نظام فرهنگی سنگال

زندگی و فرهنگ سنگال

فرهنگ را بعضاً چگونه زیستن یک جامعه تعریف کرده اند. درک ریشه های کیفیت زندگی گذشته، حال و آینده یک جامعه نیاز به شناخت نظام فرهنگی، نژاد، تاریخ و.. یک کشور دارد که تلاش این قسمت برای تبیین این حوزه می باشد.

نظام فرهنگی سنگال ترکیبی از ارزش ها، هنجارها، مفاخر و نمادهای آفریقائی، اسلامی و غربی می‌باشد. این نظام بیشتر توسط اروپائیان و آمریکائی ها مورد مطالعه و کنکاش قرار گرفته است. گر چه در سال های اولیه استعمار (قرن 16 تا 19) توجه عمده غربی ها به منابع مادی و استثمار آن بود به منافع معنوی از جمله فرهنگ سنگال کمتر توجه می‌شد. در پایان قرن 19 و 20 است که توجه به نظام فرهنگی به عنوان مسئله قابل توجه مورد تحقیق قرار گرفته است. این فرهنگ به صورت عام تحت عنوان "فرهنگ سیاه " و به صورتی خاص تحت عنوان "فرهنگ سنگال" قابل طرح است.

نظام فرهنگی سنگال سرزمین سنتز(ترکیب) فرهنگ ها است بگونه‌ای که پس از چند قرن فرهنگ واقعی آن ترکیبی در حال شکل گیری است و همچنان در حال شدن و از چند فرهنگ غرب، شرق (عرب) و فرهنگ بومی خود شکل گرفته است.

بنابراین به عنوان سنتز(ترکیب) ابتدا تأثیرات عربی- اسلامی خصوصاً سلسله المراودین در قرن دوازدهم، پس از انقراض امپراطوری غنا و تسخیر جنوب صحرای آفریقا و در مرحله دوم درقرن های 18 و 19 تأثیرات فتوحات استعماری منجر به شکل گیری تمدنی گردید که تجلیات فرهنگی آن را در ماسک ها، آثار هنری، توتم ها، اشیاء فرهنگی، بناهای فرهنگی چوبی و... می‌توان مشاهده کرد. این درست است که تجلی ارزش های فرهنگی غرب یا ارزش های مذهبی – اسلامی و آفریقائی در همه این موضوعات فرهنگی تجلی یافته و یک نظام فرهنگی ترکیبی را آشکار می‌کند، ولی به گونه‌ای است که نمی‌توان گفت که فرهنگ سنگال کاملاً مذهبی – اسلامی یا غربی و یا کاملاً آفریقائی است.

در کتاب "افسانه شناسی آفریقایی (علم اساطیر آفریقا) (African mythology) جفری پریندر (Geoftrey parrinder) می‌گوید:" از زمانیکه در مورد هنر آفریقا قلم فرسایی شده در واقع زندگی آفریقایی را در همه جنبه‌ها مطرح کرده است این هنر در قالب مذاهب آفریقایی مطرح شده است که از جنبه‌های دیگر زندگی آفریقایی جدا نموده و معنی روح و عملکرد اشیاء و مراسم فردی وجمعی را در کشور معرفی کرده است".

بدون شک این یک حقیقت است که نظام فرهنگی و تمدن سنگال از ریشه‌های فرهنگی متعددی شکل گرفته است همانطور که بعضی ملت های دیگر نیز چنین بوده و در طول چندین قرن بدون یک حرکت مرکزی بتدریج از آمد و شد دیگر نظام های فرهنگی تمدنی به یک نظام فرهنگی ترکیبی دست یافته اند. این همان واقعیتی است که لئوپولد سدار سنگدر می‌گوید: "ما همه یک نظام فرهنگی پیوندی (چند رگه) هستیم"

اما آیا این بدان معنی است که اگر کشوری نظام فرهنگی ترکیبی پیدا کند نتواند آن نظام را تعریف و تبیین کند؟ زیرا بخش عمده‌ای از نظام فرهنگی او از دنیای خارج آمده است نه اگر نظام فرهنگی اجزاء آن خارجی شد و عنصر داخلی از آن حذف شده باشد چنین مسئله‌ای رخ می‌دهد. سنگال بخش عمده‌ای از نظام فرهنگی آن بومی و داخلی است(آفریقایی) و بخش‌های خارجی دیگر با آن ترکیب شده است. در واقع نظام فرهنگی سنگال وام گیرنده از نظام های فرهنگی دیگر است بدین صورت که حیات فرهنگی آن بر حیات فرهنگی دیگران نیز استوار شده است. این نظام فرهنگی اعتبار بیشتری از دیگر نظام های فرهنگی وارد شده در آن دارد زیرا از کمال و گستردگی بیشتر از آنها برخوردار شده است. بنابراین اسلام و مسیحیت با تأثیر خود بر شرک و بت پرستی سنگالی یک وسعت فرهنگی جدیدی به کشور داد، به گونه‌ای که در عین حفظ و به روز کردن ویژگی های پایه‌ای فرهنگ قدیم آفریقایی با جنبه‌های تکمیلی فرهنگی اسلامی- مسیحی که در آن وارد شده در حالیکه همچنان نمادهای اصلی آفریقایی در آن آشکار و متجلی می‌باشد.

سیاستگذاری و سیاست گذاران فرهنگی، سیاست های فرهنگی دولت و جایگاه فرهنگ در برنامه های توسعه ی این کشور

در یک اثر که توسط یونسکو چاپ شده است، "محمد سینی ا_ِم بنگ" (Mamadou Seyni Mbengue) برای وزارت فرهنگ به طور کامل سیاست فرهنگی در سنگال را توضیح داده است. او می گوید: "تعریف و اجرای سیاست فرهنگی دولت سنگال اهداف و اصول زیر را در بر دارد:

- نقش کلیدی دولت در سیاست فرهنگی کشور؛ 

- الحاق و توسعه فرهنگی رشد اقتصادی و اجتماعی ملت ؛

- نیاز به ارتقاء فرهنگی عمومی ؛

- تمرکز زدایی فرهنگی و تجهیزات در سطح منطقه ای ؛ 

- ضخامت ناملموس آزادی نوآوری ؛

- الحاق علوم و تکنولوژی به فرهنگ ملی ؛

- کمک و حمایت به نوآوری متفکرانه و هنری، 

- حفاظت از تولیدات ادبی و هنری."

پس از استقلال نسل جدید مدیران ضد استعماری و در رأس آن رؤسای جمهور در همه مناصب این کشور حاکم شدند. در حوزه فرهنگ دولت نو استقلال سنگال تلاش کرد از تمام ظرفیت نخبه گان فرهنگی خود برای ساخت نظام فرهنگی جدید سنگال که از شرائط بعد از استعمار و ارزش های ملی - بومی قبل از استعمار باقی مانده بود، استفاده نماید. این نخبگان به عنوان سیاست گذاران فرهنگی در نهادهای رسمی دولت و نهادهای غیر دولتی همت به یک برنامه ریزی گسترده تحول فرهنگی نمودند. برنامه اصلی آنها این بود که مجموعه‌ای از میراث فرهنگی خودی و میراث فرهنگی باقی مانده از دوران استعمار را ترکیب نماید. این عمل نیاز به تعریف مجددی مبتنی بر ارزش های سنتی صحیح سنگال بدون اینکه دستاوردهای فرهنگی مثبت دوران استعمار نیز طرد گردد، خصوصاً آن بخشی از ارزش های فرهنگی استعماری که امروز جزو میراث فرهنگی سنگال گردیده بود، را شامل می شد. بنابراین آنچه که نیاز بود انجام شود این بود که حیات جدیدی به ارزش های فرهنگی گذشته داده شود به گونه‌ای که این ارزش های گذشته از درون روح و بستر ارزش های جدید عبور داده شود.

سیاست فرهنگی سنگال از ریاست جمهوری سدار سنگور تاکنون

سیاست فرهنگی یک کشور را می توان چنین تعریف کرد: مجموعه ای از چشم اندازها، برنامه ها، جهت ها و اعمالی است که یک دولت یا یک نهاد به عنوان تصمیم یا برنامه اجرایی خود به منصه ظهور می رساند، تا هویت و شخصیت خود را به عنوان روابط میان انسان ها تعریف نماید. از فرهنگ یک ملت سیاست فرهنگی آن نشئت می گیرد. این سیاست فرهنگی در سنگال از زمان استقلال (1960) تحت ریاست سدار سنگور (1960- 1980) شروع شد و پس از آن توسط عبدو دیوپ (1981 - 2000) ادامه یافت و استمرار آن توسط عبد اله واد سومین رئیس جمهور این کشوربا رویکردی دمکراتیک از 19 مارس 2000 تاکنون یعنی چهارمین رئیس جمهور آقای مکی سال ادامه یافته است. سیاست فرهنگی نشانگر سه عامل متوالی و نمادین یعنی متون، دید گاه ها و ابزارهایی است که اراده جدی برای تحقق هر کدام وجود دارد.

الف - سیاست فرهنگی سنگال تحت ریاست جمهوری سدار سنگور و عبدو دیوپ

مبارزه برای دفاع و معرفی ارزش های تمدن دنیای سیاه پوستان که برای آن سدار سنگور بطور مشخص بپا خواست، نشانگر و راهنمایی برای دستیابی به استقلال شد. عصاره این سیاست همان اصول اساسی سیاست فرهنگی اوست که به شرح ذیل است.

1 - اصول سیاست فرهنگی

- توسعه فرهنگی به عنوان پایه توسعه اقتصادی و اجتماعی ملت؛

- ضرورت ارتقای توسعه فرهنگی؛

- کمک و حمایت از تولیدات هنری؛

- همکاری فرهنگی بین المللی در زمینه گفتگوی خلاق میان تمدن ها؛

- همگرایی میان علم و تکنولوژی در زمینه میراث فرهنگی ملی؛

- بر نامه ریزی و معرفی فرهنگ در داخل و خارج کشور؛

برای دستیابی به این اصول لازم است وزیر فرهنگ سنگال بر نامه های اجرائی لازم را برای دستیابی به آن طراحی و اجرائی کند.

2 – اهداف سیاست فرهنگی سنگال

- تسهیل و سازماندهی برنامه ها، به صورت بهترین شکل تجلی جمعی مردم در آن علی رغم تفاوت ها و اختلافات کلی آنها که با بر گزاری روزهای فرهنگی حمایت شود؛

- به اجرا در آوردن محیط فرهنگی که قادر باشد به یک توسعه اقتصادی، فرهنگی و فنی منجر گردد و انسان سنگالی بطور عمیق در ریشه های ارزش های مثبت و رسمی وارد شده و قادر گردد به تمام اشکال در ارتقاء تمدن جهانی نقش ایفا کند؛

- توسعه هنرهای تجسمی با رشد نظام مند استعداد ها در تمام قلمرو سنگال؛

- بر نامه ریزی شکوفایی فرهنگ ملی با حمایت از هنرمندان خلاق و مبتکر؛

- بهبود برنامه دفاع از منافع موسیقی دانان سنگالی ایجاد تحرک در بخش هایی که به توسعه کتابخوانی و نشر کتاب کمک کند.

- باز سازی و جهت دهی مجدد نمایشگاه های بزرگ فرهنگی (نمایشگاه های دو سالانه هنری، فستیوال های دائمی یا موقت، مجسمه ها و نور پر دازی های هنری)

- حمایت و اتکای بر نظام آموزشی و ارزش های فرهنگی سنگال

- طراحی یک برنامه گسترده خلاق مبتنی بر سیاست همگرائی آفریقائی سنگال

برای دستیابی به این اهداف اصولی، لازم است یک سری ساختارهای ضروری شکل گیرد.

