روابط فرانسه با ج.ا. ایران: تفاوت میان نسخه‌ها

از دانشنامه ملل
بدون خلاصۀ ویرایش
 
(۳۱ نسخهٔ میانی ویرایش شده توسط ۴ کاربر نشان داده نشد)
خط ۱: خط ۱:
'''روابط [[فرانسه]] با جمهوري اسلامي ايران'''


'''مقدمه:سياست خارجي كشور و جايگاه فرهنگ در روابط خارجي آن'''
[[پرونده:Iran .jpg|بندانگشتی|دیدار آقای روحانی با رئیس جمهور فرانسه. برگرفته از سایت عصر ایران، قابل بازیابی از https://www.asriran.com/]]
از دیرباز فرهنگ و زبان نقشی کلیدی در هویت مردم [[فرانسه]] داشته است، به طوری که دولت این کشور زودتر از دیگر دولت‌ها به اهمیت آنها برای سیاست قدرت پی برده است. کاردینال ریشلیو در سال 1635 با تاسیس آکادمی فرانسه(Academie Franc)، اولین آکادمی دولتی در اروپا، بنیان‌گذار مرکزی شد که امروزه از آن به عنوان سیاست فرهنگی نام می‌برند. ریشلیو با این کار سنت فرانسوی خاصی را بنیان نهاد که طبق آن دولت مراقبت از حیات فرهنگی و گسترش آن را وظیفه ذاتی خود می‌داند. از این رو، مداخله فرهنگی با این وسعت و فشردگی، سابقه‌ای چند صد ساله در [[فرانسه]] دارد و تغییر نظام‌های سیاسی از سلطنت تا انقلاب و از امپراتوری تا جمهوری، تغییری در آن به وجود نیاورده است. در زمان جمهوری پنجم به رهبری [[ژنرال دوگل]]، سرانجام این دخالت‌ها حالتی سازمانی یافت و [[وزارت فرهنگ فرانسه]] به رهبری [[آندره مالرو]] در سال 1959 تاسیس شد. جایگاه والای فرهنگ در سیاست داخلی فرانسه، در سیاست خارجی آن نیز انعکاس یافته است. از زمان سلطنت لودویگ چهاردهم و وزیر خارجه آن، باتیست کولبر(Jean-Baptiste Colbert)، دیپلماسی پاریس همواره از درخشش فرهنگ، [[زبان و ادبیات فرانسه]] بهره گرفته تا ادعای خود مبنی بر جایگاه خاصش در بین دیگر کشورها را پیش ببرد. از این رو، به خصوص از قرن 19 به بعد [[فرانسه]] خود را مهد روشن‌فکری و انقلاب و در نتیجه ترازوی جهانی حقوق بشر معرفی می‌کند.


از ديرباز فرهنگ و زبان نقشي كليدي در هویت مردم فرانسه داشته است، به طوري كه دولت اين كشور زودتر از ديگر دولت ها به اهميت آنها براي سياست قدرت پي برده است. كاردينال ريشليو در سال 1635 با تاسيس آكادمي فرانسه[1]، اولين آكادمي دولتي در اروپا، بنيانگذار مركزي شد كه امروزه از آن به عنوان سياست فرهنگي نام مي برند. ريشليو با اين كار سنت فرانسوي خاصي را بنيان نهاد كه طبق آن دولت مراقبت از حيات فرهنگي و گسترش آن را وظيفه ذاتي خود مي داند. از اين رو، مداخله فرهنگي با اين وسعت و فشردگي، سابقه اي چند صد ساله در فرانسه دارد و تغيير نظام هاي سياسي از سلطنت تا انقلاب و از امپراتوري تا جمهوري، تغييري در آن به وجود نياورده است. در زمان جمهوري پنجم به رهبري ژنرال دوگل، سرانجام اين دخالت ها حالتي سازماني يافت و وزارت فرهنگ فرانسه به رهبري آندره مالرو در سال 1959 تاسيس شد.  
[[فرانسه]] در قرن 19 با تاسیس سازمان آلیانس فرانسزAlliance Franc) (1883))«اتحاد فرانسه»به عنوان سازمان مرکزی زبان‌آموزی در خارج و شماری موسسه باستان‌شناسی در شهرهایی، چون آتن و قاهره، دیپلماسی فرهنگی خود را در مفهوم امروزی آن پایه‌ریزی کرد. این روند در قرن 20 هم ادامه یافت و فرانسه در آغاز این قرن اولین بخش (بسیار کوچک) فرهنگی خود در وزارت امور خارجه (1909) و اولین موسسات فرهنگی [[فرانسه]] (Instituts Franchaise) در مادرید (1909)، فلورانس (1909)، لندن (1910) و [[سنت پترزبورگ]] (1914) را تاسیس نمود. در فاصله زمانی بین دو جنگ جهانی، این کشور نخستین مدارس خود در خارج را افتتاح کرد و وزارت خارجه در سال 1922 دبیرخانه‌ای را برای هنرهای زیبا تاسیس نمود<ref>آذری شهرضایی، رضا(1382). نگاهی به روابط فرهنگی ایران و فرانسه (1906-1940).تهران: [http://lib.oerp.ir/ مرکز اسناد و خدمات پژوهشی]، ص.9.</ref>.  


جايگاه والاي فرهنگ در سياست داخلي فرانسه، در سياست خارجي آن نيز انعكاس يافته است. از زمان سلطنت لودويگ چهاردهم و وزير خارجه آن، باتیست كولبر[2]، ديپلماسي پاريس همواره از درخشش فرهنگ، زبان و ادبيات فرانسه بهره گرفته تا ادعاي خود مبني بر جايگاه خاصش در بين ديگر كشورها را پيش ببرد. از اين رو، به خصوص از قرن 19 به بعد فرانسه خود را مهد روشن فكري و انقلاب و در نتيجه ترازوي جهاني حقوق بشر معرفي مي كند.  
بعد از جنگ جهانی دوم، فرانسه دیپلماسی فرهنگی جدی‌ای را در دستور کار خود قرار داد تا پس از سال‌های تاریک اشغال توسط آلمان‌ها، جانی تازه به فرهنگ [[فرانسه]] در خارج ببخشد. از نشانه‌های آغازین این دیپلماسی، تاسیس مدیریت کل روابط فرهنگی در وزارت خارجه در سال 1945 و اعزام رایزن فرهنگی به تمام سفارت‌خانه‌های فرانسه در جهان بود. بعدها و در زمان جمهوری پنجم به رهبری دوگل، دیپلماسی فرهنگی به نوک پیکان سیاست خارجی [[فرانسه]] تبدیل شد، که تا به امروز و در تمام دوره‌های ریاست جمهوری بعد از دوگل دست نخورده باقی‌مانده و گرایش سیاسی رؤسای جمهور، تاثیری بر روی آن نگذاشته است.  


فرانسه در قرن 19 با تاسيس سازمان آليانس فرانسز[3] (1883)«اتحاد فرانسه»به عنوان سازمان مركزي زبان آموزي در خارج و شماري موسسه باستان شناسي در شهرهايي، چون آتن و قاهره، ديپلماسي فرهنگي خود را در مفهوم امروزي آن پايه ريزي كرد. اين روند در قرن 20 هم ادامه يافت و فرانسه در آغاز اين قرن اولين بخش (بسيار كوچك) فرهنگي خود در وزارت امور خارجه (1909) و اولين موسسات فرهنگي فرانسه[4] در مادريد (1909)، فلورانس (1909)، لندن (1910) و [[سنت پترزبورگ]] (1914) را تاسيس نمود. در فاصله زماني بين دو جنگ جهاني، اين كشور نخستين مدارس خود در خارج را افتتاح كرد و وزارت خارجه در سال 1922 دبيرخانه اي را براي هنرهاي زيبا تاسيس نمود. [5]
گسترش زبان و فرهنگ فرانسه را نباید هدف غایی دیپلماسی فرهنگی این کشور برشمرد؛ چراکه پاریس از این گسترش، اهداف نظامی، سیاسی و اقتصادی خاصی را دنبال می‌کند. به عنوان ابزارهای غیرقابل چشم پوشی توصیف یک کشور از خود، کشوری که همچنان خود را براساس هویت فرهنگی و زبانی‌اش تعریف می‌کند، دیپلماسی فرهنگی تا حد زیادی در خدمت تثبیت جایگاه [[فرانسه]] در جامعه بین‌المللی و نهادهای وابسته به آن و مطرح ساختن پاریس نزد آنها می‌باشد. اگر تا پیش از این، منافع فرهنگی و سیاسی به سختی از یکدیگر تفکیک پذیر بودند، امروزه و در عصر دیپلماسی نرم، اختلاط این منافع با یکدیگر آنقدر افزایش یافته که برنارد کوشنر شخصاً برای افتتاح موسسه فرهنگی فرانسه ( انستیتو فرانسز) راهی اربیل در بخش کردستان عراق می‌شود. به طور کلی استفاده فرانسه از زبان و فرهنگ غنی‌اش به شکل هدفمند، به عنوان ابزار دیپلماسی به بخشی سازنده از سیاست خارجی آن تبدیل شده و تفاهمی ملی بر سر این موضوع، چه در طبقه سیاسی و چه در بین مردم عادی وجود دارد.  


بعد از جنگ جهاني دوم، فرانسه ديپلماسي فرهنگي جدي اي را در دستور كار خود قرار داد تا پس از سال هاي تاريك اشغال توسط آلمان ها، جاني تازه به فرهنگ فرانسه در خارج ببخشد. از نشانه هاي آغازين اين ديپلماسي، تاسيس مديريت كل روابط فرهنگي در وزارت خارجه در سال 1945 و اعزام رايزن فرهنگي به تمام سفارت خانه هاي فرانسه در جهان بود. بعدها و در زمان جمهوري پنجم به رهبري دوگل، ديپلماسي فرهنگي به نوك پيكان سياست خارجي فرانسه تبديل شد، كه تا به امروز و در تمام دوره هاي رياست جمهوري بعد از دوگل دست نخورده باقيمانده و گرايش سياسي رؤساي جمهور، تاثيري بر روي آن نگذاشته است.  
=== [[پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی فرانسه و ایران|پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی با ایران]] ===
آغاز روابط ایران و فرانسه را می‌توان از سال 1291 میلادی دانست که سفیری از جانب ارغون شاه به دربار فیلیپ لوبل پادشاه فرانسه اعزام شد. تا اواسط قرن هفدهم میلادی موانع متعددی بر سر راه وصول اروپائیان به ایران وجود داشت که مهم‌ترین آنها مخالفت دولت عثمانی از یک طرف و مشکلات و خطرات سفر از طرف دیگر بود. دولت عثمانی که دارای وضع جغرافیایی مناسب و استراتژیک بود، مانع سفر ایرانیان و در نتیجه ارتباط ایران و اروپا و فرانسه بود. عثمانی‌های سنی مذهب کینه عمیقی نسبت به شیعیان ایران داشتند. به این جهت ایرانی‌ها از سفر به خاک عثمانی احتراز می‌کردند. سفرایی هم که از دربارهای اروپایی به عثمانی مامور می‌شدند، حتی با حکم ماموریت برای رسیدگی به وضع اتباع کشورهای خود نمی‌توانستند اجازه گذشتن از اروپا به آسیا را به دست آورند. ولی به رغم این مشکلات در دوران صفویه پای سیاحان فرانسوی به ایران باز شد و این مسافران با انتشار سفرنامه‌های خود، توجه و علاقه به ایران را در اروپا به وجود آوردند. سفرنامه‌ها و تالیفات متعددی که آز آغاز قرن هفدهم در اروپا راجع به ایران منتشر شده بود، فرانسویان را تشویق کرد که تجارت خود را در مشرق زمین بخصوص در ایران توسعه دهند.


گسترش زبان و فرهنگ فرانسه را نبايد هدف غايي ديپلماسي فرهنگي اين كشور برشمرد؛ چراكه پاريس از اين گسترش، اهداف نظامي، سياسي و اقتصادي خاصي را دنبال مي كند. به عنوان ابزارهاي غيرقابل چشم پوشي توصيف يك كشور از خود، كشوري كه همچنان خود را براساس هويت فرهنگي و زباني اش تعريف مي كند، ديپلماسي فرهنگي تا حد زيادي در خدمت تثبيت جايگاه فرانسه در جامعه بين المللي و نهادهاي وابسته به آن و مطرح ساختن پاريس نزد آنها مي باشد. اگر تا پيش از اين، منافع فرهنگي و سياسي به سختي از يكديگر تفكيك پذير بودند، امروزه و در عصر ديپلماسي نرم، اختلاط اين منافع با يكديگر آنقدر افزايش يافته كه برنارد كوشنر شخصاً براي افتتاح موسسه فرهنگي فرانسه ( انستيتو فرانسز) راهي اربيل در بخش كردستان عراق مي شود. به طور كلي استفاده فرانسه از زبان و فرهنگ غني اش به شكل هدفمند، به عنوان ابزار ديپلماسي به بخشي سازنده از سياست خارجي آن تبديل شده و تفاهمي ملي بر سر اين موضوع، چه در طبقه سياسي و چه در بين مردم عادي وجود دارد.  
==== [[روابط فرانسه و ایران در عهد صفویه|روابط در عهد صفویه (1610 تا 1729)]] ====
در سال 1610 یک کشیش ژزوئیت فرانسوی به نام پرژوست(Père juste) به ایران آمد و به نزد شاه عباس رسیدو شمه‌ای درباره عظمت و جلال "هانری چهارم" به اطلاع شاه ایران رساند. شاه عباس مایل شد با پادشاه فرانسه روابط دوستانه برقرار کند. لذا نامه‌ای به وسیله کشیش مزبور جهت هانری چهارم فرستاد. هنگامی که پرژوست به [[پاریس]] رسید چند روزی بود که هانری چهارم به دست شخصی به نام "راویاک"(ravailliac) به قتل رسیده و در هرج و مرج شدیدی که در پایتخت فرانسه حکمفرما بود کسی به فکر فرستاده پادشاه ایران نیفتاد و معلوم نیست نامه شاه عباس به دست چه کسی تسلیم شد.


'''1-13- پيشينه روابط سياسي و اقتصادي با ايران'''
در دوران سلطنت لویی 13 و صدارت کاردینال ریشیلیو، [[فرانسه]] به فکر دست یافتن به سرزمین‌های دور دست و تحصیل مستعمرات افتاد و چون روابط بسیار صمیمانه‌ای با دولت عثمانی داشت، درصدد برآمد از اتحاد و دوستی با عثمانی استفاده نموده راهی به آن وسیله به مشرق زمین پیدا کند. در این هنگام ایران از نظر اقتصادی در وضع مطلوبی بود و ابریشم ایران و پارچه‌های زیبای آن و همچنین مروارید خلیج فارس جلب توجه اروپائیان را می‌نمود. فرانسویان به تبلیغات مذهبی توجه مخصوص داشتند و می‌گفتند منافع مذهبی و بازرگانی باید مکمل یکدیگر باشند. لذا در سال 1636 تصمیم گرفتند با پادشاه ایران رسما روابطی ایجاد نمایند و برای این مقصود کشیشی به نام '''"'''دهی دوکورمنن"(Dehqye de cormenin) را به دربار شاه صفی فرستادند تا تبلیغات مذهبی را در ایران پایه‌گذاری نموده و زمینه را برای مبادلات بازرگانی فراهم نماید. فرستاده لویی 13 دستور داشت با عقد قرارداد تجارتی، رضایت خاطر شاه صفی را به دست بیاورد؛ زیرا تشخیص داده بودند که تا تجارت به دست انگلیسی‌ها  و هلندی‌هاست مذهب کاتولیک در مشرق رواجی پیدا نمی‌کند. سفیر [[فرانسه]] مجبور بود به طور ناشناس از خاک عثمانی عبور کند زیرا ممکن بود عثمانی‌ها به مقصود وی پی ببرند و او گرفتار قهر و غضب سلطان عثمانی شده  وبه قتل برسد. سفارت "دهی دوکورمنن" منتهی به انجام مقصود نشد؛ زیرا شاه صفی گرفتار جنگ با عثمانی‌ها بود و پاسخی به نامه لویی 13 نداد.


آغاز روابط ایران و فرانسه را می توان از سال 1291 میلادی دانست که سفیری از جانب ارغون شاه به دربار فیلیپ لوبل پادشاه فرانسه اعزام شد. تا اواسط قرن هفدهم میلادی موانع متعددی بر سر راه وصول اروپائیان به ایران وجود داشت که مهم ترین آنها مخالفت دولت عثمانی از یک طرف و مشکلات و خطرات سفر از طرف دیگر بود. دولت عثمانی که دارای وضع جغرافیایی مناسب و استراتژیک بود، مانع سفر ایرانیان و در نتیجه ارتباط ایران و اروپا و فرانسه بود. عثمانی های سنی مذهب کینه عمیقی نسبت به شیعیان ایران داشتند. به این جهت ایرانی ها از سفر به خاک عثمانی احتراز می کردند. سفرایی هم که از دربارهای اروپایی به عثمانی مامور می شدند، حتی با حکم ماموریت برای رسیدگی به وضع اتباع کشورهای خود نمی توانستند اجازه گذشتن از اروپا به آسیا را به دست آورند. ولی به رغم این مشکلات در دوران صفویه پای سیاحان فرانسوی به ایران باز شد و این مسافران با انتشار سفرنامه های خود ، توجه و علاقه به ایران را در اروپا به وجود آوردند. سفرنامه ها و تالیفات متعددی که آز آغاز قرن هفدهم در اروپا راجع به ایران منتشر شده بود، فرانسویان را تشویق کرد که تجارت خود را در مشرق زمین بخصوص در ایران توسعه دهند.
در سال 1642 کشیشی به نام پاپیائل دومانس به ایران سفر کرد و وارد اصفهان پایتخت صفویه شد و سال‌ها در دربار ایران بسر برد.این کشیش ریاضیدان ماهری بود و به هیچ وجه مساعی خود را به وظایف مذهبی محدود نساخت. بلکه بر عکس بیشتر اوقات خود را به مطالعه زبان فارسی و روحیات مردم ایران و اوضاع اداری آن مصروف نمود. کتاب او به نام "کشور ایران در سال 1660 " که برای "کولبر" وزیر مالیه فرانسه نوشته بود ارزش و اهمیت بسیاری داشت. چه او کلیه اطلاعاتی را که کولبر برای تشکیل شرکت فرانسوی هند شرقی در 1664 لازم داشت در این کتاب گرد آورده بود.


'''روابط در عهد صفویه (1729-1610):'''در سال 1610 یک کشیش ژزوئیت فرانسوی به نام پرژوست[6] به ایران آمد و به نزد شاه عباس رسیدو شمه ای در باره عظمت و جلال "هانری چهارم" به اطلاع شاه ایران رساند. شاه عباس مایل شد با پادشاه فرانسه روابط دوستانه برقرار کند. لذا نامه ای به وسیله کشیش مزبور جهت هانری چهارم فرستاد. هنگامی که پرژوست به پاریس رسید چند روزی بود که هانری چهارم به دست شخصی به نام "راویاک"[7] به قتل رسیده و در هرج و مرج شدیدی که در پایتخت فرانسه حکمفرما بود کسی به فکر فرستاده پادشاه ایران نیفتاد و معلوم نیست نامه شاه عباس به دست چه کسی تسلیم شد.
در زمان لویی 14 و صدارت کولبر  صمن مساعی عمده‌ای که در بسط روابط سیاسی خارجی دولت [[فرانسه]] به عمل آمد هیاتی مرکب از سه نفر به نام‌های دوژن شر، دولالن و لابوله به ایران اعزام گردیدند و لویی 14 نامه‌ای برای شاه عباس دوم به وسیله این اشخاص فرستاد. سفیران لویی 14 نیز مجبور بودند به طور ناشناس از خاک عثمانی عبور کنند. عاقبت هیات مزبور در سال 1665 به اصفهان رسید و با تشریفات مرسوم به نزد شاه عباس رسید و دولت ایران را متوجه قدرت سیاسی جدیدی که در اروپا ظهور کرده بود نمود. دولت ایران در ابتدا نسبت به هیات اعزامی دولت [[فرانسه]] چندان خوشبین نبود. با وجود این دوژن شر موفق شد در سال 1671 فرمانی از شاه سلیمان دریافت کند که می‌توان آن را به منزله اولین قرارداد بین ایران و [[فرانسه]] دانست و به موجب آن مسافرت بازرگانان فرانسوی در سراسر ایران آزاد شد و صادرات و واردات آن کشور از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی معاف گردید. با توجه به وجود مشکلات  در اجرای این فرمان، فرانسویان اقدامی برای شروع تجارت با ایران به عمل نیاوردند. بنابراین شاه سلیمان دو کشیش ارمنی به نام‌های آنتوان و از اریارا برای جلب تجار فرانسوی به پاریس فرستاد. اقدامات این دو کشیش تا حدودی مفید واقع شد یک نفر از اهالی نورماندی به نام پل لوکاس به ایران آمد و در باب تجارت بین دو کشور مطالعاتی به عمل آورد.


در دوران سلطنت لویی 13 و صدارت کاردینال ریشیلیو، فرانسه به فکر دست یافتن به سرزمین های دور دست و تحصیل مستعمرات افتاد و چون روابط بسیار صمیمانه ای با دولت عثمانی داشت، درصدد برآمد از اتحاد و دوستی با عثمانی استفاده نموده راهی به آن وسیله به مشرق زمین پیدا کند. در این هنگام ایران از نظر اقتصادی در وضع مطلوبی بود و ابریشم ایران و پارچه های زیبای آن و همچنین مروارید خلیج فارس جلب توجه اروپائیان را می نمود. فرانسویان به تبلیغات مذهبی توجه مخصوص داشتند و می گفتند منافع مذهبی و بازرگانی باید مکمل یکدیگر باشند. لذا در سال 1636 تصمیم گرفتند با پادشاه ایران رسما روابطی ایجاد نمایند و برای این مقصود کشیشی به نام '''"'''دهی دوکورمنن"[8] را به دربار شاه صفی فرستادند تا تبلیغات مذهبی را در ایران پایه گذاری نموده و زمینه را برای مبادلات بازرگانی فراهم نماید. فرستاده لویی 13 دستور داشت با عقد قرارداد تجارتی ، رضایت خاطر شاه صفی را به دست بیاورد؛ زیرا تشخیص داده بودند که تا تجارت به دست انگلیسی ها  و هلندی هاست مذهب کاتولیک در مشرق رواجی پیدا نمی کند. سفیر فرانسه مجبور بود به طور ناشناس از خاک عثمانی عبور کند زیرا ممکن بود عثمانی ها به مقصود وی پی ببرند و او گرفتار قهر و غضب سلطان عثمانی شده  وبه قتل برسد. سفارت "دهی دوکورمنن" منتهی به انجام مقصود نشد؛ زیرا شاه صفی گرفتار جنگ با عثمانی ها بود و پاسخی به نامه لویی 13 نداد.
در سال 1703، پس از سال‌های متمادی یک تاجر فرانسوی به نام بیون دوکونسویل(Bionne de Conceville) به اصفهان آمد و به نزد شاه سلطان حسین رسید و شمه‌ای در باره وضع لویی 14 و فتوحات وی در اروپا به اطلاع شاه صفوی رسانید و وی را تشویق به تجدید رابطه با دولت فرانسه نمود. سلطان حسین نامه‌ای جهت لویی 14 به وسیله تاجر مزبور فرستاد و در آن اشاره کرد، هرگاه با کمک دولت [[فرانسه]] و نیروی دریایی آن بتوان مسقط و عمان را تصرف کرد امتیازات و معافیت‌هایی برای فرانسویان قائل خواهد شد. لویی 14 از پیشنهاد پادشاه ایران مبنی بر تجدید روابط بین دو کشور استقبال کرد و در ژوئیه 1704 سفیری به نام فابر(Faber  ) به دربار ایران فرستاد. فابر از راه شام و فلسطین رهسپار ایران شد. ولی عثمانی‌ها مثل همیشه مانع مسافرت او شدند و او را دستگیر کرده و به استانبول فرستادند. سرانجام فابر با کمک مرتضی قلی خان سفیر ایران که برای تبریک پادشاهی سلطان احمد سوم به استانبول اعزام شده بود، آزاد شد و همراه وی عازم ایران گردید؛لیکن قبل از رسیدن به اصفهان درگذشت. این بار دولت [[فرانسه]] میشل مستشار سفارت فرانسه در استانبول را مامور کرد. مذاکرات میشل با فتحعلی خان صدر اعظم و مستوفی مخصوص، منجر به انعقاد قرارداد اقامت و بازرگانی ایران و [[فرانسه]] در 28 اوت 1708 گردید. این قرارداد که مشتمل بر یک مقدمه و 31 ماده می بشاد مربوط به وضع بازرگانان فرانسوی و اقامت آنان در ایران و رسیدگی به دعاوی ایشان است. روز بعد از امضای قرارداد، شاه سلطان حسین دو فرمان صادر کرد و در ضمن تصویب قرارداد، دستور اجرای آن را هم داد.لویی 14 نیز در دسامبر 1709 قرار داد را تصویب کرد و اسناد آن را به وسیله کشیشی به نام اسقف گالین دوگالیزون به ایران فرستاد.اما اجرای قرارداد 1708 مواجه با مشکلات متعدد شدکه دلیل عمده آن این بود که طرفین آن را به یک طرز تلقی نمی‌کردند. شاه سلطان حسین در سال 1714 محمد رضا بیک به دربار [[فرانسه]] فرستاد. وی در دوم مارس 1715 با تشریفات مرسوم در قصر ورسای به نزد لویی 14 رسید و سرانجام یک قرارداد بازرگانی تکمیلی در 13 اوت 1715 بین محمد رضا بیک و وزیر خارجه [[فرانسه]] به امضا رسید. هر چند قرارداد 1715 نتایج قابل ذکری به بار نیاورد، ولی اقامت محمد رضا بیک در [[پاریس]] باعث تحریک کنجکاوی عامه مردم نسبت به ایران گردید.


در سال 1642 کشیشی به نام پاپیائل دومانس[9] به ایران سفر کرد و وارد اصفهان پایتخت صفویه شد و سال ها در دربار ایران بسر برد.این کشیش ریاضیدان ماهری بود و به هیچ وجه مساعی خود را به وظایف مذهبی محدود نساخت. بلکه بر عکس بیشتر اوقات خود را به مطالعه زبان فارسی و روحیات مردم ایران و اوضاع اداری آن مصروف نمود. کتاب او به نام "کشور ایران در سال 1660 " که برای "کولبر" وزیر مالیه فرانسه نوشته بود ارزش و اهمیت بسیاری داشت. چه او کلیه اطلاعاتی را که کولبر برای تشکیل شرکت فرانسوی هند شرقی در 1664 لازم داشت در این کتاب گرد آورده بود.
در اجرای قرارداد تکمیلی، دولت [[فرانسه]] یکی از منشی‌های مخصوص لویی 14 به نام گاردان را به عنوان کنسول [[فرانسه]] در اصفهان تعیین و اعزام نمود. شاه سلطان حسین گاردان را به خوبی پذیرفت. هنگام حمله افغان‌ها به اصفهان در آن شهر بود و افغان‌ها مانع مراجعت وی به فرانسه شدند. تا این که در سال 1729 زمان سلطنت شاه طهماسب وی به فرانسه مراجعت کرد. با عزیمت گاردان بخش مهمی از روابط ایران و فرانیه بدون نتیجه مثبت خاتمه یافت.


در زمان لویی 14 و صدارت کولبر  صمن مساعی عمده ای که در بسط روابط سیاسی خارجی دولت فرانسه به عمل آمد هیاتی مرکب از سه نفر به نام های دوژن شر، دولالن و لابوله به ایران اعزام گردیدند و لویی 14 نامه ای برای شاه عباس دوم به وسیله این اشخاص فرستاد. سفیران لویی 14 نیز مجبور بودند به طور ناشناس از خاک عثمانی عبور کنند . عاقبت هیات مزبور در سال 1665 به اصفهان رسید و با تشریفات مرسوم به نزد شاه عباس رسید و دولت ایران را متوجه قدرت سیاسی جدیدی که در اروپا ظهور کرده بود نمود. دولت ایران در ابتدا نسبت به هیات اعزامی دولت فرانسه چندان خوشبین نبود. با وجود این دوژن شر موفق شد در سال 1671 فرمانی از شاه سلیمان دریافت کند که می توان آن را به منزله اولین قرارداد بین ایران و فرانسه دانست و به موجب آن مسافرت بازرگانان فرانسوی در سراسر ایران آزاد شد و صادرات و واردات آن کشور از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی معاف گردید. با توجه به وجود مشکلات  در اجرای این فرمان ، فرانسویان اقدامی برای شروع تجارت با ایران به عمل نیاوردند. بنابراین شاه سلیمان دو کشیش ارمنی به نام های آنتوان و از اریارا برای جلب تجار فرانسوی به پاریس فرستاد. اقدامات این دو کشیش تا حدودی مفید واقع شد یک نفر از اهالی نورماندی به نام '''پل لوکاس''' به ایران آمد و در باب تجارت بین دو کشور مطالعاتی به عمل آورد.
==== [[روابط فرانسه و ایران در عهد افشاریه و زندیه|روابط در عهد افشاریه و زندیه(دوران رکود 1729 تا 1781)]] ====
[[روابط سیاسی ایران و فرانسه]] به علت سقوط سلسله صفویه تقریبا به مدت 60 سال در دوران افشاریه و زندیه قطع گردید. و در این مدت فرانسویان نسبت به ایران علاقه‌ای نشان ندادند. تا اینکه در سال 1783 کنت دوفریر از طرف لویی 16 پادشاه فرانسه مامور شد به ایران بیاید. نماینده مزبور وقتی فوریه 1783 به ایران رسید به علت هرج و مرج و زدوخورد بین بازماندگان کریم‌خان زند به تقاضای وی ترتیب اثری داده نشد. با وقوع انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 دوباره روابط بین دو کشور تا مدتی قطع گردید.


در سال 1703، پس از سال های متمادی یک تاجر فرانسوی به نام بیون دوکونسویل[10] به اصفهان آمد و به نزد شاه سلطان حسین رسید و شمه ای در باره وضع لویی 14 و فتوحات وی در اروپا به اطلاع شاه صفوی رسانید و وی را تشویق به تجدید رابطه با دولت فرانسه نمود. سلطان حسین نامه ای جهت لویی 14 به وسیله تاجر مزبور فرستاد و در آن اشاره کرد ، هرگاه با کمک دولت فرانسه و نیروی دریایی آن بتوان مسقط و عمان را تصرف کرد امتیازات و معافیت هایی برای فرانسویان قائل خواهد شد. لویی 14 از پیشنهاد پادشاه ایران مبنی بر تجدید روابط بین دو کشور استقبال کرد و در ژوئیه 1704 سفیری به نام '''فابر'''[11] به دربار ایران فرستاد.فابر از راه شام و فلسطین رهسپار ایران شد. ولی عثمانی ها مثل همیشه مانع مسافرت او شدند و اورا دستگیر کرده و به استانبول فرستادند. سرانجام فابر با کمک مرتضی قلی خان سفیر ایران که برای تبریک پادشاهی سلطان احمد سوم به استانبول اعزام شده بود ، آزاد شد و همراه وی عازم ایران گردید؛لیکن قبل از رسیدن به اصفهان درگذشت.این بار دولت فرانسه میشل مستشار سفارت فرانسه در استانبول را مامور کرد . مذاکرات میشل با فتحعلی خان صدر اعظم و مستوفی مخصوص ، منجر به انعقاد قرارداد اقامت  و بازرگانی ایران و فرانسه در 28 اوت 1708 گردید. این قرارداد که مشتمل بر یک مقدمه و 31 ماده می بشاد مربوط به وضع بازرگانان فرانسوی و اقامت آنان در ایران و رسیدگی به دعاوی ایشان است.روز بعد از امضای قرارداد، شاه سلطان حسین دو فرمان صادر کرد و در ضمن تصویب قرارداد ، دستور اجرای آن را هم داد.لویی 14 نیز در دسامبر 1709 قرار داد را تصویب کرد و اسناد آن را به وسیله کشیشی به نام اسقف گالین دوگالیزون به ایران فرستاد.اما اجرای قرارداد 1708 مواجه با مشکلات متعدد شدکه دلیل عمده آن این بود که طرفین آن را به یک طرز تلقی نمی کردند. شاه سلطان حسین در سال 1714 محمد رضا بیک به دربار فرانسه فرستاد. وی در دوم مارس 1715 با تشریفات مرسوم در قصر ورسای به نزد لویی 14 رسید و سرانجام یک قرارداد بازرگانی تکمیلی در 13 اوت 1715 بین محمد رضا بیک و وزیر خارجه فرانسه به امضا رسید.. هر چند قرارداد 1715 نتایج قابل ذکری به بار نیاورد، ولی اقامت محمد رضا بیک در پاریس باعث تحریک کنجکاوی عامه مردم نسبت به ایران گردید.
==== [[روابط فرانسه و ایران در عهد قاجاریه|روابط در عهد قاجاریه ( 1781تا 1921)]] ====
در اوایل سال 1796 دو فرانسوی وارد تهران شدند و نامه‌ای از طرف سفیر فرانسه در دربار عثمانی به صدراعظم آقامحمد خان تسلیم کردند و حاجی ابراهیم‌خان به این نامه پاسخ مثبت داد. در سال 1798 نیز هنگامی که ناپلئون در [[مصر]] بود نامه‌ای به آقامحمد خان قاجار نوشت و به وی پیشنهاد اتحاد کرد. ولی وقتی نامه به تهران رسید آقا محمدخان به قتل رسیده بود. بتدریج که زمامداران ایران از ظهور ناپلئون بناپارت و فتوحات وی در اروپا بر روس‌ها و انگلیسی‌ها و اتریشی‌ها آگاه شدند توجهشان به اتحاد با [[فرانسه]] معطوف گردید.


در اجرای قرارداد تکمیلی، دولت فرانسه یکی از منشی های مخصوص لویی 14 به نام گاردان را به عنوان کنسول فرا نسه در اصفهان تعیین و اعزام نمود. شاه سلطان حسین گاردان را به خوبی پذیرفت.هنگام حمله افغان ها به اصفهان در آن شهر بود و افغان ها مانع مراجعت وی به فرانسه شدند.تا این که در سال 1729 زمان سلطنت شاه طهماسب وی به فرانسه مراجعت کرد. با عزیمت گاردان بخش مهمی از روابط ایران و فرانیه بدون نتیجه مثبت خاتمه یافت.
==== عهدنامه فینکن اشتاین( 1807) ====
متعاقباً اعزام دو هیأت از سوی ناپلئون به ایران در زمان فتحعلی‌شاه به سرپرستی ژوبر و سروان رومیو(Jaubert – Romieux) آژودان مخصوص ناپلئون که پاسخ مثبت فتحعلی‌شاه موجب اعزام دولابانش و اگوست بونتان (De la Banche – Bontemps) در سال ۱۸۰۷ به ایران شد. تحول بعدی در روابط، اعزام میرزا رضاخان قزوینی از سوی فتحعلی‌شاه و عقد قرار داد فینکن اشتاین در ماه مه ۱۸۰۷ بود که در نتیجه آن ژنرال گاردان در ۲۴ دسامبر ۱۸۰۷ به تهران اعزام شد، همچنین در ژانویه ۱۸۰۸ سرتیپ عسگرخان افشار بعنوان سفیر ایران در امپراطوری فرانسه معرفی شد. امضاء معاهده بازرگانی میان میرزا شفیع خان مازندرانی با ژنرال گاردان به نمایندگی از دو کشور، روابط را به اوج خود رسانید ( اما امضاء معاهده تیلیست بین [[فرانسه]] و [[روسیه]] سرنوشت روابط با ایران را به قهقرا برد) و نهایتاً در سال ۱۸۰۹ با خروج سفرای دو کشور عملاً روابط قطع گردید.  


'''روابط در عهد افشاریه و زندیه(دوران رکود 1781-1729)'''
پس از قریب ۵۰ سال روابط نامنظم سیاسی، سرانجام در دوره ناپلئون سوم مجددا ًتنظیم جدیدی از روابط شکل می‌گیرد و هیأتی به سرپرستی بوره با همراهی کنت دو گوبینو در ژوئیه ۱۸۵۵ به ایران اعزام می‌شود و عهدنامه تجاری با ایران امضاء می‌کنند. متقابلا ناصرالدین شاه در 1857 فرخ‌خان امین الملک غفاری را به دربار ناپلئون سوم گسیل داشت و ایشان در ۲۵ ژانویه سال ۱۸۵۷ سفارت ایران در [[فرانسه]] را تأسیس نمود.


روابط سیاسی ایران و فرانسه به علت سقوط سلسله صفویه تقریبا به مدت 60 سال در دوران افشاریه و زندیه قطع گردید. و در این مدت فرانسویان نسبت به ایران علاقه ای نشان ندادند. تا اینکه در سال 1783 کنت دوفریر از طرف لویی 16 پادشاه فرانسه مامور شد به ایران بیاید.نماینده مزبور وقتی فوریه 1783 به ایران رسید به علت هرج و مرج و زدوخورد بین بازماندگان کریم خان زند به تقاضای وی ترتیب اثری داده نشد. با وقوع انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 دوباره روابط بین دو کشور تا مدتی قطع گردید.
==== روابط از زمان اعلام جمهوری در [[فرانسه]] تا جنگ جهانی اول( 1870 تا 1914 ) ====
پس از جنگ سال 1870 و سقوط ناپلئون سوم و اعلام جمهوری در [[فرانسه]] روابط میان دو کشور همچنان دوستانه ادامه یافت. ناصرالدین‌شاه که به زبان فرانسه آشنا بود، سه بار به [[فرانسه]] مسافرت کرد. مظفرالدین شاه نیز در دوران سلطنت خود دوبار به [[فرانسه]] مسافرت نمود. ولی آنچه در این دوران دو کشور را به هم نزدیک می‌کرد روابط فرهنگی بود. در این زمان [[فرانسه]] در خاک ایران نظر سیاسی و اقتصادی خاصی نداشت و علایق دو کشور بیشتر از نوع علمی و فرهنگی بود. در زمان جمهوری، روابط ایران و فرانسه همچنان برقرار بود و معلمان فرانسوی در مدرسه دارالفنون ایران تدریس و شاگردان ایرانی در مدارس فرانسه به تحصیل مشغول بودند. هفت سال پس از تاسیس دارالفنون، دولت 42 تن از بهترین فارغ‌التحصیلان را برای آموختن فنون مختلف به [[فرانسه]] اعزام داشت. از آنجا که در آن زمان، زبان فرانسه زبان دیپلماسی بین‌المللی و زبان آکادمیک جهانی به شمار می‌رفت در ایران نیز این زبان بسیار متداول و معمول گشت. به دنبال گسترش روابط فرهنگی بین دو کشور، در 1900 میلادی مدارس پسرانه سن لویی و دخترانه ژاندارک در تهران تاسیس شد.


'''روابط در عهد قاجاریه (1921-1781)'''
==== [[روابط فرانسه و ایران در دوران پهلوی|روابط در دوران حکومت پهلوی(1921 تا 1979)]] ====
در ۳۰ ژوئن ۱۹۲۹ عهدنامه مودت ایران و فرانسه امضاء شد و متعاقباً اولین قرارداد فرهنگی بین دو کشور درباره برابری مدرک تحصیلی دو کشور منعقد گردید. در 28 ژانویه 1937 یکی از روزنامه‌های پاریس به طور ضمنی در مقاله‌ای به رضا شاه توهین کرد و رضا شاه دستور احضار وزیر مختار ایران در پاریس و قطع مناسبات سیاسی با [[فرانسه]] را داد. در نتیجه قانونی در پارلمان فرانسه برای جلوگیری از توهین جراید این کشور به رؤسای سایر کشورها به تصویب رسید. در سال ۱۹۳۹ روابط رسمی ایران با دولت ویشی [[فرانسه]] ایجاد شد که در سال ۱۹۴۲ بنا به درخواست متفقین این روابط قطع گردید.


در اوایل سال 1796 دو فرانسوی وارد تهران شدند و نامه ای از طرف سفیر فرانسه در دربار عثمانی به صدراعظم آقامحمد خان تسلیم کردند و حاجی ابراهیم خان به این نامه پاسخ مثبت داد. در سال 1798 نیز هنگامی که ناپلئون در [[مصر]] بود نامه ای به آقامحمد خان قاجار نوشت و به وی پیشنهاد اتحاد کرد.ولی وقتی نامه به تهران رسید آقا محمد خان به قتل رسیده بود.
با تشکیل حکومت موقت [[ژنرال دوگل]] در الجزیره در سال ۱۹۴۴، ایران از نخستین دولتی بود که آن را به رسمیت شناخت و زین‌العابدین رهنما در اوت همان سال به عنوان سفیر نزد این حکومت موقت اعزام شد و در سال بعد سفارت ایران در پاریس به درجه سفارت کبرایی ارتقاء یافت به طوری که روابط دو کشور در زمان جمهوری پنجم فرانسه در مجموع تحکیم یافت.


بتدریج که زمامداران ایران از ظهور ناپلئون بناپارت و فتوحات وی در اروپا بر روس ها و انگلیسی ها و اتریشی ها آگاه شدند توجهشان به اتحاد با فرانسه معطوف گردید.
۲۶ نوامبر ۱۹۴۴ دوگل با هیئتی به ایران سفر می‌کند. در دوره ریاست جمهوری دوگل سفرهای متعددی بین سران و مقامات عالی‌مرتبه دو کشور صورت گرفت. اما در سال ۱۹۷۱، ژرژ پمپیدو، رئیس جمهور فرانسه در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شرکت نکرد و در نتیجه موجب سردی روابط رسمی دو کشور در آن مقطع شد. در سال 1353 محمد رضا پهلوی به دعوت رئیس جمهور وقت فرانسه ژیسکاردستن رسما از [[فرانسه]] بازدید کرد. از سال 1349 تا وقوع انقلاب اسلامی، ایران و [[فرانسه]] در زمینه توسعه روابط بازرگانی، قراردادهای بسیاری را امضا نمودند. فرانسه در این دهه بیشتر در جستجوی بازارهای ایران و فروش کالاها و محصولات خود و بهره‌برداری از سرمایه‌های [[مالی]] ایران بوده است. روابط دوستانه سیاسی و اقتصادی ایران و [[فرانسه]] تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 ادامه داشت.


'''عهد نامه فینکن اشتاین( 1807)'''
==== روابط فیمابین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران ====
ورود امام خمینی در سال ۱۹۷۸ به [[فرانسه]] در کنار همراهی افکار عمومی فرانسویان با انقلاب، نوید فصل جدیدی را در روابط دو کشور داد و در سال ۱۹۷۹ اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران شمس‌الدین امیر علایی به [[فرانسه]] اعزام شد. اما [[فرانسه]] اولین اعتراض‌های خود را در مورد جلوگیری از اعدام سران رژیم سابق مطرح نمود. با پناهندگی شاهپور بختیار به [[فرانسه]] ایران خواستار استرداد وی گشت. رفتار دولت [[فرانسه]] به مرور زمان دستخوش تغییرات گردید و کم کم جو تبلیغاتی داخلی [[فرانسه]] علیه انقلاب اسلامی شکل گرفت. به دنبال عزل بنی صدر از ریاست جمهوری و پناهنده شدن وی و رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق در [[فرانسه]]، روابط دو کشور تیره گردید. در این هنگام [[فرانسه]] به صورت یکی از مراکز مهم ضد انقلاب درآمده بود. این تیرگی روابط با روی کار آمدن سوسیالیست‌ها بیشتر شد.


متعاقباً اعزام دو هیأت از سوی ناپلئون به ایران در زمان فتحعلیشاه به سرپرستی ژوبر و سروان رومیو[12] آژودان مخصوص ناپلئون که پاسخ مثبت فتحعلیشاه موجب اعزام دولابانش و اگوست بونتان'''[13]''' در سال ۱۸۰۷ به ایران شد.
با جنگ ایران و عراق، [[فرانسه]] به صورت یکی از مهم‌ترین صادرکنندگان اسلحه به عراق درآمده بود. در مدتی که تهاجم عراق در خاک ایران ادامه داشت، فرانسه با اعلام اینکه درگیری بین دو کشور مساله‌ای دوجانبه است و می‌بایست از طریق سیاسی با کمک شورای امنیت حل شود، تظاهر به بی‌طرفی می‌نمود و حمایت خود را از عراق علنی نمی‌ساخت ولی به قراردادهای خود با عراق در زمینه تسلیحات عمل می‌کرد. اما پس از مقاومت دلیرانه و برتری آشکار ایران نسبت به عراق، میتران رئیس جمهور وقت فرانسه اعلام نمود که سیاست کشورش ایجاد موازنه بین دنیای عرب و فارس است و تاکید نمود که حاضر به مغلوب شدن عراق در مقابل ایران نیست. با تصویب قطعنامه 598 شورای امنیت بارزترین نوع همکاری میان سیاست فرانسه و دوایر قدرت برای کنترل جنگ و ایفای نقش موازه‌دهندگی از جانب آنان مشاهده شد.
[[پرونده:ژاک .jpg|بندانگشتی|[[ژاک شیراک]]. برگرفته از سایت شبکه العالم، قابل بازیابی از https://fa.alalam.ir/news/4458886/%DA%98%D8%A7%DA%A9-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%9F]]
بعد از روی کار آمدن [[ژاک شیراک]] به عنوان نخست وزیر در [[فرانسه]]، وی در اولین سخنرانی خود در مجمع ملی [[فرانسه]] از ایران به عنوان یک کشور بزرگ یاد کرد و اظهار امیدواری نمود تا بتواند با ایران وارد مذاکره شود. ایران در این زمان برای عادی سازی روابط خود با [[فرانسه]] سه شرط قائل شد:


تحول بعدی در روابط، اعزام میرزا رضا خان قزوینی از سوی فتحعلیشاه و عقد قرار داد فینکن اشتاین در ماه مه ۱۸۰۷ بود که در نتیجه آن ژنرال گاردان در ۲۴ دسامبر ۱۸۰۷ به تهران اعزام شد، همچنین در ژانویه ۱۸۰۸ سرتیپ عسگرخان افشار بعنوان سفیر ایران در امپراطوری فرانسه معرفی شد. امضاء معاهده بازرگانی میان میرزا شفیع خان مازندرانی با ژنرال گاردان به نمایندگی از دو کشور، روابط را به اوج خود رسانید ( اما امضاء معاهده تیلیست بین فرانسه و [[روسیه]] سرنوشت روابط با ایران را به قهقرا برد) و نهایتاً در سال ۱۸۰۹ با خروج سفرای دو کشور عملاً روابط قطع گردید.
* خودداری [[فرانسه]] از حمایت از مخالفان ایران و بیرون راندن رجوی از خاک [[فرانسه]]؛
* رفع اختلافات مالی؛
* محدود نمودن کمک‌های نظامی به عراق.


پس از قریب ۵۰ سال  روابط نامنظم سیاسی، سرانجام در دوره ناپلئون سوم مجددا ًتنظیم جدیدی از روابط شکل می گیرد و هیأتی به سرپرستی '''بوره با همراهی''' کنت دو گوبینو در ژوئیه ۱۸۵۵ به ایران اعزام می شود و عهد نامه تجاری با ایران امضاء می کنند . متقابلا ناصرالدین شاه در 1857 فرخ خان امین الملک غفاری را به دربار ناپلئون سوم گسیل داشت و ایشان در ۲۵ ژانویه سال ۱۸۵۷ سفارت ایران در فرانسه را تأسیس نمود.
در سال 1983 یک هیئت پارلمانی از فرانسه برای عادی‌سازی روابط به ایران آمد. با مساعی دولت ایران، بهبود نسبی در روابط دو کشور حاصل شد. پس از شش دوره مذاکرات فشرده و متناوب در [[پاریس]] و تهران در نوامبر 1986 توافقاتی جهت حل و فصل اختلافات مالی دو کشور برداشته شد. با ادامه مذاکرات سیاسی مقامات دو کشور، مسلمانان [[لبنان]] که چند تن از اتباع [[فرانسه]] را به گروگان گرفته بودند، آزاد نمودند. در سپتامبر 1986 با انفجار یک بمب در [[پاریس]]، فرانسه وحید گرجی دیپلمات ایرانی را متهم نمود و به رغم اعلام عدم دخالت ایران در این بمب‌گذاری، سفارت ایران در [[پاریس]] از سوی پلیس [[فرانسه]] محاصره شد. پس از قطع روابط دو کشور و در نتیجه مذاکرات و مبادله گرجی و توری(کنسول [[فرانسه]] در ایران) بن بست روابط دو کشور بعد از گذشت قریب به 10 ماه خاتمه یافت و راه برای حل اختلافات و اعاده مناسبات تا حدودی هموار گردید. با توافق نمایندگان دو کشور در ماه مه 1988 در ژنو، سفرای دو کشور در تیر 1367 استوارنامه‌های خود را تسلیم روسای جمهور دو کشور نمودند.


'''روابط از زمان اعلام جمهوری در فرانسه تا جنگ جهانی اول( 1914-1870)'''
در شهریور 1368 با اعزام یک هیئت سیاسی اقتصادی از سوی ایران به [[فرانسه]] و دیدار با نخست وزیر و وزیر امورخارجه فرانسه، گام‌های اولیه برای همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی و رفع موانع موجود بین دو کشور برداشته شد که در این میان می‌توان به رفع تحریم خرید نفت، مبادله نفت در قبال دریافت مواد غذایی، مشارکت [[فرانسه]] در نمایشگاه بین‌المللی تهران، تعیین رایزن بازرگانی، برقراری مجدد پروازهای ایر فرانس و تصمیم به بازگشایی دفاتر خبرگزاری‌های فرانس پرس و ایرنا در تهران و [[پاریس]] اشاره نمود.


پس از جنگ سال 1870 و سقوط ناپلئون سوم و اعلام جمهوری در فرانسه روابط میان دو کشور همچنان دوستانه ادامه یافت. ناصرالدین شاه که به زبان فرانسه آشنا بود، سه بار به فرانسه مسافرت کرد. مظفرالدین شاه نییز در دوران سلطنت خود دوبار به  فرانسه مسافرت نمود. ولی آنچه در این دوران دو کشور را به هم نزدیک می کرد روابط فرهنگی بود. در این زمان فرانسه در خاک ایران نظر سیاسی و اقتصادی خاصی نداشت و علایق دو کشور بیشتر از نوع علمی و فرهنگی بود. در زمان جمهوری، روابط ایران و فرانسه همچنان برقرار بودو معلمان فرانسوی در مدرسه دارالفنون ایران تدریس و شاگردان ایرانی در مدارس فرانسه به تحصیل مشغول بودند. هفت سال پس از تاسیس دارالفنون، دولت 42 تن از بهترین فارغ التحصیلان را برای آموختن فنون مختلف به فرانسه اعزام داشت . از آنجا که در آن زمان، زبان فرانسه زبان دیپلماسی بین المللی و زبان آکادمیک جهانی به شمار می رفتدر ایران نیز این زبان بسیار متداول و معمول گشت. به دنبال گسترش روابط فرهنگی بین دو کشور، در 1900 میلادی مدارس پسرانه سن لویی و دخترانه ژاندارک در تهران تاسیس شد.
سرانجام در مهر 1368 با دیدار وزرای خارجه دو کشور و به دنبال آن تبادل هیئت‌های اقتصادی- پارلمانی – فرهنگی و سیاسی میان دو کشور، گسترش روابط فیمابین شتاب بیشتری به خود گرفت و دستاورد این دیدارها، انعقاد یک توافقنامه همکاری میان شرکت ایران خودرو و شرکت پژو، و نیز یک توافقنامه همکاری‌های علمی و پژوهشی میان وزارت نفت و موسسه نفت  [[فرانسه]] و خرید 8 فروند هواپیمای مسافربری ایرباس بود. با مطرح شدن قضیه سلمان رشدی روابط تهران و [[پاریس]] دچار رکود شد و فرانسه به تبعیت از اتحادیه اروپا، سفیر خود را به کشورش فرا خواند. با بازگشت سفیر [[فرانسه]] در خرداد 1370 به تهران و متعاقبا یک ماه پس از آن سفیر ایران به [[پاریس]]، روابط دو کشور گام تازه‌ای برداشت.


'''روابط در دوران حکومت پهلوی(1979-1921)'''
روابط جمهوری اسلامی ایران و فرانسه از اوایل سال 1377 وارد مرحله جدیدی شد و وزیر امور خارجه وقت [[فرانسه]] در راس یک هیات سیاسی، پارلمانی و اقتصادی به طور رسمی از تهران دیدارکرد. وزیر امور خارجه ایران نیز در بهمن ماه 1377 از پاریس دیدار نمود. سفر آقای خاتمی رئیس جمهور وقت در راس یک هیات بلند پایه سیاسی- اقتصادی بر گسترش و تعمیق روابط فیمابین و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تاکید نمود.


در ۳۰ ژوئن ۱۹۲۹ عهدنامه مودت ایران و فرانسه امضاء شد و متعاقباً اولین قرارداد فرهنگی بین دو کشور در باره برابری مدرک تحصیلی دو کشور منعقد گردید. در 28 ژانویه 1937 یکی از روزنامه های پاریس به طور ضمنی در مقاله ای به رضا شاه توهین کرد و رضا شاه دستور احضار وزیر مختار ایران در پاریس و قطع مناسبات سیاسی با فرانسه را داد. در نتیجه قانونی در پارلمان فرانسه برای جلوگیری از توهین جراید این کشور به رؤسای سایر کشورها به تصویب رسید.
بعد از روی کار آمدن رئیس جمهور احمدی نژاد، بروز مشکلاتی در ارتباط با موضوع مذاکرات هسته‌ای و موضع‌گیری هماهنگ غرب علیه کشورمان از یک سو و مخالفت فرانسه با اتخاذ موضع ضد اسرائیلی از طرف ایران به نوبه خود موجب رکود نسبی در توسعه همکاری‌های دو کشور در ابتدای کار دولت نهم بود. در دوره ریاست جمهوری سارکوزی، روابط فرانسه با ایران به پائین‌ترین سطح خود نزول کرد که می‌توان برای آن دلایل متعددی را بر شمرد که از آن میان نزدیکی سارکوزی به سیاست [[آمریکا]] و لابی‌ صهیونیستی فرانسه و حمایت بی‌قید و شرط او از اسرائیل، نقشی بسیار تعیین‌کننده داشت؛ به گونه‌ای که این عامل در مواضع فرانسه در خصوص برنامه هسته‌ای ایران نیز بسیار تأثیرگذار بود و باعث شد سارکوزی در مواقعی حتی در این خصوص موضعی سخت‌تر از آمریکا در قبال ایران اتخاذ کند. این نکته قابل ذکر است که یهودیان فعال در جناح راست فرانسه که سارکوزی بیش از سایر رؤسای جمهور گلیست به آنها نزدیک بود، یهودیان بلوک شرق می‌باشند که مواضعشان کاملاً صهیونیستی است، در حالی که یهودیان حزب سوسیالیست، به شمال آفریقا تعلق دارند که هرچند از اسرائیل حمایت می‌کنند، اما صهیونیست‌های دو آتشه نیستند. به هر حال، عامل اسرائیل همواره در روابط دو جانبه میان ایران و فرانسه تأثیرگذار بوده است و در دوره سارکوزی، دامنه تأثیر‌گذاری آن بیشتر بوده است.<ref>منافی، کامیاب( 1386). فرانسه. تهران: وزارت امورخارجه، [https://chaponashr.ir/ مرکز چاپ و انتشارات]، ص .193</ref>


در سال ۱۹۳۹ روابط رسمی ایران با دولت ویشی فرانسه ایجاد شد که در سال ۱۹۴۲ بنا به درخواست متفقین این روابط قطع گردید.
==== [[موافقت نامه‌های فرهنگی فرانسه و ایران|موافقت‌نامه‌ها، همکاری‌های مشترک]] ====
* موافقت‌نامه مربوط به شناسایی ارزش دیپلم متوسط ایران در پاریس به تاریخ 25 آوریل 1929 برابر با 5 اردیبهشت 138Y؛


با تشکیل حکومت موقت ژنرال دوگل در الجزیره در سال ۱۹۴۴ ، ایران از نخستین دولی بود که آن را به رسمیت شناخت و زین العابدین رهنما در اوت همان سال به عنوان سفیر نزد این حکومت موقت اعزام شد و در سال بعد سفارت ایران در پاریس به درجه سفارت کبرایی ارتقاء یافت به طوری که روابط دو کشور در زمان جمهوری پنجم فرانسه در مجموع تحکیم یافت.
* عهدنامه مودت و پروتکل اختتامیه در تهران به تاریخ 10 مه 1928 برابر با 20 اردیبهشت 1308؛


۲۶ نوامبر ۱۹۴۴ دوگل با هیئتی به ایران سفر می کند. در دوره ریاست جمهوری دوگل سفرهای متعددی بین سران و مقامات عالی مرتبه دو کشور صورت گرفت. اما در سال ۱۹۷۱، ژرژ پمپیدو، رئیس جمهور فرانسه در جشن های ۲۵۰۰ ساله شرکت نکرد و در نتیجه موجب سردی روابط رسمی دو کشور در آن مقطع شد. در سال 1353 محمد رضا پهلوی به دعوت رئیس جمهور وقت فرانسه ژیسکاردستن رسما از فرانسه بازدید کرد.
* تبادل‌نامه درباره معافیت متقابل شرکت‌های هواپیمایی از پرداخت مالیات بر درآمد در تهران به تاریخ 30 اوت 1956 برابر با 8 شهریور 1335؛


از سال 1349 تا وقوع انقلاب اسلامی ، ایران و فرانسه در زمینه توسعه روابط بازرگانی، قراردادهای بسیاری را امضا نمودند. فرانسه در این دهه بیشتر در جستجوی بازارهای ایران و فروش کالاها و محصولات خود و بهره برداری از سرمایه های [[مالی]] ایران بوده است. روابط دوستانه سیاسی و اقتصادی ایران و فرانسه تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 ادامه داشت.
* موافقت‌نامه همکاری فنی جهت ایجاد یک مرکز بافندگی در اصفهان در تهران به تاریخ 12 مه 1959 برابر با 21 اردیبهشت 1338؛


'''روابط فیما بین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران'''
* موافقت‌نامه همکاری فنی درباره تعلیمات حرفه‌ای و پروتکل ضمیمه ( بین ایران و [[فرانسه]] و سازمان بین‌المللی کار) در تهران به تاریخ 3 مه 1961 برابر با 13 اردیبهشت 1340؛


ورود امام خمینی در سال ۱۹۷۸ به فرانسه در کنار همراهی افکار عمومی فرانسویان با انقلاب، نوید فصل جدیدی را در روابط دو کشور داد و در سال ۱۹۷۹ اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران شمس الدین امیر علایی به فرانسه اعزام شد. اما فرانسه اولین اعتراض های خود را در مورد جلوگیری از اعدام سران رژیم سابق مطرح نمود. با پناهندگی شاهپور بختیار به فرانسه ایران خواستار استرداد وی گشت. رفتار دولت فرانسه به مرور زمان دستخوش تغییرات گردید و کم کم جو تبلیغاتی داخلی فرانسه علیه انقلاب اسلامی شکل گرفت. به دنبال عزل بنی صدر از ریاست جمهوری و پناهنده شدن وی و رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق در فرانسه ، روابط دو کشور تیره گردید.در این هنگام فرانسه به صورت یکی از مراکز مهم ضد انقلاب درآمده بود. این تیرگی روابط با روی کار آمدن سوسیالیست ها بیشتر شد. با جنگ ایران و عراق، فرانسه به صورت یکی از مهم ترین صادرکنندگان اسلحه به عراق درآمده بود. در مدتی که تهاجم عراق در خاک ایران ادامه داشت، فرانسه با اعلام اینکه درگیری بین دو کشور مساله ای دوجانبه است و می بایست از طریق سیاسی با کمک شورای امنیت حل شود، تظاهر به بی طرفی می نمود و حمایت خود را از عراق علنی نمی ساخت ولیبه قراردادهای خود با عراق در زمینه تسلیحات عمل می کرد.اما پس از مقاومت دلیرانه و برتری آشکار ایران نسبت به عراق ، میتران رئیس جمهور وقت فرانسه اعلام نمود که سیاست کشورش ایجاد موازنه بین دنیای عرب و فارس است و تاکید نمود که حاضر به مغلوب شدن عراق در مقابل ایران نیست. با تصویب قطعنامه 598 شورای امنیت بارزترین نوع همکاری میان سیاست فرانسه و دوایر قدرت برای کنترل جنگ و ایفای نقش موازه دهندگی از جانب آنان مشاهده شد.
* عهدنامه استرداد مجرمان و نامه‌های تفسیری مورخ 28 مه و 8 ژوئن 1966 در تهران به تاریخ 24 ژوئن 1964 برابر با 3 تیر 1343؛
* عهدنامه اقامت و دریانوردی در تهران به تاریخ 24 ژوئن 1964 برابر با 3 تیر 1343؛
* موافقت‌نامه در باره لغو روادید در پاریس به تاریخ 3 فوریه 1966 برابر با 14 بهمن 1344؛
* موافقت‌نامه همکاری فنی و علمی در تهران به تاریخ 27 دسامبر 1967 برابر با 6 دی 1346؛ 
* موافقت‌نامه همکاری فنی ایران و فرانسه درباره کارخانه باروت‌سازی پار[[چین]] در تهران به تاریخ 7 ژوئن 1970 برابر با 27 خرداد 1349؛
* پروتکل بیمه دانشجویان ایرانی در فرانسه در پاریس به تاریخ 7 آوریل 1971 برابر با 18 فروردین 1350؛
* موافقت‌نامه در مورد ایجاد دانشگاه همدان در تهران به تاریخ 26 فوریه 1973 برابر با 7 اسفند 1351؛
* موافقت‌نامه فرهنگی در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973برابر با 16 آبان 1352؛
* موافقت‌نامه هواپیمایی در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973 برابر با 16 آبان 1352؛
* موافقت‌نامه راجع به اجتناب از اخذ مالیات مضاعف و جلوگیری از فرار از پرداخت مالیات در مورد مالیات بر درآمد در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973 برابر با 16 آبان 1352؛
* موافقت‌نامه همکاری‌های جهانگردی در تهران به تاریخ 29 مه 1977 برابر با 8 خرداد 1356؛
* پروتکل درباره اتحاد و بهره‌برداری از دو نیروگاه هسته‌ای در تهران به تاریخ 16 اکتبر 1977 برابر با 24 مهر 1356؛


بعد از روی کار آمدن ژاک شیراک به عنوان نخست وزیر در فرانسه ، وی در اولین سخنرانی خود در مجمع ملی فرانسه از ایران به عنوان یک کشور بزرگ یاد کرد و اظهار امیدواری نمود تا بتواند با ایران وارد مذاکره شود. ایران در این زمان برای عادی سازی روابط خود با فرانسه سه شرط قاتئل شد: 1- خودداری فرانسه از حمایت از مخالفان ایرانو بیرون راندن رجوی از خاک فرانسه؛ 2- رفع اختلافات مالی؛ 3- محدود نمودن کمک های نظامی به عراق.
==== تبیین رویکرد و عملکرد نظام سیاسی فرانسه به انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ====
روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و فرانسه پس از انقلاب اسلامی تا به امروز چه تغییراتی را طی نموده و علل آن چه بوده است؟ در پاسخ به این سوال می‌توان گفت که: روابط ایران و فرانسه با پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ ایران و عراق رو به تیرگی نهاد اما پس از اتمام جنگ و تحول در سیاست خارجی دو کشور روابط دو جانبه تا حدی بهبود یافته است.


