‌شود.


37. ايضاً، ص46
البته از سویی دیگر، [[اردن]] ظرفیت‌ها و فرصت‌های خوبی نیز در سیاست خارجی دارد. هرچند [[اردن]] به دلیل همسایگی با سه کشوری که بیشترین حجم از بحران را در منطقه خود دارند یعنی فلسطین، [[سوریه]] و عراق بیشترین حجم آسیب‌پذیری را داراست اما در عین حال یکی از مهم‌ترین کشورهایی است که نوع رفتارهای منطقه‌ای آن در مسایل و بحران‌های غرب آسیا اثرگذاری بالایی دارد. نقش حساس [[اردن]] در مجامع بین‌‌المللی به همین دلیل همواره مورد توجه است به گونه‌ای که در قضیه فلسطین هیچ مسئله‌ای بدون [[اردن]] حل نمی‌شود. مجموع این شرایط باعث می‌شود [[اردن]] هم به عنوان یک کشور آسیب‌پذیر و هم به عنوان یک دولت مؤثر و تأثیرگذار در مسائل بین‌المللی شناخته شود. همچنین [[اردن]] به دلیل اینکه نقش خود را بیشتر در بازیگری و ایجاد ائتلاف می‌داند همیشه سعی کرده به عنوان یک میانجی و ائتلافگر ظاهر شود و تلاش می‌کند همیشه یک سیاست محافظه کارانه را دنبال کند و خود را در خطر قرار ندهد<ref>برگرفته از http://peace-ipsc.org/fa</ref>.


38. ايضاً، ص47
[[اردن]] ﻋﻀﻮ [https://www.un.org/en/ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ] و ﺑﺴﯿﺎری از آژاﻧﺲ‌ﻫﺎی ﺗﺨﺼﺼﯽ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن، از ﺟﻤﻠﻪ [https://www.wto.org/ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ]، [https://wmo.int/ سازمان ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ]، [https://www.fao.org/ ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬاﯾﯽ و ﮐﺸﺎورزی ﺟﻬﺎن]، [https://www.iaea.org/ ﺳﺎزﻣﺎن بین‌المللی انرژی اتمی] است. همچنین [[اردن]] عضو بانک جهانی، صندوق بین‌‌المللی پول، [https://www.oic-oci.org/ سازمان کنفرانس اسلامی]، جنبش غیر متعدها و اتحادیه عرب است<ref>حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 210</ref>.


39. ايضاً، ص47
=== [[نمادهای ملی اردن|پرچم، نشان و سرود ملی]] ===


40. ايضاً، ص48
==== پرچم کشور اردن ====
پرچم کشور [[اردن]] از رنگ‌های سنتی دنیای عرب تشکیل شده است که عبارت‌اند از رنگ‌های سبز، قرمز، سیاه و سفید به اضافه یک ستاره هفت پر؛ این رنگ‌ها دارای ریشه‌ی تاریخی و قومی‌ می‌باشند و در اصل رنگ‌های پرچمی‌ هستند که در انقلاب بزرگ عربی در سال 1917 برافراشته شد.


41. ايضاً،ص50
===== رنگ قرمز =====
هاشمیون رنگ قرمز را از دوران شریف ابونمی‌ هم‌ عصر سلطان سلیم به عنوان رنگ پرچمشان انتخاب کردند و پرچم سرخ در همه جا به ویژه در انقلاب بزرگ عربی همراهشان بود.


42. ايضاً، ص51
===== رنگ سیاه =====
عباسیون (750-1258) رنگ سیاه را برای پرچمشان به عنوان نماد سوگواری بر آنچه در کربلا رخ داده بود انتخاب کردند و خلفای عباسی لباس‌ها و عمامه‌های سیاه رنگی به تن می‌کردند.


43. ايضاً،ص39
===== رنگ سبز =====
فاطمیون (908-1171) رنگ سبز را برای پرچمشان انتخاب کردند تا نمادی باشد از اینکه پیامبر(ص) در شبی که مشرکان برای قتلش آمده بودند، لباس سبزش را به علی (ع) بخشید تا علی (ع) در جای او بخوابد و سبب گمراهی مشرکان و نجات پیامبر(ص) باشد.


44. ايضاً، ص37
===== رنگ سفید =====
امویون (سال‌های 661-750) رنگ سفید را برای پرچمشان به نشانه یادآوری جنگ‌های اولیه پیامبر، بشارت پیروزی و مجد آن انتخاب کردند.


45. ايضاً، ص39
===== ستاره هفت پر =====
این ستاره از «السبع المثانی» (نام دیگر سوره حمد) در قرآن گرفته شده‌است و تعداد پرهای آن به تعداد آیات سوره مبارکه حمد است <ref>پادشاهی اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بین‌‌الملل، مركز بین‌‌المللی تبلیغ، ص 38</ref>. طرح این پرچم در سال 1921 میلادی پذیرفته شد. بخشی از پرچم کشور [[اردن]] به صورت مثلثی درآمده و به وسیله یک رنگ جداگانه مشخص شده است<ref>برگرفته از


46. ايضاً، ص40
القیاده العامــه للقوات المسلحــه الاردنیــه<nowiki/>http://www.jaf.mil.jo/Contents/Hashemite_Kingdom_of_Jordan_Flagar.aspx#.VPTHZC7pfH1</ref>.


47. ايضاً، ص43
==== سرود ملی ====
عاش الملیک، عاش الملیک: زنده باد پادشاه! زنده باد پادشاه!


48. علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، 1383، شماره 19، ص 203
سامیا مقامه خافیات فی المعالی اعلامه: آن بلند جایگاه که بیرق‌هایش را در بلندی‌ها برافراشته‌اند!


49. الفایز، ذیاب محمد، جامعــة الشرق الاوسط، علاقات  الادنیــة-الامریکیــة و آفاقها المستقبلیــة، پایان نامه فوق لیسانس،2013ص53
یا ملیک العرب، لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!


50. ايضاً، ص68
شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته است!


51. ايضاً، ص63
نحن احرزنا المنی یوم احییت لنا: به خواست خود رسیدیم روزی که نشانه را به ما نمایاندی!


52. ايضاً،ص58
نهضــۀ تحفزنا تتسامی‌ فوق‌ هام الشهب: آن خیزشی که به ما انگیزه می‌بخشد و فراتر از آتشین‌گوی بزرگ آسمانی می‌برد!


53. وزاره الخارجیــة المملکــة الاردنیــة الهاشمیــة و شوون المغتربین
یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!


<nowiki>http://www.mfa.gov.jo</nowiki>
شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: که از شرافت نَسَبت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!


54. علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، 1383، شماره 19، ص 203
الشباب الامجد جندک المنجد: جوانان جوانمرد سپاه گرد تو آمده‌اند!


55. حباشنه، خالد عبد الرزاق،  علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، 1383، شماره 19، ص 204
عزمه لایخمد فیه من معناک رمز الدأب: اراده‌شان فرو‌نمی‌کاهد و در فحوای کلامت نمادی از بهروزی نهفته‌است!


56. ايضاً، ص 205
یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!


57. ايضاً، ص 206
شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!


58. ايضاً، ص 207
دمت نورا و هدی فی البرایا سیدا: فروغ و راهنمای ما بمان و بر پیشوای پاکان بزرگوار بمان!


59. ايضاً، ص 208
هانئا ممجدا تحت اعلامک مجد العرب: که بزرگی عرب در لوای بیرق توست!


60. ايضاً، ص 209
یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!


61. <nowiki>http://peace-ipsc.org/fa</nowiki>
شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته‌است<ref>خیر اندیش. سیاوش شایان(1370)، ریشه یابی نام و پرچم کشور‌ها، ص 260 و 38</ref>.


62. حباشنه، خالد عبد الرزاق،  علوم سیاسی، مطالعات منطقه ای، 1383، شماره 19، ص 210
=== [[شخصیت‌های سیاسی اردن|شخصیت‌های سیاسی]] ===
اهم شخصیت‌های سیاسی مهاجر [[اردن]] به شرحی است که می‌آید:


63. پادشاهي اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي، معاونت بين الملل، مركز بين المللي تبليغ، ص 38
عبدالله بن حسین‌هاشمی [1]، حسین بن طلال[2]، [[حسن بن طلال]][3]، محمد بن طلال[4]، [[شریف عبدالحمید شرف]][5]، لیلا شرف[6]، [[شریف زیاد بن شاکر]][7]، [[زید الرفاعی]][8]، [[عبدالله بن حسین]][9]، رانیا العبدالله[10]، [[عمر رزاز]][11]،‌ هانی مُلقی[12]، [[عبدالله النسور]][13]، فایز الطراونه[14]، علی سحیمت[15]، طارق السحیمت[16]، [[عبد السلام المجالی]][17]، [[علی خلقی الشرایری]][18]، [[فیصل الفایز]][19]، علی ابوالراغب[20]، شیخ علی ابو روبیها، شیخ عطاالله سحیمت[21]، صلاح الدین عطاالله السحیمات[22]، نایف الکاوی، بهجت تلهونی[23]، عیسی الور تورکی الغلایینی و سعید مفتی[24] <ref>برگرفته از http://www.kinghussein.gov.jo/</ref>.


64. القیادة العامــة للقوات المسلحــة الاردنیــة
=== [[نیروهای مسلح اردن|نیروهای مسلح]] و نقش آن‌ها ===
[[اردن]] نیز مثل سایر کشورهای خاورمیانه بودجه فراوانی را به امور نظامی‌ اختصاص می‌دهد. درواقع در سال‌های اخیر، کشورهای خاورمیانه در سطح جهان مقام‌های اول را به خود اختصاص داده‌اند به طوری که در میان بیست کشور اول دنیا در زمینه بودجه نظامی‌ به نسبت تولید ناخالص ملی، کشورهای خاورمیانه 10 جایگاه را از آن خود کرده‌اند. [[اردن]] نیز با وجود آن‌که مثل کشورهای حاشیه خلیج فارس از ذخایر نفت برخوردار نیست، اما با حمایت [[آمریکا]] و تأکید ‌بر درآمدهای داخلی، بودجه فراوانی را به نسبت تولید ناخالص ملی به امور نظامی‌ اختصاص می‌دهد. البته با توجه به شرایط خاصی که این کشور دارد، بودجه بالای نظامی‌ به نسبت تولید ناخالص ملی، قابل توجیه است. با این وجود، روند افزایش بودجه این کشور با توجه به مشکلات اقتصادی، رشد چندانی نداشته‌است. [[اردن]] در خلال این سال‌ها حدود 4/1 میلیارد دلار هزینه نظامی‌ سالانه داشته است که این مقدار، 6/8 درصد از کل ناخالص داخلی آن را تشکیل می‌دهد. این کشور با اختصاص 4/1 میلیارد دلار هزینه رتبه 52 در جهان را داراست. از نظر میزان بودجه به نسبت تولید ناخالص داخلی، [[اردن]] کشور پنجم جهان است . 


<nowiki>http://www.jaf.mil.jo/Contents/Hashemite_Kingdom_of_Jordan_Flagar.aspx#.VPTHZC7pfH1</nowiki>
این آمارها نشان دهنده آن هستند که [[اردن]] کشوری است که از نظر رهبران آن با تهدیدهای جدی مواجه است، اما درآمد این کشور به اندازه ای نیست که بتواند پاسخگوی نیازها و خریدهای نظامی‌ آن باشد؛ به همین دلیل به نظر می‌رسد در صورتی که این کشور مشکلات اقتصادی خود را حل نماید، بر میزان بودجه نظامی‌ آن به شدت افزوده‌ شود<ref>برگرفته از http://jaf.mil.jo/Arabic/Jorda</ref> در گذشته، کشورهای عربی نفت خیزی همچون عربستان و امارات، با توجه به مشکلات اقتصادی [[اردن]]، به این کشور کمک مالی می‌کردند. هدف کمک‌های مالی این کشورها، بالا بردن توان دفاعی [[اردن]] به عنوان جبهه اول اعراب در مقابل رژیم صهیونیستی بود. این وضعیت به [[اردن]] کمک می‌کرد تا با هزینه سایرکشورهای عربی، بر میزان قدرت نظامی‌اش بیافزاید. پس از آن‌که این کشور در سال 1994 با رژیم صهیونیستی پیمان صلح را امضا نمود، از انگیزه کشورهای عربی ثروتمند برای کمک به [[اردن]] کاسته شد. گرچه پیش از وقوع صلح نیز بسیاری از کشورهای عربی با فروپاشی شوروی و پایان نظام دوقطبی، درعمل نگرانی چندانی از تهدیدهای این رژیم نداشتند. [[آمریکا]] پس از انعقاد پیمان صلح [[اردن]] با رژیم صهیونیستی، کمک‌های نظامی‌ و فروش‌ تسلیحات حساس به [[اردن]] را آغاز نمود، تا انگیزه‌ای قوی برای صلح سایر کشورهای عربی با این رژیم باشد<ref>برگرفته از


65. خیر اندیش. سیاوش شایان، ریشه یابی نام و پرچم کشور‌ها، ص 260و38، سال1370
رئاســه الوزراء http://www.pm.gov.jo/
</ref>.  


66. <nowiki>http://www.kinghussein.gov.jo</nowiki>
از آن‌جا که بودجه نظامی‌ [[اردن]] در مقایسه با کشورهای نفت خیزی چون عربستان سعودی و [[امارات متحده عربی]] بسیار محدود می‌باشد [[اردن]] سعی نموده که با راه کارهای مختلفی، این مشکل را حل نماید؛ یکی از اقدام‌های این کشور تأکید بر کیفیت نیروهای دفاعی است. اردنی‌ها از همان ابتدا سعی داشته‌اند که از نظر کیفیت و کارایی نسبت به سایر کشورهای منطقه درسطح بالاتری باشند. به همین دلیل، نیروهای دفاعی این کشور پیشرفته‌ترین آموزش‌های نظامی‌ را می‌بینند.


67. <nowiki>http://jaf.mil.jo/Arabic/Jorda</nowiki>
دولت این کشور حتی برای بالا بردن کیفیت نیروها، سربازی اجباری را در سال 1999 لغو کرد و تأکید اصلی را بر روی نیروهای داوطلب و حرفه‌ای قرار داد. افزون بر این، دانشکده‌های نظامی‌ این کشور به نسبت سایر کشورهای عرب منطقه در سطح بالاتری قرار دارند؛ از این رو برخی از کشورهای منطقه، نیروهای خود را برای تحصیل و گذراندن آموزش‌های نظامی، به دانشکده‌های [[اردن]] اعزام می‌کنند. اقدام دیگر [[اردن]] در جبران کمبود بودجه نظامی‌ در مقایسه با سایر کشورهای عربی، گرفتن کمک‌های مالی از سایر کشورهاست. یکی دیگر از اقدامات دولت برای جبران کاستی در زمینه بودجه نظامی، سرمایه گذاری در صنعت تسلیحات داخلی است. اردنی‌ها در زمینه تولید تسلیحات داخلی با هدف تأمین نیاز نیروی تدافعی خود و صادرات به سایر کشورهای منطقه، به شدت فعال هستند.


68. رئاســة الوزراء
با وجود تمامی‌ اقدامات انجام شده، [[اردن]] با تهدیدهای جدی داخلی مواجه است . این کشور به دلیل اتخاذ سیاست همراهی با [[آمریکا]]، مورد توجه گروه‌های‌ تروریستی است. این مشکل با توجه به جمعیت [[فلسطینی ها در اردن|فلسطینی مقیم در اردن]]، دامنه‌دارتر شده است. فلسطینی‌های مقیم [[اردن]] که برای رهایی از اقدامات جنایت کارانه رژیم صهیونیستی به [[اردن]] آمده‌اند، از یک طرف از سیاست [[اردن]] در قبال این رژیم و [[آمریکا]] سرخورده شده‌اند و از طرف دیگر با مشکلات مهمی‌ همچون بیکاری مواجه هستند. به همین دلیل، شمار زیادی از افرادی که به گروه‌های‌ تروریستی می‌پیوندند، از [[اردن|کشور اردن]] هستند. زرقاوی رهبر‌تروریست‌های عراق نیز از اهالی [[اردن]] بود<ref>برگفته از سایت وزاره الخارجیــه الاردنیــه http://www.mfa.gov.jo/ar</ref>.


<nowiki>http://www.pm.gov.jo</nowiki> 
از جمله مشکلات دیگر [[اردن|کشور اردن]]، نرخ رشد جمعیت این کشور در کنار مشکلات اقتصادی است که در مجموع، رهبران این کشور را در مورد آینده ثبات سیاسی و نظامی‌ کشور نگران نموده است.


69. سایت وزارة الخارجیــة الاردنیــة
افزایش جمعیت جوان [[اردن]] در کنار مشکلاتی همچون بیکاری، باعث شده است که نگرانی جدی در مورد احتمال بروز اقدامات ضددولتی وجود داشته باشد. نوع رژیم سیاسی [[اردن]] پادشاهی مشروطه است؛ ولی همانند بسیاری از کشورهای عربی، بیشتر اختیارات سیاسی و نظامی، در دست پادشاه قرار دارد که با توجه به جمعیت جوان و مشکلات اقتصادی باعث افزایش احتمال اقداماتی علیه دولت شده است؛ به همین دلیل، دولت [[اردن]] برنامه‌ها و اقداماتی جدی را برای بالا بردن توان امنیتی و اطلاعاتی انجام داده‌است؛ نیروهای پلیس، امنیتی و اطلاعاتی [[اردن]] رشد بیشتری در مقایسه با نیروهای دفاعی داشته‌اند؛ براساس برآوردها، توان نیروهای اطلاعاتی [[اردن]] در مقایسه با سایر کشورهای عرب نیز در سطح بالاتری قرار دارد.


<nowiki>http://www.mfa.gov.jo/ar</nowiki>
در کشور [[اردن]]، پادشاه فرمانده کل نیروهای مسلح است. وی می‌تواند اعلان جنگ و صلح نماید، به نیروهای مسلح فرمان دهد و عهد‌نامه و توافقات را امضا کند. نیروهای شهری و نیروهای مسلح و کلیه القاب تشریفاتی تحت کنترل پادشاه هستند و برطبق قانون خاص ماده 37 پادشاه می‌تواند این قدرت خود را به شخص دیگری واگذار کند.


70. <nowiki>http://www.globalsecurity</nowiki>
نیروهای مسلح سلطنتی و اداره کل اطلاعات تحت کنترل پادشاه هستند. پادشاه حق بخشش و کاهش مجازات‌ها را دارد<ref>برگرفته از http://www.globalsecurity</ref>. تشکیلات دفاعی [[اردن]] مستقیما و شخصا توسط پادشاه فرماندهی می‌شود. دوره سربازی دو سال است. بخش اعظم نیروی انسانی این تشکیلات را داوطلب‌ها تشکیل می‌دهند<ref>ترابی، قاسم(۱۳۸۹)، ساختار و توانمندی نظامی‌كشورها: اردن ماهنامه اطلاعات راهبردی, شماره 85 , 85 - 66</ref>. شمار اعراب بادیه نشین و بدوی در نیروهای مسلح این کشور بسیار زیاد است که وفادارترین عناصر نظامی‌ نسبت به پادشاه محسوب می‌شوند.


71. ترابي، قاسم، ساختار و توانمندي نظامي كشورها: اردن ماهنامه اطلاعات راهبردی۳۱ خرداد ۱۳۸۹ , ژوئن21 2010 شماره 85 ,  85 - 66
بر اساس آمار سال 2008 تعداد کل پرسنل نیروهای مسلح [[اردن]]، 104000 نفر است. 15 تا 16 هزار نفر از آن‌ها را نیروهای ژاندارمری و حدود 4000 نفر را نیروهای پلیس تشکیل می‌دهند. حدود 600 تا 700 هزار نفر از مردم این کشور به عنوان نیروی احتیاط در صورت لزوم توانایی پیوستن به ارتش و نیروی نظامی‌ را دارند<ref>ترابی، قاسم(۱۳۸۹)، ساختار و توانمندی نظامی‌كشورها: اردن ماهنامه اطلاعات راهبردی, شماره 85 , 85 - 66</ref>. بودجه دفاعی این کشور در سال 2008 بیش از 700 میلیون دلار بوده است که بیش از 13/5 درصد از تولید ناخالص ملی این کشور را تشکیل می‌دهد<ref>الزعبی، خالد سماره(1994)، النظام الاداری فی الاردن، عمان: لجنــه تاریخ الاردن،</ref>. در سال 2006، 8/6 درصد از کل بودجه کشور به ارتش اختصاص یافت. به طور کلی نیروهای نظامی‌این کشور عبارت‌اند از:


72. ايضاً
* نیروی زمینی سلطنتی [[اردن]]؛
* نیروی دریایی سلطنتی [[اردن]]؛
* نیروی هوایی سلطنتی [[اردن]]؛
* فرماندهی عملیات ویژه؛
* مدیریت امنیت عمومی‌<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 105</ref>.
ارتش [[اردن]] شامل نیروی زمینی، هوایی و دریایی است و دارای واحدهای زیر است:


73. الزعبي، خالد سمارة، النظام الاداری في الاردن، عمان: لجنــة تاريخ الاردن، 1994
* دو لشکر زرهی، هریک متشکل از دو تیپ مکانیزه، یک تیپ تانک، یک تیپ توپخانه و یک تیپ دفاع هوایی؛
* دو لشکر پیاده مکانیره، هریک متشکل از دو تیپ مکانیزه، یک تیپ تانک، یک تیپ توپخانه و یک تیپ دفاع هوایی؛
* یک تیپ گارد سلطنتی مستقل؛
* یک تیپ نیروی ویژه متشکل از 3 گردان هوابرد؛
* یک تیپ توپخانه صحرایی متشکل از 4 گردان توپخانه<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 105</ref>.


74. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 105
اهداف [[نیروهای مسلح اردن]] عبارت‌اند از:


75. ايضاً
* محافظت از سرحدات قلمرو پادشاهی [[اردن]] از تهاجمات بیگانگان؛
* محافظت از مردم داخل قلمرو پادشاهی و سرپا نگه داشتن کشور <ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 106</ref>؛
* محافظت از پادشاه<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 106</ref>.


76. ايضاً، ص 106
==== نیروی زمینی ====
نیروی زمینی [[اردن]] دارای 90 هزار پرسنل شامل: 2 لشکر زرهی، 2 لشکر پیاده نظام مکانیزه، یک تیپ نیروی مخصوص (3 گردان چترباز) و یک تیپ توپخانه صحرایی (4گردان ) است.


77. ايضاً
===== تجهیزات نیروی زمینی =====


78. ايضاً
* تانک‌های سنگین: حدود 1131 دستگاه شامل 360 دستگاه چیفتن خاله، 293دستگاه طارق؛
* تانک‌های سبک: 9 دستگاه اسکوربین؛
* شناسایی: 130 دستگاه فررت؛
* زره پوش تهاجمی‌پیاده نظام: 25 دستگاه؛
* نفربرهای زرهی: 1700 دستگاه؛
* توپخانه کششی: 89 قبضه؛
* خمپاره انداز: 600 قبضه خمپاره اندازهای 81 و 107مم؛
* سلاح‌های هدایت شونده ضد تانک: 330 قبضه ناو، 310 قبضه دراگون؛
* توپ‌های ضدهوایی: 1000 قبضه از انواع ضد هوایی‌ها؛
* موشک‌های سطح به هوا: 100قبضه ‌<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 106</ref>.


79. ايضاً
==== نیروی دریایی ====
شامل 330 نفر پرسنل، یک فروند ناوچه سریع السیر الحسین و دارای 13 شناور کشتی و پایگاهی در عقبه می‌باشد<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 106</ref>.  


80. ايضاً، ص 107
==== نیروی هوایی ====
تعداد پرسنل آن 13400 نفر است. نیروی هوایی [[اردن]] در جنگ ژوئن 1967 اعراب، به کلی نابود شد. پس از این جنگ، ملک حسین با توسل به کشورهای انگلستان، [[آمریکا]] ، [[فرانسه]] و حتی شوروی سابق توانست نیروی هوایی کوچکی را راه اندازی کند که چندان قابل اهمیت نیست<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 107</ref>.


81. ايضاً
===== تجهیزات نیروی هوایی =====


82. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 108
* هواپیمای جنگی: 300 فروند جنگنده و بالگرد مسلح؛
* جنگنده‌ها: 3 اسکادران و چندین فروند جنگنده؛
* جنگنده‌های زمینی: شامل بیش از 30 اسکادران؛
* حمل و نقل: 4 اسکادران با 7 فروند؛
* مسافری: چندین اسکادران و فروند که روز به روز در حال توسعه است<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 107</ref>.


83. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 109
===== پایگاه‌های هوایی =====
ملک عبدالله در عمان، ملک حسین در مفرق، شاهزاده حسن در عقبه، و پایگاه‌های هوایی ازرق و جفر<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص. 108</ref>.


84. جغرافیای کشورهای جهان اردن، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، 1389، ص 107
==== سن خدمت ====
----1. <nowiki>https://fa.alalam.ir/news/5269131/</nowiki>
تا سال 1999 خدمت اجباری در سن 18سالگی انجام می‌شد. زنان خدمت سربازی ندارند، اما می‌توانند در امور غیر درگیرانه ارتش داوطلب شوند<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص. 109</ref>.  


==== رده‌های نظامی‌ [[اردن]] ====
از پایین به بالا: ستوان دوم، ستوان یکم، سروان، سرگرد، نائب سرهنگ، سرهنگ، سرتیپ، سرلشکر، سپهبد، تیمسار، ارتشبد<ref>جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص. 107</ref><ref>لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ [[اردن]]. تهران: [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی](در دست انتشار)</ref>. 


1. عبدالله اول بن الحسين بن علي الهاشمي (2 فوريه 1882 - 20 ژوئيه 1951) بنيانگذار و اولين پادشاه پادشاهي هاشمي اردن بود . او به عنوان «پادشاه بنيانگذار» شناخته مي شود. عبدالله پس از شورش بزرگ اعراب به رهبري پدرش شريف حسين بن علي عليه امپراتوري عثماني در طول جنگ جهاني اول، امير امارت ماوراء اردن (بعدها اردن) شد.
== نیز نگاه کنید به ==
[[سیاست و حکومت روسیه]]؛ [[سیاست و حکومت چین]]؛ [[سیاست و حکومت افغانستان]]؛ [[سیاست و حکومت کانادا]]؛ [[سیاست و حکومت سودان]]؛ [[سیاست و حکومت ژاپن]]؛ [[سیاست و حکومت کوبا]]؛ [[سیاست و حکومت مالی]]؛ [[سیاست و حکومت ساحل عاج]]؛ [[سیاست و حکومت لبنان]]؛ [[سیاست و حکومت مصر]]؛ [[سیاست و حکومت فرانسه]]؛ [[سیاست و حکومت اسپانیا]]؛ [[سیاست و حکومت اوکراین]]؛ [[سیاست و حکومت قطر]]؛ [[سیاست و حکومت سیرالئون]]؛ [[سیاست و حکومت اتیوپی]]؛ [[سیاست و حکومت تایلند]]؛ [[سیاست و حکومت آرژانتین]]؛ [[سیاست و حکومت سوریه]]؛ [[سیاست و حکومت سنگال]]؛ [[سیاست و حکومت زیمبابوه]]؛ [[سیاست و حکومت بنگلادش]]؛ [[سیاست و حکومت سریلانکا]]؛ [[سیاست و حکومت تونس]]؛ [[سیاست و حکومت گرجستان]]؛ [[سیاست و حکومت تاجیکستان]]؛ [[سیاست و حکومت قزاقستان]]


2. الحسين بن طلال بن عبدالله اول هاشمي (14 نوامبر 1935 - 7 فوريه 1999)، سومين پادشاه پادشاهي هاشمي اردن . او در 11 اوت 1952 تا زمان مرگش در 7 فوريه 1999 قدرت را به دست گرفت.
== پاورقی ==
<small>[1] عبدالله اول بن الحسین بن علی الهاشمی‌(2 فوریه 1882 - 20 ژوئیه 1951) بنیانگذار و اولین پادشاه پادشاهی هاشمی‌ اردن بود. او به عنوان «پادشاه بنیانگذار» شناخته می‌شود. عبدالله پس از شورش بزرگ اعراب به رهبری پدرش شریف حسین بن علی علیه امپراتوری عثمانی در طول جنگ جهانی اول، امیر امارت ماوراء اردن (بعدها اردن) شد.</small>


3. الحسن بن طلال (زاده 20 مارس 1947) يک شاهزاده اردني و وليعهد سابق است. پسر ملک طلال، برادر ملک حسين بن طلال و عموي ملک عبدالله دوم، وي بيش از 30 سال به عنوان وليعهد اردن (از 1965 تا 25 ژانويه 1999) خدمت کرد.  
<small>[2] الحسین بن طلال بن عبدالله اول هاشمی‌(14 نوامبر 1935 - 7 فوریه 1999)، سومین پادشاه پادشاهی هاشمی‌ اردن . او در 11 اوت 1952 تا زمان مرگش در 7 فوریه 1999 قدرت را به دست گرفت.</small>


[5]. شاهزاده محمد بن طلال بن عبدالله بن الحسين بن علي ( زاده 2 اکتبر 1940 - درگذشته 29 آوريل 2021) برادر کوچک‌تر پادشاه فقيد اردن، الحسين بن طلال‌، و عموي ملک عبدالله دوم است . او به عنوان وليعهد و نماينده شخصي پادشاه اردن بود. شاهزاده محمد يکي از اعضاي خاندان حاکم هاشمي در اردن است، پدرش ملک طلال بن عبدالله، دومين پادشاه پادشاهي هاشمي اردن و مادرش ملکه زين الشرف است.
<small>[3] الحسن بن طلال (زاده 20 مارس 1947) یک شاهزاده اردنی و ولیعهد سابق است. پسر ملک طلال، برادر ملک حسین بن طلال و عموی ملک عبدالله دوم، وی بیش از 30 سال به عنوان ولیعهد اردن (از 1965 تا 25 ژانویه 1999) خدمت کرد.</small>


5. شريف عبدالحميد شرف، نخست وزير اردن ( 1939 - 3 ژوئيه 1980 ) در سال 1959 از دانشگاه آمريکايي بيروت در رشته فلسفه فارغ التحصيل شد و در سال 1962 مدرک کارشناسي ارشد حقوق بين الملل را از همان دانشگاه دريافت کرد.
<small>[4] شاهزاده محمد بن طلال بن عبدالله بن الحسین بن علی ( زاده 2 اکتبر 1940 - درگذشته 29 آوریل 2021) برادر کوچک‌تر پادشاه فقید اردن، الحسین بن طلال‌، و عموی ملک عبدالله دوم است . او به عنوان ولیعهد و نماینده شخصی پادشاه اردن بود. شاهزاده محمد یکی از اعضای خاندان حاکم هاشمی‌در اردن است، پدرش ملک طلال بن عبدالله، دومین پادشاه پادشاهی هاشمی‌اردن و مادرش ملکه زین الشرف است.</small>


6. ليلا عبدالحميد شرف (1940-) سياستمدار اردني متولد بيروت، اولين وزير اطلاعات در اردن و اولين زن اردني است که به سنا منصوب شد. او همسر شريف عبدالحميد شرف است. نخست وزير سابق اردن او سمت‌هاي مهمي در کشور اردن داشت. او عضو کميته سلطنتي پيش‌نويس منشور ملي 1989-1990، عضو شوراي مشورتي ملي در سال‌هاي 1982-1984 و عضو هيئت امناي سازمان عرب براي حقوق بشر 1986-1997.
<small>[5] شریف عبدالحمید شرف، نخست وزیر اردن ( 1939 - 3 ژوئیه 1980 ) در سال 1959 از دانشگاه آمریکایی بیروت در رشته فلسفه فارغ التحصیل شد و در سال 1962 مدرک کارشناسی ارشد حقوق بین‌‌الملل را از همان دانشگاه دریافت کرد.</small>


<small>[6] لیلا عبدالحمید شرف (1940-) سیاستمدار اردنی متولد بیروت، اولین وزیر اطلاعات در اردن و اولین زن اردنی است که به سنا منصوب شد. او همسر شریف عبدالحمید شرف است. نخست وزیر سابق اردن او سمت‌های مهمی‌در کشور اردن داشت. او عضو کمیته سلطنتی پیش‌نویس منشور ملی 1989-1990، عضو شورای مشورتی ملی در سال‌های 1982-1984 و عضو هیئت امنای سازمان عرب برای حقوق بشر 1997-1986.</small>


2. شريف زيد بن شاکر نخست وزير اردن است که در 4 سپتامبر 1934 ميلادي در شهر امان متولد شد.
<small>[7] شریف زید بن شاکر نخست وزیر اردن است که در 4 سپتامبر 1934 میلادی در شهر امان متولد شد.</small>


3. زيد الرفاعي (عربي: زيد الرفاعي؛ زاده 27 نوامبر 1936) سياست‌مدار اهل اردن است. او به عنوان نخست‌وزير اردن خدمت کرد و چهار دولت مختلف را تشکيل داد که آخرين آن طولاني‌ترين حکومت ماندگار اردن در تاريخ پادشاهي بود و مدت 4 سال و 20 روز از (4 آوريل 1985 تا 24 آوريل 1989) ادامه داشت.
<small>[8] زید الرفاعی (عربی: زید الرفاعی؛ زاده 27 نوامبر 1936) سیاست‌مدار اهل اردن است. او به عنوان نخست‌وزیر اردن خدمت کرد و چهار دولت مختلف را تشکیل داد که آخرین آن طولانی‌ترین حکومت ماندگار اردن در تاریخ پادشاهی بود و مدت 4 سال و 20 روز از (4 آوریل 1985 تا 24 آوریل 1989) ادامه داشت.</small>


4. عبدالله دوم بن الحسين بن طلال بن عبدالله اول بن الحسين بن علي (زاده 30 ژانويه 1962، عمان)، پادشاه کنوني پادشاهي هاشمي اردن است که در 7 فوريه 1999 پس از 7 فوريه 1999 تاج و تخت را به دست گرفت. درگذشت پدرش ملک حسين و وي از خاندان هاشمي است و نسب او به نسل چهل و سوم از اولاد محمد صلي الله عليه و آله و سلم از طريق نوه اش حسن بن علي بن ابي طالب مي رسد. او از سال 1993 با ملکه رانيا ازدواج کرده است و مادرش پرنسس مونا الحسين است.
<small>[9] عبدالله دوم بن الحسین بن طلال بن عبدالله اول بن الحسین بن علی (زاده 30 ژانویه 1962، عمان)، پادشاه کنونی پادشاهی هاشمی‌ اردن است که در 7 فوریه 1999 پس از 7 فوریه 1999 تاج و تخت را به دست گرفت. درگذشت پدرش ملک حسین و وی از خاندان هاشمی‌است و نسب او به نسل چهل و سوم از اولاد محمد صلی الله علیه و آله و سلم از طریق نوه اش حسن بن علی بن ابی طالب می‌رسد. او از سال 1993 با ملکه رانیا ازدواج کرده است و مادرش پرنسس مونا الحسین است.</small>


1. رانيا ياسين ملقب به ملکه رانيا (به عربي: الملكه رانيا العبد الله)، همسر ملک عبدالله دوم و ملکه اردن است.
<small>[10] رانیا یاسین ملقب به ملکه رانیا (به عربی: الملکه رانیا العبد الله)، همسر ملک عبدالله دوم و ملکه اردن است.</small>


2. عمر رزاز (عربي: عمر الرزاز؛ زاده 1 ژانويه 1961) سياست‌مدار اهل اردن و نخست‌وزير فعلي اين کشور است. او در 5 ژوئن 2018 پس از استعفاي هاني ملقي نخست‌وزير پيشين، به دليل اعتراضات گسترده مردم عليه اقدامات رياضت اقتصادي او تحت حمايت صندوق بين‌المللي پول، به اين سمت منصوب شد. رزاز از 4 ژانويه 2017 وزير آموزش و پرورش بود. وي پيش از آن نيز مدير چندين مؤسسه ملي و بين‌المللي بوده‌ است.
<small>[11] عمر رزاز (عربی: عمر الرزاز؛ زاده 1 ژانویه 1961) سیاست‌مدار اهل اردن و نخست‌وزیر فعلی این کشور است. او در 5 ژوئن 2018 پس از استعفای [[هانی ملقی]] نخست‌وزیر پیشین، به دلیل اعتراضات گسترده مردم علیه اقدامات ریاضت اقتصادی او تحت حمایت صندوق بین‌المللی پول، به این سمت منصوب شد. رزاز از 4 ژانویه 2017 وزیر آموزش و پرورش بود. وی پیش از آن نیز مدیر چندین مؤسسه ملی و بین‌المللی بوده‌ است.</small>


3. هاني مُلقي (عربي: هاني الملقي؛ زاده 15 اکتبر 1951) سياست‌مدار اردني است. وي در بعدازظهر دوشنبه 5 ژوئن 2018 از سمت نخست‌وزيري اردن در ملاقاتي با ملک عبدالله استعفا داد.
<small>[12] هانی مُلقی (عربی: هانی الملقی؛ زاده 15 اکتبر 1951) سیاست‌مدار اردنی است. وی در بعدازظهر دوشنبه 5 ژوئن 2018 از سمت نخست‌وزیری اردن در ملاقاتی با ملک عبدالله استعفا داد.</small>


4. عبدالله النسور (عربي: عبدالله النسور؛ زاده 20 ژانويه 1939) يک سياست‌مدار اهل اردن است. او از 10 اکتبر 2012 تا 1 ژوئن 2016 نخست‌وزير اردن بود.
<small>[13] عبدالله النسور (عربی: عبدالله النسور؛ زاده 20 ژانویه 1939) یک سیاست‌مدار اهل اردن است. او از 10 اکتبر 2012 تا 1 ژوئن 2016 نخست‌ وزیر اردن بود.</small>


5. فايز الطراونه (عربي: فايز الطراونة؛ زاده 1 مه 1949 - درگذشته 15 دسامبر 2021) يک سياست‌مدار اهل اردن بود. او دو مرتبه از 20 اوت 1998 تا 4 مارس 1999 و از 2 مه 2012 تا 11 اکتبر 2012 نخست‌وزير اردن بود.
<small>[14] فایز الطراونه (عربی: فایز الطراونه؛ زاده 1 مه 1949 - درگذشته 15 دسامبر 2021) یک سیاست‌مدار اهل اردن بود. او دو مرتبه از 20 اوت 1998 تا 4 مارس 1999 و از 2 مه 2012 تا 11 اکتبر 2012 نخست‌وزیر اردن بود.</small>


6. علي الصحيمت (زاده 1937 در شهر کراک) سياستمدار، مهندس و وزير سابق اردني است که در دوره (1989-1991) شهردار امان و معاون نخست وزير و وزير حمل و نقل بوده است. (1991-1993) وي عضو بيست و ششمين مجلس سنا بود.
<small>[15] علی الصحیمت (زاده 1937 در شهر کراک) سیاستمدار، مهندس و وزیر سابق اردنی است که در دوره (1989-1991) شهردار امان و معاون نخست وزیر و وزیر حمل و نقل بوده است. (1991-1993) وی عضو بیست و ششمین مجلس سنا بود.</small>


7. طارق صلاح الدين الصحيمت (23 سپتامبر 1936 - 21 ژوئيه 2014)، پزشک اردني، نظامي بازنشسته و شخصيت عمومي. در شهر تاريخي کراک در جنوب اردن متولد شد . او فرزند صلاح الدين الصحيمت نماينده مجلس و نوه شيخ عطالله الصحيمت، رهبر ملي و يکي از مردان شهر کراک است که عضو اولين شوراي قانونگذاري در امارات بود.
<small>[16] طارق صلاح الدین الصحیمت (23 سپتامبر 1936 - 21 ژوئیه 2014)، پزشک اردنی، نظامی‌بازنشسته و شخصیت عمومی. در شهر تاریخی کراک در جنوب اردن متولد شد . او فرزند صلاح الدین الصحیمت نماینده مجلس و نوه شیخ عطالله الصحیمت، رهبر ملی و یکی از مردان شهر کراک است که عضو اولین شورای قانونگذاری در امارات بود.</small>


<small>[17] عبدالسلام عطاالله المجالی (1925 - 3 ژانویه 2023) پزشک و سیاستمدار اردنی متولد شهر کراک بود که پیش از این برای دو دوره نخست وزیر اردن بود، اولین دوره بین سال‌های 1993-1995 و دوره دوم بین سال‌های 1993-1995 و دوره دوم بین سال‌های 1993. 1997-1998 او همچنین رئیس دانشگاه اردن بود. او برادر سیاستمدار، رئیس سابق پارلمان اردن و نماینده مجلس سنای اردن، عبدالهادی المجالی است.</small>


1. عبدالسلام عطاالله المجالي (1925 - 3 ژانويه 2023) پزشک و سياستمدار اردني متولد شهر کراک بود که پيش از اين براي دو دوره نخست وزير اردن بود، اولين دوره بين سال‌هاي 1993-1995 و دوره دوم بين سال‌هاي 1993-1995 و دوره دوم بين سال‌هاي 1993. 1997-1998 او همچنين رئيس دانشگاه اردن بود. او برادر سياستمدار، رئيس سابق پارلمان اردن و نماينده مجلس سناي اردن، عبدالهادي المجالي است.
<small>[18] علی بن حاج حسین الشرایری البلاوی (1878 - 25 ژوئن 1960) نظامی‌و سیاستمدار اردنی متولد اربد بود.</small>


2. علي بن حاج حسين الشرايري البلاوي (1878 - 25 ژوئن 1960) نظامي و سياستمدار اردني متولد اربد بود.
<small>[19] فیصل عاکف مثقال الفایز (زاده 22 آوریل 1952)، سیاستمدار اردنی است که از سال 2015 به عنوان رئیس مجلس سنا، جانشین عبدالرئوف الروابده شد و چندین دوره عضو پارلمان اردن و رئیس مجلس نمایندگان بود.</small>


3. فيصل عاکف مثقال الفايز (زاده 22 آوريل 1952)، سياستمدار اردني است که از سال 2015 به عنوان رئيس مجلس سنا، جانشين عبدالرئوف الروابده شد و چندين دوره عضو پارلمان اردن و رئيس مجلس نمايندگان بود.
<small>[20] علی ابوالراغب، نخست وزیر اردن از سال 2000 تا 2003. ابوالراغب در سال 1946 در امان به دنیا آمد. وی دارای مدرک لیسانس در رشته مهندسی عمران است که در سال 1967 از دانشگاه تنسی در [[ایالات متحده]] آمریکا اخذ کرد.</small>


4. علي ابوالراغب، نخست وزير اردن از سال 2000 تا 2003. ابوالراغب در سال 1946 در امان به دنيا آمد. وي داراي مدرک ليسانس در رشته مهندسي عمران است که در سال 1967 از دانشگاه تنسي در ايالات متحده آمريکا اخذ کرد.
<small>[21] عطاالله الصحیمت یا عطالله پاشا السوهیمات (1875 - 28 ژوئیه 1965) رهبر، سیاستمدار و دولتمرد عرب و اردن بود. او در شهر کراک در جنوب اردن به دنیا آمد. او فرزند شیخ سلیمان افندی الصحیمت بود که از رهبران ملی و عضو اولین شورای شهرداری شهر کراک در دوران امپراتوری عثمانی در دهه 1890 بود .</small>


5. عطاالله الصحيمت يا عطالله پاشا السوهيمات (1875 - 28 ژوئيه 1965) رهبر، سياستمدار و دولتمرد عرب و اردن بود. او در شهر کراک در جنوب اردن به دنيا آمد. او فرزند شيخ سليمان افندي الصحيمت بود که از رهبران ملي و عضو اولين شوراي شهرداري شهر کراک در دوران امپراتوري عثماني در دهه 1890 بود .
<small>[22] صلاح الصحیمت (1914-1966) سیاستمدار اردنی متولد شهر کراک در جنوب اردن بود.او اولین کسی بود که سمت دبیرکلی مجلس ملی را بین سالهای 1946-1948، 1951-1953 بر عهده گرفت. و 1961-1962. وی در ژوئیه 1963 به عنوان نماینده شهر کراک انتخاب شد و علاوه بر ریاست کمیته روابط خارجی در پارلمان اردن، در چندین سمت از جمله معاونت وزارت کشور و مدیر کل انتشارات فعالیت داشت.</small>


6. صلاح الصحيمت (1914-1966) سياستمدار اردني متولد شهر کراک در جنوب اردن بود.او اولين کسي بود که سمت دبيرکلي مجلس ملي را بين سالهاي 1946-1948، 1951-1953 بر عهده گرفت. و 1961-1962. وي در ژوئيه 1963 به عنوان نماينده شهر کراک انتخاب شد و علاوه بر رياست کميته روابط خارجي در پارلمان اردن، در چندين سمت از جمله معاونت وزارت کشور و مدير کل انتشارات فعاليت داشت.
<small>[23] بهجت الطلحونی، متولد سال 1913 در شهر معان و درگذشته در سال 1995، از چهره‌های فعال سیاسی اردن است. او چندین سمت از جمله رئیس مجلس سنا، نخست وزیر و رئیس دیوان سلطنتی هاشمی‌را بر عهده داشت. او در مدرسه السالت تحصیل کرد و سپس به دانشگاه دمشق پیوست و در سال 1935 از دانشکده حقوق آن فارغ التحصیل شد. او در سال 1938 به عنوان قاضی در کرک مشغول به کار شد. وی در طی چهار بار بین سال‌های 1960-1970 به عنوان نخست وزیر به تشکیل دولت منصوب شد. او در سال 1974 به عنوان رئیس مجلس سنا منصوب شد و از سال 1962 به عنوان یک عضو خدمت کرده است.</small>


7. بهجت الطلحوني، متولد سال 1913 در شهر معان و درگذشته در سال 1995، از چهره هاي فعال سياسي اردن است. او چندين سمت از جمله رئيس مجلس سنا، نخست وزير و رئيس ديوان سلطنتي هاشمي را بر عهده داشت. او در مدرسه السالت تحصيل کرد و سپس به دانشگاه دمشق پيوست و در سال 1935 از دانشکده حقوق آن فارغ التحصيل شد. او در سال 1938 به عنوان قاضي در کرک مشغول به کار شد. وي در طي چهار بار بين سال هاي 1960-1970 به عنوان نخست وزير به تشکيل دولت منصوب شد. او در سال 1974 به عنوان رئيس مجلس سنا منصوب شد و از سال 1962 به عنوان يک عضو خدمت کرده است.
<small>[24] سعید المفتی یکی از رهبران اردن و یکی از رهبران چرکسی است که در تأسیس آن سهیم بوده و از راه آن حمایت کرده است. او در خط مقدم پذیرایی از شاهزاده عبدالله بن الحسین بود که در سال 1921 از حجاز آمد و چندین روز از او در خانه خود میزبانی کرد. او از او حمایت کرد، با او کار کرد و زمانی که شاهزاده به پادشاهی اردن منصوب شد، با پسرش ملک طلال بن عبدالله و پس از او ملک حسین بن طلال ادامه یافت. او در سال 1898 در امان به دنیا آمد، در سال 1989 درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.</small>


8. سعيد المفتي يکي از رهبران اردن و يکي از رهبران چرکسي است که در تأسيس آن سهيم بوده و از راه آن حمايت کرده است. او در خط مقدم پذيرايي از شاهزاده عبدالله بن الحسين بود که در سال 1921 از حجاز آمد و چندين روز از او در خانه خود ميزباني کرد. او از او حمايت کرد، با او کار کرد و زماني که شاهزاده به پادشاهي اردن منصوب شد، با پسرش ملک طلال بن عبدالله و پس از او ملک حسين بن طلال ادامه يافت. او در سال 1898 در امان به دنيا آمد، در سال 1989 درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.
== کتابشناسی ==
<references />
[[رده:سیاست و نظام سیاسی]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۱ اوت ۲۰۲۴، ساعت ۰۰:۵۰

نشان حکومتی اردن(1403). برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/%D9%BE%D8%A7%D8%AF%D8%B4%D8%A7%D9%87_%D8%A7%D8%B1%D8%AF%D9%86

سیاست و حکومت کشور اردن شامل ساختار سیاسی اردن؛ قانون اساسی اردن؛ قوه مجریه اردن؛ نظام و نهاد قانون گذاری اردن؛ نظام قضایی اردن؛ فرهنگ سیاسی در اردن؛ نظام حزبی اردن؛ تقسیمات اداری و سیاسی اردن؛ روابط خارجی اردن؛ روابط خارجی اردن در جهان و منطقه( از کتاب قدیم)؛ عضویت اردن در سازمان های بین المللی و منطقه ای( از کتاب قدیم)؛ نمادهای ملی اردن؛ شخصیت‌های سیاسی اردن؛ نیروهای مسلح اردن؛ وضعيت سیاسی اردن در سال های اخیر( از کتاب قدیم) است که در ذیل شرح داده شده است:

عنوان رسم ‌پادشاهی ‌هاشمی‌‌ اردن یک پادشاهی مشروطه است، عنوان غیر رسمی‌‌ یک کشور پلیسی است. اگرچه این کشور دارای شاخه‌های اجرایی، قانون‌گذاری و قضایی است، اما دولت پنهان متشکل از سرویس‌های اطلاعاتی، در واقع همان کشوری است که بر همه چیز و هر آنچه در اردن جریان دارد، حاکم است. سرویس‌های اطلاعاتی هرچه بخواهند، انجام می‌گیرد و در این مورد نمی‌توان کاری کرد. با توجه به آنچه ذکر شد اردن دموکراتیک نیست. اردن هرگز دموکراسی نبوده است و در آینده قابل پیش‌بینی نیز هرگز به یک کشور دموکراتیک تبدیل نخواهد شد. نخست وزیر اردن توسط پادشاه منصوب می‌شود و توسط پادشاه برکنار می‌شود اگر و زمانی که پادشاه احساس کند نخست وزیرش دیگر کارآمد نیست. اعضای سنا در اردن نیز توسط پادشاه منصوب ‌میشوند، در حقیقت از خانه سنا به عنوان خانه پادشاه یاد می‌شود.