3 - تأثیر بر نامه های اجرائی ساختاری بر بخش فرهنگ

با اجرای برنامه های ساختاری در بخش فرهنگ دولت موظف است دوباره خود را سازماندهی کند. این مسئله در حوزه فرهنگ به اشکال ذیل تحقق می یابد:

- ادغام بعضی از بخش های خدمات فرهنگی جهت ارتقای توان و امکانات کتابخانه های عمومی؛

- سازمان ها و نهادهای لازم می توانند در قالب موزه ها، مراکز فرهنگی، مراکز اسناد و آرشیو، مراکز تحقیقاتی و پژوهشی فرهنگی، مراکز آموزشی فرهنگی، سینماها، تئأتر ها و... تحقق یابند.

4- انتخاب سیاست فرهنگی

در سنگال از زمان استقلال تاکنون مقامات این کشور به فرهنگ یک جایگاه مهم به عنوان اولویت اول در برنامه توسعه خود داده اند. همچنین اولین رئیس جمهور سنگال آقای سنگور می گفت: " فرهنگ ابتدا و انتها توسعه است." و به وسیله آن یک ابزار ایدئولوژیک ساخته بود. بر همین اساس اگر سیاست فرهنگی سنگال را از گذشته تاکنون بررسی کنیم می توانیم بگوییم در سه مرحله بوده است و هر مرحله مبتنی بر یک سیاست خاصی پیگیری شده است.

الف – دوره ریشه دوانی و شروع (1960 – 1983)که دوره شاعر و رئیس جمهور سدار سنگور را شامل می شود.

ب- دوره دوم (1983 – 1988) که زمان تهیه یک منشور فرهنگ ملی است و شامل دوره ریاست جمهوری عبدو دیوپ است.

ج – دوره سوم (1996 – 2000) یعنی دوره تمرکز زدایی از عملکرد فرهنگ است که یک درخواست سیاسی بود برای تنوع فرهنگی در بستر وحدت ملی (فرهنگ یکی از قابلیت های نه گانه متأثر از اجتماعات محلی است د– قانون 96 - 06 و 96 - 07 در 22 مارس 1996) که باعث رشد صنایع و شرکت های فرهنگی گردید.

5 – بودجه

در زمان سدار سنگور بودجه فرهنگی سنگال بیشتر از زمان آقای عبدو دیوپ اختصاص یافته بود و از سال 1994 تا 1999 این بودجه به 209/1 میلیارد فرانک سیفا رسید. در دوره آقای عبد اله واد این بودجه حدود

6 میلیارد فرانک سیفا شد و بین سال های 2006 تا 2009 به 17 میلیارد فرانک سیفا بالغ گردید. البته لازم به ذکر است که این رشد سریع پایانی به دلیل سازماندهی فستیوال جهانی هنر های سیاهان در سال 2009 بود. سال های بعد نیز با حدود همین بودجه استمرا یافته است.

ب - سیاست فرهنگی سنگال تحت ریاست جمهوری آقای عبد اله واد و مکی سال

1 – در این دوره هشت وزیر در طول پنج سال(2000 – 2005) منصوب گردید. این مدت به بی ثباتی در انتخاب مقامات فرهنگی معروف است. در این مقطع نام وزارت فرهنگ نیز دائما تغییر می کرد مثلا از وزارت فرهنگ و ارتباطات به وزارت فرهنگ، توریسم و سرگرمی بعد به وزارت فرهنگ پس از آن به وزارت فرهنگ و میراث تاریخی طبقه بندی شده سپس به وزارت فرهنگ، میراث تاریخی طبقه بندی شده، زبان های ملی و زبان فرانسه (که تا امروز با این نام دوام یافته) تغییر کرده است.

2- تعریف هشت هدف مشخص فرهنگی این دوره:

الف – حفاظت و حمایت از میراث فرهنگی ب- تشکیل یک محیط حقوقی و اقتصادی حمایت کننده از صنایع و شرکت های فرهنگی ج- اصلاح وتشکیل نهاد ساماندهی به حرفه های فرهنگی د- آمایش سرزمینی فرهنگ سنگال ه- توسعه همکاری و مبادلات فرهنگی و- مبارزه علیه فقر و تنگدستی هنرمندان و- تقویت توان های نیروهای فرهنگی (هنرمندان).

3- ترکیب برنامه ملی توسعه ملی فرهنگی که اجزائ آن بدین شرح است: الف – آمایش سرزمینی فرهنگ ب- توسعه منابع انسانی ج- اتکائ به ابتکار عمل شخصی هنرمند د- همکاری و مبادله ه – اجرای برنامه توسعه ملی فرهنگی و- حمایت از تامین مالی برنامه توسعه ملی فرهنگی.

4- طرح های کلان فرهنگی رئیس جمهوری در این دوره: الف – سومین فستیوال هنرهای سیاهان از 1 تا 21 دسامبر 2009 ب- موزه تمدن های سیاهان ج – بنای یادبود رنسانس آفریقائی د- موزه هنر های معاصر ه- کتابخانه ملی و- برگزاری تئأتر بزرگ ز- مؤسسه تمدن و زبان های فرانسه ح- خانه آرشیوهای فرهنگی.

5- دیگر اقدامات مهم در این دوره:

الف- تقویت انگیزه های شخصی در زمینه فرهنگ؛

ب- رشد مرتب بودجه وزارت فرهنگ؛

ج- تقویت کارکنان حوزه فرهنگ

د- بکار گیری گسترده مجموعه های محلی

ه- ایجاد نمایشگاه های فرهنگی

و- برگزاری روز بزرگداشت فرهنگ ملی در سال 2005

ز- گسترش کاربرد تکنولوژی های اطلاعات و ارتباطات

ح- ایجاد وب سایت وزارت فرهنگ

ط- ایجاد شبکه همکاری های تنوع فرهنگی

ی- حضور در سایت میراث فرهنگ جهانی یونسکو

ک- ایجاد کمیسیون ملی " گنجینه های زنده انسانی و...

مدیریت فرهنگی کشور

مدیریت فرهنگی سنگال بر عهده نهادهای مختلف می باشد. مهمترین نهاد در اجرای سیاست های فرهنگی سنگال، وزارت فرهنگ و میراث تاریخی و زبان های ملّی سنگال است. وزرا، معاونین، مشاوران و مدیران کل در هر دوره ای نقش کلیدی در اجرای سیاست های فرهنگی کشور ایفا می کنند که خروجی آن به صورت یک نظام جامع فرهنگی تجلی می کند.

اهم نهادهای تابعه و زیر مجموعه های مختلف تحت کنترل که این وزارتخانه دارد به شرح ذیل است:

اداره هنر

این اداره نقش کلیدی در زمینه هنر بازی می کند و به اقدامات ذیل می پردازد.

مأموریت ها: سازماندهی، برگزاری و پیگیری اجرای ارتقاء برنامه ها و فعالیت های خلق آثار هنری و انتشار آن در زمینه های هنرهای دیداری (نقاشی، تصویر، مجسمه سازی، عکاسی، طرح و مٌد)؛ - ارتقاء همه اشکال بیان هنری و انتشار هنرهای زنده مانند: موسیقی، رقص، تئاتر، نمایش و..؛ - توسعه و ارتقاء مؤسسات هنری.

اداره هنر همچنین صیانت و تضمین از فعالیت کمیته اداری «بنیادهای کمک به هنرمندان و توسعه فرهنگ» در زمینه مساعدت به هنرمندان را برعهده دارد. وظایف و مأموریت اداره هنر متناسب با خواست دولت سنگال طبق موارد مشروحه ذیل است:

- اهمیت و اولویت در نظر گرفته شده برای توسعه و ارتقاء همه اشکال بیان اصطلاحات هنری در زمینه های هنرهای زنده و دیداری مانند هنرهای سمعی و بصری در تمامی موارد یکسان است.

- اراده دولت سنگال در جهت حمایت، تشویق، ظهور و توسعه خلق آثار هنری در بخش خرید و فروش در زمینه هنرهای زنده و دیداری استوار است.

همچنین اجرا و تحقق این دیدگاه به توانایی ها و ظرفیت های اداره هنر و هماهنگی با فضاهای ملّی و نیز راهبردهای بخش های مختلف اعم از دولتی و خصوصی مربوط به هنرهای مختلف بستگی دارد. البته توسعه مذکور به همه هنرمندان و فعالان امور فرهنگی در بخش های دولتی و نهادهای خصوصی نیز مرتبط است. بدین ترتیب ایجاد مرکزی برای همکاری ها در اجرای برنامه ها و فعالیت ها با بخش های مختلف در زمینه ارتقاء هنری و هنرمندان دارای اهمیت است.

مدیریت بخش های خدمات 

 خدماتی که مدیریت بخش خدمات برای هنرمندان و فعالان امور هنری در زیر مجموعه های هنری ارائه و اختصاص می دهد، عبارت است از:

- هنرهای سمعی و بصری (نقاشی، مجسم سازی، عکاسی، طراحی، مد لباس، فیلم هنری) ؛ - هنرهای زنده (هنر نمایشی تئاتر، موسیقی، طراحی و رقص).

یکی دیگر از مسائل فرهنگی این کشور مدیریت میراث فرهنگی است که اهم مأموریت و فعالیت های آن به شرح ذیل است.

مأموریت و اهداف: - مراقبت و محافظت بناها و ساختمان های آثار تاریخی و انجام امور بازسازی و مرمت مورد نیاز آنها؛ - مراقبت از استفاده از مجوزهای قانونی و رسمی مربوط به حفاری ها و جستجوها و کاوش ها در مکان های تاریخی و باستانی؛ - محافظت از فهرست و جمع آوری و طبقه بندی عناصر نماینده میراث فرهنگی و تجهیز آن به منظور محافظت توسط فن آوری مناسب؛ - مدیریت بخش خصوصی هنر دولتی؛ - پیگیری و تثبیت طرح های مربوط به ساختمان و مکان های عمومی؛ - جمع آوری آثار شفاهی هنری (قصه، شعر) به منظور محافظت و مطالعه و انتشار میراث غیر مادی هنری؛ - ارتقاء، توسعه وگسترش موزه های منطقه ای و موزه های قدیمی.

مدیریت فعالیت هایی سینمایی و صنعت فیلم

مدیریت فعالیت های سینمائی و صنعت این حوزه به دست این نهاد است و وظایف و فعالیت های آن به شرح زیر است.

وظایف و فعالیت ها:

-ایجاد نظام فعالیت ها (در چارچوب قانونی و رسمی؛ - تهیه وتدارک برنامه اجرایی زیرساخت ها و تجهیزات فنی مربوط به حمایت از ارتقاء توسعه سینمایی و ویدئویی؛ - ضمانت هدایت و سرپرستی فنی مؤسسات عمومی که در زمینه امور سینمایی فعالیت می کنند؛ - تهیه و تدارک طرح های قراردادهای(موافقت های) همکاری امور سینمایی بین سنگال و دیگر کشورها؛ - تهیه و تدارک طرح بلند مدت (چند ساله) آموزش مشاغل سینمایی و ویدئویی؛ - تنظیم و تدارک و فعال نمودن کمیسیون نظارت بر فیلم های سینمایی و ویدئویی؛ - نظارت بر وضع مقررات متناسب با فعالیت در مشاغل سینمایی و سمعی و بصری؛ - سازماندهی بخش و نمایش فیلم های سینمایی و ویدئویی به منظور فعالیت های فرهنگی و غیرانتفاعی توسط حمایت بخش های مختلف مانند فعالیت اتوبوس ویژه نمایش فیلم؛ - پیگیری اجرایی نمودن موافقت نامه های همکاری های سینمایی میان سنگال و دیگر کشورها؛ - برنامه ریزی و مدیریت؛ - خدمات دولتی برای توزیع بلیط سینما؛ - خدمات دولتی برای ثبت فیلم های سینمایی؛ - خدمات دولتی برای تهیه گزارشات و اخبار مستند؛ - بخش بررسی و مطالعات فنی؛ - بخش فعال سازی و ارتقاء فعالیت های سینمایی (فیلم سازی)؛ - بخش آموزش.

اداره کتاب و کتابخوانی

مدیریت امور کتاب و کتاب خوانی وظیفه این اداره است که وظایف و فعالیت های آن به شرح ذیل است.

