رادیو در عراق

راديو در عراق از همان آغاز به عنوان يک نهاد دولتی و انحصاری ظهور کرد و اولين راديو در سال 1936 در دوران پادشاهی ملک غازی و با نام «اذاعه قصر الزهور» در شهر بغداد و به زبان عربی راه‌اندازی شد. این رسانه از همان آغاز به عنوان ابزاری درآمد که دولت از رهگذر آن ديدگاه‌های خود را به مردم منعکس می کرد. در سال 1938 آقا يونس بحری فرستاده دولت آلمان، راديو اهدايی هيلتر را از برلين به عراق آورد و آن را به دولت عراق تحويل داد تا نمادی از همکاری دو کشور باشد.

وجود راديو در منطقه صالحيه بغداد و به دور از مناطق مسکونی، آن را در معرض دزدی قرار داد و به همين علت دولت در دهه چهل گارد حفاظتی را برای حفاظت از اين رسانه حياتی تاسيس کرد. در سال 1947 دولت اعتبار مورد نياز راديو را تامين کرد و در کنار استوديو پخش، ده‌ها اتاق اداری تاسيس گرديد و کادر راديو تا حدی گسترش يافت. در سال 1939 دولت عراق 30 دقيقه از وقت پخش چند ساعته راديو سراسری را به راديو کردی اختصاص داد تا وسيله ارتباطی با کرد زبانان باشد. اين راديو پس از امضای آتش بس ميان دولت مرکزی و شورشيان کرد تاسيس گرديد.

در سال 1959 اداره راديو عراق دست به ايجاد راديو ترکمنی زد تا وسيله ای براي ارتباط با ترک زبانان باشد. اين برنامه به مدت نيم ساعت بود که در سال 1972 به دو ساعت و نيم افزايش يافت. همچنين و در چارچوب سياست ايجاد راديو بر اساس گويش ها و زبان های اقليت‌های قومی و دينی، راديو سريانی در سال 1974 تاسيس گرديد که در آغاز به مدت يک ساعت بود ولی در سال بعد به يک ساعت و نيم و در سال 1976 به دو ساعت رسيد.

در سال 1943 اداره راديوهای برون مرزی تشکيل شد و در همان آغاز سه راديو به زبان های انگليسی، هندی و لهستانی راه‌اندازی گرديد. در سال 1947 يک راديو ديگر راه‌اندازی شد که تنها به پخش موسيقی و آوازهای غربی می پرداخت. در سال 1976 در يک چرخش استراتژيک حجم برنامه‌های سياسی در راديوهای برون مرزی کاهش داده شد و برنامه‌های فرهنگی و سرگرمی جايگزين شد.

در صبحگاه 1958/7/14 نيروهای انقلاب به رهبری سرهنگ عبدالکريم قاسم که درصدد سرنگونی رژيم پادشاهی و بر پايی نظام جمهوری بودند، در اولين اقدام نظامی خود، ساختمان راديو را اشغال کردند و خبر سقوط رژيم سابق را اعلام کردند. انقلابيون که به اهميت راديو پی برده بودند، به گسترش آن پرداختند و به بخش برون مرزی راديو اهميت ويژه دادند. در سال 1965 دولت عراق راديو نيروهای مسلح را تاسيس کرد که به عنوان رقيب راديو ملی درآمد. گسترش زمان پخش و توسعه پوشش ملی و منطقه‌ای از طريق نصب فرستنده‌های متعدد را در پی داشت.

پس از سرنگونی رژيم صدام حسين، دوران جديدی از تاريخ راديو در اين کشور آغاز گرديد و به سرعت برای اولين بار ايستگاه‌های راديوی خصوصی تاسيس شد. اين پديده ايجاب کرد که فرماندار غير نظامی عراق سريعا قانونی را صادر کند که فعاليت رسانه‌ای جديد و تقسيم موج های راديويی را تحت ضابطه درآورد و به همين علت آقای سيمون هتراوک که يک تبعه امريکايی است از سوی دولت به عنوان رئيس هيئت توسعه و تنظيم رسانه تعيين کند و يک هيئت مستقل از معارضان سابق و اساتيد دانشگاه‌ها نيز تشکيل شد که اختيارات تصميم‌گيری در اين زمينه را بر عهده گرفت.