در طول دهه‌های گذشته قانون انتخابات چندین بار مورد بازنگری قرار گرفت اما هنوز ایراداتی به آن وارد است. اردن یک جامعه قبیله‌ای است، ویژگی‌های قبیله‌ای هنوز در ذهن مردم جا افتاده است، تغییر آن‌ها برای دموکراسی به سبک غربی برای آن‌ها بسیار دشوار است. آن‌ها معتقدند که هرآنچه که درحال حاضر عمل می‌کنند به اندازه کافی دموکراتیک است و هرنوع حکومت وارداتی غربی را رد می‌کنند. شاید یک یا دو نسل دیگر به آرامی‌ در آرمان‌های دموکراتیک ظهور کنند، اما تا زمانی که نسل کودک بومر هنوز زنده است، تمام تلاش‌های خود را برای سقوط هرگونه تلاش برای دموکراتیک سازی، مدت‌ها قبل از تولد انجام خواهد داد[۱] .

در نهایت می‌توان گفت گرچه روند اصلاحات در اردن، روزنه‌هایی را در نظامی‌ اقتدارگرا و پادشاهی گشوده است، اصلاحات به صورتی واکنشی و تاکتیکی صورت گرفته، نه صادقانه و با ژرفا و اراده سیاسی جدی در حاکمیت برای اصلاحات دیده نمی‌شود؛ به عبارت دیگر، حکام اردن در زمینه اصلاحات سیاسی و اجتماعی به نحوی عمل کرده‌اند که می‌توان به طور خلاصه، آن را یک گام به جلو و دو گام به عقب دانست؛ در اینکه حکام اردن، عامدانه چنین سیاستی را در پیش گرفته‌اند،‌تردیدی وجود ندارد اما باید در بررسی این اقدام، مجموعه عوامل دیگر را نیز در نظر داشت و با‌تردیدی واقع‌بینانه به تحلیل این پدیده نگریست. با وجود برخی موفقیت‌ها و دستاورد‌ها در انجام اصلاحات دموکراتیک، اپوزیسیون بر این باور است که اصلاحات، به طور عمده سطحی و روبنایی و فاقد عمق یا ژرفا هستند.

ساختار سیاسی

اردن ﯾﮏ ﮐﺸﻮر ﭘﺎدﺷﺎﻫﯽ ﻣﺸﺮوﻃﻪ اﺳﺖ ﮐﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ آن در 8 ژانویه سال 1952 به تصویب رﺳﯿﺪه اﺳﺖ. ﻗﻮه ﻣﺠﺮﯾﻪ در اﺧﺘﯿﺎر ﭘﺎدﺷﺎه اردن و ﻫﯿئت وزﯾﺮان وی اﺳﺖ. ملک حسین از سال 1952 تا 1999 میلادی حکومت کرد و پس از وی فرزندش ملک عبدالله دوم به جانشینی وی منصوب شد. هیئت دولت که در رأس آن نخست وزیر قرار دارد مستقیماً به‌وسیله پادشاه انتخاب می‌شود. نخست وزیر و وزراء از مجلس رای اعتماد می‌گیرند. سه قوه قضائیه، قانونگذاری و اجرایی بر حسب قانون از یکدیگر مجزا بوده و استقلال دارند.

دو مجلس نمایندگان و سنا در اردن به‌نام مجلس امت نامیده می‌شوند. قوانین پس از تصویب این دو مجلس، جهت اجرا به توشیح پادشاه می‌رسد. تنها مرجع انحلال مجلس پادشاه می‌باشد. اردن از نظر سیاسی یکی از با ثبات‌ترین و امن‌ترین کشورهای منطقه محسوب می‌شود. این کشور علیرغم اینکه تحت تأثیر تحولات بهار عربی قرار گرفت ولی تا کنون به خوبی توانسته این بحران را مدیریت نماید، هرچند اعتراضات مسالمت آمیز مردمی‌ هنوز در سطحی محدود ادامه دارد. ولی ارتش دخالتی نداشته و پلیس نیز آزادی برای افراد و احزاب قائل شده و کسی در این مدت توسط نیروهای دولتی کشته نشده است[۲].

زنان و اقلیت‌های قومی‌ و دینی در مجلس کرسی‌های محدودی دارند. سهمیه زنان 15 کرسی است و مسیحی‌ها 9 کرسی و چرکسی‌ها و چچنی‌ها جمعاً 3 کرسی در مجلس دارند. قبایل بدوی نیز دارای یک حوزه انتخاباتی هستند و 9 عضو پارلمان را انتخاب می‌کنند. هرچند در اردن احزاب سیاسی وجود دارند، اما به طور سنتی سرکوب می‌شوند و چندین دهه است که ساختار سیاسی این کشور طوری طراحی شده تا این تشکل‌های سیاسی را تضعیف کند. احزاب سیاسی تحت نظر وزارت کشور اداره می‌شوند و هیچ حزبی حق ندارد بر پایه دین تشکیل شود. این احزاب هم وندان اندکی دارند. قبایل از گذشته نقش احزاب سیاسی را بازی می‌کنند. در نتیجه انتخابات غالباً بر اساس وابستگی است. سیاست در اردن بازتاب شکاف جمعیتی بین فلسطین تبارها و افرادی با اصالت کرانه خاوری است که هسته پشتیبانی از شاه را تشکیل می‌دهند. این درحالی است که اردنی‌های فلسطینی نمایندگان اندکی در حوزه سیاست اردن دارند و تبعیض علیه آن‌ها به شکل ساختاری درآمده است. دستکاری حوزه‌های انتخابیه بیشتر به دلیل مسائل منطقه‌ای است تا مسائل ملی [۳].

برگزاری انتخابات به نسبت آزاد و رقابتی در چند ده اخیر تاکنون با کاستی‌ها، موانع سیاسی و شبه قانونی بوده و توسط دولت و بازیگران قدرتمند سنتی، مهندسی شده است. پادشاهی اردن همانند تعدادی از کشورهای جهان عرب مانند تونس، الجزایر، مراکش، مصر، کویت، لبنان و فلسطین، انتخابات شبه رقابتی چند حزبی را برگزار کرده است اما این انتخابات به طور عمده از ماهیت رقابتی کامل مستقل و واقعی بهره‌مند نبوده و به شکل شبه رقابتی و به نسبت مستقل و به مثابه ژست دموکراتیک بوده است؛ به عبارتی با اعلام پاره‌ای آزادی‌های سیاسی، انتخابات چند حزبی، آزادی بیان و مانند آن به دنبال آن بوده‌اند که نزد مجامع دیپلماتیک و افکار عمومی، خود را کشوری دموکراتیک نمایش دهند[۴].

ﺷﺎه ﮐﻠﯿﻪ ﻗﺎﻧون‌ها را اﻣﻀﺎ و ﺗﺼﻮﯾﺐ می‌ﮐﻨﺪ. دوﺳﻮم از ﻫﺮ دو ﻣجلس اردن می‌ﺗﻮاﻧﻨﺪ رأی وﺗﻮ ﭘﺎدﺷﺎه را ﻟﻐﻮ ﮐﻨﻨﺪ. ﭘﺎدﺷﺎه می‌ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﺎ اراﺋﻪ ﺣﮑﻢ ﮐﻠﯿﻪ ﻗﻀﺎت را ﻧﺼﺐ و ﺧﻠﻊ ﮐﻨﺪ، اﺻﻼﺣﯿﻪ ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ را ﺗﺼﻮﯾﺐ ﮐﻨﺪ، اﻋﻼم ﺟﻨﮓ ﻧﻤﺎﯾﺪ و ﺑﻪ ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ ﻓﺮﻣﺎن ﺑﺪﻫﺪ. ﺗﺼﻤﯿﻤﺎت ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ، اﺣﮑﺎم دادگاه‌ها واﺣﺪ ﭘﻮل ﻣﻠﯽ ﺑﻪ ﻧﺎم وی ﺻﺎدر می‌ﺷﻮﻧﺪ. ﻫﯿئت وزﯾﺮان ﺑﻪ رﯾﺎﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ، ﺗﻮﺳﻂ ﺷﺎه ﺗﻌﯿﯿﻦ می‌ﺷﻮد، او ﻫﻤﭽﻨﯿﻦ می‌ﺗﻮاﻧﺪ ﺑﻨﺎ ﺑﻪ درﺧﻮاﺳﺖ ﻧﺨﺴﺖ وزﯾﺮ ﻫﺮ ﮐﺪام از اﻋﻀﺎی ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ را اﺧﺮاج ﮐﻨﺪ. ﮐﺎﺑﯿﻨﻪ ﺑﺎﯾﺪ در ﻣﻮرد ﻣﻮﺿﻮﻋﺎت ﻣﺮﺑﻮط ﺑﻪ ﺳﯿﺎﺳﺖ ﮐﻠﯽ، در ﺑﺮاﺑﺮ ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن اردن ﭘﺎﺳﺨﮕﻮ ﺑﺎﺷﺪ و این مرجع می‌تواند با رأی دو ﺳﻮم از اﻋﻀﺎﯾﺶ، ﮐﺎﺑﯿنه را مجبور به استعفا کند.

در ﻗﺎﻧﻮن اﺳﺎﺳﯽ ﺳﻪ دﺳﺘﻪ دادﮔﺎه ﭘﯿﺶ ﺑﯿﻨﯽ ﺷﺪه اﺳﺖ، دادﮔﺎه ﻣﺪﻧﯽ، ﻣﺬﻫﺒﯽ و وﯾﮋه. اردن از ﻧﻈﺮ اﺟﺮاﯾﯽ ﺑﻪ دوازده ﺣﻮزه‌ی ﻓﺮﻣﺎﻧﺪاری ﺗﻘﺴﯿﻢ می‌ﺷﻮد ﮐﻪ ﻫﺮ ﯾﮏ از اﯾﻦ ﺣﻮزه ﻫﺎ ﺗﻮﺳﻂ ﯾﮏ ﻓﺮﻣﺎﻧﺪار ﻣﻨﺼﻮب از ﻃﺮف ﭘﺎدﺷﺎه اداره می‌ﺷﻮد. آﻧﺎن در ﮐﻠﯿﻪ ادارات دوﻟﺘﯽ و ﻃﺮحﻫﺎی ﺗﻮﺳﻌﻪ ﻣﻨﺎﻃﻖ ﺗﺤﺖ اﺧﺘﯿﺎر ﺧﻮد، ﻗﺪرت اﻧﺤﺼﺎری را دارا می‌باشند.

ﻧﯿﺮوﻫﺎی ﻣﺴﻠﺢ ﺳﻠﻄﻨﺘﯽ و اداره ﮐﻞ اﻃﻼﻋﺎت اردن ﺗﺤﺖ ﮐﻨﺘﺮل ﭘﺎدﺷﺎه ﻫﺴﺘﻨﺪ. نظام ﺣﻘﻮﻗﯽ اردن ﺑﺮ ﻣﺒﻨﺎی ﺷﺮع اﺳﻼم و ﻗﻮاﻧﯿﻦ ﻓﺮاﻧﺴﻪ است؛ ﺑﺮرﺳﯽ ﻗﻀﺎﯾﯽ اﻋﻤﺎل ﻗﺎﻧﻮﻧﮕﺬاری ﮐﻪ در ﯾﮏ دﯾﻮان ﻋﺎﻟﯽ وﯾﮋه ﺻﻮرت می‌ﮔﯿﺮد اﺣﮑﺎم اﺟﺒﺎری دﯾﻮان ﻋﺪاﻟﺖ بین‌‌الملل را ﻧﭙﺬﯾﺮﻓﺘﻪ اﺳﺖ. ﻗﻮه ﻣﻘﻨﻨﻪ، در اﺧﺘﯿﺎر ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻠﯽ ﮐﻪ از دو ﻣﺠﻠﺲ ﻣﻘﻨﻨﻪ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﻗﺮار دارد. ﻣﺠﻠﺲ ﻧﻤﺎﯾﻨﺪﮔﺎن از 110 ﻋﻀﻮ ﺗﺸﮑﯿﻞ ﺷﺪه ﮐﻪ در رأیﮔﯿﺮی ﻫﻤﮕﺎﻧﯽ و ﺑﺮ اﺳﺎس نظام اﻧﺘﺨﺎﺑﺎﺗﯽ «یک ﻧﻔﺮ ﯾﮏ رأی» به مدت 4 ﺳﺎل اﻧﺘﺨﺎب ﺷﺪه، ﺑﺮای ﯾﮏ دوره‌اﻧﺪ ﮐﻪ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﯽﺗﻮاﻧﺪ آن را ﻣﻨﺤﻞ ﻧﻤﺎﯾﺪ. در اﯾﻦ ﻣﺠﻠﺲ، 9 ﮐﺮﺳﯽ ﺑرای ﻣﺴﯿﺤﯿﺎن، 3 ﮐﺮﺳﯽ ﺑﺮای ﺳﺮﮐﯿﺴﯽها و چچنی‌ها و 6 ﮐﺮﺳﯽ ﺑرای زﻧﺎن در ﻧﻈﺮﮔﺮﻓﺘﻪ ﺷﺪه است. نماینده مجلس 40 نفری سنا برای یک دوره 4 ﺳﺎﻟﻪ ﺗﻮﺳﻂ ﭘﺎدﺷﺎه ﻣﻨﺼﻮب می‌شود[۵][۶].

قانون اساسی

یکی از مصادیق شبه دموکراسی در اردن، تصویب قانون اساسی در سال 2005 بود؛ مهمترین نشانگان دموکراتیک در قانون اساسی عبارت‌اند از برابری همه در برابر قانون، آزادی بیان آزادی عضویت و فعالیت و نیز تشکیل انجمن‌ها و اجتماعات و تفکیک مشروط قوا. گرچه بر اساس قانون اساسی اردن از نوع «نظام پارلمانی» اعلام شد. در عمل نظام اردن به «نیمه ریاستی» نزدیک‌تر است زیرا شاه به عنوان رییس واقعی حکومت و دولت، اختیاراتی مانند «حق انحلال مجلس، عزل و نصب وزرا، دخالت بالا در قانون گذاری و رویه‌ها و تصمیم‌های قوه قضائیه و تعویق مجلس و کابینه، تعطیلی و انحلال کابینه»، دارد. بنابراین نمی‌توان به صرف پاره‌ای تصریح‌های اعلامی‌ درباره آزادی‌ها و با نادیده گرفتن اختیارهای قانونی پادشاه و موارد نقض آزادی‌ها در عمل، اردن را دارای دموکراسی واقعی تلقی کرد. هم‌چنین اردن را نمی‌توان کاملاً شایسته عنوان سلطنت مشروطه، همپای انگلستان دانست اما بی‌انصافی خواهد بود که آن را به طور کامل با پادشاهی‌های مطلق همچون عربستان، یکسان تلقی کرد[۷].

قانون اساسی اردن که در 8 ژانویه سال 1952 به تصویب رسیده دارای 130 ماده می‌باشد. سیستم حقوقی اردن بر مبنای شرع اسلام و قوانین فرانسه است. قانون اساسی از نه فصل مختلف تشکیل شده است:

1. فصل اول

ماده 1 تا 4 در بیان نظام و نوع حکومت کشور اردن است. نظام حکومت اردن پادشاهی-وراثتی است. دین آن اسلام، زبان عربی و پایتخت آن امان است.

2. فصل دوم

ماده 5 تا 23 در بیان حقوق مردم اردن است. همه برابر قانون مساوی اند. دفاع از وطن برهمه واجب است. آزادی همه محترم و مصون شمرده می‌شود. اساس جامعه خانواده است. آزادی مطبوعات مصون است و دولت برطبق قانون حق تعطیلی آن‌ها را ندارد.

3. فصل سوم

ماده 24 تا 27 درباره قوای سه گانه و احکام عمومی است. قوه مقننه به مجلس ملی و پادشاه واگذار شده است. قوه مجریه نیز به پادشاه واگذار شده و وی آن را از طریق هیئت وزیران اداره می‌کند. قوه قضائیه مستقل است.

4. فصل چهارم

ماده28 تا 61 در ارتباط با قوه مجریه، پادشاه، اختیارات او و وزیران است. حکومت پادشاهی وراثتی است و پادشاه آن را به پسر ارشد خود واگذار می‌کند و بدین‌ ترتیب به پسران ارشد واگذار می‌شود و اگر پسر نداشت به برادر بزرگ وی واگذار می‌گردد و اگر برادری هم نداشت به عموهای وی وفرزندان آن‌ها واگذار می‌گردد. در صورت نداشتن وارث مجلس ملی شخصی را انتخاب می‌کند. در صورتی که پادشاه توانایی تولی سلطنت را نداشته باشد وارث وی عهده دار آن می‌گردد. پادشاه در رأس حکومت قرار داشته و از هرگونه تبعات و مسئولیتی مصون است. پادشاه رهبر نیروهای سه گانه زمینی، هوایی و دریایی می‌باشد. پادشاه کسی است که اعلان جنگ و صلح می‌کند و توافق‌نامه‌ها را امضا می‌نماید. پادشاه می‌تواند مجلس اعیان و مجلس نمایندگان را منحل کند.

پادشاه اعضای مجلس سنا را تعیین می‌کند و نخست وزیر و وزیران را منصوب کرده و می‌تواند آن‌ها را اخراج کند یا با استعفایشان موافقت نماید. وی حق تخفیف و بخشش مجازات‌ها را دارد. حکم اعدام پس از تأیید پادشاه اجرا می‌گردد. پول ملی نیز به نام پادشاه است. هیئت وزیران از نخست وزیر به عنوان رئیس و تعدادی وزیر تشکیل می‌شود. آن‌ها قبل از شروع به کار در مقابل پادشاه سوگند به جا می‌آورند. هیئت وزیران مسئول اجرای کلیه امور داخلی و خارجی کشور است؛ هر وزیری مسئول اجرای کلیه امور مربوط به وزارت خانه خویش است. وزیران باید کلیه اوامر شفاهی و مکتوب پادشاه را اجرا نمایند و حق تخطی از آن را ندارند. نخست وزیر و وزیران در مقابل مجلس نمایندگان باید در قبال کارهای خود پاسخگو باشند. هر یک از وزیران از مجلس نمایندگان رأی اعتماد می‌گیرند.

5. فصل پنجم

ماده62 تا 96 در ارتباط با قوه قانونگذاری. مجلس ملی و نمایندگان. احکام مجلس اعیان و نمایندگان است. مجلس ملی از دو مجلس سنا و نمایندگان تشکیل می‌شود. کلیه اعضای مجلس سنا باید 40 سال و بیشتر داشته باشند. مدت عضویت در این مجلس چهارساله است و مدت ریاست بر آن دو ساله می‌باشد. مدت عضویت در مجلس نمایندگان نیز چهارساله است. اعضای مجلس نمایندگان و سنا نباید این ویژگی‌ها را داشته باشند:

  • از ملیت غیر اردنی باشند؛
  • جنون داشته باشند؛
  • از نزدیکان پادشاه باشند؛
  • مدتی را در زندان گذرانده باشند.

کلیه اعضای مجلس نمایندگان و سنا باید قبل از شروع کار در مقابل مجلس سوگند به جای آورند.

6. فصل ششم

ماده97 تا 110 در ارتباط با قوه قضائیه و انواع دادگاه است. قوه قضائی یک قوه مستقل به شمار می‌رود. قضات دادگاه‌های نظامی‌ و قانونی با اراده پادشاه انتخاب و عزل می‌گردند. در قانون سه دسته دادگاه پیش بینی شده است. دادگاه‌ها از هرگونه دخالتی در امور خود مصون‌اند. جلسات دادگاه‌ها جز در موارد خاص علنی برگزار می‌گردند.

7. فصل هفتم

ماده 111 تا 119 در ارتباط با امور مالیاست. واردات و هزینه‌های دولت باید طبق قانون تأیید گردد. بودجه هر ساله به مجلس ملی تقدیم می‌شود و در آن به تصویب می‌رسد. دیوان محاسبات برای نظارت بر هزینه‌های دولت و مخارج آن و واردات تشکیل شده است.

8. فصل هشتم

ماده 120 تا 124 در ارتباط با موارد عمومی است. کلیه قوانین مربوطه به نیروهای مسلح، حقوق و مخارج آن‌ها و سایر موارد عمومی‌در این فصل جای می‌گیرند.

9. فصل نهم

ماده128 تا 130 در ارتباط با قوانین و اصلاحات است. کلیه قوانین مصوب در کشور قابل اجرا هستند، مگر آن‌که لغو گردند. قانون اساسی اردن در سال 1946 به تصویب رسیده است[۸].

قانون زکات

چنان که پیشتر بیان شد نظام حقوقی اردن بر اساس شرع اسلام و قانون فرانسه است و در این راستا یکی از قوانینی که برگرفته از اسلام است، قانون زکات می‌باشد.

قانون زکات در کشور اردن در سال 1944 به تصویب رسید و از اول نیسان سال 1945 اجرا شد و قانون دائمی‌ آن در سال 1988 صادر شد. زکات در راه طرح‌های دینی، طرح‌های خیریه و راه‌هایی که اداره صندوق زکات تعیین کند به مصرف می‌رسد. اموال زکات طبق تصمیم مجلس صندوق زکات در بانک ملی اردن نگهداری می‌شود. مجلسِ صندوق زکات مجلسی است که برای اجرای زکات در کشور اردن تشکیل شد و یک رئیس و چهار عضو دارد. برطبق قانون زکات، موارد زیر باید رعایت شود:

  • کلیه مسلمانان کشور اردن ملزم به پرداخت زکات هستند؛
  • زکات در امور دینی و خیریه و اموری از این قبیل مصرف می‌شود.

زمینه‌های مصرف دینی و اجتماعی و علمی‌ زکات به شرح زیر است:

  • تربیت و تعلیم؛
  • وعظ و ارشاد؛
  • کمک‌های خیریه اجتماعی؛
  • کمک به مساجد؛
  • کمک به دانشجویان؛
  • کمک به فقراء و نیازمندان؛
  • کمک به مردمی‌ که در جریان بلایای طبیعی و خشکسالی آسیب دیده اند[۹] .

قوه مجریه

عبدالله بن حسین هاشمی(1403). برگرفته از سایت ویکی پدیا، قابل بازیابی از https://fa.wikipedia.org/wiki/

براساس قانون اساسی، قوه مجریه در اختیار پادشاه اردن و هیئت وزیران وی است و پادشاه اموری را که به موجب قانون به او محول شده با اراده ملوکانه انجام می‌دهد، که توسط نخست وزیر، وزیر یا وزیران خاص امضا می‌شود و سپس پادشاه آن را تأیید می‌کند (قانون اساسی این موضوع را در فصل چهارم تحت عنوان (قوه مجریه) و در بخش اول تحت عنوان پادشاه و حقوق وی، (ماده 28- 40) بیان کرده است.