وظایف:

بررسی و مطالعه تمامی سئوالات مربوط به خلاقیت هنری انتشارات تکثیر و توزیع کتاب ؛ - ایجاد انگیزه و همکاری های لازم مربوط به بخش کتاب جهت بهینه سازی امکانات و روش ها برای کسب نتایج مطلوب؛ تلاش برای ارتقاء فعالیت های نویسندگان سنگال و آثار آنها؛ - حمایت از توسعه و گسترش انتشارات به زبان های ملّی سنگال؛ - تضمین وحمایت از ارتقاء همه جانبه از امر کتاب و کتابخوانی؛ - پیگیری و ارتقاء آموزش و تکمیل و اصلاح امور مربوط به مشاغل چاپ کتاب؛ - توسعه و هماهنگی ها جهت شبکه ملّی کتابخانه های عمومی و مراکز کتابخوانی و فعالان امور فرهنگی فرانسوی زبان و مشارکت در اصلاحات فرهنگی در کشور؛ هماهنگی مراکز کتابخوانی و فعالان امور فرهنگی سازمان آیسسکو.

نهادها و سازمان های فرهنگی دولتی و غیر دولتی و میزان اثرگذاری هر یک

در سنگال نهاد های فرهنگی دولتی وغیر دولتی و نیز نهادهای فرهنگی خارجی فعال هستند که به مهمترین آنها پرداخته می شود.

نهادهای فرهنگی سنگال

نهاد فرانسوی داکار

نام دیگر آن لئوپولد سدار سنگور است. نهاد فرانسوی داکار(Institut Francais de Dakar)در شهر سنت لوئی نیز یک شعبه دارد. این مرکز حامی توسعه فرهنگی سنگالی ارتقاء «گفتگوی فرهنگ ها» است که در نزد سدار سنگور بسیار مهم و عزیز بود. این مرکز در سال 2009، پنجاهمین سال تأسیس خود را جشن گرفت. هر ساله محل اجرای 100 نمایش، ده ها نمایشگاه بین المللی، پخش بیش از 200 فیلم سینمایی، کنفرانس ها، کارگاه های آموزشی برای کودکان و کلاس های زبان فرانسوی جهت رشد روابط بین دو کشور فرانسه و سنگال است.

انستیتو فرهنگی و زبانی ژان مرموز (ICL: Institut Culturel et linguistique de Jean Mermoz) 

این نهاد در سال 1965 در شهر سنت لوئی سنگال تأسیس و هدف آن نشر زبان و فرهنگ فرانسه است. همچنین او با «الیانس فرانسوی» (Alliance Francaise)، مرکز آموزش زبان فرانسوی در کشور فرانسه در ارتباط است. نام این نهاد به افتخار ژان مرموز فرانسوی است. او خلبانی بود که برای اولین بار موفق شد در سال 1927 یک پرواز بدون توقف از شهر تولوز فرانسه به شهر سنت لوئی داشته باشد.

انستیتو بنیادی آفریقای سیاه (IFAN: Institut Fondamental d'Afrique Noire)

این نهاد در شهر داکار در سال 1936 تأسیس اما در سال 1966 جایگزین انستیتو فرانسوی آفریقای سیاه شد. این نهاد یکی از یازده مؤسسه دانشگاه شیخ آنتا دیوپ در داکار است. این نهاد یک مرکز تحقیقات در علوم اجتماعی – انسانی و طبیعی به شمار می رود. در سال 1986 نیز به یاد بود استاد شیخ آنتادیوپ دوباره نام آن تبدیل به انستیتو بنیادی آفریقای سیاه شیخ آنتادیوپ شد.

  آرشیو ملی سنگال (ANS: Archives Nationales du Sénégal)

این نهاد در شهر داکار واقع است قدمت و مجموعه های جمع آوری شده در آن از سال 1816 شروع شده است. آرشیو های وابسته به دبیرخانه عمومی دولت زیر نظر نخست وزیر است. آرشیوهای جزیره ی گوره و آفریقای – غربی فرانسوی (AOF) در آنجا واقعند.

دانشگاه دموتان (Université des Mutants)

این دانشگاه یکی از مراکز بین المللی و ملاقات ها و کنفرانس ها واقع در جزیره گوره است. این نهاد با حمایت لئوپولد سدار سنگور و نویسنده و فیلسوف فرانسوی " رژه گارودی " (Roger Garaudy) در سال 1979 و با همکاری یونسکو و برنامه ها ی سازمان ملل متحد جهت رشد و آژانس همکاری فرهنگی و تکنیکی و دولت سنگال تأسیس شد. این نهاد در سال 2005 منحل و جای آن را بنیان جهانی برای یاد بود و حفظ جزیره گوره گرفت. در این مرکز سالیانه کنفرانس ها و سمینارهای برگزار می شود.

خانه فرهنگ(دوتاسِک) (Douta Seck)

یک مرکز فرهنگی بسیار عالی است که هم جنبه امور تحقیقاتی، کاربردی و فرهنگی داشته و هم به توسعه فعالیت های فرهنگی و ترویج آن می پردازد. این مرکز فرهنگی محور بروز و ظهور امور فرهنگی در زمینه استعدادهای ملّی و بین المللی است. ساختار این مرکز فرهنگی بروی تحقیق کاربردی، تبادلات آراء عقاید، ترویج نشر فرهنگی، پذیرش و توسعه فعالیت های فرهنگی واجتماعی قرار دارد.

انستیتو ناسیونال هنرها

این انستیتو در سال 1972 تأسیس و اهداف شامل:

1- کشف و شکل دادن به خلاقان و تکنیسین ها در سطح بین المللی ؛

2 - پیش بینی الحاق آنها در جامعه ؛

3- شکل دادن و آموزش عمومی.

این انستیتو شامل یک مدرسه هنرهای زیبا، یک هنرکده ی موسیقی، رقص و هنرهای نمایشی، یک بخش تحقیقات در خصوص عوامل فرهنگی سنتی است.

تئأتر ملی دانیل سورانو

تئأتر ملی دانیل سورانو (Daniel Sorano) در سال 1961 تأسیس شد که هدف آن در حال حاضر احیاء و ارزش بخشیدن به تئأتر سنتی سنگال است.

موزه ی پویا

این موزه در سال 1966 در خود را به روی عموم باز کرد و میراث فرهنگی کشور را در معرض دید قرار داد.

آرشیوهای فرهنگی سنگال

آرشیو فرهنگی سنگال در سال 1957 تأسیس شد. پرسنل آن غالباً کتابدار و متخصصان موسیقی هستند.

انجمن نشر

از سال 1972، در سنگال و ساحل عاج یک انجمن نشر به نام " نشرهای جدید آفریقایی " (Les Nouvelles Editions Africaines) تأسیس شد. در پنج سال این نشر حدود 150 تیتر از 1200000 نسخه نشر داد.

جالب توجه است که این مرکزنشر تا کنون هیچ اثری به زبان های ملی چاپ نکرده است در حالیکه مأموریت اصلی آن سیاست توسعه زبان های ملی بوده است.

نهادهای فرهنگی خارجی مؤثر در سنگال

مراکز فرهنگی خارجی متعددی در سنگال فعال هستند که قدیمی ترین آنها خانه فرهنگ فرانسه است، بصورت مختصر به فعالیت های برخی از این مراکز مهم فرهنگی و فعال در سنگال اشاره می شود:

خانه فرهنگ فرانسه

این محل در دوران گذشته مرکز ستاد ارتش فرانسه بوده است و پس از انتقال ستاد ارتش به حومه داکار بصورت فعلی اداره می شود. این مرکز دارای کتابخانه ای با بیست و سه هزار جلد کتاب و بخش های امانت کتب و لوح فشرده بوده و یک سالن سینما با گنجایش 120 الی 150 نفر می باشد. همچنین مجهز به بخش رایانه و استفاده از اینترنت است. میزان حق عضویت برای کتابخانه جهت کتب ده هزار فرانک سیفا (حدود 15 یورو) و برای کتب و لوح فشرده 12 هزار فرانک سیفا (18 یورو) می باشد. شیوه امانت کتابخانه، در اختیار قرار دادن دو کتاب در هفته است که در صورت تاخیر در عودت کتاب یک هفته محرومیت اعمال می شود. مراجعه کنندگان زیادی دارد که برخی از آنها را دانشجویان پزشکی از کشورهای دیگر بویژه مغرب، موریتانی، ساحل عاج و محققین و دانشجویان اروپایی تشکیل می دهند. فعالیت های فرهنگی فرانسه تحت نظارت «بخش همکاری ها و فعالیت فرهنگی سفارت فرانسه» اجرا می شود که در دو بخش «همکاری های فنی» 9 نفر فرانسوی و در بخش «فرهنگی» 5 نفر فرانسوی مسئول امور هستند. بر اساس آمار ارائه شده، این بخش در سال 2006 میلادی حدود بیست و یک میلیون یورو در سنگال هزینه نموده است. این مبلغ علاوه بر هزینه در موارد فرهنگی در بخش های دیگری مانند بهداشت، خدمات و آموزش کشاورزی، تحقیقات و بورس تحصیلی هزینه شده است. شعب فعالیت فرهنگی بخش فوق الذکر در شهر داکار بصورت یک خانه فرهنگ و یک مرکز آموزش زبان فرانسه و ولوف فعال است و در شهرهای «کائولاک»، «زیگنشور»، «تامبوکوندا» دارای مرکز فرهنگی است و در شهر «سن لویی» نیز دارای انستیتو فرهنگی و آموزش زبان فرانسه می باشد.

 انستیتو گوته(خانه فرهنگ آلمان)

عمده فعالیت های این خانه فرهنگ شامل نمایش فیلم، اجرای تئاتر، موسیقی، رقص و امانت کتب، نشریات، مجلات و لوح فشرده در سیستم کتابخانه ای، برگزاری کنفرانس و نشست های فرهنگی و علمی، نمایشگاه آثار هنری و مرکزآموزش زبان و.. است. البته فعالیت های تحقیقاتی و مطالعاتی نیز در دپارتمان زبان و تمدن آلمانی دانشگاه شیخ انتادیوپ داکار دائر است. دپارتمان مذکور دارای حدود هشتصد دانشجوی رشته زبان آلمانی است که با نظارت این خانه فرهنگ برای دوره تحصیلات تکمیلی به دانشگاه های آلمان اعزام می شوند.

 خانه فرهنگ انگلیس(بریتیش کنسول)

عمده فعالیت این مرکز فرهنگی در زمینه تدریس و آموزش زبان انگلیسی استوار است و در کنار آن برخی از پروژه های مشترک در زمینه آموزش را نیز اجرا می نماید. این مرکز دارای سالن کتابخانه و قرائت خانه و مرکز آموزش زبان است و در سال چهار دوره آموزشی زبان (هر دوره به مدت ده هفته - پنج ساعت در هفته) برگزار می کند که برای آزمون تعیین سطح 5000 فرانک سیفا(حدود 5/7 یورو) و 140 هزار فرانک سیفا(حدود 212 یورو) برای شهریه دوره های زبان باید پرداخت نمود. سن شرکت کنندگان در دوره های زبان باید هیجده سال باشد. حق عضویت کتابخانه 30000 فرانک سیفا(45 یورو) است. اساتید انگلیسی آموزش زبان بصورت پروازی از انگلیس به سنگال آمده و در خانه فرهنگ تدریس می نمایند.

این خانه فرهنگ در زمینه اعطای بورس تحصیلی با کمک سایر نهادها و بنیادهای انگلیس برای دوره دکترا اقدام می کند و حدود 400 دانشجوی سنگالی در انگلیس به تحصیل اشتغال دارند. در زمینه برگزاری سمینار اغلب با همکاری وزارت آموزش و پرورش سنگال و سایر نهادهای آموزشی به فعالیت می پردازد. تبادل دانش آموزان مدارس سنگال و انگلیس، برپایی کارگاه و آتلیه هنری و اجرای پروژه های تحقیقاتی از مهمترین پروژه های اجرایی این خانه فرهنگ است.