در سال 1983 یک هیئت پارلمانی از فرانسه برای عادی سازی روابط به ایران آمد. با مساعی دولت ایران ، بهبود نسبی در روابط دو کشور حاصل شد. پس از شش دوره مذاکرات فشرده و متناوب در پاریس و تهران در نوامبر 1986 توافقاتی جهت حل و فصل اختلافات مالی دو کشور برداشته شد. با ادامه مذاکرات سیاسی مقامات دو کشور، مسلمانان [[لبنان]] که چند تن از اتباع فرانسه را به گروگان گرفته بودند، آزاد نمودند.
==== روابط ایران و فرانسه از شکل‌گیری انقلاب اسلامی تا 1359 ====
در ابتدای شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران روابط بین دو کشور بسیار خوب بود. دولت ژیسکار دستن که سقوط شاه را پیش‌بینی کرده بود و خود را نیازمند ارتباط با ایران می‌دانست به عقاید انقلابی مردم ایران احترام می‌گذاشت. در جریان انقلاب اسلامی ایران در 1357 به دلیل اقامت امام خمینی (ره ) در نوفل لوشاتو فرانسه به طور جدی با مسائل انقلاب درگیر بود. در این دوران افکار عمومی فرانسه موافق روند انقلاب ایران بودند و گاهی جراید فرانسوی انقلاب ایران را به [[انقلاب فرانسه]] تشبیه می‌کردند. اقامت کوتاه مدت امام در نوفل لوشاتو و نقش رسانه‌های گروهی [[فرانسه]] در انعکاس نظرات رهبر انقلاب در پیروزی انقلاب اسلامی ایران اهمیت زیادی داشت.


در سپتامبر 1986 با انفجار یک بمب در پاریس ، فرانسه وحید گرجی دیپلمات ایرانی را متهم نمود و به رغم اعلام عدم دخالت ایران در این بمب گذاری، سفارت ایران در پاریس از سوی پلیس فرانسه محاصره شد. پس از قطع روابط دو کشور و در نتیجه مذاکرات و مبادله گرجی و توری(کنسول فرانسه در ایران) بن بست روابط دو کشور بعد از گذشت قریب به 10 ماه خاتمه یافت و راه برای حل اختلافات و اعاده مناسبات تا حدودی هموار گردید. با توافق نمایندگان دو کشور در ماه مه 1988 در ژنو، سفرای دو کشور در تیر 1367 استوارنامه های خود را تسلیم روسای جمهور دو کشور نمودند.
در این دوران اولین مصاحبه طولانی امام با روزنامه‌های غربی در [[روزنامه لوموند]] به چاپ رسید و لوموند جنبش آزادی‌بخش ایران به رهبری آیت‌الله‌خمینی را نیروی کلیدی در شورش‌ها عنوان کرد. این روزنامه در9 آبان 1357 با نوشتن مقاله‌ای تحت عنوان «ما در حال گذراندن سال 1789 (سال انقلاب کبیر فرانسه ) هستیم» نشان داد که به معیار ذهنی مردم ایران در شورش‌ها دست یافته است.


در شهریور 1368 با اعزام یک هیئت سیاسی اقتصادی از سوی ایران به فرانسه و دیدار با نخست وزیر و وزیر امورخارجه فرانسه، گام های اولیه برای همکاری های اقتصادی و بازرگانی و رفع موانع موجود بین دو کشور برداشته شد که در این میان می توان به رفع تحریم خرید نفت، مبادله نفت در قبال دریافت مواد غذایی، مشارکت فرانسه در نمایشگاه بین المللی تهران، تعیین رایزن بازرگانی، برقراری مجدد پروازهای ایر فرانس و تصمیم به بازگشایی دفاتر خبرگزاری های فرانس پرس و ایرنا در تهران و پاریس اشاره نمود.
در این مرحله به نظر می‌رسد ایستارهای ذهنی ملت و دولت [[فرانسه]] نسبت به انقلاب ایران دارای اهمیت است و محیطی ذهنی در حال شکل‌گیری است که بخش مهمی از آن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و اعلام اصول و اهداف سیاست خارجی ایران شکل گرفته بود. پیروزی انقلاب ایران نقطه آغاز تحقق عینی شکل‌گیری ایستارهای ذهنی متضاد و تیرگی در روابط دو جانبه محسوب می‌شود. هم چنین زمینه‌های تیرگی روابط ظاهر شد که محیط ذهنی ـ روانی در آن تاثیرگذار بود. برخی از این زمینه‌ها به صورت زیر می‌باشد:


سرانجام در مهر 1368 با دیدار وزرای خارجه دو کشور و به دنبال آن تبادل هیئت های اقتصادی- پارلمانی – فرهنگی و سیاسی میان دو کشور ، گسترش روابط فیمابین شتاب بیشتری به خود گرفت و دستاورد این دیدارها، انعقاد یک توافقنامه همکاری میان شرکت ایران خودرو و شرکت پژو ، و نیز یک توافقنامه همکاری های علمی و پژوهشی میان وزارت نفت و موسسه نفت  فرانسه و خرید 8 فروند هواپیمای مسافربری ایرباس بود.
===== سیاست خارجی انقلابی ایران =====
دولت فرانسه پس از آگاهی از سیاست خارجی جدید ایران که مبتنی بر اصول انقلابی مانند نفی کامل و بدون قید و شرط سلطه آمریکا و هم‌پیمانانش بر ایران و پشتیبانی از حرکت‌های اسلامی و دوستی با دولت‌های مستضعف بود در سیاست خود نسبت به ایران تغییراتی ایجاد نمود. ایران اسلامی در سیاست خارجی خود سیاست نه شرقی ـ نه غربی را اعلان نمود که براساس آن در تقابل با ساختار نظام بین‌الملل با هرگونه اعمال نفوذ و سلطه‌جویی بلوک‌های قدرت مخالفت نمود. این سیاست به معنای استقلال عمل ایران از ساختار دو قطبی بود که هر دولتی باید به یکی از این بلوک وابسته می‌بود. از سوی دیگر ایران در سیاست خارجی خود خواستار تغییر وضع موجود و برقراری برابری و عدالت در روابط میان کشورها گردید و از حرکت‌های ضد نظام ملل محروم و مستضعف حمایت کرد. این سیاست از جانب قدرت‌های بزرگ مانند آمریکا و شوروی و هم چنین [[فرانسه]] که در بلوک غرب قرار داشت پذیرفته شده نبود. لذا ایستارهای منفی [[فرانسه]] نسبت به ایران تقویت شد و هم گام با قدرت حافظ وضع موجود بری افزایش محدودیت‌ها و فشارهای محیطی علیه ایران حرکت کرد.


با مطرح شدن قضیه سلمان رشدی روابط تهران و پاریس دچار رکود شد و فرانسه به تبعیت از اتحادیه اروپا ، سفیر خود را به کشورش فرا خواند. با بازگشت سفیر فرانسه در خرداد 1370 به تهران و متعاقبا یک ماه پس از آن سفیر ایران به پاریس، روابط دو کشور گام تازه ای برداشت.
===== پناه دادن [[فرانسه]] به ضد انقلاب‌ها و فراریان =====
با توجه به ایستارهای منفی سیاست‌گذاران فرانسوی نسبت به سیاست خارجی ایران دولت [[فرانسه]] نسبت به اعدام سران رژیم سابق در ایران اعتراض نمود و با پذیرفتن بختیار در خاک خود و پس از آن پناهنده شدن بنی صدر و رجوی و حمایت [[فرانسه]] از آنها روابط دو کشور تیره شد. این تیرگی روابط با روی کار آمدن سوسیالیست‌ها بیشتر شد. این مسئله از یک سو و گروگان گرفته شدن دیپلمات‌های آمریکایی از طرف دیگر سبب شد که [[فرانسه]] در کنار آمریکا دست به تبلیغات علیه ایران بزند و این امر موجب شد که روابط دو کشور در تیر 1359 به سطح کاردار تنزل یابد.


روابط حمهوری اسلامی ایران و فرانسه از اوایل سال 1377 وارد مرحله جدیدی شد و وزیر امور خارجه وقت فرانسه در راس یک هیاتت سیاسی، پارلمانی و اقتصادی به طور رسمی از تهران دیدارکرد. وزیر امور خارجه ایران نیز در بهمن ماه 1377 از پاریس دیدار نمود.سفر آقای خاتمی رئیس جمهور وقت در راس یک هیات بلند پایه سیاسی- اقتصادی بر گسترش و تعمیق روابط فیمابین و همکاری های منطقه ای و بین المللی تاکید نمود.  
===== لغو قراردادهای منعقده بین ایران و فرانسه در زمینه تجهیزات اتمی =====
از سوی دیگر پس از پیروزی انقلاب وزیر امور خارجه وقت اعلام کرد که ایران سهام خود را از شرکت «اورودیف» خارج می‌کند و متعاقب آن لغو قراردادهای صنایع سنگین ساخت اتومبیل‌های سواری و مبادلات کشاورزی را اعلام نمود. این مسئله سبب شد که شرکت فرانسوی زیان دیده برای جبران خسارت خود به دادگاه‌های این کشور شکایت کنند. دولت [[فرانسه]] نیز به دلیل حمایت از انقلاب ایران انتظار داشت که دولت ایران با شرکت‌های فرانسوی رفتار بهتری داشته باشد اما به دلیل جو انقلابی آن زمان باتمام شرکت‌ها رفتاری یکسان صورت پذیرفت. هم چنین وضع مجازات‌های سنگین اقتصادی از سوی آمریکا و جامعه اقتصادی اروپا علیه ایران و همراهی فرانسه با آنها و تصمیم [[فرانسه]] مبنی بر جلوگیری از ارسال سه ناوچه تندرو که در زمان شاه سفارش داده شده بود موجب تیره‌تر شدن روابط سیاسی میان دو کشور گردید.


بعد از روی کار آمدن رئیس جمهور احمدی نژاد، بروز مشکلاتی در ارتباط با موضوع مذاکرات هسته ای و موضع گیری هماهنگ غرب علیه کشورمان از یک سو و مخالفت فرانسه با اتخاذ موضع ضد اسرائیلی از طرف ایران به نوبه خود موجب رکود نسبی در توسعه همکاری های دو کشور در ابتدای کار دولت نهم بود. در دوره ریاست جمهوری سارکوزی، روابط فرانسه با ایران به پائین‌ترین سطح خود نزول کرد که می‌توان برای آن دلایل متعددی را بر شمرد که از آن میان نزدیکی سارکوزی به سیاست [[آمریکا]] و لابی‌صهیونیستی فرانسه و حمایت بی‌قید و شرط او از اسرائیل، نقشی بسیار تعیین کننده داشت؛ به گونه‌ای که این عامل در مواضع فرانسه در خصوص برنامه هسته‌ای ایران نیز بسیار تأثیرگذار بود و باعث شد سارکوزی در مواقعی حتی در این خصوص موضعی سخت‌تر از آمریکا در قبال ایران اتخاذ کند. این نکته قابل ذکر است که یهودیان فعال در جناح راست فرانسه که سارکوزی بیش از سایر رؤسای جمهور گلیست به آنها نزدیک بود، یهودیان بلوک شرق می‌باشند که مواضعشان کاملاً صهیونیستی است، در حالی که یهودیان حزب سوسیالیست، به شمال آفریقا تعلق دارند که هرچند از اسرائیل حمایت می‌کنند، اما صهیونیست‌های دو آتشه نیستند. به هر حال، عامل اسرائیل همواره در روابط دو جانبه میان ایران و فرانسه تأثیرگذار بوده است و در دوره سارکوزی، دامنه تأثیر‌گذاری آن بیشتر بوده است.[14]
==== [[روابط فرانسه و ایران در دوران جنگ هشت ساله|روابط ایران و فرانسه در زمان جنگ ( 1359 تا 1367 )]] ====
با آغاز جنگ ایران و عراق روابط فرانسه با ایران رو به تیرگی نهاد زیرا در معادله جنگ ایران و عراق کشور عراق به دلیل سابقه روابط با فرانسه از اهمیت زیادی برخوردار بود و رژیم عراق هم درپی برقراری روابط با کشورهای اروپایی از جمله [[فرانسه]] بود. تهاجم وسیع عراق به ایران در 31 شهریور 1359 باعث افزایش همکاری میان [[فرانسه]] و عراق در زمینه تسلیحات نظامی شد. در واقع علل حمایت [[فرانسه]] از عراق عبارتند از:


'''2-13- موافقت نامه ها، همکاری های مشترک'''
* دستیابی به نفت و بازارهای پرسود تسلیحاتی و تجاری عراق و سایر هم‌پیمانانش؛
* رابطه نزدیک میان عراق و عربستان که می‌توانست منافع مورد نظر [[فرانسه]] را تامین نماید؛
* شکست عراق باعث هدر رفتن ده سال فعالیت اقتصادی [[فرانسه]] در این کشور می‌شد؛
* ضدیت [[فرانسه]] با ایران و خطر سرایت انقلاب به سایر کشورهای منطقه؛
* با نزدیکی به عراق در واقع نزدیکی خود با اسرائیل را که عرب‌ها با آن مخالف بودند جبران می‌کرد.


موافقت نامه مربوط به شناسایی ارزش دیپلم متوسط ایران در پاریس به تاریخ 25 آوریل 1929 برابر با 5/2/1308
در مجموع می‌توان موضع‌گیری [[فرانسه]] در قبال حمله عراق به ایران را به دو مقطع تقسیم نمود: مقطع اول از ابتدی تجاوز عراق به ایران بود که به دلیل ضعف نیروهای نظامی ایران موضع بی‌طرفی اتخاذ نمود و خواستار پایبندی دو طرف به قراردادهای تسلیحاتی بود. اما در مقطع دوم به دلیل از بین رفتن توازن قوا در جبهه‌ها و برتری نیروهای نظامی ایران فرانسه حمایت گسترده خود از عراق را اعلام نمود. در این زمان میتران در جریان سفر خود به مصر در سال.1361 در دیدار از [[قاهره]] اعلام نمود که<blockquote>«ما مایل نیستیم عراق در جنگ مغلوب شود؛ موازنه نظامی باید میان جهان عرب و ایران حفظ شود».</blockquote>به این ترتیب روند تحویل تجهیزات نظامی به عراق توسط [[فرانسه]] ادامه پیدا کرد و در زمانی که جنگ در جبهه‌ها به نفع ایران شد عراق آتش بس را قبول نکرد و فرستادن سلاح‌های جدید به عراق ادامه یافت. در سال 1362 پنج فروند هواپیمای سوپر استاندارد فرانسوی مجهز به موشک‌های اگزوسه به عراق تحویل داده شد. در سال1362 طارق عزیز طی سفر به پاریس چندین قرارداد نظامی با مقامات بلند پایه فرانسه امضا نمود. قسمت عمده معاملات دو کشور درباره خرید جنگ افزار توسط عراق و فروش نفت به فرانسه بود. عراق از 1356 تا 1364 حدود 811 میلیارد دلار جنگ‌افزار مدرن از فرانسه خریداری کرده و بهای آن را با فروش نفت خام به فرانسه پرداخت کرده است. در واقع خطر تهدید انقلاب اسلامی علیه سیستم حاکم بر منطقه و بازیگران اصلی و فرعی آن [[فرانسه]] و تمامی قدرت‌های موجود را وادار کرده بود که از عراق حمایت نمایند.


عهد نامه مودت و پروتکل اختتامیه در تهران به تاریخ 10 مه 1928 برابر با 20/2/1308
تحلیل غربی‌ها و [[فرانسه]] بر این پایه استوار بود که پیروزی ایران بر عراق جغرافیای سیاسی منطقه را عوض می‌کند و علاوه براین حیات سیاسی رژیم‌های منطقه را با خطر نابودی روبه رو می‌سازد و هم چنین خسارت جبران‌ناپذیری را نیز بر منافع غرب در این منطقه وارد می‌کند. در 1366 جنگ ایران و عراق از حالت منطقه‌ای خارج شده و صبغه‌ای بین‌المللی یافت که این امر به علت بالا گرفتن نبردهای زمینی تشدید حملات علیه کشتی‌ها و تاسیسات نفتی و به میدان آمدن کشورهای دیگر منطقه در جنگ بود. ادامه این وضعیت کشورهای دیگر از جمله شوری همکاری خلیج فارس، [[مصر]]، [[اردن]]، [[فرانسه]] و حتی [[روسیه|شوروی]] و [[آمریکا]] را متقاعد ساخت که هزینه‌ها و خطر گسترش جنگ برای ثبات منطقه و صلح بین‌المللی بسیار بیشتر از منافع آن است به ویژه که کمک‌های نظامی و اطلاعاتی غرب از جمله [[فرانسه]] نتوانسته بود برتری خاصی برای عراق به وجود آورد. زیرا نیروهای ایرانی هم چنان به پیش روی خود ادامه می‌دادند تصرف منطقه استراتژیک فاو توسط ایران و حملات مداوم بری تصرف بندر بصره و نیز تصرف شلمچه از جمله این پیروزی‌ها بود و این هشداری بود برای کشورهای منطقه و قدرت‌های بزرگ که ممکن بود حتی به پیروزی نظامی ایران ختم شود.


تبادل نامه در باره معافیت متقابل شرکت های هواپیمایی از پرداخت مالیات بر درآمد در تهران به تاریخ 30 اوت 1956 برابر با 8/6/1335
بنابراین با توجه به تحولات فوق کویت به علت آسیب‌پذیری در قبال اقدامات تلافی‌جویانه ایران در آبان 1365 از تمامی اعضای شوری امنیت درخواست کمک نمود. به این ترتیب وخامت روبه افزایش اوضاع باعث حضور قدرت‌های بزرگ در منطقه بعد از تصویب قطعنامه 598 از جانب شوری امنیت گردید و [[فرانسه]] نیز به بهانه اجرای این قطعنامه و برای فشار هرچه بیشتر به ایران وارد منطقه خلیج فارس گردید.<ref>حسینی، صدیقه(1386). روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و فرانسه (1357-1384)، فصل‌نامه علوم سیاسی ،شماره 36،ص.167.</ref>


موافقت نامه همکاری فنی جهت ایجاد یک مرکز بافندگی در اصفهان در تهران به تاریخ 12 مه 1959 برابر با 21/2/1338
==== [[تاریخ و میراث مشترک فرهنگی فرانسه و ایران|تاریخ و میراث مشترک فرهنگی؛ پیشینه و تحولات روابط فرهنگی دو کشور]] ====
مدارک و شواهد تاریخی نشان می‌دهد مردم فرانسه و به ویژه فرهیختگان آن تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، نگاهی فرهنگی به ایران داشته و ایران برای آنان در یک کلام «گهواره تمدن» را تداعی می‌کرده است. علت این امر شاید در نخستین آشنایی فرانسویان با ایران باشد. اگر سایر کشورهای اروپایی به وسیلۀ مسائل سیاسی با ایران آشنا شدند، آشنایی فرانسویان با ایران از طریق کتاب و آثار فرهنگی بود. از باب مثال هنگامی که در گذشته «انگلیسی‌ها، استخراج نفت و بلژیکی‌ها، امتیاز اداره امور گمرکات ایران را کسب کردند، فرانسه انحصار حفاری‌ها و اکتشافات باستان‌شناختی را در این کشور بدست آورد». از اینجا می‌توان دریافت که چرا پژوهش‌های [[ایران شناسی در فرانسه|ایران‌شناسی در فرانسه]] اصولاً حول هویت ایرانی، علم و تمدن ایرانیان تمرکز یافته است. همین نگاه فرهنگی فرانسویان به ایران موجب گردید تا بعضی از استادان و فرهیختگان فرانسوی عمر خود را صرف تحقیق درباره فرهنگ، زبان، علم و خلاصه فلسفه ایران بنماید. به عنوان مثال ژول مول نزدیک به سی سال تلاش کرد تا ترجمه‌ای استادانه‌ای از شاهنامه فردوسی به زبان فرانسه انجام دهد.


موافقت نامه همکاری فنی در باره تعلیمات حرفه ای و پروتکل ضمیمه ( بین ایران و فرانسه و سازمان بین المللی کار) در تهران به تاریخ 3 مه 1961 برابر با 13/2/1340
هانری ماسه، ژیلبرت لازار، فوشه کور و چند استاد دیگر فرانسوی نه تنها زبان و ادب فارسی را به دانشجویان و علاقمندان بدین زبان آموختند، بلکه آثاری از نویسندگان و شاعران ایرانی را نیز به زبان فرانسه ترجمه کردند. درباره ترجمه آثار فلسفه ایرانی به فرانسه و تحقیق درباره آنها، کارهای هانری کورین بسیار چشمگیر است. این فیلسوف و دانشمند فرانسوی که به وسیله ماسینیون با فلسفه اسلامی آشنا شد، چنان مفتون فلسفه سهرودی، ملاصدرا و فلاسفه متأخر ایران گردید که سال‌ها در ایران اقامت گزید و از سال 1947 تا پایان زندگیش در سال 1978 در انستیتوی ایران و فرانسه در تهران به پژوهش در فلسفه ایران اسلامی پرداخت و با همکاری نزدیک دوستان ایرانی خود همچون سیدجلال الدین آشتیبانی، محمد مکری و بویژه دکتر محمد معین متون دینی و فلسفی مهمی را که معرف و مظهر سنت‌های ایرانی و اسلامی بودند تصحیح و چاپ کرد.


عهدنامه استرداد مجرمان و نامه های تفسیری مورخ 28 مه و 8 ژوئن 1966 در تهران به تاریخ 24 ژوئن 1964 برابر با 3/4/1343
در زمینه باستان‌شناسی نیز کارهای گیرشمن و هیئت همراه او بسیار قابل توجه است. «او مطالعه درباره کاخ هخامنشیان، قلعه شوش و محل کاخ‌های سلطنتی را به انجام رساند و از سال 1951 تا 1962، در حفاری زیگورات‌های ایلامی در چغار زنبیل و نیز بناهای ساسانی، ایوان کرخه تلاش زیاد کرد». در همین کاوش‌های باستان‌شناسی بود که این باستان‌شناس برجسته و همکارانش به کشف اشیاء و آثار ارزنده‌ای از ایران‌باستان نایل شد و بدین ترتیب ایران معاصر را با گذشته درخشانش آشنا نمودند.


عهدنامه اقامت و دریانوردی در تهران به تاریخ 24 ژوئن 1964 برابر با 3/4/1343
این شوق و علاقه فرانسویان به فرهنگ، زبان و فلسفه ایران موجب شد تا کتاب‌ها و مقالات زیاد به قلم ایران‌شناسان فرانسوی در حوزه‌های مختلف ایران‌شناسی در فرانسه و در ایران چاپ و منتشر شود. علاوه بر آن در همین دوران در چند دانشگاه و مؤسسه علمی فرانسه نیز زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شد.


موافقت نامه در باره لغو روادید در پاریس به تاریخ 3 فوریه 1966 برابر با 14/11/1344
این همه تلاش فرانسویان درباره ایران‌شناسی استقبال شدید ایرانیان را در پی داشت، به طوری که ایرانیان نیز به نوبه خود به فرهنگ و زبان فرانسه علاقمند گردیدند. روزنامه‌ای که تحت سالیان سال به زبان فرانسه در تهران منتشر می‌شد، از این علاقمندی ایرانیانی به فرهنگ و زبان فرانسه حکایت می‌کرد. این علاقمندی به حدی بود که در سال 1951 دکتر محمد مصدق بخش ایران‌شناسی انستیتوی ایران و [[فرانسه]] در تهران را بر خلاف سایر مراکز فرهنگی خارجی ایران، از تعطیل شدن معاف داشت، او درباره این بخش‌ها گفته بود: <blockquote>«این مؤسسه همان کاری را می‌کند که خود ما بایست بکنیم».</blockquote>بعد از انقلاب اسلامی ایران، متأسفانه سیاستمداران فرانسوی چه چپ و چه راست به دلایلی عملاً در مقابل ایران قرار گرفتند و با دشمنانش همسو شدند. از طرف دیگر دولت انقلابی ایران اسلامی نیز که هم در داخل و هم در خارج از مرزهای خود با جنگ‌ها و فتنه‌های عدیده‌ای مواجه بود، نمی‌توانست چنانکه باید پیام دوستی و مودّت خود را به دوستان فرانسوی‌اش ابلاغ نماید و از آنان حمایت‌های مادی و معنوی کند. از این رو [[ایرانشناسان فرانسوی|ایران‌شناسان فرانسوی]] هم از سوی دولت خود و هم ناخواسته از طرف دولت نوپای جمهوری اسلامی ایرانی مورد بی‌مهری قرار گرفتند و بدین ترتیب ایران‌شناسی در فرانسه دچار بحران شده و به سوی سیاست گرایش یافت. چنان که «در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی در ایران و کودتای مارکسیستی در [[افغانستان]] دیگر تحقیقات میدانی در زمینه باستان‌شناسی در این دو کشور میسر نشد». پس از مرگ کوربن، دیگر کسی پیدا نشد تا کارهای او را دنبال کرد و این بار را به سرمقصد نهایی برساند. فرانسویان و ایران‌شناسان فرانسوی خواهی نخواهی به سیاست کشیده شدند و آثار قلمی آنها نیز رنگ و بوئی سیاسی داشت. برای مثال یان ریشار در سال 1980نخستین کتاب درباره رابطه اسلام و جامعه در ایران را به زبان فرانسه منتشر کرد و بر نمادها و اسطوره‌های هویت‌ساز تشیع تأکید کرد.


موافقتنامه همکاری فنی و علمی در تهران به تاریخ 27 دسامبر 1967 برابر با 6/10/1346
=== [[روابط فرهنگی فرانسه و ایران|روابط فرهنگی ایران و فرانسه]] ===
در جریان قرن نوزدهم نفوذ فرهنگی [[فرانسه]] در ایران بیش از پیش توسعه یافت و قشر تحصیل‌کرده ایرانی، که به زبان فرانسه آشنایی یافته بود، به زودی بر گنجینه ادبی، علم یو هنری فرانسه دست یافت و شیفته این تمدن درخشان گردید.<ref>غفاری، ابوالحسن(1368). تاریخ روابط ایران و [[فرانسه]] ( از ترور ناصرالدین‌شاه تا جنگ جهانی اول )، [https://iup.ac.ir/ مرکز نشر دانشگاهی] ، ص.171.</ref> مقدمات ارتباط فرهنگی بین ایران و [[فرانسه]] از زمان فتحعلی‌شاه و آمدن ژنرال گاردان و همراهانش به ایران آغاز گردید. از این زمان توجه دانش پژوهان ایرانی به آثار نویسندگان فرانسوی جلب گردید. در بین آثار نویسندگان بزرگ فرانسوی نمایشنامه‌های مولیر به دلیل جنبه انتقادی، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. نخستین نمایشنامه‌ای که از فرانسه به فارسی ترجمه شد میزانتروپ(mis en tropes: Molière) بود که در سال 1248 شمسی یعنی در سال‌های آخر سلطنت فتحعلی‌شاه تحت عنوان  «گزارش مردم گریز» به صورت منظوم چاپ و منتشر گردید و پس از آن «گیج»، «طبیب اجباری» و «عروس مجبوری» به زبان فارسی درآمد. در سال 1280 نمایشنامه‌ای موسوم به «مارگریت» و یک سال بعد رمان‌های «سه تفنگدار»، «کنت دو مونت کریستو» اثر الکساندر دوما ترجمه شد.


موافقتنامه همکاری فنی ایران و فرانسه در باره کارخانه باروت سازی     پار[[چین]] در تهران به تاریخ 7 ژوئن 1970 برابر با 27/3/1349
در دوران ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه آنچه ایران و فرانسه را به هم نزدیک می‌کرد، روابط فرهنگی بود. در این [[تاریخ فرانسه]] در خاک ایران نظر سیاسی و اقتصادی نداشت و علایق فیمابین بیشتر از نوع علمی و فرهنگی بود.
[[پرونده:مدارس پسرانه «سن لویی».jpg|بندانگشتی|مدارس پسرانه «سن لویی». برگرفته از سایت تابناک، قابل بازیابی از https://www.tabnak.ir/]]
از یادآوری این نکته هم گریزی نیست که در آغاز کار مدارس، فرانسویان، نه از راه دلسوزی برای فرزندان ایران، بلکه از روی ناچاری روی به فعالیت فرهنگی آوردند.<ref>ناطق ، هما ، کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران (1873-1921)، [https://moaserpajohan.ir/ انتشارات معاصر پژوهان] ،1380،ص.16.</ref> فعالیت‌های آموزشی فرانسوی‌ها در ایران، به ویژه در دو جهت متمرکز شده بود: یکی تدریس زبان فرانسوی و دیگری تدریس سایر رشته‌های فنی، علمی و تجربی.<ref>غفاری ، ابوالحسن ، جایگاه فرانسه در تاریخ روابط خارجی ایران ، [https://mfa.gov.ir/ وزارت امور خارجه] ، 1382،ص.257.</ref> در زمان امیر کبیر معلمان فرانسوی در مدرسه دارالفنون ایران و شاگردان ایرانی در مدارس فرانسه به تعلیم و تعلم مشغول شدند. هفت سال پس از تاسیس دارالفنون، دولت 42 تن از فارغ‌التحصیلان کشور را برای آموختن فنون مختلف به فرانسه اعزام داشت که در سال 1238 هجری شمسی این عده وارد پاریس شدند و پس از خاتمه تحصیلات به ایران بازگشتند. در دوران قاجار، زبان فرانسه در دربار ایران بسیار متداول گردید و ناصرالدین‌شاه خود به زبان فرانسه آشنایی داشت. در سال 1900 میلادی مدارس پسرانه «سن لویی» و دخترانه «ژاندارک» در تهران تاسیس شد.


پروتکل بیمه دانشجویان ایرانی در فرانسه در پاریس به تاریخ 7 آوریل 1971 برابر با 18/1/1350
از جمله امتیازاتی که فرانسویان در دوران قاجار در ایران به دست آوردند امتیاز حفاری علمی در ایران در سال 1900 میلادی بود. برطبق آن امتیاز، باستان‌شناسان موزه لوور نخست در همدان و سپس در شوش و دزفول به حفاری و اکتشاف مشغول شدند. «دیولافوآ»(Jane Dieulafoy) باستان‌شناس معروف فرانسوی و بعد از او «دمورگان»(Jacques de Morgan) در همان ناحیه به اکتشافات عظیم علمی نایل گردیدند که از آن جمله کشف لوح قوانین حمورابی پادشاه بابل است که در سال 1901 میلادی در شوش تختگاه ایلام به دست آمد. این امتیاز به قوت خود باقی بود تا آن که در مهر 1306 ملغی گردید ولی از طرف وزارت فرهنگ اجازه حفاری علمی در شوش با شرایط دیگری به فرانسوی‌ها داده شد.


موافقت نامه در مورد یجاد دانشگاه همدان در تهران به تاریخ 26 فوریه 1973 براب با 7/12/1351
==== روابط فرهنگی در دوران پهلوی ====
در زمان رضا شاه پس از وضع قانون اعزام محصل به خارج در سال 1307 که به موجب آن مقرر گردیده بود به مدت 6 سال هر سال لااقل 100 نفر دانشجو برای تحصیل به اروپا اعزام شود توجه ویژه‌ای به فرستادن دانشجو به [[فرانسه]] اعمال گردید. از سال 1307 تا 1312 از طرف وزارت فرهنگ هر سال در حدود یکصد محصل به [[فرانسه]] و انگلستان اعزام شدند. غالب محصلان در [[فرانسه]] به تحصیل پرداخته و از سال 1313 به بعد بتدریج به ایران باز گشتند و عده‌ای از آنان به تدریس در دانشگاه جدیدالتاسیس تهران مشغول شدند. همچنین در سال 1307 جمعی از کارمندان پست و تلگراف برای فراگرفتن فن مخابره تلگراف بی‌سیم به [[پاریس]] اعزام شدند. در سال 1307 نیز مدرسه رازی در ایران تاسیس شد.


موافقنامه فرهنگی در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973برابر با 16/8/1352
در ضمن، در این دوران شماری از استادان فرانسوی در مدارس عالیه کشور( مدرسه حقوق و علوم سیاسی و مدرسه طب) به تدریس مشغول شدند که از ان جمله می‌توان از دکتر ژان فونتانا- دکتر لافن- پروفسور لوباور- پروفسور پیر مارسل و پروفسور دایرالی نام برد. اولین قرارداد فرهنگی رسمی بین ایران و [[فرانسه]] در سال 1308 بین وزیر مختار ایران در [[پاریس]] و وزیر فرهنگ دولت جمهوری فرانسه درباره برابری ارزش تحصیلات منعقد شد.


موافقتنامه هواپیمایی در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973 برابر با 16/8/1352
در سال 1313( 1935) روزنامه فرانسوی زبان «ژورنال دو تهران» در تهران شروع به کار کرد که می‌توان آن را قدیمی‌ترین روزنامه فرانسوی زبان خاور میانه دانست. سپس چند مدرسه فرانسوی دیگر در تهران تاسیس شد که از جمله آنها می‌توان از مدارس مریم در تهران، انوشیروان در تبریز و ستاره صبح در اصفهان نام برد. بیشتر این مدارس توسط مسیونرهای مذهبی تاسیس و اداره می‌شدند.


موافقتنامه راجع به اجتناب از اخذ مالیات مضاعف و جلوگیری از فرار از پرداخت مالیات در مورد مالیات بر درآمد در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973 برابر با 16/8/1352
[[روابط فرهنگی فرانسه و ایران|روابط فرهنگی ایران و فرانسه]] از اوایل دهه 1950 گسترش بیشتری یافت. انجمن فرهنگی ایران و فرانسه در سال 1950 در پاریس تشکیل شد و ریاست این انجمن را ایران‌شناسان مشهوری از قبیل رنه گروسه(René Grousset)، پروفسور پاستور والری رادو(Louis-Pasteur Vallery-Radot) و هانری ماسه(Henri Massé) بر عهده داشتند. در سال 1961 نمایشگاه 7000 سال هنر( سفال‌های قدیم، مینیاتور، صنایع‌دستی، سکه‌های قدیمی، قالی) در [[فرانسه]] گشایش یافت.


موافقتنامه همکاری های جهانگردی در تهران به تاریخ 29 مه 1977 برابر با 8/3/1356
به منظور گسترش روابط فرهنگی دو کشور موسساتی نیز در [[فرانسه|کشور فرانسه]] در این دوران تاسیس شد که از جمله آنها می‌توان از خانه ایران در پاریس نام برد. همچنین تعداد دانشجویان ایرانی در فرانسه در دهه 1960 تا 1970 بشدت افزایش یافت.


پروتکل در باره اتحاد و بهره برداری از دو نیروگاه هسته ای در تهران به تاریخ 16 اکتبر 1977 برابر با 24/7/1356
روابط فرهنگی دو کشور بخصوص در دوران زمامداری [[ژنرال دوگل]] و پس از مسافرت وی به ایران و همچنین امضای موافقت‌نامه علمی و فنی بین دو کشور در تهران در دسامبر 1967 گسترش بیشتری یافت.


'''3-13- تبیین رویکرد و عملکرد نظام سیاسی فرانسه به انقلاب اسلامي و جمهوری اسلامی'''
==== [[موافقت نامه‌های فرهنگی فرانسه و ایران|موافقت‌نامه فرهنگی، علمی و فنی ایران و فرانسه]] ====
در دسامبر 1967 یک موافقت‌نامه علمی و فنی و در 7 نوامبر 1973 یک موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و فرانسه در تهران به امضا رسید که در زیر به طور مختصر به آنها اشاره می‌شود:


روابط خارجي جمهوري اسلامي ايران و فرانسه پس از انقلاب اسلامي تا به امروز چه تغييراتي را طي نموده و علل آن چه بوده است؟ در پاسخ به اين سوال مي توان گفت كه : روابط ايران و فرانسه با پيروزي انقلاب اسلامي و جنگ ايران و عراق رو به تيرگي نهاد اما پس از اتمام جنگ و تحول در سياست خارجي دو كشور روابط دو جانبه تا حدي بهبود يافته است.
===== موافقت‌نامه همکاری علمی و فنی =====
این موافقت‌نامه در تاریخ 27 دسامبر 1967(6 دی 1346) در تهران امضا شد و از تاریخ 12 فوریه 1969 لازم الجرا گردید. مدت اعتبار موافقت‌نامه محدود نبود و هریک از طرفین می‌توانستند با اخطار قبلی شش ماهه ان را فسخ کنند. اهداف این موافقت‌نامه عبارت بوداز:


'''الف ) روابط ايران و فرانسه از شكل گيري انقلاب اسلامي تا 1359'''
* همکاری و تبادل کارشناس به منظور شرکت در مطالعات علمی و تشریک مساعی به منظور تربیت کادر علمی و فنی و اداری و کمک‌های فنی به یکدیگر در این رابطه؛
* تشکیل دوره‌های کارآموزی، تربیت کارآموزان حرفه‌ای و آموزش عملی آنها و اعطای بورس‌های تحصیلی؛
* مبادله کتاب و نشریات علمی و تشکیل کنفرانس‌های علمی و فنی.


در ابتدي شكل گيري انقلاب اسلامي ايران روابط بين دو كشور بسيار خوب بود. دولت ژيسكار دستن كه سقوط شاه را پيش بيني كرده بود و خود را نيازمند ارتباط با ايران مي دانست به عقايد انقلابي مردم ايران احترام مي گذاشت. در جريان انقلاب اسلامي ايران در 1357 به دليل اقامت امام خميني (ره ) در نوفل لوشاتو فرانسه به طور جدي با مسائل انقلاب درگير بود. در اين دوران افكار عمومي فرانسه موافق روند انقلاب ايران بودند و گاهي جرايد فرانسوي انقلاب ايران را به انقلاب فرانسه تشبيه مي كردند. اقامت كوتاه مدت امام در نوفل لوشاتو و نقش رسانه هاي گروهي فرانسه در انعكاس نظرات رهبر انقلاب در پيروزي انقلاب اسلامي ايران اهميت زيادي داشت.
در ضمن این موافقت‌نامه و کلیه ملحقات تکمیلی آن می‌توانست با موافقت طرفین تغییر یابد.


در اين دوران اولين مصاحبه طولاني امام با روزنامه هاي غربي در روزنامه لوموند به چاپ رسيد و لوموند جنبش آزادي بخش ايران به رهبري آيه الله خميني را نيروي كليدي در شورش ها عنوان كرد. اين روزنامه در9 آبان 1357 با نوشتن مقاله اي تحت عنوان « ما در حال گذراندن سال 1789 (سال انقلاب كبير فرانسه ) هستيم» نشان داد كه به معيار ذهني مردم ايران در شورش ها دست يافته است.
===== موافقت‌نامه فرهنگی بین دو کشور =====
موافقت‌نامه همکاری‌های فرهنگی ایران و فرانسه در تاریخ 7 نوامبر 1973( 16 آبان 1352) در تهران به امضا رسید و از تاریخ 12 ژوئیه 1974 لازم الجرا گردید. مدت اعتبار اولیه این موافقت‌نامه 5 سال تعیین شد و مقرر گردید چنانچه حداقل شش ماه قبل از انقضای مدت مذکور، این قرارداد فسخ نگردد، به طور ضمنی تمدید شده تلقی گردد.


در اين مرحله به نظر مي رسد ايستارهاي ذهني ملت و دولت فرانسه نسبت به انقلاب ايران داراي اهميت است و محيطي ذهني در حال شكل گيري است كه بخش مهمي از آن با پيروزي انقلاب اسلامي ايران و اعلام اصول و اهداف سياست خارجي ايران شكل گرفته بود. پيروزي انقلاب ايران نقطه آغاز تحقق عيني شكل گيري ايستارهاي ذهني متضاد و تيرگي در روابط دو جانبه محسوب مي شود. هم چنين زمينه هاي تيرگي روابط ظاهر شد كه محيط ذهني ـ رواني در آن تاثير گذار بود. برخي از اين زمينه ها به صورت زير مي باشد :
====== اهداف این موافقت‌نامه ======
* توسعه همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های فرهنگی، آموزشی، دانشگاهی و هنری؛
* تشویق آموزش زبان و ادبیات و فرهنگ هر یک از دو کشور در دانشگاه‌ها و مدارس عالی طرفین؛
* ایجاد تسهیلات لازم به منظور فعالیت موسسات فرهنگی و علمی و فنی از قبیل موسسسه‌های علمی و مراکز فرهنگی اعم از دولتی و خصوصی؛
* برقراری همکاری نزدیک بین موسسات آموزشی و دانشگاهی و سازمان‌های علمی دو کشور از جمله کتابخانه‌ها و موزه‌ها؛
* تبادل هیئت‌های علمی، فرهنگی و هنری و همچنین ترجمه و چاپ آثار ادبی و علمی؛
* توسعه همکاری در زمینه‌های مربوط به رادیو و تلویزیون و سینما و مطبوعات دو کشور از طریق انعقاد موافقت‌نامه‌های لازم؛
* تشویق و توسعه همکاری‌های ورزشی و توریستی میان دو کشور.


'''1ـ سياست خارجي انقلابي ايران :''' دولت فرانسه پس از آگاهي از سياست خارجي جديد ايران كه مبتني بر اصول انقلابي مانند نفي كامل و بدون قيد و شرط سلطه آمريكا و هم پيمانانش بر ايران و پشتيباني از حركت هاي اسلامي و دوستي با دولت هاي مستضعف بود در سياست خود نسبت به ايران تغييراتي ايجاد نمود. ايران اسلامي در سياست خارجي خود سياست نه شرقي ـ نه غربي را اعلان نمود كه براساس آن در تقابل با ساختار نظام بين الملل با هرگونه اعمال نفوذ و سلطه جويي بلوك هاي قدرت مخالفت نمود. اين سياست به معناي استقلال عمل ايران از ساختار دو قطبي بود كه هر دولتي بايد به يكي از اين بلوك وابسته مي بود. از سوي ديگر ايران در سياست خارجي خود خواستار تغيير وضع موجود و برقراري برابري و عدالت در روابط ميان كشورها گرديد و از حركت هاي ضد نظام ملل محروم و مستضعف حمايت كرد. اين سياست از جانب قدرت هاي بزرگ مانند آمريكا و شوروي و هم چنين فرانسه كه در بلوك غرب قرار داشت پذيرفته شده نبود. لذا ايستارهاي منفي فرانسه نسبت به ايران تقويت شد و هم گام با قدرت حافظ وضع موجود بري افزايش محدوديت ها و فشارهاي محيطي عليه ايران حركت كرد.
اعطای بورس‌های تحصیلی جهت انجام تحقیقات در هر یک از دو کشور به موجب این موافقت‌نامه حدود 200 استاد و مربی و کارشناس فرانسوی در موسسات ایران مشغول به تدریس شدند. در ضمن، شماری از جوانان فرانسوی نیز داوطلبانه به جای انجام خدمت وظیفه به تعلیم و آموزش زبان فرانسه در ایران مشغول شدند.


'''2- پناه دادن فرانسه به ضد انقلاب ها و فراريان :''' با توجه به ايستارهاي منفي سياست گزاران فرانسوي نسبت به سياست خارجي ايران دولت فرانسه نسبت به اعدام سران رژيم سابق در ايران اعتراض نمود و با پذيرفتن بختيار در خاك خود و پس از آن پناهنده شدن بني صدر و رجوي و حمايت فرانسه از آنها روابط دو كشور تيره شد. اين تيرگي روابط با روي كار آمدن سوسياليست ها بيشتر شد. اين مسئله از يك سو و گروگان گرفته شدن ديپلمات هاي آمريكايي از طرف ديگر سبب شد كه فرانسه در كنار آمريكا دست به تبليغات عليه ايران بزند و اين امر موجب شد كه روابط دو كشور در تير 1359 به سطح كاردار تنزل يابد.
==== روابط فرهنگی دو کشور پس از انقلاب اسلامی ====
[[فرانسه]] با رفتاری که در جریان انقلاب اسلامی نسبت به رهبر انقلاب از خود نشان داده بود محبوبیتی در ایران کسب کرد و در اوایل انقلاب مشاهده شد که چگونه مردم به پاس میزبانی فرانسویان از رهبرشان، سفارت آنان در تهران را گلباران کردند. ولی دیری نپایید که از همان سال 58 به بعد کشور فرانسه همانند سایر کشورهای قدرتمند غربی در فهرست دشمنان انقلاب قرار گرفت. فرانسه گذشته از این که به دشمن ایران در جنگ اسلحه و مهمات می‌رساند، مرکز تجمع و فعالیت تقریبا همه مخالفان حکومت ایران شده بود و این مخالفان توانسته بودند که در بعضی مراکز تصمیم‌گیری فرانسه نفوذ کنند و ذهن فرانسویان را نسبت به جمهوری اسلامی ایران به کلی تیره و تار نمایند. تا چند سال در اوایل دهه شصت، نه فرانسه چندان رغبتی به گرم کردن روابط خود با ایران داشت و نه ایران در آن جو انقلابی می‌توانست روابط خود را با کشوری که احساس می‌کرد با او خصمانه برخورد می‌کند و از دشمنان و مخالفانش حمایت می‌کند گسترش دهد. بنابراین فعالیت انجمن فرهنگی ایران و فرانسه بعد از انقلاب تابعی از کاهش روابط سیاسی قرار گرفت و کلاس‌های آموزش زبان فرانسه که در این انجمن دائر بود، در خرداد ماه سال 1361 از طرف دولت ایران تعطیل شد. انجمن فرهنگی ایران و فرانسه پس از تعطیلی کلاس‌ها به کلی تعطیل نشد. بخش ایران‌شناسی انجمن که کوربن پایه‌گذاری کرده بود، همچنان سعی کرد به انتشار مجدد بعضی از کتاب‌های خود مبادرت ورزد. بعضی از این کتاب‌ها را انجمن با کمک ناشران خصوصی مانند مرکز نشر دانشگاهی منتشر کرد. در اینجا جا دارد که از فعالیت مرکز نشر دانشگاهی نیز در تقویت زبان فرانسه و آموزش آن در ایران یاد کرد. گروه زبان فرانسه مرکز نشر به سرپرستی روانشاد دکتر جواد حدیدی یکی از فعال‌ترین گروه‌ها بوده و فعالیت‌های آن موجب شد که بعد از انقلاب این مرکز به صورت مهم‌ترین موسسه انتشار کتاب‌های فرانسه در ایران درآید. یکی از کارهای موثر نشر دانشگاهی انتشار مرتب نشریه‌ای به زبان فرانسه به نام لقمان است که در آن تحقیقات ایرانی و اسلامی محققان ایرانی و فرانسوی همراه با اخبار و رویدادهای فرهنگی ایران در آن منعکس می‌شود.


'''3ـ لغو قراردادهاي منعقده بين ايران و فرانسه در زمينه تجهيزات اتمي :''' از سوي ديگر پس از پيروزي انقلاب وزير امور خارجه وقت اعلام كرد كه ايران سهام خود را از شركت «'''اوروديف''' »[15] خارج مي كند و متعاقب آن لغو قراردادهاي صنايع سنگين ساخت اتومبيل هاي سواري و مبادلات كشاورزي را اعلام نمود. اين مسئله سبب شد كه شركت فرانسوي زيان ديده براي جبران خسارت خود به دادگاه هاي اين كشور شكايت كنند. دولت فرانسه نيز به دليل حمايت از انقلاب ايران انتظار داشت كه دولت ايران با شركت هاي فرانسوي رفتار بهتري داشته باشد اما به دليل جو انقلابي آن زمان باتمام شركت ها رفتاري يكسان صورت پذيرفت. هم چنين وضع مجازات هاي سنگين اقتصادي از سوي آمريكا و جامعه اقتصادي اروپا عليه ايران و همراهي فرانسه با آنها و تصميم فرانسه مبني بر جلوگيري از ارسال سه ناوچه تندرو كه در زمان شاه سفارش داده شده بود موجب تيره تر شدن روابط سياسي ميان دو كشور گرديد.
==== رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در [[پاریس]] ====
رایزنی فرهنگی ایران یک واحد فرهنگی است که از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سابقا مسئولیت این واحد به عهده وزارت فرهنگ و هنر و سپس وزارت فرهنگ و آموزش عالی بود) به منظور انجام فعالیت‌های فرهنگی در خارج دایر می‌گردد. اداره این نمایندگی‌ها بر عهده رایزنان فرهنگی است که به طور مستقیم از طرف سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) انتخاب می‌شوند. وابستگی فرهنگی ایران  در [[فرانسه]] در سال 1349 تاسیس و بعد به رایزنی تبدیل شد. ساختمان اولیه رایزنی فرهنگی در خیابان فوش(FOCHE) که از محله‌های اعیان‌نشین [[پاریس]] است، قرار داشت. در سال 1354، بزرگ نادرزاد رایزن فرهنگی وقت، محل فعلی آن را در خیابان ژان بارت(JEAN BART  ) جستجو  و با اخذ موافقت سفیر وقت آن را خریداری نمود. علت اصلی این انتخاب، همجواری آن با مدرسه آلیانس فرانس (محل اصلی آموزش زبان فرانسه به خارجیان)، محله کارتیه لاتن و دانشگاه سوربن که منطقه فرهنگی، دانشجویی و روشنفکری [[پاریس]] است، بوده و حتی سفیر وقت از این که با آغاز تحرکات ضد رژیم پهلوی، رایزنی در معرض تردد مخالفان رژیم قرار می‌گرفته، رایزن فرهنگی را مورد سرزنش قرار داد.


'''ب ) روابط ايران و فرانسه در زمان جنگ (1367 ـ 1359 )'''
در نخستین ماه پس از پیروزی انقلاب از سوی سرپرستی واحدهای روابط فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی کلیه نمایندگی‌های فرهنگی به استثنای [[فرانسه]] و چند کشور دیگر تعطیل و ماموران آنها به تهران احضار شدند. اما واحدهای فرهنگی تعطیل نشده به طور موقت تحت سرپرستی سفارت‌خانه‌های ایران در کشورهای مربوطه قرار گرفتند. وزارت فرهنگ و آموزش عالی در تاریخ 17 مرداد 1357 آقای ابوالحسن جلیلی را به عنوان رایزن فرهنگی منصوب و ایشان از تاریخ 16/6/57 فعالیت خود را در رایزنی فرهنگی ایران در [[فرانسه]] آغاز کردند. در زمان ریاست جمهوری بنی صدر طبق نوشته وزیر فرهنگ وقت آقای دکتر حبیبی، خانه فرهنگ ایران در پاریس به وسیله سفارت در اختیار آقای حسین نوری، نماینده امام در خارج از کشور قرار گرفت تا طبق ضوابط مخصوصی مورد استفاده انجمن اسلامی دانشجویان فرانسه واقع گردد. در سال 1361 آقای مجید کارشناس به عنوان نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد به [[پاریس]] معرفی شدند و تامرداد سال1362مکاتبات اداری وی همچنان ادامه داشته است. از آنجا که این مرکز به محل برخورد نیروهای مدافع انقلاب اسلامی و اپوزیسیون تبدیل شده بود، به دلیل شکایت همسایگان از این مرکز، ساختمان رایزنی فرهنگی قفل و زنجیر شد و تردد در آن ممنوع گردید. رایزنی فرهنگی پس از اخراج مجید کارشناس در سال 1362، به مدت یک دهه تعطیل شد. مقدمات همکاری‌های مجدد فرهنگی میان دو کشور از سال‌های 69 تا 70 از سر گرفته شد، در حالی که هنوز مراکز فرهنگی دو کشور بازگشایی نشده بود. در شهریور 1372 هجری شمسی یادداشت تفاهمی از طرف وزارت امورخارجه ایران و فرانسه  به امضا رسید تا همکاری‌های فرهنگی، علمی و تحقیقاتی میان دو کشور ایران و فرانسه گسترش یابد. در ماده 45 این تفاهم‌نامه آورده شد که طرفین تصمیم گرفتند یک گروه کارشناسی تا نیمه دوم 1372 جلسه ای تشکیل داده تا وضعیت مدارس ابتدایی و متوسطه دو کشور، مراکز فرهنگی و انستیتوی تحقیقاتی در دو کشور، و متن موافقت‌نامه فرهنگی 1352 را مورد بررسی قرار دهند. در همین سال بود که آقای سید حسین هاشمی به عنوان رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در [[پاریس]] تعیین و پس از یک وقفه ده ساله نمایندگی فرهنگی فعالیت خود را در محل سفارت آغاز کرد.


با آغاز جنگ ايران و عراق روابط فرانسه با ايران رو به تيرگي نهاد زيرا در معادله جنگ ايران و عراق كشور عراق به دليل سابقه روابط با فرانسه از اهميت زيادي برخوردار بود و رژيم عراق هم درپي برقراري روابط با كشورهاي اروپايي از جمله فرانسه بود. تهاجم وسيع عراق به ايران در 31 شهريور 1359 باعث افزايش همكاري ميان فرانسه و عراق در زمينه تسليحات نظامي شد. در واقع علل حمايت فرانسه از عراق عبارتند از :
رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس از خرداد 1373 فعالیت خود را از سرگرفت. ده سال از تعطیلی خانه فرهنگ ایران در پاریس و اخراج رایزنی فرهنگی می‌گذشت و  همه چیز باید از صفر شروع می‌شد. دفتری در سفارت به رایزنی اختصاص یافت. هدف اصلی بازگشایی خانه فرهنگ بود. این کار با دشواری‌های فراوان آغاز شد که مهم‌ترین آن جلب اعتماد مقامات فرانسوی بود. در این مدت رایزنی فرهنگی موفق شد با ارتباطات گسترده با مقامات وزارت خارجه و وزارت کشور فرانسه، اجازه فعالیت مجدد را دریافت نماید. با بازسازی خانه فرهنگ ایران و برگزاری چند جلسه و کنفرانس، این محل به عنوان مرکز اصلی فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران معرفی گردید. مهم‌ترین فعالیت رایزنی در این زمینه ایجاد ارتباطات با مراکز فرهنگی، هنری، دانشگاهی و نهادهای اسلامی بوده است. در این ارتباطات سعی بر باز نمایی ابعاد معنوی و اخلاقی فرهنگ و هنر ایرانی بوده که در اثر تبلیغات رسانه‌ای به فراموشی سپرده شده بود. از آن زمان تا کنون بر اساس تسهیلات فراهم آمده، رفت و آمد زیادی بین نخبگان و شخصیت‌های فرهنگی دو کشور صورت گرفته و فعالیت‌های فرهنگی زیادی انجام شده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:  


1- دست يابي به نفت و بازارهاي پرسود تسليحاتي و تجاري عراق و ساير هم پيمانانش ;
روان‌شاد حاج قربان سلیمانی؛ گوهر تابناک دوتارنوازی ایران و جهان و پدیده جشنواره بین‌المللی آوینیون [[فرانسه]] در سال 1991: وی هشت بار به [[فرانسه]] دعوت شد و در سال 1991میلادی که این هنرمند بزرگ در فستیوال موسیقی و تئاتر سنتی ایران در جشنواره شهر آوینیون فرانسه شرکت کرده بود حضار را مجذوب و حیران هنر خویش ساخت و تحسین موسیقى‌دانان و آهنگ‌سازان نامى غرب را برانگیخت. هنگام برگزاری جشنواره جهانی موسیقی آوینیون در فرانسه، مطبوعات آن کشور برایش تیتر زدند: «گنج راستین ملی» و آن موقع 72 ساله بود. در ژوئیه سال 1991 «لوموند» عکس او را روی جلدش چاپ کرده و زیر آن نوشته: «کسی که درهای بهشت را روی غرب گشود» و نوول آبزرواتور در مورد او نوشت: <blockquote>"حس عمیق او نسبت به موسیقى و مهارت او در نوازندگى، در عین حال که بسیار طبیعى جلوه می‌کند، بسیار حیرت انگیز است".</blockquote>درصفحه اول نشریه لیبراسیون شماره ی ۳۱۶۹ به تاریخ 1991/7/31 در سایه عکس بزرگ استاد حاج قربان سلیمانی ذکر نمودند: اصالت بارز و توان بالای نوازندگی دوتار و قدرت عالی ایشان در ارائه آوازهایی به زبان‌های فارسی، ترکی و کردی علاقمندان موسیقی را چنان تحت تاثیر قرارداد که با ابراز احساسات ممتد، آنان را وادار ساختندکه برنامه خودرا تکرار کنند و درپایان تماشاگران بسیاری حتی آنان که با زبان فارسی هم آشنایی نداشتند، حاج قربان را در آغوش کشیدند و بسیاری از موسیقی‌شناسان، مدیران، دست‌اندرکاران فستیوال‌های جهانی، خبرنگاران وگزارشگران مطبوعاتی و همچنین رادیو و تلویزیون‌های کشورهای مختلف برای دیدار و گفتگو با این هنرمند زبردست و ناشناخته به دفتر فستیوال وهتل محل اقامتش مراجعه می‌نمودند تا عکس وگزارش تهیه کنند. ازجمله (پیترزسلرز) مدیر فستیوال لس آنجلس اعلام کرد که سعی می‌کنم تابرای سال ۱۹۹۳ استاد سلیمانی را به جشنواره دعوت نمایند. این استاد صاحب نام به عنوان پدیده و ستاره "آوینیون" فرانسه معرفی شد. وخود در مورد برنامه آوینیون می‌گفت:<blockquote>«آن  روز ساز به من می‌گفت: تو در زمین بزن و من از آسمان».</blockquote>- در سال 1383 اعضاى تور فرهنگى ایران در پاریس با فعالیت‏‌هاى گوناگون مرتبط با کتاب و نشر در [[فرانسه]] آشنا شدند. در این هیأت على‌‏اصغر رمضانپور معاون فرهنگى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ولى‌‏الله شجاع پوریان رئیس کمیسیون فرهنگى مجلس، محمدعلى شعاعى دبیر دفتر مجامع و فعالیت‏‌هاى فرهنگى و مسئولان انتشاراتى‌‏هاى دلیل ما، افق، ققنوس، خانه فرهنگ و هنر گویا و فرهنگ معاصر و نمایندگان دو بنگاه ادبى حضور داشتند. مذاکراه با مسئولان وزارت خارجه فرانسه، آشنایى با صنعت نشر فرانسه، دیدار ناشران با مسئولان سندیکاى ملى فرانس ادیسون و بنگاه‌هاى انتشاراتى، دیدار با مسئول بازرگانى بنگاه توزیع کتاب، شرکت در کنفرانس روابط بین ناشران و نویسندگان،شرکت در کنفرانس سیاست کتاب در مرکز ملى کتاب و بازدید از شرکت مودیس - سومین توزیع‌کننده بزرگ کتاب در فرانسه از جمله برنامه‌هایی بود که در این سفر چند روزه صورت گرفت.


2 ـ رابطه نزديك ميان عراق و عربستان كه مي توانست منافع مورد نظر فرانسه را تامين نمايد;
- اعزام یک گروه 15 نفری از دانشجویان زبان فارسی برای دوره دانش‌افزایی به ایران در سال 1378. اعزام این تعداد از دانشجویان در طول سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده است.


3 ـ شكست عراق باعث هدر رفتن ده سال فعاليت اقتصادي فرانسه در اين كشور مي شد;
- اهدای 20 محموله کتاب به 20 کتابخانه معروف [[فرانسه]] به مناسبت سفر آقای خاتمی رئیس جمهور وقت به فرانسه؛


4 ـ ضديت فرانسه با ايران و خطر سرايت انقلاب به ساير كشورهاي منطقه ;
- برگزاری نشست مشترک علمی بین انستیتو پاستور پاریس و انستیتو پاستور ایران با حضور 14 نفر از محققان و روسای بخش‌های مختلف انستیتو پاستور پاریس در 1379 و طی سه روز کاری 27 سخنرانی علمی در زمینه مباحث پزشکی، واکسن‌سازی و داروسازی ارائه گردید.