پادشاه در رأس حکومت قرار دارد و از هرگونه مسئولیت و تبعاتی مصون است. هیئت وزیران به ریاست نخست وزیر توسط پادشاه تعیین می‌شود. او همچنین می‌تواند بنا به درخواست نخست وزیر هریک از اعضای کابینه را اخراج کند.( ماده 30 و 35 قانون اساسی.)

کابینه باید در مورد موضوعات مربوط به سیاست کلی، دربرابر مجلس نمایندگان اردن پاسخگو باشد و هر وزیری باید درمورد امور وزارتخانه خود دربرابر مجلس نمایندگان جوابگو باشد. براساس نص قانون اساسی، وزیران حق کوتاهی کردن در مسئولیت‌هایشان را ندارند. پادشاه کلیه قانون‌ها را امضا وتصویب می‌کند و می‌تواند جهت اجرای قوانین دستور ایجاد سازمان‌هایی را دهد، به شرط آنکه مخالف احکام نباشد. (ماده31 قانون اساسی)

در کشور اردن پادشاه، فرمانده کل نیروهای مسلح است، وی می‌تواند اعلان جنگ و صلح نماید، به نیروهای مسلح فرمان دهد و عهدنامه و توافق‌نامه‌ها را منعقد کند. براساس قانون اساسی اردن انتخابات مجلس نمایندگان به دستور پادشاه برگزار می‌گردد و پادشاه می‌تواند آن را منحل کند. بر اساس قانون اساسی اردن (ماده 34 و 35 و 36) مجلس سنا توسط پادشاه منصوب می‌شود و هرگاه پادشاه اراده کند می‌تواند یکی از اعضای آن را خلع نماید. نیروهای شهری و نیروهای مسلح وکلیه القاب تشریفاتی تحت کنترل پادشاه هستند و بر طبق قانون خاص ماده (37) پادشاه می‌تواند این قدرت خود را به شخص دیگری واگذار نماید. پادشاه حق بخشش و کاهش مجازات‌ها را دارد. حکم اعدام بعد از تأیید پادشاه اجرا می‌شود. کلیه احکامی‌که از طرف هیئت وزیران صادر می‌شود همراه با نظر پادشاه می‌باشد وحق تعیین افراد کاخ پادشاه از جمله حقوقی است که فقط برعهده پادشاه است و هیئت وزیران حق تصمیم گیری در این زمینه را ندارد.

در نص قانون اساسی آمده است:

به موجب این قانون حق تعیین گروهی از کارمندان برعهده پادشاه است.

در ماده (98) چنین آمده است:

"پادشاه می‌تواند کلیه قضات دادگاه‌های نظامی‌ و شرعی را با اراده ملوکانه بر اساس قانون نصب و خلع کند و نیز پادشاه می‌تواند با اراده ملوکانه خود اقدام به نصب و خلع کارمندان نماید و این حق از اختیارات پادشاه محسوب می‌شود[۱۰].

نظام و نهاد قانون‌گذاری

صدور قانون اساسی سال 1947 نقطه عطفی در نظام پارلمانی اردن به شمار می‌رود، از این نظر که دو مجلس تشکیل و نام مجلس الامــۀ (مجلس ملی) بر آن نهاده شد. مجلس ملی از مجلس نمایندگان و مجلس سنا تشکیل می‌شود. اعضای مجلس نمایندگان از سوی مردم و اعضای مجلس سنا از سوی پادشاه تعیین می‌شوند و تعداد اعضای مجلس سنا نباید بیش از نصف اعضای مجلس نمایندگان باشد.

قانون اساسی به پادشاه اجازه می‌دهد تا رئیس مجلس ملی را به مدت دو سال انتصاب نماید. همچنین قانون اساسی سال 1947 مدت مجلس نمایندگان را 4 سال و مجلس سنا را 8 سال تعیین نموده است و هر 4 سال نیمی‌ از اعضای مجلس سنا در رأی‌گیری تعویض می‌گردند. جلسات مجلس سنا هم زمان با جلسات مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود و با آن پایان می‌یابد. اهم اصلاحات قوه مقننه براساس قانون 1952 بدین شرح است:

  • مجلس ملی از دومجلس سنا و نمایندگان تشکیل می‌شود. اعضای مجلس سنا از سوی پادشاه و اعضای مجلس نمایندگان از سوی مردم به شکل مستقیم انتخاب می‌شوند؛
  • رئیس مجلس سنا از سوی پادشاه تعیین می‌شود و مدت ریاستش دو سال است و می‌تواند دوباره به عنوان رئیس تعیین شود. رئیس مجلس نمایندگان در آغاز هر دوره عادی به مدت یک سال انتخاب می‌شود و تا آغاز دوره بعدی رئیس بوده و می‌تواند پس از پایان دوره دوباره به عنوان رئیس انتخاب شود؛
  • مدت مجلس سنا 4 سال است و از تاریخ تعیین شده توسط پادشاه آغاز می‌گردد و مدت مجلس نمایندگان 4 سال است و از تاریخ اعلام نتایج در روزنامه رسمی‌ آغاز می‌گردد؛
  • نشست‌ها و جلسات مجلس سنا نزدیک به مجلس نمایندگان است و در زمان انحلال مجلس نمایندگان، جلسات مجلس سنا نیز متوقف می‌گردد.

جلسات مجلس نمایندگان شامل چند دوره است که عبارت‌اند از:

جلسات عادی

مجلس در هر سال حدود 4 ماه جلسات عادی دارد که از روز اول ماه اکتبر و با دعوت از پادشاه آغاز می‌شود و پادشاه می‌تواند به‌وسیله قدرت خود و ضمن شروط تعیین شده در قانون اساسی، این دوره را تمدید نماید.

جلسات ویژه

جلسات ویژه براساس درخواست اکثریت مجلس نمایندگان و در هنگام ضرورت تشکیل می‌شود و مدت آن مشخص نیست و در آن به بحث در مورد قوانین و موضوعات مهم دیگر پرداخته می‌شود.

جلسات فوق العاده

جلسات فوق العاده در زمان انحلال مجلس نمایندگان تشکیل می‌شود و مجلس جدیدی باید تا 4 ماه پس از انحلال مجلس قبل تشکیل شود.

مجلس ملی

مجلس ملی دو وظیفه اساسی برعهده دارد:

1. وظیفه قانون‌گذاری

محدوده قوه مقننه بر اساس قانون 1947 به شرح زیر می‌باشد:

  • پیشنهاد پیش نویس قوانین از سوی اعضای مجلس براساس نظام داخلی دو مجلس سنا و نمایندگان؛
  • تصویب قوانین مورد نظر قوه مجریه.

عملیات قانون گذاری در سه مرحله انجام می‌شود: طرح قانون، بحث پیرامون آن و سپس تصویب قانون. مجلس ملی بر اساس اختیارات خود می‌تواند طرح یک قانون را نپذیرفته و رد یا اصلاح نماید.

2. وظیفه نظارتی

قانون اساسی سال 1947 به مجلس ملی حق داده تا در مورد تمام امور مربوط به اداره عمومی‌ بحث و تصمیم‌گیری نماید؛ مجلس سنا حق دارد تا در حوزه مسائل مربوط به اداره عمومی‌ بحث نماید. مجلس نمایندگان حق دارد تا در مورد شکایات، بیانیه‌ها و ... بحث نماید. دامنه اختیارات این مجلس محدود بوده و حق تصویب و نظارت بر توافق‌نامه‌ها و معاهدات بین‌المللی و نظارت بر چگونگی اعطای مزایا برای سرمایه‌گذاری در ثروت‌های طبیعی کشور را ندارد. مجلس ملی علاوه برقانون گذاری، وظیفه اعمال نظارت بر قوه مجریه را نیز دارد. بدین‌ ترتیب نخست وزیر و وزیران در مقابل مجلس ملی مسئول می‌باشند. مجلس ملی وظیفه نظارتی خود را از طرق زیر اعمال می‌کند:

1. رای اعتماد

زمانی که پیشنهاد عدم رای اعتماد به وزیری مطرح شود، آن وزیر در مجلس نمایندگان حاضر و در صورت عدم کسب رای اعتماد در مقابل نمایندگان، مجبور به استعفاء می‌گردد.

2. تحقیق

تحقیق یکی از وسایل نظارتی مهم مجلس ملی به شمار می‌رود. اعضای مجلس کمیته‌های مخصوصی را تشکیل داده و از طریق تحقیق می‌توانند به شناخت امور مهم دست یابند.

3. درخواست بحث

از خلال بحث و تبادل نظر می‌توانند حقایق را کشف نمایند و از سیاست‌های دولت در مقابل آن مطلع شوند.

4. شنیدن شکایات

هر اردنی حق دارد شکایت خود را درمورد امور عمومی‌ یا شخصی به مجلس ببرد.

5. پرسش

یکی از راه‌هاییست که از طریق آن می‌توانند امور مجهول را دریابند و آن‌ها را معلوم کنند و پرسش حق طبیعی هریک از اعضای مجلس سنا و مجلس نمایندگان است.

6. استیضاح و کیفرخواست

استیضاح یکی از راه‌های محاسبه و ارزیابی وزیران دولت است و تصمیم کیفرخواست فقط در صورت وجود حداقل دوسوم آراء صورت می‌پذیرد. علاوه بر امور مذکور، حق تصمیم گیری در امور مالی و مالیات نیز در دایره اختیارات مجلس است.

مجلس نمایندگان

مجلس نمایندگان اردن با توجه به ماده 67 قانون اساسی از اعضای منتخب مردم به شکل مستقیم و در طی عملیات انتخابات تشکیل می‌شود و تعداد اعضای آن 150 نفر می‌باشد.از شروط این نمایندگان موارد زیر است:

  • تابعیت اردن؛
  • حداقل سی سال تمام دارا باشند؛
  • ورشکسته نباشد و اعتبار خود را از دست نداده باشد؛
  • نباید به سبب جرائم غیر سیاسی مدتی بیش از یک سال در زندان بوده باشد؛
  • مجنون نباشد؛
  • از نزدیکان پادشاه نباشد.

نمایندگان همچنین اعضای کمیته‌های دائمی‌ را بر اساس ماده 40 قانون نظام داخلی مجلس نمایندگان انتخاب می‌کنند. نظام داخلی مجلس نمایندگان این حق را می‌دهد تا جناح‌ها و ائتلافات مورد نظر خود را تشکیل دهند، مشروط بر اینکه اعضای آن‌ها کمتر از 10 درصد اعضای مجلس نباشد[۱۱]. در آخرین انتخابات پارلمانی اردن که در 10 نوامبر 2020 انجام گرفت از مجموع 10 میلیون نفر جمعیت اردن، چهار میلیون و 640 هزار نفر واجد شرایط رای دهی بودند و طی این انتخابات 130 نماینده خود را انتخاب کردند و از مجموع کرسی‌های پارلمانی، 15 کرسی به زنان اختصاص داشت. بنابر گزارش العالم، 1674 نامزد از جمله 360 زن برای رسیدن به کرسی‌های پارلمانی با یکدیگر رقابت داشتند و 53 هزار نیروی امنیتی در هزار و 880 مرکز رای گیری در سراسر این کشور در روز انتخابات مستقر شدند.

در این انتخابات پارلمانی که هر چهار سال یکبار برگزار می‌شود، حزب «جبهه العمل الاسلامی» شاخه سیاسی اخوان الامسلمین و مهم‌ترین حزب اپوزیسیون در اردن نیز شرکت داشت. نامزدهای این انتخابات نیز نمایندگانی از سوی عشایر بزرگ اردن، افراد مستقل، چپ‌گرایان و شماری از بازرگانان این کشور بودند که اغلب آن‌ها در برنامه‌های خود، شعارهایی با محتوای معیشتی و مرتبط با مشکلات اقتصادی این کشور ارائه نمودند.

در سایه بحران‌های اقتصادی و اجتماعی نیز نگرانی مردم از ابتلا به کرونا، این انتخابات با اقبال ضعیفی همراه بود. به اعتقاد کارشناسان، رای دهندگان به نامزدهای معرفی شده اعتماد نداشتند زیرا آن‌ها برنامه‌های انتخاباتی شفافی ارائه نکرده بودند و برنامه‌های آن‌ها در حد شعار بود. از سوی دیگر اغلب مردم اردن معتقدند که پارلمان نقشی حاشیه ای در نظام سیاسی اردن دارد و قوه مجریه تقریبا زمام همه امور را در دست دارد لذا انتخابات تغییری ایجاد نمی‌کند. لذا می‌توان گفت شرکت کنندگان در این انتخابات اغلب با انگیزه‌های عشایری یا دینی یا شخصی یعنی برای رأی دادن به نماینده نزدیک به خود پای صندوق رای آمدند [۱۲].

وظایف رئیس مجلس

وظایف رئیس مجلس در کشور اردن به شرح زیر است:

  • استفاده از مفاد قانون اساسی و قوانین در مذاکرات و تصمیمات هیئت مدیره؛
  • ریاست جلسات و اعلام آغاز و پایان، مدیریت بحث، تعیین موضوعات بحث، دادن اجازه به نمایندگان برای سخنرانی؛
  • اعلام تصمیمات شورا و نظارت بر اجرای آن‌ها؛
  • ریاست دستگاه اداری مجلس.

بر اساس ماده 67 قانون اساسی مجلس نمایندگان اردن از اعضای منتخب مردم به شکل مستقیم و در طی عملیات انتخابات تشکیل می‌شود و مشتمل است بر:

  • حق نامزدها برای نظارت بر انتخابات؛
  • مجازات کسانی که سوء استفاده از اراده رای دهندگان می‌کنند؛
  • یکپارچگی روند انتخابات در تمام مراحل آن.

ماده 68 قانون اساسی اعلام می‌دارد که دوره هر مجلس 4 سال شمسی است و از تاریخ اعلام نتایج در روزنامه رسمی‌آغاز می‌گردد. و انتخابات باید در 4 ماه پایانی مجلس برگزار گردد. اگر انتخابات تا پایان مجلس برگزار نشود یا به هر دلیلی دچار تاخیر شود، مجلس تا پایان انتخابات به حال خود باقی می‌ماند.

نظام داخلی

نظام داخلی نظام و نهاد قانون گذاری اردن به شرح زیر است:

ماده 40

مجلس در آغاز هر دوره خود اعضای کمیته‌های زیر را تعیین می‌کند:

  • کمیته حقوقی؛
  • کمیته مالی؛
  • کمیته اقتصاد و سرمایه گذاری؛
  • کمیته اداری؛
  • کمیته امور خارجی؛
  • کمیته آموزش و پرورش و فرهنگ؛
  • کمیته حوانان و ورزش؛
  • کمیته بهداشت و محیط زیست؛
  • کمیته کشاورزی و آب؛
  • کمیته راهبری ملی و رسانه‌ها؛
  • کمیته کار و توسعه اجتماعی و جمعیت؛
  • کمیته انرژی و منابع معدنی؛
  • کمیسیون خدمات عمومی‌ و حمل و نقل؛
  • کمیسیون گردشگری و آثار باستانی؛
  • کمیته آزادی‌های عمومی‌ و حقوق بشر؛
  • کمیته فلسطین؛
  • کمیته روستا و صحرا؛
  • کمیته امور زنان و خانواده؛
  • کمیته حقیقت یابی؛
  • کمیته نظام و رفتار.

مجلس نمایندگان جلسات خود را دردوره‌های مختلف در سه نوع برگزار می‌کند که پیشتر به آن اشاره شد. قانون اساسی اردن روابط دو مجلس سنا و نمایندگان را پیش بینی کرده و آن را تشریح نموده است و هر یک از این دو مجلس، شریک قانونی مجلس دیگر به شمار می‌رود و هر قانونی که تصویب می‌شود باید توسط هر دو مجلس تصویب گردد.

هریک از این دو مجلس جلسات خاص خود را تشکیل می‌دهد و قانون اساسی برای هر یک از دو مجلس مذکور، تشکیل جلسات، تنظیم آن‌ها، رای گیری، سخنرانی و... را پیش بینی کرده است. اما در مواردی لازم است که هر دو مجلس جلسات مشترکی باهم داشته باشند؛ از جمله:

  • زمانی که پادشاه از مجلس شورای ملی درخواست تشکیل جلسه کند؛
  • زمان افتتاح جلسات عادی مجلس شورای ملی؛
  • بنابر درخواست نخست وزیر؛
  • زمانی که یکی از دو مجلس یک طرح قانونی را دوبار رد نماید و مجلس دیگر موافق آن باشد.

در این موارد دو مجلس جلسه مشترکی را تشکیل می‌دهند. در هنگام تشکیل جلسه مشترک، ریاست دو مجلس برعهده رئیس مجلس سنا می‌باشد و زمانی این جلسه معتبر تلقی می‌شود که اکثر نمایندگان آن‌ها حضور داشته باشند و تصمیمات با اکثریت آراء اخذ می‌گردد. در جلسه مشترک، براساس نظام داخلی مجلس سنا عمل می‌شود[۱۳]

نظام قضایی

ﻗﻮه ﻗﻀﺎﺋﯿﻪ در اﺧﺘﯿﺎر دادﮔﺎه‌هاست ﮐﻪ ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن ﺑﻪ ﻧﺎم پادشاه رای می‌دﻫﻨﺪ و اﺣﮑﺎم ﺧﻮد را ﺻﺎدر می‌ﮐﻨﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺴﺘﻘﻞ و ﻃﺒﻖ ﻗﺎﻧﻮن، آزاد می‌ﺑﺎﺷﻨﺪ. ﻗﻀﺎت ﻣﺤﺎﮐﻢ ﻧﻈﺎمی‌ و ﺷﺮﻋﯽ از ﺳﻮی پادشاه اﻧﺘﺨﺎب و ﻋﺰل می‌ﺷﻮﻧﺪ. دادﮔﺎه‌ها ﻣﻌﻤﻮﻻ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار می‌ﮔﺮدﻧﺪ، ﻣﮕﺮ اﯾﻨﮑﻪ رﻋﺎﯾﺖ ﻣﺴﺎﺋﻞ اﻣﻨﯿﺘﯽ و اﺻﻮل اﺧﻼﻗﯽ ﻣﻮﺟﺐ ﮔﺮدد ﮐﻪ ﺟﻠﺴﺎت ﻣﺤﺎﮐﻤﻪ را ﻏﯿﺮ ﻋﻠﻨﯽ ﺑﺮﮔﺰار ﻧﻤﺎﯾﻨﺪ. در اردن ﺳﻪ ﻧﻮع دادﮔﺎه وﺟﻮد دارد:

  • دادﮔﺎه‌های ﻧﻈﺎﻣﯽ؛
  • دادﮔﺎه‌های ﺧﺎص؛
  • دادﮔﺎه‌های ﻣﺬﻫﺒﯽ.

دادﮔﺎه‌های ﻧﻈﺎمی‌ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﻣﻮرد ﺗﻤﺎم اﺷﺨﺎﺻﯽ را ﮐﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻋﻠﯿﻪ آﻧﺎن اﻗﺎﻣﻪ دﻋﻮی ﮐﻨﺪ، دارا می‌ﺑﺎﺷﻨﺪ، ﻣﮕﺮ اﺳﺘﺜﻨﺎﺋﺎﺗﯽ ﮐﻪ در ﻗﺎﻧﻮن آﻣﺪه اﺳت. دادﮔﺎه‌های ﻣﺬﻫﺒﯽ ﺑﻪ دو ﻧﻮع ﺗﻘﺴﯿﻢ می‌ﺷﻮﻧﺪ:

  • دادﮔﺎه‌های ﺷﺮﻋﯽ؛ ﻣﺤﺎﮐﻢ ﺷﺮﻋﯽ ﺣﻖ ﻗﻀﺎوت در ﺧﺼﻮص ﻣﺴﺎﯾﻞ ﻣﺴﻠﻤﺎﻧﺎن، دﯾﻪ و اﻣﻮر مربوط ﺑﻪ اوﻗﺎف را دارﻧﺪ؛
  • دادﮔﺎه‌های ﻓﺮق دﯾﻨﯽ.

نظام قضایی اردن سه مرحله تاریخی را پشت سر گذاشته است:

1. مرحله قبل از حکومت (1918 تا 1921)

مرحله جدایی از حکومت عثمانی و اعلام تابعیت برای حکومت فیصل؛ قوانین و احکام این دوره برمبنای قوانین عثمانی بوده است.

2. مرحله حکومت (1921)

قوای سه گانه قضائیه، مجریه و مقننه در سال 1921 به تصویب رسیدند. قوانین حقوقی برمبنای قوانین حکومت عثمانی بودند تا اینکه حکومت اردن قوانین جدیدی صادر کرد.

3. مرحله پادشاهی

در این دوره دوجانب شرقی و غربی اردن مستقل شده و در سال 1950 به وحدت رسیدند. قانون تشکیل دادگاه‌ها در سال 1951 تصویب شد و «قانون تشکیل دادگاه‌های قانونی» نام گرفت. قانون تشکیل خانواده نیز برمبنای قوانین حکومت عثمانی بود که تغییرات زیادی کرد.

قوانین مختلفی در ازدواج، طلاق، مهریه، حضانت کودک، نفقه و وصیت و... تصویب شد که با قوانین دوره‌های قبل تفاوت زیادی داشت و در آن‌ها اصلاحات زیادی صورت گرفته بود. قانون حقوق و کلاء نیز در سال 1944 به تصویب رسید. برطبق قانون احکام غیابی صادره، قابل اعتراض و تجدید نظر هستند، حتی احکامی‌ که در دادگاه تجدید نظر صادر می‌شوند نیز قابل اعتراض می‌باشند. دستگاه قضایی قبل از تأسیس حکومت نیز در بخش شرقی اردن و در فلسطین وجود داشت. در زمان حکومت فیصل تعداد دادگاه‌ها به رقم هفت (در امان، سلط، کرک، معان، طفیله، جرش و اربد) می‌رسید[۱۴]. در سال 1994 تعداد دادگاه‌ها قریب به 67 دادگاه بوده که از این تعداد 47 دادگاه در بخش شرقی اردن و 14 دادگاه در بخش غربی قرار داشت. دادگاه‌ها براساس کوچکی و بزرگی استان‌ها و تعداد جمعیت آن‌ها توزیع شده‌اند. در سال 94 تعداد قضات 89 نفر تخمین شده است؛ برای مثال. در امان پایتخت اردن 13 دادگاه و 19 قاضی در خدمت مردم بوده است[۱۵].

جدول شماره 1. توزیع دادگاه ها و قضات در کشور اردن [۱۶]

شاخص 2015 2016 2017 2018 2019
دادگاه‌های شرع و استیناف (هزار) 52/4 47/7 46/8 49/9 52/1
دادگاه‌های تسویه حساب 48 44 74 88 ...
دادگاه بزرگ عمان 8.595 7.656 8.730 19.957 44.883


همچنین نمودار پرونده‌های رسیدگی شده در طی سال‌های 2019 - 2015 به شکلی است که می‌آید:

.....png






فرهنگ سیاسی

در میان کشورهای جهان عرب، گرچه در اردن در بیش از دو دهه اخیر، پیشرفت‌‌های محسوس در خصوص آزادسازی رخ داده، هنوز با تحکیم دموکراسی و گذار از دموکراسی حداقلی به حداکثری، بسیار فاصله دارد. گرچه نمی‌توان وجود شواهدی از اراده در ملک عبدالله را برای آزادسازی و دموکراسی، منکر شد اما این اراده، چندان محکم و جدی نبوده است. پادشاه اردن بارها بر پیشرفت در جهت دستیابی به دموکراسی، پلورالیسم، رونق اقتصادی و آزادی بیان و تفکر در اردن به عنوان روندی برگشت‌ناپذیر تأکید کرده است؛ با این حال، ابتکارها و اقدام‌های اعلامی‌ و انجام شده برای تحقق اصلاحات سیاسی، چندان مهم و جدی نبوده‌اند.

به تأثیر از نهاده بودن استیلای حاکم بر ساختار قدرت سیاسی، بسیاری از عناصر رسمی‌ دموکراسی در اردن مانند احزاب سیاسی، قوانین مربوط به آزادی اجتماع‌ها، تشکل‌ها و انتخابات‌ها، کم و بیش منظم وجود دارند اما به طور عمده صوری و کمتر مستقل هستند؛ در عمل پادشاه، انحصار به طور تقریبی کامل در قدرت دارد؛ او اغلب از طریق مؤسسات فراتر از قانون اساسی قدرت را اعمال کرده و پارلمان را محدود می‌کند لذا مؤلفه‌های محدودکننده‌ قدرت اجرایی و پادشاه در قانون اساسی، به طور عمده در مقابل پادشاه رنگ باخته، روی کاغذ باقی‌ می‌مانند.