آژانس بین المللی توسعه آمریکا(USAID)

آژانس بین المللی توسعه آمریکا از سال 1961 م. در سنگال فعال است و در قالب فعالیت های توسعه ای و خدمات انسانی به نشر فرهنگ و ایده های خویش می پردازد. طبق آمار و ارقام ارائه شده توسط آژانس مذکور هر ساله حدود سی میلیون دلار در سنگال هزینه می شود. تمرکز فعالیت این آژانس علاوه بر داکار به عنوان پایگاه اصلی در اغلب روستاهای دورافتاده سنگال بصورت فعالیت های آموزشی در پروژه های کاهش میزان فقر، رشد اقتصادی، آموزش کشاورزی، بهداشتی و.. است. یکی از مواد تدریسی آن آموزش دموکراسی و پیشگیری از اختلافات قومی است. اغلب داوطلبان اعزامی برای آموزش به زبان بومی «ولوف» آشنا بوده و طبق برنامه سالانه به مناطق مختلف اعزام می شوند. آموزش زبان انگلیسی (با لهجه آمریکایی) نیز یکی از فعالیت های آموزشی آن است که توسط یک مرکز آموزش در داکار ارائه می شود. غالب کمک های توسعه ای آمریکا با همکاری نهادهای مردمی (NGO) به صورت همکاری مشترک در شهرها و مناطق دورافتاده اجرا می گردد، در بیشتر مناطق داکار و شهرهای کوچک و بزرگ شعب این آژانس وجود دارد.

 دفتر منطقه ای یونسکو (BREDA) در داکار(سنگال)

دفتر منطقه ای یونسکو در داکار بر فعالیت های بین المللی یونسکو کشورهای گامبیا، دماغه سبز و گینه بیسائو نیز نظارت دارد. فعالیت های یونسکو در داکار بر چهار محور عمده استوار است:

1- حفاظت و صیانت از میراث فرهنگی(مکان های باستانی نظیر جزیره گوره)؛2 - حفاظت از میراث غیر مادی فرهنگی (شعر، داستان و فولکلور بومی)؛ 3- حفاظت از دانش سنّتی(مانند نحوه تولید صنایع دستی و..)؛ 4 - حفاظت از موزه ها و آثار هنری و باستانی.

علاوه بر برگزاری سمینارهای منطقه ای و دوره های آموزشی در زمینه صلح و دموکراسی در آفریقا، یکی از پروژه های اصلی که دفتر منطقه ای یونسکو در سنگال دنبال می کند، برگزاری کنفرانس «گفتگوی میان اسلام و مسیحیت» است.

سازمان علمی آموزشی و فرهنگی آیسسکو در سنگال

سنگال عضو سازمان علمی، آموزشی و فرهنگی آیسسکو (ISESCO) است. که اهم فعالیت های آن نیز به شرح ذیل است:

• توزیع جوایز، مشارکت در مراسم توزیع جوایز در مؤسسات و مدارس تحصیلی از فعالیت های مهم و اساسی ادارۀ کتاب و کتابخوانی است؛
• اعطاء کتب و تجهیز کتابخانه های محلی و مراکز کتابخوانی و فعالیت های فرهنگی؛
• فعالیت مهم در زمینه تجدید و بازسازی و اصلاح شیوه کتابداری مجموعه های کتب، آثار موجود در کتابخانه ها و مرکز کتابخوانی مناطق مختلف می باشد. در سال 2008م. نیز امور مربوط به تأمین و تجهیز کتابخانه ها پیگیری گردیده است، روز جهانی کتاب و کتابخوانی مطابق با بیست و سوم ماه آوریل، اجرای سمینارها و کارگاه های آموزش در زمینه سازماندهی و اداره کتابخانه و فعال سازی امور کتابخوانی از دیگر فعالیت های آن است.

وضعیت جریان فکری مؤثر

نگریتود (سیاه پوست بودن) مهمترین تفکر و جریان فکری موثر در جامعه و فرهنگ سنگال است. این مفهوم برای اولین بار توسط " اِمه سزر " (Aime Césaire) در سال 34-1932 مطرح شد. اما در اصل، وجود این مفهوم به 40000 سال پیش از میلاد مسیح بر می گردد.

تمام جوامع انسانی تمدن خاص خود را دارند که این تمدن بر طبق شخصیت ها هم غنی و هم اصیل است. این تمدن شامل یک سری پاسخ به معماهای طبیعت و رفتارهایی در برابر الزامات «انرژی انسانی»، بنیان این تمدن متافیزیک، هستی شناسی و روح و سرشتی است که «فرهنگ» نام دارد و فرهنگ شامل آداب و رسوم، علوم و تکنیک، هنرها و ادبیات و غیره می شود. فرهنگ دختر (زاده) نژاد، جغرافی و تاریخ است که تمام اشکال حس کردن، فکر کردن و عمل کردن هر گروه انسانی را بیان می کند.

بنابراین سیاهان آفریقا، مانند تمام قبایل دیگر و گروه های انسانی روی زمین یک مجموع خاص از ویژگی های روحی – فرهنگی در شرایطی خاص دارند که یک تمدن اصیل، واحد و غیر قابل جایگزین را بوجود آورده است. بدون شک برخی از این ویژگی ها نزد ملت های دیگر به شکل های مختلف هم وجود دارد ولی نه تمام آنها.

بدین ترتیب مفهوم نگریتود شامل مجموع ارزش های تمدن دنیای سیاه است که در زندگی و آثار سیاه خود را بیان می کنند. با این وجود، این مفهوم با تأخیر مطرح و مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. در ابتدا از آن به عنوان یک نژاد پرستی و یک نقص پیچیده برداشت شد، در صورتیکه چنین نبود و تنها عبارت بود از یک اراده ی " خود بودن " برای به شکوفایی رسیدن.

مفهوم نگریتود به عنوان یک تمدن بسیار قدیمی، بقیه ی تمدن ها را نه طرد و نه تحقیر می کند، بلکه با آنها پیوند خورده و به خلق یک انسان گرایی واقعی کمک می کند، این انسان گرائی واقعی شامل تمام مردم روی کره ی زمین از جمله سیاهان می شود.

هیچ نوع انسان گرایی واحد، فرهنگ سیاه را مردود نمی کند. همانگونه که تمدن های فرانسوی، انگلیسی، ایتالیایی، روسی، سوئدی... دارای تمدن های خاص خود هستند، به همان گونه، یک مجموعه ارزش های بنیادی و مشترک بین مردم سیاه وجود دارد که وحدت این مردم را می سازد.

این مفهوم در سال های 1934 و 1940 تبدیل به یک جنبش به نام " جنبش نگرتیود" شد که لئو پولد سدار سنگور تأثیر بسیار مثبتی روی این جنبش گذاشت، او با شناخت عمیقی که از کشور خود، فرهنگ و زبان مادری خود داشت تمام متفکران را به سمت آفریقا هدایت می کرد.

او با گذراندن دوره های علمی بسیار زیاد در حدود 8 مدرسه ی قوم شناسی در فرانسه، مطالعات جدی و عمیقی درباره ی تمدن آفریقایی انجام داد و آنرا در قالب آثار ادبی به همگان معرفی کرد.

او با انجام این کار پاسخ ایده آل به تمام سئوالات پیچیده ی تبعیدی های سیاه ساکن آمریکا داد: «ما چه کسانی هستیم ؟ از کجا می آییم ؟ کجا می رویم ؟»

«به طور عینی، " نگرتیود " در سنگال یک فرهنگ و یک اصل به شمار می آید و به مجموعه ارزش های اقتصادی، سیاسی، عقلانی، هنری و اجتماعی دنیای سیاه گفته می شود و به طور ذهنی، نگرتیود قبول این تمدن سیاه و حفاظت از آن در تاریخ و شکوفایی و کامل کردن آن است.»

اینها جملاتی هستند که رئیس جمهور وقت لئوپولد سدار سنگور در اثرش «مسئله نگرتیود» برای نگرتیود تعریفی ارائه کرده است و بر اساس همین ذائقه نگرتیو تمام جلوه های فرهنگی این کشور سیاست گذاری و مدیریت می شود.

در کشور سنگال، از زمان استقلال، فرهنگ یکی از اصول برتر و مهم جهت رشد جامعه بوده است. قبل از سال 1960، این کشور به تعدادی زیر ساخت فرهنگی مجهز بود که نه تنها ناکافی بلکه نیازمند به احیاء مطابق با حقیقت های اجتماعی بود. بنابراین در اولین سال های استقلال زیر ساخت های جدید فرهنگی کاملاً تغییر پیدا کرد و "کمیسریای هنرها و ادبیات " وابسته به رئیس جمهور وقت تأسیس شد که هدف آن ارتقاء فعالیت های فرهنگی بود. این مؤسسه بعد از تغییرات زیادی که در آن ایجاد شد تبدیل به " وزارت فرهنگ " شد.

ذائقه فرهنگی مردم

همان گونه که در مباحث قبل مطرح گردید فرهنگ غالب در جامعه سنگال فرهنگ ترکیبی در حال شکل گیری از ارزش های آفریقایی، ارزش های اسلامی – عربی و ارزش های غربی خصوصا فرانسوی است. به تبع ذائقه فرهنگی غالب در این جامعه نیز همین فرهنگ ترکیبی در حال تحول و شکل گیری است. در هر نماد یا سمبل ملموس و غیر ملموس فرهنگی جامعه سنگال مانند کتاب، رادیو و تلویزیون این ذائقه خود نمائی می کند. البته درصد ترکیب این فرهنگ و ذائقه فرهنگ ترکیبی در مناطق مختلف، شهرو روستا، گروه ها و احزاب تا حدودی متفاوت می باشد و این ترکیب در همه جا و همه افراد یکسان نمی باشد.

با توجه به اینکه درصد بالای از جامعه سنگال به زبان رسمی کشور که زبان فرانسه مسلط نیستند و هنوز سواد خواندن و نوشتن ندارند، گرایش بخش عمده جامعه برای بهره مندی از برنامه های مورد علاقه خود در قالب ذائقه فرهنگی سه گانه به سوی رادیو و تلویزیون خصوصا رادیو می باشد. زیرا رادیو برای آنها کم هزینه بوده و برنامه های آن در تمام کشور برای مردم قابل دریافت می باشد. به طوری که در سنگال کمتر کسی است که از برنامه های مختلف رادیویی استفاده نکند. بیشتر اماکن، مغازه ها، اتومبیل ها حتی افراد پیاده را می توان مشاهده کرد که در حال شنیدن برنامه ای رادیویی می باشند. اگر چه چاپ کتاب خصوصا در حوزه ادبیات سنگال مانند رمان، شعر، داستان و... هر سال افزایش می یابد. همچنین، این گونه کتاب ها در کتابفروشی ها نیز در شهرهای سنگال قابل مشاهده است ولی به طور گسترده و متنوع نسبت به جمعیت آن وجود ندارد و استقبال زیادی توسط اکثریت جمعیت آن نمی شود.

بر اساس همین گرایش مردمی، شرکت مخابرات سنگال سونتل(SONATEL) نقشی اساسی در ایجاد زیرساخت های با کیفیت، ارائه خدمات کارآمد و آزادسازی تدریجی فرکانس های رادیویی، به ویژه FM داشته است. با ظهور تکنولوژی های جدید رادیویی، رادیو دیگر مانند گذشته نیست. این تغییرات تکنولوژیکی همچنین باعث تغییر روابط جامعه سنگال با رادیو شده است که به جمعیت نزدیکتر شده و آزادتر شده است. علاوه بر این رادیو در تمدن سازی شفاهی نقش پر رنگی بازی کرده است. همگرایی بین رادیو و تلفن، به ویژه، با اولویت دادن به توان های ارتباطی رادیویی، به ویژه به زبان شفاهی (غیر زبان رسمی آنها یعنی فرانسه) مانند سرر، پلار و...، چشم اندازهای جالب توجهی را در این کشور فراهم کرده است. سرانجام، در این کشورفضاهای دیداری، صوتی و نوشتاری جدیدی در حال توسعه است، بنابراین "جوامع مجازی فراملی" نیز در این کشور و کشور های اطراف با توجه به ذائقه فرهنگی سه گانه سنگال در حال ایجاد می باشد.