5 ـ با نزديكي به عراق در واقع نزديكي خود با اسرائيل را كه عرب ها با آن مخالف بودند جبران مي كرد.
- برگزاری بهار ایرانی با مشارکت رایزنی فرهنگی ایران و شهرداری منطقه شش پاریس به مدت یک ماه در سال 1383: این برنامه به مناسبت فصل بهار و سال نو ایرانی در مراکز مختلف فرهنگی منطقه شش پاریس برگزار شد که شامل بخش‌های متنوع سینما، تئاتر، موسیقی، نمایشگاه و کنفرانس بود. این مراسم در 17 اردیبهشت در سالن شهرداری منطقه شش و با حضور چهره‌های شاخص فرهنگی ایرانی و فرانسوی انجام شد و نمایشگاه‌های آثار گرافیک، نقاشی، خطاطی و کتاب‌های قدیمی و فرش افتتاح و مورد بازدید عموم قرار گرفت. تئاترهای ایرانی شکلک، تیغ کهنه، روی خط خاکستری، دایی وانیا روی فرش ایرانی از جمله نمایش‌هایی بودند که در سالن خانه‌فرهنگ‌های جهان و تئاتر لوسرنر پاریس به نمایش درآمدند. برپایی هفت سین نوروزی و سفره‌های عقد ایرانیان مسلمان، مسیحی،  یهودی  و زرتشتی با عنوان "نمایشگاه سفره‌های ایرانی" در کلیسای سن سولپیس یکی از این برنامه‌ها بود.  


در مجموع مي توان موضع گيري فرانسه در قبال حمله عراق به ايران را به دو مقطع تقسيم نمود : مقطع اول از ابتدي تجاوز عراق به ايران بود كه به دليل ضعف نيروهاي نظامي ايران موضع بي طرفي اتخاذ نمود و خواستار پاي بندي دو طرف به قراردادهاي تسليحاتي بود. اما در مقطع دوم به دليل از بين رفتن توازن قوا در جبهه ها و برتري نيروهاي نظامي ايران فرانسه حمايت گسترده خود از عراق را اعلام نمود. در اين زمان ميتران در جريان سفر خود به مصر در سال.1361 در ديدار از [[قاهره]] اعلام نمود كه «ما مايل نيستيم عراق در جنگ مغلوب شود; موازنه نظامي بايد ميان جهان عرب و ايران حفظ شود».
- اجرای تئاتر «شمس پرنده» و «اسطوره سیاوش» پری صابری با همت صادق خرازی سفیر وقت ایران در [[فرانسه]] در تالار یونسکوی [[پاریس]]؛


به اين ترتيب روند تحويل تجهيزات نظامي به عراق توسط فرانسه ادامه پيدا كرد و در زماني كه جنگ در جبهه ها به نفع ايران شد عراق آتش بس را قبول نكرد و فرستادن سلاح هاي جديد به عراق ادامه يافت. در سال 1362 پنج فروند هواپيماي سوپر اتاندارد فرانسوي مجهز به موشك هاي اگزوسه به عراق تحويل داده شد. در سال.1362 طارق عزيز طي سفر به پاريس چندين قرارداد نظامي با مقامات بلند پايه فرانسه امضا نمود. قسمت عمده معاملات دو كشور درباره خريد جنگ افزار توسط عراق و فروش نفت به فرانسه بود. عراق از 1356 تا 1364 حدود 11 8 ميليارد دلار جنگ افزار مدرن از فرانسه خريداري كرده و بهاي آن را با فروش نفت خام به فرانسه پرداخت كرده است. در واقع خطر تهديد انقلاب اسلامي عليه سيستم حاكم بر منطقه و بازيگران اصلي و فرعي آن فرانسه و تمامي قدرت هاي موجود را وادار كرده بود كه از عراق حمايت نمايند.
- برگزاری جشن نوروز در شهرداری پاریس برای نخستین بار در فرانسه در29 مارس 2004: به همین مناسبت شهردار پاریس ضیافت بزرگی در تالار بزرگ شهرداری پاریس ترتیب داد و گروه کثیری از ملیت‌ها و اقوامی که سال نو آنها با اول فروردین و نوروز شروع می‌شود، به شرکت در آن دعوت شده بودند. شهردار پاریس در آغاز ضیافت به عنوان خوش آمدگویی و تبریک گفت و میهمانان در کنار سفره هفت سین با غذاها و شیرینی‌های ایرانی و افغانی، در حالی که موسیقی محلی اقوام گوناگون فضا را پرکرده بود، پذیرایی شدند.


تحليل غربي ها و فرانسه بر اين پايه استوار بود كه پيروزي ايران بر عراق جغرافياي سياسي منطقه را عوض مي كند و علاوه براين حيات سياسي رژيم هاي منطقه را با خطر نابودي روبه رو مي سازد و هم چنين خسارت جبران ناپذيري را نيز بر منافع غرب در اين منطقه وارد مي كند. در 1366 جنگ ايران و عراق از حالت منطقه اي خارج شده و صبغه اي بين المللي يافت كه اين امر به علت بالا گرفتن نبردهاي زميني تشديد حملات عليه كشتي ها و تاسيسات نفتي و به ميدان آمدن كشورهاي ديگر منطقه در جنگ بود. ادامه اين وضعيت كشورهاي ديگر از جمله شوري همكاري خليج فارس مصر [[اردن]] فرانسه و حتي شوروي و آمريكا را متقاعد ساخت كه هزينه ها و خطر گسترش جنگ براي ثبات منطقه و صلح بين المللي بسيار بيشتر از منافع آن است به ويژه كه كمك هاي نظامي و اطلاعاتي غرب از جمله فرانسه نتوانسته بود برتري خاصي براي عراق به وجود آورد. زيرا نيروهاي ايراني هم چنان به پيش روي خود ادامه مي دادند تصرف منطقه استراتژيك فاو توسط ايران و حملات مداوم بري تصرف بندر بصره و نيز تصرف شلمچه از جمله اين پيروزي ها بود و اين هشداري بود براي كشورهاي منطقه و قدرت هاي بزرگ كه ممكن بود حتي به پيروزي نظامي ايران ختم شود.
- برگزاری برنامه "شب سفید" توسط شهرداری پاریس در بخش‌های مختلف و متنوع  شهر پاریس در روز هفتم اکتبر2005 به اجرا در می‌آید و نخستین حضور فرهنگی ایران  در محل کاخ و محوطه آرشیو ملی [[فرانسه]] و با برگزاری برنامه نمایشگاه نقاشی فدریکا مارتا از اشعار مولانا، چادر عشایر به سبک قشقایی، شاهنامه‌خوانی مهدی فقیه در جمع ایرانیان، نمایشگاه چای‌خانه سنتی ایران، اجرای ارکستر نکیسا با نوازندگانی زبده، کارگاه خوشنویسی توحیدی طبری، قرائت متن‌های نمایشی کوتاه توسط نادری و ثمینی رقم خورد.


بنابراين با توجه به تحولات فوق كويت به علت آسيب پذيري در قبال اقدامات تلافي جويانه ايران در آبان 1365 از تمامي اعضاي شوري امنيت درخواست كمك نمود. به اين ترتيب وخامت روبه افزايش اوضاع باعث حضور قدرت هاي بزرگ در منطقه بعد از تصويب قطعنامه 598 از جانب شوري امنيت گرديد و فرانسه نيز به بهانه اجراي اين قطعنامه و براي فشار هرچه بيشتر به ايران وارد منطقه خليج فارس گرديد.[16]
- اولین حضور جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه کتاب [[پاریس]] از تاریخ 3 الی 7 فروردین 1386 با حضور موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران. شرکت در نمایشگاه پاریس نه تنها فرصت مغتنمی بود تا قابلیت‌های نشر کشور به طرف فرانسوی نشان داده شود بلکه زمینه برای همکاری‌های مشترک در آینده برای ارائه فرهنگ مکتوب کشورمان در [[فرانسه]] فراهم آمد.


'''4-13- تاریخ و میراث مشترک فرهنگی؛ پیشینه و تحولات روابط فرهنگی دو کشور'''
- حضور ایران در اولین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری در پاریس در مارس 2008؛


مدارک و شواهد تاریخی نشان می دهد مردم فرانسه و بویژه فرهیختگان آن تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، نگاهی فرهنگی به ایران داشته و ایران برای آنان در یک کلام «گهواره تمدن» را تداعی می کرده است. علت این امر شاید در نخستین آشنایی فرانسویان با ایران باشد. اگر سایر کشورهای اروپایی به وسیلۀ مسائل سیاسی با ایران آشنا شدند، آشنایی فرانسویان با ایران از طریق کتاب و آثار فرهنگی بود. از باب مثال هنگامی که در گذشته «انگلیسی ها، استخراج نفت و بلژیکی ها، امتیاز اداره امور گمرکات ایران را کسب کردند، فرانسه انحصار حفاری ها و اکتشافات باستان شناختی را در این کشور بدست آورد». از اینجا می توان دریافت که چرا پژوهش های ایران شناسی در فرانسه اصولاً حول هویت ایرانی، علم و تمدن ایرانیان تمرکز یافته است. همین نگاه فرهنگی فرانسویان به ایران موجب گردید تا بعضی از استادان و فرهیختگان فرانسوی عمر خود را صرف تحقیق درباره فرهنگ، زبان، علم و خلاصه فلسفه ایران بنماید. به عنوان مثال ژول مول نزدیک به سی سال تلاش کرد تا ترجمه ای استادانه ای از شاهنامه فردوسی به زبان فرانسه انجام دهد.
- حضور همه ساله بنیاد فارابی و حوزه هنری سازمان تبلیغات و بخش‌های خصوصی در جشنواره کن؛


هانری ماسه، ژیلبرت لازار، فوشه کور و چند استاد دیگر فرانسوی نه تنها زبان و ادب فارسی را به دانشجویان و علاقمندان بدین زبان آموختند، بلکه آثاری از نویسندگان و شاعران ایرانی را نیز به زبان فرانسه ترجمه کردند. درباره ترجمه آثار فلسفه ایرانی به فرانسه و تحقیق درباره آنها ، کارهای هانری کورین بسیار چشمگیر است. این فیلسوف و دانشمند فرانسوی که به وسیله ماسینیون با فلسفه اسلامی آشنا شد، چنان مفتون فلسفه سهرودی، ملاصدرا و فلاسفه متأخر ایران گردید که سال ها در ایران اقامت گزید و از سال 1947 تا پایان زندگیش در سال 1978 در انستیتوی ایران و فرانسه در تهران به پژوهش در فلسفه ایران اسلامی پرداخت و با همکاری نزدیک دوستان ایرانی خود همچون سیدجلال الدین آشتیبانی، محمد مکری و بویژه دکتر محمد معین متون دینی و فلسفی مهمی را که معرف و مظهر سنت های ایرانی و اسلامی بودند تصحیح و چاپ کرد.
- حضور نمایندگان دولتی و ناشران ایرانی در فستیوال جهانی میدم( ناشرین و تولیدکنندگان کالاهای فرهنگی هنری و موسیقیایی کشورهای جهان) در محل دائمی نمایشگاه‌های [[شهر کن]]؛


در زمینه باستان شناسی نیز کارهای گیرشمن و هیئت همراه او بسیار قابل توجه است. «او مطالعه درباره کاخ هخامنشیان، قلعه شوش و محل کاخ های سلطنتی را به انجام رساند و از سال 1951 تا 1962، در حفاری زیگورات های ایلامی در چغار زنبیل و نیز بناهای ساسانی ، ایوان کرخه تلاش زیاد کرد». در همین کاوش های باستان شناسی بود که این باستان شناس برجسته و همکارانش به کشف اشیاء و آثار ارزنده ای از ایران باستان نایل شد و بدین ترتیب ایران معاصر را با گذشته درخشانش آشنا نمودند.
- آموزش زبان فارسی در سه سطح مبتدی، متوسطه و عالی، در محل رایزنی فرهنگی ایران در پاریس برگزار می‌شود. این کلاس‌ها داوطلبان خاص خود را دارد. افرادی که قرار است به عنوان ماموریت یا برنامه‌ای به ایران بروند، دانشجویان، خبرنگاران، ودیگر قشرهای فرانسوی در خارج از ساعات اداری که مناسب با وضعیت کاری آنان است مایل به استفاده از این کلاس‌ها هستند. هر چند در تنها مدرسه ایرانی واقع در پاریس نیز  زبان فارسی برای کودکان و نوجوانان در روزهای شنبه تدریس می‌شود.  


این شوق و علاقه فرانسویان به فرهنگ، زبان و فلسفه ایران موجب شد تا کتاب ها و مقالات زیاد به قلم ایران شناسان فرانسوی در حوزه های مختلف ایران شناسی در فرانسه و در ایران چاپ و منتشر شود. علاوه بر آن در همین دوران در چند دانشگاه و مؤسسه علمی فرانسه نیز زبان و ادبیات فارسی تدریس می شد.
===== هفته فرهنگی خانه‌های فرهنگ خارجی در [[پاریس]] =====
فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی درپاریس در سال 2001 میلادی برابر با 1380 شمسی  با حضور کشورهای ایران، [[مصر]]، [[سوریه]]، [[اسپانیا]]، ترکیه، [[کانادا]]، مجارستان و برخی از کشورهای آمریکای لاتین با مدیریت رایزنی فرهنگی کانادا تاسیس گردید و هم اکنون متشکل از 35 مرکز و موسسه فرهنگی کشورهای خارجی است و رایزنی فرهنگی ایران در [[فرانسه]] نیز در این انجمن مشارکت فعال دارد. هدف این انجمن انجام فعالیت مشترک و متمرکز در مراکز فرهنگی مربوط به خود جهت معرفی فرهنگ و هنر ملی و شناساندن آن به شهروندان پاریسی است. اولین فعالیت این انجمن در اکتبر 2002 در چارچوب هفته خانه‌های فرهنگ با همکاری شهرداری [[پاریس]] و وزارت فرهنگ فرانسه برگزار گردید. زمان برگزاری این هفته فرهنگی نیز بعد از پایان یافتن تعطیلات تابستانی ماه اوت و آغاز شدن فعالیت‌های جاری از جمله باز شدن مدارس و دانشگاه‌ها است و در ماه سپتامبر یعنی در اوایل مهر ماه از اهالی [[پاریس]] دعوت به عمل می‌آید تا از طریق فرهنگ و هنر، سفری به کشورهای عضو داشته باشند. خانه‌های فرهنگ نیز ضمن ارائه برنامه‌های متعدد از جمله هنرهای بصری، ادبیات، سینما، موسیقی، تئاتر، نمایشگاه هنرهای تجسمی، میزگرد و کنفرانس، آشپزی و گفتگو در حد توان خود جلوه‌ای از فرهنگ و هنر خود را در معرض علاقمندان قرار می‌دهند. همه ساله یک موضوع خاصی به صورت مشترک جهت معرفی خانه‌های فرهنگ خارجی در [[پاریس]] انتخاب می‌شود و خانه‌های فرهنگ به طور معمول این برنامه‌ها اعم از نمایشگاه ٰکنفرانس ٰنمایش فیلم ٰاجرای موسیقی با محوریت آن موضوع برگزار می‌کنند. مردم نیز بر اساس بروشورها برنامه‌های مورد نظر خود را انتخاب می‌کنند و از نزدیک با مراکز فرهنگی نیز آشنا می‌شوند و این فرصت خوبی برای جذب افراد به نمایندگی فرهنگی است.


این همه تلاش فرانسویان درباره ایران شناسی استقبال شدید ایرانیان را در پی داشت، به طوری که ایرانیان نیز به نوبه خود به فرهنگ و زبان فرانسه علاقمند گردیدند. روزنامه ای که تحت سالیان سال به زبان فرانسه در تهران منتشر می شد، از این علاقمندی ایرانیانی به فرهنگ و زبان فرانسه حکایت می کرد. این علاقمندی به حدی بود که در سال 1951 دکتر محمد مصدق بخش ایران شناسی انستیتوی ایران و فرانسه در تهران را بر خلاف سایر مراکز فرهنگی خارجی ایران، از تعطیل شدن معاف داشت، او درباره این بخش ها گفته بود: «این مؤسسه همان کاری را می کند که خود ما بایست بکنیم».
- به همت رایزنی فرهنگی ایران در [[فرانسه]]، شبکه تلویزیونی آرته مشترک فرانسه و آلمان تمامی برنامه‌های روز چهارشنبه 23 بهمن ماه خود را به مراسم جشن گرامی‌داشت سی‌امین سالگرد انقلاب اسلامی ایران اختصاص داد. برنامه‌ها از ساعت 10 صبح چهارشنبه 23 بهمن با "روز بخیر تهران" آغاز و در ساعت 20 با "خداحافظ تهران" پایان یافت و حدود 10 مستند، فیلم و گزارش خبری در باره ایران پخش شد. در این میان، مستند بسیار قوی " ایران: قدرت آشکار شده از  1905 تا 2008 در باره تاریخ یکصد ساله ایران از کشف نفت تا دانش هسته‌ای در ساعت 20:50 نمایش داده شد. این مستند 90 دقیقه‌ای که شامل مجموعه‌ای از فیلم‌های آرشیوی و جدید، مصاحبه و گفتگو با مسئولان سیاسی ایران بود، با همیاری رایزنی فرهنگی ایران در [[فرانسه]] و در خلال سه سفر کاری کمپانی " آرت لاین فیلمز " در طول بهار و تابستان1387 به ایران تهیه گردیده بود.


بعد از انقلاب اسلامی ایران، متأسفانه سیاستمداران فرانسوی چه چپ و چه راست به دلایلی عملاً در مقابل ایران قرار گرفتند و با دشمنانش همسو شدند.از طرف دیگر دولت انقلابی ایران اسلامی نیز که هم در داخل و هم در خارج از مرزهای خود با جنگ ها و فتنه های عدیده ای مواجه بود، نمی توانست چنانکه باید پیام دوستی و مودّت خود را به دوستان فرانسوی اش ابلاغ نماید و از آنان حمایت های مادی و معنوی کند. از این رو ایرانشناسان فرانسوی هم از سوی دولت خود و هم ناخواسته از طرف دولت نوپای جمهوری اسلامی ایرانی مورد بی مهری قرار گرفتند وبدین ترتیب ایران شناسی در فرانسه دچار بحران شده و به سوی سیاست گرایش یافت. چنانکه «در سالهای پیش از انقلاب اسلامی در ایران و کودتای مارکسیستی در [[افغانستان]] دیگر تحقیقات میدانی در زمینه باستانشناسی در این دو کشور میسر نشد». پس از مرگ کوربن، دیگر کسی پیدا نشد تا کارهای او را دنبال کرد و این بار را به سرمقصد نهایی برساند. فرانسویان و ایرانشناسان فرانسوی خواهی نخواهی به سیاست کشیده شدند و آثار قلمی آنها نیز رنگ و بوئی سیاسی داشت. برای مثال یان ریشاردرسال 1980نخستین کتاب درباره رابطه اسلام و جامعه در ایران را به زبان فرانسه منتشر کرد و بر نمادها و اسطوره های هویت ساز تشیع تأکید کرد.
- انتخاب رایزنی ایران در فرانسه توسط فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی: بر اساس یادداشت رسمی " فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی"فیسپ" وابسته به وزارت فرهنگ فرانسه، خانه فرهنگ ایران از میان تمامی رایزنی‌ها و خانه‌های فرهنگ خارجی فعال، جزء ۵ خانه فرهنگ خارجی برتر در فرانسه شناخته شده است. در واقع "فیسپ" اتحادیه‌ای از کلیه رایزنی‌های فرهنگی و خانه‌های فرهنگ خارجی در فرانسه می‌باشد که به منظور هماهنگی فعالیت‌های فرهنگی و هنری رایزنی‌ها با یکدیگر و با وزارت فرهنگ و ارتباطات فرانسه به وجود آمده است. معرفی ۵ خانه فرهنگ خارجی برتر در فرانسه مسبوق به سابقه نبوده و برای اولین بار توسط "فیسپ" اعلان شده وموجبات آن را فراهم ساخت که فعالیت این خانه‌های فرهنگ منتخب توسط مجلات فیسپ، وزارت فرهنگ فرانسه و نشریات فرانسوی انعکاس یابد. انتخاب خانه فرهنگ ایران در زمره ۵ خانه فرهنگ برتر، افتخاری برای ج.ا.ایران می‌باشد.


'''5-13- روابط فرهنگی ایران و فرانسه'''
==== [[رایزنی فرهنگی فرانسه در ایران]] ====
رایزنی فرهنگی فرانسه در ایران در بخش همکاری‌های فرهنگی در سفارت [[فرانسه]] در ایران فعالیت دارد و به امور علمی- فرهنگی، فنی و زبان‌شناسی می‌پردازد و زیر نظر سفیر فرانسه فعالیت می‌کند. رایزن فرهنگی از کارمندان وزارت امورخارجه فرانسه و یا از وزارت‌خانه‌های دیگر همچون وزارت فرهنگ(که به وزارت خارجه انتقال یافته) انتخاب می‌شوند. رایزنی فرهنگی دارای دو معاونت امور علمی – دانشگاهی و امور زبان‌شناختی – فرهنگی است.


در جريان قرن نوزدهم نفوذ فرهنگي فرانسه در ايران بيش از پيش توسعه يافت و قشر تحصيلكرده ايراني، كه به زبان فرانسه آشنايي يافته بود ، به زودي بر گنجينه ادبي ، علم يو هنري فرانسه دست يافت و شيفته اين تمدن درخشان گرديد.[17] مقدمات ارتباط فرهنگی بین ایران و فرانسه از زمان فتحعلی شاه و آمدن ژنرال گاردان و همراهانش به ایران آغاز گردید. از این زمان توجه دانش پژوهان ایرانی به آثار نویسندگان فرانسوی جلب گردید. در بین آثار نویسندگان بزرگ فرانسوی نمایشنامه های مولیر به دلیل جنبه انتقادی ، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. نخستین نمایشنامه ای که از فرانسه به فارسی ترجمه شد میزانتروپ[18] بود که در سال 1248 شمسی یعنی در سال های آخر سلطنت فتحعلی شاه تحت عنوان  «گزارش مردم گریز» به صورت منظوم چاپ و منتشر گردید و پس از آن «گیج» ، «طبیب اجباری» و «عروس مجبوری» به زبان فارسی درآمد. در سال 1280 نمایشنامه ای موسوم به «مارگریت» و یک سال بعد رمان های «سه تفنگدار» ، «کنت دو مونت کریستو» اثر الکساندر دوما ترجمه شد.
یکی از فعالیت‌های عمده رایزنی فرهنگی فرانسه، همکاری‌های علمی – دانشگاهی است و رایزنی بودجه‌هایی را برای آموزش محققان و پژوهشگران ایرانی اختصاص داده و هزینه می‌نماید. در بخش آموزش زبان سفارت فرانسه فاقد مرکز آموزش زبان فرانسه است. موسسات مختلف ایرانی از قبیل کانون زبان ایران، موسسه کیش و قطب راوندی در امر آموزش زبان فرانسه فعال هستند و بخش فرهنگی سفارت اساتید اینمراکز را برای ارتقای سطح آموزش به صورت دوره‌های کوتاه مدت به فرانسه اعزام می‌نماید.


در دوران ناصرالدین شاه و مظفرالدین شاه آنچه ایران و فرانسه را به هم نزدیک می کرد، روابط فرهنگی بود. در این [[تاریخ فرانسه]] در خاک ایران نظر سیاسی و اقتصادی نداشت و علایق فیمابین بیشتر از نوع علمی و فرهنگی بود.
فعالیت فرهنگی سفارت فرانسه نیز در ایران مرتب انجام می‌شود و تمامی فعالیت‌های فرهنگی – هنری با همکاری سازمان‌های ایرانی مثل موزه هنرهای معاصر، سازمان میراث فرهنگی، موزه ایران باستان، تالار وحدت و مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سینماتک موزه هنرهای معاصر صورت می‌گیرد. برخی از کارهای فرهنگی صورت گرفته از طرف فرانسوی عبارتند از:


از يادآوري اين نكته هم گريزي نيست كه در آغاز كار مدارس ، فرانسويان ،نه از راه دلسوزي براي فرزندان ايران ، بلكه از روي ناچاري روي به فعاليت فرهنگي آوردند[19]. فعاليت هاي آموزشي فرانسوي ها در ايران، به ويژه در دو جهت متمركز شده بود: يكي تدريس زبان فرانسوي و ديگري تدريس ساير رشته هاي فني، علمي و تجربي.[20]  در زمان امیر کبیر معلمان فرانسوی در مدرسه دارالفنون ایران و شاگردان ایرانی در مدارس فرانسه به تعلیم و تعلم مشغول شدند. هفت سال پس از تاسیس دارالفنون ، دولت 42 تن از فارغ التحصیلان کشور را برای آموختن فنون مختلف به فرانسه اعزام داشت که در سال 1238 هجری شمسی این عده وارد پاریس شدند و پس از خاتمه تحصیلات به ایران بازگشتند. در دوران قاجار، زبان فرانسه در دربار ایران بسیار متداول گردیدو ناصرالدین شاه خود به زبان فرانسه آشنایی داشت. در سال 1900 میلادی مدارس پسرانه «سن لویی» و دخترانه «ژاندارک» در تهران تاسیس شد.
* برگزاری چهارمین کنفرانس ایران‌شناسی اروپا ازسوی وزارت امورخارجه فرانسه، یونسکو و مرکز ملی تحقیقات فرانسه و [[دانشگاه سوربون]] از تاریخ 16 تا 19 شهریور 1378 در پاریس و شرکت حدود 40 استاد ایرانی در این کنفرانس؛
* برگزاری میزگرد بررسی تطبیقی خاطره‌نویسی جنگ با حضور محققان ایرانی و فرانسوی در 15 و 16 آذر ماه 1378 در دانشگاه تهران از سوی سفارت فرانسه؛
* برگزاری نشست مشترک علمی بین انستیتو پاستور پاریس و انستیتو پاستور ایران با حضور 14 نفر از محققان و روسای بخش‌های مختلف انستیتو پاستور پاریس در 1379 و طی سه روز کاری 27 سخنرانی علمی درزمینه مباحث پزشکی، واکسن‌سازی و داروسازی ارائه گردید؛
* کاروان شعر ایران - فرانسه: اندیشه راه‌اندازى (کاروان شعر) در مهر ماه 1383 همزمان برگزارى دو نمایشگاه فرش در موزه فرش ایران در تهران و موزه فرش کلرمون فرانس در فرانسه، با موضوع «گفت‌وگو با طبیعت» شکل گرفت. براین اساس در اردیبهشت ماه سال 84 شاعران معروفى از فرانسه به ایران آمدند. این کاروان به شهرهاى تهران، اصفهان، شهرکرد، شیراز، فیروزآباد و چهارمحال بختیارى سفر کردند و شاعرانى نیز از تهران و اصفهان و شیراز به این کاروان پیوستند و به اجراى برنامه و شعرخوانى پرداختند و بعد از پایان برنامه این کاروان به فرانسه مراجعت کرد. در اسفند ماه سال 1383 کاروان شعر ایران به فرانسه رفت و در طول دو هفته به پنج شهر فرانسه از شمال تا جنوب مسافرت کردند و به اجراى برنامه پرداختند و در نه جلسه شعرخوانى شرکت کردند. گفتنى است که اعضای این کاروان به صورت فردى و گروهى در چندین مصاحبه مطبوعاتى، رادیوئى و تلویزیونى شرکت کردند و در مورد شعر خود و شعر امروز ایران و ژانرهاى مختلف آن صحبت کردند و به شعرخوانى پرداختند؛


از جمله امتیازاتی که فرانسویان در دوران قاجار در ایران به دست آوردند امتیاز حفاری علمی در ایران در سال 1900 میلادی بود.برطبق آن امتیاز، باستان شناسان موزه لوور نخست در همدان و سپس در شوش و دزفول به حفاری و اکتشاف مشغول شدند.
* نمایشگاه "آواز جهان: هنر ایران عصر صفوی" در[[موزه لوور پاریس]] از دوشنبه 9مهر1386(اول اکتبر2007) تا 17دی‌1386(7 ژانویه2008) در تالار ناپلئون موزه لوور به مساحت 500 متر مربع: نمایشگاه فرهنگ و هنر صفوی به عنوان نخستین همکاری فرهنگی مشترک ایران و فرانسه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در موزه لوور پاریس برپا شد و برپایی این نمایشگاه در قالب یک تفاهم فرهنگی بین دو کشور انجام ‌شد و یکی از مهم‌ترین تفاهم‌نامه‌های فرهنگی محسوب می‌شود. نمایشگاه آواز جهان مهم‌ترین دستاوردهای تمدنی دوران پس از اسلام ایران یعنی دوره صفویه را به نمایش گذاشت و می‌توان آن را ازنمایشگاه‌های منحصر به فرد موزه لوور پاریس قلمداد کرد. "آواز جهان، هنرایران صفوی" یک نمایشگاه آنتولوژیستی وتاریخ شناسانه بود که بسیاری از آثار آن برای نخستن بار در فرانسه به نمایش گذاشته شد و همراه نمایشگاه، کتابی نیز منتشر گردید تا نیازهای جامعه علمی فرانسه در مورد شناخت تاریخ و فرهنگ ایران مرتفع نماید. در این نمایشگاه ‪ ۲۰۰قطعه اثر هنری ایران صفوی به نمایش گذاشته شد. ازمجموعه آثار به نمایش گذاشته شده، ‪ ۴۶اثر از موزه ملی ایران، موزه و کتابخانه کاخ گلستان، موزه رضا عباسی و موزه هنرهای تزئینی اصفهان و مابقی ازموزه برتیش میوزیوم، موزه ویکتوریا و آلبرت لندن، موزه بروکلین و موزه هنر متروپولیتن نیویورک، [[موزه‌های روسیه]]، مجموعه الشیخ کویت و مجموعه آقاخان به امانت گرفته شد. دراین نمایشگاه ابعاد مختلف هنری دوره صفویه از نقاشی، خوشنویسی، مینیاتور، سفال، پارچه‌های ابریشمی، سلاح‌های ساخت دوره صفوی، پوشاک، کتاب، فلز، چوب، سفال، درمعرض دید عموم قرارگرفت. یکی از برجسته‌ترین اشیای این نمایشگاه، نسخه‌ای از قرآن کریم در دو صفحه و حروف آن به کوچکی ذرات غبار بود. یکی دیگر از این اشیا، یک کت ابریشمی مزین به پرندگان سبز است. در میان آثاراین نمایشگاه تعدادی از نگارگری‌های شاهنامه تهماسبی وجود داشت که در نوع خود بی‌نظیر بودند.بخش بزرگی از این شاهنامه در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران وجود دارد  که طرف ایرانی به دلایلی حاضر نشد آنها را در اختیار قرار دهد و موزه لوور چند برگ از این شاهنامه را از موزه‌های دیگر جهان به امانت گرفته بود. اشیای پارچه‌ای بسیارقیمتی هم دراین نمایشگاه در برابر دید علاقمندان قرار گرفت که ازجمله آنها می‌توان به دو قالی نفیس بانقش "درخت گویا"که از لیسبون و سین سیناتی به امانت گرفته شده‌ بودند، اشاره کرد. دبیر و مسئول نمایشگاه «آواز جهان»، سورن ملکیان، استاد و مدیر پژوهش در مرکز تحقیقات علمی بود که در زمینه تاریخ فرهنگ ایرانی تخصص دارد، از وی کتاب‌ها و رساله‌های مونوگرافیک متعددی در مورد هنر جهان تاریخی ایرانی منتشر شده است. این نمایشگاه از حمایت شرکت توتال و حمایت رسانه‌ای شبکه‌های تلویزیونی  فرانسوی برخوردار بود و گفته شد حدود یک میلیون نفر از این نمایشگاه بازدید کردند.


«دیولافوآ»[21] باستان شناس معروف فرانسوی و بعد از او «دمورگان»[22] در همان ناحیه به اکتشافات عظیم علمی نایل گردیدند که از آن جمله کشف لوح قوانین حمورابی پادشاه بابل است که در سال 1901 میلادی در شوش تختگاه ایلام به دست آمد.این امتیاز به قوت خود باقی بود تا آن که در مهر 1306 ملغی گردید ولی از طرف وزارت فرهنگ اجازه حفاری علمی در شوش با شرایط دیگری به فرانسوی ها داده شد.
==== موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و فرانسه بعد از انقلاب ====
الف-  از آنجا که موافقت‌نامه فرهنگی منعقده در سال 1353 از سوی طرفین فسخ نشده است، بنابراین، بعد از انقلاب اسلامی نیز این موافقت‌نامه از اعتبار قانونی خود برخوردار است.


'''روابط فرهنگی در دوران پهلوی'''
ب‌-  یاداشت تفاهم همکاری‌های فرهنگی، علمی و فنی جهت گسترش و تحکیم همکاری‌ها در زمینه‌های فرهنگ، هنر، زبان‌شناسی، آموزش علمی و فنی، رسانه‌های گروهی، ورزشی و جهانگردی و تبادل تجربیات فنی و تحقیقاتی در شهریورماه 1372 برابر با سپتامبر 1993 به امضای مقامات وزارت خارجه دو کشور رسید.


در زمان رضا شاه پس از وضع قانون اعزام محصل به خارج در سال 1307 که به موجبآن مقرر گردیده بود به مدت 6 سال هر سال لااقل 100 نفر دانشجو برای تحصیل به اروپا اعزام شود توجه ویژه ای به فرستادن دانشجو به فرانسه اعمال گردید. از سال 1307 تا 1312 از طرف وزارت فرهنگ هر سال در حدود یکصد محصل به فرانسه و انگلستان اعزام شدند. غالب محصلان در فرانسه به تحصیل پرداخته و از سال 1313 به بعد بتدریج به ایران باز گشتندو عده ای از آنان به تدریس در دانشگاه جدیدالتاسیس تهران مشغول شدند. همچنین در سال 1307 جمعی از کارمندان پست و تلگراف برای فراگرفتن فن مخابره تلگراف بی سیم به پاریس اعزام شدند. در سال 1307 نیز مدرسه رازی در ایران تاسیس شد.
ج - تفاهم‌نامه همکاری فرهنگی ایران و [[فرانسه]] در تاریخ 11 بهمن 1377 برابر 31ژانویه 1999 بین مقامات وزارت خارجه دو کشور امضا شد. از آنجا که این تفاهم‌نامه در روابط فرهنگی فیمابین  نقش مهمی را ایفا می‌نماید، مواد آن به تفصیل در زیر آورده می‌شود:


در ضمن، در این دوران شماری از استادان فرانسوی در مدارس عالیه کشور( مدرسه حقوق و علوم سیاسی و مدرسه طب) به تدریس مشغول شدند که از ان جمله می توان از دکتر ژان فونتانا- دکتر لافن- پروفسور لوباور- پروفسور پیر مارسل و پروفسور دایرالی نام برد.
* طرفین موجودیت موسسه فرهنگی ایران در [[فرانسه]] و [[انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران|انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران]] را در پایتخت‌های خود به رسمیت می‌شناسند؛
*   انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران دارای شخصیت حقوقی ویژه خود می‌باشد. این انجمن خارج از اماکن دیپلماتیک فرانسه در ایران واقع شده و تابع قوانین و مقررات ایران است. سیاست علمی و پژوهشی این انجمن به صورت مستقل هدایت می‌شود. تا دریافت اساسنامه نهایی که بلافاصله پس از دریافت آن وزارت امور خارجه با مراجع ذیربط وارد مذاکره خواهد شد. طرف فرانسوی تایید می‌کند که انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران اساسنامه‌ای را مورد استفاده قرار خواهد داد که در این جلسه به طرف ایرانی تسلیم کرده است؛
* با توجه به اراده طرفین جهت تقویت و تحکیم مناسبات فرهنگی، طرف ایرانی موافقت اصولی خود را با شروع به کار یک موسسه آموزش زبان فرانسه در تهران اعلام می‌کند و مقرر گردید به محض دریافت پیشنهادهای مشخص و تفصیلی طرف فرانسوی، طرف ایرانی موضوع را با جدیت با مراجع مربوطه پیگیری کنند تا در مدت شش ماه به نتیجه برسد. از هم اکنون توافق شده است که مرکز آموزش زبان فرانسه که دارای شخصیت حقوقی خاص خود است از قوانین و مقررات ایران تبعیت خواهد کرد. این مرکز خارج از مراکز دیپلماتیک فرانسه در ایران قرار خواهد خواهد داشت و سیاست فرهنگی و آموزشی آن به گونه‌ای مستقل تعیین خواهد شد؛
* موسسه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس مجاز است که بر طبق همان اصول و مقررات در جهت توسعه فعالیت‌های علمی و پژوهشی و نیز گسترش آموزش زبان فارسی فعالیت کند. به منظور رعایت اصل عمل متقابل طرف فرانسوی پذیرفت که طرف ایرانی بتواند یک مرکز مستقل آموزش زبان فارسی در پاریس طبق شرایط ذکر شده در بند 3 تاسیس نماید؛
* -بر اساس عمل متقابل روسای موسسات مختلف فوق الذکر در صورتی که ازسوی طرف مقابل پذیرفته شوند از روادید و کارت اقامت دیپلماتیک برخوردار خواهند شد. دیگر مامورین اعزام شده این موسسات در صورت پذیرش، دارای روادید و کارت اقامت خدمت خواهند بود. تعداد مامورین اعزامی با توافق طرفین و در چهارچوب اصل عمل متقابل تعیین خواهد شد؛
* بدیهی است بعد از امضای این تفاهم‌نامه، موسسات فرهنگی مورد اشاره در بند یک در اسرع وقت اساسنامه‌های پیشنهادی خود را جهت بررسی و تایید به وزارت امور خارجه طرف مقابل ارسال خواهند کرد؛
* به محض امضای این توافق‌نامه توسط طرفین، تصمیمات اتخاذ شده قابل اجرا است. با مبادله نامه‌ای در کوتاه‌ترین زمان میان دو دولت این تصمیمات مورد تایید قرار خواهد گرفت. اساسنامه‌های تایید شده موسسات مربوطه، ضمیمه این نامه خواهد بود.


اولین قرارداد فرهنگی رسمی بین ایران و فرانسه در سال 1308 بین وزیر مختار ایران در پاریس و وزیر فرهنگ دولت جمهوری فرانسه دئر باره برابری ارزش تحصیلات منعقد شد.
اهم همکاری‌های فرهنگی دو جانبه ایران و فرانسه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران عبارت است از:


در سال 1313( 1935) روزنامه فرانسوی زبان «ژورنال دو تهران» در تهران شروع به کار کرد که می توان آن را قدیمی ترین روزنامه فرانسوی زبان خاور میانه دانست.
* تفاهم‌نامه همکاری فرهنگی ایران و فرانسه که در تاریخ 11 بهمن 1377 امضا شد؛
* تمایل ایران برای ایجاد یک مرکز فرهنگی یادبود حضرت امام (ره) در نوفل لو شاتو: تبدیل محل سکونت  امام (ره) در نوفل لو شاتو فرانسه به موزه یکى از برنامه‌هاى اصلى سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى است. به همین علت مذاکراتى با سفارت ایران در فرانسه انجام شده و براى نهایى کردن این کار به هماهنگى‌ها و توافق‌هایى با شهردار و مقام‌هاى فرانسه نیاز می‌باشد. یکی از مشکلات اصلی این طرح عدم صدور مجوز از طرف وزارت کشور فرانسه است( زمین مورد نظر از سوی مالک قبلی به مرکز حفظ و نشر آثار حضرت امام(ره) هبه شده است اما این هبه باید مورد تایید وزارت کشور قرار بگیرد) ضمن آنکه شهرداری منطقه با راه‌اندازی یک مرکز فرهنگی عمومی دریک محیط کاملا غیراداری و مسکونی مخالف است؛
* مرکز آموزش زبان فرانسه در ایران: بر اساس تفاهم‌نامه فرهنگی فوق الذکر طرف ایرانی موافقت اصولی خود را با شروع به کار یک موسسه آموزش زبان فرانسه در تهران نیز اعلام نموده است. طبق نظر وزارت آموزش و پرورش پیش‌نویس اساسنامه این موسسه که از سوی طرف فرانسوی ارائه شده به دلیل مغایرت با قوانین جمهوری اسلامی ایران غیر قابل پذیرش و مستلزم اصلاح و انطباق آن با قوانین داخلی می‌باشد، علیرغم اعلام رسمی این موضوع به بخش فرهنگی سفارت فرانسه، فعالیت این مرکز همچنان ادامه دارد؛
* درخواست مجوز تاسیس مرکز اطلاع‌رسانی و تبادلات دانشگاهی فرانسه در تهران: بر اساس یادداشت شماره 2005/139 سفارت فرانسه در تهران در سال 1383 با تکمیل تقاضانامه تاسیس موسسات فرهنگی وابسته به نمایندگی‌های سیاسی مقیم تهران، درخواست تاسیس مرکز اطلاع‌رسانی و تبادلات دانشگاهی را نزد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح نموده است. این مرکز شامل مرکز آموزش زبان فرانسه نیز می‌باشد. رایزنی فرهنگی فرانسه در تاسیس این مرکز به تفاهم‌نامه منعقده در سال 1377 استناد کرده است؛


سپس چند مدرسه فرانسوی دیگر در تهران تاسیس شد که از جمله آن ها می توان از مدارس مریم در تهران، انوشیروان در تبریز و ستاره صبح در اصفهان نام برد. بیشترر این مدارس توسط مسیونرهای مذهبی تاسیس و اداره می شدند.
* انعقاد توافق‌نامه همکاری‌های علمی و دانشگاهی جندی شاپور میان وزارت علوم و بخش فرهنگی سفارت فرانسه که مشتمل بر 12 پروژه همکاری می‌باشد؛
* امضای اعلامیه توافق اصولی همکاری‌های دو کشور در زمینه باستان‌شناسی؛
* صدور بیانیه مشترک با امضای آقای مرعشی( رئیس سازمان گردشگری وقت) و آقای برتران وزیر توریسم وقت فرانسه در زمینه ارتقای همکاری‌های گردشگری دو کشور؛
* امضا یادداشت تفاهم همکاری میان گروه هتل‌سازی و هتلداری اکور با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری؛


روابط فرهنگی ایران و فرانسه از اوایل دهه 1950 گسترذش بیشتری یافت. انجمن فرهنگی ایران و فرانسه در سال 1950 در پاریس تشکیل شد و ریاست این انجمن را ایرانشناسان مشهوری از قبیل رنه گروسه[23]، پروفسور پاستور والری رادو[24] و هانری ماسه[25] بر عهده داشتند.
* نقش فرانسه در بازسازی بم: در حادثه غم انگیز زلزله بم، [[فرانسه]] در چارچوب کمک به بازسازی این شهر وارد عمل شد.  


در سال 1961 نمایشگاه 7000 سال هنر( سفال های قدیم، مینیاتور،صنایع دستی، سکه های قدیمی، قالی) در فرانسه گشایش یافت.
بدین جهت وزیر فرهنگ وقت فرانسه در بهمن ماه 1382 به تهران سفر نمود. نائب رئیس وقت کمیسیون سیاست خارجی و دفاع مجلس سنا برای بازدید از بیمازستان بم در تاریخ 19 تا 21 بهمن به ایران سفر نمود. به دنبال این حادثه و جهت ساماندهی به کمک‌های دولتی و غیر دولتی فرانسه، کمیته‌ای تحت عنوان کمیته بم تشکیل و با هماهنگی مسئولین ذیربط کشورمان، کمک‌های جمع‌آوری شده در سه پروژه هزینه گردید که عبارتند از:


به منظور گسترش روابط فرهنگی دو کشور موسساتی نیز در کشور فرانسه در این دوران تاسیس شد که از جمله آنها می توان از خانه ایران در پاریس نام برد . همچنین تعداد دانشجویان ایرانی در فرانسه در دهه 1970-1960 بشدت افزایش یافت.
* تجهیز بیمارستان بم( طرف فرانسوی اصرار داشت که نام این بیمارستان«پاستور»تعیین گردد)؛
* ایجاد یک شبکه زلزله‌نگاری متحرک با همکاری و مشارکت دانشگاه ژوزف- فورنیه [[شهر گرونوبل]] و یک انستیتو در تهران؛
* تهیه نقشه دیجیتالی از شهر و قلعه بم.


روابط فرهنگی دو کشور بخصوص در دوران زمامداری ژنرال دوگل و پس از مسافرت وی به ایران و همچنین امضای موافقتنامه علمی و فنی بین دو کشور در تهران در دسامبر 1967 گسترش بیشتری یافت.
* همکاری‌های خبرگزاری: در زمینه همکاری‌های خبری تا کنون سه یادداشت تفاهم همکاری بین روسای خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری فرانسه در سال های 74، 76 و 78 به ترتیب در پاریس و تهران به امضا رسیده و همکاری‌های خبری- فنی- حرفه‌ای و منطقه‌ای بین دو خبرگزاری آغاز گردیده و ادامه دارد و طرف فرانسوی همچنان خواستار افزایش حضور خبری و رسانه‌ای خود در کشورمان می‌باشد؛
* آموزش زبان فرانسه در دوره متوسط در مدارس ایران یکی از موضوعاتی بود که در این خصوص بین مسئولین سفارت فرانسه با مسئولین وزارت امور خارجه و وزارت آموزش و پرورش مذاکرات مفصلی صورت گرفت که در نهایت منجر به اختصاص حدود 6 دبیرستان در تهران از سوی وزارت آموزش و پرورش به این امر گردید. طرف فرانسوی هم قول داد که اقدامات ملموسی را جهت کمک به گسترش زبان فرانسه به عمل آورد؛


'''موافقتنامه فرهنگی، علمی و فنی ایران و فرانسه'''
* 12- مدرسه سعدی در خیابان مارسل رنو در منطقه 17 پاریس:در پی تلاش‌های گسترده سفارت، بازدید از ده‌ها محل در پاریس و حومه آن، انجام ملاقات‌های متعدد با مقامات فرانسوی و خصوصا شهرداری پاریس که منجر به پیگیری شخصی آقای شیراک شهردار وقت پاریس گردید سر انجام ملک بسیار مناسبی در یکی از محله‌های خوب پاریس واقع در مرکز شهر برای مدرسه جمهوری اسلامی ایران در پاریس خریداری گردید. پس از خرید ملک مورد نظر سفارت با ارائه تسهیلات  لازم شرایطی را به وجود آورد که از ابتدای سال تحصیلی این مدرسه به عنوان اولین مدرسه رسمی جمهوری اسلامی ایران فعالیت‌های خود را شروع نمود و نسبت به برقراری کلاس‌های آموزشی در مقاطع مختلف دبستان، راهنمایی و دبیرستان اقدام نمود. کلیه فرزندان کارمندان رسمی اعزامی در این مدرسه ثبت نام می‌نمایند و مدرسه علاوه بر فعالیت معمول خود، در راستای گسترش زبان فارسی نسبت به آموزش زبان فارسی برای فرزندان ایرانیان مقیم و فرانسویان علاقمند اقدام نمود که با استقبال بسیار خوب از طرف ایرانیان مقیم و برخی از اتباع فرانسه مواجه گردید.


در دسامبر 1967 یک موافقتنامه علمی و فنی و در 7 نوامبر 1973 یک موافقتنامه فرهنگی بین ایران و فرانسه در تهران به امضا رسید که در زیر به طور مختصر به آنها اشاره می شود:
با گشایش مدرسه سعدی در پاریس، اهالی محل با کنجکاوی بسیار نسبت به حضور دانش‌آموزان محجبه و اقدامات امنیتی معمول و غیره در محل، با امضا طومار و ارسال آن به شهرداری منطقه مراتب نارضایتی خود را نسبت به گشایش مدرسه جمهوری اسلامی ایران در این محل اعلام داشته و شخص شهردار را به ایجاد یک پایگاه اسلامی در این محل متهم نمودند. شهردار نیز در پاسخ اعلام داشت گشایش این مدرسه در چارچوب توافق‌نامه فرهنگی منعقده بین ایران و فرانسه در سال 1993 صورت گرفته و در این توافق شرط گشایش مدرسه فرانسه زبان در تهران نیز مورد توجه قرار گرفته است.


'''الف) موافقتنامه همکاری علمی و فنی'''
=== [[ایرانیان مقیم فرانسه|ایرانیان مقیم]] [[ایرانیان مقیم فرانسه|فرانسه]] ===
پیش از انتشار دین اسلام و انقراض دولت ساسانی، پاره‌ای از میهن‌پرستان ایرانی که خواستار تسلط و سیطره اقوام فاتح بر خود نبودند، راه سرزمین‌های دوردست در اروپا و از جمله «[[فرانسه]]» را در پیش گرفتند. گروهی دیگر از اینان که توانایی جنگ با مسلمانان را در خود نمی‌دیدند، به خیال خود به حربه عقاید شدید مذهبی مانند مانوی و مزدکی و اختلاط آن با امور سیاسی مجهز شدند و بدین طریق وارد مبارزه با اسلام شدند و پس از نفوذ در دستگاه خلافت وارد ارتش اسلام شده و به عنوان جهاد یا ماموریت از طرف خلیفه به ممالک مختلف و به دورترین سرحدات، از شرق خراسان گرفته تا امپراتوری روم و قلب [[فرانسه]]، وارد شدند و پس از رسیدن به آنجا به ترویج عقاید نهانی خویش پرداختند و در همان سرزمین‌ها ماندگار شدند. یکی از نواحی که بیشتر مورد توجه این اشخاص بود، جنوب فرانسه بود. زیرا شباهت بسیار بین اوضاع طبیعی و جغرافیایی و خواص معنوی و اخلاقی اهالی آن با ایران وجود داشت و اقامت در آنجا را سهل می‌نمود. ایرانیانی که به این طریق به فرانسه وارد شدند با توجه به برتری تمدن ایران نسبت به تمدن فرانسوی و عربی فرصت خوبی برای پیشبرد اهداف و مقاصد خویش یافتند. در این زمان بود که ایرانیان تحت عناوین مختلف از قبیل: سیر و سیاحت، کسب و تجارت، جنگ، مهاجرت از راه‌های زمینی و دریایی دست به سفرهای طولانی می‌زدند و حتی به نواحی دور افتاده اروپای شمالی می‌رفتند.  


این موافقتنامه در تاریخ 27 دسامبر 1967(6 دی 1346) در تهران امضا شد و از تاریخ 12 فوریه 1969 لازم الجرا گردید. مدت اعتبار اموافقتنامه محدود نبود و هریک از طرفین می توانستند با اخطار قبلی شش ماهه ان را فسخ کنند. اهداف این موافقتنامه عبارت بوداز: همکاری و تبادل کارشناس به منظور شرکت در مطالعات علمی و تشریک مساعی به منظور تربیت کادر علمی و فنی و اداری و کمک های فنی به یکدیگر در این رابطه؛ تشکیل دوره های کارآموزی ، تربیت کارآموزان حرفه ای و آموزش عملی آنها و اعطای بورس های تحصیلی؛ مبادله کتاب و نشریات علمی و تشکیل کنفرانس های علمی و فنی، در ضمن این موافقتنامه و کلیه ملحقات تکمیلی آن می توانست با موافقت طرفین تغییر یابد.
==== [[ورود واژه های شرقی به زبان فرانسه|ورود اولین واژه‌های شرقی به فرانسه]] ====
رسم این ایرانیان جلای وطن کرده چنین بود که در سرزمین‌های غیر اسلامی و مسیحی اسامی خود را به اسامی توراتی که مورد احترام مسیحیان بود، تبدیل می‌کردند و نام‌های ابراهیم، اسحاق، داوود، یوسف، آدم و سلیمان را بر خود می‌نهادند. یکی از این نام‌ها که در قرون وسطی در اروپا مورد توجه قرار داشت و در زبان‌های مختلف با تلفظ‌های متفاوت از آن معانی و تعابیر گوناگون به دست می‌آید، نام جهان " Jehan" بود. بدین ترتیب که برای عیسویان معنی ( ژان یا جان ) نام یکی از آبائ کلیسا را می‌داد و برای مسلمانان و یهودیان یحیی یعنی سامی توراتی بود ودر حالی که برای ایرانیان همان جهان بود که معمولا در لاتین به دو صورت " Jehan"  یا "Johan" = یوحنا نوشته می‌شود.


'''ب) موافقتامه فرهنگی بین دو کشور'''
در اینجا باید یادآور گردید که به عقیده پاره‌ای از نام‌شناسان و لغت‌دانان اسم جان که در انگلیسی به صورت "John" نوشته می‌شود، ترجمه فارسی یحیی یعنی زنده جاندار است که به اروپا رفته و کلمه جهان هم که شکل قدیمی آن "کیهان" بوده به معنی زندگی توام می‌باشد. ارنست فورنرون  در صفحه 202 کتاب لو میستر کاتار  به نقل از قول روژه در کتاب" "از شاهزادگان، امرا و شوالیه‌های کاتار که دارای عقاید مانوی بودند و ضد کلیسای کاتولیک می‌جنگیدند، فهرستی داده است که در این نام‌ها و اسامی نام «جهان سنینی»دیده می‌شود، گو اینکه در شرق، مانویانی که سم آنها با کلمه "جهان" همراه بوده فراوان است.


موافقتنامه همکاری های فرهنگی ایران و فرانسه در تاریخ 7 نوامبر 1973( 16 آبان 1352) در تهران به امضا رسید و از تاریخ 12 ژوئیه 1974 لازم الجرا گردید. مدت اعتبار اولیه این موافقتنامه 5 سال تعیین شد و مقرر گردید چنانچه حداقل شش ماه قبل از انقضای مدت مذکور ، این قرارداد فسخ نگردد، به طور ضمنی تمدید شده تلقی گردد.
به طوری که ملاحظه می‌کنیم پس از حمله مسلمانان به اروپا یعنی قرون بعد از قرن هشتم میلادی تعداد اسامی توراتی در فرانسه به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. اما آنچه که قابل تذکر و شایان توجه است عدم قطع ارتباط فراریان با هم‌کیشان و نیز ایجاد حوزه‌های مذهبی به کمک هم آنان بود. اینان به واسطه همین روابط اخبار و اطلاعات را به یکدیگر رسانده و تصمیمات بزرگان قوم را در دورترین نقاط شرق و غرب به مرحله اجرا می‌رساندند. تشکیلات آنها در تمام ممالک اسلامی و غیراسلامی تقریبا سری و بیشتر دارای اسامی ایرانی بود. این عده نه تنها به نام‌گذاری حوزه‌ها و مراکز اکتفا نکرده، بلکه به دهات و شهرها و بالاخره به مکان‌هایی که تحت نفوذ آنها در می‌آمد، نام ایرانی می‌گذاردند. آنها همچنین سعی می‌کردند قوانین، آداب، رسوم و حتی زبان و موسیقی مکان اصلی خود را در محل جدید جاری کنند. پس عجیب نیست اگر ما امروز در ولایت "اورنی"  به زبان محلی برمی‌خوریم که با زبان پهلوی و فارسی فعلی از بسیاری جهات شباهت دارد و موسیقی متداول آن شبیه موسیقی ایرانی است. همچنین در ولایت " اود "  و " گارون "  در جنوب فرانسه مکان‌هایی وجود دارد که دارای اسامی فارسی است مانند: " ناربن " که در زبان فارسی به معنای درخت انار و انارستان آمده است.


'''اهداف این موافقتنامه:'''
اما باید یادآور شد که در کشور فرانسه تنها در ناحیه " ناربن "  و حوزه مدیترانه است که انار به دست می‌آید و این می‌رساند که نام‌گذاری آن کاملا از روی بصیرت انجام شده و با مسمی بوده است. مضافا این که در همین ناحیه یعنی در ولایت "مونت دومارسن"  و "تولوز" به دو ده به نام «Grenade» برمی‌خوریم که در زبان فرانسه به معنی انار می‌باشد. در زبان اسپانیولی نیز دو لغت «BEN» به معنی درخت و «ALDEA » به معنی قریه وجود دارد که همان لغت فارسی " بن " و " ده " می‌باشند و چون لغت ده به وسیله مسلمانان به [[اسپانیا]] رفته، الف و لام عربی اضافه شده است.


توسعه همکاری های دو کشور در زمینه های فرهنگی، آموزشی، دانشگاهی و هنری
استعمال حروف " س، ش، ز " به جای یکدیگر در زبان‌های مختلف از نظر زبان‌شناسی و موقعیت جغرافیایی از لحاظ واقع بودن بر سر راه‌ها و شباهت آب و هوا، نوع خاک، نزدیکی آنها به دریای آزاد و یا رودخانه‌ای که به دریا می‌ریزد و بالاخره کوه‌های اطراف و غیره تماما شواهدی هستند بر این که اسامی برخی شهرهای فرانسه از نام شهر شوش که بر همه آنها تقدم تاریخی دارد، گرفته شده است.ایرانیان در نام‌گذاری‌ها گاه از ترجمه اسامی نیز استفاده کرده‌اند، بدین طریق که مثلا "فیروزان" پسر "بزیست" را به عربی برگردانده و به صورت "منصور بن یحیی" در آورده‌اند و نیم‌روز را احتمالا به لاتین ترجمه نموده و به «MIDDES» تبدیل کرده‌اند. در زبان‌های فارسی و لاتین کلمه نیم‌روز یا ترجمه آن «MIDDES»  از دو قسمت ترکیب شده است: نیم =  MIو روز = DIES که به فرانسه آن را به شکل " MIDI " می‌نویسند. در این زبان‌ها نیم‌روز یا  MIDES دو معنی دارد<ref>زبان و ادب فارسی در جهان(فرانسه)، جلد 6 ،[https://www.persian-language.org/ دبیرخانه شورای گسترش و ادبیات فارسی] ،1376، ص. 4.</ref>.


تشویق آموزش زبان و ادبیات و فرهنگ هر یک از دو کشور در دانشگاه ها و مدارس عالی طرفین
==== [[ایرانیان در پاریس در دوره مشروطه|حضور ایرانیان در پاریس در دوره مشروطه]] ====
در دوره مشروطه( سلطنت محمد علی‌شاه) پاریس مرکز ایرانیانی شده بود که از وطن خود یا به فرار یا به صورت تبعید خارج شده بودند، تعداد آنان در این شهر بیش از سایر شهرهای اروپا بود و علت آن هم این بود که اغلب این افراد به زبان فرانسه کم و بیش آشنایی داشتند چه زبان فرانسه اول زبان خارجی بود که در آن روزگار در ایران تدریس می‌شد. از مهم‌ترین کسانی که در آن زمان در پاریس بودند مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه هدایت، محمودخان احتشام الدوله، اسماعیل‌خان ممتازالدوله، علی قلی‌خان سردار اسعد، مرتضی قلی‌خان بختیاری، حاج میرزا آقا فرشی و میرزا علی اکبرخان را می‌توان نام برد.


ایجاد تسهیلات لازم به منظور فعالیت موسسات فرهنگی و علمی و فنی از قبیل موسسسه های علمی و مراکز فرهنگی اعم از دولتی و خصوصی
این جمع در پاریس بودند تا تبعیدشدگان ایرانی دیگری مثل تقی‌زاده، معاضد السلطنه، محمد علی تربیت، حسین آقا و دهخدا به پاریس رسیدند. از میان ایرانیان مقیم پاریس اغلب اشخاص میانه‌رویی بودند که نمی‌خواستند بر ضد محمد علی شاه وارد کار شوند، آنان شخص شاه را مقصر نمی‌دانستند و تقصیر را از ناحیه حواشی و درباریان او مثل امیر بهادروشاپشال، مفاخرالملک و مجلل السلطان می‌دانستند و نظرشان این بود که به وسایل مختلف شاه را متوجه نموده و وی را به صدور فرمان انتخابات و تشکیل مجدد مجلس وادارند.


برقراری همکاری نزدیک بین موسسات آموزشی و دانشگاهی و سازمان های علمی دو کشور از جمله کتابخانه ها و موزه ها
از کسانی که این عقیده را داشتند، مخبرالسلطنه، علاالدوله و امیر اعظم بودند. ولی در مقابل تقی‌زاده، معاضد السلطنه و دهخدا معتقد بودند که شخص شاه منبع فساد است. اینها برای نیل به اهدافشان ابتدا شهر پاریس را برای مرکز انتشار روزنامه معروف صور اسرافیل در نظر گرفتند. ولی روزی که به همراهی دهخدا به 22 مرکز انتشاراتی پاریس که حروف فارسی( به اصطلاح اروپاییان حروف عربی) داشتند، مراجعه نمودند هیچ یک حاضر به انتشار و طبع روزنامه نشدند و علت آن این بود که صمدخان ممتازالسلطنه سفیر ایران در پاریس با مراجعه به ادارات دولتی فرانسه طوری ذهن فرانسویان را مشوب کرده و ایرانیان آزادی‌خواه را آنارشیست جلوه داده بود که دو اثر دولتی فرانسه به تمام مطبعه‌ها و مراکز انتشاراتی دستور داده بودند که از چاپ نشریه متعلق به آنها خودداری کنند. بعدها شهر سوئیس به عنوان مرکز نشر این روزنامه در نظر گرفته شد.