طبق قانون اساسی، پادشاه می‌تواند نخست وزیر، کابینه و مجلس نمایندگان را منصوب و قوانین را وتو کند. پادشاه با وضع «قوانین موقت» در زمان انحلال پارلمان، می‌تواند قدرت خود را تثبیت و هر زمان، لازم دانست، پارلمان مصمم به اصلاحات دموکراتیک را منحل کند. پادشاه از طریق دادگاه سلطنتی و سرویس‌های اطلاعاتی می‌تواند مخالفان و دموکراسی خواهان را کنترل و مجازات کند. اگرچه قانون اساسی، اصل تفکیک قوا را برای تضمین آزادی‌ها و حقوق شهروندی و جلوگیری از خودکامگی حکومت پذیرفته، حاکمیت و بازیگران سنتی، این اصول را به تناوب و مکرر نقض کرده‌اند. نتیجه مطالعات مؤسسه «خانه آزادی» نشان می‌دهد که جنبش‌های اپوزیسیون و مردم اردن، فاقد قدرت واقعی برای پارلمان مستقل و ایجاد حکومت به طور کامل پاسخگو هستند.

پادشاه و نهادهای امنیتی می‌توانند از طریق قوانین اضطراری و امنیتی، فعالیت‌های سیاسی و اعتراض‌ها را کنترل کنند. سیاست‌ها و اقدام‌های کنترلی به عنوان یکی از مؤلفه‌های ساختاری، به نوعی، به ایجاد «فرهنگ‌ترس» در اردن و عدم تمایل جدی شهروندان و نهادهای مدنی به انتقاد آشکار از ساختار قدرت و پادشاه انجامیده است. دولتمردان اردنی از طریق الزام‌ها و خطوط قرمز حقوقی و کنترلی ساختاری، محدودیت‌های بسیاری بر مطبوعات اعمال کرده‌اند. در سال 2013 طی دستوری، دویست وب سایت به بهانه نداشتن مجوز رسمی‌ از نهادهای دولتی، تعطیل شدند؛ همچنین فعالیت‌های سیاسی در دانشگاه‌ها با محدودیت‌های زیاد مواجه بوده‌ است، اتحادیه‌های دانشجویی تنها در محدوده دانشگاه‌های خود می‌توانند فعالیت کنند. «کمپین ملی حقوق دانش آموز»(سال 2008)، و «اتحادیه جوانان دموکراتیک اردن» که در سال 2002 تأسیس شدند، مهم‌ترین تشکل‌های سازمانی دانشجویی و دانش‌آموزی هستند.

حکومت اردن از طریق ساز و کارهای کنترلی و قانونی، فعالیت تشکل‌های زنان را نیز تحت کنترل قرار داده است. پس از وقوع بهار عربی، اصلاح طلبان و فعالان سیاسی فمنیست، امیدوار بودند که مشارکت و حضور خود را در قدرت سیاسی گسترش دهند، اما آمیزه‌ای از عوامل از جمله محدودیت‌ها و ساز و کارهای کنترلی، مخالفت سنت‌گرایان در میان اسلام‌گرایان سلفی و نخبگان سیاسی در کرانه شرقی رود اردن و ضعف رهبری و سازمان دهی مانع از ایجاد جنبش اجتماعی فراگیر زنان برای پیشبرد حقوق شهروندی شده‌ است. فعالیت‌های بخشی بزرگ از سازمان‌های زنان اردنی را نخبگانی رهبری می‌کنند که دارای روابط قوی با رژیم هستند؛ رهبران بسیاری از این گروه‌ها بیشتر به اهداف اجتماعی اهمیت می‌دهند تا اهداف سیاسی با هدف چالش رژیم و نخبگان حاکم.

دولت اردن برای نشان دادن چهره دموکراتیک در سال 1992، «کنوانسیون رفع همه اشکال تبعیض ضد زنان» را در پارلمان تصویب کرد اما در عمل اجرای تعدادی قابل توجه از مفاد آن به دلایل سیاسی و مخالفت‌ها از ناحیه محافظه‌کاران سنت‌گرا و اسلام‌گرا با توجیه مغایرت با شرع و فرهنگ جامعه به تعویق افتاده است اما با وجود این، نمی‌توان فرصت‌های ایجاد شده توسط جکومت برای مشارکت سیاسی زنان را نادیده گرفت که مهم‌ترین مصادیق آن عبارت‌اند از: انتصاب برخی زنان به عضویت شورای شهر، اجازه نامزد شدن به زنان برای پارلمان و شورای شهر و افزایش درصد کرسی‌های زنان در شورای شهر.

نخبه گرایانه بودن ساختار قدرت و حاکمیت در اردن و نیز عدم نهادینگی نهادهای مدنی و فرهنگ تابعیتی نهادینه شده در توده‌های مردم، از دیگر موانع ساختاری در فراروی نقش آفرینی جدی شهروندان در پویش‌های دموکراتیک و سیاسی اردن بوده‌اند. آمیزه‌ای از ازدواج سنتی دو کنشگر مهم سنتی و الیگارشیک یعنی پادشاه و نخبگان سنتی-قبیله‌ای، فرهنگ تابعیت را در توده‌ها ریشه دار کرده است. لذا ریشه داری این فرهنگ و عدم استقبال توده‌ها به ویژه در کرانه‌های شرقی رود اردن که متحد سنت گرایان ضد دموکراسی هستند، سبب شده که کنشگران دموکراسی‌خواه و اخوانی‌ها با استقبال فراگیر بدنه‌های اجتماعی مواجه نشوند؛ درواقع در اردن نوعی رابطه بازتولیدی میان ساخت به طور عمده نخبگی و سنتی قدرت سیاسی و ساخت اجتماعی و فرهنگی تابعیتی، از گذر از دموکراسی حداقلی به حداکثری جلوگیری کرده و فعالان نوگرا و نهادهای مدنی را با نبود پشتوانه فراگیر مردمی‌ مواجه کرده است.

شواهد، حاکی از آن‌ است که در اردن، مشارکت توده‌های ساکن در کرانه شرقی رود اردن به طور عمده منفی و در جهت تأیید نخبگان سنتی برای پارلمان بوده است. توده‌های ساکن در کرانه غربی رود اردن با وجود شواهد مثبت در تأیید نامزدهای چپ‌گرا، لیبرال و به طور عمده اخوان‌المسلمین برای پارلمان، اغلب، فاقد نقش مشارکتی بوده و عضویت فعالانه در نهادهای مدنی ندارند، به طور عمده رأی دهنده بوده‌اند تا عامل اعمال فشار برای حکومت پاسخ‌گو و مشارکت فعالانه نهادمند؛ آن‌ها به طور عمده نقش ابزاری برای نمایش صوری و ویترینی برای نشان دادن اراده حاکمیت به دموکراسی داشته‌اند. داده‌های مطالعه‌ای میدانی نشان می‌دهد که در مشارکت توده‌های اردنی، خطوط قومی‌ و قبیله‌ای در رتبه نخست و خطوط فکری و ایدئولوژیک در رتبه دوم بوده و شهروندان منفعل و فاقد علایق ثابت برای مشارکت در رتبه سوم قرار می‌گیرند.

توده‌های اردنی برای نیازهای اقتصادی و معیشتی، اولویت و ضرورتی به مراتب بیشتر از ضرورت‌های آزادی‌خواهانه و اصلاحات سیاسی قائل‌اند. نتیجه برخی مطالعات میدانی از آن حاکی است که همان توده‌های کرانه غربی رود اردن نیز به دلیل عدم اهتمام احزاب و تشکل‌های اصلاح طلب به اصلاحات اقتصادی و سیاست‌های توزیعی، امید خود را به این بازیگران از دست داده‌اند؛ در همین خصوص، نظر سنجی انجام شده توسط «مرکز مطالعات استراتژیک دانشگاه اردن» در سال 2012 نشان می‌دهد که گرچه بیشتر اردنی‌ها و بدنه اجتماعی وضع موجود در هنگام وقوع بهار عربی ناراضی بوده‌اند، به دلایل امنیتی و اولویت اصلاحات اقتصادی، خواستار تغییرهای رادیکال نیستند، لذا در میان دو گزینه تقدم اصلاحات سیاست اقتصادی (الگوی بهار عربی) و تقدم توسعه اقتصادی و ثبات سیاسی بر دموکراسی (الگوی شورای همکاری خلیج فارس)، اکثریت قاطعشان یعنی 79 درصد، الگوی دوم را برگزیده‌اند. موج اخیر اعتراض‌ها در سال 2018 در اردن تأیید کننده همین نارضایتی است؛ این تظاهرات در اعتراض به دولت ناکارآمد از حیث اقتصادی و افزایش مالیات بر خدمات رخ داد و معترضان خواستار استعفای نخست وزیر شدند.

یکی از موانع ساختاری فراروی دموکراسی در اردن، استیلای نخبگان و کنشگران سنتی بر حاکمیت و تصمیم‌گیری‌هاست؛ آمیزه‌ای از سلطه سنتی آن‌ها بر قدرت، منافع سیاسی و اقتصادی ناشی از ملاحظه کاری، حفظ ساخت سنتی و الیگارشیک قدرت سیاسی و رقابت آن‌ها با کنشگران رقیب چپ‌گرای لیبرال و اسلام‌گرای نوگرا سبب شده است‌ که خطوط قرمز و موانع ساختاری حقوقی و سیاسی در مقابل آزادسازی سیاسی تا حد زیادی حفظ شود. پس از وقوع بهار عربی، نخبگان سنتی و قبیله‌ای در اردن در میان دو الگوی «بهار عربی» و «الگوی امنیتی-اقتصادی شورای همکاری خلیج فارس» الگوی دوم را برگزیدند؛ آن‌ها با حضور خود در نهادهای تصمیم گیر حاکمیتی و سلطه به طور تقریبی انحصاری بر دستگاه‌های امنیتی و اطلاعاتی، همواره تلاش کرده‌اند، از تحقق حداکثری خواسته‌های رقبای اصلاح طلب لیبرال، چپ‌گرایان و اخوانی‌ها جلوگیری کنند. یکی از مهم‌ترین دلایل مخالفت آن‌ها با دموکراسی، آن است که از آنجا که اخوانی‌های نوگرا و لیبرال‌ها در میان اردنی‌های فلسطینی تبار در کرانه غربی رود اردن نفوذ دارند، حمایت و پیشبرد دموکراسی، قدرت یافتن توده‌های فلسطینی و از دست رفتن قدرت سنتی پیشین آن‌ها را در ساختار قدرت سیاسی سبب می‌شود. نخبگان سنتی در قالب «عقلانیت ابزاری-سودمحور» به قدرت سیاسی می‌نگرند لذا گسترش دموکراسی را برنمی‌تابند[۱۷].

نظام حزبی

ریشه‌های زندگی حزبی در اردن به دوران تأسیس امارت شرقی اردن در سال 1921 برمی‌گردد. اولین حزب سیاسی در اردن، حزب الاستقلال بود[۱۸]. که در سال 1924 با غلبه انگلیس بر اردن منحل شد. اما فعالیت‌های سیاسی در اردن با متوقف شدن این حزب پایان نیافت و با روی کار آمدن جبهه مردمی‌ اردن با نام حزب الشعب الاردنی در سال 1927 فعالیت‌های سیاسی و حزبی ادامه یافت [۱۹]. از اهداف آن تایید حکومت قانون و حفاظت از استقلال کشور و گسترش برادری در بین افراد جامعه بود [۲۰] . (17) این حزب اهداف و تصمیمات خود را با روش‌های صلح‌آمیز دنبال می‌کرد و توانست اولین کنفرانس ملی را برگزار و راه را برای فعالیت‌های سیاسی ملی باز کند. این حزب با انتشار روزنامه صدی العرب در سال 1927 سیاست‌های حزبی خود را به گوش بقیه رساند، اما در سال 1928 از ادامه حرکت باز ماند. ‌هاشم خیر رئیس و شمس الدین سامی‌ نائب رئیس این حزب بودند[۲۱].

پس از آن جمعیــه الشرق العربی در سال 1923 در اربد شکل گرفت که هدف آن استقلال کامل منطقه شرق عربی بود. از دیگر احزاب در کشور اردن می‌توان از حزب آزاد میانه رو (الحزب الحر المعتدل)، گروه جوانان روشنفکر اردنی (عصبــه الشباب الاردنی المثقف)، حزب کارگران اردنی (حزب العمّال الاردنی)، جمعیت کمک به کارگران اردنی (جمعیــه مساعده العمال الاردنیــه) نام برد[۲۲]. همچنین حزب همبستگی اردنی (حزب التضامن الاردنی) به ریاست شیخ مثقال که در سال 1933 تأسیس شد. هدف آن دفاع از کیان مردم اردن و احقاق حقوق آنان بود. این حزب در برنامه‌های خود به تأسیس دولت به ریاست امیر عبدالله بن حسین، مواجهه با صهیونیست و مهاجرت یهودیان به فلسطین تأکید داشت[۲۳].

احزاب دیگری نیز پا به عرصه سیاست گذاشتند مانند؛ حزب ملی اردنی (الحزب الوطنی الاردنی) که در سال 1932 تأسیس شد و با انتشار اعلامیه و بروشورهای مختلف سعی در انتشار اندیشه‌های اصلی خود داشت. برخی از اعضای آن عبارت بودند از: دکتر صبحی ابوغنیمه، عادل عظمه و راشد خزاعی[۲۴]، کمیته اجرایی کنفرانس ملی (اللجنــه التنفیذیــه للمؤتمر الوطنی) و حزب برادری اردنی (الاخاء الاردنی) که به ریاست ماجد‌ عدوان در سال 1937 تأسیس شد و هدف آن تحقق کامل استقلال و وحدت با سایر کشورهای عرب بود[۲۵].

احزاب سیاسی موجود در شرق اردن که در بین سال‌های 1927 تا 1940 پا گرفتند را می‌توان بازتابی از ساختار اجتماعی جاری آن زمان اردن که به شکل عشایری بود به شمار آورد که به دلایلی همچون عدم همراهی با جنبش‌های اجتماعی در اردن و نداشتن برنامه‌های مدون اقتصادی و سیاسی اثربخش بر جامعه اردنی به سرعت فروپاشیدند[۲۶].

دومین مرحله از تاریخ حیات حزبی در اردن را می‌توان با رشد اردن‌ هاشمی‌در سال 1946 همزمان دانست. در آن سال، دو حزب با موافقت حکومت به وجود آمدند؛ یکی از آن‌ها حزب النهضــه العربیــه نام داشت که هدف آن تحقق آرمان‌های نهضت عربی بود و حزب دیگر، حزب الشعب الاردنی به ریاست عبدالمهدی شمایله بود که پس از دو ماه بسته شد و اعضای آن به نشانه اعتراض اردن را‌ترک کردند و به دمشق پایتخت سوریه رفتند. ولی پس از دو سال به اردن بازگشتند و توانستند بار دیگر مجوز کسب کنند و اهداف اصلاح طلبانه و پیشرفت اردن را در‌پیش‌گیرند. با این وجود این حزب عمری طولانی نداشت و خیلی زود از هم پاشید. در دوران حکومت ملک طلال در اردن، فعالیت حزبی زیادی انجام نگرفت، اما ملک طلال قانونی را در دوران خود وضع کرد که به موجب آن از میزان قدرت قوه مجریه بر احزاب کاسته می‌شد، زیرا بیشتر احزاب سیاسی در اردن در دوران پیش از ملک طلال، تنها به تحقق اهداف سیاسی دولت‌ها می‌پرداختند. با پیوستن کرانه غربی اردن به شرق این کشور، تغییرات زیادی در طبیعت احزاب این کشور صورت پذیرفت که از مهم‌ترین آن‌ها می‌توان به کاهش تدریجی موانع در برابر احزاب و گشایش زمینه‌های آزادی اشاره کرد. کشور اردن در دهه پنجم قرن بیستم با ظهور احزاب مختلفی روبرو شد. به ویژه پس از تصویب قانون اساسی و حقوق بشر زمینه فعالیت احزاب بیش از پیش باز شد. ماده 16 قانون اساسی به فعالیت احزاب اشاره داشت.

در سال 1953 با روی کار آمدن ملک حسین احزابی مخالف با نخبگان سیاسی به وجود آمدند که به نوعی رقیب حکومت به شمار می‌آمدند و شعارهای عدالت خواهانه سر‌دادند و برخلاف زمان‌های گذشته با روستاهای اردن ارتباط برقرار کردند. با این وجود پادشاه توانست به سرعت قبل از قدرت گیری احزاب بر آن‌ها سیطره یابد، با این سیاست که اگر رؤسای احزاب جایگاه حزبی خود را از دست بدهند، احزاب تحت تأثیر او قرار خواهند گرفت. بسیاری از محققان درباره آن دوره می‌نویسند که حزب البعث به دلیل اینکه عملاً در مقابل کارهای حکومت مقاومت می‌کرد در اردن جایی نداشت و حزب کمونیست که توسط نبیه رشیدات، عیسى مدانات، فرید عکشــۀ، إبراهیم طوال، حنا حتر و حنا هلســۀ تشکیل شد و فؤاد نصار، رضوان حلو، حمزۀ الوزیر، رشدی شاهین، عبدالقادر صالح، فائق وراد و یعقوب زیادین از رؤسای آن بودند[۲۷]. به دلیل بالا بودن دستمزد‌ها در اردن موفقیتی کسب نکرد[۲۸].

احزاب دیگری نیز تأسیس شدند، همچون اخوان المسلمین که در سال 1945 تأسیس شد و با انتشار روزنامه مبارزه اسلامی‌ سعی در بیان اهداف خود داشت و با شرکت در انتخابات مجلس نمایندگان در سال 1956 توانست صاحب 4 کرسی شود. این حزب در دهه شصت و هفتاد اساس کار خود را بر آموزش قرار داد و در شهرهای مختلف به تأسیس گروه‌های فرعی پرداخت و شروع به ساخت مدارس و مهد کودک و بیمارستان‌های اسلامی‌ کرد و مرحله طلایی فعالیت‌های خود را در دهه هشتاد پشت سر نهاد[۲۹]. التحریر نیز در همین دوره پا به عرصه سیاست اردن گذاشت که جزء احزاب موافق حکومت به شمار می‌رفت. اخوان المسلمین به طور دائم با کارهای قوه مجریه در اردن موافق بود و با افزایش فشار ناسیونالیسم ناصری (جمال عبدالناصر) در میانه دهه پنجاه، موضع خود را در قبال قوه مجریه تغییر نداد. به این‌ ترتیب این حزب وارد عصر طلایی رابطه خود با قوه مجریه شد و این‌چنین شد که ستاره بخت احزاب دیگر در اردن به خاموشی گرایید و دوره فعالیت‌های آن‌ها فقط به سال‌های 1952 تا 1956 محدود شد و بر عرصه سیاسی اردن تأثیری نداشتند. در این زمان حکومت هم با دوراندیشی خود توانست با بریتانیا پیمانی را امضا کند که به موجب آن بریتانیا اجازه کار به کمونیست‌ها و بعثی‌ها را در کشور خود نمی‌داد.

از دیگر احزاب می‌توان اتحاد ملی عربی را نام برد که در سال 1972 اعلام موجودیت کرد و مهم‌ترین اهدافش طرح مسئله فلسطین به عنوان مسئله‌ای عربی بود و اینکه منافع اقتصادی کشور اولویت رابطه با کشورهای بیگانه را مشخص می‌کند، اما با این وجود این اتحاد دوام پیدا نکرد زیرا کنفرانس رباط بر آن تأثیر گذاشت و سازمان آزادی بخش فلسطین را نماینده قانونی ملت فلسطین اعلام کرد. این چنین گروه‌های فشار در غیاب احزاب و مجلس نمایندگان به عناصری فعال در عرصه سیاست اردن تبدیل شدند که به شکلی عملی در دهه هشتاد میلادی در حوادث دانشگاه یرموک (1986) و در حوادث سال 1989 در معان با خشونت نمود پیدا کرد و به بازگشت به کار احزاب به شکل علنی در سال 1992 منجر شد.

چنان که اشاره شد، حیات حزبی در اردن به سال‌های آغازین تأسیس حکومت در اردن باز می‌گردد. در سال 1952 در قانون اساسی اردن بر حق شهروندان اردنی بر تشکیل حزب سیاسی و مشارکت در آن و برنامه ریزی برای تشکیل آن تأکید شد و در سال 1955 اولین قانون مبنی بر اعطای مجوز به احزاب سیاسی صادر شد. در آن زمان احزاب مجوز یافته برای اولین بار تجربه حضور در پارلمان را در سال 1956 پشت سر گذاشتند ولی پس از آن احزاب سیاسی اردن به علت شرایط سیاسی داخلی و منطقه ای که بر اردن حاکم بود، از کار حزبی سازمان یافته بازماندند. این وضعیت تا سال 1989 که دوباره دموکراسی خواهی در اردن از سر گرفته شد ادامه داشت و با انتخابات پارلمانی در همان سال و تصویب قانون احزاب در سال 1992 به بازگشت حیات سیاسی احزاب منجر شد. به این‌ترتیب 30 حزب سیاسی در اردن پا به عرصه سیاست گذاشتند[۳۰].

آزاد سازی سیاسی و اصلاحات سیاسی از بالا به پایین در اردن از سال 1989 تا وقوع بهار عربی در 2011 نوعی راهبرد تدافعی برای حفظ حاکمیت و جلوگیری از انقلاب بود؛ در حقیقت، آزادسازی و تحقق برخی اقدام‌های اصلاح‌طلبانه سیاسی در اردن از 1989 به این سو، جنبه‌های ماهوی نداشت بلکه جنبه راهبردی (تاکتیکی) برای بقای سیاسی و استمرار قدرت سیاسی و از نوعی مدیریت پیشگیرانه از انقلاب نشانی داشت. رابینسون در مقاله‌ای، از تحولات و اصلاحات سیاسی در این کشور با عنوان «دموکراتیزاسیون تدافعی» یاد می‌کند که به طور عمده به صورت پیش دستانه و مصلحت‌جویانه برای حفظ امتیازهای طبقه‌ها و نخبگان حاکم و‌ ترمیم مشروعیت سیاسی حکومت انجام شد لذا به هیچ وجه هدف انجام تغییر و تحولات و اصلاحات ژرف دموتراتیک نبود؛ بنابر این، برنامه دموکراسی‌سازی تدافعی که برخاسته از اعتراض‌های خیابانی با محتوای اقتصادی و معیشتی بود، نمی‌توانست نویدبخش گذر اردن از دموکراسی حداقلی به سمت دموکراتیزاسیون و دموکراسی حداکثری و نهادینه شده با ویژگی‌هایی از جمله «رقابت‌های دموکراتیک حزبی و گروهی، مشارکت فعالانه و مستقل، جامعه مدنی قوی، دولت به طور کامل پاسخگو، انتخابات پارلمانی آزاد و جدایی واقعی قوا» باشد. بسیاری از پژوهشگران، کثرت‌گرایی صوری و محدود چند حزبی را در اردن و چند کشور دیگر، نه به مثابه امر راهبردی با ماهیت دموکراتیک بلکه به مثابه روشی برای بقای سیاسی این رژیم‌ها تلقی کردند[۳۱].