اما هنوز نمی توان گفت در این کشور یک " انقلاب اطلاعات" همه گیر ناشی از تحول در زیر ساخت ها و برنامه های رادیو- تلویزیونی این کشور رخ داده است. زیرا هنوز رادیو و خصوصا تلویزیون نتوانسته پاسخ رضایت بخشی به نیازها و انتظارات اکثریت جمعیت سنگال خصوصا جمعیت روستائی این کشور بدهد. زیرا وجود فاصله طبقاتی و اکثریت فقیر در این کشور باعث شده بخش زیادی از جمعیت آن نتوانند استفاده عادلانه و یکسان از امکانات سخت افزاری و نرم افزاری رادیو- تلویزیون نموده و به تبع بهره مندی یکسانی ازامکانات و برنامه ها با ذائقه سه گانه فرهنگی در این کشور محروم می باشد.

تقویم فرهنگی

تقویم رویدادهای مهم فرهنگی سنگال را می توان به شرح ذیل اشاره کرد:

کارناوال کافونتین (Kafountine)

این کارناوال هر ساله یک هفته در اوائل ماه فوریه اجرا می شود. این رویداد نمایانگر واقعی فرهنگی سنتی سنگال است. در این کارناوال، رقص، آواز، صدای تم تم ها، مسابقه کشتی، غذاهای محلی و لباس های سنتی به چشم می خورد. در کنار آن کنفرانس ها و ملاقات هایی سازماندهی می شود. در پایان مراسم اهالی کافونتین به جزیره ی پرندگان رفته و به جشن پایان می دهند.

 جشن فانال (Fanal) در شهر سنت لوئی

هر ساله، آخرین هفته ماه دسامبر مراسم فانال در شهر سنت لوئی اجرا می شود. در این جشن رژه های شبانه، نمایش ها، رقص و آواز در خیابان های شهر جریان دارد. در این مراسم عده ای به افتخار زنان دو رگه ی

(که یکی از والدین آنها سفید پوست بوده اند) ثروتمند که برده ها برای حرکت آنها در شب فانوس در دست داشتند، فانوس به دست گرفته و شهر را با آن روشن می کنند.

جشنواره محیط زیست

هر سال، به مدت دو روز در ماه ژوئن، شهر داکار این جشنواره را تدارک می بیند. هدف این جشنواره حساس کردن مردم نسبت به مشکل آلودگی است. در طول جشنواره مذاکرات و کارگاه های آموزشی زیادی سازماندهی می شود که متخصصان و محققان خطرهایی که محیط زیست را تهدید می کند به مردم معرفی و راه حل های آنرا آموزش می دهند. گاهی این جشنواره در قالب تئأتر و نمایش و موسیقی اجرا می شود.

 جشن آفریقا (Africa)

این جشن یکی از جشنواره های موسیقی است که هر ساله از پایان نوامبر تا پایان دسامبر در داکار و سنت – لوئی و کااولاک اجرا می شود. این جشنواره به افتخار موسیقی آفریقایی سنتی و معاصر است. هر ساله تعداد زیادی خواننده و گروه های موسیقی روی صحنه می روند. علاوه بر اجرای موسیقی، کارگاه های آموزشی و حرفه ای هنری نیز بر پا می شوند.

جشن تفنگدارکه هر ساله در 23 اوت اجرا می شود.

نشان لیاقت

نمادها و سمبل های فرهنگی

در سنگال دو نشان ملی وجود دارد که علامت هر دوی آنها شیر است:

اولین نشان ملی را به مقامات عالی رتبه به عنوان پاداش اعطا می کنند و دومین نشان که نشان لیاقت است به مقامات برجسته و خاص تعلق می گیرد. این نشان به ندرت و در شرایط خاص به افراد اعطا می شود.

مهر امور اداری درخت با اوباب

جمهوری سنگال دارای دو نشان است که از آن به عنوان مهر دولت هم از آن استفاده می شود:

علامت «شیر عابر» که مخصوص رئیس جمهور است و از آن برای مهر و موم کردن قرار دادهای دولتی استفاده می شود. 

علامت «درخت با اوباب» (Baobab) که از آن برای مهر کردن امور اداری عمومی استفاده می شود.

گارد قرمز

گارد قرمز در سنگال در قرن چهاردهم در سواحل مدیترانه شکل گرفت. آمورات اول (Amurat) شاه و جنگجوی اوتامان (Outaman) (1389 – 1319)، یک گروه اسب سوار بنام «اسپاهی» (Spahis) که به فارسی «اسب سوار صبحگاه» است تدارک دید. این گروه که لباس های آن ها قرمز بوده به مرور زمان در اطراف مدیترانه و آفریقای شمالی به شهرت رسیدند. در قرن پانزدهم، آنها در ابتدا به حکومت الجزیره ملحق شده و سپس به نگهبانان سنتی اسب سواران نظامی ترکیه پیوستند.

تصویر اسب سوار صبحگاه

پس از تسلیم الجزیره در 5 ژوئیه 1830، مقامات فرانسوی از این اسب سواران برای مبارزات خود استفاده کردند و بدین ترتیب مفهوم اسب سواران اسپاهی در ارتش فرانسوی معنی پیدا کرد و پس از آن به شکل رسمی «سواره نظام بومی» که بعدها نام «شکارچیان آفریقا» و سپس «شکارچیان اسپاهی» شد از آن یاد شد. آنها برای اولین بار به صورت یک گردان ویژه در سال 1845 در شهر سنت لوئی سنگال برای حل کردن مشکلات قبایل به آنجا آمدند. در سال 1928 آنها در سنگال نام «گارد کولونیال» سپس «گارد سنگالی» در هنگام استقلال در سال 1960 به خود گرفتند.

شعار کشور سنگال

" مردم، هدف، ایمان " و معنی آن این است: اراده ی زندگی مشترک ما، یعنی اراده ی ما یعنی وحدت، ساختن ملی، اراده و وحدت ما برای ساختن ملی.

مفاخر فرهنگی

شخصیت های مشهور و بنام زیادی جزء مفاخر فرهنگی سنگالی هستند که از بین آنها می توان به موارد زیر اشاره کرد:

" شوالیه دو سنت ژورژ" (Le chevalier de Saint George) (1745 - 1799)، او نوازنده ی ماهر و معروف دربار لوئی پانزدهم، شمشیر باز و انسانی متعهد در انقلاب کبیر فرانسه بود که مادرش سنگالی بود؛

چند نخبه ی مسلمان " عمرتال " (Oumar Tall) (1794 – 1864)، " مالک سی " (Malick Sy)، (1855- 1922)" لیمامولای " (Limamou laye) (1843–1909)، " بای نیاس " (Baye Niass) (1900–1975) و " احمدو بامبا اِمباکه " (Ahmadou BAMBA MBACKE) (1853–1927) که همه ی آنها محقق در رشته الهیات و جزئ رهبران روحانی مسلمان بوده اند؛

اولین نماینده ی سنگالی در فرانسه " بلزدیان " (Blcase Diagne)(1872 –1934) و سپس شهردار داکار و عضو آکادمی فرانسوی لئوپولدسدار سنگور؛

تاریخدان، فیزیک دان و انسان شناس معروف شیخ آنتادیوپ؛ (1923-1986)

برادران " دیوف " (Diouf) (1993) که قبلاً عضو گروه کبکی (کانادا) " لِ کولوک " (Les Colocs) بودند؛

خواننده ی معروف به نام " یوسواندور " (Yousou Ndour)؛(1960)

رقصنده و طراح رقص سنگالی " موریس بژارت " (Maurice Bejart)؛(1927- 2007)

" گاستون برژر " (Gaston Berger) (1896 –1960) فیلسوف معروف سنگالی که نام آنرا روی دانشگاه سنت لوئی گذاشته اند؛

خانم " بینتا دیوپ " (Bineta Diop) که در سال 1950 در داکار به دنیا آمد و بنیانگذار سازمان های مردمی سنگال «همبستگی زنان آفریقایی بوده» ONG (FAS: Femmes Africa solidarite) و در سال 2011 جزء شخصیت هایی شد که دنیا را در خصوص جایگاه زن آفریقایی تکان داد.

تأثیر فرهنگ فرانسه بر جامعه سنگال

از آنجایی که کشور سنگال یکی از مستعمرات فرانسه بوده، بنابراین فرانسه بیشترین تأثیر فرهنگی را روی آن در تمام حوزه های ادبی، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و غیره گذاشته است. این تأثیر چنان بوده است که در زمان لئوپولد سدار سنگور مفهوم " آمیزش فرهنگی " (Le Métissage Culturel) را بوجود آورد و از آن روز نویسندگان زیادی به بحث و بررسی این موضوع پرداخته اند.

با اینکه این مفهوم قبل از سنگور در اذهان مردم و فرهنگ سیاه وجود داشته اما در سال 1950 بود که لئوپولدسدار سنگور به آن روح و جسم بخشید و ازآن تمجید کرد. از نظر لئوپولدسدار سنگور آمیزش فرهنگی یک امر روحی است اما نقطه شروع آن مادی و اجتماعی است و با یک از خود بیگانگی شروع می شود

او از تداخل فرهنگی فرانسوی و سنگالی بسیار تمجید می کرد و آن را در ابتدا در وجود نخبگانی تداعی کرد که در فرانسه زندگی می کردند. او معتقد بود که هیچ ملتی مانند ملت فرانسه انسانی نیست و به انسان عشق نمی ورزد، فرانسه صلح، فرهنگ و آزادی را برای همه می خواهد. از نظر او تمدن به یک ملت خاص تعلق نمی گیرد اما در اروپا او تنها تمدن فرانسه را تحسین می کرد. از نظر او زبان فرهنگ، زبان فرانسوی است.

ریشه آن به مدارس فرانسوی بر می گردد که برای اولین بار در سنگال تأسیس شدند و در آن سیاهان به تحصیل روی آوردند. به فرهنگ واقعی آنها که شامل " احساس و اسطوره " بود و فرهنگ غرب یعنی " خرد و علوم" هم اضافه شد. در فرهنگ سیاه طبیعت یک رمز است و انسان خود را به آن می سپارد و با آن یکی می شود، اما در فرهنگ غرب، محیط فیزیکی ماده است انسان روی آن اثر می گذارد و اراده اش را به آن تحمیل می کند.

از نظر سنگور این دو دیدگاه نسبت به طبیعت دو مفهوم متضاد نیست، بلکه این دو مفهوم مکمل یکدیگر هستند. او می گوید: " ما باید بر تضادهای شرایط و تعارض ساختگی بین آفریقا و اروپا چیره شویم، هم میراث ما مهم است هم آمیزش ما... " بنابراین فرمول نهایی آمیزش فرهنگی از نظر سنگور آمیزه ای است که از یک نژاد و دو تمدن: تمدن اصلی (سیاه) و تمدن خارجی، میراث و آموزش در انتخاب آن آزاد است.

اما این " آمیزش فرهنگی " که در نزد سنگور یک آزادی است، در نزد برخی از نویسندگان از جمله" اِم بوکو (J.P Makouta M^'Boukou) یک آزادی نیست بلکه یک غربی شدن روح سیاه و یک حبس است. زیرا انسان سیاه بیشتر به سمت آموزش کشیده می شود تا میراث، چونکه آموزش فرصت های زیادی برای او پدید می آورد. بنابراین عدم تعادل بین میراث و آموزش را " آمیزش فرهنگی " می دانند، از نظر او این عدم تعادل یک فرهنگ ستیزی و یک بردگی فرهنگی یعنی یک از خود بیگانگی واقعی است: نخبه ی سیاه بیشتر به سمت علم و خرد می رود تا به سمت احساس و اسطوره. اما از نظر سنگور رفتار و عمل کردن گاهی بر اساس خرد، گاهی بر اساس احساس، گاهی بر اساس علم و گاهی بر اساس اسطوره «خصلت همه ی نخبگان و همه ی تمدن های بزرگ» از جمله فرانسه است.