تبادل هیئت های علمی، فرهنگی و هنری و همچنین ترجمه و چاپ آثار ادبی و علمی
پس از انقلاب مشروطه و تاسیس مجلس، روند اصلاحات فرهنگی شکل قانونمندی به خود می‌گیرد. درسا 103 سال پس از اعزام نخستین محصلان ایرانی به اروپا، در دوران وزارت میرزا حسن‌خان، مستوفی الممالک، قانونی مشتمل بر پنج ماده، برای اعزام محصلان به اروپا به تویب مجلس می‌رسد و تعداد سی نفر از دانشجویان در روز سه شنبه سی جمادی الاول سال 1229 هجری قمری به عنوان بورسیه دولت در رشته‌های مختلف علوم و فنون و ادبیات برای تحصیل به پاریس می‌روند.<ref>قشمی ، کامبیز، تاریخچه ترجمه زبان فرانسه در ایران ، نشر حکایت ، تهران ، 1380،ص.82.</ref>


توسعه همکاری در زمینه های مربوط به رادیو و تلویزیون و سینما و مطبوعات دو کشور از طریق انعقاد موافقتنامه های لازم
===== همت دانشجویان ایرانی مقیم فرانسه در بنای مجسمه فردوسی =====
درسال 1313شمسی، زمانی که علاقه‌مندان به فرهنگ ملی ایران تلاش می‌کردند به نحوی در کنگره بین‌المللی فردوسی شرکت کنند، 410 دانشجوی ایرانی مقیم فرانسه هر کدام از 20 تا 100 فرانک اهدا کردند تا با جمع‌آوری این مبالغ مجسمه‌ای از فردوسی بسازند و با تقدیم آن به این کنگره به گونه‌ای نقش خود را از فرسنگ‌ها راه دور در بزرگداشت یاد شاعر حماسه‌سرای ایران ایفا کنند. هیچ امیدی نبود تا با 15 هزار فرانک جمع‌آوری شده، استاد مجسمه‌ساز معروف فرانسه «لرنزی»با این دانشجویان همکاری کند. اما پس از آن که جمعی از دانشجویان هدف‌ خود را برای لرنزی بیان نمودند و از مبلغ اندک پس‌اندازشان صحبت کردند، وی برخلاف تصور آنان قبول کرد مجسمه فردوسی را بسازد.دکتر «ابراهیم چهرآذری»، متخصص اعصاب و روان و نماینده دانشجویان که قصد داشتند به هر نحو در کنگره بین‌المللی فردوسی همکاری کنند، به درخواست لرنزی، مجسمه‌ساز، شعرهای فردوسی را برای او خواند تا این استاد بتواند با الهام از اشعار حماسی فردوسی تصویری از چهره او را طراحی کند. شعرخوانی چهر‌آذری برای لرنزی هفته‌ها طول کشید تا این که استاد توانست به طرحی از چهره شاعر حماسه‌سرای ایرانی برسد. مجسمه ساخته و برای برگزاری کنگره بین‌المللی فردوسی به تهران فرستاده شد،و آن را در محوطه دانشکده ادبیات تهران (پشت بهارستان) در فضایی که به گلگشت فردوسی معروف شد، نصب کردند. مجسمه فردوسی ساخته شده توسط «لرنزی»، تاریخی را با خود حمل می‌کند که نشان از علاقه‌ جمعی از دانشجویان ایرانی مقیم فرانسه به وطن دارد.<ref>باستانی پاریزی ، شاهنامه آخرش خوش است ،  فهرست اسامی 410 دانشجو و شرح فعالیت‌شان در ساخت مجسمه ، ص.356-380.</ref>


تشویق و توسعه همکاری های ورزشی و توریستی میان دو کشور
==== [[ایرانیان مقیم فرانسه]] ====
تا پیش از پیروزى انقلاب اسلامى و در اواخر سلطنت محمد رضا پهلوى، [[فرانسه]] به عنوان یکى از نزدیک‌ترین متحدان سیاسى تهران در عرصه روابط بین‌المللى محسوب مى‌شد. شاه سابق و همسرش به زبان فرانسه آشنایى کامل داشتند و بسیارى از رجال سیاسى دوران پهلوى دوم از جمله امیر عباس هویدا نخست وزیر۱۳ ساله شاه، فرانسه را بسان زبان مادرى خود تکلم مى‌کردند و از مشتاقان فرهنگ و تمدن این کشور بودند. در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادى و همزمان با سرازیر شدن درآمدهاى کلان نفتى به کشورمان، روابط بازرگانى تهران و [[پاریس]] به اوج خود رسید. در همین زمان به یمن توسعه شدید روابط اقتصادى تهران - پاریس دولت فرانسه مقررات لغو صدور روادید سفر به این کشور را براى شهروندان ایرانى به تصویب رساند. خطوط هوایى ایران "ایران ایر" با سه پرواز هفتگى به مقصد پاریس همه هفته حامل صدها تن از جهانگردان ایرانى عازم سفر به [[فرانسه]] بود. دولت ایران با گشایش مراکز متعدد اقتصادى و بازرگانى از جمله نمایندگى‌هاى بانک هاى سپه، ملى، بازرگانى و صادرات در بهترین نقاط پایخت فرانسه و همچنین گشایش مرکز بزرگ فرهنگى خانه ایران در خیابان معروف شانزه لیزه پاریس به ارائه خدمات به ایرانیان در فرانسه مى‌پرداخت. شهروندان ایرانى که به یمن درآمدهاى نفتى بادآورده دهه ۱۹۷۰ میلادى از جمله جهانگردان ثروتمند در [[فرانسه]] محسوب مى‌شدند در برخى از مرا کز مهم خرید [[پاریس]] چون گالرى لافایت، شاهد نقش بستن عباراتى به زبان فارسى بودند که به آنان خوشامد گفته شده بود. با این همه در این دوران ایرانیان به فرانسه بیشتر به عنوان کشورى توریستى و سیاحتى و نه مکانى براى مهاجرت نظر داشتند. البته حضور ایرانیان در قبل از انقلاب که بیشتر قشر دانشجو را شامل می‌شد، نباید فراموش کرد. دانشجویان مقیم فرانسه در قبل از انقلاب پیوسته با نظام شاهنشاهی مبارزه می‌کردند و نشریات مختلفی در این عرصه تاسیس کرده‌اند که می‌توان به نشریه فارسی زبان «خبر و گزارش» مربوط به سازمان محصلین و دانشجویان ایرانی در پاریس ( عضو فدراسیون فرانسه ) «پویا»( فدراسیون دانشجویان و محصلین ایرانی در فرانسه ) اشاره کرد. با وقوع انقلاب اسلامى در ایران و تغییر شرایط سیاسى کشورمان، برخى از رجال وابسته به حکومت سابق و همچنین شمار دیگرى از شهروندان ایرانى به دلایل مختلف سیاسى و اقتصادى و فرهنگى از ایران گریختند و موجى از مهاجرت به خارج از کشور را موجب شدند. سردمداران رژیم سابق از بیم اجراى عدالت و شمارى از سرمایه‌دارانى که وابستگى‌هاى انکارناپذیرى با دربار و همچنین شرکت‌هاى خارجى داشتند با به یغما بردن پول و سرمایه کشور به اروپاى غربى و آمریکاى شمالى شتافتند.ارتشبد قره باغى" آخرین رییس ستاد بزرگ ارتش‌داران، ارتشبد اویسى فرماندار نظامى تهران و حومه در سال ۱۳۵۷ از معروف‌ترین فرماندهان نظامى رژیم شاه بودند که فرانسه را به عنوان محل اختفاى خود برگزیدند. همچنین فرار بنى صدر ورجوى به پاریس که پس از حوادث تروریستى تیرماه ۱۳۶۰ از ایران گریختند و نیز حضور شاپور بختیار آخرین نخست وزیر شاه در فرانسه نشان از اهمیت این کشور به عنوان مقصد بسیارى از وابستگان رژیم سابق ایران و مخالفان نظام جمهورى اسلامى تلقى مى‌شد. علاوه بر آن باید حضور اشرف پهلوى، خواهر شاه سابق که نقشى نامیمون در دوران زمامدارى محمد رضا شاه در ایران داشت و همچنین اقامت فرح پهلوى همسر شاه مخلوع را در فرانسه مد نظر داشت.


اعطای بورس های تحصیلی جهت انجام تحقیقات در هر یک از دو کشور به موجب این موافقتنامه حدود 200 استاد و مربی و کارشناس فرانسوی در موسسات ایران مشغول به تدریس شدند. در ضمن، شماری از جوانان فرانسوی نیز داوطلبانه به جای انجام خدمت وظیفه به تعلیم و آموزش زبان فرانسه در ایران مشغول شدند.
با وجود بحران سیاسى در روابط تهران - پاریس در اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادى، جامعه مهاجران ایرانى مقیم این کشور به طور عمده فارغ از کشمکش‌هاى سیاسى، در حال شکل‌گیرى و گسترش تدریجى بوده است. به عبارت دیگر صرف نظر از حضور شمارى از عوامل معاند و مخالف نظام جمهورى اسلامى در فرانسه، اکثریت قاطع مهاجران ایرانى مقیم این کشور، تعلق خود را نسبت به آب و خاک مقدس ایران زمین حفظ کردند. ایرانیان مهاجر به طور عمده براى اشتغال به تحصیل و یا فعالیت در امور بازرگانى و اقتصادى به فرانسه آمده بودند و به ویژه با استفاده از تسهیلاتى چون قوانین لغو روادید بین دوکشور و یا با تبدیل سرمایه‌هاى خود به ارز ارزان قیمت (فرانک فرانسه در همان سال معادل۱۵ ریال ایرانى مبادله مى‌شد) در فرانسه رحل اقامت افکندند. چنین شرایط ویژه‌اى موقعیت جامعه ایرانى مقیم فرانسه را از سایر مهاجران خارجى به گونه‌اى تحسین برانگیز متمایز مى‌کند. چراکه ایرانیان نه به عنوان نیروهاى ارزان قیمت کار، بلکه با سرمایه‌هاى فراوان خود در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادى قدم به خاک این کشور نهادند. در [[پاریس]] پایتخت [[فرانسه]] محل اقامت ایرانیان ( به طور عمده مناطق ۱۵ و ۱۶شهر) از جمله مرفه‌ترین و گران قیمت‌ترین مناطق این شهر به شمار مى‌رود. به همین دلیل مهاجران ایرانى مقیم [[فرانسه]] را مى‌توان یکى از جوامع موفق خارجى در این کشور محسوب کرد که با درآمدهاى نسبتا بالا و وضعیت مناسب اجتماعى در این کشور برخوردارند.  


'''6-13- روابط فرهنگی دو کشور پس از انقلاب اسلامی'''
بنا بر آمار موجود در کنسول‌گرى جمهورى اسلامى ایران در پاریس در حال حاضر بیش از۲۰ هزار پرونده مراجعه ایرانیان به نمایندگى رسمى کشورمان در [[فرانسه]] براى پیگیرى امور کنسولى وجود دارد. این افراد ایرانیانى هستند که ارتباط و تعلق خود را با سرزمین مادرى‌شان همچنان حفظ کرده‌اند و در ارتباط مستقیم با نمایندگى رسمى کشورمان براى پیگیرى امور ادارى خود هستند. اگر هر یک از این افراد نماینده خانواده اى با حدود۴ عضو باشد مى‌توان شمار ایرانیان مقیم فرانسه را حدود۸۰ هزار تن برآورد کرد. از دیگر ویژگى‌هاى ایرانیان مقیم فرانسه، پذیرش سریع آنان در جامعه فرانسه است. به عبارتى دیگر ایرانیان بر خلاف بسیارى دیگر از مهاجران مقیم فرانسه هیچگاه به صورت جمعى و یا در محله‌هاى مختص مهاجران زندگى نمى‌کنند. بلکه آنان بسان دیگر شهروندان فرانسوى در جامعه این کشور "پذیرش" شده‌اند. توانایى ایرانیان در تطبیق خود با محیط، فقدان لهجه ناموزون چون بسیارى دیگر از مهاجران، و بدون تردید وضع نسبتا مناسب مالى آنان، این وضعیت خاص را براى مهاجران ایرانى مقیم فرانسه رقم زده است. امروزه در پاریس پایتخت و برخى شهرهاى بزرگ فرانسه برخى مناطق شهرى به اسکان مهاجران عرب، ترک، هندى و پاکستانى و چینى اختصاص یافته است در حالى که ایرانیان با جمعیت دست کم ۸۰ هزار نفرى خود در جامعه این کشور حل شده‌اند.


فرانسه با رفتاري كه در جريان انقلاب اسلامي نسبت به رهبر انقلاب از خود نشان داده بود محبوبيتي در ايران كسب كرد و در اوائل انقلاب مشاهده شد كه چگونه مردم به پاس ميزباني فرانسويان از رهبرشان ، سفارت آنان در تهران را گلباران كردند. ولي ديري نپاييد كه از همان سال 58 به بعد كشور فرانسه همانند ساير كشورهاي قدرتمند غربي در فهرست دشمنان انقلاب قرار گرفت. فرانسه گذشته از اين كه به دشمن ايران در جنگ اسلحه و مهمات مي رساند، مركز تجمع و فعاليت تقريبا همه مخالفان حكومت ايران شده بود و اين مخالفان توانسته بودند كه در بعضي مراكز تصميم گيري فرانسه نفوذ كنند و ذهن فرانسويان را نسبت به جمهوري اسلامي ايران به كلي تيره و تار نمايند. تا چند سال در اوايل دهه شصت ، نه فرانسه چندان رغبتي به گرم كردن روابط خود با ايران داشت و نه ايران در آن جو انقلابي مي توانست روابط خود را با كشوري كه احساس مي كرد با او خصمانه برخورد مي كند و از دشمنان و مخالفانش حمايت مي كند گسترش دهد. بنابراين فعاليت انجمن فرهنگي ايران و فرانسه بعد از انقلاب تابعي از كاهش روابط سياسي قرار گرفت و كلاس هاي آموزش زبان فرانسه كه در اين انجمن دائر بود ، در خرداد ماه سال 1361 از طرف دولت ايران تعطيل شد. انجمن فرهنگي ايران و فرانسه پس از تعطيلي كلاس ها به كلي تعطيل نشد. بخش ايران شناسي انجمن كه كوربن پايه گذاري كرده بود، همچنان سعي كرد به انتشار مجدد بعضي از كتاب هاي خود مبادرت ورزد. بعضي از اين كتاب ها را انجمن با كمك ناشران خصوصي مانند مركز نشر دانشگاهي منتشر كرد. در اينجا جا دارد كه از فعاليت مركز نشر دانشگاهي نيز در تقويت زبان فرانسه و آموزش آن در ايران ياد كرد. گروه زبان فرانسه مركز نشر به سرپرستي روانشاد دكتر جواد حديدي يكي از فعال ترين گروهها بوده و فعاليت هاي آن موجب شد كه بعد از انقلاب اين مركز به صورت مهم ترين موسسه انتشار كتاب هاي فرانسه در ايران درآيد. يكي از كارهاي موثر نشر دانشگاهي انتشار مرتب نشريه اي به زبان فرانسه به نام لقمان است كه در آن تحقيقات ايراني و اسلامي محققان ايراني و فرانسوي همراه با اخبار و رويدادهاي فرهنگي ايران در آن منعكس مي شود.
در شهر [[پاریس]] اگر چه بیشتر ایرانیان در مناطق مرفه شهر زندگى مى‌کنند، اما محله‌اى به نام محله اقامت ایرانیان همچون محل اقامت دیگر مهاجران خارجى نمى‌توان یافت. ایرانیان را مى‌توان بیشتر در حرفه‌هاى پزشکى و رشته‌هاى مرتبط با آن، امور دانشگاهى و علمى، بازرگانى، اشتغال به تحصیل، امور اقتصادى و حتى رانندگى تاکسى جست‌وجو کرد با این همه، مشاغل پایین و نامناسبى که دیگر مهاجران خارجى بدان تن مى‌دهند به هیچ وجه در میان جامعه ایرانیان مقیم فرانسه متداول و رایج نیست. ایرانی‌ها از جمله جوامع فرهنگی و تحصیل کرده مقیم فرانسه به حساب آمده و به راحتی برای امرار معاش به هر کاری تن در نمی‌دهند. جامعه ایرانی به عنوان جامعه‌ای "یقه سفید، یا همان جامعه  برتر در فرانسه یاد می‌شود و ایرانی‌های مقیم، همواره به جایگاه والای ایرانی بودن خود واقف بوده و سعی در حفظ‌شان و منزلت خود دارند.


'''رایزنی فرهنگی جمهوري اسلامي ایران در پاریس'''
اگرچه آمار دقیقى از میزان ازدواج شهروندان ایرانى و فرانسوى در دست نیست، اما با توجه به شمار ایرانیان مقیم این کشور و میزان ارتباط آنان با فرانسویان مى‌توان از حدود سه هزار زوج مختلط ایرانى و فرانسوى در این کشور خبر داد. فرزندان چنین پیوندهایى بیشتر به دلیل اقامت و پرورش در فرانسه و ایجاد پیوندهاى طبیعى فرهنگى و عاطفى با این سرزمین خود را شهروندان این کشور مى‌دانند و ارتباط کمى با ایران دارند. چنین وضعیتى را حتى مى‌توان در خانواده‌هاى ایرانى که اقامتى طولانى در فرانسه داشته‌اند مشاهده کرد. دیگر سخن آن که اکثریت قاطع افرادى که نسل دوم ایرانیان مقیم فرانسه را تشکیل مى‌دهند، با کمال تاسف پیوندى کمرنگ با سرزمین اجدادى خود دارند و این امر در نحوه زندگى، فرهنگ و حتى زبانى که به آن تکلم مى‌کنند کاملا هویدا است. با توجه به آنکه در فرانسه قانون تابعیت بر اساس خاک حاکم است تمامى فرزندانى که از ایرانیان مقیم در این کشور به دنیا بیایند و تا سن ۱۸ سالگى اقامتى موثر در خاک فرانسه داشته باشند به طور خودکار تابعیت فرانسوى خواهند یافت. از این روى مى‌توان گفت اعطاى تابعیت به نسل دوم مهاجران ایرانى مقیم این کشور نیز خود عامل دیگرى در جذب هرچه بیش تر آنان در جامعه فرانسه محسوب مى‌شود. قوانین اعطاى تابعیت فرانسه همچنین حق شهروندى این کشور از طریق ازدواج با یکى از اتباع فرانسه را نیز به رسمیت مى‌شناسد. با عنایت به این امر تمامى ایرانیانى که در [[فرانسه]] با یکى ازشهروندان این کشور ازدواج کرده‌اند، در صورتى که دو سال از ازدواج آنان گذشته باشد فرانسوى محسوب مى‌شوند. 
[[پرونده:K.jpg|بندانگشتی|شهر کبک فرانسه، قابل بازیابی از https://www.lingualinx.com/blog/why-is-qu%C3%A9b%C3%A9cois-french-different-from-parisian-french]]
علاوه بر موارد یاد شده اقامت بلند مدت در [[فرانسه]] که معمولا باید با کسب کارت اقامت ۱۰ ساله همراه باشد وهمچنین تامین برخى شرایط مهاجرت از جمله تسلط و آشنایى کامل با زبان و فرهنگ فرانسه و دارا بودن شغل و موقعیت ممتاز و قابل قبول اجتماعى مى‌تواند به کسب تابعیت این کشور منجر شود. با در نظر داشتن موارد یاد شده مى‌توان از حدود۴۰ هزار شهروند ایرانى و یا فرزندان و همسران آنان در فرانسه سخن گفت که موفق به کسب تابعیت این کشور شده‌اند. بسیارى از این افراد تابعیت ایرانى خود را نیز حفظ کرده و شهروندانى باتابعیت مضاعف شناخته مى‌شوند. یکى دیگر از جنبه‌هاى حضور ایرانیان در فرانسه مشارکت آنان در فعالیت‌هاى اجتماعى در چارچوب قوانین جمهورى فرانسه است. از جمله مهم‌ترین این فعالیت‌ها مى‌توان به تشکیل انجمن‌هاى مختلف فرهنگى و اجتماعى از سوى ایرانیان سخن گفت. این انجمن‌ها بر اساس قانون مصوب سال۱۹۰۱ فرانسه تشکیل شده است که در آن بر حق فعالیت چنین تشکلاتى در عرصه‌هاى مختلف سیاسى، فرهنگ و اجتماعى تاکید شده است. بنا بر برخى آمارهاى موجود ایرانیان مقیم فرانسه دست کم ۵۰ انجمن گوناگون در این کشور به ثبت رسانده‌اند. انجمن‌هاى پزشکان ایرانى مقیم فرانسه، مهندسان ایرانى مقیم، ابن سینا، رازى، رودکى، فردوسى و... از جمله این نهادهاى اجتماعى محسوب مى‌شوند. ایرانیان مقیم فرانسه همچون دیگر شهروندان ایرانى درکشورمان و یا دیگر نقاط جهان، علاقه و عاطفه‌اى انکارناپذیر را نسبت به سرزمین پدرى خود در سینه دارند. چنین پیوندى که با وجود بعد مکان همچنان در دل و جان هموطنان مهاجر ما در جاى جاى جهان ریشه دوانده است سرمایه‌اى بس ارزشمند براى کشورمان محسوب مى‌شود.
گفتنی است که در سال‌های گذشته  به دلیل وضعیت نامناسب اقتصاد [[فرانسه]] و وجود بحران‌های اقتصادی در این کشور، تعداد ایرانیان تقلیل یافته است. از اوایل سال 1377 حدود 40 هزار ایرانی [[فرانسه]] را به قصد [[کانادا]] ترک گفته‌اند. بیکاری در فرانسه از جمله عواملی مهم در مهاجرت ایرانیان مقیم [[فرانسه]] به [[کانادا]] بوده است. از سوی دیگر دو فاکتور مهم یعنی داشتن تحصیلات دانشگاهی در مقاطع لیسانس، فوق لیسانس و دکترا برای اقامت در [[کانادا|کانادا،]] یعنی آشنایی به زبان فرانسه که در برخی از ایالات [[کانادا]] از جمله کبک کاربرد دارد از جمله عواملی است که اداره مهاجرت [[کانادا]] را بر آن داشته است تا به راحتی ایرانیان را مورد پذیرش قرار دهد. ایرانیانی که از تحصیلات برخوردار بوده‌اند، ابتدا به دلیل آشنایی به زبان فرانسه به کبک کانادا عازم و سپس راهی شهرهای تورنتو و ونکوور شده‌اند.


رایزنی فرهنگی ایران یک واحد فرهنگی است که از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سابقا مسئولیت این واحد به عهده وزارت فرهنگ و هنر و سپس وزارت فرهنگ و آموزش عالی بود)به منظور انجام فعالیت های فرهنگی در خارج دایر می گردد. اداره این نمایندگی ها بر عهده رایزنان فرهنگی است که به طور مستقیم از طرف سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامي (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) انتخاب می شوند. وابستگی فرهنگی ایران  در فرانسه در سال 1349 تاسیس و بعد به رایزنی تبدیل شد. ساختمان اوليه رايزني فرهنگي در خيابان فوش[26] كه از محله هاي اعيان نشين پاريس است، قرار داشت . در سال 1354 ، بزرگ نادرزاد رايزن فرهنگي وقت، محل فعلي آن را در خيابان ژان بارت[27] جستجو  و با اخذ موافقت سفير وقت آن را خريداري نمود . علت اصلي اين انتخاب ، همجواري آن با مدرسه آليانس فرانس (محل اصلي آموزش زبان فرانسه به خارجيان)، محله كارتيه لاتن و دانشگاه سوربن كه منطقه فرهنگي،دانشجويي و روشنفكري پاريس است ، بوده و حتي سفير وقت از اين كه با آغاز تحركات ضد رژيم پهلوي، رايزني در معرض تردد مخالفان رژيم قرار مي گرفته ، رايزن فرهنگي را مورد سرزنش قرار داد .
==== [[فعالیت های فرهنگی، اجتماعی ایرانیان مقیم فرانسه|فعالیت‌های فرهنگی – اجتماعی ایرانیان مقیم فرانسه]] ====
پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فرانسه یکی از مراکز مهم فعالیتی ایرانیان در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بوده است. فعالیت ایرانیان مقیم فرانسه در دوره‌های مختلف تاریخی قابل بررسی و تامل است. بین سال‌های 1357- 1378، 125 نشریه به زبان فارسی انتشار یافت که از این مجموع 85 عنوان نشریه در قالب سیاسی، 37 عنوان نشریه در قالب فرهنگی و تعداد 7 عنوان نیز به شکل نامعلوم منتشر می‌شد. اوج انتشار نشریات فارسی زبان در سال‌های بین 1360 تا 1361 بین 13 تا 14 عنوان بود. به تدریج سیر انتشار نشریات سیاسی تا سال 1368 رو به افول گذاشت، در صورتی که سال 1374 بیشترین نشریه با 9 عنوان مشخص شده بود. نشریات فارسی زبان چاپ فرانسه غالبا با ترتیب انتشار ماهنامه و گاهنامه بود و دلیل این امر را می‌توان مشکلات مالی انتشار نشریه بر شمرد.  


در نخستین ماه پس از پیروزی انقلاب از سوی سرپرستی واحدهای روابط فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی کلیه نمایندگی های فرهنگی به استثنای فرانسه و چند کشور دیگر تعطیل و ماموران آنها به تهران احضار شدند. اما واحدهای فرهنگی تعطیل نشده به طور موقت تحت سرپرستی سفارتخانه های ایران در کشورهای مربوطه قرار گرفتند. وزارت فرهنگ و آموزش عالي در تاريخ 17/5/1357 آقاي ابوالحسن جليلي را به عنوان رايزن فرهنگي منصوب و ايشان از تاريخ 16/6/57 فعاليت خود را در رايزني فرهنگي ايران در فرانسه آغاز كردند. در زمان رياست جمهوري بني صدر طبق نوشته وزير فرهنگ وقت آقاي دكتر حبيبي ، خانه فرهنگ ايران در پاريس به وسيله سفارت در اختيار آقاي حسين نوري، نماينده امام در خارج از كشور قرار گرفت تا طبق ضوابط مخصوصي مورد استفاده انجمن اسلامي دانشجويان فرانسه واقع گردد. در سال 1361 آقاي مجيد كارشناس به عنوان نماينده وزارت فرهنگ و ارشاد به پاريس معرفي شدند و تامرداد سال1362مكاتبات اداري وي همچنان ادامه داشته است . از آنجا كه اين مركز به محل برخورد نيروهاي مدافع انقلاب اسلامي و اپوزيسيون تبديل شده بود، به دليل شكايت همسايگان از اين مركز، ساختمان رايزني فرهنگي قفل و زنجير شد و تردد در آن ممنوع گرديد. رايزني فرهنگي پس از اخراج مجيد كارشناس در سال 1362، به مدت يك دهه تعطيل شد. مقدمات همكاري هاي مجدد فرهنگي ميان دو كشور از سال هاي 70- 69 از سر گرفته شد، در حالي كه هنوز مراكز فرهنگي دو كشور بازگشايي نشده بود. در شهريور 1372 هجري شمسي يادداشت تفاهمي از طرف وزارت امورخارجه ايران و فرانسه  به امضا رسيد تا همكاري هاي فرهنگي، علمي و تحقيقاتي ميان دو كشور ايران و فرانسه گسترش يابد. در ماده 45 اين تفاهم نامه آورده شد كه طرفين تصميم گرفتند يك گروه كارشناسي تا نيمه دوم 1372 جلسه اي تشكيل داده تا وضعيت مدارس ايتدايي و متوسطه دو كشور، مراكز فرهنگي و انستيتوي تحقيقاتي در دو كشور، و متن موافقتنامه فرهنگي 1352 را مورد بررسي قرار دهند. در همين سال بود كه آقاي سيد حسين هاشمي به عنوان رايزن فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در پاريس تعيين و پس از يك وقفه ده ساله نمايندگي فرهنگي فعاليت خود را در محل سفارت آغاز كرد.
انتشار نشریات فارسی زبان در قالب سیاسی را می‌توان نشر اندیشه‌های سیاسی و جناحی دانست چرا که کشور فرانسه یکی از مراکز مهم اپوزیسیون به شمار می‌آید. فعالیت ایرانیان در حوزه مطبوعات و ایجاد مراکز فرهنگی نسبت به سایر مهاجران در تاریخ ایران رقم در خور توجهی است. نشریات سیاسی چاپ فرانسه بین سال های 1358 تا 1365 نسبت به دیگر نشریات غیر سیاسی ( فرهنگی، اجتماعی، هنری و...) سیر صعودی داشته است که دلیل این امر را می‌توان رویدادهای سیاسی آن دوره از جمله فرار بنی صدر، جنگ تحمیلی، فعالیت گروه‌های سیاسی و... دانست. از سال 1366 به بعد فعالیت نشریات سیاسی رو به افول گذاشته ( یا به تعطیلی گرفتار آمده یا تغییر موضع داده‌اند ) و در ازای آن نشریات متعددی در قالب‌های، اجتماعی پای در عرصه وجود گذاشته‌اند. دلیل کاهش نشریات سیاسی را می‌توان در عوامل ذیل جست و جو کرد:


رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در پاريس از خرداد 1373 فعاليت خود را از سرگرفت. ده سال از تعطيلي خانه فرهنگ ايران در پاريس و اخراج رايزني فرهنگي مي گذشت و  همه چيز بايد از صفر شروع مي شد. دفتري در سفارت به رايزني اختصاص يافت. هدف اصلي بازگشايي خانه فرهنگ بود. اين كار با دشواري هاي فراوان آغاز شد كه مهم ترين آن جلب اعتماد مقامات فرانسوي بود. در اين مدت رايزني فرهنگي موفق شد با ارتباطات گسترده با مقامات وزارت خارجه و وزارت كشور فرانسه ، اجازه فعاليت مجدد را دريافت نمايد. با باز سازي خانه فرهنگ ايران و برگزاري چند جلسه و كنفرانس ، اين محل به عنوان مركز اصلي فعاليت هاي فرهنگي جمهوري اسلامي ايران معرفي گرديد. مهم ترين فعاليت رايزني در اين زمينه ايجاد ارتباطات با مراكز فرهنگي ، هنري ، دانشگاهي و نهادهاي اسلامي بوده است. در اين ارتباطات سعي بر باز نمايي ابعاد معنوي و اخلاقي فرهنگ و هنر ايراني بوده كه در اثر تبليغات رسانه اي به فراموشي سپرده شده بود.  
* تثبیت نظام جمهوری اسلامی؛
* دل‌زدگی ایرانیان مهاجر از فعالیت گروه‌های سیاسی که با شعارهای غیرواقعی به حیات خود ادامه می‌دهند؛
* پایان یافتن جنگ تحمیلی؛
* طولانی شدن مدت اقامت ایرانیان؛
* بحران هویت فرهنگی.  


از آن زمان تا كنون بر اساس تسهيلات فراهم آمده، رفت و آمد زيادي بين نخبگان و شخصيت هاي فرهنگي دو كشور صورت گرفته و فعاليت هاي فرهنگي زيادي انجام شده كه به برخي از آنها اشاره مي شود:
اما عمده‌ترین مسائلی که توانست ایرانیان مهاجر را نسبت به فعالیت‌های فرهنگی حساس نماید، طولانی شدن مدت اقامت و بحران فرهنگی نسل دومی‌ها و سومی‌ها در غربت بوده است. یعنی این که ایرانیان مهاجر به دلیل سطح تحصیلات، فرهنگ و تمدن غنی ایرانی و... نمی‌توانستند نسبت به باورهای ملی خویش بی‌توجه باشند بدین خاطر دست به فعالیت‌های وسیعی در حوزه فرهنگ و تاسیس مراکز فرهنگی، اجتماعی زده‌اند.که از آن بین می‌توان به انجمن‌ها و مراکز ادبی – فرهنگی، تاسیس مراکز خدماتی و... اشاره کرد.<ref>امیری ، کیومرث ، چیت‌سازان ، سعید ، مراکز و انجمن‌های فرهنگی ایرانیان خارج از کشور ، [https://ensani.ir/fa/article/154050/%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%81%DB%8C-%D9%85%D8%B1%DA%A9%D8%B2-%D8%A8%D8%A7%D8%B2%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86-%D9%88-%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85 مرکز بازشناسی اسلام و ایران] ،1375،ص.201</ref>


•روانشاد حاج قربان سلیمانی؛ گوهر تابناك دوتارنوازي ايران و جهان و پدیده جشنواره بین المللی آوینیون فرانسه در سال 1991 : وی هشت بار به فرانسه دعوت شد و در سال 1991میلادی که این هنرمند بزرگ در فستیوال موسیقی و تئاتر سنتی ایران در جشنواره شهر آوینیون فرانسه شرکت کرده بود حضار را مجذوب و حیران هنر خویش ساخت و تحسین موسیقى دانان و آهنگ سازان نامى غرب را برانگیخت. هنگام برگزاری جشنواره جهانی موسیقی آوینیون در فرانسه ، مطبوعات آن کشور برایش تیتر زدند : « گنج راستین ملی » و آن موقع 72 ساله بود . در ژوئیه سال 1991 «لوموند» عكس او را روي جلدش چاپ كرده و زير آن نوشته: «كسي كه درهاي بهشت را روي غرب گشود» و نوول آبزرواتور در مورد او نوشت: "حس عمیق او نسبت به موسیقى و مهارت او در نوازندگى، در عین حال که بسیار طبیعى جلوه می کند، بسیار حیرت انگیز است". درصفحه اول نشریه لیبراسیون شماره ی ۳۱۶۹ به تاریخ 31 / 7 / 1991 درسایه عکس بزرگ استاد حاج قربان سلیمانی ذکر نمودند: اصالت بارز و توان بالای نوازندگی دوتار و قدرت عالی ایشان در ارایه آوازهایی به زبان های فارسی،ترکی وکردی علاقمندان موسیقی را چنان تحت تاثیر قرارداد که با ابراز احساسات ممتد ، آنان را وادارساختندکه برنامه خودرا تکرارکنند و درپایان تماشاگران بسیاری حتی آنان که بازبان فارسی هم آشنایی نداشتند ، حاج قربان را درآغوش کشیدند و بسیاری از موسیقی شناسان ، مدیران ، دست اندرکاران فستیوال های جهانی ، خبرنگاران وگزارشگران مطبوعاتی وهمچنین رادیو و تلویزیون های کشورهای مختلف برای دیدار و گفتگو بااین هنرمند زبردست وناشناخته به دفترفستیوال وهتل محل اقامتش مراجعه می نمودند تاعکس وگزارش تهیه کنند. ازجمله (پیترزسلرز)مدیر فستیوال لس آنجلس اعلام کرد که سعی می کنم تابرای سال ۱۹۹۳ استادسلیمانی را به جشنواره دعوت نمایند. این استاد صاحب نام به عنوان پدیده و ستاره "آوینیون" فرانسه معرفی شد . وخود در مورد برنامه آوینیون می گفت :«آن  روز ساز به من می گفت: تو در زمین بزن و من از آسمان».
==== [[ایرانیان مقیم فرانسه]] و زبان فارسی ====
هم اینک به دلیل حضور هزاران ایرانی در [[فرانسه]] و انتشار صدها کتاب و نشریه فارسی در آن کشور و برگزاری جلسات سخنرانی و گردهمایی‌های فرهنگی، علمی، ادبی و هنری و ایجاد مراکز فرهنگی و ادبی ایرانی از سوی ایرانیان مقیم فرانسه، زبان فارسی در حال گسترش و پیشرفت است. امروزه در شهرهای مختلف [[فرانسه]] انجمن‌ها و کانون‌های مختلف ایرانیان به آموزش و تدریس فارسی برای نسل دوم و سوم ایرانیان ساکن در [[فرانسه]] روی آورده‌اند و در نشریات فارسی زبان آنجا انواع آگهی‌ها درباره تشکیل کلاس‌های فارسی آموزی و برگزاری جلسات سخنرانی درباره مشاهیر ادبی منتشر می‌شود.


•در سال 1383 اعضاى تور فرهنگى ايران در پاريس با فعاليت‏هاى گوناگون مرتبط با كتاب و نشر در فرانسه آشنا شدند. در اين هيأت على‏اصغر رمضانپور معاون فرهنگى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ولى‏الله شجاع پوريان رئيس كميسيون فرهنگى مجلس، محمدعلى شعاعى دبير دفتر مجامع و فعاليت‏هاى فرهنگى و مسئولان انتشاراتى‏هاى دليل ما، افق، ققنوس، خانه فرهنگ و هنر گويا و فرهنگ معاصر و نمايندگان دو بنگاه ادبى حضور داشتند. مذاكراه با مسئولان وزارت خارجه فرانسه، آشنايى با صنعت نشر فرانسه ، ديدار ناشران با مسئولان سنديكاى ملى فرانس اديسون و بنگاههاى انتشاراتى، ديدار با مسئول بازرگانى بنگاه توزيع كتاب، شركت در كنفرانس روابط بين ناشران و نويسندگان،شركت در كنفرانس سياست كتاب در مركز ملى كتاب و بازديد از شركت موديس - سومين توزيع كننده بزرگ كتاب در فرانسه از جمله برنامه هايي بود كه در اين سفر چند روزه صورت گرفت.
=== [[انجمن های ایرانی در فرانسه|انجمن‌های ایرانی]] ===
انجمن فرهنگی هومن، انجمن فرهنگی آریا، انجمن فرهنگ ایران، [[انجمن پژوهشگران ایران]]، کانون احیای فرهنگ ایران، پاسداران فرهنگ ایران، کانون فرهنگی- هنری نیما، بنیاد فرهنگی بوعلی سینا، انجمن دوستداران فرهنگ ایران، مرکز اسناد و پژوهش‌های ایرانی، انجمن پژوهشی شعر و ادب پارسی، انجمن فرهنگی ایران، بنیاد مهر ایران (شعبه پاریس )، انجمن دوستداران فرهنگ و زبان فارسی، سازمان فرهنگی ایرانشهر، مرکز اسناد ایران در فرانسه، انجمن پزشکان ایرانی، انجمن مهندسان ایرانی،کانون فرهنگی – هنری نیما، انجمن دوست‌داران فرهنگ ایران، انجمن"خورشید پاریس" و... علاوه بر این انجمن‌ها، گروه‌های مختلف هنری ایرانی را می‌توان یادآوری کرد که در [[فرانسه]] و در شهرهای متعدد این کشور به فعالیت هنری در حوزه‌های مختلف مشغول هستند.  


•اعزام يك گروه 15 نفري از دانشجويان زبان فارسي براي دوره دانش افزايي به ايران در سال 1378 . اعزام اين تعداد از دانشجويان در طول سال هاي گذشته بيسابقه بوده است.
==== [[انجمن پزشکان، دندانپزشکان و داروسازان ایرانی مقیم فرانسه]] ====
این انجمن در سال 1990 میلادی در پی فاجعه سهمگین زلزله منجیل و لوشان و به دنبال کوشش عده‌ای از پزشکان ایرانی مقیم فرانسه برای کمک به زلزله‌زدگان تاسیس شد. در حقیقت گردهم‌آیی تعداد زیادی پزشک ایرانی با نیت انسانی کمک به هموطنان باعث شد که در پاسخ به  نیاز بازیابی ریشه‌های مشترک، انجمنی بنا گردد تا ضمن آشنایی بیشتر آنان با یکدیگر، به هدف‌های حرفه‌ای و انسانی نیز سازمان داده شود. در واقع می‌توان گفت این انجمن پس از گذشت این همه سال به خوبی پا گرفته و شناخته شده است. در این مدت، جمع زیادی از پزشکان، دندانپزشکان و داروسازان ایرانی مقیم فرانسه به این انجمن پیوسته و جوانانی نیز دوره دانشجویی خود را همراه با انجمن به پایان رسانده‌اند. انجمن پزشکان، دندانپزشکان و داروسازان ایرانی در فرانسه انجمنی است غیرسیاسی، غیرمذهبی و غیرانتفاعی. هدف این انجمن ایجاد پیوندهای دوستانه، فرهنگی، صنفی و حرفه‌ای میان همکاران مقیم فرانسه است. البته انجمن، در سال‌های اخیر نیز ارتباط با پزشکان فرانسه زبان در ایران را برقرار کرده و در حال گسترش است. همچنین این انجمن سعی نموده در این دوره از فعالیت تا حد توان خود به مسائل بهداشتی و پزشکی ایران نیز توجه کند و به خدمت و راهنمایی ایرانیان ساکن ایران و خارج از آن بپردازد. از آنجا که محور این وحدت، فرهنگ مشترک است، انجمن تلاش نموده تا اعضا، این فرهنگ را بیشتر بشناسند و پیوندشان را با آن حفظ نمایند. به همین منظور در بسیاری از نشست‌ها، اضافه بر سخنرانی‌های علمی، بخش‌های ادبی و هنری نیز اجرا و از صاحب‌نظران دعوت به عمل آمده تا در زمینه‌های مختلف هنری ادبی برای اعضای انجمن صحبت کنند.


•اهداي 20 محموله كتاب به 20 كتابخانه معروف فرانسه به مناسبت سفر آقاي خاتمي رئيس جمهور وقت به فرانسه
==== [[انجمن پژوهشگران ایران]] ====
انجمن پژوهشگران ایران در سال 1992 میلادی در پاریس تاسیس شده و سازمانی بین‌المللی و غیرانتفاعی است که اهدافی چون شناخت و آگاهی از معظلات آتی ایران و ایرانیان، تجزیه و تحلیل این مشکلات، تدوین راه کارها و راهبردهای تخصصی و کارشناسی برای رفع این معظلات و مبارزه با آن‌ها و سرانجام ارائه ساختاری برای طرح‌ها و برنامه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آتی ایران، را دنبال می‌کند. این انجمن با گردهم آوردن گروه عظیمی از کارشناسان و متخصصان ایرانی سراسر جهان، برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی در سال‌های گذشته و ارائه مقالات بیش از ششصد تن از کارشناسان و محققان در راستای آرمان مشترک «آینده‌ای روشن برای ایران» و تفکر نمادین «ایران در قرن بیست و یکم» گام می‌نهد. انجمن پژوهشگران ایران فعالیت‌های خود را از [[فرانسه]] آغاز کرده و به تدریج دفاتری در کشورهای دیگر از جمله انگلستان، آمریکا، آلمان و سوییس تاسیس نموده و حوزه فعالیت‌های خود را گسترش داده است.


•برگزاري نشست مشترك علمي بين انستيتو پاستور پاريس و انستيتو پاستور ايران با حضور 14 نفر از محققان و روساي بخش هاي مختلف انستيتو پاستور پاريس در 1379 و طي سه روز كاري 27 سخنراني علمي درزمينه مباحث پزشكي ، واكسن سازي و داروسازي ارائه گرديد.
==== [[انجمن پژوهشی شعر و ادب پارسی در پاریس]] ====
انجمن شعر و ادب پارسی بنیادی است که از فروردین 1373 در چارچوب قوانین فرانسه بنیان‌گذاری شد و تعدادی از فرانسویان ایران‌شناس و ایرانیان علاقمند به فرهنگ و شعر ایران در آن مشارکت دارند این انجمن غیرانتفاعی و غیرسیاسی است و فصلنامه‌ای به نام کارنامه منتشر می‌کند که مندرجات آن مربوط به شعر و ادب فارسی است. مدیر این نشریه آقای دوفوشه کور است و سردبیری آن به عهده‌ی علی شریعت کاشانی است.


•برگزاري بهار ايراني با مشاركت رايزني فرهنگي ايران و شهرداري منطقه شش پاريس به مدت يك ماه در سال 1383: اين برنامه به مناسبت فصل بهار و سال نو ايراني در مراكز مختلف فرهنگي منطقه شش پاريس برگزار شد كه شامل بخش هاي متنوع سينما، تئاتر،موسيقي، نمايشگاه و كنفرانس بود. اين مراسم در 17 ارديبهشت در سالن شهرداري منطقه شش و با حضور چهره هاي شاخص فرهنگي ايراني و فرانسوي انجام شد و نمايشگاههاي آثار گرافيك، نقاشي ، خطاطي و كتاب هاي قديمي و فرش افتتاح و مورد بازديد عموم قرار گرفت. تئاترهاي ايراني شكلك، تيغ كهنه، روي خط خاكستري، دايي وانيا روي فرش ايراني از جمله نمايش هايي بودند كه در سالن خانه فرهنگ هاي جهان و تئاتر لوسرنر پاريس به نمايش درآمدند. برپايي هفت سين نوروزي و سفره هاي عقد ايرانيان مسلمان، مسيحي ،  يهودي  و زرتشتي با عنوان "نمايشگاه سفره هاي ايراني" در كليساي سن سولپيس يكي از اين برنامه ها بود.  
==== [[انجمن شعر فارسی در سوربن فرانسه]] ====
انجمن شعر فارسی به همت محسن فارسانی در دانشگاه سوربن [[فرانسه]] راه‌اندازی شد. محسن فارسانی - شاعر، مترجم و فارغ‌التحصیل دکتری دانشگاه سوربن - انجمنی را با عنوان انجمن شعر فارسی دایر کرده است. در نشست‌های این انجمن که با حضور دانشجویان و اساتید علاقمند به شعر و ادبیات فارسی برگزار می‌شود، علاوه بر شعرخوانی، نقد و بررسی شعر ایران نیز انجام می‌شود. این نشست‌ها هر هفته روزهای چهارشنبه برپا می‌شود.


•اجراي تئاتر «شمس پرنده» و «اسطوره سیاوش» پري صابري با همت صادق خرازي سفير وقت ايران در فرانسه  در تالار یونسکوی پاریس  
==== [[اتحادیه تاکسی داران ایرانی مقیم فرانسه|اتحادیه تاکسى‌داران ایرانى مقیم پاریس]] ====
حدود 20 سال پیش رانندگان ایرانى تصمیم مى‌گیرند دور هم جمع شوند و هر از گاهى ناهار و یا شامى با هم صرف کنند و این گونه گام اول تشکیل اتحادیه برداشته مى‌شود و حالا این اتحادیه ۱۰۰ نفر عضو دارد. حق عضویت هر نفر ۲۰ یورو است که ۱۰ یورو براى مخارج انجمن هزینه مى‌شود و بقیه در صندوق مى‌ماند تا در قالب وام بدون بهره، کسرى تاکسى‌دار در خرید پلاک یا خودرو و هزینه تعمیر خودرو و... را تامین کند همچنان که در مواقع ضرورى مثل پرداخت هزینه درمان یا حمایت از خانواده همکار از دست رفته هزینه مى‌شود. سقف وام اتحادیه ۶ هزار یورو تعیین شده است. برگزارى جشن‌هاى سنتى ایرانى مثل عید نوروز، سیزده به در، شب یلدا و پیک نیک‌هاى تابستانى از کارهایى است که این اتحادیه براى خانواده‌ها و به ویژه آشنا کردن فرزندانشان با فرهنگ ایران انجام مى‌دهد. اتحادیه روزنامه‌اى هم منتشر مى‌کند. تاکسى‌داران ایرانى شهر پاریس , فرهنگ این شغل را نمى‌پذیرند و نمى‌خواهند آنچه هستند باشند. تاکسى‌داران ایرانى که از سال ۸۶ به این شغل روی آورده‌اند به طور متوسط سطح مدرک بالایى نسبت به سایر تاکسى‌داران پاریس دارند.  از طرفى ایرانى‌ها براى نشان دادن پایگاه اجتماعى خود شیک مى‌پوشند و به ظاهر خود و نحوه حرف‌زدنشان اهمیت زیادى مى‌دهند و سعى دارند نشان دهند که ایران صاحب فرهنگ غنى است و مى‌خواهند که مخاطبشان بفهمد که به دلیل شرایط و نیازشان مجبور به انجام چنین کارى شده‌اند و در پى کسب جایگاه از دست رفته خود هستند. مى‌گویند تاکسى‌داران ایرانى نمایندگان خوبى براى کشور [[فرانسه]] هستند.


•برگزاری جشن نوروز در شهرداری پاريس برای نخستين بار در فرانسه در29 مارس 2004 : به همين مناسبت شهردار پاريس ضيافت بزرگی در تالار بزرگ شهرداری پاريس ترتيب داد و گروه کثيری از مليت ها و اقوامی که سال نو آنها با اول فروردين و نوروز شروع می شود، به شرکت در آن دعوت شده بودند. شهردار پاريس در آغاز ضيافت به عنوان خوش آمدگويی و تبريک گفت و ميهمانان در کنار سفره هفت سين با غذاها و شيرينی های ايرانی و افغانی ، در حالي که موسيقی محلی اقوام گوناگون فضا را پرکرده بود، پذيرايی شدند.
از آنجا که تعدادى از تاکسى‌داران سیاسیونى هستند که به دلیل گذشت سن و تحولاتى که در زندگى آنان به وجود آمده از جمله بزرگ شدن فرزندانشان و نگرش متفاوت آنان به زندگى و بروز این احساس که زندگى و جوانى خود را مفت باخته‌اند از مباحث سیاسى دورى مى‌کنند و این نگرانى در آنان وجود دارد که اتحادیه شکل سیاسى به خود پیدا کند، اگر چه به گفته رئیس اتحادیه در تمام سال‌هاى فعالیت حتى چند کلمه گفت‌وگوى سیاسى در آن انجام نشده است. در هر صورت هنوز جو مشکوک، حاکم بر روابط مهاجرانى است که بنابر دلایل مختلف ترک وطن کرده‌اند و اگر چه تلاش دارند که زمانى دور هم جمع شوند و مسائل سیاسى مانع از روابطشان نباشد.  


•برگزاري برنامه "شب سفيد" توسط شهرداري پاريس در بخش هاي مختلف و متنوع  شهر پاريس در روز هفتم اكتبر2005 به اجرا در مي آيد و نخستين حضور فرهنگي ايران  در محل كاخ و محوطه آرشيو ملي فرانسه و با برگزاري برنامه نمايشگاه نقاشي فدريكا مارتا از اشعار مولانا، چادر عشاير به سبك قشقايي، شاهنامه خواني مهدي فقيه در جمع ايرانيان،نمايشگاه چايخانه سنتي ايران،اجراي اركستر نكيسا با نوازندگاني زبده،كارگاه خوشنويسي توحيدي طبري،قرائت متن هاي نمايشي كوتاه توسط نادري و ثميني رقم خورد.
==== [[ایرانیان شاخص مقیم فرانسه|معرفی چند ایرانی شاخص در فرانسه]] ====


•اولين حضور جمهوري اسلامي ايران در نمايشگاه كتاب پاريس از تاريخ 3 الي 7 فروردين 1386 با حضور موسسه نمايشگاه هاي فرهنگي ايران. شركت در نمايشگاه پاريس نه تنها فرصت مغتنمي بود تا قابليت هاي نشر كشور به طرف فرانسوي نشان داده شود بلكه زمينه براي همكاري هاي مشترك در آينده براي ارائه فرهنگ مكتوب كشورمان در فرانسه فراهم آمد.
===== پروفسور [[ایرج گنج بخش]] =====
[[پرونده:پروفسور.jpg|بندانگشتی|پروفسور ایرج گنج بخش. قابل بازیابی از http://www.paysdefrance.blogfa.com/post/177]]
استاد دانشگاه پیر ماری کوری فرانسه و رئیس بخش جراحی قلب بیمارستان پیتیه [[پاریس]] است. اولین پیوند قلب جهان در [[فرانسه]] توسط وی انجام شد.


•حضور ايران در اولين نمايشگاه بين المللي گردشگري در پاريسدر مارس 2008
===== [[حسن اکبرزاده|پروفسور حسن اکبرزاده]] =====
در سوم فروردین 1306 در شهر رشت به دنیا آمد. پس از اخذ دیپلم متوسطه در رشته ریاضى با درجه ممتاز وارد دانشگاه تهران شد و با احراز مقام اول تحصیلات خود را در ایران به پایان رسانید. او پس از اخذ مجدد لیسانس ریاضى از دانشگاه سوربن پاریس و همچنین گواهینامه آنالیز عالى، براى فوق لیسانس در مورد نظریه نسبیت عمومى انیشتین تحقیق کرد و درباره هندسه دیفرانسیل و فضاهاى ریمان بعد از 3 سال تحقیق، اکتشافات خود را در قالب چندین مقاله درمجله آکادمى علوم پاریس به ثبت رسانید. 


•حضور همه ساله بنياد فارابي و حوزه هنري سازمان تبليغات و بخش هاي خصوصي  در جشنواره كن
اکبرزاده از سال 1957 میلادى به عنوان وابسته تحقیقات در مؤسسه معروف تحقیقاتى کولژدوفرانس پذیرفته شد و بعد از 4 سال رساله دکتراى دولتى در علوم ریاضى را در دانشگاه سوربن به پایان رسانید. او پس از طى مدارج مأمور تحقیقات و استاد تحقیقات، نزدیک چهل سال به عنوان رئیس تحقیقات دراین مؤسسه بین‌المللى مشغول به کار بوده است. علاقه استاد در میان 44 رشته ریاضی به رشته هندسه و دیفرانسیل که در فیزیک نظرى کاربرد دارد بیشتر است و محور فعالیت و تحقیقات وى نیز در این زمینه است. از این استاد گران‌قدر مقالات علمى زیادى درمجله‌هاى معتبر جهانى به چاپ رسیده است. او در سن 80 سالگى همچنان مشغول به کار و تحقیقات علمى است و در سال‌های اخیر نیزیکی از مهم‌ترین تالیفاتش با مقدمه چند ریاضیدان نامی جهان توسط یک ناشر مهم علمی در جهان به زبان انگلیسی منتشر شده است. [[حسن اکبرزاده]] با اینکه بیش از 60 سال در [[پاریس]] زندگى کرده، اما افتخار مى‌کند که فقط یک تابعیت، آن هم تابعیت ایرانى دارد.


•حضور نمايندگان دولتي و ناشران ايراني در فستيوال جهاني ميدم( ناشرين و توليد كنندگان كالاهاي فرهنگي هنري و موسيقيايي كشورهاي جهان) در محل دائمي نمايشگاه هاي شهر كن
===== [[محمد حیدری ملایری|دکتر محمد حیدری ملایری]] =====
اختر فیزیکدانِ رصد‌خانه‌ی پاریس و یکی از دانشمندانِ سرشناس جهانی در اخترشناسی و اختر فیزیک در سال 1326 در ملایر زاده شد و در خانواده‌ای فرهنگ دوست پرورش یافت. وی در سال 1348 به دریافت لیسانس فیزیک از دانشکده‌ی علوم دانشگاه تهران موفق شد. در سال 1353 با بورس دولت فرانسه به پاریس رفت تا در رشته‌های اخترشناسی و اختر فیزیک مطالعه کند و موفق شد  تا در سال 1358 دکترای سیکل سوم و در سال 1362 دکترای دولتی را، که بالاترین مدرک تحصیلی فرانسه به شمار می‌آید، از [[دانشگاه پاریس]] اخذ نماید. در سال 1359 با گذراندن کنکور، موفق به دریافت پست رسمی «اخترشناس» در رصدخانه [[پاریس]] شد. در سال 1362، در جریان پژوهش برای تز دکترای خود، به کشف جسم‌های ناشناخته‌ای در دو کهکشان همسایه‌ی ما نایل آمد. قبلا تصور می‌شد که این جسم‌ها ستاره‌اند، ولی او نشان داد که در واقع میغ‌ها یا سحابی‌های ویژه‌ای هستند که توسط ستارگان پُرجرمِ نوزاد به وجود آمده‌اند. از آن زمان تا کنون بخش عمده‌ای از فعالیت‌های وی بر مطالعه‌ی این جسم‌ها متمرکز شده است و نتیجه‌های پژوهش‌هایش تا کنون در بیش از 100 مقاله‌ی علمی به چاپ رسیده‌اند.


•آموزش زبان فارسی در سه سطح مبتدی، متوسطه و عالی، در محل رایزنی فرهنگی ايران در پاریس برگزار می شود. این کلاسها داوطلبان خاص خود را دارد. افرادی که قرار است به عنوان ماموریت یا برنامه ای به ایران بروند، دانشجویان، خبرنگاران ، ودیگر قشرهای فرانسوی در خارج از ساعات اداری که مناسب با وضعیت کاری آنان است مایل به استفاده از این کلاس ها هستند. هر چند در تنها مدرسه ایرانی واقع در پاریس نیز  زبان فارسی براي كودكان و نوجوانان در روزهای شنبه تدریس می شود .  
رهبر گروهی از اختر فیزیک‌دانان بین‌المللی است که درباره‌ی پیدایش ستاره‌های پُرجرم و تاثیر این ستارگان بر محیط پیرامونشان مطالعه می‌کنند. به ویژه نتایج مطالعات و پژوهش‌های چند سال اخیر ایشان بر پایه داده‌هایی است که او با به کار بردن تلسکوپ فضایی هابل، متعلق به سازمان ناسا (NASA)، به دست آورده است. وی در سال 1364 با گذراندن کنکور به گروه اخترشناسان رصدخانه‌ی بزرگ اروپا (ESO)، که در کشور شیلی در آمریکای جنوبی قرار دارد، پیوست. اقامت ایشان و خانواده ‌اش در شیلی به مدت 7 سال، تا سال 1371، به طول انجامید. گفتنی است در ضمن فعالیت‌های پژوهشی‌اش از 1367 تا 1370، معاونت دپارتمان اخترشناسی رصدخانه اروپایی را هم به عهده داشت.[[محمد حیدری ملایری|دکتر حیدری ملایری]] علاوه بر اخترشناسی، به زبان‌شناسی و تاریخ نیز دلبستگی دارد  و به ویژه در زبان‌شناسی تطبیقی و ریشه‌شناسی زبان‌های هند – و - اروپایی پژوهش بسیار کرده است. با زبان‌های پهلوی، فارسی‌باستان، اوستایی، سنسکریت، یونانی، و لاتین آشنایی دارد، و درباره‌ی در حدود 20 گویش زبان فارسی مطالعه کرده است. همچنین سال‌هاست که درباره‌ی سیستم اصطلاح‌شناسی علمی در زبان فارسی به پژوهش می‌پردازد. نتیجه این کوشش‌ها، فراهم آوردن «فرهنگ ریشه‌شناختی اخترشناسی و اخترفیزیک» به زبان‌های انگلیسی – فرانسه – فارسی است، که ایشان به عنوان کاری فرعی در دست دارد و تا کنون حرف‌های A  تا  K را در منزلگاه اینترنتی خود در دسترس همگان نهاده است.


•هفته فرهنگی خانه های فرهنگ خارجی در پاریس: فدراسيون خانه های فرهنگ خارجی درپاریس در سال 2001 میلادی برابر با 1380 شمسی  با حضور کشورهای ایران ، مصر ، [[سوریه]] ، [[اسپانیا]] ، ترکیه ، [[کانادا]] ، مجارستان و برخی از کشورهای آمریکای لاتین با مدیریت رایزنی فرهنگی کانادا تاسیس گردید و هم اكنون متشکل از 35 مرکز و موسسه فرهنگی کشورهای خارجی است و رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه نیز  در اين انجمن مشارکت فعال دارد . هدف این انجمن انجام فعالیت  مشترک و متمرکز در مراکز فرهنگی مربوط به خود جهت معرفی فرهنگ و هنر ملی و شناساندن آن به شهروندان پاریسي است . اولین فعالیت این انجمن در اکتبر 2002 در چارچوب هفته خانه های فرهنگ با همکاری شهرداری پاریس و وزارت فرهنگ فرانسه برگزار گردید.زمان برگزاری این هفته فرهنگی نیز بعد از پایان یافتن تعطیلات تابستانی ماه اوت و آغاز شدن فعالیتهای جاری از جمله باز شدن مدارس و دانشگاهها است و در ماه سپتامبر یعنی در اوایل مهر ماه از اهالی پاریس دعوت به عمل می آید تا از طریق فرهنگ و هنر، سفری به کشورهای عضو داشته باشند . خانه های فرهنگ نیز ضمن ارایه برنامه های متعدد از جمله هنرهای بصری ،ادبیات ، سینما ، موسیقی ، تئاتر ، نمایشگاه هنرهای تجسمی  ، میزگرد و کنفرانس ،آشپزی و گفتگو  در حد توان خود جلوه ای از فرهنگ و هنر خود را در معرض علاقمندان قرار می دهند . همه ساله یک موضوع خاصی به صورت مشترک جهت معرفی خانه های فرهنگ خارجی در پاریس انتخاب می شود و خانه های فرهنگ به طور معمول این برنامه ها اعم از نمایشگاه ٰ کنفرانس ٰ نمایش فیلم ٰ اجرای موسیقی با محوریت آن موضوع برگزار می کنند . مردم نیز بر اساس بروشورها برنامه های مورد نظر خود را انتخاب می کنند و از نزدیک با مراکز فرهنگی نیز آشنا می شوند  و این فرصت خوبی برای جذب افراد به نمایندگی فرهنگی است.
===== پرفسور [[غلامرضا جلوه]] =====
استاد و دانشمند ایرانی مدرسه عالی شیمی کلرمون فرانس موفق به دریافت عالی‌ترین نشان علمی این کشور در زمینه گیاه‌شناسی شد. این شیمی‌دان برجسته ایرانی که ریاست دانشکده مهندسی شیمی مدرسه عالی شیمی کلرمون فرانس را برعهده دارد، به دلیل تحقیقات گسترده خود در زمینه گیاه‌شناسی و صنایع‌غذایی موفق به دریافت مدال شوالیه تحقیقات آکادمیک گیاه‌شناسی شد. پرفسور جلوه تحصیلات کارشناسی خود را در سال ۱۹۷۵ رشته مهندسی شیمی در دانشگاه پلی تکنیک تهران (صنعتی امیرکبیر) به پایان برده و در سال ۱۹۷۹ دیپلم دکتری مهندسی را از دانشگاه پلی تکنیک تولوز دریافت کرده است.