تقسیمات اداری

نظام تقسیمات اداری اردن بر اساس تقسیم منطقه تحت حکومت، به نمونه‌های استاندارد واحدهای اداری است که یکی از آن‌ها نماینده حکومت هستند. فرمانداران زیر نظر وزیر کشور و با توجه به قوانین وسازمان‌های مناسب و تعلیماتی که به آن‌ها داده شده عمل می‌کنند. بر طبق ماده (2) نظام تقسیمات اداری، کشور اردن به 12 استان تقسیم می‌شود:

  • استان عجلون در شمال با مرکزیت شهر عجلون که در نزدیکی شهر امان قرار دارد. شهرهای اصلی استان عجلون عبارت‌اند از: عجلون، عین جنّا، اَنجرا، صخرا، روابی، صفا، خت الابان، مرجّم؛
  • استان عقبه در جنوب با مرکزیت شهر عقبه؛
  • استان بلقاء در مرکز با مرکزیت شهر السبط که از شهرهای عین الباشا، اردوگاه البقعه، عارضه و.. تشکیل شده است؛
  • استان پایتخت در مرکز با مرکزیت امّان که از شهر‌های صویلح، الجبیه، عبدلی، قویسمه، ناعور، شفابدران، وادی السیر و ... تشکیل شده است؛
  • استان اربد در شمال با مرکزیت اربد که شهرهای مهم این استان عبارت‌اند از: طیبه، الحصن، رابیا، ساریح، بارحا، بیت راس، بشرا، ادون؛
  • استان جرش در شمال با مرکزیت جرش که از شهرهای مصطبه، برما و... تشکیل شده است؛
  • استان کرک در جنوب با مرکزیت کرک که از شهرهای غورالصافی، قصر، فقوع و ... تشکیل شده است؛
  • استان معان در جنوب با مرکزیت معان؛ استان معان از لحاظ وسعت بزرگ‌ترین استان اردن است و در جنوب امان قرار دارد. شهرهای این استان عبارت‌اند از: شهر معان، پترا، شوبک، حسینیه؛
  • استان مادابا در مرکز با مرکزیت مادابا که از شهرهای ماعین، جرینه، فیصله، ذبیان، عریض و... تشکیل شده است؛
  • استان مفرق در شمال با مرکزیت شهر مفرق که در شمال شرق امان قرار دارد. شهرهای استان مفرق عبارت‌اند از: مفرق، رویشد، بادیــۀ الشمالیــۀ، بادیــۀ الشمالیــۀ الغربیه؛
  • استان طفیله در جنوب با مرکزیت طفیله؛ این استان در جنوب غرب امان قرار دارد. شهرهای اصلی این استان عبارت‌اند از: طفیله، بصیرا، الحسا؛
  • استان زرقا در مرکز با مرکزیت زرقا که در شرق امان قرار دارد. شهرهای این استان عبارت‌اند از: زرقا، رصیفه،‌هاشمیه[۳۲].

روابط خارجی

منطقه خاورمیانه در قرن اخیر استقرار امنیتی و سیاسی به خود ندید. از جمله عوامل آن نزاع و درگیری‌های کشورهای عربی با اسرائیل و وجود ذخایر نفتی در این منطقه بود. با وجود این که اردن به دلیل موقعیت جغرافیایی -سیاسی خود در قلب این منطقه حیاتی واقع شده است، ولی استقرار سیاسی کاملی در این کشور حکم‌فرماست [۳۳].

توجه کشورها به منطقه خاورمیانه پس از جنگ جهانی دوم شدت گرفت. به ویژه پس از ضعفی که انگلیس به آن دچار شد و به دنبال آن انگلیس و فرانسه از منطقه خارج شده و آمریکا جایگزین آن‌ها شد. پس از پایان نقش انگلیس در اردن (1956)، روابط دو کشور اردن و آمریکاتوسعه یافت و آمریکاکمک‌های اقتصادی و سیاسی و نظامی‌ زیادی به اردن کرد[۳۴]. کشور اردن نیز روابط خود را با آمریکا بهبود بخشید و به آن بسیار اهمیت داد، زیرا آمریکا نیروی عظیمی‌ محسوب می‌شد که می‌توانست کشورهای دوست و هم پیمان خود را حمایت و یاری کند[۳۵]. به این‌ترتیب روابطی میان اردن و آمریکا شکل گرفت که سال‌ها دوام یافت و ملاقات‌های فراوانی بین مسئولین دو کشور تحقق یافت و توافقات سیاسی و امنیتی و اقتصادی به امضا رسید به طوری که از دهه شصت قرن پیش، اردن یکی از شرکای اصلی آمریکا در منطقه محسوب می‌شود[۳۶]. در این راستا کشور اردن تلاش کرده تا روابطش با آمریکا در خدمت نیازها و مسائل منطقه از جمله مسئله عراق و فلسطین باشد[۳۷]. همچنین کشور اردن در تحرکات سیاسی و دیپلماسی خود تلاش زیادی برای تحقق صلح در منطقه انجام داده است[۳۸]. از جمله عوامل مهمی‌ که در روابط اردن - آمریکا تأثیر گذاربوده و اردن را متحد نزدیک آمریکا می‌کند می‌توان به عوامل زیر اشاره کرد:

1. عامل جغرافیایی

چنان که گفته شد کشور اردن در قلب منطقه حیاتی و بحران‌های منطقه‌ای به ویژه در مسئله فلسطین و خلیج فارس قرار گرفته است و از جانب اسرائیل و کشورهای عربی به شدت مورد تهدید است، از این رو تلاش می‌کند تا از میان کشورهای غربی هم‌پیمان و دوستی انتخاب کند و در جهت بهبودی روابطش با آن‌ها تلاش می‌کند[۳۹].

2. عامل جمعیتی

کشور اردن توزیع جمعیتی نامناسبی دارد و شیوع بیکاری در آن و کاهش درآمدهای فردی و قومی‌‌ به شکلی نابرابر است [۴۰]. بنابراین اردن از کمک‌های خارجی بی‌نیاز نیست و آمریکا می‌تواند حامی‌ خوبی برای آن به‌شمار رود.

3. عامل اقتصادی

اقتصاد اردن اقتصاد ضعیفی است، عوامل مهمی‌ بر ضعف خدمات اجتماعی، اقتصادی و بهداشتی و... تأثیر گذاشته که از جمله آن‌ها می‌توان به عدم استقرار سیاسی در منطقه در نتیجه شرایط سیاسی در فلسطین، سوریه، لیبی و عراق و مهاجرت صدها هزار نفر از این کشورها به اردن اشاره کرد[۴۱]. در کنار آن ازدیاد قرض‌های اردن به سایر کشورها و صادرات اندک نقش مهمی‌ در ضعف اقتصادی این کشور دارد. مجموع این عوامل باعث شده که اردن سطح همکاری‌های خود را با آمریکا(از جمله جذب سرمایه گذاری‌های آمریکا ، و توافق‌نامه تجارت آزاد بین دو کشور) بالا ببرد؛ برای مثال توافق‌نامه تجارت آزادی که در سال 2000 بین دو کشور به امضا رسید، تأثیرات مطلوبی بر اقتصاد اردن بر جای نهاد و حجم مبادلات تجاری بین دو کشور 5 برابر و بازار آمریکا به دومین بازار کالاهای اردنی تبدیل شد. از سوی دیگر تلاشهای اردن برای بهبود محیط سرمایه‌گذاری خارجی در این کشور، سبب شده تا بزرگ‌ترین شرکت‌های عربی و آمریکایی به سرمایه گذاری در بخش‌های اقتصادی اردن اقدام نمایند[۴۲].

آمریکا نیز برای تحقق اهداف خود سعی نموده تا با کشورهای منطقه هم‌پیمان گردد و یکی از مهم‌ترین هم پیمانانش کشور اردن به شمار می‌رود. دهه چهارم قرن بیستم شاهد اولین تلاش‌های آمریکا برای برقراری رابطه با اردن بود و اردن به دلیل قرار گرفتن در قلب منطقه عربی و منطقه حیاتی خاورمیانه و موقعیت استراتژیک، حلقه وصلی بین کشورهای عربی است[۴۳]. به علاوه تغییرات بین‌المللی ناشی از جنگ دوم خلیج و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در سال 1991، آمریکا را بر آن داشت تا به کشورهای خاورمیانه و به ویژه به کشور اردن توجه خاصی نشان دهد[۴۴].

ﺳﯿﺎﺳﺖ ﺧﺎرﺟﯽ ﻫﻮاداری از ﻏﺮب همچنان از سوی اردن ادامه داشت و اردن یکی از متحدان وفادار آمریکا به شمار می‌رفت تا آن که در دهه نود شاهد برخی تیرگی‌ها به سبب مسائل منطقه‌ای از جمله مسئله فلسطین، جنگ عراق و کویت و رهبری سیاسی اردن در قبال این دو قضیه بود. روابط دو کشور به سبب بحران خلیج به پایین‌ترین حد خود رسید و دلیل آن تهاجم نیروهای عراقی به کشور کویت در تاریخ 2 اپریل 1990 بود. در سال 1991 روابط آمریکا- اردن وخامت بیشتری یافت به گونه‌ای که هیچگاه روابط دو کشور بدین حالت در نیامده بود. اردن پیمان‌نامه بین‌المللی ضد عراق را امضا نکرد و این موضع‌گیری خشم آمریکا را برانگیخت[۴۵]. افزون بر آن از جمله عواملی که تأثیر منفی بر روابط دو کشور نهاد، مسئله تمایل اردن برای داشتن نیروگاه هسته‌ای صلح‌آمیز بود ولی مذاکرات رئیس سازمان انرژی اتمی‌ اردن خالد طوقان در جهت کسب رضایت آمریکا پس از 6 ماه شکست خورد. به این‌ ترتیب کشور اردن حق غنی سازی اورانیوم گرفته شده از معادن اردن را ندارد[۴۶].

پس از آن کشور اردن در اجلاس مادرید در سال 1991 برای ایجاد صلح شرکت کرد که سبب بهبودی نسبی روابط دو کشور شد[۴۷].

نیاز کشور اردن (با توجه به حفظ مصالح قومی‌ و ملی و اهمیت این رابطه و تأثیر مستقیم آن بر سیاست اردن در بعد سیاسی و منطقه‌ای) به بهبودی روابطش با آمریکا ، اردن را وادار کرد که تلاش زیادی برای بهبود روابطش با آمریکا انجام دهد و این تلاش‌ها رادر جهت مصالح ملی اردن به کار گرفت. به ویژه پس از اینکه نقش مهم سیاسی و نظامی‌ و تکنولوژی آمریکا پس از جنگ سرد عیان شد. علاوه بر آن آمریکا از ابزارهایی برخوردار است که می‌تواند مشکلات اردن را حل و فصل نماید و تأثیر زیادی در سیاست خارجی اردن داشته باشد. به همین سبب روابط دو کشور بهتر شد. امضای قرارداد صلح با اسرائیل تأثیر مثبتی در این بهبودی داشت[۴۸].

اردن که از همان ابتدا بر حمایت از فلسطین تأکید داشت و موضع مثبتی را در قبال آن در پیش گرفت و حمایت‌های زیادی از فلسطین انجام داد و در خط مقدم مبارزه با رژیم صهیونیستی از کمک‌های مالی جهان عرب برخوردار بود و در مقابل از سیاست‌های اسرائیل در مقابل فلسطین انتقاد می‌نمود و بر ضرورت رابطه و هماهنگی بین مردم اردن و فلسطین تأکید می‌کرد و در این راستا ملک عبدالله دوم در تاریخ نیسان 2012 از شهر رام الله در بخش غربی فلسطین دیدار کرد[۴۹]. بالاخره پس از چند دهه درگیری در نوامبر سال 1994، پیمان صلح با اسرائیل را امضا کرد. بدین‌ ترتیب در روابط دوجانبه اردن و اسرائیل با توجه به شرایط جدید بین‌المللی و منطقه‌ای، فصل جدیدی آغاز شد[۵۰]. به این‌ ترتیب ﭘﺲ از ﺟﻨﮓ ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس، اردن ﺑﺎ ﻣﺸﺎرﮐﺖ در ﻓﺮآﯾﻨﺪ ﺻﻠﺢ ﺧﺎورﻣﯿﺎﻧﻪ و اﻋﻤﺎل ﺗﺤﺮیم‌های ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ ﺑﺮ ﺿﺪ ﻋﺮاق، رواﺑﻂ ﺧﻮد را ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﻏﺮﺑﯽ از‌ ﺳﺮ‌ﮔﺮﻓﺖ.

خلاصه آن که اردن به دلایل اقتصادی و اجتماعی و برای حفظ ثبات سال‌هاست که مبتنی بر سیاست پراگماتیستی در رابطه با غرب و به‌ ویژه آمریکا عمل می‌کند و به‌نظر می‌رسد که در میان کشورهای عربی از ثبات سیاسی مطلوب‌تری برخوردار است؛ از سویی نیازهای اقتصادی و اجتماعی به کمک‌های غرب و از سویی نیاز غرب به ثبات منطقه از طریق اردن که در قلب خاورمیانه دارای مرز طولانی با اسرائیل است، این فرایند را پایدار می‌کند.

در این راستا به دلیل ضعفی که در اقتصاد اردن وجود دارد، اردن در تلاش برای اجرای برنامه‌های توسعه و توافق‌نامه‌های اقتصادی برای پرداخت قرض‌های خارجی و دریافت کمک‌های مالی سعی در بهبود روابط خود با کشورهای مختلف و در رأس آن‌ها آمریکا دارد و از این رهگذر اردن توافقات اقتصادی زیادی با آمریکا به امضا رسانده است از جمله:

  • پیمان‌نامه سرمایه‌گذاری با آمریکا در سال 1997؛
  • پیمان‌نامه تنظیم تجارت و سرمایه‌گذاری در سال 1999.

این توافق‌نامه‌ها سهم قابل توجهی در افزایش صادرات اردن به آمریکا داشتند[۵۱]. در همین راستا کمک‌های مالی قابل توجهی از سوی آمریکا به اردن انجام گرفته است؛ از جمله می‌توان به بهبود وضعیت کشاورزی اردن، ایجاد فرصت‌های توسعه اقتصادی در زمینه‌های مختلف آن از طریق سرمایه‌گذاری آمریکا در این کشور و تشویق اردن برای صدور قوانین و مقرراتی که امنیت این سرمایه گذاری‌ها را تضمین نماید اشاره نمود[۵۲]. همچنین کمک‌های سیاسی مشابهی از سوی آمریکا ثبات سیاسی اجتماعی اردن را قوام می‌‌بخشد که در نهایت اهداف آمریکا را در منطقه تضمین می‌کند؛ از جمله کمک‌های مربوط به تحول دموکراسی در اردن که ضمن توافق‌نامه‌ای در تاریخ 22 ایلول سال 2008 عملی شد. به موجب این قرارداد آمریکا مبلغ 660 میلیون دلار برای دوره زمانی 2010 تا 2014 به اردن پرداخت تا اردن بتواند قرض‌های خارجی خود را پرداخت نماید و 53 درصد از این مبلغ صرف انجام اصلاحات آموزشی و‌ تربیتی شود[۵۳].

اردن در خلال روابط خود با آمریکا تلاش می‌کند تا صلح را در منطقه به ویژه در قضیه فلسطین حاکم کند، زیرا بخش زیادی از مردم اردن اصالت فلسطینی دارند[۵۴]. علاوه بر آمریکا که مهمترین حامی‌ سیاسی-تجاری اردن محسوب می‌شود اردن با اتحادیه اروپا نیز روابط مناسبی دارد. تاریخ روابط دیپلماسی اردن با اتحادیه اروپا به سال 1977 بازمی‌گردد. توافق‌نامه شراکت اردن - اروپا در سال 1997/11/24 به امضا رسید و از تاریخ 2002/5/1 اجرایی شد. هدف این توافق‌نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری بین دو طرف بود. اولین نشست طرفین درشهر لوکزامبورگ در ماه حزیران سال 2002 تحقق یافت و تعدادی کمیته تخصصی در برخی زمینه‌های مهم مانند تجارت و‌ ترویج سرمایه‌گذاری، کشاورزی، علوم و فناوری، همکاری‌های منطقه‌ای، گمرک و امور اجتماعی تشکیل گردید. در همین راستا طی جلسه سومی‌ که در شهر لوکزامبورگ در تاریخ 2004/10/11 تشکیل شد، طرفین کمیته‌ای برای همکاری در زمینه‌های دموکراسی و حقوق بشر ایجاد کردند و وزارت خارجه سه کمیته فرعی را برعهده گرفت که عبارت‌اند از:

  • کمیته امنیت و عدالت؛
  • کمیته امور اجتماعی؛
  • کمیته حقوق بشر و دموکراسی.

نشست کمیته‌های سه‌گانه در ماه شباط 2010 در امان انجام شد. همچنین در ماه تشرین دوم سال 2008 اردن پیشنهاد افزایش سطح روابط با اتحادیه اروپا را داد و ابراز تمایل کرد تا روابط سیاسی طرفین گسترش یابد که منجر به توافق‌نامه أغادیر(توافق‌نامه ایجاد منطقه آزاد تجاری بین کشورهای عربی) گردید. این توافق‌نامه در تاریخ 2004/2/25 به امضا رسید و کشورهای اردن، تونس، مغرب و مصر که در تلاش برای ایجاد بازار مشترک عربی بودند آن را به امضا رساندند. این توافق‌نامه در مرحله اول ایجاد منطقه آزاد تجاری بین کشورهای همسایه و امضای توافق‌نامه‌های منطقه آزاد تجاری با اتحادیه اروپا را دنبال می‌کرد. هریک از کشورهای عربی که تمایل داشت می‌توانست به آن ملحق شود. این توافق‌نامه همچنین هماهنگی سیاست‌های اقتصادی کشورهای همسایه را در زمینه‌های تجارت خارجی، کشاورزی، صنعتی، مالیاتی، خدماتی و گمرکی را دنبال می‌کرد[۵۵].

اما جنجال برانگیزترین و حساس‌ترین رابطه خارجی اردن با اسرائیل است. روابط دیپلماتیک واحدهای سیاسی در روابط بین‌‌الملل طیفی از هماهنگی، همکاری و همگرایی را در پی دارد. این روابط منحصر به جنبه‌های مسالمت آمیز نیست بلکه کشمکش و درگیری بین واحدهای سیاسی نیز جزئی از روابط دیپلماتیک است. روابط دوجانبه پادشاهی اردن و دولت اسرائیل از بهترین نمونه‌های این گونه روابط است. این دو کشور پس از چند دهه درگیری در نوامبر سال 1994، پیمان صلح امضا کردند. بدین‌ ترتیب در روابط دوجانبه اردن و اسرائیل با توجه به شرایط جدید محیط بین‌‌المللی و منطقه‌ای فصل جدیدی آغاز شد. مسئله فلسطین، مهمترین متغیر تأثیر‌گذار بر این روابط است به گونه‌ای که بررسی روابط این دو کشور بدون در نظر گرفتن مسایل فلسطین نارساست. به این‌ ترتیب اردن همزیستی مسالمت‌آمیز با اسرائیل را انتخاب کرد. روابط تفاهم آمیز و درک متقابل که هم اکنون بین اردن و اسرائیل وجود دارد از فردای امضای پیمان صلح وادی عربه آغاز نشد، بلکه امتداد طبیعی تاریخ طولانی تماس‌ها و تفاهمات بین خانواده‌ هاشمی‌‌ و اردن با رهبران صهیونیستی است. پیمان صلح بین اردن و اسرائیل تنها شامل پایان دادن به جنگ نیست، بلکه دربرگیرنده روابط همکاری دوجانبه در زمینه‌های مختلف است که به گفته برخی تحلیلگران حتی به مرز همکاری‌های امنیتی نیز می‌رسد. در راهبرد جدید منطقه ای آمریکا و سیاست امنیتی اسرائیل، اردن به عنوان یکی از طرف‌های‌ ترتیبات جدید امنیتی، جایگاه ویژه‌ای دارد[۵۶].

اردن بر این باور است که با امضای پیمان صلح با اسرائیل، تهدید اصلی برای حاکمیت ملی و یکپارچگی سرزمینی کشور را دفع کرده و شاید آن را به فرصت تبدیل کرده است. کنفرانس «سان رمو» در ژوئیه 1920، اردن و فلسطین را که تا آن هنگام (پس از جنگ جهانی) با عراق جزو سوریه عربی بودند، تحت قیمومیت انگلستان قرار داد. در ماه مه 1923، انگلستان استقلال اردن شرقی را به رسمیت شناخت و در مارس 1945، اردن یکی از هفت کشور عربی بود که منشور اتحادیه عرب را امضا کرد. از اواسط دهه سی، تماس‌های ملک عبدالله با آژانس یهود شروع شد. بیشتر گفتگوهای وی با آژانس یهود مربوط به مهاجرت یهودیان و فروش یا اجاره سرزمین‌ها بود. مسئله فلسطین هم همواره یکی از محور‌های گفتگوهای نماینده ملک عبدالله با نماینده آژانس یهود بود. اداره سیاسی آژانس یهود در سال 1934 به ملک عبدالله به خاطر ازدواج، هدیه (طلا و ساعت دیواری) داد. گفته می‌شود در ازای امتیازاتی که ملک عبدالله به یهودیان می‌داد، آژانس یهود از وی حمایت مالی می‌کرد. در ساعت 4 بعدازظهر روز 14ماه می‌1948، دیوید بن گوریون در جمع اعضای شورای ملی یهود در تل اویو پایه گذاری دولت اسرائیل را اعلام کرد. کمی‌ بعد حکومت‌های عربی در 12 آوریل 1948در نشست دمشق بر سر مداخله نظامی‌ برای رهایی فلسطین به توافق رسیدند[۵۷].

در نهایت کمیته سیاسی شورای اتحادیه عرب درخواست شورای امنیت سازمان ملل را برای آتش بس در جنگ 1948 بر سر فلسطین پذیرفت ولی در نوامبر 1948 برخلاف انتظار، ملک عبدالله حاکمیت خود را بر فلسطین اعلام کرد. در ماه مه 1953 پس از‌ ترور ملک عبدالله، حسین، پادشاه اردن شد که در آن زمان 18 سال داشت. وی شروع به عربی کردن ارتش اردن و اخراج مقامات نظامی‌ انگلیس کرد. در اواسط دهه شصت، پس از جنگ 1967، شاه حسین با برخی رهبران اسرائیلی وارد تماس شد. در این تماس‌ها، اردن و مصر به حق حیات اسرائیل در صلح و امنیت اذعان کردند. از این دهه، آمریکایی‌ها به جای انگلیسی‌ها به تدریج وارد تحولات فلسطین شدند. در دهه هفتاد شاهد هماهنگی اردن و مصر با آمریکایی‌ها برسر مسئله فلسطین هستیم. از مهم‌ترین رویدادهای مربوط به روابط اردن با مسئله فلسطین، درگیری ارتش اردن با فدائیان فلسطینی در سپتامبر 1970 است که در طی آن سازمان‌های فلسطینی از اردن خارج شدند و حملات چریک‌های فلسطین از مرز اردن به اسرائیل متوقف شد.

پس از جنگ 1973، شاه حسین با مسئولان آمریکایی وارد مذاکره شد که ریچارد نیکسون، رئیس جمهور وقت آمریکا ، در خاطراتش آن را فاش کرده است. پس از آنکه مصر در سال 1978 با اسرائیل در کمپ دیوید به توافق رسید، اردن اعلام کرد که هیچ دخالتی در آن ندارد و آن را رد کرد. دهه هشتاد آغاز مرحله حساسی برای جهان عرب بود. جنگ ایران و عراق، حمله اسرائیل به لبنان در سال 1982 و جنگ خلیج فارس در سال 1990، باعث دو دستگی در جهان عرب و تضعیف آن‌ها و تقویت موقعیت اسرائیل شد. تماس‌های شاه حسین با اسرائیل که مدتی قطع شده بود در سال 1985 از سر‌گرفته‌شد[۵۸].

با مطالعه مسیر روابط اردن و اسرائیل، این نتیجه به دست می‌آید که اندیشه همزیستی مسالمت آمیز بین اردن و اسرائیل و حل مشکل فلسطین از طرق مسالمت‌آمیز بین رهبران اردن به رغم موانع داخلی در اردن، موانع عربی و موانع بین‌‌المللی همیشه وجود داشته است. این موانع در نهایت به امضای پیمان صلح وادی عربه بین دو طرف در سال 1994 منجر شد. پیمان 30 ماده ای صلح بین اردن و اسرائیل در سال 1994 به امضا رسید. آغاز دهه نود قرن بیستم، فروپاشی شوروی، تشدید بحران در نظام امپریالیسم جهانی و جنگ کویت زمینه را برای تغییر محیط امنیتی در خاورمیانه فراهم آورد. خروج از معادله کشمکش اعراب و اسرائیل، دادن مشروعیت حقوق بین‌الملل به تجاوزهای اسرائیل به خاک کشورهای عربی، تضعیف جبهه جهان عرب در پی خروج اردن از معادله کشمکش اعراب و اسرائیل، نادیده گرفته شدن قطعنامه‌های سازمان ملل متحد که تا آن زمان علیه اسرائیل صادر شده بود، فراهم آمدن نظام سیاسی منطقه‌ای تحت نظارت آمریکا ، موفقیت اسرائیل در تضعیف ابعاد سیاسی و راهبردی، مشکل آوارگان فلسطینی، واقعیت جدید سیاسی درباره شهر بیت‌المقدس، فراهم آمدن زمینه انجام پروژه‌های مشترک بین اردن و اسرائیل و ثبات سیاسی برای اسرائیل از جمله مسائل سیاسی مربوط به پیمان صلح بین اسرائیل و اردن محسوب می‌شود. در یک کلمه همه این آثار سیاسی ناشی از پیمان را می‌توان در تغییر موازنه قدرت به نفع اسرائیل خلاصه کرد[۵۹].