در خصوص جایگاه این واژه در ادبیات سنگال باید گفت که تمام ادبیات سیاه یک درگیری شدید بین فرهنگ ها است. آمیزش فرهنگی مانند یک جنگ ظاهر می شود و پیروز میدان اغلب فرهنگ غرب است تا فرهنگ سیاه، پایه و بنیان و اساس فرهنگ سیاه سنت است، سنت تمام وجود یک انسان سیاه پوست را بیان می کند حتی اگر گاهی به علت زندگی در غرب نتواند سنت را جلوه دهد اما سنت در وجود اوست و برای او بسیار مهم تلقی می شود گرچه بیشترین اثر فرهنگ خارجی در این کشور فرهنگ فرانسوی یعنی زبان و ادبیات فرانسه، نظام آموزش فرانسه، معماری و شهر سازی فرانسوی، اعیاد و جشن های مهم فرانسوی، دکوراسیون و آشپزی فرانسوی و.. است که عمدتا سنت سنگالی را تحت الشعاع قرار می دهد و بیشترین تاثیر فرهنگی را بر مردم سنگال گذاشته است.

ترجمه ها

علی رغم اینکه تعداد ترجمه ها زیاد است اما در میان نویسندگان سنگالی، بیشترین آثار ترجمه شده متعلق به لئو پولد سدار سنگور است. "مجموعه شعرها" که به ترتیب به زبان های انگلیسی، ایتالیایی، عربی، آلمانی، آلبانی، دانمارکی، اسپانیایی، ابری، رومی، مقدونی، نوروژی، پرتغالی، رومانیایی، روسی، سرب و کروات، بلگرادی، اسلوونی، سوئدی و هلندی ترجمه شده است. علاوه بر این آثار اِمه سِزِر نیز به ترتیب به زبان های انگلیسی، اسپانیایی و آلمانی نیز ترجمه شده است.

در تاریخ 22 آوریل 2014 سفیر مصر در سنگال آقای "هشام ماهر"اعلام کرد که آثار شیخ آنتا دیوپ از جمله"پیشینه ی تمدن های سیاه" (1967) در حال ترجمه به زبان عربی است. تخصص اصلی شیخ آنتا دیوپ تاریخ و مصر شناسی است، از این رو چاپ آثار او به زبان عربی از نظر آقای هشام ماهر بسیار مفید بود.

سازمان بین المللی فرانسه زبانی(OIF: Organisation Internationale de la Francophonie) و سازمان عربی برای آموزش، فرهنگ و علوم(ALECSO: Organisation arabe pour l'Education, la Culture, et les Sciences) به منظور ارتقاء تنوع فرهنگی و زبانی برای تشویق هر گونه تبادل فرهنگی بین دنیای عرب و فضای فرانسه زبان یک جایزه به نام "جایزه ابن خالدون و لئو پولد سدار سنگور" برای ترجمه عربی- فرانسه و فرانسه- عربی در نظر گرفتند. در سال 2013 این جایزه به محمد حداد (اهل تونس) استاد ادبیات و متخصص تمدن عرب و تاریخ و مذاهب برای ترجمه از فرانسه به عربی "رساله کوتاه در تاریخ ادیان" اثر "فردریک لونوآر"(Frédéric Lenoir) تعلق گرفت. کتاب "سرنوشتی برای آفریقا" - آینده یک قاره - اثر آقای عبد الله واد نیز در سال 1389 توسط آقای محمد علی بصیری و خانم ریحانه فتحی پور از فرانسه به فارسی ترجمه شد و توسط انتشارات بین المللی الهدی در ایران به چاپ رسید.

انتشارات فعال در حوزه ترجمه

یکی از انتشارات چند زبانه سنگالی "نشر کارتالا" (Karthala)نام دارد که در سال 1980 در پاریس تأسیس شد و هدف آن نشر متون درباره ی مسائل بین المللی در رابطه با کشور های جنوب بود. حدود بیست سال پس از استقلال سنگال، با توجه به نیاز های روز افزون چاپ های این مرکز نشر به ویژه در خصوص مسائل آفریقا، مغرب، دنیای عرب و اسلام، اقیانوس هند، کارائیب و آمریکای لاتین کار آن بالا گرفت و به دنبال آن تعداد خانه های نشر کارتالا بیشتر شد. کاتالوگ کارتالا بیشتر خاص علوم انسانی، سیاسی و اجتماعی است. اما در حوزه ی ادبیات (مطالعات ادبی، قصه ها و افسانه ها) دارای یک مجموعه فرهنگ لغت زبان ها است. مجموعه ی "مِریدین" (Méridiens) هم موضوعات "کشفیات و سفرها" را بررسی می کند. پزشکی جهان، مسائل کودکان، تحقیقات بین المللی، سه مجموعه درباره مسیحیت معاصر و مسائل آسیا و اروپای مرکزی و شرقی از دیگر موضوعات این کاتالوگ به زبان های مختلف است. امروزه کارتالا حدود 120 خبر در سال ارائه می کند.

یکی دیگر از خانه های نشر دو زبانه عربی- فرانسوی "اِندا انتشارات جهان سوم "(ENDA: Tiers Monde Editions) نام دارد. که تمام موضوعات آن به زبان های فرانسوی و عربی ارائه می شود.

تجارت فرهنگی

اقتصاد کشور سنگال بیشتر مبتنی بر کشاورزی، معادن، صیادی و بخش قابل توجهی از آن بر توریسم و تجارت فرهنگی استوار است. این بخش در حدود 20 درصد تجارت و اقتصاد این کشور را در بر می گیرد. تجارت کالاهای فرهنگی سنگال به دو صورت انجام می چذیرد. 1- صادرات کالاها و خدمات فرهنگی که شامل صنایع دستی، خد مات فرهنگی مانند سینما، موسیقی، کتاب، تئأتر و.. می گردد

 این تجارت بعضاً در قالب قرار دادهای رسمی با دیگر کشورها از جمله اروپائی، آفریقایی و آسیایی تجلی می یابد. همچنین بعضا در قالب نمایشگاه های دائمی و موقت در این کشورها به فروش می رسد.

2- صادرات از طریق توریست که با ورود توریست های عمدتا اروپایی، آسیایی و آمریکایی که از شهرهای عمده سنگال مثل داکار و سنت لوئی دیدن می کنند، انجام می پذیرد. این جهانگردان با حضور در بازارها، کارگاه ها، نمایشگاه های محلی حجم قابل توجهی از این اقلام فرهنگی را خریداری کرده و با خود از کشور خارج می کنند. در شهرهای داکار، سنت لوئی، جزیره گوره، سالی پرتغال و.... بیشترین بازارها، نمایشگاه ها و کارگاه های تولیدی این نوع کالا و خدمات وجود دارد و بیشترین فروش در این مراکز انجام می پذیرد. امروز حدود سی درصد مشاغل موجود درسنگال به صورت مستقیم و غیر مستقیم به تولید، فروش و تجارت این اقلام اختصاص دارد.

صنایع و کالاهای فرهنگی سنگال

کالاهای فرهنگی سنگال به دو حوزه سنتی و مدرن تقسیم می گردد. در حوزه سنتی انواع اقلام تولیدی که به صورت سنتی از پدر به پسر آموزش داده شده، تولید می گردد. که شامل صنایع دستی چوبی (مجسمه، ماسک، میز و صندلی، جعبه، صندوق، آلات موسیقی و...) و صنایع پارچه ای و چرمی (شامل لباس، کیف و کفش، عروسک، فرش و زیر انداز و رومیزی و..) صنایع سنگی (مجسمه، انواع پیکر تراشی و..) صنایع فلزی (مجسمه، پیکرهای هنری، نمادهای قومی – قبیله ای و..) و نقاشی و تابلوکنده کاری شده (شامل نقاشی های روی بوم، نقاشی های شنی، نقاشی های کنده کاری شده روی چوب و سنگ و..) می باشد. بیشتر این کالاها از طریق توریست از این کشور خارج می گردد و بعضاً از طریق صادرات رسمی به دیگر کشورها ارسال می شود. تربیت گروه های رقص، آواز و موسیقی و تئاتر بومی سنگال و اعزام آنها به دیگر کشورها یکی دیگر از تجارت کالاها و خدمات فرهنگی این کشور است.

در حوزه مدرن نیز سنگال با کمک کشور های غربی در زمینه سینما، موسیقی و تئأتر مدرن برنامه ریزی کرده و دارای تولیدات و خدمات فرهنگی خاص خود می باشد. این کالا ها و خدمات بخش عمده آن در داخل کشور عرضه می شود که ایجاد اشتغال و در آمد برای بخشی از مردم این کشور کرده است. بخش دیگری از آن به دیگر کشورها از جمله همسایگان، کشورهای اروپایی، آسیایی و آمریکایی در حد مطلوب صادر می گردد و درآمد قابل توجهی جذب می کند. البته با توجه به سلطه فرهنگی رو به رشد غربی در این کشور این بخش روزبروز رنگ و شکل غربی بخود گرفته و فقط ظاهری سنگالی – آفریقایی از آن باقی مانده است. امروز عمدتا صنعت سینما، موسیقی و تئاتر سنگال با این هجوم گسترده روبرو است و در حال ضعیف شدن بوده و به تبع از مشکلات مالی و درآمد نامکفی رنج می برد.

صنایع فرهنگی در کشور سنگال در حال رشد زیادی است. بخش فرهنگ دارای پتانسیل خاصی است که می تواند در مجموعه بخش ها (نشر، سمعی بصری، موسیقی و عوامل فرهنگی) حداقل 2455 کار تولید و 5/12 میلیارد فرانک سیفا (3/27 میلیون دلار آمریکا) گردش مالی داشته است.

بازار صنایع فرهنگی سنگال

تجارت کالاهای فرهنگی سنگال به دو صورت انجام می چذیرد. 1- صادرات کالاها و خدمات فرهنگی که شامل صنایع دستی، خد مات فرهنگی مانند سینما، موسیقی ، کتاب، تئأتر و.. می گردد.

از طرف دیگر، طبق گزارش درباره ی اقتصاد خلاق 2008 سازمان ملل، مبلغ کل صادرات و محصولات فرهنگی سنگالی به 28 میلیون دلار $ us در سال 2005 رسیده است.

جدول زیر نمایی از تجارت خارجی تولیدات فرهنگی این کشور را نمایش می دهد:

محصولات فرهنگی	صادرات در سال 2007 به دلار	واردات در سال 2007 به دلار
نشر	766/564/2	867/663/24
صنایع دستی چوبی	376/048/7	118/105
صنایع حصیری	960/352/3	735/158
ابزار موسیقی	969/309	443/127
اشیاء هنری، مجموعه و عتیقه	820/942/1	356/133

کشور سنگال از سال 1995، عضو " سازمان تجارت جهانی" (Organisation Mondiale du Commerce) و " اتحادیه اقتصاد و پولی غرب آفریقا " (UEMDA: Union Economique et Monétaire Ouest Africaine) از سال 1994 شده است.

بازار کتاب سنگال

در صنایع کتاب و نشر که در سال های 1970 رشد بسیاری پیدا کرد، انتشارات بیشتر به زبان فرانسه است، کشوری که اغلب مردم به زبان های محلی با هم صحبت می کنند، اما با این وجود، یک نشر وجود دارد که آثار را به زبان محلی چاپ می کند. آمار بدست آمده از خانه های نشر، کتابفروشی ها، مطبوعات، روزنامه ها و کتابخانه ها نشان داده است که این بخش 585 اثر تولید و حدود 5/8 میلیارد فرانک سینا (3/18 میلیون دلار) گردش مالی داشته است.

از طرفی، مجموعه انجمن ها و نشریات مشکلات زیادی در دریافت وام برای فعالیت های خود دارند، در مواردی که ترجیح می دهند کتاب را از فرانسه وارد کنند. اما این کشور در میان اتحادیه اقتصاد و پولی غرب آفریقا بالاترین میزان صادرات را با 5/2 میلیون دلار در سال 2007 داشته است که به طور متوسط از سال 2003، 26% رشد داشته است.