•به همت رايزني فرهنگي ايران در فرانسه، شبکه تلویزیونی آرته مشترک فرانسه و آلمان تمامی برنامه های روز چهارشنبه 23 بهمن ماه خود را به مراسم جشن گراميداشت سي امين سالگرد انقلاب اسلامی ايران اختصاص داد. برنامه ها از ساعت 10 صبح چهارشنبه 23 بهمن با "روز بخیر تهران" آغاز و در ساعت 00.20 با "خداحافظ تهران" پایان يافت و حدود 10 مستند، فیلم و گزارش خبری در باره ایران پخش شد. در این میان، مستند بسیار قوی " ایران : قدرت آشکار شده از 2008– 1905 در باره تاریخ یکصد ساله ایران از کشف نفت تا دانش هسته ای در ساعت 20.50 نمایش داده شد. این مستند 90 دقیقه ای که شامل مجموعه ای از فیلم های آرشیوی و جدید، مصاحبه و گفتگو با مسولان سیاسی ایران بود، با همیاری رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه و در خلال سه سفر کاری کمپانی " آرت لاین فیلمز " در طول بهار و تابستان1387 به ایران تهیه گردیده بود.
===== [[فرهاد خسرو خاور|پروفسور فرهاد خسرو خاور]] =====
استاد مدرسه عالی مطالعات علوم اجتماعی پاریس، در شهر مونپلیه همزمان با آموزش فلسفه، لیسانس ریاضیات گرفت و سپس دکترای فلسفه را به پایان رساند. پس از پایان تحصیلات فلسفی، و آشنایی با آلن تورن به جامعه‌شناسی روی آورد و دکترای جامعه‌شناسی را در سال‌های نزدیک به انقلاب، به پایان رساند و با دو دکترا به ایران بازگشت و تا سال 90 و 91 در ایران ماند و مدتی در دانشگاه بوعلی شهر همدان تدریس می‌کرد.  


•انتخاب رایزنی ایران در فرانسه توسط فدراسیون خانه های فرهنگ خارجی: بر اساس يادداشت رسمي " فدراسيون خانه هاي فرهنگ خارجي"فيسپ" وابسته به وزارت فرهنگ فرانسه، خانه فرهنگ ايران از ميان تمامي رايزني ها و خانه هاي فرهنگ خارجي فعال، جزء ۵ خانه فرهنگ خارجي برتر در فرانسه شناخته شده است. در واقع "فيسپ" اتحاديه اي از كليه رايزني هاي فرهنگي و خانه هاي فرهنگ خارجي در فرانسه مي باشد كه به منظور هماهنگي فعاليتهاي فرهنگي و هنري رايزني ها با يكديگر و با وزارت فرهنگ و ارتباطات فرانسه به وجود آمده است. معرفي ۵ خانه فرهنگ خارجي برتردرفرانسه مسبوق به سابقه نبوده و براي اولين بار توسط "فيسپ" اعلان شده وموجبات آن را فراهم ساخت كه فعاليت اين خانه هاي فرهنگ منتخب توسط مجلات فيسپ، وزارت فرهنگ فرانسه و نشريات فرانسوي انعكاس يابد. انتخاب خانه فرهنگ ايران در زمره ۵ خانه فرهنگ برتر، افتخاري براي ج.ا.ايران مي باشد.
به قصد ادامه تحقیقات، ناچار پس از 12 سال ایران را ترک کرد. اول به آمریکا رفت و در آنجا بورس راکفلر را اخذ کرد و پس از چند سال ملاقات با استاد قبلی‌اش آلن تورن از وی خواست به [[فرانسه]] بیاید و از این طریق وارد مدرسه عالی مطالعات اجتماعی پاریس شد. تحقیقات و پژوهش‌های او درباره اسلام و دینداری مسلمانان در جامعه فرانسه که حاصل آنها نیز چند کتاب با عناوین زیر است:


'''رايزني فرهنگي فرانسه در ايران'''
* جمهوری فرانسه و مساله حجاب و روسری؛
* اسلام جوانان؛
* نوشهیدان درراه خدا؛
* اسلام در زندان‌ها.


رايزني فرهنگي فرانسه در ايران در بخش همكاري هاي فرهنگي در سفارت فرانسه در ايران فعاليت دارد و به امور علمي- فرهنگي، فني و زبانشناسي مي پردازد و زير نظر سفير فرانسه فعاليت مي كند. رايزن فرهنگي از كارمندان وزارت امورخارجه فرانسه و يا از وزارتخانه هاي ديگر همچون وزارت فرهنگ(كه به وزارت خارجه انتقال يافته) انتخاب مي شوند. رايزني فرهنگي داراي دو معاونت امور علمي – دانشگاهي و امور زبانشناختي – فرهنگي است.
===== [[مهیار منشی پور]] =====
قهرمان فوق خروس وزن جهان، در فروردین 1354در تهران متولد شد. در سال 1364 پدرش او را نزد عمه‌اش در شهر پوآتیه فرانسه فرستاد. مهیار پس از اخذ دیپلم در این شهر، پس از این که به خاطر دل پدرش یک سال پزشکی خوانده بود، تغییر رشته داد و  توانست مدرک تربیت بدنی را بگیرد. او در سال 1996به ورزش حرفه‌ای روی آورد و شش سال بعد قهرمان فرانسه و اروپا شد. ماجرای تغییر ملیت او نیز همچون زخمی است که هنوز درمان نشده است. مهیار در سال1997 یعنی 11 سال پس از آمدن به [[فرانسه]]، در حالی که چند روز پیش از آن قهرمان تورنمنت فرانسه شده بود، تقاضای ملیت فرانسوی کرد. اما پاسخ به این تقاضا دو سال و نیم طول کشید و در نهایت پاسخ منفی بود به این بهانه که او دانشجو است. در نهایت، مهیار منشی پور به مدد نماینده مجلس، فرانسوا زاینیبرت، در منطقه اوت گارون ملیت فرانسوی را در سال 2001 دریافت کرد.


يكي از فعاليت هاي عمده رايزني فرهنگي فرانسه، همكاري هاي علمي – دانشگاهي است و رايزني بودجه هايي را براي آموزش محققان و پژوهشگران ايراني اختصاص داده و هزينه مي نمايد.
مهیار منشی پور باوجود علاقمندی به سرزمین پدری‌اش، دو خاطره ناگوار از ایران را باخود همراه دارد. خاطره بد او از ایران زمانی است که مادرش از پدرش جدا شد و اورا در دو سالگی ترک کرد. حادثه غمبار زلزله بم، دیگر خاطره تاسف‌انگیز او از ایران است از آنجا که پدر بزرگ مهیار متولد شهر بم بوده است، هنگامی که در دسامبر2003 زلزله بم اتفاق افتاد، او به شهربم آمد و با مردمی مهربان روبرو شد. او در بازگشت اتحادیه همیاری فرانسه – بم را همراه همسر روانشناس فرانسوی‌اش "آن" به وجود آورد و به لطف آن ساخت یک مدرسه را شروع نمود.  


در بخش آموزش زبان سفارت فرانسه فاقد مركز آموزش زبان فرانسه است. موسسات مختلف ايراني از قبيل كانون زبان ايران، موسسه كيش و قطب راوندي در امر آموزش زبان فرانسه فعال هستند و بخش فرهنگي سفارت اساتيد اينمراكز را براي ارتقاي سطح آموزش به صورت دوره هاي كوتاه مدت به فرانسه اعزام مي نمايد.
===== [[كاظم بایرام‌بخش|کاظم بایرام‌بخش]] =====
مدرس دانشگاه لومیر, عکاس، مستندساز و برنده‌ی جایزه‌ی گوزن طلایی فستیوال جهانی عکاسی زیرآب است و بیش از  15 سال است که در خلیج فارس کار می‌کند و در این مدت فیلم‌های متعددی ساخته‌است. وی از سال 1996 ساخت فیلم مستند "یک نگاه دیگر به خلیج ‌فارس" را آغاز کرد و در این فیلم نشان می‌دهد که چگونه زیر آب بدون اکسیژن عکس می‌گیرد. بایرام بخش این کار را بهانه‌ای برای مطرح کردن خلیج فارس قرار داد؛ این فیلم در فستیوال جهانی تصویر زیر آب در سال 2006 در فرانسه انتخاب شد. ساخت آن 10 سال طول کشید و به‌ گفته‌ی بایرام بخش، پنج دقیقه از این فیلم 30 دقیقه‌ای در دریای سرخ به دلیل پاکی و زلالی آب آن فیلم‌برداری شده است تا او بتواند بعد میدان دریا را به مردم نشان دهد. همواره دغدغه اصلی برنده جایزه جهانی عکاسی "مون پلییه اوکیانوس" آب‌های ایران و به‌ویژه خلیج‌فارس تشکیل می‌دهد، چرا که از طرفی وجب به وجب آب‌های ایران را می‌شناسد و از سویی دیگر می‌خواهد فعالیت‌های منفی عرب‌ها را در مخدوش کردن ذهن نسل آینده درباره‌ی ایران و خلیج‌فارس خنثی کند.  


فعاليت فرهنگي سفارت فرانسه نيز در ايران مرتب انجام مي شود و تمامي فعاليت هاي فرهنگي – هنري با همكاري سازمان هاي ايراني مثل موزه هنرهاي معاصر ، سازمان ميراث فرهنگي ، موزه ايران باستان ، تالار وحدت و مركز موسيقي وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، سينماتك موزه هنرهاي معاصر صورت مي گيرد. برخي از كارهاي فرهنگي صورت گرفته از طرف فرانسوي عبارتند از:
===== [[شهریار عدل]] =====
مدیر تحقیقات در موسسه ملی پژوهش علمی فرانسه؛ تحصیلات در تهران (دبستان و سه سال نخست دبیرستان)، عزیمت به فرانسه از پاییز 1959 میلادى برابر با 1338 شمسى  تحصیلات دانشگاهى در مدرسه عالى علوم تاریخى در سوربن؛ و همزمان در مدرسه موزه لوور، تاریخ عمومى هنر، باستان‌شناسى مشرق زمین و تاریخ هنرهاى دوره اسلامى را خواند و به مدرسه معمارى پاریس - بوزار – نیز ‏رفت و بعد دکترا در رشته تاریخ ایران و آسیاى میانه گرفت.  


•برگزاري چهارمين كنفرانس ايرانشناسي اروپا ازسوي وزارت امورخارجه فرانسه، يونسكو و مركز ملي تحقيقات فرانسه و دانشگاه سوربون از تاريخ 16 تا 19 شهريور 1378 در پاريس و شركت حدود 40 استاد ايراني در اين كنفرانس.
وی عضو مؤسسه ملى تحقیقات علمى فرانسه است و  در روز ۱۳ مهر ۱۳۸۸ دبیر کل  یونسکو، مدال فرهنگ جهانی یونسکو موسوم به “پنج قاره” را به پروفسور [[شهریار عدل]] اهدا کرد. دکتر شهریار عدل عضو کمیته ملی ایکوموس ایران ومسئول روابط خارجی آن می‌باشد.


•برگزاري ميزگرد بررسي تطبيقي خاطره نويسي جنگ با حضور محققان ايراني و فرانسوي در 15 و 16 آذر ماه 1378 در دانشگاه تهران از سوي سفارت فرانسه
=== [[ایران شناسی در فرانسه|ایران‌شناسی در فرانسه]] ===
در فرانسه، از فرهنگ و زبان و قومیت (آریایی) ویژگی‌های جغرافیایی (سرزمین کوهستانی و زمستانی سرد) مشترک در میان تمدن‌های اقوام ایرانی زبان ساکن ایران و افغانستان و کردستان عراق و ترکیه و بخش‌های جنوبی شوروی (سابق) بویژه [[تاجیکستان]] آگاهی نظرگیری وجود دارد.«ایران زمین» با این خصوصیات با جهان عرب و ترک و هندی فرق دارد. فرانسویان از خاورمیانه به معنای سرزمینی که از کازابلانکا یا دار البیضاء در ساحل غربی مراکش در اقیانوس اطلس تا [[کابل]] در افغانستان ممتد است تصوری ندارند. روزنامه‌ها علی‌الرسم از سرزمین‌های مسلمان‌نشین واقع در جنوب و شرق دریای مدیترانه با نام «جهان عرب» یاد می‌کنند، گویی که اقوام ترک زبان و فارسی زبان ساکن در این سرزمین‌ها اقلیت‌هایی حاشیه‌نشین‌اند. [[فرانسه]]، از دیرباز، به مناسبت میراث استعماری و نظامی برای مغرب (مراکش و [[تونس]] و الجزایر) و خاور نزدیک (علی الخصوص [[سوریه]] و [[لبنان]]) وبر اثر فتوحات نابلئون و اکتشافات شامپولیون برای مصر اهمیت خاصی قائل بوده است. امّا به عکس، در ایران و افغانستان، هیچگاه نقش سیاسی عمده و پایداری نداشته است.


•برگزاري نشست مشترك علمي بين انستيتو پاستور پاريس و انستيتو پاستور ايران با حضور 14 نفر از محققان و روساي بخش هاي مختلف انستيتو پاستور پاريس در 1379 و طي سه روز كاري 27 سخنراني علمي درزمينه مباحث پزشكي ، واكسن سازي و داروسازي ارائه گرديد.
در نتیجه مطالعات ایران‌شناسی در فرانسه تا دیر زمانی در زمره «مطالعات عربی» قرار می‌گرفته که در مقام مقایسه، دولت‌های فرانسه نظر مساعدی نسبت به آن داشته‌اند. اما همین امر که مقامات سیاسی [[فرانسه]] نظر خوشی نسبت به ایران‌شناسی نداشته‌اند بسط روابط فرهنگی بین فرانسه و ایران را در قرن گذشته آسان‌تر ساخت. در حالی که انگلیسی‌ها انحصار استخراج نفت و بلژیکی‌ها امتیاز اداره امور گمرکات ایران را کسب می‌کردند، فرانسه انحصار حفاری‌ها و اکتشافات باستان‌شناختی را در این کشور به دست آورد! از همین جا می‌توان دریافت که چرا تحقیقات ایران‌شناسی در فرانسه اساساً حول محور هویت اصیل اقوام ایرانی– آریایی یا هند و ایرانی و ریشه‌های فرهنگ این اقوام تمرکز یافته است. در عوض، همین معنا نشان می‌دهد که چرا مطالعات تاریخی و اجتماعی درباره ایرانِ امروز به کندی گسترش می‌یابد. اولویتی که بدین‌سان به زبان‌ها و ادبیات وتاریخ و هنرهای ایران قبل از اسلام داده شده بود باعث شد که جنبه‌های جدیدتر فرهنگ ایرانی جایگاهی فرعی بیابند، در حالی که این جنبه‌ها برای محققان کشورهایی که دارای روابط اقتصادی و بازرگانی وسیاسی مداوم با ایران بودند، اولویت داشت.


•كاروان شعر ايران - فرانسه: انديشه راه اندازى (كاروان شعر) در مهر ماه 1383 همزمان برگزارى دو نمايشگاه فرش در موزه فرش ايران در تهران و موزه فرش كلرمون فرانس در فرانسه، با موضوع «گفت و گو با طبيعت» شكل گرفت. براين اساس در ارديبهشت ماه سال 84 شاعران معروفى از فرانسه به ايران آمدند. اين كاروان به شهرهاى تهران، اصفهان، شهركرد، شيراز، فيروزآباد و چهارمحال بختيارى سفر كردند و شاعرانى نيز از تهران و اصفهان و شيراز به اين كاروان پيوستند و به اجراى برنامه و شعرخوانى پرداختند و بعد از پايان برنامه اين كاروان به فرانسه مراجعت كرد. در اسفند ماه سال 1383 كاروان شعر ايران به فرانسه رفت و در طول دو هفته به پنج شهر فرانسه از شمال تا جنوب مسافرت كردند و به اجراى برنامه پرداختند و در نه جلسه شعرخوانى شركت كردند. گفتنى است كه اعضاي اين كاروان به صورت فردى و گروهى در چندين مصاحبه مطبوعاتى، راديوئى و تلويزيونى شركت كردند و در مورد شعر خود و شعر امروز ايران و ژانرهاى مختلف آن صحبت كردند و به شعرخوانى پرداختند.
در فرانسه برای متمایز ساختن تمدن ایرانی از تمدن‌های سامی و ترکی، غالباً بر آریایی بودن اقوام ایرانی تأکید شده است. تصادفی نبوده است که مونتسکیو، ایرانی را مظهر بیگانگان مستقل اختیار کرده است نه ترک یا هندی را. برخی از نویسندگان قرن نوزدهم فرانسه، مثل گوبینو و ارنست رنان از همین ویژگی در تأیید اعتقاد خود به تفوق آریایی‌ها بر سامی‌ها استفاده کرده‌اند. همچنانکه کدی نشان داده، رنان توانایی فکری سید جمال الدین اسدآبادی را بر این حمل می‌کرده که او آریایی بوده است نه عرب. البته محققان متخصص در زمینه فرهنگ آریایی و تمدن‌های هند و ایرانی در سطح کاملا متفاوتی تحقیق می‌کرده‌اند. اینان در فرانسه در حکم خانواده‌ای گرانقدر که از آنکتیل دوپرون(Anquetil-Duperron) «کاشف» اوستا در قرن هجدهم، آغاز می‌شود و تا دومزیل(Georges Dumézil) که پیش از وفاتش در سال 1986 از روی اساطیر اقوام هند و اروپایی پرده برداشت، ادامه می‌یابد.


•نمايشگاه "آواز جهان: هنر ايران عصر صفوي" درموزه لوور پاريس از دوشنبه 9مهر1386(اول اكتبر2007) تا 17دي‌1386(7 ژانويه2008) در تالار ناپلئون موزه لوور به مساحت 500 متر مربع : نمايشگاه فرهنگ و هنر صفوي به عنوان نخستين همكاري فرهنگي مشترك ايران و فرانسه پس از پيروزي انقلاب اسلامي، در موزه لوور پاريس برپا شد و برپايي اين نمايشگاه در قالب يك تفاهم فرهنگي بين دو كشور انجام ‌شد  و يكي از مهمترين تفاهم نامه‌هاي فرهنگي محسوب مي شود . نمايشگاه آواز جهان مهمترين دستاوردهاي تمدني دوران پس ازاسلام ايران يعني دوره صفويه را به نمايش گذاشت و مي‌توان آن را ازنمايشگاههاي منحصربفرد موزه لوور پاريس قلمداد كرد. "آواز جهان، هنرايران صفوي" يك نمايشگاه آنتولوژيستي وتاريخ شناسانه بود كه بسياري از آثار آن براي نخستن بار در فرانسه به نمايش گذاشته شد و همراه نمايشگاه ، كتابي نيز منتشر گرديد تا نيازهاي جامعه علمي فرانسه در مورد شناخت تاريخ و فرهنگ ايران مرتفع نمايد . در اين نمايشگاه ‪ ۲۰۰قطعه اثر هنري ايران صفوي به نمايش گذاشته شد .ازمجموعه آثار به نمايش گذاشته شده ، ‪ ۴۶اثر از موزه ملي ايران ، موزه و كتابخانه كاخ گلستان ، موزه رضا عباسي و موزه هنرهاي تزئيني اصفهان و مابقي ازموزه برتيش ميوزيوم ، موزه ويكتوريا و آلبرت لندن ، موزه بروكلين و موزه هنر متروپوليتن نيويورك، موزه‌هاي روسيه، مجموعه الشيخ كويت و مجموعه آقاخان به امانت گرفته شد. دراين نمايشگاه ابعاد مختلف هنري دوره صفويه از نقاشي،خوشنويسي،مينياتور، سفال،پارچه‌هاي ابريشمي،سلاح‌هاي ساخت دوره صفوي،پوشاك،كتاب،فلز،چوب، سفال، درمعرض ديد عموم قرارگرفت. يکي از برجسته ترين اشياي اين نمايشگاه ، نسخه اي از قرآن کريم در دو صفحه و حروف آن به کوچکي ذرات غبار بود. يکي ديگر از اين اشيا ، يک کت ابريشمي مزين به پرندگان سبز است  در ميان آثاراين نمايشگاه تعدادي از نگارگري‌هاي شاهنامه تهماسبي وجود داشت كه در نوع خود بي‌نظير بودند .بخش بزرگي از اين شاهنامه در گنجينه موزه هنرهاي معاصر تهران وجود دارد  كه طرف ايراني به دلايلي حاضر نشد آنها را در اختيار قرار دهد و موزه لوور چند برگ ازاين شاهنامه را از موزه هاي ديگر جهان به امانت گرفته بود . اشياي پارچه‌اي بسيارقيمتي هم دراين نمايشگاه دربرابرديد علاقمندان قرارگرفت كه ازجمله آنها مي‌توان به دو قالي نفيس بانقش "درخت گويا"كه از ليسبون و سين سيناتي به امانت گرفته شده‌ بودند، اشاره كرد. دبير و مسئول نمايشگاه «آواز جهان»، سورن ملكيان، استاد و مدير پژوهش در مركز ملي تحقيقات علمي (CNRS) بود كه در زمينه تاريخ فرهنگ ايراني تخصص دارد. از وي كتاب‌ها و رساله‌هاي مونوگرافيك متعددي در مورد هنر جهان تاريخي ايراني منتشر شده است. اين نمايشگاه از حمايت شركت توتال و حمايت رسانه‌اي شبكه‌هاي تلويزيوني Histoire  و Europe1 برخوردار بود و گفته شد حدود يك ميليون نفر از اين نمايشگاه بازديد كردند.
رکن دیگر مطالعات ایران‌شناسی در فرانسه، به دلیلی که چه بسا اکنون دیگر بر خواننده معلوم شده باشد، باستان‌شناسی است. از 1894 تا 1931 وزارت آموزش عمومی فرانسه انحصار حفاری‌های باستان‌شناسانه در ایران را در اختیار داشت. باستان‌شناسان فرانسوی، که عهده‌دار ستردن غبار ایام از چهره گذشته و درآوردن آثار شکوه ایران پیش از اسلام از زیر خاک بودند، به ارائه تصویر زیبایی از تمدن پر اعتبار ایرانی، متمایز از تمدن خاورمیانه مسلمان و عمدتاً عرب، کمک کردند. در سال 1921، [[فرانسه]] امتیاز انحصاری حفاری‌های باستان‌شناسی در افغانستان را نیز به دست آورد و بعدها تحقیقاتی را که در ایران آغاز کرده بود در آنجا نیز ادامه داد.  


'''موافقت نامه فرهنگي بين ايران و فرانسه بعد از انقلاب'''  
دولت [[فرانسه]] با تاسیس مراکز تحقیقاتی دائمی در ایران و [[افغانستان]] از این تحقیقات قاطعانه پشتیبانی می‌کرد؛ بانی ماموریت علمی و تحقیقاتی دومورگان به ایران در دهه 1890، وزارت آموزش عمومی فرانسه بود. در مورد هیئت‌های باستان‌شناسی فرانسه در ایران وافغانستان نیز همین حکم صادق است. بعد از جنگ دوم جهانی، اداره فعالیت‌های فرهنگی و علمی فرانسه در خارج از کشور به اداره روابط فرهنگی وزارت امورخارجه محول شد که در سال 1947 انستیتوی ایران و [[فرانسه]] را در تهران تأسیس کرد. این ابتکارات فرهنگی یگانه واکنش «سیاسی» فرانسه – آن هم تنها در همین حدّ – نسبت به دخالت شدید نظامی و بازرگانی انگلیس و امریکا در ایران بود. این مراکز فرهنگی که منزوی مانده بودند و به قدر کافی از آنها حمایت نمی‌شد، در تزلزل به سر می‌بردند. رونق فعالیت آنها غالباً به حضور مدیران سخت‌کوش و محترم چون ژاک دومورگان، '''[[رومن گیرشمن]]'''، گوستا و اشلومبرژه (Gustave Schlumberger) و [[هانری کربن]] بستگی داشت که از نظر علمی شخصیتی مستقل داشتند. راستش اینکه مطالعات ایرانی به اندازه رشته‌های تحقیقاتی معطوف به خاور نزدیک عربی یا شمال افریقا، که حکومت فرانسه به مراتب بیشتر به آنها مشغول بود، منافع احتمالی در بر نداشت. با همه این احوال، مطالعات ایران‌شناسی فرانسه که در پاریس تمرکز یافته، به رغم بحران‌های سیاسی جاری در ایران و افغانستان هیچگاه اعتبار و تنوعی را که امروزه دارد، نداشته است. چه شده است که آنچنان اوضاع ناخجسته‌ای این چنین سرشار از امید گردیده است ؟ برای بررسی این تطور باید به ترتیب زمانی به سوابق نظر کرد.


الف-  از آنجا كه موافقت نامه فرهنگي منعقده در سال 1353 از سوي طرفين فسخ نشده است ، بنابراين، بعد از انقلاب اسلامي نيز اين موافقتنامه از اعتبار قانوني خود برخوردار است.
==== '''پیش از جنگ جهانی دوم: دیپلمات‌ها، سیّاحان، باستان‌شناسان و بانیان مطالعات ایرانی''' ====
هر چند فلاسفه قرن هجدهم فرانسه جسته گریخته اظهارنظرهایی درباره ایران کرده‌اند، در واقع با این سرزمین آشنایی چندانی نداشتند. گفته‌اند که وقتی آنکتیل دوپرون، پس از فراگرفتن زبان پهلوی فقراتی از از اوستا را منتشر کرد، ولتر از خواب غفلت بیدار شد. نیز آنچه لافونتن در حکایات درباره ایران نوشت نه مُلهّم از نخستین ترجمه چاپی فرانسه بخش‌های از گلستان از گلستان سعدی بود که در سال 1643 به همت آندره دو ریه(André Du Ryer)  انجام یافته بود و نه مُلهم از سفرنامه‌های تاورنیه(Jean-Baptiste Tavernier) یا شاردن(Jean Chardin).


ب‌-  ياداشت تفاهم همكاري هاي فرهنگي، علمي و فني جهت گسترش و تحكيم همكاري ها در زمينه هاي فرهنگ ، هنر ، زبان شناسي ، آموزش علمي و فني ، رسانه هاي گروهي ، ورزشي و جانگردي و تبادل تجربيات فني و تحقيقاتي در شهريورماه 1372 برابر با سپتامبر 1993 به امضاي مقامات وزارت خارجه دو كشور رسيد.
تاقرن نوزدهم میلادی عده سفیران یا سیاحانی که به ایران می‌آمدند چندان زیاد نبود. نخستین ماموریت رسمی بر عهده ژنرال گاردان گذاشته شد که ناپلئون او را به ایران فرستاده بود تا حمایت این کشور را از [[فرانسه]] در مقابل [[روسیه]] و انگلیس جلب کند. هر چند پیمان تیلیست (بین [[فرانسه]] و [[روسیه]]) در سال 1807 به رویاهای فرانسه در  ایران خاتمه داد، ژنرال گاردان در برخی زمینه‌ها، به ویژه در زمینه آموزش و پرورش، باب روابط دولت قاجار با [[فرانسه]] را گشود. علاوه بر راهیان کاپوسن که از قرن هفدهم در ایران فعالیت می‌کردند، به فرقه لازاری‌ها نیز اجازه داده شد که بخصوص در کردستان و برای آشوری‌ها و کلدانی‌ها مدارس فرانسوی زبان دایر کند؛ بعدا شعبه فرانسوی «اتحاد جهانی یهودیان» نیز اجازه یافت که برای یهودیان مدارسی تأسیس کند.


ج - تفاهم نامه همكاري فرهنگي ايران و فرانسه در تاريخ 11 بهمن 1377 برابر 31ژانويه 1999 بين مقامات وزارت خارجه دو كشور امضا شد. از آنجا كه اين تفاهم نامه در روابط فرهنگي فيمابين  نقش مهمي را ايفا مي نمايد ، مواد آن به تفصيل در زير آورده مي شود:
آشنایی جامع با زبان فارسی به همّت فرقه‌های مذهبی و دیپلمات‌ها حاصل شد. آگوستینی‌های هند در سال 1603 و کرملی‌ها  وکاپوسن‌ها(یا کاپوچی‌های) فرانسه در سال 1628 به اصفهان سفر کردند و در آنجا چندین صومعه دایر کردند و زبان فارسی را فرا گرفتند و درس دادند. رافائل دومانس(Raphaël du Mans) دیلماج شاه صفوی بود و داوود سعید اصفهانی مترجم لوئی سیزدهم. ژان فرانسوا پتیس دولاکروا (François Pétis de la Croix) معلّم زبان فارسی کالج سلطنتی، بسیاری از متون مهّم فارسی را به فرانسه ترجمه کرد، وبا ترجمه کتاب هزار و یک شب خود شهرت جاودان یافت.


1-طرفين موجوديت موسسه فرهنگي ايران در فرانسه و انجمن ايرانشناسي فرانسه در ايران را در پايتخت هاي خود به رسميت مي شناسند.
از آن پس، دیپلمات‌های فرانسوی موظف بودند که اسناد واصله از ایران و هند را ترجمه کنند، لذا کلبر، وزیر لویی چهاردهم، در سال 1669، «دارالاّلسنه جوانان» (École des jeunes de langues) را بنیان نهاد تا منشیان سفارت را با زبان‌های شرقی آشنا سازد.


2-  انجمن ايرانشناسي فرانسه در ايران داراي شخصيت حقوقي ويژه خود مي باشد. اين انجمن خارج از اماكن ديپلماتيك فرانسه در ايران واقع شده و تابع قوانين و مقررات ايران است. سياست علمي و پژوهشي اين انجمن به صورت مستقل هدايت مي شود. تا دريافت اساسنامه نهايي كه بلافاصله پس از دريافت آن وزارت امور خارجه با مراجع ذيربط وارد مذاكره خواهد شد. طرف فرانسوي تاييد مي كند كه انجمن ايرانشناسي فرانسه در ايران اساسنامه اي را مورد استفاده قرار خواهد داد كه در اين جلسه بهطرف ايراني تسليم كرده است.
در سال 1795 «کنوانسون» با بهره‌گیری از این میراث، مدرسه ملی زبان‌های زنده شرقی  به اختصار لانگزو(Langues orientales et langues régionales. Langues O) را ایجاد کرد که سنگ بنای مطالعات «شرقی» در فرانسه شد. در «دارالآلسنه جوانان»  آموزش زبان‌های عربی و ترکی و فارسی به منشیان و مترجمان سفارت‌خانه‌ها دروس پایه شمرده می‌شد، و بسیاری از همین منشیان و مترجمان بعدها محققان مشهور شدند. از جمله اعضای نخستین سفارت‌خانه دائمی، که ریاست آن را در سال 1829 کنت دوسرسی بر عهده داشت، بیبرشتین کازیمرسکی(Biberstein-Kazimirski) بود که یک  فرهنگ فرانسه به فارسی (1884) تهیه کرد.


3-با توجه به اراده طرفين جهت تقويت و تحكيم مناسبات فرهنگي، طرف ايراني موافقت اصولي خود را با شروع به كار يك موسسه آموزش زبان فرانسه در تهران اعلام مي كند و مقرر گرديد به محض دريافت پيشنهاد هاي مشخص و تفصيلي طرف فرانسوي، طرف ايراني موضوع را با جديت با مراجع مربوطه پيگيري كنند تا در مدت شش ماه به نتيجه برسد. از هم اكنون توافق شده است كه مركز آموزش زبان فرانسه كه داراي شخصيت حقوقي خاص خود است از قوانين و مقررات ايران تبعيت خواهد كرد. اين مركز خارج از مراكز ديپلماتيك فرانسه در ايران قرار خواهد خواهد داشت و سياست فرهنگي و آموزشي آن به گونه اي مستقل تعيين خواهد شد.
دومزون(Desmaison)، یک فرهنگ فارسی به فرانسه منتشر ساخت که اعتبار آن تا دیر زمانی محفوظ خواهد ماند؛ نیکولا(Nicolas) چندین اثر فارسی را به فرانسه ترجمه کرد. یاربیه دومنار(Charles Barbier de Meynard) بخش مربوط به ایرانِ معجم‌البلدان یاقوت را به فرانسه ترجمه کرد. کنت دوگوبینو(Count De Gobineau) دیپلماتی که زبان فرانسه را خوب نمی‌دانست، یکی از نخستین فرانسویانی بود که به زبان فارسی علاقه یافت و به نشر اطلاعات، ولو گاهی نادرست، در باره ایران دلبستگی داشت. در پرتو وجود «مدرسه زبان‌های شرقی»ِ واین سفارت‌خانه‌ها، نسلی پر شمار از محققان برجسته پدید آمد و توانست درباره ایران آن زمان و زبان و ادبیات آن مطالعه کند. این محققان به اجرای طرح‌هایی که شرق‌شناسان صاحب‌نام بر عهده گرفته بودند کمک کردند؛ بیشتر این شرق‌شناسان در «مدرسه زبان‌های شرقی» یا «کولژدوفرانس» درس می‌دادند.


4-موسسه فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در پاريس مجاز است كه بر طبق همان اصول و مقررات در جهت توسعه فعاليت هاي علمي و پژوهشي و نيز گسترش آموزش زبان فارسي فعاليت كند. به منظور رعايت اصل عمل متقابل طرف فرانسوي پذيرفت كه طرف ايراني بتواند يك مركز مستقل آموزش زبان فارسي در پاريس طبق شرايط ذكر شده در بند 3 تاسيس نمايد.
سیلوستردوساسی (Silvestre de Sacsy) با جایگاه بلندی که در «کولژ دوفرانس» داشت دیر زمانی بر مطالعات شرقی فرانسه اشراف داشت. ژول مول(Jules Mohl) ترجمه استادانه‌ای از شاهنامه فردوسی به دست داد. در زمره بانیان مطالعات ایرانی در فرانسه از لانگلِس (Langles) نخستین معلم زبان فارسی در «مدرسه ملی زبان‌های زنده شرقی» از 1796 تا 1824؛ کاترمر  شفر(Quatremere) که چندین نسخه خطی فارسی را تصحیح کرد (1891): و بویژه از بورنوف(Scheffer) به خاطر سهم اساسی او در خواندن پهلوی و اوستا(1829) باید یاد کرد.  


5-بر اساس عمل متقابل روساي موسسات مختلف فوق الذكر در صورتي كه ازسوي طرف مقابل پذيرفته شوند از رواديد و كارت اقامت ديپلماتيك برخوردار خواهند شد. ديگر مامورين اعزام شده اين موسسات در صورت پذيرش، داراي رواديد و كارت اقامت خدمت خواهند بود. تعداد مامورين اعزامي با توافق طرفين و در چهارچوب اصل عمل متقابل تعيين خواهد شد.
با این وجود، تحقیقات علمی‌ای که رسماً مورد حمایت دولت فرانسه بود، و از همه بیشتر تحقیقات باستان‌شناسی، حائز اهمیت بود. به اصرار ناپلئون سوم واظهار علاقه شاه ایران، در فاصله سال‌های 1843 تا 1854 دو معمار فرانسوی به نام‌های فلاندن(FIandin) و کوست(coste) به ایران سفر کردند و نخستین گزارش عملی (1851- 1852) را درباره عمده‌ترین امکنه باستانی ایران ( پرسپولیس، پاسارگاد و طاق‌بستان ) منتشر کردند. هیئت باستان‌شناسی در شوش را – که جای آن را لوتفوس اسکاتلندی پیشتر در سال 1851 شناسایی و مشخص کرده بود – برعهده گرفت. کتاب ایران، کلده و شوش (1887 ) ژان دیولافوآ یکی از اولین گزارش‌های کلّی درباره ایران وگذشته آن به زبان فرانسه بود.


6-بديهي است بعد از امضاي اين تفاهم نامه ، موسسات فرهنگي مورد اشاره در يند يك در اسرع وقت اساسنامه هاي پيشنهادي خود را جهت بررسي و تاييد به وزارت امور خارجه طرف مقابل ارسال خواهند كرد.
در سال 1890، حکومت فرانسه یک هیئت علمی زیر نظردومورگان، که مهندس معدن بود، به ایران فرستاد تا در نواحی غربی سرزمین ایران در همه زمینه‌های زمین‌شناسی، گیاه‌شناسی، بوم‌شناسی، و باستان‌شناسی تحقیق کند. یکی ازتحقیقات مذکور این بود که برای اولین بار در خاورمیانه وجود ذخایر نفتی در قصر شیرین کشف شد. گزارش این هیئت که در 9 مجلد در فاصله سال‌های 1895 تا 1905 منتشر شد، به عنوان نخستین تحقیق علمی جامع درباره ایران خود اثری سترگ است. دومورگان در پرتو توفیقاتی که حاصل کرده بود، در سال 1897، به عنوان نخستین نماینده ارشد، برای مراقبت از منافع وزارت آموزش عمومی فرانسه، به ایران اعزام گردید. حکومت فرانسه در سال 1894 امتیاز انحصاری حفاری‌های فعالیت‌های باستان‌شناسی در سراسر ایران را از ناصرالدین‌شاه گرفته بود. فعالیت‌های باستان‌شناسی فرانسویان از همان ابتدا در شوش متمرکز شد. دمورگان که در 16 دسامبر 1897 با مسئولیت جدیدش وارد شوش شده بود، برای تأمین محلی برای زندگی اعضای هیئت باستان‌شناسی فرانسه و نیز محافظت اشیاء مکشوفه از دستبرد سارقان، شش ماهه قلعه‌ای به سبک معماری اروپای قرون وسطی در همانجا بنا کرد که سال‌های طولانی نماد تفوق و اقتدار باستان‌شناسان فرانسوی در ایران بود.  


7-به محض امضاي اين توافق نامه توسط طرفين، تصميمات اتخاذ شده قابل اجرا است. با مبادله نامه اي در كوتاه ترين زمان ميان دو دولت اين تصميمات مورد تاييد قرار خواهد گرفت. اساسنامه هاي تاييد شده موسسات مربوطه ، ضميمه اين نامه خواهد بود.
دراثر حفاری‌های شوش اطلاعات محققان فرانسوی درباره ایلام و عصر هخامنشیان بسی افزایش یافت. در جریان حفاری‌ها کشفیّات قابل توجهی میسر گشت. برای نمونه ژکیه در سال 1901 قانون حمورابی را از زیر خاک بیرون آورد، و ژ. شیل( J.Scheil) متخصص کتیبه‌های ایلامی، آن راخواند. فرانسوی‌ها در مدت بیش از سی سال، تقریباً همه مساعی خود را زیر نظر دومکنم(De Mecquenem)  که از 1912 تا 1947 سرپرستی هیئت را بر عهده داشت، صرف حفاری در شوش و بین‌النهرین سفلی کردند، در حالی که امتیاز انحصاری آنان هیئت‌های باستان‌شناسی غیر فرانسوی را از حفاری درجاهای دیگر ایران باز می‌داشت. گزارش کارها و کشفیات این هیئت در نشریه هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران، که به نام اختصاری DAFI  نامیده شد، منتشر می‌شد. نشریه این هیئت در آن ایام یادداشت هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران  نام داشت.


'''اهم همکاری های فرهنگی دو جانبه ایران و فرانسه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران عبارت است از:'''
در سال 1931 رضاشاه به امتیاز انحصاری فرانسوی‌ها خاتمه داد و سرانجام، هیئت‌های باستان‌شناسی کشورهای دیگر، خصوصاً آمریکا نیز دست به کار حفاری‌های منظم در فلات ایران شدند. باستان‌شناسان جوان فرانسوی، مثل رومن گیرشمن، دوباره در امکنه باستانی ناشناخته‌ای چون بیشاپور و پس از او کونتنو(Contenau) در تپه سیلک (1933 تا 1939) حفریات را آغاز کردند. در تپه سیلک، نخستین بار، لایه‌نگاری استوار ودقیق انجام گرفت. لایه‌نگاری هنوز هم به منزله نشانی برای دوره‌های زمین‌شناسی یا باستان‌شناسی پیشین تا هزاره پنجم قبل از میلاد به کار می‌رود. باری، از آن پس، عملیات باستان‌شناسی بتدریج علمی‌تر و روشمندانه‌تر شده و از صرف کشف و جمع‌آوری اشیایی برای گنجینه‌ها و موزه‌ها، که بنابر نوشته‌های ژکیه ( 1960) و دومکنم (1980) پیش از آن وجه اصلی همت حفاری‌های باستان‌شناسی بود، فراتر رفت. با تأسیس نخستین نشریه مربوط به باستان‌شناسی ایرانی، که از سال 1936 تحت عنوان آثار ایران به زبان فرانسه منتشر شد، و نیز تشکیل مؤسسه جدید باستان‌شناسی ایران در سال 1928 که ریاست آن را تا سال 1960 آندره گُدارمؤسُس موزه ایران‌باستان در تهران به عهده داشت، تفوق فرانسه همچنان محفوظ ماند.


1-تفاهم نامه همکاری فرهنگی ایران و فرانسه که در تاریخ 11 بهمن 1377 امضا شد.
در نیمه اول قرن بیستم، به ویژه در پرتو فعالیت‌های «مدرسه مطالعات عالیه» مطالعات ایرانی به [[دانشگاه های فرانسه|دانشگاه‌های فرانسه]] نیز کشیده شد. «مدرسه مطالعات عالیه»(l'École Pratique des Hautes Études(EPHE)) که در زمان ناپلئون سوم تأسیس شده بود، سازمان انعطاف‌پذیری داشته که به آن امکان می‌داد به درس‌ها و رشته‌هایی که هنوز حتی در سوربن مطرح نشده بود، بپردازد. در گروه چهارم این مدرسه (یعنی گروه زبان‌ها و زبان‌شناسی)، زبان‌های کهن ایرانی – اوستایی، فارسی باستان، پهلوی، آسی، سغدی – را استادان بسیار برجسته‌ای تدریس می‌کردند که دارمستتر(Darmesteter)، بی‌تردید که از درخشان‌ترین آنان بود وبه پیشرفت زبان‌شناسی ایرانی وشناخت زبان پهلوی خدمات مهّمی کرد. وی در سال 1892 اولین ترجمه کامل از اوستا را منتشر ساخت. جانشینان او به ترتیب عبارت بودند از گوتیو، میّه، بنویست ولازار( Gauthiot – Meillet – Benveniste- Lazard).  


2-تمایل ایران برای ایجاد یک مرکز فرهنگی یادبود حضرت امام (ره) در نوفل لو شاتو: تبديل محل سكونت  امام (ره) در نوفل لو شاتو فرانسه به موزه يكى از برنامه هاى اصلى سازمان ميراث فرهنگى و گردشگرى است.به همين علت مذاكراتى با سفارت ايران در فرانسه انجام شده و براى نهايى كردن اين كار به هماهنگى ها و توافق هايى با شهردار و مقام هاى فرانسه نياز مي باشد. یکی از مشکلات اصلی این طرح عدم صدور مجوز از طرف وزارت کشور فرانسه است( زمین مورد نظر از سوی مالک قبلی به مرکز حفظ و نشر آثار حضرت امام(ره) هبه شده است اما این هبه باید مورد تایید وزارت کشور قرار بگیرد) ضمن آنکه شهرداری منطقه با راه اندازی یک مرکز فرهنگی عمومی دریک محیط کاملا غیراداری و مسکونی مخالف است.
هر چند سال‌های قبل از جنگ جهانی دوم، باستان‌شناسان و زبان‌شناسانی که به ایران باستان توجه و علاقه داشتند بر مطالعات ایرانی در فرانسه مسلط بودند، محققانی با علایقی دیگر نیز درخور ذکرند. ماسینیون، که از سال 1932 به بعد، مطالعات اسلامی تدریس می‌کرد، آغازگر تحقیق علمی در باب اسلام در ایران و تشیّع بود. هانری ماسه که از سال 1927 تا 1958 کرسی زبان فارسی مدرسه زبان‌های شرقی را در اختیار داشت، آثار کوتاهی در زمینه قوم‌شناسی ایران زمان رضاشاه (1938) منتشر ساخت و چندین اثر ادبی فارسی را به فرانسه ترجمه کرد.


3-مرکز آموزش زبان فرانسه در ایران: بر اساس تفاهم نامه فرهنگی فوق الذکر طرف ایرانی موافقت اصولی خود را با شروع به کار یک موسسه آموزش زبان فرانسه در تهران نیز اعلام نموده است. طبق نظر وزارت آموزش و پرورش پیش نویش اساسنامه این موسسه که از سوی طرف فرانسوی ارائه شده به دلیل مغایرت با قوانین جمهوری اسلامی  ایران غير قابل پذیرش و مستلزم اصلاح و انطباق آن با قوانین داخلی می باشد، علیرغم اعلام رسمی این موضوع به بخش فرهنگی سفارت فرانسه، فعالیت این مرکز همچنان ادامه دارد.
==== از 1945 تا 1970: تأسیس نهادهای مطالعات ایران ====
در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم، مطالعات ایرانی به دانشگاه پاریس در سوربن نیز راه یافت و با حمایت وزارت خارجه، از طریق مرکز تحقیقات علمی وسعت گرفت. در فاصله سال‌های 1945 تا 1947 به همت محققان برجسته، مؤسسات عمده‌ای که هنوز هم از مطالعات ایرانی پشتیبانی می‌کنند تأسیس یا تجدید سازمان شدند: رومن گیرشمن ریاست هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران ( DAFI )، و دانیل اشلومبرژه ریاست هیئت باستان‌شناسی فرانسه در افغانستان ( DAFI ) را برعهده داشت ؛ هانری کربن بخش ایران‌شناسی انستیتوی ایران و فرانسه را تأسیس کرد؛ لوئی ماسینیون مؤسسه مطالعات ایرانی را در سوربن بنیاد گذاشت؛ و رنه لابا (René Labat) درکولژ دوفرانس، یعنی جایی که امیل بنویست نفوذ و سلطه مسلّمی در زمینه زبان‌شناسی ایرانی داشت، مطالعات ایلامی را توسعه داد. در بلژیک نیز پیشرفت‌های نظرگیری در زمینه تحقیق درباره تمدن ایرانی حاصل شده بود.


4-درخواست مجوز تاسیس مرکز اطلاع رسانی و تبادلات دانشگاهی فرانسه در تهران: بر اساس یادداشت شماره 2005/139 سفارت فرانسه در تهران در سال 1383 با تکمیل تقاضانامه تاسیس موسسات فرهنگی وابسته به نمایندگی های سیاسی مقیم تهران ، درخواست تاسیس مرکز اطلاع رسانی و تبادلات دانشگاهی را نزد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح نموده است. این مرکز شامل مرکز آموزش زبان فرانسه نیز می باشد. رایزنی فرهنگی فرانسه در تاسیس این مرکز به تفاهم نامه منعقده در سال 1377 استناد کرده است.
==== هیئت‌های باستان‌شناسی، [[رومن گیرشمن|گیرشمن]] واشلومبرژه ====
در سال 1947 رومن گیرشمن به جای مکنم به مدیریت هیئت باستان‌شناسان فرانسه در ایران، که در سال 1939 در «مرکز ملی تحقیقات علمی» ادغام شده بود و اکنون تابع وزارت خارجه فرانسه است، منصوب گردید. وی تحقیقات و حفاری‌های شوش را روشمندانه ادامه دارد و در آنجا نیز، همچنان که در تپه سیلک کاشان، روش لایه‌نگاری دقیقی اعمال نمود که از هزاره دوم قبل از میلاد تا قرن سیزدهم میلادی را در بر می‌گرفت. او مطالعه درباره کاخ هخامنشیان، قلعه شو، و محل کاخ‌های سلطنتی را به انجام رساند و از سال 1951 تا 1962، در حفّاری زیگورات‌های ایلامی در چغازنبیل و نیز بناهای ساسانی ایوان کرخه تلاش زیادی کرد، دستاوردهای عظیم این حفاری‌ها کمک شایان توجهی به پیشبرد مطالعه در باره ایران‌باستان کرد. گیرشمن حاصل همه این اطلاعات و مطالعات را در کتاب ایران از آغار تا اسلام (1951) و پارتیان و ساسانیان (1951) عرضه کرد. برای تقویت بنیه علمی هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران که استیو ( Steve )، متخصص کشف رمز خطوط باستانی، نیز با آن کار می‌کرد، اعضای جدیدی استخدام شدند. با این حال، بجز عملیات امدادی سال‌های 1959 تا 1960 جزیره خارک، تقریبا همه طرح و برنامه‌های تحقیقاتی این هیئت در همان شوش برگزار می‌شد.


5-انعقاد توافقنامه همکاری های علمی و دانشگاهی جندی شاپور میان وزارت علوم و بخش فرهنگی سفارت فرانسه که مشتمل بر 12 پروژه همکاری می باشد.
در سال‌های تصدی گیرشمن، قلمرو فعالیت باستان‌شناسی فرانسه در ایران به همان مکان مهم باستانی شوش و در قلعه‌ای قرون وسطایی که فرانسوی‌ها در آن ساخته بودند منحصر بود. متخصصان منفردی تحقیق در باستان‌شناسی ایران دوره اسلامی را ادامه می‌دادند و یا در lمکان‌های باستانی کوچک حفاری پراکنده‌ای می‌کردند. آندره گدار مهم‌ترین اثرش را تحت عنوان هنر ایران باستان در سال 1962 منتشر کرد.


6-امضای اعلامیه توافق اصولی همکاری های دو کشور در زمینه باستان شناسی
معماری به نام سیرو (Siroux) از سال‌های دهه 1930 به این سو مقالاتی درباره آتشکده‌ها و بناهای کوچک بازمانده از عصر اسلامی برای «مجموعه آثار ایرانی» نوشته، ولی اثر عمده‌اش (1919) درباره کاروانسراهای دوره صفویه است.


7-صدور بیانیه مشترک با امضای آقای مرعشی( رئیس سازمان گردشگری وقت) و آقای برتران وزیر توریسم وقت فرانسه در زمینه ارتقا ي همکاری های گردشگری دو کشور
تحقیقات باستان‌شناسی بلژیکی‌ها درباره ایران به ویژه در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم، رونق بسیار داشته است. واندن برگ، که از سال 1957 به این سو استاد باستان‌شناسی و تاریخ خاور نزدیک دانشگاه گان بوده، بیشتر مقالات و نوشته‌های خود را به زبان فرانسه منتشر کرده است. باستان‌شناسان بلژیکی به ریاست او چندین کار تحقیقاتی در لرستان و پشتکوه کرده‌اند. کتاب باستان‌شناسی ایران باستان واندن برگVanden Berghe) (1959)) تا کنون چندین بار چاپ و به زبان‌های متعدد ترجمه شده است. وی در سال 1961، همراه با گیرشمن نشریه مطالعات ایران‌باستان  را که به نشر مقالاتی در زمینه باستان‌شناسی ایران‌باستان به زبان‌های فرانسه و انگلیسی اختصاص داشت، بنیاد گذاشت. ریاست هیئت باستان‌شناسی بلژیک در ایران از سال 1965 به بعد با او بود و او، همراه با هرینک(Haerinck)، ویراستاری نشریه دنباله‌دار کتابشناسی باستان‌شناختی ایران را بر عهده داشته است.<ref>اورکاد، برنارد ، ایران‌شناسی در فرانسه ، [https://iranologists.org/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87/ انجمن ایران‌شناسی فرانسه] ، ص.23.</ref>


8-امضا یادداشت تفاهم همکاری میان گروه هتل سازی و هتلداری اکور با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری
==== [[هانری کربن]] و بخش ایران‌شناسی در تهران ====
در سال 1947 یک بخش ایران‌شناسی در انستیتوی ایران و فرانسه در تهران تشکیل شد که از انستیتوی معروف باستان‌شناسی شرقی فرانسه در قاهره «گرته‌برداری» شده بود. هانری کربن خواستار آن بود که مساعی این مرکز مطالعاتی با تلاش‌های مؤسسه مطالعات ایرانی که در همان ایام در سوربن تأسیس شده بود، تلفیق شود، زیرا چنانچه بعداً (1968 ) اعلام داشت، «دیگر بدون برقراری تماس زنده با اشیاء و آدم‌های ایرانی، تربیت ایران‌شناس متصور نبود». کربن با همکاری نزدیک همکاران ایرانی‌اش ( سید جلال الدین آشتیانی، محمد مکری، و به خصوص محمد معین ) متون دینی و فلسفی مهمی را که مُعرف و مظهر سنت‌های ایرانی و اسلامی بودند، تصحیح و چاپ کرد.


9-نقش فرانسه در بازسازی بم: در حادثه غم انگیز زلزله بم، فرانسه در چارچوب کمک به بازسازی این شهر وارد عمل شد. بدین جهت وزیر فرهنگ وقت فرانسه در بهمن ماه 1382 به تهران سفر نمود. نائب رئیس وقت کمیسیون سیاست خارجی و دفاع مجلس سنا برای بازدید از بیمازستان بم در تاریخ 19 تا 21 بهمن به ایران سفر نمود. به دنبال این حادثه و جهت ساماندهی به کمک های دولتی و غیر دولتی فرانسه ، کمیته ای تحت عنوان کمیته بم تشکیل و با هماهنگی مسئولین ذیربط کشورمان ، کمک های جمع آوری شده در سه پروژه هزینه گردید که عبارتند از:
«در نوشته ایرانی» بیست و دو متن فارسی و عربی با مقدمه‌ها و شرح‌هایی به زبان فرانسه منتشر شده است. با انتشار این آثار نویسندگانی شناسانده شدندکه در اروپا و حتی در ایران گمنام یا کمابیش ناشناخته بودند. کربن، به تأثیر دستیاران و همکارانش، به حکمت و عرفان و اسلام ایرانی، آنچنان که فلاسفه ( سهروردی، این سینا و ملاصدرای شیرازی )، متفکران اسماعیلی ( ابو یعقوب سجستانی و ناصر خسرو )، وصوفیان ( روزبهان بقلی شیرازی و علاء الدوله سمنانی ) عرضه داشته بودند، گرایش یافت. کربن و پیروانش به وجود نحله خاصی از اسلام ایرانی قابل‌اند که با عرفان، آئین گنوسی، محتوای فلسفی خاصی که عمدتاً صبغه زرتشتی دارد، عجین است و به نوعی عقیده ایرانی و غربی را به جنبه استثنایی ایرانی منعکس می‌سازد.


-تجهیز بیمارستان بم( طرف فرانسوی اصرار داشت که نام این بیمارستان«پاستور»تعیین گردد).
دیری نگذشت که، در بخش ایران‌شناسی انستیتوی ایران و فرانسه در تهران، کتابخانه پراهمیتی شامل آثار فلسفی واسلام‌شناسی، با مجموعه ارزشمندی از کتب فارسی، دایر شد. بتدریج مقدم تازه از راه رسیدگانی چون ژیلبر لازار، ماریان موله(Marijan Molé) و ژان اوبن(Jean Aubin) را گرامی داشت. کربن، پس از آن که در سال 1954 در کرسی اسلام‌شناسی مدرسه مطالعات عالیه جانشین ماسینیون شد، پایه درسه‌های خود را بر متونی نهاد که جدیداً کشف شده بود. تحلیل‌های او از سال 1949 به بعد مرتباً در Eranos Jarhbuch ( زوریخ ) و همچنین در کتاب‌های متعدد او: ارض ملکوت و معاد جسمانی، از ایران مزدایی تا ایران شیعی ( 1961 )،  اشراق در تصوف ایرانی (1971 )، تاریخ فلسفه اسلامی (1974 ) و سرانجام شاهکار او درباره اسلام ایرانی ( 1971 ) منتشر شده است. پس از سال 1953، بخش ایران‌شناسی همچنان اکیداً وقف مطالعات در فلسفه شیعی بود  و محققان جوانی را که در موضوعات دیگری کار می‌کردند جذب نکرد.


-ایجاد یک شبکه زلزله نگاری متحرک با همکاری و مشارکت دانشگاه ژوزف- فورنیه شهر گرونوبل و یک انستیتو در تهران.
کربن در ایران شهرتی بسزا داشت. او بارها با استادان حکمت و کلام مثل علامه طباطبائی ملاقات کرد و شاگردان و مریدان موجّه بسیاری داشت ( از جمله سید حسین نصر، کریم مجتهدی، داریوش شایگان، ک. ژامبه و هـ. لاندول ). در سال 1951، دکتر محمد مصدق بخش ایران‌شناسی انستیتوی ایران و فرانسه در تهران را، برخلاف سایر مراکز فرهنگی خارجی در ایران، از تعطیل شدن معاف داشت. او درباره این بخش گفته بود: «این مؤسسه همان کاری را می‌کند که خود ما می‌بایست بکنیم». کربن در سال 1987 چشم از جهان فروبست و آثار منتشر نشده او را همسرش استلا ( 1981 ) و داریوش شایگان و شعبه انستیتوی مطالعات اسماعیلی در پاریس تصحیح و منتشر کردند.  


-تهیه نقشه دیجیتالی از شهر و قلعه بم.
==== [[موسسه مطالعات ایرانی در سوربن|مؤسسه مطالعات ایرانی در سوربن: ماسینیون، بنونیست، و لازار]] ====
مقصود از تأسیس انستیتوی مطالعات ایرانی در سوربن به سال 1947، آن بود که کمبودهای این رشته، یعنی کتابخانه و مرکزی برای عرضه سخنرانی‌ها و درس‌ها و تحقیقات، را رفع کند. در مقایسه با مطالعات ایرانی، مطالعات عربی و ترکی پیش از آن استقرار کامل یافته بود. از دوره‌های درسی زبان فارسی در مدرسه زبان‌های شرقی که بگذریم، هیچ امکان دیگری برای تخصص یافتن در زمینه فرهنگ ایرانی وجود نداشت. دوره‌های درسی «تحقیقات عالیه» بسته به معلّم این درس‌ها، گاهی پردامنه‌تر ( و شامل اسلام‌شناسی یا زبان‌شناسی )، وگاهی محدودتر بود. با موافقت لوی پرووانسال(Lévi-Provençal) که بر مطالعات عربی و ترکی و ایرانی در فرانسه اشراف داشت، ماسینیون به عنوان نخستین مدیر انستیتوی مطالعات ایرانی منصوب شد. با این حال، این انستیتو در آن زمان به صورت پوسته تهی سازمانی اداری، بی‌دفتر و کارمند و یا کتابخانه باقی ماند. ژیلبرلازار، در مراجعت از تهران به سال 1951، تدریس درس‌هایی را آغاز کرد که به کسب «گواهینامه مطالعات ایرانی» منجر می‌شد؛ بعدها موله و دومناش (De Menasce) به او پیوست. حضور مناش، که در «مدرسه مطالعات عالیه» نیز تاریخ ادیان درس می‌داد، در بسط و توسعه IEI، بخصوص کتابخانه آن که با قبول مجموعه‌های شخصی دارمستتر، هانری ماسه، ماریان موله وعده‌ی دیگری از ایران‌شناسان غنی شده بود، کمک بزرگی محسوب می‌شد. در سال 1962، ماسینیون جای خود را در این انستیتو، که هنوز هم چندان جان نگرفته بود، به بنونیست داد. سرانجام، در سال 1966، در سایه حمایت‌های پلا و برونشویگ(Pellat - Brunschvig)، که ابتدا به مطالعه در تمدن‌های عرب علاقه داشتند، دانشگاه پاریس کرسی مطالعات ایرانی را در سوربن ایجاد کرد. لازار، که در سال 1958 در مدرسه زبان‌های شرقی، جانشینی هانری ماسه شده بود، اولین کسی بود که این کرسی را اشغال کرد. از آن روز بود که انستیتوی مطالعات ایرانی سوربن رشد ونمو خود را را آغاز نهاد.


10- همکاری های خبرگزاری: در زمینه همکاری های خبری تا کنون سه یادداشت تفاهم همکاری بین روسای خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری فرانسه در سال های 74، 76 و 78 به ترتیب در پاریس و تهران به امضا رسیده و همکاری های خبری- فنی- حرفه ای و منطقه ای بین دو خبرگزاری آغاز گردیده و ادامه دارد و طرف فرانسوی همچنان خواستار افزایش حضور خبری و رسانه ای خود در کشورمان می باشد.
حوادثی که در ماه مه 1968 روی داد این جریان را تسریع کرد و پس از آنکه دانشگاه پاریس تجزیه شد، لازار، که در جنب سایر اشغالات و مسئولیت‌های خود در سال 1969 به مدیریت مدیریت انستیتوی مطالعات ایرانی نیز منصوب شده بود، این انستیتو را به دانشگاه پاریس 3، معروف به سورین جدید، وابسته ساخت. بدین‌سان انستیتوی مطالعات ایرانی موقعت اداری رسمی کسب کرد. بعدها، در سال 1971، لازار این انستیتو را به مرکز علمی تحقیقات علمی منضم ساخت. و با این کارتوانست بر عده کارکنان و عُدَه آن بیفزاید. کتابخانه انستیتو در این هنگام دارای گنجینه‌ای پرارزش بود. سرانجام، در سال 1977، این انستیتو در مرکز دائمی خود در «کارتیه لاتن» مستقر شد و از آن پس، در آن در هر سه سطح لیسانس و فوق لیسانس و دکتری تدریس شده است.


11- آموزش زبان فرانسه در دوره متوسط در مدارس ايران يكي از موضوعاتي بود كه در اين خصوص بين مسئولين سفارت فرانسه با مسئولين وزارت امور خارجه و وزارت آموزش و پرورش مذاكرات مفصلي صورت گرفت كه در نهايت منجر به اختصاص حدود 6 دبيرستان در تهران از سوي وزارت آموزش و پرورش به اين امر گرديد. طرف فرانسوي هم قول داد كه اقدامات ملموسي را جهت كمك به گسترش زبان فرانسه به عمل آورد.
==== سال‌های بعد از 1970 ====
پس از سال 1968، مطالعات ایرانی در فرانسه وارد سومین مرحله تکاملی خود شد. افراد جدیدی به این رشته پیوستند، از جمله ژان پرو(Jean Perrot) در زمینه باستان‌شناسی ایرانی؛ شارل هانری دو فوشه کور(Charles-Henri de Fouchécourt)، فیلیپ ژینیو(Philippe Gignoux) و ژان اوبن در زمینه ایران دوران کلاسیک؛ پل وی یی(Paul vieille) و ژان پیر دیگار (Jean pierre digard) در زمینه علوم اجتماعی. در این مرحله، سازمان‌های جدیدی دایر شد و روش‌های نوینی اعمال گردید. دیگر کار تحقیقی تنها در گرو کوشش انفرادی محققان منفرد نخبه نماند که فاقد وسایل و امکانات مادی برای توسعه فعالیت‌های خود باشند؛ کار تحقیقی در این مرحله بر عهده گروه‌هایی قرار گرفت که چندین نسل از پژوهشگران زمینه‌های تخصصی گوناگون در آنها فراهم آمده‌اند. بیشتر این گروه‌ها در خود «مرکز ملی تحقیقات علمی» و یا به کمک آن سازمان یافته‌اند و این مرکز نقشی اساسی در تقویت مطالعات ایرانی و در واقع مطالعه درباره همه تمدن‌های عمده دارد.  