ماده چهارم پیمان صلح اردن و اسرائیل، به همکاری دو کشور به مسائل مربوط به امنیت اشعار دارد. خودداری طرفین به تهدید به زور و اقداماتی که به امنیت دو کشور زیان می‌زند، تضمین جلوگیری از تبدیل خاک به منبع و پناهگاه حملات مخالفان یا اقدامات دشمنانه، خودداری کردن از ورود به پیمان‌های نظامی‌ یا امنیتی با طرف سوم که در جهت تهدید امنیت یکی از طرفین باشد، مبارزه با‌تروریسم، کنترل مرزی و خلع سلاح و امنیت منطقه‌ای از جمله مسائل امنیتی پیمان صلح بین دوکشور است. طرف اردنی با امضای این پیمان درواقع، مسئولیت حفظ امنیت رژیم صهیونیستی را عهده دار شد که این امر با تعهدات اردن در پیمان دفاع مشترک و همکاری اقتصادی بین کشورهای عضو اتحادیه عرب منافات دارد.

ماده هفتم پیمان صلح اردن و اسرائیل به بررسی مسایل اقتصادی دوطرف می‌پردازد. بر این اساس، توسعه اقتصادی یک هدف اساسی است که دو طرف از طریق همکاری‌های اقتصادی برای دستیابی به آن تلاش خواهند کرد. پایان دادن به تحریم اقتصادی اسرائیل از سوی اردن، لغو سیاست حمایت‌گرایی در داد و ستدهای بازرگانی دو طرف، همکاری در زمینه‌های مختلف بازرگانی و داد و ستد آزاد کالا و خدمات، همکاری در زمینه سرمایه‌گذاری و پروژه‌های مشترک، از جمله مسایل اقتصادی مربوط به پیمان صلح دو کشور است[۶۰]. لغو تحریم‌های اقتصادی و عادی سازی روابط بین دو کشور، از جمله درخواست‌های قدیمی‌اسرائیل بود که در این پیمان به آن دست یافت. با مطالعه ظرفیت‌های اقتصادی بین دو طرف، اسرائیل طرف برنده همکاری‌های اقتصادی است.

با توجه به اهمیت بالای بعد فرهنگ در حفظ میراث فرهنگی و تمدنی یک کشور، پیمان صلح اردن و اسرائیل از مسئله عادی سازی فرهنگی بین دو طرف غافل نبوده است. هدف اسرائیل در تعامل با کشورهای عربی، نه تنها پایان دادن به جنگ و برقراری روابط صلح آمیز، بلکه عادی سازی کامل روابط برای اثرگذاری در فرهنگ و تمدن جهان عرب نیز بوده است. مطالعه همکاری‌های دو جانبه اردن و اسرائیل در سال‌های اخیر نشان می‌دهد که اردن اقداماتی را در جهت عادی سازی روابط خود با اسرائیل در زمینه‌های سیاسی و دیپلماتیک، اقتصادی و زمینه‌های فرهنگی برداشته است اما، درحالی که اسرائیل سرزمین‌های کشورهای عربی را اشغال می‌کند، عادی سازی روابط اسرائیل با کشورهای عربی معنا ندارد. مسایل داخلی اردن به ویژه موضع مخالفان نسبت به پیمان صلح این کشور با اسرائیل از مسایل مهم محسوب می‌شود. هنگامی‌که از مخالفان سخن به میان می‌آوریم، منظور ما احزاب مخالف سیاسی و سندیکاهای حرفه ای است[۶۱].

هنگامی‌که گفت و گوهای اردن و اسرائیل برای پیمان صلح آغاز شد، احزاب سیاسی اردن با حضور بیانیه‌ای با رد این گفت‌و‌گوها و همچنین مردود داشتن توافق‌های اسلو در سال 1991 و کنفرانس مادرید در سال 1993 خواستار هماهنگی و همکاری همه احزاب عربی برای رویارویی با روند عادی سازی روابط و حمایت از مقاومت در برابر اسرائیل شدند. موضع احزاب سیاسی اردن در رابطه با عادی سازی دوگونه بود. برخی از احزاب اصل گفتگو و پیمان صلح بین اردن و اسرائیل را رد می‌کردند؛ مانند حزب جبهه اقدام اسلامی‌ و برخی دیگر با اصل پیمان‌نامه مخالف نبودند و بر سر جزئیات پیمان‌نامه اختلاف داشتند. مانند حزب کمونیست اردن. سندیکاها حرفه‌ای نیز نقش بارزی در مقابله با امضای این پیمان صلح ایفا کردند. علاوه بر احزاب و سندیکاها، جمعیت‌های مختلف ضدصهیونیستی و ضدعادی‌سازی نیز در اردن فعالیت دارند. روابط تفاهم آمیز کنونی بین اردن و اسرائیل تنها از طریق پیمان صلح به وجود نیامده‌است، بلکه به تدریج، ناشی از فرآیند تاریخی روابط هماهنگی و همکاری دو طرف است. این مسئله در اصل به ساختار نظام سیاسی در اردن و روابط خانواده‌ هاشمی‌ با مقامات یهودی برمی‌گردد. روابط دو کشور پس از پیمان صلح به ابعاد سیاسی و نظامی‌ محدود نشد؛ بلکه شامل همکاری‌های اقتصادی و امنیتی و فرهنگی نیز شد. روابطی که اردن هم‌اکنون با اسرائیل برقرار کرده است پرحجم‌تر از روابط اردن با هرکشور عربی دیگر است. اردن در پیمان صلح با اسرائیل در مورد مسئله فلسطین امتیاز داد. دو طرف متعهد شدند موجودیت سیاسی مستقلی بین مرزهای دو کشور تأسیس نشود که این امر، دورنمای تأسیس دولت فلسطین را تاریک می‌کند[۶۲].

افکار عمومی‌ در اردن هنوز به طور کامل اسرائیل را نپذیرفته‌اند، هرچند که مقامات اردنی روی کاغذ به شرایط وجودی اسرائیل تن داده‌اند[۶۳]. ﭘﺲ از ﻣﺮگ ﻣﻠﮏ ﺣﺴﯿﻦ، رواﺑﻂ اردن ﺑﺎ ﮐﺸﻮرﻫﺎی ﺣﻮزه ﺧﻠﯿﺞ ﻓﺎرس ﺑﻪ ﻃﻮر ﻗﺎﺑﻞ‌ﺗﻮﺟﻬﯽ اﻓﺰاﯾﺶ ﯾﺎﻓﺖ. ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺳﺮﻧﮕﻮﻧﯽ رژﯾﻢ ﺑﻌﺜﯽ ﻋﺮاق، اردن ﻧﻘﺶ ﻣﺤﻮری و ﻣﻬمی‌ در ﺣﻤﺎﯾﺖ از ﺑﺮﻗﺮای ﻣﺠﺪد ﺛﺒﺎت و اﻣﻨﯿﺖ در ﻋﺮاق اﯾﻔﺎ ﮐﺮد. دوﻟﺖ اردن ﯾﺎدداﺷﺖ ﺗﻔﺎﻫمی‌ ﺑﺎ دوﻟﺖ اﺋﺘﻼﻓﯽ ﻣﻮﻗﺖ در ﻋﺮاق ﺑﺎ ﻫﺪف ﺗﺴﻬﯿﻞ آﻣﻮزش 30000 داﻧﺸﺠﻮی اﻓﺴﺮی ﭘﻠﯿﺲ ﻋﺮاق را ﺑﺎ اﻣﮑﺎﻧﺎت اردﻧﯽ‌ﻫﺎ اﻣﻀﺎ ﮐﺮد. شاید بتوان مهم‌ترین عنصر و ویژگی سیاست خارجی اردن که به ویژه پس از قرارداد صلح با اسرائیل در سال 1994 نمود بیشتری یافت، همراهی آشکار با غرب در تمامی‌ عرصه‌ها دانست. در عین حال، دستگاه دیپلماسی اردن همواره تلاش کرده‌ است تا ضمن در پیش گرفتن سیاست‌هایی محافظه‌کارانه از تقابل در سایر کشورها بپرهیزد که این امر خود ریشه در ساختار جغرافیایی و ژئوپلتیکی این کشور پادشاهی دارد.

اردن اگرچه مسلمان و عرب است، اما کشوری با رویکردهای تقریباً لیبرال محسوب می‌شود که برخلاف همسایگان عربش از رویه‌های ایدئولوژیک پرهیز می‌کند و چندان پیگیر موضوعات مرتبط با جهان اسلام نیز نیست. به طور کلی می‌توان گفت سیاست خارجی اردن به دلایل گفته شده محافظه‌کارانه و بیشتر در صدد مواجهه با چالش‌های اقتصادی است. اردن به سبب اتخاذ سیاست خارحی پراگماتیستی و مبتنی بر اجتناب از درگیری و برخورد شهرت یافته و در نتیجه همواره روابط خارجی خوبی با کشورهای همسایه داشته است.

اردن در سیاست خارجی خود همواره با سه چالش عمده و تأثیرگذار رو‌به‌رو بوده است که نقش مهم در سیاست‌گذاری این کشور پادشاهی ایفا کرده‌اند. سه چالشی که در سه حوزه مختلف جغرافیایی، اقتصادی و بافت جمعیتی تأثیری خاص بر جهت‌گیری‌های این کشور داشته‌اند. با توجه به محدودیت ژئوپلتیک اردن و غلبه نگرش محافظه‌کارانه بر سیاست خارجی این کشور، به نظر نمی‌رسد اردن خود را در نقش بازیگر مؤثری برای آینده تصویر کند. از همین جهت طبق آنچه گفته شد، سیاست خارجی خود را بر مبنای تنش‌زدایی و کسب کمک‌های اقتصادی و منفعت هماهنگ کرده است. اساساً سیاست خارجی اردن رویکردی مبتنی بر پرهیز از تنش دارد که این رویکرد هم در خاورمیانه و هم در روابط با سایر کشورها رعایت می‌شود.

البته از سویی دیگر، اردن ظرفیت‌ها و فرصت‌های خوبی نیز در سیاست خارجی دارد. هرچند اردن به دلیل همسایگی با سه کشوری که بیشترین حجم از بحران را در منطقه خود دارند یعنی فلسطین، سوریه و عراق بیشترین حجم آسیب‌پذیری را داراست اما در عین حال یکی از مهم‌ترین کشورهایی است که نوع رفتارهای منطقه‌ای آن در مسایل و بحران‌های غرب آسیا اثرگذاری بالایی دارد. نقش حساس اردن در مجامع بین‌‌المللی به همین دلیل همواره مورد توجه است به گونه‌ای که در قضیه فلسطین هیچ مسئله‌ای بدون اردن حل نمی‌شود. مجموع این شرایط باعث می‌شود اردن هم به عنوان یک کشور آسیب‌پذیر و هم به عنوان یک دولت مؤثر و تأثیرگذار در مسائل بین‌المللی شناخته شود. همچنین اردن به دلیل اینکه نقش خود را بیشتر در بازیگری و ایجاد ائتلاف می‌داند همیشه سعی کرده به عنوان یک میانجی و ائتلافگر ظاهر شود و تلاش می‌کند همیشه یک سیاست محافظه کارانه را دنبال کند و خود را در خطر قرار ندهد[۶۴].

اردن ﻋﻀﻮ ﺳﺎزﻣﺎن ﻣﻠﻞ و ﺑﺴﯿﺎری از آژاﻧﺲ‌ﻫﺎی ﺗﺨﺼﺼﯽ و واﺑﺴﺘﻪ ﺑﻪ آن، از ﺟﻤﻠﻪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺗﺠﺎرت ﺟﻬﺎﻧﯽ، سازمان ﻫﻮاﺷﻨﺎﺳﯽ ﺟﻬﺎﻧﯽ، ﺳﺎزﻣﺎن ﻏﺬاﯾﯽ و ﮐﺸﺎورزی ﺟﻬﺎن، ﺳﺎزﻣﺎن بین‌المللی انرژی اتمی است. همچنین اردن عضو بانک جهانی، صندوق بین‌‌المللی پول، سازمان کنفرانس اسلامی، جنبش غیر متعدها و اتحادیه عرب است[۶۵].

پرچم، نشان و سرود ملی

پرچم کشور اردن

پرچم کشور اردن از رنگ‌های سنتی دنیای عرب تشکیل شده است که عبارت‌اند از رنگ‌های سبز، قرمز، سیاه و سفید به اضافه یک ستاره هفت پر؛ این رنگ‌ها دارای ریشه‌ی تاریخی و قومی‌ می‌باشند و در اصل رنگ‌های پرچمی‌ هستند که در انقلاب بزرگ عربی در سال 1917 برافراشته شد.

رنگ قرمز

هاشمیون رنگ قرمز را از دوران شریف ابونمی‌ هم‌ عصر سلطان سلیم به عنوان رنگ پرچمشان انتخاب کردند و پرچم سرخ در همه جا به ویژه در انقلاب بزرگ عربی همراهشان بود.

رنگ سیاه

عباسیون (750-1258) رنگ سیاه را برای پرچمشان به عنوان نماد سوگواری بر آنچه در کربلا رخ داده بود انتخاب کردند و خلفای عباسی لباس‌ها و عمامه‌های سیاه رنگی به تن می‌کردند.

رنگ سبز

فاطمیون (908-1171) رنگ سبز را برای پرچمشان انتخاب کردند تا نمادی باشد از اینکه پیامبر(ص) در شبی که مشرکان برای قتلش آمده بودند، لباس سبزش را به علی (ع) بخشید تا علی (ع) در جای او بخوابد و سبب گمراهی مشرکان و نجات پیامبر(ص) باشد.

رنگ سفید

امویون (سال‌های 661-750) رنگ سفید را برای پرچمشان به نشانه یادآوری جنگ‌های اولیه پیامبر، بشارت پیروزی و مجد آن انتخاب کردند.

ستاره هفت پر

این ستاره از «السبع المثانی» (نام دیگر سوره حمد) در قرآن گرفته شده‌است و تعداد پرهای آن به تعداد آیات سوره مبارکه حمد است [۶۶]. طرح این پرچم در سال 1921 میلادی پذیرفته شد. بخشی از پرچم کشور اردن به صورت مثلثی درآمده و به وسیله یک رنگ جداگانه مشخص شده است[۶۷].

سرود ملی

عاش الملیک، عاش الملیک: زنده باد پادشاه! زنده باد پادشاه!

سامیا مقامه خافیات فی المعالی اعلامه: آن بلند جایگاه که بیرق‌هایش را در بلندی‌ها برافراشته‌اند!

یا ملیک العرب، لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!

شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته است!

نحن احرزنا المنی یوم احییت لنا: به خواست خود رسیدیم روزی که نشانه را به ما نمایاندی!

نهضــۀ تحفزنا تتسامی‌ فوق‌ هام الشهب: آن خیزشی که به ما انگیزه می‌بخشد و فراتر از آتشین‌گوی بزرگ آسمانی می‌برد!

یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!

شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: که از شرافت نَسَبت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!

الشباب الامجد جندک المنجد: جوانان جوانمرد سپاه گرد تو آمده‌اند!

عزمه لایخمد فیه من معناک رمز الدأب: اراده‌شان فرو‌نمی‌کاهد و در فحوای کلامت نمادی از بهروزی نهفته‌است!

یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!

شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته ‌است!

دمت نورا و هدی فی البرایا سیدا: فروغ و راهنمای ما بمان و بر پیشوای پاکان بزرگوار بمان!

هانئا ممجدا تحت اعلامک مجد العرب: که بزرگی عرب در لوای بیرق توست!

یا ملیک العرب لک من خیر نبی: ای شاه اعراب که بزرگی تبارت را از بهترین پیامبران داری!

شرف فی النسب حدثت عنه بطون الکتب: و از شرافت نَسَبَت در دل نوشتارها سخن رفته‌است[۶۸].

شخصیت‌های سیاسی

اهم شخصیت‌های سیاسی مهاجر اردن به شرحی است که می‌آید:

عبدالله بن حسین‌هاشمی [1]، حسین بن طلال[2]، حسن بن طلال[3]، محمد بن طلال[4]، شریف عبدالحمید شرف[5]، لیلا شرف[6]، شریف زیاد بن شاکر[7]، زید الرفاعی[8]، عبدالله بن حسین[9]، رانیا العبدالله[10]، عمر رزاز[11]،‌ هانی مُلقی[12]، عبدالله النسور[13]، فایز الطراونه[14]، علی سحیمت[15]، طارق السحیمت[16]، عبد السلام المجالی[17]، علی خلقی الشرایری[18]، فیصل الفایز[19]، علی ابوالراغب[20]، شیخ علی ابو روبیها، شیخ عطاالله سحیمت[21]، صلاح الدین عطاالله السحیمات[22]، نایف الکاوی، بهجت تلهونی[23]، عیسی الور تورکی الغلایینی و سعید مفتی[24] [۶۹].

نیروهای مسلح و نقش آن‌ها

اردن نیز مثل سایر کشورهای خاورمیانه بودجه فراوانی را به امور نظامی‌ اختصاص می‌دهد. درواقع در سال‌های اخیر، کشورهای خاورمیانه در سطح جهان مقام‌های اول را به خود اختصاص داده‌اند به طوری که در میان بیست کشور اول دنیا در زمینه بودجه نظامی‌ به نسبت تولید ناخالص ملی، کشورهای خاورمیانه 10 جایگاه را از آن خود کرده‌اند. اردن نیز با وجود آن‌که مثل کشورهای حاشیه خلیج فارس از ذخایر نفت برخوردار نیست، اما با حمایت آمریکا و تأکید ‌بر درآمدهای داخلی، بودجه فراوانی را به نسبت تولید ناخالص ملی به امور نظامی‌ اختصاص می‌دهد. البته با توجه به شرایط خاصی که این کشور دارد، بودجه بالای نظامی‌ به نسبت تولید ناخالص ملی، قابل توجیه است. با این وجود، روند افزایش بودجه این کشور با توجه به مشکلات اقتصادی، رشد چندانی نداشته‌است. اردن در خلال این سال‌ها حدود 4/1 میلیارد دلار هزینه نظامی‌ سالانه داشته است که این مقدار، 6/8 درصد از کل ناخالص داخلی آن را تشکیل می‌دهد. این کشور با اختصاص 4/1 میلیارد دلار هزینه رتبه 52 در جهان را داراست. از نظر میزان بودجه به نسبت تولید ناخالص داخلی، اردن کشور پنجم جهان است .

این آمارها نشان دهنده آن هستند که اردن کشوری است که از نظر رهبران آن با تهدیدهای جدی مواجه است، اما درآمد این کشور به اندازه ای نیست که بتواند پاسخگوی نیازها و خریدهای نظامی‌ آن باشد؛ به همین دلیل به نظر می‌رسد در صورتی که این کشور مشکلات اقتصادی خود را حل نماید، بر میزان بودجه نظامی‌ آن به شدت افزوده‌ شود[۷۰] در گذشته، کشورهای عربی نفت خیزی همچون عربستان و امارات، با توجه به مشکلات اقتصادی اردن، به این کشور کمک مالی می‌کردند. هدف کمک‌های مالی این کشورها، بالا بردن توان دفاعی اردن به عنوان جبهه اول اعراب در مقابل رژیم صهیونیستی بود. این وضعیت به اردن کمک می‌کرد تا با هزینه سایرکشورهای عربی، بر میزان قدرت نظامی‌اش بیافزاید. پس از آن‌که این کشور در سال 1994 با رژیم صهیونیستی پیمان صلح را امضا نمود، از انگیزه کشورهای عربی ثروتمند برای کمک به اردن کاسته شد. گرچه پیش از وقوع صلح نیز بسیاری از کشورهای عربی با فروپاشی شوروی و پایان نظام دوقطبی، درعمل نگرانی چندانی از تهدیدهای این رژیم نداشتند. آمریکا پس از انعقاد پیمان صلح اردن با رژیم صهیونیستی، کمک‌های نظامی‌ و فروش‌ تسلیحات حساس به اردن را آغاز نمود، تا انگیزه‌ای قوی برای صلح سایر کشورهای عربی با این رژیم باشد[۷۱].

از آن‌جا که بودجه نظامی‌ اردن در مقایسه با کشورهای نفت خیزی چون عربستان سعودی و امارات متحده عربی بسیار محدود می‌باشد اردن سعی نموده که با راه کارهای مختلفی، این مشکل را حل نماید؛ یکی از اقدام‌های این کشور تأکید بر کیفیت نیروهای دفاعی است. اردنی‌ها از همان ابتدا سعی داشته‌اند که از نظر کیفیت و کارایی نسبت به سایر کشورهای منطقه درسطح بالاتری باشند. به همین دلیل، نیروهای دفاعی این کشور پیشرفته‌ترین آموزش‌های نظامی‌ را می‌بینند.

دولت این کشور حتی برای بالا بردن کیفیت نیروها، سربازی اجباری را در سال 1999 لغو کرد و تأکید اصلی را بر روی نیروهای داوطلب و حرفه‌ای قرار داد. افزون بر این، دانشکده‌های نظامی‌ این کشور به نسبت سایر کشورهای عرب منطقه در سطح بالاتری قرار دارند؛ از این رو برخی از کشورهای منطقه، نیروهای خود را برای تحصیل و گذراندن آموزش‌های نظامی، به دانشکده‌های اردن اعزام می‌کنند. اقدام دیگر اردن در جبران کمبود بودجه نظامی‌ در مقایسه با سایر کشورهای عربی، گرفتن کمک‌های مالی از سایر کشورهاست. یکی دیگر از اقدامات دولت برای جبران کاستی در زمینه بودجه نظامی، سرمایه گذاری در صنعت تسلیحات داخلی است. اردنی‌ها در زمینه تولید تسلیحات داخلی با هدف تأمین نیاز نیروی تدافعی خود و صادرات به سایر کشورهای منطقه، به شدت فعال هستند.

با وجود تمامی‌ اقدامات انجام شده، اردن با تهدیدهای جدی داخلی مواجه است . این کشور به دلیل اتخاذ سیاست همراهی با آمریکا، مورد توجه گروه‌های‌ تروریستی است. این مشکل با توجه به جمعیت فلسطینی مقیم در اردن، دامنه‌دارتر شده است. فلسطینی‌های مقیم اردن که برای رهایی از اقدامات جنایت کارانه رژیم صهیونیستی به اردن آمده‌اند، از یک طرف از سیاست اردن در قبال این رژیم و آمریکا سرخورده شده‌اند و از طرف دیگر با مشکلات مهمی‌ همچون بیکاری مواجه هستند. به همین دلیل، شمار زیادی از افرادی که به گروه‌های‌ تروریستی می‌پیوندند، از کشور اردن هستند. زرقاوی رهبر‌تروریست‌های عراق نیز از اهالی اردن بود[۷۲].

از جمله مشکلات دیگر کشور اردن، نرخ رشد جمعیت این کشور در کنار مشکلات اقتصادی است که در مجموع، رهبران این کشور را در مورد آینده ثبات سیاسی و نظامی‌ کشور نگران نموده است.

افزایش جمعیت جوان اردن در کنار مشکلاتی همچون بیکاری، باعث شده است که نگرانی جدی در مورد احتمال بروز اقدامات ضددولتی وجود داشته باشد. نوع رژیم سیاسی اردن پادشاهی مشروطه است؛ ولی همانند بسیاری از کشورهای عربی، بیشتر اختیارات سیاسی و نظامی، در دست پادشاه قرار دارد که با توجه به جمعیت جوان و مشکلات اقتصادی باعث افزایش احتمال اقداماتی علیه دولت شده است؛ به همین دلیل، دولت اردن برنامه‌ها و اقداماتی جدی را برای بالا بردن توان امنیتی و اطلاعاتی انجام داده‌است؛ نیروهای پلیس، امنیتی و اطلاعاتی اردن رشد بیشتری در مقایسه با نیروهای دفاعی داشته‌اند؛ براساس برآوردها، توان نیروهای اطلاعاتی اردن در مقایسه با سایر کشورهای عرب نیز در سطح بالاتری قرار دارد.