پخش بین المللی سنگالی نشان داده است که این بخش رشد بسیار چشمگیری در سال های اخیر داشته است. ساختارهای موسیقی بسیار زیاد و متنوع شده اند اما به شکلی نا منظم: عرضه با تقاضا تطبیق ندارد. طبق آمار ثبت شده در شاخه های مختلف از استودیوهای ضبط، خانه های تولید و خانه های نشر و غیره، این بخش 660 شغل ایجاد کرده و 460 میلیون فرانک سینا (1 میلیون دلار) درآمد داشته است. اکثریت شرکت های این بخش کوچک هستند و بدست آوردن اطلاعات از آنها کاری مشکل است. اتحادیه هایی از قبیل " کانون مشاغل موسیقی" (Association des métiers de la musique) " و ائتلاف بین شغلی ناشران و تولید کنندگان گرامافون سنگالی "(Coalition interprofessionnelle d'éditeurs et producteurs phonographiques sénégalais: CIPEPS) از منافع مالی و اخلاقی هنرمندان در این بخش حمایت می کند.

در سنگال هزینه ی اجرای یک صحنه ضبط به 960 دلار (000/500 فرانک سینا) در روز می رسد، در حالیکه تولید خالص داخلی برای هر فرد 707 دلار در سال 2005 م بوده است. در این راستا، 13 سالن تمرین، 12 واحد تکثیر، بیش از 60 استدیو ضیط و مونتاژ، 16 خانه ی تولید، 7 خانه پخش، 16 سالن نمایش در کل کشور فعال هستند.

بازار هنرهای تصويری سنگال

با اینکه کشور سنگال در غرب آفریقا در حوزه ی سینما پیشگام بود، اما این صنعت از سال 1990 دچار افول شدیدی در بخش، سینما، تلویزیون و ویدئو شد که بیشترین عامل آن کناره گیری دولت بود که بدنبال آن بحران عمیق و مداومی بوجود آمد تا جایی که تعداد سالن ها در سال 1982 از 52 سالن به 15 سالن در سال 2009 کاهش پیدا کرد.

برای پاسخ به درخواست مردم در این خصوص، بخش سمعی- بصری تولیدات زیادی از جمله تولیدات مستند، تخیلی، آموزشی، کلیپ و پیام های بازرگانی و غیره را داشته است.

طبق مطالعات " مأموریت اقتصادی فرانسوی " (Mission économique francaise)، بخش سمعی- بصری یک گردش مالی 15 میلیارد فرانک سیفا (8/32 میلیون دلار) داشته است که 9/5 میلیارد آن برای تلویزیون تخصیص گرفته است. بخش تبلیغاتی موتور اصلی این بخش بوده است که علت آن آزاد کردن تلویزیون بوده که گروه های زیاد ارتباطاتی، ملی و خارجی را به سمت خود جذب کرده است. امروزه 6 کانال تلویزیونی و 20 رادیو خصوصی وجود دارد که به آن کانال جدید TFM نیز اضافه شده است. در این حوزه، 12 استودیو ضبط و مونتاژ، 36 خانه تولید، 15 خانه نشر، 6 ایستگاه تلویزیون، 25 ایستگاه رادیو، 15 سالن سینما در سنگال فعال هستند.

جهانگردی بین المللی 

سنگال با جاذبه های تاریخی و طبیعی فراوان به عنوان یکی از مقاصد گردشگری در قاره آفریقا شناخته می‌شود. بر اساس بررسی باستان شناسان، قدمت این کشور به ما قبل تاریخ می‌رسد. سنگال اماکن تاریخی، بنادر زیبا، طبیعت و حیات وحش زیبایی دارد، آسمانی آبی و زمینی سرسبز در کنار دریاچه ای صورتی رنگ، که تمامی این موارد باعث شده تا سنگال مقصد مناسبی برای گردشگران خارجی محسوب شود. سنگال سرزمین کم ارتفاعی بوده و بیشتر وسعت آن را علفزارهای ساوان و استپ پوشانده است. انواع غذاهای رنگارنگ و خوشمزه در سنگال با دیدنی های آن می تواند توریست ها را با فرهنگ مردم سنگال آشنا کند. سواحل زیبا و درخشان سنگال بهترین مکان برای لذت بردن از خورشید و حمام آفتاب گردشگران است.

دریاچه رتبا (Ratba) یکی از جاذبه های گردشگری بسیار جذاب در کشور سنگال است که در لیست مکان های طبیعی این کشور محسوب می‌شود. دریاچه رتبا جذابیت های زیادی دارد به طوری که در طول سال بیش از 2 میلیون نفر از این دریاچه زیبا دیدن می‌کنند. یکی از مهمترین دلایلی که مردم علاقه دارند از این بخش دیدن کنند رنگ زیبای آن است که در هیچ جای دنیا مشاهده نمی گردد. این دریاچه طبیعی است و این موضوع سبب شده است که به همه دنیا شناسانده شود. این دریاچه تنها یک ساعت از پایتخت کشور سنگال یعنی شهر زیبای داکار فاصله دارد. وضعیت آب و هوایی کشور سنگال استوایی است، آب و هوای استوایی یعنی هر فصلی گردشگر می‌تواند به این کشور سفر کند بدون اینکه مشکلی ایجاد شود. سفر در ماه های خشک بیشتریعنی در ماه های اکتبر تا ژوئن جذاب است. این ماه های سال از نظر آب و هوایی در شرایط مخصوص به خود قرار دارند. ماه های خشک در این کشور بهترین زمان برای فستیوال و جشن ها و حتی استفاده از ورزش های آب و ساحلی هستند. تور یک روزه تفریحی پر هیجان به مقصد پارک آکروبائوباب همیشه دائر است. این پارک زیبا به طور کلی در سال 1976 افتتاح شده است و در لیست مهمترین دیدنی های کشور سنگال قرار گرفته است.

جزیره نگور داکار (Ngor Island) یکی از جاذبه های مهم گردشگری این کشور محسوب می شود. این جزیره در نزدیکی پایتخت سنگال قرار داشته و محلی مناسب برای کمپ زدن گردشگران بوده و توریست ها می توانند در آب دریا به شنا، موج سواری و تفریحات دیگر بپردازند. عمارت برده های داکار (La Maison des Esclaves) نیز از دیگر مکان های گردشگری سنگال بوده که علت این نام این است که در آن دوران سیاه پوستان را در این عمارت به اسارت و بردگی می گرفتند. سال ساخت این موزه ۱۹۶۲ بوده و گویا به افتخار و گرامی داشت خروج آخرین برده از این عمارت، ساخته شده است. عمارت برده ها در سال ۱۹۷۸ در فهرست میراث فرهنگی یونسکو جای گرفت. از مکان های دیگر توریستی سنگال می توان به دلتای سالوم، جزیره گوره، موزه ایفان در پایتخت این کشور، مساجد زیبای سنگال با معماری بومی و خاص این کشور، پارک ماجراجویی آکروبائوباب و فانوس دریایی لس ماملز در داکار، اشاره کرد.

در کشور سنگال پس از ماهیگیری، صنعت جهانگردی دومین حوزه درآمدی این کشور است. در حال حاضر درآمد گردشگری آن 300 میلیارد فرانک سیفا است. سنگال از لحاظ بازارهای محلی و بین المللی نیز جایگاه خوبی دارد، اما صنعت توریسم با مشکلاتی مواجه است و باید از لحاظ جهانگردی با کشورهای مثل موریتانی و دماغه سبز رقابت کند.

جنگ جهانی دوم کمی از خصلت توریستی بودن سنگال کاست، اما با استقلال این کشور، سنگال دوباره تبدیل به منطقه جهانگردی شد. ثبات و امنیت سیاسی در این کشور موقعیت آنجا را محکم کرده است. در ابتدای سال 1970، دولت سیاست توسعه بخش ها را، به ویژه با ساختن هتل ها و مراکز اقامت بکار گرفت. در سال 1973 کلوپ مدیترانه ای در منطقه اِسکیرینگ (Skirring) اولین دهکده تعطیلاتی احداث گردید. کازامانس نیز اولین ارودگاه های روستایی را افتتاح کرد. اروپائیان و آمریکائیان که جذب این امکانات در کنار دریا شده بودند، به آنجا رفتند. در سال های 1980، جهانگردی امیدهای بزرگی را با خود به آنجا برد و کم کم تعداد آنها در سال به میلیون رسید.

در سال های جنگ کازامانس این صنعت در این منطقه کمی دچار مشکل شد. این افول به نفع شهر سنت لوئی گردید، زیرا توریست ها بیشتر به این منطقه می رفتند تا از کشف طبیعت لذت ببرند. در حالیکه در بین سال های 1999 و 2000 کازامانس 16/ 9% جهانگردی خود را از دست می داد، شهر سنت لوئی 2/37% جهانگردی اضافی داشت. اما از هنگام آتش بس سال 2004 اوضاع در آنجا آرام شد.

بعد از سال 1980، زمان اقامت جهانگرد ها کم شد (4 روز میانگین)، با کاهش زمان اقامت میزان درآمد از توریست در سنگال کم گردید. جهانگرد بیشتر به طرف اقیانوس اطلس می رفت. این امر واقعیت داشت که به علت کمبود راه آهن و جاده ی مناسب، برای جهانگرد گردش در کشور مشکل بود. مطالعاتی در سال های 2003 -1972 نشان داده که کشور سنگال به عنوان مقصد دوم جهانگرد ها بوده است و بالاخره در سال های 2007- 2006، یک کاهش 5 درصدی (از 20% به 15%) جهانگرد در سنگال دیده شده است.

متخصصان بخش جهانگردی به دنبال علت کاهش جهانگرد ها رفتند. این کشور نسبت به رقبای خود توسط یک نظام مالیاتی بالا (18%) فلج شده است. مبالغ فاکتورهای آب و برق زیاد است و بخش هتل داری فرسوده شده است. با این وجود اقدامات زیادی جهت بهبود شبکه های جاده ای که به داکار ختم می شوند در حال انجام است. برای اطمینان بخشیدن به توریست ها باید امنیت و آرامش آنها در بعضی از مراکز شامل بازار سانداگا (Sandaga) و جزیره صورتی را فراهم ساخت. به همین جهت دولت نیز پلیس جهانگرد را ابداع کرد. آژانس ملی تبلیغ جهانگردی (ANPT) نیز در سال 2004 تأسیس شد. در سال 2007 اولین سنگ بنای فرودگاه جدید «فرودگاه بین المللی بلز دیان» (Blaise Diagne) گذاشته شد. دولت امیدوار است که تا سال 2015، دو میلیون توریست را پذیرا باشد.

اشکال جهانگردی

در سنگال جهانگردی اشکال گوناگونی دارد.

1- جهانگردی با هدف تفریحی: موج سواری یکی از ورزش هایی است که جهانگردان زیادی را سالانه به آنجا می کشد. استراحت کردن کنار دریا زیر آفتاب گرم در تمام فصول و انجام فعالیت های ورزشی آبی و در کنار آن کشف جاهای گوناگون دنیا برای جهانگردان لذت بخش است، «جهانگردی آبی مربوط به فعالیت های شنا» نصف ورودی های جهانگردان به سنگال را تشکیل می دهد. آنها در هتل و یا کلوب های تعطیلات به مدت یک هفته اقامت می گزینند. از جمله محل های ساحلی ورزشی عبارتند از: "ساحل کوچک – سالی" (Saly) – "توباب دیالو" (Toubab Dialo)، "اِم بور" (M’ bour)، "سومون" (Somone)، "نیانینگ" (Nianing)، "اِم بودین" (Mbodiène). در شهر داکار، کناره "آلمادی" (Almadies)، "واکام" (Ouakam) بسیار معروف برای امواج عمودی است. همچنین جزیره " اِن گور" (Ngor) که غواصان و موج سواران زیادی را به خود جذب می کند.