12- مدرسه سعدي در خيابان مارسل رنو در منطقه 17 پاريس:در پي تلاش هاي گسترده سفارت ، بازديد از ده ها محل در پاريس و حومه آن ، انجام ملاقات هاي متعدد با مقامات فرانسوي و خصوصا شهرداري پاريس كه منجر به پي گيري شخصي آقاي شيراك شهردار وقت پاریس گرديد سر انجام ملك بسيار مناسبي در يكي از محله هاي خوب پاريس واقع در مركز شهر براي مدرسه جمهوري اسلامي ايران در پاريس خريداري گرديد.پس از خريد ملك مورد نظر سفارت با ارائه تسهيلات  لازم شرايطي را به وجود آورد كه از ابتداي سال تحصيلي اين مدرسه به عنوان اولين مدرسه رسمي جمهوري اسلامي ايران فعاليت هاي خود را شروع نمود و نسبت به برقراري كلاس هاي آموزشي در مقاطع مختلف دبستان ، راهنمايي و دبير ستان اقدام نمود .كليه فرزندان كارمندان رسمي اعزامي در اين مدرسه ثبت نام مي نمايند و مدرسه علاوه بر فعاليت معمول خود ، در راستاي گسترش زبان فارسي نسبت به آموزش زبان فارسي براي فرزندان ايرانيان مقيم و فرانسويان علاقمند اقدام نمود كه با استقبال بسيار خوب از طرف ايرانيان مقيم و برخي از اتباع فرانسه مواجه گرديد .
====== انستیتوی ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی یا اینالکو ======
انستیتوی ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی یا اینالکو(INALCO)، که تغییر نام یافته همان مدرسه زبان‌های شرقی است  پیش از هر چیز نهادی آموزشی است. دانشجویان این انستیتو می‌توانند طی برنامه‌ای سه ساله، زبان فارسی، کردی، پشتو، یا اردو را فرا بگیرند و با تمدن ایرانی آشنا شوند. از سال 1973 تا 1984، مدیریت بخش زبان فارسی این انستیتو را دوفوشه کور، جانشین لازار، برعهده داشت.  


با گشايش مدرسه سعدي در پاريس ، اهالي محل با كنجكاوي بسيار نسبت به حضور دانش آموزان محجبه و اقدامات امنيتي معمول و غيره در محل ، با امضا طومار و ارسال آن به شهرداري منطقه مراتب نارضايتي خود را نسبت به گشايش مدرسه جمهوري اسلامي ايران در اين محل اعلام داشته و شخص شهردار را به ايجاد يك پايگاه اسلامي در اين محل متهم نمودند. شهردار نيز در پاسخ اعلام داشت گشايش اين مدرسه در چارچوب توافقنامه فرهنگي منعقده بين ايران و فرانسه در سال 1993 صورت گرفته و در اين توافق شرط گشايش مدرسه فرانسه زبان در تهران نيز مورد توجه قرار گرفته است .
====== مدرسه مطالعات عالیه در ساختمان سوربن ======
مدرسه مطالعات عالیه در ساختمان سوربن، مرکز عمده تدریس در زمینه مطالعات ایرانی است. در بخش علوم دینی این مدرسه ژینیو، جانشین دومناش، ادیان ایران باستانی؛ گی مونو(Guy Monnot) تفسیر قرآن؛ ومیشل تاردیو تفسیر قرآن؛ و میشل تاردیو (Michel Tardieu) آیین مانوی را تدریس می‌کرد. در زمینه تاریخ، از سال 1962 به این سو، ژان اوبن تاریخ ایران دوره اسلامی، خصوصاً تاریخ دوره مغول و نفوذ پرتغالی‌ها در ایران و اقیانوس هند، را تدریس می‌کرده است. در گروه زبان‌شناسی این مدرسه، در سال1971، ژیلبر لازار به جای بنویست نشست.


'''7-13- ایرانیان مقیم''' '''فرانسه'''
====== مدرسه تحقیقات عالی علوم اجتماعی ======
در مدرسه تحقیقات عالی علوم اجتماعی دوره درسی مستمری درباره ایران وجود نداشت. اما چند تن از محققان سمینارهایی در سطح فوق لیسانس درباره ایران امروز و ایران معاصر عرضه داشته‌اند:


پیش از انتشار دین اسلام و انقراض دولت ساسانی، پاره ای از میهن پرستان ایرانی که خواستار تسلط و سیطره اقوام فاتح بر خود نبودند، راه سرزمین های دوردست در اروپا و از جمله «فرانسه» را در پیش گرفتند . گروهی دیگر از اینان که توانایی جنگ با مسلمانان را در خود نمی دیدند، به خیال خود به حربه عقاید شدید مذهبی مانند مانوی و مزدکی و اختلاط آن با امور سیاسی مجهز شدند و بدین طریق وارد مبارزه با اسلام شدند و پس از نفوذ در دستگاه خلافت وارد ارتش اسلام شده و به عنوان جهاد یا ماموریت از طرف خلیفه به ممالک مختلف و به دورترین سرحدات ، از شرق خراسان گرفته تا امپراتوری روم و قلب فرانسه ، وارد شدند و پس از رسیدن به آنجا به ترویج عقاید نهانی خویش پرداختند و در همان سرزمین ها ماندگار شدند . یکی از نواحی که بیشتر مورد توجه این اشخاص بود ، جنوب فرانسه بود . زیرا شباهت بسیار بین اوضاع طبیعی و جغرافیایی و خواص معنوی و اخلاقی اهالی آن با ایران وجود داشت و اقامت در آنجا را سهل می نمود . ایرانیانی که به این طریق به فرانسه وارد شدند با توجه به برتری تمدن ایران نسبت به تمدن فرانسوی و عربی فرصت خوبی برای پیشبرد اهداف و مقاصد خویش یافتند . در این زمان بود که ایرانیان تحت عناوین مختلف از قبیل : سیر  سیاحت ، کسب و تجارت ، جنگ ، مهاجرت از راه های زمینی و دریایی دست به سفرهای طولانی می زدند و حتی به نواحی دور افتاده اروپای شمالی می رفتند .  
* کالمار(Calmard) در تاریخ قاچار؛
* رُی(Olivier Roy) در مسائل سیاسی افغانستان؛
* دیگار در قوم‌شناسی؛
* اورکاد ‌‌در جغرافیا.


ورود اولین واژه های شرقی به فرانسه
====== انستیتو مطالعات ایرانی ( IEI ) در دانشگاه پاریس ======
انستیتو مطالعات ایرانی ( IEI ) در دانشگاه پاریس 3- سوربن – یگانه مرکزی در فرانسه است که در آن برنامه آموزشی فوق لیسانس در فرهنگ دوره کلاسیک ایران ( بعد از اسلام )  عرضه می‌شود. گروه تحقیقاتی «زبان‌ها، ادبیات و فرهنگ ایرانی» که از سال 1971 به مرکز ملی تحقیقات علمی منضم شده، امروزه در انستیتوی مطالعات ایرانی ادغام گردیده است. شارل هانری دوفوشه کور، که در سال 1984 به عنوان استاد مطالعات زبان فارسی در دانشگاه پاریس 3 جانشین لازار شد، از سال 1987، مدیر انستیتوی مطالعات ایرانی بوده است.


رسم این ایرانیان جلای وطن کرده چنین بود که در سرزمین های غیر اسلامی و مسیحی اسامی خود را به اسامی توراتی که مورد احترام مسیحیان بود ، تبدیل می کردند و نام های ابراهیم، اسحاق، داوود، یوسف، آدم و سلیمان را بر خود می نهادند . یکی از این نام ها که در قرون وسطی در اروپا مورد توجه قرار داشت و در زبان های مختلف با تلفظ های متفاوت از آن معانی و تعابیر گوناگون به دست می آید،نام جهان " Jehan" بود . بدین ترتیب که برای عیسویان معنی ( ژان یا جان ) نام یکی از آبائ کلیسا را می داد و برای مسلمانان و یهودیان یحیی یعنی سامی توراتی بود ودر حالی که برای ایرانیان همان جهان بود که معمولا در لاتین به دو صورت " Jehan"  یا "Johan" = یوحنا نوشته می شود.
====== آکس – آن – پر ووانس و استراسبورگ ======
در آکس – آن – پر ووانس و استراسبورگ نیز استادان مدعو به طور موقت در زمینه مطالعات ایرانی تدریس می‌کردند، ولی در این شهرها هیچ نهاد دانشگاهی دائمی که اختصاصاً به مطالعات ایرانی بپردازد، وجود نداشت. با این حال، در دانشگاه‌های مختلف دیگر فرانسه دوره‌های درسی درباره ایران و افغانستان عرضه شده است: دو پلانول و بالان در دانشگاه پاریس 4 جغرافیا؛ بریان در دانشگاه تولوز تاریخ هخامنشیان؛ بازن در دانشگاه رمس  جغرافیا؛ و برومبرژه در دانشگاه اگس – آن – پرووانس قوم‌شناسی را تدریس کرده‌اند.


در اینجا باید یاد آور گردید که به عقیده پاره ای از نام شناسان و لغت دانان اسم جان که در انگلیسی به صورت "John" نوشته می شود، ترجمه فارسی یحیی یعنی زنده جاندار است که به اروپا رفته و کلمه جهان هم که شکل قدیمی آن "کیهان" بوده به معنی زندگی توام می باشد.  
====== مرکز ملی تحقیقات علمی ======
همچنان که پیشتر گفته شده مرکز ملّی تحقیقات علمی نقش عمده‌ای در پیشبرد تحقیق در باب تمدن‌های ایرانی ایفا کرده است. این مرکز، که در سال 1939 تأسیس شده، ابتدا در پی آن بود که محققان جوان را پیش از ورودشان به دانشگاه‌ها به خدمت بگیرد امّا دامنه کار در دهه 1960 تا 1970 گسترش یافت. «کمیته ملّی» این مرکز که نیمی از اعضای آن را کارکنان مرکز از میان خود انتخاب می‌کنند، ضمن اداره مؤسسه، طرح‌های تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشگرانی را که خود این مؤسسه مشوّق آنان در تشکیل گروه‌های کار است، تعیین و بر اجرای آنها نظارت می‌کند. این مرکز علاوه بر گروه کار مشترکی که با مؤسسه مطالعات ایرانی دانشگاه پاریس 3 ( سوربن ) تشکیل داده وپیشتر ذکر آن رفت، گروه‌هایی برای مطالعه در تاریخ تطبیقی شرق ( به ریاست اوبن  و کالمار )، فرهنگ‌های هند واروپایی در قفقاز ( به ریاست گئورگز چاراچیدزه(George Charchidze) )، وعلوم اجتماعی در ایران کنونی ( به ریاست دیگار وبرومبرژه ) تشکیل داد. در سال‌های پس از انقلاب اسلامی در ایران و کودتای مارکسیستی در افغانستان دیگر تحقیقات میدانی در زمینه باستان‌شناسی در این دو کشور میّسر نگردید.


ارنست فورنرون  در صفحه 202 کتاب لو میستر کاتار  به نقل از قول روژه در کتاب" "از شاهزادگان، امرا و شوالیه های کاتار که دارای عقاید مانوی بودند و ضد کلیسای کاتولیک می جنگیدند، فهرستی داده است که در این نامها و اسامی نام «جهان سنینی»دیده می شود ، گو اینکه در شرق ، مانویانی که سم آنها با کلمه "جهان" همراه بوده فراوان است .  
====== وزارت امور خارجه ======
هیئت باستان‌شناسی در ایران ( DAFI ) را از سال 1969، ژان پرو(Jean perrot) اداره می‌کرد که با استفاده از روش‌های تحقیق جدید علاقه داشت و با کمک خود ایرانیان و عده فزاینده‌ای از گروه‌های باستان‌شناسی فرانسوی – که بیشتر اعضای آن‌ها ( همچون دولفو، بوشارلا (Remy Boucharlat)، کروران(Kervran)، دومیروشجی (De Miroschedji) و والاّ ) از مرکز ملی تحقیقات علمی بودند- تحقیقات باستان‌شناختی در سوزیانا ( ایلام باستان ) را بسیار پیش برد. در همان احوال، چندین برنامه اکتشاف و حفّاری دیگر نیز در اطراف شوش آغاز شده بود. آخرین هیئت باستان‌شناسی فرانسه در سال 1980 عازم ایران شد و از آن پس شعله ور شدن آتش جنگ عراق و ایران و اشغال شدن این نواحی با نیروهای عراقی و نیز اوضاع کلّی سیاسی منطقه و ایران مانع از ادامه این عملیات گردید.  


به طوری که ملاحظه می کنیم پس از حمله مسلمانان به اروپا یعنی قرون بعد از قرن هشتم میلادی تعداد اسامی توراتی در فرانسه به میزان قابل توجهی افزایش می یابد . اما آنچه که قابل تذکر و شایان توجه است عدم قطع ارتباط فراریان با هم کیشان و نیز ایجاد حوزه های مذهبی به کمک هم آنان بود . اینان به واسطه همین روابط اخبار و اطلاعات را به یکدیگر رسانده و تصمیمات بزرگان قوم را در دورترین نقاط شرق و غرب به مرحله اجرا می رساندند . تشکیلات آنها در تمام ممالک اسلامی و غیر اسلامی تقریبا سری و بیشتر دارای اسامی ایرانی بود . این عده نه تنها به نامگذاری حوزه ها و مراکز اکتفا نکرده ، بلکه به دهات و شهرها و بالاخره به مکان هایی که تحت نفوذ آنها در می آمد ، نام ایرانی می گذاردند .آنها همچنین سعی می کردند قوانین ، آداب ، رسوم و حتی زبان و موسیقی مکان اصلی خود را در محل جدید جاری کنند. پس عجیب نیست اگر ما امروز در ولایت "اورنی"  به زبان محلی برمی خوریم که با زبان پهلوی و فارسی فعلی از بسیاری جهات شباهت دارد و موسیقی متداول آن شبیه موسیقی ایرانی است . همچنین در ولایت " اود "  و " گارون "  در جنوب فرانسه مکان هایی وجود دارد که دارای اسامی فارسی است مانند : " ناربن " که در زبان فارسی به معنای درخت انار و انارستان آمده است .
بخش ایران‌شناسی فرانسه در تهران را از سال 1974 به بعد دوفوشه کور اداره می‌کرد که در دوره مدیریتش این تشکیلات را به صورت تحقیقاتی تمام عیاری درآورد. این تغییر و تحوّل که عده‌ای از این [[ایرانشناسان فرانسوی]]، به ویژه بنونیست از آن پشتیبانی نمودند، از سال 1965 در دست بررسی بود و سرانجام، در سال 1980، در پرتو روشن‌بینی و پشتکار یکی از مقامات عالی‌رتبه دفتر روابط فرهنگی وزارت خارجه عملی شد. چند سالی پس از آن، علوم اجتماعی در عرض فلسفه اسلامی جایگاه خود را در این مؤسسه یافت. سرانجام، پس از 25 سال انتظار محققان جوان – ریشار، اورکاد، بالایی و دورینگ(Richard-Balay-During) – به این مؤسسه، که پس از 1980 به «انستیتوی ایران‌شناسی فرانسه در تهران ) موسوم شده بود، راه یافتند. مؤسسه به ساختمان جدیدی که برای آن ساخته شده بود منتقل شد و مجله تازه‌ای به نام چکیده‌های ایران‌شناسی، حاوی کتابشناسی انتقادی گزیده تمدّن‌های هند و – ایرانی، منتشر ساخت. در سال 1979، اورکاد (Bernard Hourcade ) به عنوان مدیر جدید این مؤسسه جانشین دو فوشه کور شد و سیاست‌های او را در پیشبرد مطالعات ایرانی خصوصاً در زمینه علوم اجتماعی پی گرفت. نشریه کتابخانه ایرانی  این مؤسسه اکنون در همه زمینه‌ها مقاله تحقیقی می‌پذیرد و دیگر مثل گذشته منحصر به مطالعات ایران‌باستان یا فلسفه شیعی نیست. در این نشریه ترجمه فارسی آنچه به زبان فرانسه منتشر می‌شد نیز می‌آید. در ژانویه 1983 «هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران» و «مؤسسه ایران‌شناسی فرانسه در تهران» در «مؤسسه تحقیقات فرانسه در ایران» ادغام شدند که مقامات ایرانی در نوامبر همان سال آن را تعطیل کردند. آهنگ پویای تحقیقات درباره ایران از سال 1974 به این سو، مشکلات ناشی از اوضاع و احوال سیاسی را تاحدّی جبران کرده است. در این میان باید بر نقش وحدت بخش نشریه چکیده‌های ایران‌شناسی تأکید شود که تقریباً همه ایران‌شناسان فرانسوی با آن همکاری می‌کنند. اجلاس عمومی سالانه این نشریه غالباً یگانه فرصتی است که برای دیدار همه ایران‌شناسان، قطع نظر از حوزه تخصص آنان، دست می‌دهد.


اما باید یاد آور شد که در کشور فرانسه تنها در ناحیه " ناربن "  و حوزه مدیترانه است که انار به دست می آید و این می رساند که نامگذاری آن کاملا از روی بصیرت انجام شده و با مسمی بوده است . مضافا این که در همین ناحیه یعنی در ولایت "مونت دومارسن"  و "تولوز" به دو ده به نام « Grenade » برمی خوریم که در زبان فرانسه به معنی انار می باشد . در زبان اسپانیولی نیز دو لغت « BEN » به معنی درخت و «ALDEA  » به معنی قریه وجود دارد که همان لغت فارسی " بن " و " ده " می باشند و چون لغت ده به وسیله مسلمانان به اسپانیا رفته ، الف و لام عربی اضافه شده است.
===== [[نشریه مطالعات ایرانی در فرانسه|نشریه مطالعات ایرانی، و جمعیت پیشبرد مطالعات ایرانی]] =====
در حالی که مطالعات عربی در فرانسه از حمایت‌های مجامع و مؤسسات پر نفوذ متعدّدی با منابع مالی هنگفت همچون مؤسسه جهان عرب برخوردار است،  از مطالعات ایرانی جز از طریق نهادهای دولتی حمایتی نمی‌شود. فرانسه، برخلاف کشورهای دیگر، از کمک‌های محمدرضاشاه برای نشر مجلّات دانشگاهی یا تأمین بودجه برقراری دوره‌های درسی چندان نصیبی نبرد. تقریباً یگانه فعالیت «جمعیت پیشبرد مطالعات ایرانی انتشار نشریه مطالعات ایرانی است که در سال 1972 به همّت ژینیو، اوبن، لازار و گیرشمن تأسیس شده است. این نشریه، هر چند عمدتاً به درج مقالاتی در زمینه ایران‌باستان وفقه‌اللغه ایرانی اختصاص دارد. به عنوان یگانه نشریه فرانسوی زبانی که منحصراً به تمدن ایرانی عنایت دارد حاوی مقالاتی در زمینه‌های تاریخ و ادبیات و مردم‌شناسی فرهنگی نیز هست. از سال 1983 به این سو، این جمعیت به ژینیو مأموریت داده است که یک سلسله کتاب نیز تحت عنوان نشریات مطالعات ایرانی منتشر سازد.


استعمال حروف " س ، ش ، ز " به جای یکدیگر در زبان های مختلف از نظر زبان شناسی و موقعیت جغرافیایی از لحاظ واقع بودن بر سر راهها و شباهت آب و هوا ، نوع خاک ، نزدیکی آنها به دریای آزاد و یا رودخانه ای که به دریا می ریزد و بالاخره کوههای اطراف و غیره تماما شواهدی هستند بر این که اسامی برخی شهرهای فرانسه از نام شهر شوش که بر همه آنها تقدم تاریخی دارد ، گرفته شده است .ایرانیان در نامگذاری ها گاه از ترجمه اسامی نیز استفاده کرده اند ، بدین طریق که مثلا "فیروزان" پسر "بزیست" را به عربی برگردانده و به صورت "منصور بن یحیی" در آورده اند و نیمروز را احتمالا به لاتین ترجمه نموده و به « MIDDES » تبدیل کرده اند . در زبان های فارسی و لاتین کلمه نیمروز یا ترجمه آن « MIDDES »  از دو قسمت ترکیب شده است : نیم =  MIو روز = DIES که به فرانسه آن را به شکل "  MIDI " می نویسند . در این زبان ها نیمروز یا  MIDES دو معنی دارد . [28]
مشخصه مطالعات ایرانی در فرانسه تفّوق تحقیقات باستان‌شناسی و زبان‌شناسی درباره ایران پیش از اسلام است. از نظر علمی، مؤسسات تحقیقاتی چندان در بند توجّه رسانه‌های گروهی به ایران و افغانستان نبوده‌اند. شگفت آن که پس ازانقلاب اسلامی مطالعات عربی وسعت گرفت در حالی که همان حمایت‌های مالی اندکی که پیشتر از مطالعات ایرانی می‌شد نیز محدود گشت و کُرسی زبان فارسی در مؤسسه السنه شرقی پاریس، اوّل بار پس از تأسیس آن درسال 1797، به مدت 3 سال تعطیل شد. این وضع  دور از انتظار نشان می‌دهد که، در حوزه علوم اجتماعی، اصرار بر تفکیک سیاسی و قومی تمدّن‌های عرب، ترک، وایرانی در خاورمیانه، که سنّت تحقیقاتی فرانسه بدان عمل می‌کرده، چقدر نامعقول و بی‌معناست.


'''حضور ایرانیان در پاریس در دوره مشروطه'''
==== از 1970 به بعد: [[تحقیقات و انتشارات ایرانشناسی به زبان فرانسه|تحقیقات و انتشارات به زبان فرانسه]] ====
حال که مراحل اساسی مطالعات ایرانی در فرانسه را خاطر نشان ساختیم به ذکر تحقیقاتی می‌پردازیم که از سال 1970 به این سو در این حوزه انجام گرفته است. از سال 1978 به این سو، خلاصه آثار منتشر شده ذیل ( خواه به زبان فرانسه خواه به زبان‌های دیگر ) هر ساله در چکیده‌های ایران‌شناسی(Abstracta Iranica) درج شده است.


در دوره مشروطه( سلطنت محمد علیشاه) پاریس مرکز ایرانیانی شده بود که از وطن خود یا به فرار یا به صورت تبعید خارج شده بودند، تعداد آنان در این شهر بیش از سایر شهرهای اروپا بود و علت آن هم این بود که اغلب این افراد به زبان فرانسه کم و بیش آشنایی داشتند چه زبان فرانسه اول زبان خارجی بود که در آن روزگار در ایران تدریس می شد. از مهم ترین کسانی که در آن زمان در پاریس بودند مهدیقلی خان مخبرالسلطنه هدایت، محمود خان احتشام الدوله، اسماعیل خان ممتازالدوله، علی قلی خان سردار اسعد،مرتضی قلی خان بختیاری، حاج میرزا آقا فرشی و میرزا علی اکبر خان را می توان نام برد.
===== ایران پیش از اسلام و باستان‌شناسی =====
نشریه باستان‌شناسی فرانسه در خارج (1986 ) گزارش‌های کوتاه امّا تفصیلی از مهم‌ترین یافته‌های حفاری‌های باستان‌شناسی فرانسه، از همه دوره‌های تاریخی در سراسر جهان، همراه با نقشه‌های متعدد و لوحه‌های رنگی، عرضه کرده است. فصل مربوط به ایران زمین این نشریه درخور توجه است.


این جمع در پاریس بودند تا تبعید شدگان ایرانی دیگری مثل تقی زاده، معاضد السلطنه ، محمد علی تربیت، حسین آقا و دهخدا به پاریس رسیدند. از میان ایرانیان مقیم پاریس اغلب اشخاص میانه رویی بودندکه نمی خواستند بر ضد محمد علی شاه وارد کار شوند، آنان شخص شاه را مقصر نمی دانستند و تقصیر را از ناحیه حواشی و درباریان او مثل امیر بهادروشاپشال، مفاخرالملک و مجلل السلطان می دانستند و نظرشان این بود که به وسایل مختلف شاه را متوجه نموده و وی را به صدور فرمان انتخابات و تشکیل مجدد مجلس وادارند.
===== زبان‌ها، گویش‌ها، و ادبیات ایران جدید =====
تحقیق ومطالعه درباره زبان‌ها و ادبیات جدید ایران بر عهده «مؤسسه مطالعات ایرانی» در پاریس است. لازار، علاوه بر کتاب مشهور دستور زبان فارسی امروز ( 1957) که هنوز هم بهترین کتاب فرانسوی دراین زمینه است، اثری درباره فقه اللغه ایرانی و زبان فارسی ادبی قدیم ( 1963 ) منتشر کرده و قطعاتی از آثار ادبی فارسی را نیز به زبان فرانسه برگردانده است ( 1964 ). وی یک فرهنگ جدید فارسی – فرانسه نیز در سال 1988 منتشر کرده است. از کتاب تازه دستور زبان فارسی هنری دوفوشه کور (1981 ) امروزه در دوره‌های آموزش [[زبان فارسی در فرانسه]] استفاده بسیار می‌شود. آثار محمدجعفر معین فر (1970 ) اساساً بر روش‌های فرهنگ‌نویسی آماری مبتنی و متمرکز است.


از کسانی که این عقیده را داشتند، مخبرالسلطنه، علاالدوله و امیر اعظم بودند. ولی در مقابل تقی زاده ، معاضد السلطنه و دهخدا معتقد بودند که شخص شاه منبع فساد است. اینها برای نیل به اهدافشان ابتدا شهر پاریس را برای مرکز انتشار روزنامه معروف صور اسرافیل در نظر گرفتند. ولی روزی که به همراهی دهخدا به 22 مرکز انتشاراتی پاریس که حروف فارسی( به اصطلاح اروپاییان حروف عربی) داشتند، مراجعه نمودند هیچیک حاضر به انتشار و طبع روزنامه نشدند و علت آن این بود که صمد خان ممتازالسلطنه سفیر ایران در پاریس با مراجعه به ادارات دولتی فرانسه طوری ذهن فرانسویان را مشوب کرده و ایرانیان آزادیخواه را آنارشیست جلوه داده بود که دو ائر دولتی فرانسه به تمام مطبعه ها و مراکز انتشاراتی دستور داده بودند که از چاپ نشریه متعلق به آنها خودداری کنند. بعد ها شهر سوئیس به عنوان مرکز نشر این روزنامه در نظر گرفته شد.
گویش‌شناسی در ایران هنوز چندان پیش نرفته است: لوکوک، درباره گویش‌های نواحی مرکزی ایران تحقیق و بحث کرده است. بازن 1980  از رهگذر تحقیق در گویش‌های گیلکی و طالش کوشیده است تا از معیارهای گویش‌شناسی برای تفکیک و تمییز گروه‌های قومی و نژادی از یکدیگر استفاده کند.  


پس از انقلاب مشروطه و تاسيس مجلس ، روند اصلاحات فرهنگي شكل قانونمندي به خود مي گيرد. درسا 103 سال پس از اعزام نخستين محصلان ايراني به اروپا، در دوران وزارت ميرزا حسن خان، مستوفي الممالك، قانوني مشتمل بر پنج ماده، براي اعزام محصلان به اروپا به تويب مجلس مي رسد و تعداد سي نفر از دانشجويان در روز سه شنبه سي جمادي الاول سال 1229 هجري قمري به عنوان بورسيه دولت در رشته هاي مختلف علوم و فنون و ادبيات براي تحصيل به پاريس مي روند.[29]
===== در زمینه ادبیات فارسی =====
رُش بول ون(Boulvin) و شکورزاده ( 1975 ) در اثر مشترکی درباره فرهنگ مردم خراسان تحقیق کرده‌اند. پس از انتشار تحقیق لازار درباره نخستین شاعران زبان فارسی ( 1964)، ادبیات کلاسیک فارسی دست‌مایه و موضوع دو اثر مهمّ دوفوشه کور به نام‌های وصف طبیعت در غزل فارسی قرن پنجم هجری (1969) و مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از قرن سوم تا قرن پنجم هجری (1986) شد که این دوّمی جای خود را به عنوان مرجع بازکرده است. تجزیه و تحلیل مارینا گایار(Marina Gaillard) از داستان سمک عیّار ( 1987 ) به فهم بهتر چارچوب فکری این متن مشهور کمک کرد. ژیوا وسل(Ziva Vesel) نیز در کتابی تحت عنوان دایره‌المعارف فارسی ( 1985،  که به فارسی هم ترجمه شده ) سعی کرده است از تأمّل در نوشته‌های فارسی برای درک بهتر تاریخ علوم در عصر اسلامی استفاده کند.  


'''همت دانشجويان ايراني مقيم فرانسه در بناي مجسمه فردوسي'''
با آنکه مطالعه درباره ادبیات جدید فارسی چندان نظرگیر نبوده، رکود نسبی در این زمینه با روش‌های تحلیلی جدیدی که در ادبیات تطبیقی مورد استفاده قرار گرفته است به سرعت در حال تغییراست. کریستوف بالایی، در جستجوی خاستگاه‌های رُمان فارسی به ارزیابی نفوذ و تأثیر ادبیات خارجی، به زبان اصلی یا به صورت ترجمه، در محافل ادبی معاصر ایران کشانیده شده است. وی با همکاری میشیل کوییپرس کتابی به نام سرچشمه‌های داستان کوتاه فارسی ( 1983) منتشر کرد که به ویژه به بررسی آثار جمال‌زاده و دهخدا اختصاص داشت.


درسال 1313شمسي ، زماني كه علاقه‌مندان به فرهنگ ملي ايران تلاش مي‌كردند به نحوي در كنگره بين‌المللي فردوسي شركت كنند ، 410 دانشجوي ايراني مقيم فرانسه هر كدام از 20 تا 100 فرانك اهدا كردند تا با جمع‌آوري اين مبالغ مجسمه‌اي از فردوسي بسازند و با تقديم آن به اين كنگره به گونه‌اي نقش خود را از فرسنگ‌ها راه دور در بزرگداشت ياد شاعر حماسه‌سراي ايران ايفا كنند. هيچ اميدي نبود تا با 15 هزار فرانك جمع‌آوري شده، استاد مجسمه‌ساز معروف فرانسه '''«لرنزي»'''با اين دانشجويان همكاري كند. اما پس از آن كه جمعي از دانشجويان هدف‌ خود را براي لرنزي بيان نمودند و از مبلغ اندك پس‌اندازشان صحبت كردند، وي برخلاف تصور آنان قبول كرد مجسمه فردوسي را بسازد.دكتر «ابراهيم چهرآذري»، متخصص اعصاب و روان و نماينده دانشجويان كه قصد داشتند به هر نحو در كنگره بين‌المللي فردوسي همكاري كنند، به درخواست لرنزي، مجسمه‌ساز، شعرهاي فردوسي را براي او خواند تا اين استاد بتواند با الهام از اشعار حماسي فردوسي تصويري از چهره او را طراحي كند. شعرخواني چهر‌آذري براي لرنزي هفته‌ها طول كشيد تا اين كه استاد توانست به طرحي از چهره شاعر حماسه‌سراي ايراني برسد. مجسمه ساخته و براي برگزاري كنگره بين‌المللي فردوسي به تهران فرستاده شد،و آن را در محوطه دانشكده ادبيات تهران (پشت بهارستان) در فضايي كه به گلگشت فردوسي معروف شد، نصب كردند. مجسمه فردوسي ساخته شده توسط «لرنزي»، تاريخي را با خود حمل مي‌كند كه نشان از علاقه‌ جمعي از دانشجويان ايراني مقيم فرانسه به وطن دارد.[30].
تحقیق ومطالعه درباره زبان و ادبیات کردی از سال 1970 به این سو در پی انتصاب خانم جویس بلو(Joyce Blau) به ریاست مؤسسه ملّی زبان‌های شرقی رونق گرفته است. روژه لسکو، در سال 1945 دوره‌هایی برای آموزش زبان کردی در فرانسه دایر کرد. کردستان جدید و مسأله قومی کردها موضوع آثار متعددی بوده که در فرانسه منتشر شده‌اند.  


'''ايرانيان مقيم فرانسه'''
=== تاریخ و فلسفه  (ایرانی) در دوره اسلامی ===
بعد از مرگ کُربن در سال 1978 کانون توجه به مطالعه در باب اسلام در ایران رفته رفته تغییر کرد. در کنار آثاری از کُربن که پس از مرگ او منتشر شد، چندین اثر محققانه دیگر نیز در باره تصوُف و آرای کُربن درباره «اسلام ایرانی »انتشار یافت. پی برلوری(Pierre Lory)  از دانشگاه بُردو کتابی در رازوری ( عرفان ) منتشر کرد؛ هرمان لندُلت (Herman Landolt)  از دانشگاه مک گیل کانادا در باره اسفرایتی کارکرد و گی مونو(Guy Monnot)، استاد مدرسه مطالعات عالیه، در کنار تحقیق درباره عرفان و آیین غنوسی، درباره آیین مانوی نیز مطالعه کرد. مطالعه درباره اسلام معاصر، به ویژه ابعاد اجتماعی آن، در پرتو مساعی دانشمندان علوم اجتماعی رونق یافته و پیش رفته است. در سراسر کشورها و سرزمین‌های فرانسه زبان در باب تاریخ ایران بعد از اسلام کار چندانی نشده است. ژان اوبن، پس از 1964، نخستین مورّخی بود که مأمور تدریس تاریخ ایران دوره اسلامی در مدرسه مطالعات عالیه ( بخش چهارم ) شد. او در آثار خود در باره تاریخ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران بعد از اسلام، خصوصاً دوره مغول ( 1971 )، استادانه از منابع و آثار دسته اوّل گوناگون استفاده کرده است؛ امّا وی تاکنون جانشینان شایسته‌ای نداشته است. اوبن، در جنب ژان کالمار و فرانسیس ریشار و سایر مورّخان، در یک گروه پژوهشی مرکز ملّی تحقیقات علمی، در زمینه تاریخ تطبیقی روابط اروپا – و خصوصاً پرتغال – با دولت‌های خلیج فارس از قرن شانزدهم تا نوزدهم مطالعه می‌کرده است. نتایج مطالعات این گروه، که غالباً نیز به ایران مربوط بوده، در چندین  شماره از دو نشریه ایران زمین و اسلام  و خاورمیانه و هند منتشر شده است. فرانسیس ریشار، که مسئول بخش نسخ خطی فارسی کتابخانه ملّی فرانسه در پاریس است، با تکیه بر متون دست اوّل و سفرنامه‌های منتشر نشده درباره مسیحیت در ایران عمدتاً در دوره صفویه و زندیه ( 1981 تا 1984 ) تحقیق کرده است. در مورد دوران قاجار، ژان کالمار دو کتاب درباره تعزیه و نمایش مذهبی ( 1974 تا 1977 ) منتشر کرده است. در مورد ایران در اواخر دوران قاجار نیر هما ناطق سرگرم تحقیق درباره هیئت‌های تبلیغی مسیحی در ایران بر اساس منابع فرانسوی است. وی پیش از این نیز کتاب‌هایی درباره سید جمال الدین اسد آبادی عقاید مسلکی بوده است.


تا پيش از پيروزى انقلاب اسلامى و در اواخر سلطنت محمد رضا پهلوى، فرانسه به عنوان يکى از نزديک ترين متحدان سياسى تهران در عرصه روابط بين المللى محسوب مى شد. شاه سابق و همسرش به زبان فرانسه آشنايى کامل داشتند و بسيارى از رجال سياسى دوران پهلوى دوم از جمله امير عباس هويدا نخست وزير۱۳ ساله شاه ، فرانسه را بسان زبان مادرى خود تکلم مى کردند و از مشتا قان فرهنگ و تمدن اين کشور بودند. در اوايل دهه ۱۹۷۰ ميلادى و همزمان با سرازير شدن درآمدهاى کلان نفتى به کشورمان ، روابط بازرگانى تهران و پاريس به اوج خود رسيد .در همين زمان به يمن توسعه شديد روابط اقتصادى تهران - پاريس دولت فرانسه مقررات لغوصدور رواديد سفر به اين کشور را براى شهروندان ايرانى به تصويب رساند.  خطوط هوايى ايران "ايران اير" با سه پرواز هفتگى به مقصد پاريس همه هفته حامل صدها تن از جهانگردان ايرانى عازم سفر به فرانسه بود. دولت ايران با گشايش مرا کز متعدد اقتصادى و بازرگانى از جمله نمايندگى هاى بانک هاى سپه ، ملى، بازرگانى و صادرات در بهترين نقاط پايخت فرانسه و همچنين گشايش مرکز بزرگ فرهنگى خانه ايران در خيابان معروف شانزه ليزه پاريس به ارايه خدمات به ايرانيان در فرانسه مى پرداخت . شهروندان ايرانى که به يمن درآمدهاى نفتى بادآورده دهه ۱۹۷۰ ميلادى از جمله جهانگردان ثروتمند در فرانسه محسوب مى شدند در برخى از مرا کز مهم خريد پاريس چون گالرى لافايت ، شاهد نقش بستن عباراتى به زبان فارسى بودند که به آنان خوشامد گفته شده بود. با اين همه در اين دوران ايرانيان به فرانسه بيشتر به عنوان کشورى توريستى و سياحتى و نه مکانى براى مهاجرت نظر داشتند. البته حضور ايرانيان در قبل از انقلاب كه بيشتر قشر دانشجو را شامل مي شد، نبايد فراموش كرد .دانشجويان مقيم فرانسه در قبل از انقلاب پيوسته با نظام شاهنشاهي مبارزه مي كردند و نشريات مختلفي در اين عرصه تاسيس كرده اند كه مي توان به نشريه فارسي زبان « خبر و گزارش » مربوط به سازمان محصلين و دانشجويان ايراني در پاريس ( عضو فدراسيون فرانسه ) « پويا »( فدراسيون دانشجويان و محصلين ايراني در فرانسه ) اشاره كرد . با وقوع انقلاب اسلامى در ايران و تغيير شرايط سياسى کشورمان ، برخى از رجال وابسته به حکومت سابق و همچنين شمار ديگرى از شهروندان ايرانى به دلايل مختلف سياسى و اقتصادى و فرهنگى از ايران گريختند و موجى از مهاجرت به خارج از کشور را موجب شدند. سردمداران رژيم سابق از بيم اجراى عدالت و شمارى از سرمايه دارانى که وابستگى هاى انکارناپذيرى با دربار و همچنين شرکت هاى خارجى داشتند با به يغما بردن پول و سرمايه کشور به اروپاى غربى و آمريکاى شمالى شتافتند.ارتشبد قره باغى" آخرين رييس ستاد بزرگ ارتشداران ، ارتشبد اويسى فرماندار نظامى تهران و حومه در سال ۱۳۵۷ از معروف ترين فرماندهان نظامى رژيم شاه بودند که فرانسه را به عنوان محل اختفاى خود برگزيدند. همچنين فرار بنى صدر ورجوى به پاريس که پس از حوادث تروريستى تيرماه ۱۳۶۰ از ايران گريختند و نيز حضور شاپور بختيار آخرين نخست وزير شاه در فرانسه نشان از اهميت اين کشور به عنوان مقصد بسيارى از وابستگان رژيم سابق ايران و مخالفان نظام جمهورى اسلامى تلقى مى شد. علاوه بر آن بايد حضور ا شرف پهلوى، خوا هر شاه سابق که نقشى ناميمون در دوران زمامدارى محمد رضا شاه در ايران داشت و همچنين اقامت فرح پهلوى همسر شاه مخلوع را در فرانسه مد نظر داشت .  
به هنرها و باستان‌شناسی ایران پس از اسلام توجه بیشتری شده است: اسدالله ملکیان شیروانی ( 1973 تا 1982 ) دو اثر درباره قلمزنی در این دوره و یا کتاب درباره تاریخ هنر ایران در دوره سلاجقه و مغول ( 1970 ) منتشر کرده است، شهریار عدل، پس از نشر تحقیقی مشبع و عمیق درباره دامغان در نخستین قرون اسلامی ( 1972)، و مطالعه در باره گورستان بسطام در نزدیکی شاهرود بوده و  مهم ترین موضوع مورد علاقه او تحقیق تاریخ هنر اسلامی (1982) است. مونیک کِروران نیز با تحقیقات باستان‌شناختی، درباره قبور برخی شکل بازمانده از دوره مغول مطالعه کرده است.


با وجود بحران سياسى در روابط تهران - پاريس در اواسط دهه ۱۹۸۰ ميلادى، جامعه مهاجران ايرانى مقيم اين کشور به طور عمده فارغ از کشمکش هاى سياسى، در حال شکل گيرى و گسترش تدريجى بوده است . به عبارت ديگر صرف نظر از حضور شمارى از عوامل معاند و مخالف نظام جمهورى اسلامى در فرانسه ، اکثريت قاطع مهاجران ايرانى مقيم اين کشور، تعلق خود را نسبت به آب و خاک مقدس ايران زمين حفظ کردند. ايرانيان مهاجر به طور عمده براى اشتغال به تحصيل ويا فعاليت در امور بازرگانى و اقتصادى به فرانسه آمده بودند و به ويژه با استفاده از تسهيلاتى چون قوانين لغو رواديد بين دوکشور و يا با تبديل سرمايه هاى خود به ارز ارزان قيمت (فرانک فرانسه در همان سال معادل۱۵ ريال ايرانى مبادله مى شد) در فرانسه رحل اقامت افکندند. چنين شرايط ويژه اى موقعيت جامعه ايرانى مقيم فرانسه را از ساير مهاجران خارجى به گونه اى تحسين برانگيز متمايز مى کند. چراکه ايرانيان نه به عنوان نيروهاى ارزان قيمت کار، بلکه با سرمايه هاى فراوان خود در اوايل دهه ۱۹۸۰ ميلادى قدم به خاک اين کشور نهادند. در پاريس پايتخت فرانسه محل اقامت ايرانيان ( به طور عمده مناطق ۱۵ و ۱۶شهر) از جمله مرفه ترين و گران قيمت ترين مناطق اين شهر به شمار مى رود. به همين دليل مهاجران ايرانى مقيم فرانسه را مى توان يکى از جوامع موفق خارجى در اين کشور محسوب کرد که با درآمدهاى نسبتا بالا و وضعيت مناسب اجتماعى در اين کشور برخوردارند.  
ژان دورینگ موسیقی عامیانه و کلاسیک ایران را با نگرشی که کربن به تصوّف داشته بررسی کرده است. وی در کتاب خود درباره موسیقی ایرانی ( 1984 )، که یکی از نخستین آثار و گزارش‌های جامع درباره این موضوع به یکی از زبان‌های اروپایی است، فنون و رسوم و گرایش‌های موسیقایی، منشأ آنها، عوامل مؤثر بر آنها، و تأثیر آنها در فرهنگ ایرانی را  تجزیه و تحلیل کرده است.


بنا بر آمار موجود در کنسولگرى جمهورى اسلامى ايران در پاريس در حال حاضر بيش از۲۰ هزار پرونده مراجعه ايرانيان به نمايندگى رسمى کشورمان در فرانسه براى پيگيرى امور کنسولى وجود دارد. اين افراد ايرانيانى هستند که ارتباط و تعلق خود را با سرزمين مادرى شان همچنان حفظ کرده اند و در ارتباط مستقيم با نمايندگى رسمى کشورمان براى پيگيرى امور ادارى خود هستند. اگر هر يک از اين افراد نماينده خانواده اى با حدود۴ عضو باشد مى توان شمار ايرانيان مقيم فرانسه را حدود۸۰ هزار تن برآورد کرد. از ديگر ويژگى هاى ايرانيان مقيم فرانسه ، پذيرش سريع آنان در جامعه فرانسه است . به عبارتى ديگر ايرانيان بر خلاف بسيارى ديگر از مهاجران مقيم فرانسه هيچگاه به صورت جمعى و يا در محله هاى مختص مهاجران زندگى نمى کنند. بلکه آنان بسان ديگر شهروندان فرانسوى در جامعه اين کشور "پذيرش" شده اند. توانايى ايرانيان در تطبيق خود با محيط، فقدان لهجه ناموزون چون بسيارى ديگر از مهاجران ، و بدون ترديد وضع نسبتا مناسب مالى آنان ، اين وضعيت خاص را براى مهاجران ايرانى مقيم فرانسه رقم زده است . امروزه در پاريس پايتخت و برخى شهرهاى بزرگ فرانسه برخى مناطق شهرى به اسکان مهاجران عرب، ترک ، هندى و پاکستانى و چينى اختصاص يافته است در حالى که ايرانيان با جمعيت دست کم ۸۰ هزار نفرى خود در جامعه اين کشور حل شده اند.  
به رغم کارهای منفرد و متفرق از این قبیل و پیشرفتی که اخیراً حاصل شده است، در فرانسه هیچ گونه سابقه مهمی در زمینه تحقیق تاریخی در تمدّن ایران اسلامی وجود ندارد. این امر، که ناشی از اشتغال به ایران پیش از اسلام بوده، یکی از کمبودهای عمده تحقیقاتی در فرانسه است.


در شهر پاريس اگر چه بيشتر ايرانيان در مناطق مرفه شهر زندگى مى کنند ، اما محله اى به نام محله اقامت ايرانيان همچون محل اقامت ديگر مهاجران خارجى نمى توان يافت . ايرانيان را مى توان بيشتر در حرفه هاى پزشکى و رشته هاى مرتبط با آن، امور دانشگاهى و علمى، بازرگانى، اشتغال به تحصيل، امور اقتصادى و حتى رانندگى تاکسى جست وجو کرد با اين همه ، مشاغل پايين و نامناسبى که ديگر مهاجران خارجى بدان تن مى دهند به هيچ وجه در ميان جامعه ايرانيان مقيم فرانسه متداول و رايج نيست . ايراني ها از جمله جوامع فرهنگي و تحصيل كرده مقيم فرانسه به حساب آمده و به راحتي براي امرار معاش به هر كاري تن در نمي دهند. جامعه ايراني به عنوان جامعه اي 'يقه سفيد' ، يا همان جامعه  برتر در فرانسه ياد می شود و ايراني هاي مقيم ، همواره به جايگاه والاي ايراني بودن خود واقف بوده و سعي در حفظ شان و منزلت خود دارند.
==== علوم اجتماعی و ایران معاصر ====
در میان متخصصان علوم اجتماعی، جغرافی‌دانان، نخستین و پرشمارترین گروهی بودند که در ایران به مطالعه پرداختند. هیئت اعزامی مرکز ملّی تحقیقات علمی، به سرپرستی ژان درِش(Jean Dresch)، در سال 1958 نخستین تحقیقات ژرف‌کاوانه را در محیط‌زیست طبیعی ایران به عمل آورد و نتایج مشاهدات علمی خود را درباره کوهپایه تهران، البرز مرکزی، دماوند و علم کوه (1968) منتشر ساخت. موفقیت این هیئت مرهون همکاری جغرافی‌دانان ایرانی دانشگاه تهران به سرپرستی مستوفی بود. در پی تحقیقات این گروه اعزامی، برنامه مطالعاتی چند ساله‌ای نیز در کویر لوت به اجرا درآمد که در سال 1973 خاتمه یافت. علاوه بر مقالاتی که ژان درش درباره این مطالعات به زبان فرانسه نوشت، مطالبی نیز در این زمینه به زبان فارسی انتشار یافت. در زمینه مردم‌شناسی نیز ونسان مونتی(Vincent Monteil) در باره عشایر و وکوچ‌نشینان فارس  (1966 ) تحقیق کرده و بهترین کتاب مختصر را کلاً در معرّفی ایران ( 1957) نوشته است.


اگرچه آمار دقيقى از ميزان ازدواج شهروندان ايرانى و فرانسوى در دست نيست ، اما با توجه به شمار ايرانيان مقيم اين کشور و ميزان ارتباط آنان با فرانسويان مى توان از حدود سه هزار زوج مختلط ايرانى و فرانسوى در اين کشور خبر داد. فرزندان چنين پيوندهايى بيشتر به دليل اقامت و پرورش در فرانسه و ايجاد پيوندهاى طبيعى فرهنگى و عاطفى با اين سرزمين خود را شهروندان اين کشور مىدانند و ارتباط کمى با ايران دارند. چنين وضعيتى را حتى مىتوان در خانواده هاى ايرانى که اقامتى طولانى در فرانسه داشته اند مشاهده کرد. ديگر سخن آنکه اکثريت قاطع افرادى که نسل دوم ايرانيان مقيم فرانسه را تشکيل مى دهند، با کمال تاسف پيوندى کمرنگ با سرزمين اجدادى خود دارند و اين امر در نحوه زندگى، فرهنگ و حتى زبانى که به آن تکلم مى کنند کاملا هويدا است . با توجه به آنکه در فرانسه قانون تابعيت بر اساس خاک حاکم است تمامى فرزندانى که از ايرانيان مقيم در اين کشور به دنيا بيايند و تا سن ۱۸ سالگى اقامتى موثر در خاک فرانسه داشته باشند به طور خودکار تابعيت فرانسوى خواهند يافت  .از اين روى مى توان گفت اعطاى تابعيت به نسل دوم مهاجران ايرانى مقيم اين کشور نيز خود عامل ديگرى در جذب هرچه بيش تر آنان در جامعه فرانسه محسوب مى شود.  قوانين اعطاى تابعيت فرانسه همچنين حق شهروندى اين کشور از طريق ازدواج با يکى از اتباع فرانسه را نيز به رسميت مى شناسد. با عنايت به اين امر تمامى ايرانيانى که در فرانسه با يکى ازشهروندان اين کشور ازدواج کرده اند، در صورتى که دو سال از ازدواج آنان گذشته باشد فرانسوى محسوب مى شوند. علاوه بر موارد ياد شده اقامت بلند مدت در فرانسه که معمولا بايد با کسب کارت اقامت ۱۰ ساله همراه باشد وهمچنين تامين برخى شرايط مهاجرت از جمله تسلط و آشنايى کامل با زبان و فرهنگ فرانسه و دارا بودن شغل و موقعيت ممتاز و قابل قبول اجتماعى مى تواند به کسب تابعيت اين کشور منجر شود. با در نظر داشتن موارد ياد شده مى توان از حدود۴۰ هزار شهروند ايرانى و يا فرزندان و همسران آنان در فرانسه سخن گفت که موفق به کسب تابعيت اين کشور شده اند. بسيارى از اين افراد تابعيت ايرانى خود را نيز حفظ کرده و شهروندانى باتابعيت مضاعف شناخته مى شوند. يکى ديگر از جنبه هاى حضور ايرانيان در فرانسه مشارکت آنان در فعاليت هاى اجتماعى در چارچوب قوانين جمهورى فرانسه است . از جمله مهمترين اين فعاليت ها مى توان به تشکيل انجمن هاى مختلف فرهنگى و اجتماعى از سوى ايرانيان سخن گفت . اين ا نجمن ها بر اساس قانون مصوب سال۱۹۰۱ فرانسه تشکيل شده است که در آن بر حق فعاليت چنين تشکلاتى در عرصه هاى مختلف سياسى، فرهنگ و اجتماعى تاکيد شده است . بنا بر برخى آمارهاى موجود ايرانيان مقيم فرانسه دست کم ۵۰انجمن گوناگون در اين کشور به ثبت رسانده اند. انجمن هاى پزشکان ايرانى مقيم فرانسه ، مهندسان ايرانى مقيم ، ابن سينا، رازى، رودکى، فردوسى و ... از جمله اين نهادهاى اجتماعى محسوب مى شوند. ايرانيان مقيم فرانسه همچون ديگر شهروندان ايرانى درکشورمان و يا ديگر نقاط جهان ، علقه و عاطفه اى انکار ناپذير را نسبت به سرزمين پدرى خود در سينه دارند. چنين پيوندى که با وجود بعد مکان همچنان در دل و جان هموطنان مهاجر ما در جاى جاى جهان ريشه دوانده است سرمايه اى بس ارزشمند براى کشورمان محسوب مى شود.  
نخستین کسی که در جغرافیای انسانی ایران تحقیق کرده دوپلانول(De Planhol) است که اثری از این نقطه نظر در باره آذربایجان ( 1960 ) منتشر کرده است. وی در سال 1958 به عنوان یکی از اعضای هیئت اعزامی به سرپرستی درش به ایران آمده بود، در همان ایّام مواد و مطالب کتاب تحقیق در جغرافیای انسانی در شمال ایران (1962) خود را، که به بررسی اقتصاد روستایی منطقه البرز مرکزی و گسترش حوزه تهران پرداخته است، آماده کرد. آرای او در باره جغرافیای فرهنگی تمدن‌های ترکیه و ایران در چندین مقاله و همچنین در اثر مشهورش، مبانی جغرافیایی تاریخ اسلام ( 1968 )، پرورانده شده است. در این کتاب بر «صحرانشینی» در پی مهاجمات ترکان و مغولان تأکید گردیده و آن عوامل تاریخی و فرهنگی که هنوز هم در جغرافیای این منطقه مؤثرند، باز نمایانده شده است.


گفتني است كه در سال هاي گذشته  به دليل وضعيت نامناسب اقتصاد فرانسه و وجود بحران هاي اقتصادي در اين كشور ، تعداد ايرانيان تقليل يافته است . از اوايل سال 1377 حدود 40 هزار ايراني فرانسه را به قصد كانادا ترك گفته اند .بيكاري در فرانسه از جمله عواملي مهم در مهاجرت ايرانيان مقيم فرانسه به كانادا بوده است . از سوي ديگر دو فاكتور مهم يعني داشتن تحصيلات دانشگاهي در مقاطع ليسانس ، فوق ليسانس و دكترا براي اقامت در كانادا ، يعني آشنايي به زبان فرانسه كه در برخي از ايالات كانادا از جمله كبك كاربرد دارد از جمله عواملي است كه اداره مهاجرت كانادا را بر آن داشته است تا به راحتي ايرانيان را مورد پذيرش قرار دهد .ايرانياني كه از تحصيلات برخوردار بوده اند ، ابتدا به دليل آشنايي به زبان فرانسه به كبك كانادا عازم و سپس راهي شهر هاي تورنتو و ونكوور شده اند .
درِش و پلانول، هر چند در روش‌ها و آراء بسیار فرق دارند، قویاً بر جغرافی‌دانان ایرانی، که بسیاری از ایشان نیزبه زبان فرانسه آثار خود را منتشر ساخته‌اند، مؤثر افتادند. البته چنین تأثیری بر جغرافی‌دانان فرانسوی نیر مشهود است: دو موروا(De Maurois) درباره جماعت آشوری – کلدانی و مهاجرت آنان به تهران تحقیق کرده است. بازن، پس از آنکه درباره ارزروم در ترکیه و سپس قم در ایران به عنوان شهرهای زیارتی (1973) و نیز مناطقی کشاورزی (1974) به تحقیق پرداخته، مطالعه درباره طالش ( 1980 ) را به عنوان رساله دکتری خود برگزیده و در آن نشان داده است که هویت قومی در تعریف منطقه جغرافیایی وارد می‌شود. برناراورکاد، ضمن تحقیق خود درباره جغرافیای البرز مرکزی ( 1979 ) و جغرافیای مهاجرت‌ها ( 1983) در جامعه و اقتصاد شهری ایران کاوش کرده است.


'''فعاليت هاي فرهنگي – اجتماعي ايرانيان مقيم فرانسه'''
در سال 1972 یک گروه تحقیقاتی برای مطالعه درباره ایران معاصر در مرکز ملّی تحقیقات علمی تشکیل شد که گامی اساسی در راه کاربرد دستاوردهای علوم اجتماعی در مطالعه تمدن معاصر ایران بود. این گروه از همان ابتدا شامل قوم‌شناسان و جغرافی‌دانان جوان بود و اکنون به مدیریت ژان پی یر دیگار مردم‌شناس، با مضمون‌های تازه و روش‌های بدیع میتنی بر تحقیقات میدانی موسّع، فعّالانه مشغول کار است. این گروه به ویژه در زمینه بحث از مبانی جغرافیایی و مادّی زندگی اجتماعی بسیار قوی است و در حوزه‌هایی که تا کنون از آنها غفلت شده بود، رهیافت‌های بکر و بدیع پیش نهاده است. نخستین تحقیق این گروه در چارچوب برنامه تهیه نقشه‌های قوم‌شناختی با همکاری «مرکز مردم‌شناسی» ایران به مدیریت محمود خالقی انجام شد. این نقشه‌ها همراه با توضیحات مشروح، همزمان به دو زبان فارسی و فرانسه در نشریه مردم‌شناسی و فرهنگ عامّه ایران و، سپس، به صورت چند کتاب منتشر شدند.


پس از پيروزي انقلاب اسلامي ، فرانسه يكي از مراكز مهم فعاليتي ايرانيان در عرصه هاي سياسي ، فرهنگي و اجتماعي بوده است . فعاليت ايرانيان مقيم فرانسه در دوره هاي مختلف تاريخي قابل بررسي و تامل است . بين سال هاي 1357- 1378 ، 125 نشريه به زبان فارسي انتشار يافت كه از اين مجموع 85 عنوان نشريه در قالب سياسي ، 37 عنوان نشريه در قالب فرهنگي و تعداد 7 عنوان نيز به شكل نامعلوم منتشر مي شد.  
رفته رفته با پیوستن محققان جدید به این گروه کارهای پژوهشی متنوع‌تر شد، و تحقیق درباره توسعه اجتماعی – اقتصادی جوامع روستایی – کوچ‌نشین یا دهقانی، جمعیت‌شناسی و توسعه شهری، جنبش‌های اجتماعی و مسلک‌ها و مرام‌ها نیز در دستورکار آن قرار گرفت. طبعاً مطالعه در این زمینه‌ها مستلزم تحقیقات میدانی وسیع است. این گروه، که از سال 1985 به این سو به گروه «علوم اجتماعی ایران معاصر» تغییر نام یافته، همچون «مؤسسه مطالعات ایرانی» که همه محققان ایران‌باستان را در بر گرفته،  تقریباً همه پژوهشگرانی را که در فرانسه درباره ایران و افغانستان معاصر کار می‌کنند فراهم آورده است. دیگر آثاری در زمینه مردم‌شناسی اجتماعی طوایف کوچ‌نشین منطقه زاگرس ( 1973 تا 1978 ) منتشر کرده و براساس روش‌های لوروا – گوران، رابطه میان تکنولوژی و جامعه کوچ‌نشین بختیاری را بررسی و مطالعه کرده است؛ فونتن نیز به همین موضوع در زمینه قالی‌بافی در ناحیه اراک ( 1988) پرداخته است (1988). تأمّل در هویت فرهنگی هسته مرکزی تفحّصاتی است که نوشین یاوری  (1986)  انجام داده است. برومبرژه نیز با استفاده از روش ساخت‌گرایی درباره ساخت‌های روستایی، لطیفه‌های عامیانه گیلان، وانقلاب اسلامی ایران تحقیق کرده است.  


اوج انتشار نشريات فارسي زبان در سال هاي بين 61- 60 بين 13 تا 14 عنوان بود. بتدريج سير انتشار نشريات سياسي تا سال 1368 رو به افول گذاشت ، در صورتي كه سال 1374 بيشترين نشريه با 9 عنوان مشخص شده بود . نشريات فارسي زبان چاپ فرانسه غالبا با ترتيب انتشار ماهنامه و گاهنامه بود و دليل اين امر را مي توان مشكلات مالي انتشار نشريه بر شمرد .
این گروه در سال 1985 یک سمینار علمی با عنوان «رویدادهای قومی در ایران و افغانستان» برگزار کرد که نخستین اجتماع از این نوع درباره ایران معاصر بود که در فرانسه برپا می‌شد و هدف آن تحلیل این امر بود که شناخت هویت‌های قومی در آشنایی بیشتر با این جوامع ذی نقش است. مجموعه مقالات و بحث‌های این سمینار را مرکز ملی تحقیقات علمی در سال 1988 منتشر کرده است. یان ریشار یک برنامه تحقیقاتی درباره رابطه سنّت و تجدّد در ایران را اداره کرد. وی در این تحقیقات به ارتش، فنون تولید، مسلک‌ها و مرام‌ها، مطبوعات و موضوعات دیگر پرداخت. در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، به جامعه‌شناسی سیاسی و مرامی توجه بیشتر شده و آثار بیشتری در این زمینه‌ها انتشار یافت. <ref>اورکاد، برنارد ، ایران‌شناسی در فرانسه ، [https://iranologists.org/%D8%A7%D9%86%D8%AC%D9%85%D9%86-%D8%A7%DB%8C%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%B3%DB%8C-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D9%86%D8%B3%D9%87/ انجمن ایران‌شناسی فرانسه] ، ص.53-54</ref>


انتشار نشريات فارسي زبان در قالب سياسي را مي توان نشر انديشه هاي سياسي و جناحي دانست چرا كه كشور فرانسه يكي از مراكز مهم اپوزيسيون به شمار مي آيد . فعاليت ايرانيان در حوزه مطبوعات و ايجاد مراكز فرهنگي نسبت به ساير مهاجران در تاريخ ايران رقم در خور توجهي است . نشريات سياسي چاپ فرانسه بين سال هاي 1358 تا 1365 نسبت به ديگر نشريات غير سياسي ( فرهنگي ، اجتماعي ، هنري و ...) سير صعودي داشته است كه دليل اين امر را مي توان رويدادهاي سياسي آن دوره از جمله فرار بني صدر ، جنگ تحميلي ، فعاليت گروه هاي سياسي و... دانست . از سال 1366 به بعد فعاليت نشريات سياسي رو به افول گذاشته ( يا به تعطيلي گرفتار آمده يا تغيير موضع داده اند ) و در ازاي آن نشريات متعددي در قالب هاي ، اجتماعي پاي در عرصه وجود گذاشته اند . دليل كاهش نشريات سياسي را مي توان در عوامل ذيل جست و جو كرد :
==== مؤسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی(اینالکو) ====
[[پرونده:L’Institut national des langues et civilisations orientales .jpg|بندانگشتی|L’Institut national des langues et civilisations orientales. برگرفته از سایت balndinger، قابل بازیابی از http://www.baldingervuhuu.com/ ]]
موسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی (L’Institut national des langues et civilisations orientales (INALCO)) تغییر نام یافته مدرسه زبان‌های شرقی است. دانشگاه اینالکو ده هزار دانشجو دارد و نود و سه زبان در این دانشگاه تدریس می‌شود. نصف این ده هزار نفر فقط پنج زبان چینی، عربی، ژاپنی، روسی و عبری را می‌خوانند و پنج هزار دانشجوی دیگر در هشتاد و هشت زبان باقی مانده تحصیل می‌کنند. در حال حاضر حدود صد و پنجاه نفر در رشته ادبیات فارسی در سه مقطع لیسانس، فوق لیسانس و دکترا به طور رسمی ثبت نام کرده‌اند. آموزش زبان فارسی در دوره لیسانس صورت می‌گیرد. دروس ادبیات کلاسیک و ادبیات معاصر در مقطع فوق لیسانس تدریس می‌گردد و بیش از پنج نفر هم در مقطع دکترا مشغول نوشتن پایان‌نامه هستند. مسئولیت این مؤسسه اینک با ژاک لـُگران(Jacques Legrand)، متخصص زبان مغولی است.