اهداف تشکيل هيئت رسانه‌ای و ارتباط (مجلس الاعلام و الاتصالات) به شرح زير اعلام گرديد:

1. فعاليت رسانه‌ای در عراق آزاد است که در آن نظر و نظر مخالف و نيز باورهای دينی، قومی و سياسی مردم مورد احترام است؛
2. مجوز دادن با در نظر گرفتن محدوده فرکانسی صادر خواهد شد؛
3. آموزش و افزايش مهارت های رسانه ای افراد از جمله اهداف اين هيئت است.

اين هيئت تاکنون مجوز فعالیت دهها راديو و تلويزيون را در عراق صادر کرده است. تعیین دقیق تعداد شبکه‌های رادیویی فعال در عراق به دلایل مختلف دشوار است. از جمله این دلایل عبارتند از:

• تاسیس و تعطیلی مداوم شبکه‌ها با توجه به شرایط سیاسی و اجتماعی متلاطم عراق؛
• فعالیت شبکه‌های ماهواره‌ای خارجی در عراق؛
• گسترش شبکه‌های رادیویی اینترنتی و؛
• فعالیت تعداد زیادی شبکه رادیویی محلی و منطقه‌ای در شهرهای مختلف عراق.

با این حال، می‌توان گفت که عراق دارای تعداد قابل توجهی شبکه رادیویی است که به زبان‌های مختلف عربی، کردی و ترکی برنامه پخش می‌کنند. برخی تعداد این شبکه های رادیویی را از سال 2005 نزدیک به هشتاد مورد ارزیابی می­ کنند. عوامل مختلفی بر تعداد و تنوع شبکه‌ها و ایستگاه های رادیویی در عراق موثرند که از جمله شامل تنوع قومی و مذهبی، گرایشهای سیاسی مختلف و پیشرفت فناوری و کاهش هزینه های تولید محتواست.

در دوره جدید ایستگاه ها و شبکه ­های رادیویی مختلفی در عراق فعالند که در اطلاع‌رسانی، فرهنگ‌سازی و  ایجاد سرگرمی نقش مهمی ایفا می‌کنند. رادیو جمهوری عراق رادیویی دولتی است و به‌عنوان صدای رسمی دولت عراق، برنامه‌های متنوعی را برای مخاطبان ارائه می‌دهد که از جمله شامل اخبار ملی و بین‌المللی، برنامه‌های فرهنگی و موسیقی است. رادیو نوا رادیویی خصوصی است که با رویکردی مستقل، به پوشش اخبار و مسائل روز عراق می‌پردازد و اخبار، برنامه‌های تحلیلی و موسیقی پخش می­کند. رادیو دجله نیز رادیویی خصوصی است و برنامه‌های اجتماعی، فرهنگی و موسیقی پخش می کند.

این رادیو با تمرکز بر مسائل اجتماعی و فرهنگی، در بین جوانان عراقی محبوبیت دارد. رادیو سوا بین‌المللی است و به پخش اخبار، موسیقی و برنامه‌های آموزشی مختلف می ­پردازد. رادیو سوا که توسط دولت امریکا تأسیس شده، به زبان عربی برنامه پخش می‌کند و در خاورمیانه، از جمله عراق، شنوندگان زیادی دارد. رادیو المربد رادیویی محلی است  که در بصره مستقر است و به مسائل جنوب عراق می ­پردازد. رادیو آشور نیز رادیویی محلی است که به آشوریان عراق خدمات رسانی می­ کند و برنامه های فرهنگی و موسیقی به زبان آشوری پخش می­کند. رادیو کردستان به عنوان رادیویی محلی در اقلیم کردستان فعالیت دارد و به مسایل مرتبط با کردها از جمله اخبار، برنامه های فرهنگی و موسیقی به زبان کردی می ­پردازد.