روی کناره بزرگ، در شمال داکار، بین دریاچه صورتی و شهر سنت لوئی، ماسه ساحل عظیمی که حدود 200 کیلومتر است را پوشانده است. شاید این منطقه جهانگردی را همه جهانگردان نشناسند اما رقبا در ورزش "رالی داکار" (Rallye Dakar) این منطقه را به خوبی می شناسند.

در جزایر "سین – سالوم" (Sine – Saloum)، اردوگاه های زیبا و لوکس، طبیعت زیبایی را با آواز پرندگان به جهانگردان معرفی می کند. فرودگاه "زی گِن شور" (Ziguinchor) و "دماغه ی اِسکرینگ" (Cap Skirring) جهانگردان را مستقیماً به جاهای دیدنی در این مناطق مثل جزیره "کارابان" (Karabane) و غیره می برد.

یکی دیگر از جنبه های جهانگردی تفریحی طبیعت و شکار است. در دوره ی استعمار، برای غربی هائی که در آفریقا سکونت داشتند، شکار تبدیل به یک تفریح شده بود. ولی بعد از قوانینی که برای دفاع از محیط زیست تصویب شد، توریست ها دیگر نتوانستند به شکار بروند. آنها از آن پس جذب 6 پارک ملی از جمله پارک ملی پرندگان در "جودج" (Djoudj) و پارک ملی "نیوکولو- کوبا" (Niokolo- Koba) و دیگر جاذبه های طبیعت سنگال شدند.

شناخت قبیله های گوناگون در این کشور، آداب و رسوم مختلف با احداث اردوگاه ها در روستاهای کازامانس زمینه جذب جهانگردان فرانسوی، اسپانیایی و آمریکایی را فراهم کرده است.

2-جهانگردی با هدف اجلاس اداری: شهر داکار، مخصوصاً ناحیه "داکار – پلاتو" (Plateau)، نقش پایتخت و کلان شهر مدرن آفریقای غربی را بازی می کند. در این شهر هر ساله کنگره ها، نشست های دانشگاهی، دیدارهای سیاسیون آفریقایی و بین المللی، ملاقات تجار و هنرنمائی معاصر "رالی داکار" (Rallye) که معروف به "بین آل دو داکار" (Biennale de Dakar) است برگزار می شود. این جهانگردی اداری از زیر ساخت های خاصی بهره می برد. مثلاً مرکز بین المللی تجارت خارج از سنگال (CICES) که مقر آن نزدیک فرودگاه لئوپولدسدار سنگور یا "هتل مریدین" (Méridien) در شهر داکار است. علی رغم کمبود زمانی که این جهانگردی اداری دارد، دیدن از جزیره گوره را فراموش نمی کنند.

3- جهانگردی با هدف فرهنگی: جهانگردی فرهنگی یکی دیگر از دلایل جذب مسافران به این کشور است. علی رغم اینکه آب و هوا و وجود موریانه از مشکلات این کشور می باشد، اما آثار باستانی نیز در آنجا یافت می شود که گذشته را زنده می کند. منطقه مرزی بین سنگال – گامبیا تاریخدانان زیادی را به خود جذب می کند.

دوره استعمار جای پای خود را در مکان ها گذاشته است. جزیره گوره، شهر سنت لوئی، منطقه "روفیسک" (Rufisque) نزدیک داکار و "زی گِن شور" (Ziguinchor)، پایتخت کازامانس از جمله این مکان ها هستند. اگر با ادامه رودخانه سنگال به موریتانی برویم، می توانیم قصه بزرگ بارون" ژاک روژه" (Jacques Roger) و یا مسجدهایی با سبک سودانی را روی جزیره "مورفیل" (Morphil) ببینیم.

در شهر کازامانس، خانه های روستایی جزء آثار تاریخی هستند. موزه ها اغلب آنها در شهر داکار است. مثل موزه ی "تِودور مونود دَر آفریکن" (Théodore Monod d’Art africain)، و یا موزه تاریخی سنگال در جزیره گوره. دوستاران فرشینه به کارگاه های سنگالی هنرهای تزئینی به شهر "تیس" (Thiès) سر می زنند.

مقر هنر معاصر هر دو سال یکبار در دهکده هنرها و گالری های پایتخت است. روستاهای کازامانس هم در فضای باز نمایشگاه هایی بر پا می کنند که آداب و سنن "جولاها"(Diola) (یک تیره در سنگال) را نشان می دهد. هواداران موسیقی هم در جشنواره "جِم بِ دابِنِ" (djembé d’Abéné) و جشنواره های بین المللی سنت لوئی شرکت می کنند.

4- جهانگردی با هدف کمک به توسعه امکانات یادبودی: سود حاصل از مکان های تاریخی، به ویژه رویدادهای غم انگیز مانند یادبود بردگان دوره بردگی در جزیره گوره، باعث رشد جهانگردی برای توسعه امکانات یادبودی شده است. این خانه معروف به «خانه بردگان» است که روزانه 500 نفر از آنجا دیدن می کنند.

 تاریخ این مکان به سال 1776 بر می گردد. این خانه دارای دو سری پله در سمت راست و چپ است. اطراف حیاط این خانه که در عکس مشخص نیست اتاق هایی وجود دارد که بردگان در آنجا نگهداری می شده اند. در مرکز آن یک راه رو قرار دارد انتهای این راهرو به دریا راه دارد و از آنجا برده ها راهی کشورهای گوناگون می شدند، این راه انتهایی معروف به خروجی برگشت ناپذیر بوده است. قسمت بالا هم شامل یک سالن و اتاق هایی است که متعلق به برده داران بوده است. این خانه تبدیل به نماد اندوهگین برده داری آفریقا شده است. تمام افرادی که وارد شهر داکار می شوند بدون دیدن از جزیره گوره از این شهر خارج نمی شوند. افراد سیاسی هم مرتب از آنجا دیدن می کنند. در آمریکا، آژانس های مسافرتی به سیاهان آمریکایی پیشنهاد می کنند که از جزیره گوره دیدن کنند..

و بالاخره مجسمه ای که نماد نوزائی آفریقا (رنسانس) را نشان می دهد و در زمان رئیس جمهوری آقای عبدالله واد ساخته شد. حدود 52 متر ارتفاع و جنس آن از برنز و مس است. این مجسمه در شهر داکار در منطقه "واکام" (Ouakam) بر فراز یکی از تپه های معروف داکار قرار دارد. این اثر هنری یک زوج را نشان می دهد که با فرزندشان سر به فلک کشیده اند و نشانه بیداری و پیشرفت آفریقاییان است. این جاذبه ی توریستی در 3 آوریل 2010 پنجاهمین سالگرد استقلال سنگال افتتاح شد.

5- جهانگردی با هدف مذهبی: مسجد بزرگ "طوبی (Touba) سالانه هزاران زائر مسلمان را به خود جذب می کند. جهانگردان خارجی هم برای دیدن این مسجد، دیدن از شهر و مقبره "شیخ احمد بامبا" (Bamba) رهبر مبارز و استقلال طلب سنگال به آنجا می روند.

در میان مکان های عبادی کاتولیک سنگال می توان مکان های زیر را نام برد.

1- نتردام دو دِلیوراند دوپوپِن گین"(کلیسای نجات) (Notre – Dame de Delivrande de Popenguine)

2- کلیسای(ژوزِف مقدس) در منطقه گازوبیل" (Saint – Joseph de Ngazobil)

3- کلیسای جامع داکار" (Le Cathédral de Dakar)

4- کلیسای منطقه فادیوث" (Fadiouth)

5- آبِی دو کور موسی" (Abbaye de keur moussa)، او معروف است که آوازهای مذهبی را همراه با ساز کورا (kora) می خواند. کورا نوعی گیتار سنگالی است. البته در کازامانس، آئین ها و مراسم خاص آنیمیسم در نزد دیولاها وجود دارد.

محوطه های ثبت شده درفهرست میراث جهانی

محوطه های ثبت شده در فهرست میراث جهانی بر حسب نوع محوطه شامل دو قسمت فرهنگی و طبیعی می شود. محوطه های فرهنگی عبارت است از:

خرسنگ های سِنِگامبی (Sénégambie)(2006). این خرسنگ ها در چهار گروه بوده و شامل بیش از 1000 بنا روی یک مساحت 100 کیلومتری عرض و 350 کیلومتر طول در کناره رود سنگال- گامبیا واقع است. تاریخ آن به 1500 سال پیش بر می گردد.

دلتای سالوم (2011)(Delta de Saloum). ماهیگیری منبع در آمد ساکنان در طول 5000 کیلومتر سه رود در این دلتا است. در طول این مکان کانال های آبی فراوان با حدود 200 جزیره، جزیره کوچک و مانگروها وجود دارد. در سواحل آن حدود 218 توده ها ی حلزون صدفدار که طول برخی از این توده ها به صد متر میرسد وجود دارد.

جزیره ی گوره (1978) île de Gorée) این جزیره در روبروی سواحل شهر داکار قرار دارد و از قرن پانزدهم تا نوزدهم بزرگترین مرکز تجارت برده بوده است.

جزیره سنت لوئی (2000). این جزیره در قرن هفدهم توسط فرانسوی ها ساخته و در قرن نوزدهم تبدبل به یک شهر شد. از سال 1872 تا 1957 هم به عنوان پایتخت سنگال محسوب و نقش های مهم فرهنگی و اقتصادی بزرگی را در آفریقای غربی داشت.

سرزمین های باساری: مناظر فرهنگی باساری و روستاهای "پُل و بِدیک"(Bassari, Peul, Bédik). این سرزمین ها در جنوب غربی سنگال واقع شده و تاریخ آن به بین قرن یازدهم تا نوزدهم بر می گردد. مزارع برنجی که روستا ها را از هم جدا می کند ویژگی زیبای این منطقه است.

و محوطه های طبیعی شامل دو پارک می شود: 

پارک ملی پرندگان "جودی" (Djoudi) (1981). این پارک در دلتای رود سنگال واقع شده و شامل 16000 هکتار در منطقه ای بسیار مرطوب واقع شده و دارای یک میلیون و نیم پرنده است.

-پارک ملی نیکولو- کوبا (Niokolo-koba) (1981). این پارک در حاشیه ی رود های گامبیا قرار دارد و دارای جنگل های "نیکولو- کوبا" با حیات وحش است.

جزیره ی کارابان (Carabane)، معماری روستایی منطقه ی "باس- کازامانس"(Basse-Casamance) که شامل خانه های روستایی حوزه ی آبریز قلمرو باندیال (Bandial) است، پارک ملی جزایر مادلِن (Madeleine) در غرب داکار در اقیانوس آتلانتیک با 15 هکتار همراه دو جزیره ی کوچک، توقفگاه های رود سنگال، مقبره های "سی کِن"(Cekeen) که با ماسه ساخته شده است و قدمت آن به قرن یازدهم بر می گردد. دریاچه ی صورتی در شمال شرقی شهر داکار، و منطقه ی روفیسک قدیم (Rufisque) همه جزء محوطه هایی هستند که در سال 2005 در فهرست آزمایشی میراث جهانی یونسکو قرار گرفته اند.

نیز نگاه کنید به

• نظام فرهنگی روسیه؛ نظام فرهنگی چین؛ نظام فرهنگی تونس؛ نظام فرهنگی کوبا؛ نظام فرهنگی لبنان؛ نظام فرهنگی مصر؛ نظام فرهنگی کانادا؛ نظام فرهنگی افغانستان؛ نظام فرهنگی سودان؛ نظام فرهنگی اردن؛ نظام فرهنگی ساحل عاج؛ نظام فرهنگی مالی؛ نظام فرهنگی ژاپن؛ نظام فرهنگی تایلند؛ نظام فرهنگی آرژانتین؛ نظام فرهنگی قطر؛ نظام فرهنگی فرانسه؛ نظام فرهنگی اسپانیا؛ نظام فرهنگی اتیوپی؛ نظام فرهنگی سوریه؛ نظام فرهنگی سیرالئون؛ نظام فرهنگی اوکراین؛ نظام فرهنگی زیمبابوه