تثبيت نظام جمهوري اسلامي ، دلزدگي ايرانيان مهاجر از فعاليت گروه هاي سياسي كه با شعارهاي غير واقعي به حيات خود ادامه مي دهند ، پايان يافتن جنگ تحميلي ، طولاني شدن مدت اقامت ايرانيان ، بحران هويت فرهنگي. اما عمده ترين مسائلي كه توانست ايرانيان مهاجر را نسبت به فعاليت هاي فرهنگي حساس نمايد ، طولاني شدن مدت اقامت و بحران فرهنگي نسل دومي ها و سومي ها در غربت بوده است . يعني اين كه ايرانيان مهاجر به دليل سطح تحصيلات ، فرهنگ و تمدن غني ايراني و... نمي توانستند نسبت به باورهاي ملي خويش بي توجه باشند بدين خاطر دست به فعاليت هاي وسيعي در حوزه فرهنگ و تاسيس مراكز فرهنگي ، اجتماعي زده اند .كه از آن بين مي توان به انجمن ها و مراكز ادبي – فرهنگي ، تاسيس مراكز خدماتي و... اشاره كرد.[31]
اینالکو از چهارده گروه پژوهشی تشکیل شده است و زبان فارسی در بخش اروپا- آسیا همراه با زبان‌های ارمنی، کرد،مغول پشتو و ترکی قرار دارد. اینک  ۹۳ حوزه زبانی و تمدنی، جانشین سه زبان آغازین شده‌اند و مؤسسه به تنهایی یا به همراه دانشگاه سوربن جدید (پاریس ۳)، دیپلم‌های ویژه یا ملی گوناگون سیکل‌های اول، دوم و سوم را اعطاء می‌کند. دانشکده دکتری آن، در زمینه‌ی مطالعات عالی آسیا و اقیانوس آرام، افریقائی، اروپائی- آسیائی و خاورمیانه و مدیترانه دانشجوی کارشناسی ارشد، دکتری و دستیاری می‌پذیرد. در حال حاضر، بیست مرکز مطالعاتی در زمینه‌های خاص زبان و تمدن‌های گوناگون، و ده بخش آموزشی- علمی: آفریقا، آسیای جنوبی، آسیای جنوب شرقی و اقیانوس آرام، چین، مطالعات عربی، اروپا-آسیا، اروپای مرکزی و شرقی، روسیه، زبان و تمدن ژاپنی، زبان‌ها و تمدن‌های عبری و یهودی، و زبان‌ها و تمدن‌های امریکائی، در اینالکو فعالیت می‌کنند؛ اما متاسفانه زبان فارسی و تمدن ایرانی از جایگاه آغازین خود افول کرده و از مرکز مطالعاتی مستقلی در آن بی‌بهره است. هم اکنون در کنار زبان فارسی، زبان‌های آذری و کردی نیز در آن تدریس می‌شوند. در مجموع 223 نفر زبان‌های مختلف را در اینالکو تدریس  می‌کنند که از بین آنها تنها چهار نفر به طور رسمی در حال آموزش زبان فارسی هستند.


ایرانیان مقیم فرانسه و زبان فارسی
برای اخذ مدرک لیسانس هر دانشجو بایستی 180 واحد درسی بگذراند که به طور متوسط در هر سال 60  واحد می‌باشد.  در پیوست 2 و 3 نمونه‌ای از برگه‌های امتحان لیسانس فارسی آورده شده است.


هم اینک به دلیل حضور هزاران ایرانی در فرانسه وانتشار صدها کتاب و نشریه فارسی در آن کشور و برگزاری جلسات سخنرانی و گردهمایی های فرهنگی، علمی، ادبی و هنری و ایجاد مراکز فرهنگی و ادبی ایرانی از سوی ایرانیان مقیم فرانسه ، زبان فارسی در حال گسترش و پیشرفت است. امروزه در شهرهای مختلف فرانسه انجمن ها و کانون های مختلف ایرانیان به آموزش و تدریس فارسی برای نسل دوم و سوم ایرانیان ساکن در فرانسه روی آورده اند و در نشریات فارسی زبان آنجا انواع آگهی ها در باره تشکیل کلاس های فارسی آموزی و برگزاری جلسات سخنرانی در باره مشاهیر ادبی منتشر می شود.
در اینالکو علاوه بر مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، دیپلم‌ها و کارآموزی‌های مختلفی نیز وجود دارد، دیپلم موسسه برای زبان‌های مختلف متفاوت است و بین 1 تا 5 سال به طول می‌انجامد که در سال اول دیپلم مبتدی، سال دوم گواهینامه، سال سوم دیپلم عملی، سال چهارم دیپلم پیشرفته و در نهایت سال پنجم دیپلم کامل اعطا می‌شود. برای زبان فارسی تنها گواهینامه، دیپلم عملی و پیشرفته وجود دارد.  این دیپلم برای یادگیری زبان و تا حدودی ادبیات فارسی می‌باشد.


'''انجمن های ایرانی'''
==== موسسه مطالعات ایرانی دانشگاه پاریس سه ====
هدف از تاسیس [[موسسه مطالعات ایرانی در سوربن]] به سال 1947م، آن بود که کمبودهای این رشته یعنی کتابخانه و مرکزی برای عرضه‌ی سخنرانی‌ها، درس‌ها و تحقیقات مربوط به ایران را رفع کند. این موسسه یگانه مرکز در فرانسه است که در آن برنامه آموزشی فوق لیسانس مربوط به دوره معاصر ایران یعنی بعد از انقلاب عرضه می‌شود. کتابخانه تخصصی این مرکز دارای گنجینه‌ای پرارزش بوده و بیش از 15000 جلد کتاب دارد. امروزه تقریبا همه محققان، پژوهشگران و دانشجویان فوق لیسانس متخصص در ادبیات، زبان‌شناسی و تاریخ ایران به همین گروه و مرکز تعلق دارند. هانری دو فوشه کور از سال 1987م مدیر موسسه مطالعات ایرانی بوده و پس از وی، [[یان ریشار]] مدیریت این مرکز را بر عهده دارد.قابل ذکر است که مرکز مطالعات ایرانی دربخش شرق و مطالعات عرب قرار دارد.


انجمن فرهنگي هومن، انجمن فرهنگي آریا، انجمن فرهنگ ايران،انجمن پژوهشگران ايران ،كانون احيا ي فرهنگ ايران،پاسداران فرهنگ ايران،كانون فرهنگي- هنري نيما،بنياد فرهنگي بوعلي سينا،انجمن دوستداران فرهنگ ايران،مركز اسناد و پژوهش هاي ايراني،انجمن پژوهشي شعر و ادب پارسي،انجمن فرهنگي ايران ،بنياد مهر ايران (شعبه پاريس )،انجمن دوستداران فرهنگ و زبان فارسي،سازمان فرهنگي ايرانشهر،مركز اسناد ايران در فرانسه ، انجمن پزشکان ایرانی ، انجمن مهندسان ایرانی،كانون فرهنگي – هنري نيما،انجمن دوست داران فرهنگ ايران ، انجمن"خورشید پاریس" و... علاوه بر این انجمن ها, گروه های مختلف هنری ایرانی را می توان یادآوری کرد که در فرانسه و در شهر های متعدد این کشور به فعالیت هنری در حوزه های مختلف مشغول هستند.  
==== [[مرکز پژوهشی جهان ایرانی و هندی|مرکز و گروه پژوهشی جهان ایرانی و هندی]] ====
از اول ژانویه ۲۰۰۵ گروه پژوهشی «جهان ایرانی و هندی»، پژوهشگرانی از مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، دانشگاه پاریس ۳ـ سوربون جدید، موسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی، مدرسه آموزش عالی فرانسه، را گردهم آورده و آموزش، پژوهش و بررسی زبان‌ها، فرهنگ‌ها و جوامع حوزه‌ی فرهنگی ایرانی و هندی را از دوران‌باستان تا امروز، در دستور کار خود قرار داده است.  بدین ترتیب می‌توان گفت که علوم انسانی و اجتماعی اصل و مبنای تحقیقات این گروه را تشکیل می‌دهند و عرصه جغرافیایی پژوهش‌ها و مطالعات این گروه حوزه بسیار گسترده‌ای از مرزها و کشورهای تحت تسلط ایران‌باستان تا مرزهای ایران کنونی را تحت پوشش قرار می‌دهد و شامل [[افغانستان]]، پاکستان، کشورهای تازه استقلال یافته قفقاز و آسیای مرکزی و برخی از مناطق و کشورهای خاورمیانه می‌شود.


'''معرفي چند انجمن ايراني موجود در فرانسه'''
===== محور‌های تحقیقاتی و پژوهشی =====
تاریخ امپراتوری ساسانی، تاریخ اسلام، نسخ خطی ایران، ایران و اروپا از قرن هیجدهم تا قرن بیست و یکم، ادبیات ایران، زبان و زبان‌شناسی، جوامع و مناطق.


'''انجمن پزشکان ، دندانپزشکان و دارو سازان ایرانی مقیم فرانسه :''' اين انجمن در سال 1990 میلادی در پی فاجعه سهمگین زلزله منجیل و لوشان و به دنبال کوشش عده ای از پزشکان ایرانی مقیم فرانسه برای کمک به زلزله زدگان تاسیس شد .در حقیقت گرد هم آیی تعداد زیادی پزشک ایرانی با نیت انسانی کمک به هموطنان باعث شد که در پاسخ به  نیاز بازیابی ریشه های مشترک ، انجمنی بنا گردد تا ضمن آشنایی بیشتر آنان با یکدیگر ، به هدف های حرفه ای و انسانی نیز سازمان داده شود . در واقع می توان گفت این انجمن پس از گذشت این همه سال به خوبی پا گرفته و شناخته شده است .در این مدت ، جمع زیادی از پزشکان ، دندانپزشکان و دارو سازان ایرانی مقیم فرانسه به این انجمن پیوسته و جوانانی نیز دوره دانشجویی خود را همراه با انجمن به پایان رسانده اند. انجمن پزشکان ، دندانپزشکان و دارو سازان ایرانی در فرانسه انجمنی است غیر سیاسی ، غیر مذهبی و غیر انتفاعی . هدف این انجمن ایجاد پیوند های دوستانه ، فرهنگی ، صنفی و حرفه ای میان همکاران مقیم فرانسه است . البته انجمن ، در سال های اخیر نیز ارتباط با پزشکان فرانسه زبان در ایران را برقرار کرده و در حال گسترش است . همچنین این انجمن سعی نموده در این دوره از فعالیت تا حد توان خود به مسائل بهداشتی و پزشکی ایران نیز توجه کند و به خدمت و راهنمایی ایرانیان ساکن ایران و خارج از آن بپردازد. از آنجا که محور این وحدت ، فرهنگ مشترک است ، انجمن تلاش نموده تا اعضا ، این فرهنگ را بیشتر بشناسند و پیوند شان را با آن حفظ نمایند . به همین منظور در بسیاری از نشست ها ، اضافه بر سخنرانی های علمی ، بخش های ادبی و هنری نیز اجرا و از صاحب نظران دعوت به عمل آمده تا در زمینه های مختلف هنری ادبی برای اعضای انجمن صحبت کنند.
===== خدمات =====
کتابخانه موسسه مطالعات ایران ( این کتابخانه در سال 1947 توسط موسسه مطالعات ایران بنیان نهاده شد و در حال حاضر توسط گروه تحقیقاتی جهان ایران اداره می‌شود )، مرکز اسناد اطلاعات ایران، آرشیو ( انتشارات، تحقیقات و پژوهش‌ها، مطالعات، همایش‌ها، کتابشناسی و اسناد )، برنامه‌های آموزشی ( زبان، ادبیات، تاریخ، تمدن ایران وشرق )


'''انجمن پژوهشگران ايران :'''انجمن پژوهشگران ايران در سال 1992 ميلادي در پاريس تاسيس شده و سازماني بين المللي و غير انتفاعي است كه اهدافي چون شناخت و آگاهي از معظلات آتي ايران و ايرانيان ، تجزيه و تحليل اين مشكلات ، تدوين راه كارها و راهبردهاي تخصصي و كارشناسي براي رفع اين معظلات و مبارزه با آن ها و سرانجام ارائه ساختاري براي طرح ها و برنامه هاي اجتماعي ، سياسي ، فرهنگي و اقتصادي آتي ايران ، را دنبال مي كند . اين انجمن با گردهم آوردن گروه عظيمي از كارشناسان و متخصصان ايراني سراسر جهان ، برگزاري كنفرانس هاي بين المللي در سال هاي گذشته و ارائه مقالات بيش از ششصد تن از كارشناسان و محققان در راستاي آرمان مشترك « آينده اي روشن براي ايران » و تفكر نمادين « ايران در قرن بيست و يكم » گام مي نهد . انجمن پژوهشگران ايران فعاليت هاي خود را از فرانسه آغاز كرده و به تدريج دفاتري در كشورهاي ديگر از جمله انگلستان ، آمريكا ، آلمان و سوييس تاسيس نموده و حوزه فعاليت هاي خود را گسترش داده است .
===== بخش‌ها =====
شورای اجرایی، کتابخانه، مرکز اسناد، آرشیو، دانشکده دکترا، هیأت تحریریه مدیریت این گروه بر عهده فیلیپ هویس می‌باشد.


'''انجمن پژوهشي شعر و ادب پارسي در پاريس:''' انجمن شعر و ادب پارسي بنيادي است كه از فروردين 1373 در چارچوب قوانين فرانسه بنيانگذاري شد و تعدادي از فرانسويان ايرانشناس و ايرانيان علاقمند به فرهنگ و شعر ايران در آن مشاركت دارند اين انجمن غير انتفاعي و غير سياسي است و فصلنامه اي به نام كارنامه منتشر مي كند كه مندرجات آن مربوط به شعر و ادب فارسي است . مدير اين نشريه آقاي دوفوشه كور است و سردبيري آن به عهده ي علي شريعت كاشاني است .
===== منابع انسانی =====
1- اعضای دائمی: 48 استاد، استادیار، پژوهشگرو مربی از دانشگاه‌های مختلف در این گروه به طور دائمی مشغول به کار هستند


'''انجمن شعر فارسی در سوربن فرانسه :''' انجمن شعر فارسی به همت محسن فارسانی در دانشگاه سوربن فرانسه راه اندازی شد. محسن فارسانی - شاعر، مترجم و فارغ التحصيل دکتری دانشگاه سوربن - انجمنی را با عنوان انجمن شعر فارسی دایر کرده است. در نشست‌های این انجمن که با حضور دانشجویان و اساتید علاقمند به شعر و ادبیات فارسی برگزار می‌شود، علاوه بر شعرخوانی، نقد و بررسی شعر ایران نیز انجام می‌شود. این نشست‌ها هر هفته روزهای چهارشنبه برپا می‌شود.
2-پژوهشگران پیوسته: 30 استاد در پروژه‌های مختلف این گروه پژوهشی شرکت می‌کنند. لازم به ذکر است در بین این افراد اساتیدی از دانشگاه‌های ایران هم هستند.


'''اتحاديه تاكسى داران ايرانى مقيم پاريس :''' حدود 20 سال پيش رانندگان ايرانى تصميم مى گيرند دور هم جمع شوند و هر از گاهى ناهار و يا شامى با هم صرف كنند و اين گونه گام اول تشكيل اتحاديه برداشته مى شود و حالا این اتحادیه ۱۰۰ نفر عضو دارد. حق عضويت هر نفر ۲۰ يورو است كه ۱۰ يورو براى مخارج انجمن هزينه مى شود و بقيه در صندوق مى ماند تا در قالب وام بدون بهره، كسرى تاكسى دار در خريد پلاك يا خودرو و هزينه تعمير خودرو و... را تامين كند همچنان كه در مواقع ضرورى مثل پرداخت هزينه درمان يا حمايت از خانواده همكار از دست رفته هزينه مى شود. سقف وام اتحاديه ۶ هزار يورو تعيين شده است. برگزارى جشن هاى سنتى ايرانى مثل عيد نوروز، سيزده به در، شب يلدا و پيك نيك هاى تابستانى از كارهايى است كه اين اتحاديه براى خانواده ها و به ويژه آشنا كردن فرزندانشان با فرهنگ ايران انجام مى دهد. اتحاديه روزنامه اى هم منتشر مى كند. تاكسى داران ايرانى شهر پاريس , فرهنگ اين شغل را نمى پذيرند و نمى خواهند آنچه هستند باشند.   تاكسى داران ايرانى كه از سال ۸۶ به این شغل روی آورده اند به طور متوسط سطح مدرك بالايى نسبت به ساير تاكسى داران پاريس دارند.  از طرفى ايرانى ها براى نشان دادن پايگاه اجتماعى خود شيك مى پوشند و به ظاهر خود و نحوه حرف زدنشان اهميت زيادى مى دهند و سعى دارند نشان دهند كه ايران صاحب فرهنگ غنى است و مى خواهند كه مخاطبشان بفهمد كه به دليل شرايط و نيازشان مجبور به انجام چنين كارى شده اند و در پى كسب جايگاه از دست رفته خود هستند. مى گويند تاكسى داران ايرانى نمايندگان خوبى براى كشور فرانسه هستند.  
3-پژوهشگران پسا دکترا: 9 پژوهشگر به عنوان پسادکتری در این حوزه مشغول به کارهستند.  


از آنجا كه تعدادى از تاكسى داران سياسيونى هستند كه به دليل گذشت سن و تحولاتى كه در زندگى آنان به وجود آمده از جمله بزرگ شدن فرزندانشان و نگرش متفاوت آنان به زندگى و بروز اين احساس كه زندگى و جوانى خود را مفت باخته اند از مباحث سياسى دورى مى كنند و اين نگرانى در آنان وجود دارد كه اتحاديه شكل سياسى به خود پيدا كند، اگر چه به گفته رئيس اتحاديه در تمام سال هاى فعاليت حتى چند كلمه گفت و گوى سياسى در آن انجام نشده است. در هر صورت هنوز جو مشكوك، حاكم بر روابط مهاجرانى است كه بنابر دلايل مختلف ترك وطن كرده اند و اگر چه تلاش دارند كه زمانى دور هم جمع شوند و مسائل سياسى مانع از روابطشان نباشد.  
4-دانشجویان دکترا: 48 دانشجو با اساتید راهنما و عنوان پایان‌نامه  در این گروه دوره دکتری را می‌گذرانند که در بین آنها 16 دانشجو در زمینه ایران پژوهش می‌کنند.


'''معرفي چند ايراني شاخص در فرانسه'''
===== همایش‌های علمی =====
مرکز جهان ایرانی هندی در زمینه برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌های متعددی فعال بوده است که در این خصوص می‌توان به پنجمین سری کنفرانس پژوهش‌های ایرانی احسان و لطیفه یارشاطر اشاره کرد که هر دو سال یک بار برگزار می‌گردد و در تاریخ 22 نوامبر تا 1 دسامبر 2010  با همکاری کلژ دو فرانس   و مرکز میراث پارسی نیویورک  با عنوان: افسانه‌ها، باورها و حیوانات نمادین در ادبیات فارسی برگزار شد. همچنین از سال 1999 بخش ایرانی گروه به مناسبت جشن نوروز هر ساله یک گردهمایی را تدارک می‌بیند که در آن اعضای گروه نتایج آخرین تحقیقاتشان را ارائه می‌دهند، دوازدهمین دوره این سری کنفرانس‌ها در مارس 2010 در موزه ملی تاریخ طبیعی پاریس برگزار شد. علاوه بر کنفرانس‌های سالانه یادشده، در این گروه کنگره‌های مختلفی نیز به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود.


'''پروفسور "ايرج گنج بخش"''' استاد دانشگاه پير ماري كوري فرانسه و رئيس بخش جراحي قلب بيمارستان  پیتیه پاریس است.  اولين پيوند قلب جهان در فرانسه توسط وی انجام شد.
===== برنامه‌های پژوهشی =====
در این بخش برنامه‌های پژوهشی گروه در 4 سال (2012-2009 ) بررسی خواهد شد. برنامه‌های پژوهشی در سه بخش اصلی تاریخ و جامعه، انتقال و بیان دانش و تغییرات اجتماعی تقسیم‌بندی شده است


'''پروفسور «حسن اكبرزاده»''' در سوم فروردين 1306 در شهر رشت به دنيا آمد. پس از اخذ ديپلم متوسطه در رشته رياضى با درجه ممتاز وارد دانشگاه تهران شد و با احراز مقام اول تحصيلات خود را در ايران به پايان رسانيد. او پس از اخذ مجدد ليسانس رياضى از دانشگاه سوربن پاريس و همچنين گواهينامه آناليز عالى، براى فوق ليسانس در مورد نظريه نسبيت عمومى انيشتين تحقيق كرد و درباره هندسه ديفرانسيل و فضاهاى ريمان بعد از 3 سال تحقيق، اكتشافات خود را در قالب چندين مقاله درمجله آكادمى علوم پاريس به ثبت رسانيد. اكبرزاده از سال 1957 ميلادى به عنوان وابسته تحقيقات در مؤسسه معروف تحقيقاتى كولژدوفرانس پذيرفته شد و بعد از 4 سال رساله دكتراى دولتى در علوم رياضى را در دانشگاه سوربن به پايان رسانيد. او پس از طى مدارج مأمور تحقيقات و استاد تحقيقات، نزديك چهل سال به عنوان رئيس تحقيقات دراين مؤسسه بين المللى مشغول به كار بوده است. علاقه استاد در ميان 44 رشته رياضي به رشته هندسه و ديفرانسيل كه در فيزيك نظرى كاربرد دارد بيشتر است و محور فعاليت و تحقيقات وى نيز در اين زمينه است. از اين استاد گرانقدر مقالات علمى زيادى درمجله هاى معتبر جهانى به چاپ رسيده است .او در سن 80 سالگى همچنان مشغول به كار و تحقيقات علمى است و در سالهاي اخير نيزيكي از مهمترين تاليفاتش با مقدمه چند رياضيدان نامي جهان توسط يك ناشر مهم علمي در جهان به زبان انگليسي منتشر شده است . حسن اكبرزاده با اينكه بيش از 60 سال در پاريس زندگى كرده، اما افتخارمى كند كه فقط يك تابعيت، آن هم تابعيت ايرانى دارد.
===== انتشارات =====
بخش انتشارات شامل 3 قسمت می‌شود که عبارتند از مجله‌ها، مجموعه‌ها و انتشارات اینترنتی که در این بخش به توضیح هر یک از این مجموعه‌ها می پردازیم:


'''پروفسور محمد حیدری ملایری''' اختر فیزیكدانِ رصد خانه ی پاریس و یكی از دانشمندانِ سرشناس جهانی در اخترشناسی و اختر فیزیك در سال 1326 در ملایر زاده شد و در خانواده ای فرهنگ دوست پرورش یافت . وی در سال 1348 به دریافت لیسانس فیزیك از دانشكده ی علوم دانشگاه تهران موفق شد . در سال 1353 با بورس دولت فرانسه به پاریس رفت تا در رشته های اختر شناسی و اختر فیزیك مطالعه كند و موفق شد  تا در سال 1358 دكترای سیكل سوم و در سال 1362 دكترای دولتی را ، كه بالاترین مدرك تحصیلی فرانسه به شمار می آید ، از دانشگاه پاریس اخذ نماید . در سال 1359 با گذراندن كنكور ، موفق به دریافت پست رسمی « اختر شناس » در رصد خانه پاریس شد .در سال 1362 ، در جریان پژوهش برای تز دكترای خود ، به كشف جسم های ناشناخته ای در دو كهكشان همسایه ی ما نایل آمد . قبلا تصور می شد كه این جسم ها ستاره اند ، ولی او نشان داد كه در واقع میغ ها یا سحابی های ویژه ای هستند كه توسط ستارگان پُرجرمِ نوزاد به وجود آمده اند . از آن زمان تا كنون بخش عمده ای از فعالیت های وی بر مطالعه ی این جسم ها متمركز شده است و نتیجه های پژوهش هایش تا كنون در بیش از 100 مقاله ی علمی به چاپ رسیده اند .
====== چکیده‌های ایران‌شناسی ======
توسط  موسسه تحقیقات فرانسه در ایران (IFRI) و با کمک گروه پژوهشی جهان ایرانی – هندی منتشر می‌شود. در این نشریه تحقیقات متفاوتی که در زمینه فرهنگ و تمدن ایرانی انجام شده است به چاپ می‌رسد.


دكتر حیدری ملایری رهبر گروهی از اختر فیزیكدانان بین المللی است كه در باره ی پیدایش ستاره های پُرجرم و تاثیر این ستارگان بر محیط پیرامونشان مطالعه می كنند . به ویژه نتایج مطالعات و پژوهش های چند سال اخیر ایشان بر پایه داده هایی است كه او با به كار بردن تلسكوپ فضایی هابل ، متعلق به سازمان ناسا (NASA ) ، به دست آورده است .
====== مجله‌ها ======
مجله استودیا ایرانیکا  توسط  انجمن پیشرفت مطالعات ایرانی  (AAEI) و با حمایت موسسه علوم انسانی و اجتماعی CNRS منتشر می‌شود. این نشریه از سال 1972 و در هر سال 2 بار منتشر می‌شود و موضوع آن تمام زمینه‌های علوم انسانی راجع به ایران می‌باشد.


وی در سال 1364 با گذراندن كنكور به گروه اختر شناسان رصد خانه ی بزرگ اروپا (  ESO ) ، كه در كشور شیلی در آمریكای جنوبی قرار دارد ، پیوست . اقامت ایشان و خانواده اش در شیلی به مدت 7 سال ، تا سال 1371 ، به طول انجامید . گفتنی است  در ضمن فعالیت های پژوهشی اش از 1367 تا 1370 ،   معاونت دپارتمان اختر شناسی رصد خانه اروپایی را هم به عهده داشت .
==== [[موسسه مطالعات فارسی در دانشگاه استراسبورگ]] ====
دانشگاه استراسبورگ از دانشگاه‌های معتبر فرانسه به شمار می‌رود و از سال 1960 کرسی زبان و ادبیات فارسی در آن تاسیس شده است. دکتر حسین بیک باغبان، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه از سال 1968 مشغول تدریس و آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه استراسبورگ بوده و پس از 39 سال فعالیت علمی و آموزشی در کرسی زبان و ادبیات فارسی وابسته به گروه خاورشناسی دانشگاه یاد شده در سال‌های اخیر بازنشسته شده است.  


دكتر حیدری ملایری علاوه بر اختر شناسی ، به زبان شناسی و تاریخ نیز دلبستگی دارد  و به ویژه در زبان شناسی تطبیقی و ریشه شناسی زبان های هند – و - اروپایی پژوهش بسیار كرده است . با زبان های پهلوی ، فارسی باستان ، اوستایی ، سنسكریت ، یونانی ، و لاتین آشنایی دارد ، و در باره ی در حدود 20 گویش زبان فارسی مطالعه كرده است . همچنین سال هاست كه در باره ی سیستم اصطلاح شناسی علمی در زبان فارسی به پژوهش می پردازد . نتیجه این كوشش ها ، فراهم آوردن « فرهنگ ریشه شناختی اختر شناسی و اختر فیزیك » به زبان های انگلیسی – فرانسه – فارسی است ، كه ایشان به عنوان كاری فرعی در دست دارد و تا كنون حرف های A  تا  K را در منزلگاه اینترنتی خود در دسترس همگان نهاده است .
این مرکز در ابتدا  فقط یک دیپلم دانشگاهی زبان فارسی عرضه می‌کرد که دوره‌اش سه ساله بوده و همان واحدهای اختیاری برای درس‌های رشته‌های دیگر محسوب می‌شد. کسانی  که دیپلم دانشگاهی می‌گرفتند، می‌توانستند مترجم شوند و یا در کارهای بازرگانی نقش واسطه را داشته باشند. یکی از فعالیت‌های مهم دکتر بیک باغبان برگزاری کنگره‌های بین‌المللی در دانشگاه استراسبورگ برای معرفی فرهنگ ایرانی بوده است. کنفرانس تاریخ علوم در زبن فارسی و کنگره عطار نیشابوری، تصویر و هنر در سرزمین اسلام، ادبیات معاصر فارسی و نظامی گنجوی از آن جمله می‌باشند.


'''پرفسور غلامرضا جلوه'''، استاد و دانشمند ايراني مدرسه عالي شيمي كلرمون فرانس موفق به دريافت عالي ترين نشان علمي اين كشور در زمينه گياه شناسي شد. اين شيميدان برجسته ايراني كه رياست دانشكده مهندسي شيمي مدرسه عالي شيمي كلرمون فرانس را برعهده دارد، به دليل تحقيقات گسترده خود در زمينه گياه شناسي و صنايع غذايي موفق به دريافت مدال شواليه تحقيقات آكادميك گياه شناسي شد.پرفسور جلوه تحصيلات كارشناسي خود را در سال ۱۹۷۵ رشته مهندسي شيمي در دانشگاه پلي تكنيك تهران (صنعتي اميركبير) به پايان برده و در سال ۱۹۷۹ ديپلم دكتري مهندسي را از دانشگاه پلي تكنيك تولوز دريافت كرده است.
وی پس از سال‌ها تلاش موفق شد که در سال 2005 میلادی دوره ی لیسانس زبان فارسی را به تصویب دانشگاه و وزارت علوم فرانسه برساند و تاسیس این دوره یکی از موفقیت‌های بزرگ این استاد زبان فارسی دراستراسبورگ به شمار می‌رود. دکتر بیک باغبان در سپتامبر 2006 م با عنوان استاد ممتاز باز نشسته و در حال حاضر استاد راهنمای تعدادی دانشجوی دوره‌ی دکتری است. وی همچنین یک مرکز مطالعات ایرانی را به ثبت رسانده و قصد دارد همایش‌هایی را در این دانشگاه با همکاری دانشگاه‌های داخل کشور برگزار نماید.


'''پروفسور فرهاد خسرو خاور،''' استاد مدرسه عالي مطالعات علوم اجتماعي پاريس،  در شهر مونپلیه همزمان با آموزش فلسفه ، لیسانس ریاضیات گرفت و سپس دکترای فلسفه را به پایان رساند . پس از پایان تحصیلات فلسفی ،و آشنايي با آلن تورن به جامعه شناسی روی آورد و دکترای جامعه شناسی را در سال های نزدیک به انقلاب ، به پایان رساند و با دو دکترا به ایران بازگشت و تا سال 90 و 91 در ایران ماند و مدتی در دانشگاه بوعلی شهر همدان تدریس می کرد . به قصد ادامه تحقيقات، ناچار پس از 12 سال ایران را ترک کرد . اول به آمریکا رفت و در آنجا بورس راکفلر را اخذ كرد و پس از چند سال ملاقات با استاد قبلی اش آلن تورن از وي خواست به فرانسه بیاید و از این طریق وارد مدرسه عالی مطالعات اجتماعی پاریس شد .تحقیقات و پژوهش های او در باره اسلام و دینداری مسلمانان در جامعه فرانسه که حاصل آنها نیز چند کتاب با عناوین زیر است :جمهوری فرانسه و مساله حجاب و روسری ، اسلام جوانان ، نوشهیدان درراه خدا ، اسلام در زندان ها
در حال حاضر دکتر حسین اسماعیلی مدیریت کرسی زبان فارسی در استراسبورگ را بر عهده دارد. تحصیلات وی دردوره ی لیسانس در رشته‌ی زبان و ادب فارسی و فوق لیسانس در رشته‌ی ادبیات فرانسه و دوره دکتری در رشته‌ی تئاتر است. وی پیش از این از سال‌های 1980 م تا 2006 م در مؤسسه‌ی ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی (اینالکو) تدریس می‌کرد. 


'''مهيار منشي پور''' ، قهرمان فوق خروس وزن جهان، در فروردين 1354در تهران متولد شد . در سال 1364 پدرش او را نزد عمه اش در شهر پوآتيه فرانسه فرستاد. مهيار پس از اخذ ديپلم در اين شهر، پس از اين که به خاطر دل پدرش يک سال پزشکي خوانده بود، تغيير رشته داد و  توانست مدرک تربيت بدني را بگيرد. او در سال 1996به ورزش حرفه اي روي آورد و شش سال بعد قهرمان فرانسه و اروپا شد.ماجراي تغيير مليت او نيز همچون زخمي است که هنوز درمان نشده است . مهيار در سال1997 يعني 11 سال پس از آمدن به فرانسه، در حالي که چند روز پيش از آن قهرمان تورنمنت فرانسه شده بود ، تقاضاي مليت فرانسوي کرد . اما پاسخ به اين تقاضا دو سال و نيم طول کشيد و در نهايت پاسخ منفي بود به اين بهانه که او دانشجو است . در نهايت ، مهيار منشي پور به مددنماينده مجلس ، فرانسوا زاينيبرت ، در منطقه اوت گارون مليت فرانسوي را در سال 2001 دريافت كرد .
هم اکنون دپارتمان مطالعات ایرانی این دانشگاه در دوره‌ی لیسانس 23 دانشجو، دوره‌ی فوق لیسانس 4 دانشجو و دوره‌ی دکتری 8 دانشجو دارد.


مهيار منشي پور باوجود علاقمندي به سرزمين پدري اش ، دو خاطره ناگوار از ايران را باخود همراه دارد . خاطره بد او از ايران زماني است كه مادرش از پدرش جدا شد و اورا در دو سالگي ترك كرد. حادثه غمبار زلزله بم ، ديگر خاطره تاسف انگيز او از ايران است . از آنجا كه پدر بزرگ مهيار متولد شهر بم بوده است ، هنگامي که در دسامبر2003 زلزله بم اتفاق افتاد ، او به شهربم آمد و با مردمي مهربان روبرو شد . او در بازگشت اتحاديه همياري فرانسه – بم را همراه همسر روانشناس فرانسوي اش "آن" به وجود آورد و به لطف آن ساخت يک مدرسه را شروع نمود.  
برنامه‌های درسی در دوره‌ی لیسانس متون و ادبیات کلاسیک و معاصر، زبان‌شناسی، دستور زبان و کلاس‌های ترجمه است. در دوره کارشناسی ارشد دروس تاریخ و تمدن، متون ادبی و ساختار متن و سمینارهای متون کلاسیک و ادبیات معاصر و در دوره دکتری نیز دانشجو به کار پژوهش و شرکت در سمینارها و..است.


'''كاظم بايرام‌بخش''' مدرس دانشگاه لومير, عكاس، مستندساز و برنده‌ي جايزه‌ي گوزن طلايي فستيوال جهاني عكاسي زيرآب است و بیش از  15 سال است كه در خليج فارس كار مي‌كند و در اين مدت فيلم‌هاي متعددي ساخته‌است. وی از سال 1996 ساخت فیلم مستند "يك نگاه ديگر به خليج ‌فارس" را آغاز كرد و در اين فيلم نشان مي‌دهد كه چگونه زير آب بدون اكسيژن عكس مي‌گيرد. بایرام بخش اين كار را بهانه‌اي براي مطرح كردن خليج فارس قرار داد؛ اين فيلم در فستيوال جهاني تصوير زير آب در سال 2006 در فرانسه انتخاب شد. ساخت آن 10 سال طول كشيد و به‌گفته‌ي بايرام بخش، پنج دقيقه از اين فيلم 30 دقيقه‌يي در درياي سرخ به دليل پاكي و زلالي آب آن فيلم‌برداري شده است تا او بتواند بعد ميدان دريا را به مردم نشان دهد. همواره دغدغه اصلي برنده جايزه جهاني عكاسي "مون پلييه اوكيانوس" آب‌هاي ايران و به‌ويژه خليج‌فارس تشكيل مي‌دهد، چرا كه از طرفي وجب به وجب آب‌هاي ايران را مي‌شناسد و از سويي ديگر مي‌خواهد فعاليت‌هاي منفي عرب‌ها را در مخدوش كردن ذهن نسل آينده درباره‌ي ايران و خليج‌فارس خنثي كند.
اساتید دپارتمان مطالعات ایرانی عبارتند از: دکتر اسماعیلی که مسئولیت گروه را بر عهده دارد، دکتر رفیعی استاد اعزامی از وزارت علوم (توضیح این که هر دو سال یک بار استادی از طرف آموزش عالی به این مرکز اعزام می‌شود) و دکتر نصیری دانشیار ایرانی مقیم است که به تدریس در این مرکز اشتغال دارد. از مشکلات اساسی دپارتمان مطالعات ایرانی استراسبورگ عبارتند از:


'''شهريار عدل''' مدير تحقيقات در موسسه ملي پژوهش علمي فرانسه ؛ تحصیلات در تهران (دبستان و سه سال نخست دبیرستان)، عزیمت به فرانسه از پاییز 1959 میلادى برابر با 1338 شمسى  تحصیلات دانشگاهى در مدرسه عالى علوم تاریخى در سوربن ؛ و همزمان در مدرسه موزه لوور، تاریخ عمومى هنر، باستانشناسى مشرق زمین و تاریخ هنرهاى دوره اسلامى را خواند و به مدرسه معمارى پاریس - بوزار – نیز ‏رفت و بعد دكترا در رشته تاریخ ایران و آسیاى میانه گرفت . وي عضو مؤسسه ملى تحقیقات علمى فرانسه است و  در روز ۱۳ مهر ۱۳۸۸ دبیر کل  یونسکو، مدال فرهنگ جهانی یونسکو موسوم به “پنج قاره” را به پروفسور شهریار عدل اهدا کرد. دکتر شهریار عدل عضو کمیته ملی ایکوموس ایران ومسئول روابط خارجی آن میباشد.
* کمبود استاد و نیاز به جذب یک استاد اعزامی دیگر از مرکز؛
* بیش از 15 سال است که کتاب‌های مرجع روز در حوزه‌ی متون ادبی کلاسیک و معاصر، تاریخ ایران، تمدن و فرهنگ در این کتابخانه گنجانده نشده و دانشجویان با فقر منابع مطالعاتی مواجه هستند؛
* اعزام دانشجوی فارسی‌آموز به ایران و حضور در دوره‌های زبان‌آموزی کوتاه مدت از دیگر مشکلات عمده است.


'''8-13- ایران شناسی و ایران شناسان'''
به گفته‌ی دکتر اسماعیلی علیرغم درخواست از طریق رایزنی فرهنگی، مر کز گسترش زبان و ادب فارسی سازمان و حتی وزارت علوم برای اعزام دانشجویان این مرکز برای شرکت در دوره‌های بازآموزی کوتاه مدت در سال‌های اخیر هنوز موفق نشده است دانشجویی از این مرکزبه ایران اعزام گردد.<ref>بررسی اجمالی [[مراکز پژوهشی فرانسه]] در زمینه اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس، 1389 ص . 4.</ref>


'''1-8-13-ايرانشناسي در فرانسه'''
==== [[انجمن ایرانشناسی فرانسه در ایران|انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌]] ====
[[پرونده:ان‌(Institut Francais de Recherche en Iran.jpg|بندانگشتی|Institut Francais de Recherche en Iran.برگرفته از سایت خبرگزاری مهر، قابل بازیابی از https://en.mehrnews.com/]]
انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ درایران‌(Institut Francais de Recherche en Iran(IFRI)) از ادغام‌ هیات‌ باستان‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ که‌ در سال‌1893 میلادی‌ توسط‌ ژاک‌ دومورگان‌ تاسیس‌ شده‌ بود و انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در تهران‌ که‌ توسط‌ هانری‌ کربن‌ در سال‌ 1947 میلادی‌ بنا نهاده‌ شده‌ بود به‌وجود آمد. با بازنشسته‌ شدن‌ هانری‌ کربن‌ در سال‌ 1975 ریاست‌ این‌ بخش‌ به‌ آقای‌ شارل‌ هانری‌ دوفوشه‌ کور استاد زبان‌ و ادبیات‌ فارسی‌ در موسسه‌ ملی‌ زبان‌ و تمدن‌ شرق‌ واگذار گردید. در آن‌ زمان‌ دپارتمان‌ ایران‌شناسی‌ به‌ انستیتو ایران‌شناسی‌ تغییرنام‌ می‌یابد و ساختمان‌های‌ جدیدی‌ دراختیار آن‌ قرار می‌گیرد و منجر به‌ افتتاح‌ ساختمان‌ خیابان‌ آذربایجان‌ در سال‌ 1980 می‌شود. از آن‌ به‌ بعد چاپ‌ و نشر آثار مختلف‌ از جمله‌ نشریه‌، چکیده‌های‌ ایران‌شناسی‌ که‌ توسط‌ شارل‌ هانری‌ دوفوشه‌ کور در سال‌ 1978 تاسیس‌گردیده‌ بود و سری‌ جدید مجلدات‌ گنجینه‌ نوشته‌های‌ ایرانی‌ در پاریس‌ انجام‌ می‌گرفت‌. برنارد اورکادجغرافی‌دان‌ در سال‌ 1979 جانشین‌ شارل‌ هانری‌ دوفوشه‌ کور شد. با انقلاب‌ اسلامی‌ تغییری‌ در وضعیت‌ انجمن‌ به‌وجود نیامد و انجمن‌ همانند سابق‌ به‌ کار خود ادامه‌ داد. روابط‌ دو کشور ایران‌ و فرانسه‌ سرنوشت‌ جدیدی‌ را برای‌ انجمن‌ قم‌ زد. خاتمه‌ دادن‌ به‌ تحقیقات‌ باستان‌شناسی‌ در سال‌ 1980باعث‌ ادغام‌ هیات‌ باستان‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ و انجمن‌ فرانسه‌ در تهران‌ در سال‌ 1983 گردیدو در نتیجه این‌ ادغام‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌  به‌وجود آمد. در سال‌ 1995 رمی‌بوشارلا، باستان‌شناس‌ و در سال‌ 1998 کریستف‌ بالایی‌ استاد زبان‌ فارسی‌ در موسسه‌ ملی‌ زبان‌ و تمدن‌ شرق‌ جانشین‌ رمی‌ بوشارلا شد. تحت‌ ریاست‌ او انجمن‌ به‌ طرف‌ همکاری‌های‌ فی‌ مابین‌ دانشگاهی‌ قدم‌ برداشت‌.


در فرانسه، از فرهنگ و زبان و قوميت (آريايي) ويژگي هاي جغرافيايي (سرزمين كوهستاني و زمستاني سرد) مشترك در ميان تمدنهاي اقوام ايراني زبان ساكن ايران و افغانستان و كردستان عراق و تركيه و بخش هاي جنوبي شوروي (سابق) بويژه تاجيكستان آگاهي نظرگيري وجود دارد.«ايران زمين» با اين خصوصيات با جهان عرب و ترك و هندي فرق دارد. فرانسويان از خاورميانه به معناي سرزميني كه از كازابلانكا يا دار البيضاء در ساحل غربي مراكش در اقيانوس اطلس تا كابل در افغانستان ممتد است تصوري ندارند. روزنامه ها علي الرسم از سرزمين هاي مسلمان نشين واقع در جنوب و شرق درياي مديترانه با نام «جهان عرب» ياد مي كنند، گويي كه اقوام ترك زبان و فارسي زبان ساكن در اين سرزمين ها اقليت هايي حاشيه نشين اند.
===== هدف‌ انجمن‌  =====
هدف‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ مطالعه‌ و پژوهش‌ در کلیه‌ زمینه‌های‌ تمدن‌ ایرانی‌، از دوران‌ باستان‌ تا عصر حاضر است‌. محدوده‌ جغرافیایی‌ این‌ پژوهش‌ دنیای‌ ایرانی‌ است‌، یعنی‌ تمام‌ سرزمین‌هایی‌ که‌ مردمان‌ آن‌ به‌ زبان‌های‌ ایرانی‌ صحبت‌ می‌کنند، و یا در گذشته‌ به‌ این‌ زبان‌ها گفتگو می‌کرده‌اند. این‌ پژوهش‌ها با همکاری‌ مراکز علمی‌ فرانسوی‌ و ایرانی‌، و اخیراً نیز اروپایی‌ انجام‌ می‌گیرند، در این‌ راستا، انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ با دیگر انجمن‌های‌ مشابه‌ خود در منطقه‌ از جمله‌ با مرکز استانبول‌، دهلی‌نو و تاشکند نیز همکاری‌ نزدیک‌ دارد. خط‌مشی‌ فعالیت‌های‌ علمی‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ را یک‌ هیات‌ علمی‌ تعیین‌ می‌کند.


فرانسه، از ديرباز، به مناسبت ميراث استعماري و نظامي براي مغرب (مراكش و [[تونس]] و الجزاير) و خاور نزديك (علي الخصوص سوريه ولبنان) وبر اثر فتوحات نابلئون و اكتشافات شامپوليون براي مصر اهميت خاصي قايل بوده است. امّا به عكس، در ايران و افغانستان، هيچگاه نقش سياسي عمده و پايداري نداشته است. در نتيجه مطالعات ايرانشناسي در فرانسه تا دير زماني در زمره «مطالعات عربي» قرار مي گرفته كه در مقام مقايسه، دولت هاي فرانسه نظر مساعدي نسبت به آن داشته اند.اما همين امر كه مقامات سياسي فرانسه نظر خوشي نسبت به ايرانشناسي نداشته اند بسط روابط فرهنگي بين فرانسه وايران را در قرن گذشته آسانتر ساخت. در حالي كه انگليسي ها انحصار استخراج نفت وبلژيكي ها امتياز اداره امور گمركات ايران را كسب مي كردند، فرانسه انحصار حفاري ها و اكتشافات باستانشناختي را در اين كشور به دست آورد! از همين جا مي توان دريافت كه چرا تحقيقات ايرانشناسي در فرانسه اساساً حول محور هويت اصيل اقوام ايراني– آريايي يا هند و ايراني و ريشه هاي فرهنگ اين اقوام تمركز يافته است. در عوض ، همين معنا نشان مي دهد كه چرا مطالعات تاريخي واجتماعي در باره ايرانِ امروز به كندي گسترش مي يابد. اولويتي كه بدين سان به زبان ها و ادبيات وتاريخ و هنرهاي ايران قبل از اسلام داده شده بود باعث شد كه جنبه هاي جديدتر فرهنگ ايراني جايگاهي فرعي بيابند، در حالي كه اين جنبه ها براي محققان كشورهايي كه داراي روابط اقتصادي و بازرگاني وسياسي مداوم با ايران بودند، اولويت داشت.  
===== کتابخانه‌ انجمن‌ =====
انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ دارای‌ کتابخانه‌ای‌ غنی‌ است‌ که‌ شامل‌ کتاب‌های‌ نفیس‌ و گاه‌ نایابی‌ می‌گردد.  


در فرانسه براي متمايز ساختن تمدن ايراني از تمدن هاي سامي و تركي، غالباً بر آريايي بودن اقوام ايراني تأكيد شده است. تصادفي نبوده است كه مونتسكيو، ايراني را مظهر بيگانگان مستقل اختيار كرده است نه ترك يا هندي را. برخي از نويسندگان قرن نوزدهم فرانسه، مثل گوبينو و ارنست رنان از همين ويژگي در تأييد اعتقاد خود به تفوق آريايي ها بر سامي ها استفاده كرده اند. همچنانكه كدي نشان داده، رنان توانايي فكري سيد جمال الدين اسدآبادي را بر اين حمل مي كرده كه او آريايي بوده است نه عرب . البته محققان متخصص در زمينه فرهنگ آريايي و تمدن هاي هند و ايراني در سطح كاملا متفاوتي تحقيق مي كرده اند. اينان در فرانسه در حكم خانواده اي گرانقدر كه از آنكتيل دوپرون[32] «كاشف» اوستا در قرن هجدهم، آغاز مي شود و تا دومزيل[33] كه پيش از وفاتش در سال 1986 از روي اساطير اقوام هند و اروپايي پرده برداشت، ادامه مي بابد.
===== فعالیت‌ انتشاراتی‌ انجمن‌ =====
فعالیت‌ انتشاراتی‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ از سال‌ 1328 (1949 م‌) با مجموعه‌ «گنجینه‌ نوشته‌های‌ ایرانی‌» توسط‌ هانری‌ کربن‌ آغاز شده‌ است‌. 22 جلد اول‌ این‌مجموعه‌ در زمینه‌ فلسفی‌ ایرانی‌ ـ اسلامی‌ به‌ کوشش‌ خود وی‌ منتشر گردید. تاکنون‌ 46 عنوان‌ کتاب‌ علمی‌ ـ پژوهشی‌ در زمینه‌های‌ گوناگون‌ فرهنگ‌ و تمدن‌ ایرانی‌ به‌ زبان‌ فرانسوی‌ توسط‌ انجمن‌ به‌ چاپ‌ رسیده‌ که‌ برخی‌ از آنها از سال‌ 1369 به‌ فارسی‌ برگردانده‌ شده‌اند. داده‌های‌ کتابشناسی‌ جهانی‌ مربوط‌ به‌ایران‌ نیز هر سال‌ یکبار در نشریه‌ انجمن‌ یعنی‌ «مجله‌ چکیده‌های‌ ایران‌شناسی‌» درج‌ می‌گردد. انتشارات‌ انجمن‌ گذشته‌ از مجموعه‌ «گنجینه‌ نوشته‌های‌ ایرانی‌»، شامل‌«گزارش‌های‌ هیات‌باستان‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌» و «ترجمه‌ها» نیز هست‌.<ref>برگرفته از سایت http://www.ifriran.org/</ref>


ركن ديگر مطالعات ايران شناسي در فرانسه، به دليلي كه چه بسا اكنون ديگر بر خواننده معلوم شده باشد، باستانشناسي است. از 1894 تا 1931 وزارت آموزش عمومي فرانسه انحصار حفاري هاي باستانشناسانه در ايران را در اختيار داشت. باستانشناسان فرانسوي، كه عهده دار ستردن غبار ايام از چهره گذشته و درآوردن آثار شكوه ايران پيش از اسلام از زير خاك بودند، به ارائه تصوير زيبايي از تمدن پر اعتبار ايراني، متمايز از تمدن خاورميانه مسلمان و عمدتاً عرب، كمك كردند. در سال 1921، فرانسه امتياز انحصاري حفاري هاي باستانشناسي در افغانستان را نيز به دست آورد و بعدها تحقيقاتي را كه در ايران آغاز كرده بود در آنجا نيز ادامه داد .  
==== '''[[کولژ دو فرانس]]''' ====
این موسسه علمی معتبر که در سال 1530 میلادی تاسیس شده، از مهم‌ترین مراکز علمی فرهنگی فرانسه به شمار می‌رود. کتابخانه کولژ دو فرانس دارای مجموعه‌ای نفیس از کتاب‌های خطی است. در این مرکز دروس مربوط به زبان، تاریخ و فرهنگ ایران تدریس می‌شود.


دولت فرانسه با تاسيس مراكز تحقيقاتي دايمي در ايران و افغانستان از اين تحقيقات قاطعانه پشتيباني مي كرد؛باني ماموريت علمي و تحقيقاتي دومورگان به ايران در دهه 1890، وزارت آموزش عمومي فرانسه بود. در مورد هيئت هاي باستانشناسي فرانسه در ايران وافغانستان نيز همين حكم صادق است. بعد از جنگ دوم جهاني ، اداره فعاليت هاي فرهنگي و علمي فرانسه در خارج از كشور به اداره روابط فرهنگي وزارت امورخارجه محول شد كه در سال 1947 انستيتوي ايران و فرانسه را در تهران تأسيس كرد. اين ابتكارات فرهنگي يگانه واكنش «سياسي» فرانسه – آن هم تنها در همين حدّ – نسبت به دخالت شديد نظامي وبازرگاني انگليس و امريكا در ايران بود. اين مراكز فرهنگي كه منزوي مانده بودند و به قدر كافي از آنها حمايت نمي شد، در تزلزل به سر مي بردند. رونق فعاليت آنها غالباً به حضور مديران سخت كوش و محترم چون ژاك دومورگان، '''رومن گيرشمن'''[34]، گوستا و اشلومبرژه[35] و هانري كربن بستگي داشت كه از نظر علمي شخصيتي مستقل داشتند. راستش اينكه مطالعات ايراني به اندازه رشته هاي تحقيقاتي معطوف به خاور نزديك عربي يا شمال افريقا ، كه حكومت فرانسه به مراتب بيشتر به آنها مشغول بود، منافع احتمالي در بر نداشت. با همه این احوال، مطالعات ايرانشناسي فرانسه كه در پاريس تمركز يافته، به رغم بحران هاي سياسي جاري در ايران و افغانستان هيچگاه اعتبار و تنوعي را كه امروزه دارد، نداشته است. چه شده است كه آنچنان اوضاع ناخجسته اي اين چنين سرشار از اميد گرديده است ؟ براي بررسي اين تطور بايد به ترتيب زماني به سوابق نظر كرد.
==== بخش کتب خطی فارسی در [[کتابخانه ملی فرانسه]] ====
مجموعه نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه پاریس، در زمان نسبتا طولانی جمع‌آوری شده و قدمت قابل توجهی دارد. از زمان لویی چهاردهم، در حدود 1660 میلادی، اولین مجلد از نسخه‌های خطی فارسی وارد کتابخانه سلطنتی فرانسه شد. بعدها این کتابخانه در زمان انقلاب کبیر فرانسه، به کتابخانه ملی فرانسه انتقال یافت و هنوز هم به همین نام شناخته می‌شود. در زمان انقلاب کبیر فرانسه، تقریبا حدود هزار جلد نسخه خطی فارسی در این کتابخانه وجود داشته است و بزرگ‌ترین مجموعه نسخ خطی فارسی در اروپا به شمار می‌آمد. فهرست‌نگاری از این کتاب‌ها هم، به دلیل ارزش و اهمیت آن، در همان زمان شروع شد و چند تن از پژوهشگران دانشگاهی در آن زمان اقدام به فهرست‌نویسی و چاپ متون مهم فارسی کردند. آنها هم اهتمام ویژه‌ای در این کار داشتند و این امر بیانگر توجه آنان به تمدن ایران و زبان فارسی بود. علاوه بر این، فرهنگ ایران بخصوص ادبیات فارسی بسیار مهم تلقی می‌شد. در قرن نوزدهم، تدریس و تحقیق درباره زبان‌های شرقی و از جمله زبان و متون کلاسیک فارسی، رونق ویژه‌ای یافت و کتاب‌های خطی فراوانی برای انتشار متن و گردآوری کتب علمی و آشنایی با فرهنگ‌های مشرق زمین خریداری شد. از طرف دیگر، توجه خاصی هم به تاریخ هنر ایرانی و فارسی بوجود آمد. در پایان قرن نوزدهم، چند کلکسیون هنر فارسی و اسلامی در اروپا پایه‌گذاری شد و به یک معنا مسابقه‌ای بین انگلستان و [[فرانسه]] برای جمع‌آوری آثار و کتب مصور و خطی شرق آغاز شد. با شروع جنگ جهانی اول این جریان کاهش  پیدا کرد اما توجه به نسخه‌های خطی همچنان تداوم داشته و نه فقط فرانسه بلکه انگلستان، ایتالیا، [[اسپانیا]] و آلمان و سایر کشور‌های اروپایی نیز هر کدام به نوعی به این مساله پرداختند.  


'''2) پيش از جنگ جهاني دوم : ديپلمات ها ، سيّاحان ، باستان شناسان و بانيان مطالعات ايراني'''
کتاب‌های خطی موجود در کتابخانه ملی پاریس، کتاب‌های قدیمی و ارزشمندی هستند که بسیار مهم می‌باشند. اما در مقابل از ادبیات معاصر ایران تقریبا چیزی موجود نیست. اکثر این کتاب‌ها مربوط به مجموعه کتب کلاسیک‌های زبان و ادب فارسی است. یعنی از نظر زمانی تا پایان دوره قاجاریه را در برمی‌گیرد. بسیاری از این کتب از کشور عثمانی به فرانسه منتقل شده است. در دوره عثمانی کتابخانه‌های مهمی با کتاب‌های ارزشمند فراوانی وجود داشته که بسیاری از کتاب‌های فارسی در دوره تیموری یا قبل از آن از ایران خارج شده و پس از انتقال به عثمانی در آنجا نگهداری می‌شد. منبع دیگر انتقال کتب فارسی به فرانسه و اروپا، هندوستان است. بسیاری از کتاب‌های خطی فارسی در کتابخانه‌های شخصی و غیر شخصی هندوستان نگهداری می‌شد وفرانسوی‌ها هم در هندوستان حضور داشتند و تعداد زیادی کتاب‌های فارسی را خریداری و به فرانسه منتقل کردند. به این ترتیب یکی از بزرگ‌ترین و بهترین مجموعه نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه ملی فرانسه تشکیل شد.


هر چند فلاسفه قرن هجدهم فرانسه جسته گريخته اظهارنظرهايي در باره ايران كرده اند، در واقع با اين سرزمين آشنايي چنداني نداشتند . گفته اند كه وقتي آنكتيل دوپرون، پس از فراگرفتن زبان پهلوي فقراتي از از اوستا را منتشر كرد، ولتر از خواب غفلت بيدار شد . نيز آنچه لافونتن در حكايات در بارة ايران نوشت نه مُلهّم از نخستين ترجمه چاپي فرانسه بخشهاي از گلستان از گلستان سعدي بود كه در سال 1643 به همت آندره دو ريه[36]  انجام يافته بود و نه مُلهم از سفرنامه هاي تاورنيه[37] يا شاردن[38].
برخی از کتاب‌های این مجموعه منحصر به فرد، برخی از آنها دارای ارزش هنری، و اکثر آنها دارای اهمیت تاریخی و علمی هستند. و این مرکز، محل مناسبی برای تحقیق درباره فرهنگ، تاریخ، هنر و تمدن ایران و نیز مرکز مهمی برای تحقیق در خط، زبان و ادب فارسی است. قرار است آمار دقیق آنها با مشخصات تفصیلی هر یک از نسخه‌ها در آینده در دسترس پژوهشگران قرار خواهد گرفت.


تاقرن نوزدهم ميلادي عده سفيران يا سياحاني كه به ايران مي آمدند چندان زياد نبود. نخستين ماموريت رسمي بر عهده ژنرال گاردان گذاشته شد كه ناپلئون او را به ايران فرستاده بود تا حمايت اين كشور را از فرانسه در مقابل روسيه و انگليس جلب كند. هر چند پيمان تيليست (بين فرانسه و روسيه) در سال 1807 به رؤياهاي فرانسه در  ايران خاتمه داد، ژنرال گاردان در برخي زمينه ها، بويژه در زمينه آموزش و پرورش، باب روابط دولت قاجار با فرانسه را گشود. علاوه بر راهيان كاپوسن كه از قرن هفدهم در ايران فعاليت مي كردند، به فرقه لازاري ها نيز اجازه داده شد كه بخصوص در كردستان و براي آشوري ها و كلداني ها مدارس فرانسوي زبان داير كند؛ بعدا شعبه فرانسوي «اتحاد جهاني يهوديان » نيز اجازه يافت كه براي يهوديان مدارسي تأسيس كند.
در حال حاضر، بخش کتاب‌های فارسی کتابخانه ملی فرانسه دارای دو قسمت مجزا است. یک بخش مربوط به کتاب‌های چاپی است که در آن مجموعه‌ای از کتاب‌های ضروری فارسی، در حد امکانات فراهم شده است و در بخش دیگر، نسخه‌های خطی و مصور فارسی نگهداری می‌شود. کار عمده این بخش که می‌تواند نیازهای پژوهشگران را برطرف کند، همان فهرست‌نگاری دقیق و معرفی این کتاب‌ها است. برنامه‌های دیگر این کتابخانه، خریداری مرتب کتب خطی از بازار پاریس و سایر نقاط جهان و تحقیقات روی نسخه‌های خطی و مبادله‌ی بین‌المللی در جهت اطلاع‌رسانی در این زمینه است.  


آشنايي جامع با زبان فارسي به همّت فرقه هاي مذهبي و ديپلمات ها حاصل شد. آگوستيني هاي هند در سال 1603 و كرملي ها  وكاپوسن ها(يا كاپوچي ها) ي فرانسه در سال 1628 به اصفهان سفر كردند و در آنجا چندين صومعه داير كردند و زبان فارسي را فرا گرفتند و درس دادند. رافائل دومانس[39] ديلماج شاه صفوي بود و داوود سعيد اصفهاني مترجم لوئي سيزدهم . ژان فرانسوا پتيس دولاكروا–[40] معلّم زبان فارسي كالج سلطنتي، بسياري از متون مهّم فارسي را به فرانسه ترجمه كرد، وبا ترجمة كتاب هزار و يك شب خود شهرت جاودان يافت.
==== [[کریستف بالایی|کریستف‌ بالایی‌]] ====
[[پرونده:Christophe Balay .jpg|بندانگشتی|Christophe Balay. برگرفته از سایت rfi، قابل بازیابی از https://www.rfi.fr/ ]]
کریستف‌ بالایی‌ (Christophe Balay) در سال‌ 1949 در فرانسه‌ متولد شده‌ است‌. در سال سوم مقطع دکترا به واسطه موضوع پایان‌نامه‌اش برای نخستین بار با زبان فارسی آشنا شد. موضوع تز وی ادبیات تطبیقی در زمینه رمان «هزار و یک روز» بود، داستانی که در قرن هجدهم توسط «فرانسوا پتی دلا کروا» به فرانسه و به چند زبان دیگر از جمله عربی و فارسی نیز ترجمه شده بود.