الفرات رادیویی خصوصی است که به جامعه شیعیان عراق خدمت ارایه می­دهد و برنامه ­های مذهبی، فرهنگی و خبری مختلفی را پخش می ­کند. رادیو البیان رادیویی خصوصی است و با پخش برنامه­های مذهبی و آموزشی به ترویج آموزه­های اسلامی می­پردازد. رادیو الحریه به عنوان رادیویی خصوصی با رویکردی لیبرال به مسایل سیاسی و اجتماعی عراق می ­پردازد و ضمن ارایه اخبار و برنامه ­های تحلیلی، موسیقی نیز پخش می­ کند. از دیگر ایستگاه های رادیویی عراق همچنین می­توان به رادیوهای بغداد، دجله، سومر، الرشید، المرید، نالیا، الغد، شفق، روداو، کردستف دهوک، کفیل، الدیوانیه و استارت اشاره کرد.

در دوه دهه اخیر تاسیس شبکه‌های رادیوی محلی در  مناطق مختلف عراق از جمله شهرهای جنوبی عراق گسترش یافته است و حتی در یک استان چندین شبکه رادیویی وجود دارد. این شبکه‌های رادیویی که در موج  اف ام پخش می‌شود، برنامه‌های متنوعی به خصوص مسائل و مشکلات مربوط به شهر یا استان و در درجه دوم مسائل سیاسی، اجتماعی و اقتصادی عراق را پوشش می‌دهند. این شبکه‌های رادیویی طی سال‌های گذشته به دلیل پرداختن به مشکلات روزمره مردم و پخش صدا و شکایت‌های مخاطبان درباره مسائل مختلف بر محبوبیت مردمی خود افزوده‌اند. با وجود اینکه آمار رسمی وجود ندارد، تعداد شبکه‌های رادیویی در جنوب عراق 15 شبکه برآورد می شود و  بیشتر به موضوعات حقوق بشری، حقوق زنان و کودکان، دفاع از آزادی‌ها، نشر مفاهیم فرهنگی و هنری و مخالفت با افراط‌گرایی می پردازند.

نیز نگاه کنید به

رادیو و تلویزیون در زیمبابوه؛ رادیو و تلویزیون در کانادا؛ رادیو در روسیه؛ رادیو در افغانستان؛ رادیو در تونس؛ رادیو در ژاپن؛ رادیو در کوبا؛ رادیو در لبنان؛ رادیو در مصر؛ رادیو در چین؛ رادیو در سنگال؛ رادیو در آرژانتین؛ رادیو در فرانسه؛ رادیو در مالی؛ رادیو در سودان؛ رادیو در ساحل عاج؛ رادیو در اسپانیا؛ رادیو در اردن؛ رادیو در اتیوپی؛ رادیو در سیرالئون؛ رادیو در قطر؛ تلویزیون در روسیه؛ تلویزیون در افغانستان؛ تلویزیون در تونس؛ تلویزیون در ژاپن؛ تلویزیون در کوبا؛ تلویزیون در لبنان؛ تلویزیون در مصر؛ تلویزیون در چین؛ تلویزیون در سنگال؛ تلویزیون در آرژانتین؛ تلویزیون در فرانسه؛ تلویزیون در مالی؛ تلویزیون در سودان؛ تلویزیون در ساحل عاج؛ تلویزیون در اوکراین؛ تلویزیون در اسپانیا؛ تلویزیون در اردن؛ تلویزیون در اتیوپی؛ تلویزیون در سیرالئون؛ تلویزیون در قطر؛ تلویزیون در تاجیکستان؛ رادیو و تلویزیون در گرجستان؛ رادیو در بنگلادش؛ تلویزیون در بنگلادش؛ رادیو در تاجیکستان

نویسنده مقاله

معصومه فاریابی