در کشور اردن، پادشاه فرمانده کل نیروهای مسلح است. وی می‌تواند اعلان جنگ و صلح نماید، به نیروهای مسلح فرمان دهد و عهد‌نامه و توافقات را امضا کند. نیروهای شهری و نیروهای مسلح و کلیه القاب تشریفاتی تحت کنترل پادشاه هستند و برطبق قانون خاص ماده 37 پادشاه می‌تواند این قدرت خود را به شخص دیگری واگذار کند.

نیروهای مسلح سلطنتی و اداره کل اطلاعات تحت کنترل پادشاه هستند. پادشاه حق بخشش و کاهش مجازات‌ها را دارد[۷۳]. تشکیلات دفاعی اردن مستقیما و شخصا توسط پادشاه فرماندهی می‌شود. دوره سربازی دو سال است. بخش اعظم نیروی انسانی این تشکیلات را داوطلب‌ها تشکیل می‌دهند[۷۴]. شمار اعراب بادیه نشین و بدوی در نیروهای مسلح این کشور بسیار زیاد است که وفادارترین عناصر نظامی‌ نسبت به پادشاه محسوب می‌شوند.

بر اساس آمار سال 2008 تعداد کل پرسنل نیروهای مسلح اردن، 104000 نفر است. 15 تا 16 هزار نفر از آن‌ها را نیروهای ژاندارمری و حدود 4000 نفر را نیروهای پلیس تشکیل می‌دهند. حدود 600 تا 700 هزار نفر از مردم این کشور به عنوان نیروی احتیاط در صورت لزوم توانایی پیوستن به ارتش و نیروی نظامی‌ را دارند[۷۵]. بودجه دفاعی این کشور در سال 2008 بیش از 700 میلیون دلار بوده است که بیش از 13/5 درصد از تولید ناخالص ملی این کشور را تشکیل می‌دهد[۷۶]. در سال 2006، 8/6 درصد از کل بودجه کشور به ارتش اختصاص یافت. به طور کلی نیروهای نظامی‌این کشور عبارت‌اند از:

  • نیروی زمینی سلطنتی اردن؛
  • نیروی دریایی سلطنتی اردن؛
  • نیروی هوایی سلطنتی اردن؛
  • فرماندهی عملیات ویژه؛
  • مدیریت امنیت عمومی‌[۷۷].

ارتش اردن شامل نیروی زمینی، هوایی و دریایی است و دارای واحدهای زیر است:

  • دو لشکر زرهی، هریک متشکل از دو تیپ مکانیزه، یک تیپ تانک، یک تیپ توپخانه و یک تیپ دفاع هوایی؛
  • دو لشکر پیاده مکانیره، هریک متشکل از دو تیپ مکانیزه، یک تیپ تانک، یک تیپ توپخانه و یک تیپ دفاع هوایی؛
  • یک تیپ گارد سلطنتی مستقل؛
  • یک تیپ نیروی ویژه متشکل از 3 گردان هوابرد؛
  • یک تیپ توپخانه صحرایی متشکل از 4 گردان توپخانه[۷۸].

اهداف نیروهای مسلح اردن عبارت‌اند از:

  • محافظت از سرحدات قلمرو پادشاهی اردن از تهاجمات بیگانگان؛
  • محافظت از مردم داخل قلمرو پادشاهی و سرپا نگه داشتن کشور [۷۹]؛
  • محافظت از پادشاه[۸۰].

نیروی زمینی

نیروی زمینی اردن دارای 90 هزار پرسنل شامل: 2 لشکر زرهی، 2 لشکر پیاده نظام مکانیزه، یک تیپ نیروی مخصوص (3 گردان چترباز) و یک تیپ توپخانه صحرایی (4گردان ) است.

تجهیزات نیروی زمینی
  • تانک‌های سنگین: حدود 1131 دستگاه شامل 360 دستگاه چیفتن خاله، 293دستگاه طارق؛
  • تانک‌های سبک: 9 دستگاه اسکوربین؛
  • شناسایی: 130 دستگاه فررت؛
  • زره پوش تهاجمی‌پیاده نظام: 25 دستگاه؛
  • نفربرهای زرهی: 1700 دستگاه؛
  • توپخانه کششی: 89 قبضه؛
  • خمپاره انداز: 600 قبضه خمپاره اندازهای 81 و 107مم؛
  • سلاح‌های هدایت شونده ضد تانک: 330 قبضه ناو، 310 قبضه دراگون؛
  • توپ‌های ضدهوایی: 1000 قبضه از انواع ضد هوایی‌ها؛
  • موشک‌های سطح به هوا: 100قبضه ‌[۸۱].

نیروی دریایی

شامل 330 نفر پرسنل، یک فروند ناوچه سریع السیر الحسین و دارای 13 شناور کشتی و پایگاهی در عقبه می‌باشد[۸۲].

نیروی هوایی

تعداد پرسنل آن 13400 نفر است. نیروی هوایی اردن در جنگ ژوئن 1967 اعراب، به کلی نابود شد. پس از این جنگ، ملک حسین با توسل به کشورهای انگلستان، آمریکا ، فرانسه و حتی شوروی سابق توانست نیروی هوایی کوچکی را راه اندازی کند که چندان قابل اهمیت نیست[۸۳].

تجهیزات نیروی هوایی
  • هواپیمای جنگی: 300 فروند جنگنده و بالگرد مسلح؛
  • جنگنده‌ها: 3 اسکادران و چندین فروند جنگنده؛
  • جنگنده‌های زمینی: شامل بیش از 30 اسکادران؛
  • حمل و نقل: 4 اسکادران با 7 فروند؛
  • مسافری: چندین اسکادران و فروند که روز به روز در حال توسعه است[۸۴].
پایگاه‌های هوایی

ملک عبدالله در عمان، ملک حسین در مفرق، شاهزاده حسن در عقبه، و پایگاه‌های هوایی ازرق و جفر[۸۵].

سن خدمت

تا سال 1999 خدمت اجباری در سن 18سالگی انجام می‌شد. زنان خدمت سربازی ندارند، اما می‌توانند در امور غیر درگیرانه ارتش داوطلب شوند[۸۶].

رده‌های نظامی‌ اردن

از پایین به بالا: ستوان دوم، ستوان یکم، سروان، سرگرد، نائب سرهنگ، سرهنگ، سرتیپ، سرلشکر، سپهبد، تیمسار، ارتشبد[۸۷][۸۸].

نیز نگاه کنید به

سیاست و حکومت روسیه؛ سیاست و حکومت چین؛ سیاست و حکومت افغانستان؛ سیاست و حکومت کانادا؛ سیاست و حکومت سودان؛ سیاست و حکومت ژاپن؛ سیاست و حکومت کوبا؛ سیاست و حکومت مالی؛ سیاست و حکومت ساحل عاج؛ سیاست و حکومت لبنان؛ سیاست و حکومت مصر؛ سیاست و حکومت فرانسه؛ سیاست و حکومت اسپانیا؛ سیاست و حکومت اوکراین؛ سیاست و حکومت قطر؛ سیاست و حکومت سیرالئون؛ سیاست و حکومت اتیوپی؛ سیاست و حکومت تایلند؛ سیاست و حکومت آرژانتین؛ سیاست و حکومت سوریه؛ سیاست و حکومت سنگال؛ سیاست و حکومت زیمبابوه؛ سیاست و حکومت بنگلادش؛ سیاست و حکومت سریلانکا؛ سیاست و حکومت تونس؛ سیاست و حکومت گرجستان؛ سیاست و حکومت تاجیکستان؛ سیاست و حکومت قزاقستان

پاورقی

[1] عبدالله اول بن الحسین بن علی الهاشمی‌(2 فوریه 1882 - 20 ژوئیه 1951) بنیانگذار و اولین پادشاه پادشاهی هاشمی‌ اردن بود. او به عنوان «پادشاه بنیانگذار» شناخته می‌شود. عبدالله پس از شورش بزرگ اعراب به رهبری پدرش شریف حسین بن علی علیه امپراتوری عثمانی در طول جنگ جهانی اول، امیر امارت ماوراء اردن (بعدها اردن) شد.

[2] الحسین بن طلال بن عبدالله اول هاشمی‌(14 نوامبر 1935 - 7 فوریه 1999)، سومین پادشاه پادشاهی هاشمی‌ اردن . او در 11 اوت 1952 تا زمان مرگش در 7 فوریه 1999 قدرت را به دست گرفت.

[3] الحسن بن طلال (زاده 20 مارس 1947) یک شاهزاده اردنی و ولیعهد سابق است. پسر ملک طلال، برادر ملک حسین بن طلال و عموی ملک عبدالله دوم، وی بیش از 30 سال به عنوان ولیعهد اردن (از 1965 تا 25 ژانویه 1999) خدمت کرد.

[4] شاهزاده محمد بن طلال بن عبدالله بن الحسین بن علی ( زاده 2 اکتبر 1940 - درگذشته 29 آوریل 2021) برادر کوچک‌تر پادشاه فقید اردن، الحسین بن طلال‌، و عموی ملک عبدالله دوم است . او به عنوان ولیعهد و نماینده شخصی پادشاه اردن بود. شاهزاده محمد یکی از اعضای خاندان حاکم هاشمی‌در اردن است، پدرش ملک طلال بن عبدالله، دومین پادشاه پادشاهی هاشمی‌اردن و مادرش ملکه زین الشرف است.

[5] شریف عبدالحمید شرف، نخست وزیر اردن ( 1939 - 3 ژوئیه 1980 ) در سال 1959 از دانشگاه آمریکایی بیروت در رشته فلسفه فارغ التحصیل شد و در سال 1962 مدرک کارشناسی ارشد حقوق بین‌‌الملل را از همان دانشگاه دریافت کرد.

[6] لیلا عبدالحمید شرف (1940-) سیاستمدار اردنی متولد بیروت، اولین وزیر اطلاعات در اردن و اولین زن اردنی است که به سنا منصوب شد. او همسر شریف عبدالحمید شرف است. نخست وزیر سابق اردن او سمت‌های مهمی‌در کشور اردن داشت. او عضو کمیته سلطنتی پیش‌نویس منشور ملی 1989-1990، عضو شورای مشورتی ملی در سال‌های 1982-1984 و عضو هیئت امنای سازمان عرب برای حقوق بشر 1997-1986.

[7] شریف زید بن شاکر نخست وزیر اردن است که در 4 سپتامبر 1934 میلادی در شهر امان متولد شد.

[8] زید الرفاعی (عربی: زید الرفاعی؛ زاده 27 نوامبر 1936) سیاست‌مدار اهل اردن است. او به عنوان نخست‌وزیر اردن خدمت کرد و چهار دولت مختلف را تشکیل داد که آخرین آن طولانی‌ترین حکومت ماندگار اردن در تاریخ پادشاهی بود و مدت 4 سال و 20 روز از (4 آوریل 1985 تا 24 آوریل 1989) ادامه داشت.

[9] عبدالله دوم بن الحسین بن طلال بن عبدالله اول بن الحسین بن علی (زاده 30 ژانویه 1962، عمان)، پادشاه کنونی پادشاهی هاشمی‌ اردن است که در 7 فوریه 1999 پس از 7 فوریه 1999 تاج و تخت را به دست گرفت. درگذشت پدرش ملک حسین و وی از خاندان هاشمی‌است و نسب او به نسل چهل و سوم از اولاد محمد صلی الله علیه و آله و سلم از طریق نوه اش حسن بن علی بن ابی طالب می‌رسد. او از سال 1993 با ملکه رانیا ازدواج کرده است و مادرش پرنسس مونا الحسین است.

[10] رانیا یاسین ملقب به ملکه رانیا (به عربی: الملکه رانیا العبد الله)، همسر ملک عبدالله دوم و ملکه اردن است.

[11] عمر رزاز (عربی: عمر الرزاز؛ زاده 1 ژانویه 1961) سیاست‌مدار اهل اردن و نخست‌وزیر فعلی این کشور است. او در 5 ژوئن 2018 پس از استعفای هانی ملقی نخست‌وزیر پیشین، به دلیل اعتراضات گسترده مردم علیه اقدامات ریاضت اقتصادی او تحت حمایت صندوق بین‌المللی پول، به این سمت منصوب شد. رزاز از 4 ژانویه 2017 وزیر آموزش و پرورش بود. وی پیش از آن نیز مدیر چندین مؤسسه ملی و بین‌المللی بوده‌ است.

[12] هانی مُلقی (عربی: هانی الملقی؛ زاده 15 اکتبر 1951) سیاست‌مدار اردنی است. وی در بعدازظهر دوشنبه 5 ژوئن 2018 از سمت نخست‌وزیری اردن در ملاقاتی با ملک عبدالله استعفا داد.

[13] عبدالله النسور (عربی: عبدالله النسور؛ زاده 20 ژانویه 1939) یک سیاست‌مدار اهل اردن است. او از 10 اکتبر 2012 تا 1 ژوئن 2016 نخست‌ وزیر اردن بود.

[14] فایز الطراونه (عربی: فایز الطراونه؛ زاده 1 مه 1949 - درگذشته 15 دسامبر 2021) یک سیاست‌مدار اهل اردن بود. او دو مرتبه از 20 اوت 1998 تا 4 مارس 1999 و از 2 مه 2012 تا 11 اکتبر 2012 نخست‌وزیر اردن بود.

[15] علی الصحیمت (زاده 1937 در شهر کراک) سیاستمدار، مهندس و وزیر سابق اردنی است که در دوره (1989-1991) شهردار امان و معاون نخست وزیر و وزیر حمل و نقل بوده است. (1991-1993) وی عضو بیست و ششمین مجلس سنا بود.

[16] طارق صلاح الدین الصحیمت (23 سپتامبر 1936 - 21 ژوئیه 2014)، پزشک اردنی، نظامی‌بازنشسته و شخصیت عمومی. در شهر تاریخی کراک در جنوب اردن متولد شد . او فرزند صلاح الدین الصحیمت نماینده مجلس و نوه شیخ عطالله الصحیمت، رهبر ملی و یکی از مردان شهر کراک است که عضو اولین شورای قانونگذاری در امارات بود.

[17] عبدالسلام عطاالله المجالی (1925 - 3 ژانویه 2023) پزشک و سیاستمدار اردنی متولد شهر کراک بود که پیش از این برای دو دوره نخست وزیر اردن بود، اولین دوره بین سال‌های 1993-1995 و دوره دوم بین سال‌های 1993-1995 و دوره دوم بین سال‌های 1993. 1997-1998 او همچنین رئیس دانشگاه اردن بود. او برادر سیاستمدار، رئیس سابق پارلمان اردن و نماینده مجلس سنای اردن، عبدالهادی المجالی است.

[18] علی بن حاج حسین الشرایری البلاوی (1878 - 25 ژوئن 1960) نظامی‌و سیاستمدار اردنی متولد اربد بود.

[19] فیصل عاکف مثقال الفایز (زاده 22 آوریل 1952)، سیاستمدار اردنی است که از سال 2015 به عنوان رئیس مجلس سنا، جانشین عبدالرئوف الروابده شد و چندین دوره عضو پارلمان اردن و رئیس مجلس نمایندگان بود.

[20] علی ابوالراغب، نخست وزیر اردن از سال 2000 تا 2003. ابوالراغب در سال 1946 در امان به دنیا آمد. وی دارای مدرک لیسانس در رشته مهندسی عمران است که در سال 1967 از دانشگاه تنسی در ایالات متحده آمریکا اخذ کرد.

[21] عطاالله الصحیمت یا عطالله پاشا السوهیمات (1875 - 28 ژوئیه 1965) رهبر، سیاستمدار و دولتمرد عرب و اردن بود. او در شهر کراک در جنوب اردن به دنیا آمد. او فرزند شیخ سلیمان افندی الصحیمت بود که از رهبران ملی و عضو اولین شورای شهرداری شهر کراک در دوران امپراتوری عثمانی در دهه 1890 بود .

[22] صلاح الصحیمت (1914-1966) سیاستمدار اردنی متولد شهر کراک در جنوب اردن بود.او اولین کسی بود که سمت دبیرکلی مجلس ملی را بین سالهای 1946-1948، 1951-1953 بر عهده گرفت. و 1961-1962. وی در ژوئیه 1963 به عنوان نماینده شهر کراک انتخاب شد و علاوه بر ریاست کمیته روابط خارجی در پارلمان اردن، در چندین سمت از جمله معاونت وزارت کشور و مدیر کل انتشارات فعالیت داشت.

[23] بهجت الطلحونی، متولد سال 1913 در شهر معان و درگذشته در سال 1995، از چهره‌های فعال سیاسی اردن است. او چندین سمت از جمله رئیس مجلس سنا، نخست وزیر و رئیس دیوان سلطنتی هاشمی‌را بر عهده داشت. او در مدرسه السالت تحصیل کرد و سپس به دانشگاه دمشق پیوست و در سال 1935 از دانشکده حقوق آن فارغ التحصیل شد. او در سال 1938 به عنوان قاضی در کرک مشغول به کار شد. وی در طی چهار بار بین سال‌های 1960-1970 به عنوان نخست وزیر به تشکیل دولت منصوب شد. او در سال 1974 به عنوان رئیس مجلس سنا منصوب شد و از سال 1962 به عنوان یک عضو خدمت کرده است.

[24] سعید المفتی یکی از رهبران اردن و یکی از رهبران چرکسی است که در تأسیس آن سهیم بوده و از راه آن حمایت کرده است. او در خط مقدم پذیرایی از شاهزاده عبدالله بن الحسین بود که در سال 1921 از حجاز آمد و چندین روز از او در خانه خود میزبانی کرد. او از او حمایت کرد، با او کار کرد و زمانی که شاهزاده به پادشاهی اردن منصوب شد، با پسرش ملک طلال بن عبدالله و پس از او ملک حسین بن طلال ادامه یافت. او در سال 1898 در امان به دنیا آمد، در سال 1989 درگذشت و در همانجا به خاک سپرده شد.

کتابشناسی

  1. ↑ Abunimeh, Hatem (1997-2009)‚ former Associate Director‚ Facilities Management Adm. At University of Illions at Chicago https://www.quora.com/is-Jordan-a-democratic-country
  2. ↑ برگرفته از سفارت ایران در اردن http://amman.mfa.ir/index.aspx?fkeyid=&siteid=15&pageid=3344
  3. ↑ برگرفته از https://www.wikipedia.org/
  4. ↑ دو فصلنامه علمی‌ جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
  5. ↑ پادشاهی اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بین‌‌الملل، مركز بین‌‌المللی تبلیغ، ص 38
  6. ↑ لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ اردن. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)
  7. ↑ الدستور الاردن، مطبوعات مجلس النواب 20010
  8. ↑ الدستور الاردن، مطبوعات مجلس النواب 20010
  9. ↑ دغمی، محمد راکان(2006)، تطور قانون الزکاه فی الاردن، اللجنــه العلیا لكتابــه تاریخ الأردن، ص 58-59
  10. ↑ الزعبی، خالد سماره(1994)، النظام الاداری فی الاردن، عمان: لجنــه تاریخ الاردن
  11. ↑ برگرفته از مجلس النواب الرئیسیــه http://www.representatives.jo/
  12. ↑ برگرفته از https://fa.alalam.ir/news/5269131/
  13. ↑ مجلس النواب الرئیسیــه
  14. ↑ محیلان، الشیخ محمد محمود(1994)، القضاء الشرعی فی الاردن، اللجنــه العلیا لكتابــه تاریخ الأردن، 49-42
  15. ↑ دائره الاحصائات العامــه
  16. ↑ دائره الاحصائات العامــه
  17. ↑ دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398(پیاپی 14)
  18. ↑ برگرفته از مركز القدس للدراسات السیاسیــهhttps://www.alqudscentea.org/
  19. ↑ د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 245-195
  20. ↑ برگرفته از مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/
  21. ↑ د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 245-195
  22. ↑ برگرفته از مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/
  23. ↑ د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 245-195
  24. ↑ برگرفته از مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/
  25. ↑ د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 308
  26. ↑ د. عصام سعدی(1993)، التطور السیاسی للأردن، چاپ 1، ص. 308
  27. ↑ برگرفته از مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/
  28. ↑ د. محمد مصالحه(1999)، التجربــه الحزبیــه السیاسیــه فی الاردن، ص 48-44
  29. ↑ برگرفته از مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/
  30. ↑ د. محمد مصالحه(1999)، التجربــه الحزبیــه السیاسیــه فی الاردن، ص 47-46
  31. ↑ دو فصلنامه علمی‌جامعه شناسی سیاسی جهان اسلام، دوره 7، شماره 1، بهار و تابستان 1398 (پیاپی 14)
  32. ↑ برگرفته از مركز القدس للدراسات السیاسیــه https://www.alqudscentea.org/
  33. ↑ برگرفته از وزاره الداخلیــه المملكــه الاردنیــه الهاشمیــه، پویا آریا، اطلس گیتاشناسی ایران و جهان، ص4 http://www.moi.gov.jo/
  34. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص32
  35. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص75
  36. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 75
  37. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 23
  38. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 32
  39. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 23
  40. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 46
  41. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 47
  42. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 47
  43. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 48
  44. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 50
  45. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 51
  46. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 39
  47. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 37
  48. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 39
  49. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 40
  50. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 43
  51. ↑ علوم سیاسی(1383)، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، شماره 19، ص 203
  52. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 53
  53. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 68
  54. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 63
  55. ↑ الفایز، ذیاب محمد(2013)، جامعــه الشرق الاوسط، علاقات الادنیــه-الامریکیــه و آفاقها المستقبلیــه، پایان نامه فوق لیسانس، ص 58
  56. ↑ برگرفته از وزاره الخارجیــه المملکــه الاردنیــه الهاشمیــه و شوون المغتربین http://www.mfa.gov.jo/
  57. ↑ علوم سیاسی(1383)، مطالعات منطقه ای، خالد عبد الرزاق حباشنه، شماره 19، ص 203
  58. ↑ حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 204
  59. ↑ حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 205
  60. ↑ حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 206
  61. ↑ حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 207
  62. ↑ حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 208
  63. ↑ حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 209
  64. ↑ برگرفته از http://peace-ipsc.org/fa
  65. ↑ حباشنه، خالد عبد الرزاق(1383)، علوم سیاسی، مطالعات منطقه‌ای، شماره 19، ص. 210
  66. ↑ پادشاهی اردن، سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، معاونت بین‌‌الملل، مركز بین‌‌المللی تبلیغ، ص 38
  67. ↑ برگرفته از القیاده العامــه للقوات المسلحــه الاردنیــهhttp://www.jaf.mil.jo/Contents/Hashemite_Kingdom_of_Jordan_Flagar.aspx#.VPTHZC7pfH1
  68. ↑ خیر اندیش. سیاوش شایان(1370)، ریشه یابی نام و پرچم کشور‌ها، ص 260 و 38
  69. ↑ برگرفته از http://www.kinghussein.gov.jo/
  70. ↑ برگرفته از http://jaf.mil.jo/Arabic/Jorda
  71. ↑ برگرفته از رئاســه الوزراء http://www.pm.gov.jo/
  72. ↑ برگفته از سایت وزاره الخارجیــه الاردنیــه http://www.mfa.gov.jo/ar
  73. ↑ برگرفته از http://www.globalsecurity
  74. ↑ ترابی، قاسم(۱۳۸۹)، ساختار و توانمندی نظامی‌كشورها: اردن ماهنامه اطلاعات راهبردی, شماره 85 , 85 - 66
  75. ↑ ترابی، قاسم(۱۳۸۹)، ساختار و توانمندی نظامی‌كشورها: اردن ماهنامه اطلاعات راهبردی, شماره 85 , 85 - 66
  76. ↑ الزعبی، خالد سماره(1994)، النظام الاداری فی الاردن، عمان: لجنــه تاریخ الاردن،
  77. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 105
  78. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 105
  79. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 106
  80. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 106
  81. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 106
  82. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 106
  83. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 107
  84. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص 107
  85. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص. 108
  86. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص. 109
  87. ↑ جغرافیای کشورهای جهان اردن(1389)، سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح، ص. 107
  88. ↑ لایقی، غلامرضا (1402). جامعه و فرهنگ اردن. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی(در دست انتشار)
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=سیاست_و_حکومت_اردن&oldid=53976»