از آن پس، ديپلمات هاي فرانسوي موظف بودند كه اسناد واصله از ايران و هند را ترجمه كنند، لذا كلبر، وزير لويي چهاردهم، در سال 1669، «دارالاّلسنه جوانان»[41] را بنيان نهاد تا منشيان سفارت را با زبان هاي شرقي آشنا سازد. در سال 1795 «كنوانسون» با بهره گيري از اين ميراث، مدرسة ملي زبان هاي زنده شرقي  به اختصار لانگزو[42] را ايجاد كرد كه سنگ بناي مطالعات «شرقي» در فرانسه شد. در «دارالآلسنه جوانان »  آموزش زبان هاي عربي و تركي و فارسي به منشيان و مترجمان سفارتخانه ها دروس پايه شمرده مي شد، و بسياري از همين منشيان و مترجمان بعدها محققان مشهور شدند. از جمله اعضاي نخستين سفارتخانه دايمي، كه رياست آن را در سال 1829 كنت دوسرسي بر عهده داشت، بيبرشتين كازيمرسكي[43] بود كه يك  فرهنگ فرانسه به فارسي ( 1884 ) تهيه كرد . دومزون[44] ،  يك فرهنگ فارسي به فرانسه منتشر ساخت كه اعتبار آن تا دير زماني محفوظ خواهد ماند؛ نيكولا[45] چندين اثر فارسي را به فرانسه ترجمه كرد. ياربيه دومنار[46] بخش مربوط به ايرانِ معجم البلدان ياقوت را به فرانسه ترجمه كرد. كنت دوگوبينو[47] ديپلماتي كه زبان فرانسه را خوب نمي دانست، يكي از نخستين فرانسوياني بود كه يه زبان فارسي علاقه يافت و به نشر اطلاعات ، ولو گاهي نادرست، در باره ايران دلبستگي داشت .  
کار کردن در زمینه زبان‌های مختلف، او را به این فکر انداخت که یکی از زبان‌های شرقی را یاد بگیرد و در آن زبان تخصص پیدا کند. بنابراین سه سال در موسسه زبان‌های شرقی به آموزش زبان فارسی پرداخت. او در سال‌ 1979 پس‌ از گذراندن‌ دوره‌ تحصیلی‌ دکتری‌ در رشته‌ ادبیات‌ فرانسه‌ و تطبیقی ‌از پایان‌نامه‌ خود دفاع‌ کرد و در همین سال نیز دیپلم‌ زبان‌ فارسی‌ را از لانگزو دریافت‌ داشت‌.  سپس از این فرصت برخوردار شد که بورسیه‌ای را که برای یک کار تحقیقی در ایران بود، دریافت نماید تا تز کامل‌تری بنویسد. بنابراین در ابتدای انقلاب اسلامی ایران و حسن روابط دو کشور ایران و فرانسه بورسیه را گرفت و برای تحقیق درباره رمان‌نویسی ایران و تدوین تزی در این موضوع، راهی ایران شد و چهار سال در انجمن دوستی ایران و فرانسه در تهران زندگی کرد. بعد از اینکه به فرانسه برگشت، در لانگزو (آموزش زبان فارسی به فرانسوی زبانان) استخدام شد. تدریس زبان فارسی باعث پیشرفت وی در این زبان شد و خیلی زود متوجه شد که کار نقد ادبی جدی در یک زبان خارجی باید بر پایه ترجمه انجام شود و بدون ترجمه هیچ معنایی ندارد. به همین دلیل به ترجمه را  آغاز کرد  و سال‌ها به این کار پرداخت.  


در پرتو وجود «مدرسه زبانهاي شرقي»ِ واين سفارتخانه ها، نسلي پر شمار از محققان برجسته پديد آمد و توانست در باره ايران آن زمان و زبان و ادييات آن مطالعه كند. اين محققان به اجراي طرح هايي كه شرقشناسان صاحب نام بر عهده گرفته بودند كمك كردند؛ بيشتر اين شرقشناسان در «مدرسه زبان هاي شرقي» يا «كولژدوفرانس » درس مي دادند. سيلوستردوساسي [48]با جايگاه بلندي كه در « كولژ دوفرانس » داشت دير زماني بر مطالعات شرقي فرانسه اشراف داشت. ژول مول[49] ترجمه استادانه اي از شاهنامه فردوسي به دست داد. در زمره بانيان مطالعات ايراني در فرانسه از لانگلِس [50]نخستين معلم زبان فارسي در « مدرسه ملي زبان هاي زنده شرقي » از 1796 تا 1824؛ كاترمر  شفر[51] كه چندين نسخه خطي فارسي را تصحيح كرد (1891): و بويژه از بورنوف[52]به خاطر سهم اساسي او در خواندن پهلوي و اوستا(1829 ) بايد ياد كرد .
متاسفانه در آن روزگار جایگاه ادبیات و نفوذ ادبیات فارسی در فرانسه بخصوص به دلایل روابط سیاسی بین دو کشور، انقلاب، جنگ هشت ساله ایران و مسائل سیاسی، خیلی خوب نبود و همین باعث شد که نتواند ناشران فرانسوی را برای انتشار تمام آثار صمد بهرنگی، آثاری از آل احمد، هوشنگ گلشیری، شهرنوش پارسی‌پور، ساعدی و صادق هدایت را که ترجمه کرده بود، متقاعد کند. مجموعه داستان‌های کوتاه هدایت را زمانی که تصویر ایران کمی در فرانسه مثبت‌تر شد و ناشران فرانسوی جرات پیدا کردند آثاری از ادبیات فارسی منتشر کنند، با عنوان «مردی که نفسش را کشت» منتشر کرد. متاسفانه از آثار پارسی‌پور استقبال نشد، شاید دلیل آن روابط عمومی ضعیف ناشر بود. بالاخره با آثار زویا پیرزاد آشنا شد. به دلایل مختلف از جمله موضوع داستان، سبک داستان‌نویسی، لطافت قلم و جنسیت نویسنده، از پیرزاد در فرانسه استقبال خوبی شد. اخیراً نیز نویسنده دیگری را از طریق همان ناشر به مخاطبان فرانسوی معرفی کرده‌ که به رغم تفاوت بسیار زیاد با پیرزاد، با استقبال نسبتاً خوب مخاطبان فرانسوی مواجه شده است و آن «فریبا وفی» است. البته این دو نویسنده نقاط مشترکی هم دارند، ولی وفی از لحاظ محیط اجتماعی و زاویه دید نقاد با پیرزاد فرق می‌کند. در نهایت به حبیب احمدزاده که فعلاً ترجمه فرانسه حبیب احمدزاده یکی از داستان‌های او را برای ناشر فرستاده و به او گفته‌ام که این کار با تمام کارهای دیگری که از فارسی ترجمه کرده‌ام، متفاوت است؛


با این وجود، تحقيقات علمي اي كه رسماً مورد حمايت دولت فرانسه بود، و از همه بيشتر تحقيقات باستانشناسي، حايز اهميت بود. به اصرار ناپلئون سوم واظهار علاقه شاه ايران، در فاصله سال هاي 1843 و 1854 دو معمار فرانسوي به نام هاي فلاندن[53] و كوست[54] به ايران سفر كردند و نخستين گزارش عملي ( 1851- 1852 ) را در باره عمده ترين امكنه باستاني ايران ( پرسپوليس، پاسارگاد و طاق بستان ) منتشر كردند. هيئت باستانشناسي در شوش را – كه جاي آن را لوتفوس اسكاتلندي پيشتر در سال 1851 شناسايي و مشخص كرده بود – برعهده گرفت. كتاب ايران، كلده و شوش (1887 ) ژان ديولافوآ يكي از اولين گزارش هاي كلّي در باره ايران وگذشته آن به زبان فرانسه بود.
[[کریستف بالایی]] از سال‌ 1998 ریاست‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ را به‌ عهده‌ داشت. و هم اکنون به‌ عنوان‌ استاد و رئیس گروه زبان‌ و ادبیات‌فارسی‌ در موسسه‌ ملی‌ زبان‌ و تمدن‌‌های شرقی ‌ و معاونت این موسسه دانشگاهی فعالیت می‌نماید. از آثار چاپ‌ شده‌ او که به فارسی ترجمه شده می‌توان‌ عناوین‌ زیر را نام‌ برد:


در سال 1890، حكومت فرانسه يك هيئت علمي زير نظردومورگان، كه مهندس معدن بود، به ايران فرستاد تا در نواحي غربي سرزمين ايران در همه زمينه هاي زمين شناسي ، گياه شناسي، بوم شناسي ، وباستان شناسي تحقيق كند. يكي ازتحقيقات مذكور اين بود كه براي اولين بار در خاورميانه وجود ذخاير نفتي در قصر شيرين كشف شد. گزارش اين هيئت كه در 9 مجلد در فاصله سالهاي 1895 تا 1905 منتشر شد، به عنوان نخستين تحقيق علمي جامع در باره ايران خود اثري سترگ است. دومورگان در پرتو توفيقاتي كه حاصل كرده بود، در سال 1897، به عنوان نخستين نماينده ارشد، براي مراقبت از منافع وزارت آموزش عمومي فرانسه، به ايران اعزام گرديد . حكومت فرانسه در سال 1894 امتياز انحصاري حفاري هاي فعاليت هاي باستاشناسي در سراسر ايران را از ناصر الدين شاه گرفته بود. فعاليت هاي باستانشناسي فرانسويان از همان ابتدا در شوش متمركز شد. دمورگان كه در 16 دسامبر 1897 با مسئوليت جديدش وارد شوش شده بود، براي تأمين محلي براي زندگي اعضاي هيئت باستانشناسي فرانسه و نيز محافظت اشياء مكشوفه از دستبرد سارقان، شش ماهه قلعه اي به سبك معماري اروپاي قرون وسطي در همانجا بنا كرد كه سال هاي طولاني نماد تفوق و اقتدار باستان شناسان فرانسوي در ايران بود.  
* سرچشمه‌های‌ داستان‌ کوتاه‌ فارسی‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌؛
* پیدایش‌ رمان‌ فارسی‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ درایران.


دراثر حفاري هاي شوش اطلاعات محققان فرانسوي در باره ايلام و عصر هخامنشيان بسي افزايش يافت. در جريان حفاري ها كشفيّات قابل توجهي ميسر گشت. براي نمونه ژكيه در سال 1901 قانون حمورابي را از زير خاك بيرون آورد، و ژ. شيل[55] متخصص كتيبه هاي ايلامي، آن راخواند. فرانسوي ها در مدت بيش ازسي سال، تقريباًهمه مساعي خود را زير نظر دومكنم[56]  كه از 1912 تا 1947 سرپرستي هيئت را بر عهده داشت، صرف حفاري در شوش وبين النهرين سفلي كردند، در حالي كه امتياز انحصاري آنان هيئت هاي باستانشناسي غير فرانسوي را از حفاري درجاهاي ديگر ايران باز مي داشت. گزارش كارها و كشفيات اين هيئت در نشريه هيئت باستانشناسي فرانسه در ايران ، كه به نام اختصاري DAFI  ناميده شد، منتشر مي شد. نشريه اين هيئت در آن ايام يادداشت هيئت باستانشناسي فرانسه در ايران  نام داشت .
==== [[شارل هانری دوفوشه كور|شارل هانری دوفوشه کور]] ====
شارل هانری دوفوشه کور(Charles-Henri de Fouchécour) استاد برجسته و بازنشسته‌ی سوربن جدید (پاریس ۳) می‌باشد. وی در سال ۱۹۲۵ در مراکش بدنیا آمد و هفده سال اول عمرش را در آن کشور گذراند. در الجزایر، تونس و در [[شهر لیون]] فرانسه به فراگیری علوم دینی و زبان عربی پرداخت. روزی استاد زبان عربی او در تونس به او پیشنهاد کرد: <blockquote>«اگر به تمدن اسلامی قرون وسطا علاقه دارید لازم است با زبان و ادبیات ایران آشنا شوید زیرا ایرانیان در بنیان‌گذاری این تمدن نقش اصلی ایفا کرده‌اند». </blockquote>پس او به فراگیری این زبان پرداخت.  سال 1343 هجری تحصیلاتِ رسمی خود را در «لانگزو» و در «سوربن» شروع کرد و تا دوره‌ی دکتری پیش رفت. رساله‌ی دکتری‌‌اش نیز «توصیف طبیعت در ادبیات فارسی در قرن یازدهم»به راهنمایی آقای «ژیلبر لازار» بود. بعد از اتمام دوره‌ی دکتری به مرکز ملی تحقیقات فرانسه رفت و به تکمیلِ تحقیقات و اطلاعاتش پرداخت. در آن‌جا برای مرتبه‌ی فوق دکترا درباره‌ی «اخلاقیات در ادبیات فارسی» تحقیق کرد و کتاب «اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از قرن سوم تا قرن هفتم هجری» را در همین دوره نوشت. این کتاب را آقایان امیر معزی و روح‌‎بخشان به فارسی ترجمه کرده‌ و مرکز نشر دانشگاهی با همکاری انجمن ایران‎‏‌شناسی فرانسه منتشر کرده‌است.  


در سال 1931 رضاشاه به امتياز انحصاري فرانسوي ها خاتمه داد و سرانجام ، هيئت هاي باستانشناسي كشورهاي ديگر، خصوصاً آمريكا نيز دست به كار حفاري هاي منظم در فلات ايران شدند. باستانشناسان جوان فرانسوي، مثل رومن گيرشمن ، دوباره در امكنه باستاني ناشناخته اي چون بيشاپور و پس از او كونتنو[57] در تپه سيلك ( 1933 – 1939 ) حفريات را آغاز كردند. در تپه سيلك، نخستين بار ، لايه نگاري استوار ودقيق انجام گرفت. لايه نگاري هنوز هم به منزله نشاني براي دوره هاي زمين شناسي يا ياستانشناسي پيشين تا هزاره پنجم قبل از ميلاد به كار مي رود. باري، از آن پس، عمليات باستانشناسي بتدريج علمي تر و روشمندانه تر شده و از صرف كشف و جمع آوري اشيايي براي گنجينه ها و موزه ها، كه بنابر نوشته هاي ژكيه ( 1960 ) و دومكنم (1980 ) پيش از آن وجهه اصلي همت حفاريهاي باستانشناسي بود، فراتر رفت. با تأسيس نخستين نشريه مربوط به باستانشناسي ايراني، كه از سال 1936 تحت عنوان آثار ايران به زبان فرانسه منتشر شد، و نيزتشكيل مؤسسه جديد باستانشناسي ايران در سال 1928 كه رياست آن را تا سال 1960 آندره گُدارمؤسُس موزه ايران باستان در تهران به عهده داشت، تفوق فرانسه همچنان محفوظ ماند.  
در مرکز ملی تحقیقات فرانسه شش سال کار کرد و بعد از آن به «لانگزو» رفت و 12 سال در «لانگزو» استاد زبان و ادبیات فارسی بود و دانشجویان را راهنمایی می‌کرد. سفرهای سالیانه‌ی او به ایران او را در تماس مستقیم با ادبیات فارسی و پژوهشگران ایرانی قرارداده است. وی برای بار اول در اوائل سال 1347 به ایران آمد و سپس به عناوین گوناگون در این جا حضور یافت.<ref>ساجدی ، طهمورث ، تاریخ [[ایران شناسی در فرانسه|ایران‌شناسی در فرانسه]] ، [https://safirardehal.com/ انتشارات سفیر اردهال] ،1390،ص.311.</ref>دو فوشه کور در دهه ی ۷۰ مدیر انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران بود و در سال ۱۹۷۸ مجله سالانه کتابشناسی ابستراکتا ایرانیکا را تأسیس کرد. ازسال ۱۹۸۴ که تز دکتری دولتی‌اش را دفاع کرد تاسال ۱۹۹۳ با قبول مسئولیت‌های مختلفی در تماس مستقیم و وسیع با فعالیت‌های مربوط به ادبیات ایران قرار گرفت. تسلط پروفسور شارل هانری دوفوشه کور به نثر و نظم فارسی کلاسیک، از او کارشناسی برجسته ساخته که با نگاهی تازه به پژوهش در زمینه‌ی ادبیات کلاسیک فارسی می‌پردازد. تحقیقات او بیشتر در سبک‌شناسی وتاریخ ادبیات قرون وسطا و عرفان می‌باشد. پروفسور دوفوشه کور غیراز نقدها و بررسی‌هائی که درباره‌ی کتاب‌های مختلف نوشته، شمار فراوانی کتاب دارد و مقاله‌های بسیاری در مجلات و دائره‌المعارف‌های مختلف درباره‌ی ادبیات پارسی قبل از اسلام و قرون وسطا به زبان‌های فرانسه و فارسی نوشته است.


در نيمه اول قرن بيستم ، بويژه در پرتو فعاليت هاي «مدرسه مطالعات عاليه» مطالعات ايراني به دانشگاه هاي فرانسه نيز كشيده شد. «مدرسه مطالعات عاليه»[58] كه در زمان ناپلئون سوم تأسيس شده بود، سازمان انعطاف پذيري داشته كه به آن امكان مي داد به درس ها و رشته هايي كه هنوز حتي در سوربن مطرح نشده بود، بپردازد. در گروه چهارم اين مدرسه (يعني گروه زبان ها و زبانشناسي) ، زبان هاي كهن ايراني – اوستايي ، فارسي باستان، پهلوي ، آسي ، سغدي – را استادان بسيار برجسته اي تدريس مي كردند كه دارمستتر[59]، بي ترديد كه از درخشان ترين آنان بود وبه پيشرفت زبانشناسي ايراني وشناخت زبان پهلوي خدمات مهّمي كرد. وي در سال 1892 اولين ترجمه كامل از اوستا را منتشر ساخت. جانشينان او بترتيب عبارت بودند از گوتيو ، ميّه ، بنويست ولازار.[60]
از کارهای ماندنی دوفوشه کور ترجمه کامل دیوان حافظ به [[فرانسه]] است. وی در مورد حافظ می‌گوید:<blockquote>«من زمانی که در «لانگزو» بودم، هنوز به دیوان حافظ وارد نشده بودم. آن موقع خیلی می‌ترسیدم. احساس می‌کردم دیوان حافظ یک متن پیچیده و مبهم است. شعرها را نمی‌فهمیدم. خیلی برای من سخت و پیچیده بود. به همین خاطر می‌ترسیدم. تا این‌که در سال 1986 در کنگره‌ی «استراسبورگ» با آقای پورجوادی ملاقات کردم. به ایشان گفتم: شما درباره‌ی من قضاوت کنید که آیا من بعد از این چند سال که تحصیل و تدریس زبان فارسی کرده‌ام، می‌توانم به دیوان حافظ راه پیدا کنم و آن را ترجمه کنم؟ پورجوادی مقداری فکر کرد و بعد به من گفت: آره می‌توانید....من شروع کردم و کم‌کم عاشق شدم. عاشق شدم و دیوانه شدم. آن‌قدر عاشق و دیوانه شدم که نتوانستم رها کنم. دیگر حافظ کتابِ شب و روز من شده بود و در خواب و بیداری مرا رها نمی‌کرد. البته باید یادآوری کنم که این ممکن نبود، مگر این‌که من چند سال به طور جدی و شبانه‌روزی عمیقاً وارد ادبیات فارسی شدم. سعی کردم همه‌ی متون ادب فارسی را بخوانم. تمام آثار بزرگ ادبیات فارسی را از اول تا آخر بخوانم؛ شاهنامه، آثار نظامی، سعدی و بقیه را همه را مطالعه کردم و هیچ‌کدام از آن‌ها برای ترجمه کردن سخت‌تر از حافظ نبود؛ ولی حافظ دیگر گریبان مرا رها نکرد. من 18 سال برای ترجمه، در دیوان حافظ غرق شده بودم. 18 سال به طور شبانه‌روزی همراه با حافظ بودم و هر چه درباره‌ی حافظ و شعرهایش نوشته می‌شد، می‌خواندم. امّا همیشه می‌ترسیدم درست آن‌ را نفهمم. هنوز هم می‌ترسم. هنوز هم می‌ترسم که خیلی چیزها را از دیوان حافظ نفهمیده باشم....امّا من برای آن‌ که بتوانم بعضی از این ویژگی‌ها را اول خودم بفهمم و بعد به خواننده‌ی فرانسوی بفهمانم، اول غزل‌ها را به صورت تحت‌اللفظی ترجمه می‌کردم و بعد چندبار صورت فارسی و ترجمه‌ی فرانسه‌ی آن را می‌خواندم و به دنبال روابط این کلمات می‌گشتم. امّا وقتی شعر حافظ را به صورت تحت‌اللفظی ترجمه می‌کردم، می‌دیدم خیلی از فکر حافظ دور شده است. خواننده هم که ترجمه را می‌خواند، دچار همین مشکل می‌شود. خوب در این موقع باید چه کار بکنم. مجبور شدم توضیح بنویسم و به کمک توضیحات که خودش یک نوع تفسیر است، روابط بین کلمه‌ها را جست‎وجو کنم و کم‌کم و پله‌پله ترقی کنم و به معنای کلیِ شعر برسم.»</blockquote>


هر چند سال هاي قبل از جنگ جهاني دوم ، باستانشناسان و زبانشناساني كه به ايران باستان توجه و علاقه داشتند بر مطالعات ايراني در فرانسه مسلط بودند، محققاني با علايقي ديگر نيز درخور ذكرند. ماسينيون، كه از سال 1932 به بعد، مطالعات اسلامي تدريس مي كرد، آغازگر تحقيق علمي در باب اسلام در ايران و تشيّع بود. هانري ماسه كه از سال 1927 تا 1958 كرسي زبان فارسي مدرسه زبان هاي شرقي را در اختيار داشت، آثار كوتاهي در زمينه قوم شناسي ايران زمان رضاشاه (1938) منتشر ساخت و چندين اثر ادبي فارسي را به فرانسه ترجمه كرد.
==== [[یان ریشار]] ====
حوزه تخصصی: تاریخ معاصر ایران، ادبیات فارسی، جامعه‌شناسی مذهبی، دین در ایران امروز  و جامعه کنونی ایران   


'''3)  از 1945 تا 1970 : تأسيس نهادهاي مطالعات ايران'''
سمت کنونی: استاد مطالعات ایران در دانشگاه جدید سوربون


در سالهاي بعد از جنگ جهاني دوم، مطالعات ايراني به دانشگاه پاريس در سوربن نيز راه يافت و با حمايت وزارت خارجه، از طريق مركز تحقيقات علمي وسعت گرفت . در فاصله سال هاي 1945 تا 1947 به همت محققان برجسته، مؤسسات عمده اي كه هنوز هم از مطالعات ايراني پشتيباني مي كنند تأسيس يا تجديد سازمان شدند: رومن گيرشمن رياست هيئت باستانشناسي فرانسه در ايران ( DAFI ) ، و دانيل اشلومبرژه رياست هيئت باستانشاسي فرانسه در افغانستان ( DAFI ) را برعهده داشت ؛ هانري كربن بخش ايرانشناسي انستيتوي ايران و فرانسه را تأسيس كرد ؛ لوئي ماسينيون مؤسسه مطالعات ايراني را در سوربن بنياد گذاشت ؛ و رنه لابا[61] دركولژ دوفرانس ، يعني جايي كه اميل بنويست نفوذ و سلطه مسلّمي در زمينه زبانشناسي ايراني داشت، مطالعات ايلامي را توسعه داد. در بلژيك نيز پيشرفت هاي نظرگيري در زمينه تحقيق درباره تمدن ايراني حاصل شده بود.
زندگی‌نامه: یان ریشار(Yann Richard)، مدیر و استاد موسسه ایران‌شناسی دانشگاه جدید سوربن، در سال 1948 در ژونسی [[فرانسه]] به دنیا آمد و در سال 1969 موفق به دریافت مدرک کارشناسی در رشته زبان‌شناسی عمومی از دانشگاه گرونوبل و مدرک کارشناسی ارشد در رشته فلسفه از دانشگاه لیون شد. اواز سال 1972 تا 1974 به مطالعه در زمینه اسلام‌شناسی و ادبیات فارسی و عربی در دانشگاه توبینگن ( آلمان ) پرداخت و در سال 1975 موفق به اخذ دیپلم فارسی از موسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرق در [[پاریس]] شد. وی در سال‌های 1980 و 1992 دو مدرک دکترا در رشته‌های مطالعات اسلامی و علوم سیاسی از دانشگاه سوربن – پاریس و دانشگاه جدید سوربن دریافت کرد. عناوین رساله‌های وی شامل گوهر مراد عبد ارزاق لاهیجی، فیلسوف ایرانی و هویت و نوگرایی در فرهنگ معاصر ایران می‌شود.  


'''هيئت هاي باستانشناسي: گيرشمن واشلومبرژه'''
سمت‌ها و مسئولیت‌های وی عبارتند از:  


در سال 1947 رومن گيرشمن به جاي مكنم به مديريت هيئت باستانشناسان فرانسه در ايران، كه در سال 1939 در « مركز ملي تحقيقات علمي » ادغام شده بود واكنون تابع وزارت خارجه فرانسه است، منصوب گرديد . وي تحقيقات و حفاري هاي شوش را روشمندانه ادامه دارد و در آنجا نيز ، همچنانكه در تپه سيلك كاشان ، روش لايه نگاري دقيقي اعمال نمود كه از هزاره دوم قبل از ميلاد تا قرن سيزدهم ميلادي را در بر مي گرفت . او مطالعه در باره كاخ هخامنشيان ، قلعه شوش ، و محل كاخ هاي سلطنتي را به انجام رساند و از سال 1951 تا 1962 ، در حفّاري زيگورات هاي ايلامي در چغازنبيل و نيز بناهاي ساساني ايوان كرخه تلاش زيادي كرد، دستاوردهاي عظيم اين حفاري ها كمك شايان توجهي به پيشبرد مطالعه در باره ايران باستان كرد. گيرشمن حاصل همه اين اطلاعات و مطالعات را در كتاب ايران از آغار تا اسلام ( 1951 ) و پارتيان و ساسانيان ( 1951) عرضه كرد. براي تقويت بنيه علمي هيئت باستانشناسي فرانسه در ايران كه استيو (  Steve ) ، متخصص كشف رمز خطوط باستاني ، نيز با آن كار مي كرد ، اعضاي جديدي استخدام شدند . با اين حال ، بجز عمليات امدادي سالهاي 1959- 1960 جزيره خارك ، تقريبا همه طرح و برنامه هاي تحقيقاتي اين هيئت در همان شوش برگزار مي شد .
استاد مطالعات ایران در دانشگاه جدید سوربن ( از سال 1993 )، مدیر موسسه ایران‌شناسی دانشگاه جدید سوربن ( از سال 1993 )، مدیر مجموعه  آثار و اسناد موسسه ایران‌شناسی ( از سال 1993 تا کنون )، معاون دانشکده زبان‌های شرقی دانشگاه جدید سوربون ( از سال 1998 تا کنون )، عضو شورای علمی کتابخانه جیمز دار مستتر، عضو هیات مدیره دانشگاه جدید سوربون، عضو هیات سردبیری نشریه مطالعات ایران، عضو هیات سردبیری مجموعه مطالعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خاور میانه و آسیا، مدیر انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران ( در سال های 2002 و 2003 )، محقق مرکز مطالعات خاور میانه، کالج سنت آنتونی دانشگاه آکسفورد، در حوزه ایران‌شناسی ( در سال های 1987 و 1988 )، استاد دانشگاه یو. سی. ال. ای ( در سال 1984 )، محقق گروه تحقیقاتی جهان ایران ( از سال 1981 تا 1993 )، مترجم سفارت فرانسه در ایران ( در سال 1981 )، معاون انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران ( از سال 1977 تا 1980 )، محقق انجمن ایران‌شناسی فرانسه ( از سال 1975 تا 1980 ) و مدیر و معاون سالنامه کتابنامه ایران ( آبستراکتا ایرانیکا ) از سال 1994 تا 1998 ) دکتر یان ریشار با چندین مرکز مطالعاتی از جمله انجمن فرانسوی مطالعات جهان عرب و اسلام، کانون پیشبرد مطالعات ایران، انجمن بین‌المللی مطالعات ایران و انجمن ایران‌شناسی اروپا همکاری می‌کند و به تحقیق و پژوهش در زمینه زبان و ادبیات فارسی، تاریخ معاصر ایران، دین در ایران، جامعه کنونی ایران و جامعه‌شناسی تشیع در ایران امروز می‌پردازد. عناوین برخی از آثار یان ریشار(گزیده‌ای از کتاب‌ها) به شرح زیر است:


در سال هاي تصدي گيرشمن ، قلمرو فعاليت باستانشناسي فرانسه در ايران به همان مكان مهم باستاني شوش و در قلعه اي قرون وسطايي كه فرانسوي ها در آن ساخته بودند منحصر بود. متخصصان منفردي تحقيق در باستانشناسي ايران دوره اسلامي را ادامه مي دادند و يا در lمکان های باستاني كوچك حفاري پراكنده اي مي كردند . آندره گدار مهمترين اثرش را تحت عنوان هنر ايران باستان در سال 1962 منتشر كرد . معماري به نام سيرو[62] از سال هاي دهه 1930 به اين سو مقالاتي در باره آتشكده ها و بناهاي كوچك بازمانده از عصر اسلامي براي « مجموعه آثار ايراني » نوشته ، ولي اثر عمده اش ( 1919 ) در باره كاروانسراهاي دوره صفويه است .  
* ایران در قرن بیستم / با همکاری ژان پی یر دیگارو [[برنارد اوركاد|برنارد اورکاد]]/1996؛
* اسلام شیعیان: سیاست، ایدئولوژی و مذهب / با همکاری آنتونیا نویل/1995؛
* اسلام شیعه: ایمان و ایدئولوژی / 1991؛
* ایران امروز: ریشه‌ها و پیامدهای انقلاب اسلامی ایران / با همکاری نیکی آر.کدی/2003؛
* سرچشمه‌های انقلاب: تاریخ تحلیلی معاصر ایران /با همکاری نیکی آر.کدی /1981؛
* تهران، در زیر آتشفشان / با همکاری برنارد اورکاد /1987؛
* تشیع در ایران: امام و انقلاب /1980؛
* نورالدین عبد الرحمن جامی /1982.


تحقيقات باستانشناسي بلژيكي ها در باره ايران بويژه در سال هاي بعد از جنگ جهاني دوم ، رونق بسيار داشته است . واندن برگ ، كه از سال 1957 به اين سو استاد باستانشناسي و تاريخ خاور نزديك دانشگاه گان بوده ، بيشتر مقالات و نوشته هاي خود را به زبان فرانسه منتشر كرده است . باستانشناسان بلژيكي به رياست او چندين كار تحقيقاتي در لرستان و پشتكوه كرده اند . كتاب باستانشناسي ايران باستان واندن برگ[63] ( 1959 ) تا كنون چندين بار چاپ و به زبان هاي متعدد ترجمه شده است . وي در سال 1961 ، همراه با گيرشمن نشريه مطالعات ايران باستان  را كه به نشر مقالاتي در زمينه باستانشناسي ايران باستان به زبانهاي فرانسه و انگليسي اختصاص داشت ، بنياد گذاشت . رياست هيئت باستانشناسي بلژيك در ايران از سال 1965 به بعد با او بود و او ، همراه با هرينك[64] ، ويراستاري نشريه دنباله دار كتابشناسي باستانشناختي ايران را بر عهده داشته است.[65]
==== [[برنارد اوركاد|برنارد اورکاد]] ====
برنارد اورکاد (Bernard Hourcade) مدیر بخش پژوهش‌های مرکز ملی پژوهش‌های علمی ( پاریس )، دانشگاه جدید سوربن – پاریس سه، در سال 1964 مدرک کارشناسی خود را در رشته تاریخ و در سال 1968 مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته جغرافیا از دانشگاه بوردو دریافت کرد و در سال 1975 با مدرک دکتری در رشته جغرافیا از دانشگاه سوربن – پاریس فارغ‌التحصیل شد.  


'''هانري كربن و بخش ايران شناسي در تهران'''
سمت‌ها و مسئولیت‌های وی عبارتند از: رئیس گروه تحقیقاتی " جهان ایران "، مدیر بخش پژوهش‌های مرکز ملی پژوهش‌های علمی ( پاریس، از سال 1990 تا سال 2003 )، مدیر بخش ایران‌شناسی دانشکده دکترای زبان‌ها و تمدن‌های شرقی، دانشگاه سوربن، عضو شورای علمی دانشگاه جدید سوربن –پاریس 3، عضو هیات مدیره موسسه مطالعات شرق و جهان عرب در دانشگاه جدید سوربن، عضو هیات‌های سردبیری و علمی نشریات و مجموعه‌های " تحقیقات جغرافیایی "  ( مشهد، ایران )،  ( پاریس )، مطالعات ایرانی  ( نیویورک )، مکان‌ها و جوامع   ( پاریس ) نشریه بین‌المللی مطالعات آسیایی،  ( دانشگاه [[توکیو]]، انتشارات دانشگاه کمبریج )، نشریه مطالعات جهان ترکی - ایرانی( پاریس )، محقق مرکز ملی تحقیقات علمی ( پاریس )، جغرافیا و علوم اجتماعی در ایران امروز، 1983 )، مدیر انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران ( 1978 )، مدرس انجمن فرانسه در ایران ( 1970) و استادیار تاریخ و جغرافیا در دانشکده شامپو لیون ( گرونوبل - 1969 )، عضو سازمان‌ها و مراکز پژوهشی مختلف از جمله کانون پیشبرد مطالعات ایران ( پاریس )، انجمن آسیا ( پاریس )، انجمن فرانسوی مطالعات جهان عرب و اسلام ( پاریس )، انجمن مطالعات خاورمیانه‌ای آمریکای شمالی ( تاکسون )، انجمن مطالعات ایران ( نیویورک )، انجمن ایران‌شناسی اروپا ( رم )، انجمن فرانسوی توسعه جغرافیا ( لیون )، انجمن بین‌المللی قاجارشناسی( کالیفرنیا )، و کانون بین‌المللی مطالعه انجمن‌های ایرانی ( آمریکا ) است. اورکاد موفق به دریافت مدارج افتخاری از سازمان‌ها و مراکز مختلف از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ( در سال 1999 ) شده و در همایش‌های خارجی و داخلی متعدد نیز شرکت و به ارائه مقاله پرداخته است. عناوین برخی از آثار وی در زیر آمده است:


در سال 1947 يك بخش ايرانشناسي در انستيتوي ايران و فرانسه در تهران تشكيل شد كه از انستيتوي معروف باشتانشناسي شرقي فرانسه در قاهره «گرته برداري» شده بود . هانري كربن خواستار آن بود كه مساعي اين مركز مطالعاتي با تلاش هاي مؤسسه مطالعات ايراني كه در همان ايام در سوربن تأسيس شده بود ، تلفيق شود ، زيرا چنانچه بعداً ( 1968 ) اعلام داشت ، «ديگر بدون برقراري تماس زنده با اشياء و آدم هاي ايراني ، تربيت ايرانشناس متصور نبود». كربن با همكاري نزديك همكاران ايراني اش ( سيد جلال الدين آشتياني ، محمد مكري ، وبخصوص محمد معين ) متون ديني و فلسفي مهمي را كه مُعرف و مظهر سنت هاي ايراني و اسلامي بودند، تصحيح و چاپ كرد.
پژوهش‌های عمده ایشان عبارت است از:


« در نوشته ايراني » بيست و دو متن فارسي و عربي بامقدمه ها و شرح هايي به زبان فرانسه منتشر شده است. با انتشار اين آثار نويسندگاني شناسانده شدندكه در اروپا و حتي درايران گمنام يا كمابيش ناشناخته بودند. كربن ، به تأثير دستياران و همكارانش ، به حكمت و عرفان و اسلام ايراني ، آنچنانكه فلاسفه ( سهروردي ، اين سينا و ملاصدراي شيرازي ) ، متفكران اسماعيلي ( ابو يعقوب سجستاني و ناصر خسرو )  ، وصوفيان ( روزبهان بقلي شيرازي و علاء الدوله سمناني ) عرضه داشته بودند، گرايش يافت . كربن وپيروانش به وجود نحله خاصي از اسلام ايراني قابل اند كه با عرفان ، آئين گنوسي ، محتواي فلسفي خاصي كه عمدتاً صبغه زرتشتي دارد ، عجين است و به نوعي عقيده ايراني و غربي را به جنبه استثنايي ايراني منعكس مي سازد.
* تحولات اجتماعی و جغرافیایی ایران با توجه به نقش توسعه شهری و فرهنگ شهرنشینی؛
* اطلس تهران؛
* تاریخ و جغرافیای تهران؛
* ساختار قومی – فرهنگی ایران؛
* مطالعات شهری تطبیقی: پایتخت‌های خاور میانه.


ديري نگذشت كه، در بخش ايرانشناسي انستيتوي ايران و فرانسه در تهران ، كتابخانه پراهميتي شامل آثار فلسفي واسلام شناسي ، با مجموعه ارزشمندي از كتب فارسي ، داير شد. و بتدريج مقدم تازه از راه رسيدگاني چون ژيلبر لازار، ماريان موله[66] و ژان اوبن[67] را گرامي داشت . كربن ، پس از آن كه در سال 1954 در كرسي اسلام شناسي مدرسه مطالعات عاليه جانشين ماسينيون شد، پايه درسه هاي خود را بر متوني نهاد كه جديداً كشف شده بود . تحليل هاي او از سال 1949 به بعد مرتباً در Eranos Jarhbuch ( زوريخ ) و همچنين در كتاب هاي متعدد او : ارض ملكوت و معاد جسماني، از ايران مزدايي تا ايران شيعي ( 1961 ) ،  اشراق در تصوف ايراني ( 1971 ) ، تاريخ فلسفه اسلامي ( 1974 ) و سرانجام شاهكاراو در باره اسلام ايراني ( b 1971  ) منتشر شده است . پس از سال 1953 ، بخش ايرانشناسي همچنان اكيداً وقف مطالعات در فلسفه شيعي بود  و محققان جواني را كه در موضوعات ديگري كار مي كردند جذب نكرد.
گزیده‌ای از کتاب‌ها:


كربن در ايران شهرتي بسزا داشت . او بارها با استادان حكمت و كلام مثل علامه طباطبائي ملاقات كرد و شاگردان و مريدان موجّه بسياري داشت ( از جمله سيد حسين نصر، كريم مجتهدي ، داريوش شايگان ، ك. ژامبه و هـ . لاندول ) . در سال 1951 ، دكتر محمد مصدق بخش ايرانشناسي انستيتوي ايران و فرانسه در تهران را، برخلاف ساير مراكز فرهنگي خارجي در ايران ، از تعطيل شدن معاف داشت . او در باره اين بخش گفته بود: «اين مؤسسه همان كاري را مي كند كه خود ما مي بايست بكنيم». كربن در سال 1987 چشم از جهان فروبست وآثار منتشر نشده او را همسرش استلا ( 1981 ) و داريوش شايگان و شعبه انستيتوي مطالعات اسماعيلي در پاريس تصحيح ومنتشر كردند.  
* ایران، هویت جدید یک جمهوری /2002؛
* ایران در آستانه قرن بیستم /1996؛
* اطلس ایران / باهمکاری اوبر مازورک محمد حسین پاپلی یزدی و محمود طالقانی /1998؛
* اسناد مطالعات پراکندگی ویژگی‌های فرهنگی در منطقه تهران /1978.


'''مؤسسه مطالعات ايراني در سوربن : ماسينيون ، بنونيست ، و لازار'''
==== [[فرانسیس ژان اوگوست ریشار|فرانسیس ریشار]] ====
[[فرانسیس ژان اوگوست ریشار]] (Francis Richard) در سال ۱۹۴۸ میلادى در شهر پاریس به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات متوسطه به دانشکده‏ زبان‏‌هاى شرقى پاریس رفت و در سال ۱۹۷۰ در رشته زبان‏‌هاى فارسى و ادبیات لاتین و یونانى فارغ‌‏التحصیل شد. او سپس جهت ادامه ‏تحصیل به دانشگاه تهران آمد و سال‏‌هاى ۱۹۷۰ و ۱۹۷۱ را در آن دانشگاه نزد استادانى چون بروجردى، محمدتقى دانش پژوه و ایرج ‏افشار به آموزش زبان، تاریخ و نسخه‏‌هاى خطى زبان فارسى پرداخت. فرانسیس ریشار پس از بازگشت از تهران به تحصیلات خود در رشته تاریخ و زبان‏‌شناسى در دانشگاه سوربُن پاریس به مدت دو سال ادامه داد. در سال ۱۹۷۴ کتابدار شعبه نسخه‌هاى خطى کتابخانه ملى فرانسه در بخش شرقى شد و مسئولیت اداره مخزن فارسى و تهیه فهرست آن را برعهده گرفت تا این که به ریاست کتابخانه شرقى فرانسه برگزیده شد.


مقصود از تأسيس انستيتوي مطالعات ايراني در سوربن به سال 1947 ، آن بود كه كمبودهاي اين رشته ، يعني كتابخانه و مركزي براي عرضه سخنراني ها و درس ها و تحقيقات ، را رفع كند. در مقايسه با مطالعات ايراني ، مطالعات عربي و تركي پيش از آن استقرار كامل يافته بود. از دورهاي درسي زبان فارسي در مدرسه زبان هاي شرقي كه بگذريم ، هيچ امكان ديگري براي تخصص يافتن در زمينه فرهنگ ايراني وجود نداشت . دوره هاي درسي « تحقيقات عاليه » بسته به معلّم اين درس ها ، گاهي پردامنه تر ( و شامل اسلام شناسي يا زبان شناسي ) ، وگاهي محدودتر بود . با موافقت لوي پرووانسال[68] كه بر مطالعات عربي و تركي و ايراني در فرانسه اشراف داشت ، ماسينيون به عنوان نخستين مدير انستيتوي مطالعات ايراني منصوب شد . با اين حال ، اين انستيتو در آن زمان به صورت پوسته تهي سازماني اداري ، بي دفتر و كارمند و يا كتابخانه باقي ماند . ژيلبرلازار ، در مراجعت از تهران به سال 1951 ، تدريس درس هايي را آغاز كرد كه به كسب « گواهينامه مطالعات ايراني » منجر مي شد ؛ بعدها موله و دومناش [69]به او پيوست . حضور مناش ، كه در « مدرسه مطالعات عاليه » نيز تاريخ اديان درس مي داد، در بسط و توسعه IEI، بخصوص كتابخانه آن كه با قبول مجموعه هاي شخصي دارمستتر ، هانري ماسه ، ماريان موله وعده ي ديگري از ايرانشناسان غني شده بود، كمك بزرگي محسوب مي شد. در سال 1962 ، ماسينيون جاي خود را در اين انستيتو، كه هنوز هم چندان جان نگرفته بود، به بنونيست داد. سرانجام ، در سال 1966 ، در سايه حمايت هاي پلا و برونشويگ[70] ، كه ابتدا به مطالعه در تمدن هاي عرب علاقه داشتند، دانشگاه پاريس كرسي مطالعات ايراني را در سوربن ايجاد كرد . لازار ، كه در سال 1958 در مدرسه زبان هاي شرقي،  جانشيني هانري ماسه شده بود ، اولين كسي بود كه اين كرسي را اشغال كرد . از آن روز بود كه انستيتوي مطالعات ايراني سوربن رشد ونمو خود را را آغاز نهاد.
وى به سال ۲۰۰۳ پس از بازنشستگى از کتابخانه ملى فرانسه، از سوى ژاک شیراک، رئیس جمهور وقت فرانسه، به سمت مشاور فرهنگى رئیس جمهور و ریاست بخش تازه تأسیس هنرهاى اسلامى در موزه لوور پاریس منصوب شد و هم اینک به عنوان کارشناس ارشد آثار تاریخى و هنرى در این مرکز مشغول به کار است. او به زبان‌هاى فارسى، عربى، آلمانى، انگلیسى، لهستانى، ترکى، روسى، لاتین و یونانى آشنایى کامل دارد. چندین کتاب و بیش از ۵۰ مقاله علمى - پژوهشى در حوزه‌هاى مختلف ایران‌شناسى و نسخه پژوهى حاصل سى وپنج سال تلاش این پژوهشگر پنجاه و نه ساله است. فرانسیس ریشارد در مدت ۳۰ سال همکارى باکتابخانه ملى فرانسه، کتاب‌هاى متعددى نوشته که از جمله کتاب‌‏هاى زیر در مورد ایران و زبان فارسى مى‌‏باشد:


حوادثي كه در ماه مه 1968 روي داد اين جريان را تسريع كرد و پس از آنكه دانشگاه پاريس تجزيه شد ، لازار، كه در جنب ساير اشغالات و مسئوليت هاي خود در سال 1969 به مديريت مديريت انستيتوي مطالعات ايراني نيز منصوب شده بود، اين انستيتو را به دانشگاه پاريس 3 ، معروف به سورين جديد، وابسته ساخت . بدين سان انستيتوي مطالعات ايراني موقعت اداري رسمي كسب كرد . بعدها ، در سال 1971، لازار اين انستيتو را به مركز علمي تحقيقات علمي منضم ساخت . وبا اين كارتوانست بر عده كاركنان و عُدَه آن بيفزايد . كتابخانه انستيتو در اين هنگام داراي گنجينه اي پر ارزش بود. سرانجام، در سال 1977 ، اين انستيتو در مركز دايمي خود در « كارتيه لاتن » مستقر شد و از آن پس ، در آن در هر سه سطح ليسانس و فوق ليسانس و دكتري تدريس شده است.
* فهرست کتاب‏‌هاى خطى زبان فارسى موجود در کتابخانه ملّى فرانسه در سال ۱۹۸۹؛
* انتشار و معرفى یک نسخه خطى هنرى (با صفحات نقاشى شده) از کتاب خمسه نظامى متعلق به قرن شانزدهم نگهدارى شده ‏در کتابخانه ملّى فرانسه در سال ۱۹۹۵؛
* شاهکارهاى فارسى - نسخه‌‏هاى خطى از قرن 12 الى قرن 17 که به مناسبت نمایشگاهى به همین نام که در سال ۱۹۷۷ درکتابخانه ملّى فرانسه برگزار شده بود، انتشار یافت؛
* کتاب فارسى، که در سال ۲۰۰۳ انتشار یافت.


'''4) سالهاي بعد از 1970'''
«مرکز پژوهشى میراث مکتوب»، به پاس ۳۵ سال مطالعات ایران‌شناسى فرانسیس ریشار و ارج نهادن به همت او در جهت نسخه‌شناسى و فهرست‌نگارى میراث گرانبهاى مکتوب فارسى، مراسم گرامی‌داشتى براى او در دوم آذر۱۳۸۴برگزار کرد. در این مراسم  استاد ایرج افشار در تجلیل از فرانسیس ریشار گفت:«فرانسیس ریشار، آداب، سنن و فرهنگ ایران‌شناسان مشهور گذشته را در حوزه مطالعات ایران‌شناسی به دوره معاصر منتقل کرده است و در دو زمینه متن‌شناسی و نسخه‌شناسی و نیز در تبیین وجوه هنری نسخه‌های خطی فارسی و بررسی تاریخ نقاشی ایران و ارتباط آن با نسخه‌های خطی، بسیار ماهر است». در پایان نیز لوح‌های تقدیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز پژوهشی میراث مکتوب وکتابخانه ملّی ایران به فرانسیس ریشار تقدیم گردید.


پس از سال 1968 ، مطالعات ايراني در فرانسه وارد سومين مرحله تكاملي خود شد. افراد جديدي به اين رشته پيوستند ، از جمله ژان پرو[71] در زمينه باستانشناسي ايراني ؛ شارل هانري دو فوشه كور[72]، فيليپ ژينيو[73] و ژان اوبن در زمينه ايران دوران كلاسيك ؛ پل وي يي[74] و ژان پير ديگار[75] در زمينه علوم اجتماعي . در اين مرحله ، سازمان هاي جديدي داير شد و روش هاي نويني اعمال گرديد . ديگر كار تحقيقي تنها در گرو كوشش انفرادي محققان منفرد نخبه نماند كه فاقد وسايل و امكانات مادي براي توسعه فعاليت هاي خود باشند ؛ كار تحقيقي در اين مرحله بر عهده گروه هايي قرار گرفت كه چندين نسل از پژوهشگران زمينه هاي تخصصي گوناگون در آنها فراهم آمده اند . بيشتر اين گروهها در خود «مركزملي تحقيقات علمي» و يا به كمك آن سازمان يافته اند و اين مركز نقشي اساسي در تقويت مطالعات ايراني  و ، در واقع مطالعه در باره همه تمدن هاي عمده دارد .  
باید گفت فرانسیس ریشار، ایران‌شناس، فهرست‌نویس و نسخه‌شناس شهیر فرانسوى، و مدیر بخش هنر اسلامی موزه لووراز جمله پژوهشگران نام‌آورى است که به حکم تأملات ژرفى که در میراث فرهنگى ایرانیان صورت داده است نامى جاودان در فهرست خادمان فرهنگ ایران یافته است.  


•انستيتوي ملي زبانها و تمدنهاي شرقي یا اینالکو[76]  كه تغيير نام يافته همان مدرسه زبان هاي شرقي است ، پيش از هر چيز نهادي آموزشي است. دانشجويان اين انستيتو مي توانند طي برنامه اي سه ساله ، زيان فارسي ، كردي ، پشتو، يا اردو را فرا بگيرند و با تمدن ايراني آشناشوند . از سال 1973 تا 1984 ، مديريت بخش زبان فارسي اين انستيتو را دوفوشه كور، جانشين لازار ، برعهده داشت . •مدرسه مطالعات عاليه در ساختمان سوربن ، مركز عمده تدريس در زمينه مطالعات ايراني است . در بخش علوم ديني اين مدرسه ژينيو ، جانشين دومناش ، اديان ايران باستاني ؛ گي مونو[77] تفسير قرآن ؛ وميشل تارديو تفسير قرآن ؛ و ميشل تارديو[78] آيين مانوي را تدريس مي كرد . در زمينه تاريخ ، از سال 1962 به اين سو ، ژان اوبن تاريخ ايران دوره اسلامي ، خصوصاً تاريخ دوره مغول و نفوذ پرتغاليها در ايران و اقيانوس هند، را تدريس مي كرده است . در گروه زبان شناسي اين مدرسه ، در سال1971 ، ژيلبر لازار به جاي بنويست نشست.
==== [[ژان دورینگ]] ====
پروفسور ژان دورینگ(Jean During) (متولد 1947) مدیر بخش تحقیقات در مرکز ملی در پاریس، موسیقی‌دان و  متخصص موسیقی ایران و آسیای میانه است. وی سالیان متمادی از عمر خود را صرف تحقیق و شناخت فرهنگ و موسیقی ملل شرق، به خصوص ایران، آسیای میانه، افغانستان، آذربایجان و... کرده‌ است. دورینگ از کارشناسان انگشت شمار موسیقی ایرانی در سطح جهان‏ است و تألیفات متعددی در این زمینه دارد. اقامت ۱۰ ساله‌اش از ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ در ایران فرصتی بود تا وی با رموز موسیقی ایرانی آشنا شود. نت‌نگاری او از ردیف میرزا عبدالله به روایت نورعلی خان برومند، حرکتی قابل اعتنا در زمان خود بود. دورینگ نزدیک به دو دهه از صحنه موسیقی ایران غایب بود تا اواسط سال 1381 که به جای کریستف بالایی در انجمن ایران‌شناسی فرانسه قرار گرفت. وی پس از اتمام مأموریت 4 ساله‌اش به فرانسه بازگشت و هم اینک در پاریس به اتفاق همسر ایرانی‌اش لیلی آتشکار زندگی می‌کند.


•در مدرسه تحقيقات عالي علوم اجتماعي دوره درسي مستمري در باره ايران وجود نداشت. اما چند تن از محققان سمينارهايي در سطح فوق ليسانس در باره ايران امروز و ايران معاصر عرضه داشته اند : كالمار[79] در تاريخ قاچار ؛ رُي[80] در مسائل سياسي افغانستان ؛ ديگار در قوم شناسي ؛ و اوركاد ‌‌در جغرافيا.  
زندگی‌نامه دورینگ از زبان خودش: به طور خلاصه پس از تحصیل در حوزه فلسفه و گرفتن مدرک کارشناسی ارشد در این رشته از فرانسه به ایران آمدم و از آنجا که به موسیقی به ویژه موسیقی ایرانی علاقه بسیاری داشتم و برایم بسیار جذاب بود، به آموختن آن روی آوردم. در این زمان به یادگیری تار و سه‌تار نزد استادانی نظیر علی‌اکبر شهنازی، یوسف فروتن، دکتر صفوت، نورعلی، هرمزی پرداختم که در امر آموزش نقش مهمی را ایفا کردند. به پیشنهاد دانشگاهی که درس می‌خواندم تز دکترای خود را در این باره و با شتاب و علاقه بسیار به اتمام رساندم و در قالب کتابی به سال 1975 ارائه دادم. پس از بازگشت به ایران از بورسیه انجمن آکادمی حکمت و فلسفه استفاده کردم و 4 سال به تحقیق پرداختم و سعادت این را داشتم که از کلاس‌های دایر شده پروفسور هانری کربن و نیز استاد حسین نصر استفاده کنم. از اینجا بود که با فرهنگ ایرانی از یکسو و موسیقی ایرانی، اخلاق و زیباشناسی از سوی دیگر بیش از پیش خو گرفتم ضمن اینکه از رویکرد فلسفی موضوعات مورد نظر غافل نشدم. دکترای خود را نیز با عنوان «موسیقی و عرفان در سنت‌های ایران» در قالب کتابی با دو جلد و مجموعا یک هزار صفحه ارائه کردم. این کتاب در دو بخش «موسیقی در زمان معاصر» با 600 صفحه و «سماع در تصوف» با 400 صفحه و با استفاده از منابع و مراجع کهن و اصیل ایرانی تالیف شد. از دیگر فعالیت‌هایی که انجام داده‌ام، تحقیقات و مطالعاتی است که درباره موسیقی ردیفی بلوچستان و برخی سنن در کردستان انجام دادم. اگرچه وقوع جنگ شرایط کار و تحقیق را بسیار سخت کرد اما با دشواری به کار خود ادامه دادم و سپس در جمهوری آذربایجان و پس از آن به آسیای مرکزی (ازبکستان) سفر کردم و 5 سال به تحقیق پرداختم و با زبان و فرهنگ ازبکستان آشنا شدم. همین‌طور مراسم «شامانیسم» و جن‌گیری که خیلی زنده و غنی است، از نزدیک مشاهده کردم. تاکنون یازده کتاب تالیف کرده‌ام و بسیار خوشحالم از اینکه کتاب‌هایم مورد استقبال ایرانیان نیز قرار گرفته است. همچنین تا به حال نزدیک به 35 لوح فشرده با توضیحات علمی و مباحث مختلف ارائه کردم نظیر سنت‌های رایج در کشورهای آذربایجان، پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکیه و نیز مراسمی از جمله «ذکر یسوی از ترک‌های چین»، «ذکر قادری»، «ذکر بکتاشی» و قرائت قرآن مجید در مقام ترکی همگی از فعالیت‌هایم در حوزه ایران‌شناسی به شمار می‌رود.  


• انستيتو مطالعات ايراني ( IEI ) در دانشگاه پاريس 3- سوربن – يگانه مركزي در فرانسه است كه در آن برنامه آموزشي فوق ليسانس در فرهنگ دوره كلاسيك ايران ] بعد از اسلام [  عرضه مي شود . گروه تحقيقاتي «زبان ها ، ادبيات و فرهنگ ايراني» كه از سال 1971 به مركز ملي تحقيقات علمي منضم شده، امروزه در انستيتوي مطالعات ايراني ادغام گرديده است . شارل هانري دوفوشه كور، كه در سال 1984 به عنوان استاد مطالعات زبان فارسي در دانشگاه پاريس 3 جانشين لازار شد ، از سال 1987 ، مدير انستيتوي مطالعات ايراني بوده است .
از نظر علاقه به آلات موسیقی به تار و سه‌تار علاقه وافری داشتم و پس از 15 سال تلاش ساز «قیچک» را نیز به خوبی فرا گرفتم و به عنوان نوازنده غیر حرفه‌ای مقبولیت فراوانی نزد نوازندگان پرسابقه یافتم. تالیفات عمده دورینگ عبارتند از:


در آكس – آن – پر ووانس و استراسبورگ نيز استادان مدعو به طور موقت در زمينه مطالعات ايراني تدريس مي كردند ، ولي در اين شهرها هيچ نهاد دانشگاهي دايمي كه اختصاصاً به مطالعات ايراني بپردازد ، وجود نداشت . با اين حال ، در دانشگاههاي مختلف ديگر فرانسه دوره هاي درسي در باره ايران و افغانستان عرضه شده است: دو پلانول و بالان در دانشگاه پاريس 4 جغرافيا ؛ بريان در دانشگاه تولوز تاريخ هخامنشيان ؛ بازن در دانشگاه رمس  جغرافيا ؛ و برومبرژه در دانشگاه اگس – آن – پرووانس قوم شناسي را تدريس كرده اند.
*  حال؛ مفهوم سنت در موسیقی شرقی، لاگراس، وردیه،1994؛
 
*   ردیف تار و سه تار میرزا عبدالله، تهران، سروش، 1991؛
مركز ملي تحقيقات علمي:همچنان كه پيشتر گفته شده مركز ملّي تحقيقات علمي نقش عمده اي در پيشبرد تحقيق در باب تمدن هاي ايراني ايفا كرده است. اين مركز ، كه در سال 1939 تأسيس شده ، ابتدا در پي آن بود كه محققان جوان را پيش از ورودشان به دانشگاهها به خدمت بگيرد امّا دامنه كار در دهه 70- 1960 گسترش يافت . « كميته ملّي » اين مركز كه نيمي ازاعضاي آن را كاركنان مركز از ميان خود انتخاب مي كنند، ضمن اداره مؤسسه ، طرح هاي تحقيقاتي و مطالعاتي پژوهشگراني را كه خود اين مؤسسه مشوّق آنان در تشكيل گروه هاي كار است، تعيين و بر اجراي آنها نظارت مي كند. اين مركز علاوه بر گروه كار مشتركي كه با مؤسسه مطالعات ايراني دانشگاه پاريس 3 ( سوربن ) تشكيل داده وپيشتر ذكر آن رفت ، گروه هايي براي مطالعه در تاريخ تطبيقي شرق ( به رياست اوبن  و كالمار  ) ، فرهنگ هاي هند واروپايي در قفقاز ( به رياست گئورگز چاراچيدزه[81]) ، وعلوم اجتماعي در ايران كنوني ( به رياست ديگار وبرومبرژه ) تشكيل داد. در سال هاي پس از انقلاب اسلامي در ايران و كودتاي ماركسيستي در افغانستان ديگر تحقيقات ميداني در زمينه باستانشناسي در اين دو كشور ميّسر نگرديد.
* هنر موسیقی ایرانی، واشنگتن، پیچ پابلیشرز، 1991؛
 
* مقدمه‌ای بر اونیوری، بلومینگتن، 1991؛
وزارت امور خارجه: هيئت باستانشناسي در ايران ( DAFI ) را، از سال 1969، ژان پرو[82] اداره مي كرد كه با استفاده از روش هاي تحقيق جديد علاقه داشت وبا كمك خود ايرانيان و عده فزاينده اي از گروه هاي باستانشناسي فرانسوي – كه بيشتر اعضاي آنها ( همچون دولفو، بوشارلا[83] ، كروران[84] ، دوميروشجي[85] و والاّ ) از مركز ملي تحقيقات علمي بودند- تحقيقات باستانشناختي در سوزيانا ( ايلام باستان ) را بسيار پيش برد. در همان احوال ، چندين برنامه اكتشاف و حفّاري ديگر نيز در اطراف شوش آغاز شده بود. آخرين هيئت باستانشناسي فرانسه در سال 1980 عازم ايران شد و ، از آن پس شعله ور شدن آتش جنگ عراق وايران و اشغال شدن اين نواحي با نيروهاي عراقي و نيز اوضاع كلّي سياسي منطقه و ايران مانع از ادامه اين عمليات گرديد.
* موسیقی سنتی آذربایجان و علم مقام، بادن بادن، نشر کورنر، 1988؛
 
* سیر تحول موسیقی در ایران، پاریس، 1984؛
بخش ايرانشناسي فرانسه در تهران را از سال 1974 به بعد دوفوشه كور اداره مي كرد كه در دوره مديريتش اين تشكيلات را به صورت تحقيقاتي تمام عياري درآورد . اين تغيير و تحوّل كه عده اي از اين ايرانشناسان فرانسوي ، بويژه بنونيست از آن پشتيباني نمودند، از سال 1965 در دست بررسي بود و سرانجام ، در سال 1980 ، در پرتو روشن بيني و پشتكار يكي از مقامات عاليرتبه دفتر روابط فرهنگي وزارت خارجه عملي شد. چند سالي پس از آن ، علوم اجتماعي در عرض فلسفه اسلامي جايگاه خود را در اين مؤسسه يافت. سرانجام ، پس از 25 سال انتظار محققان جوان – ريشار ، اوركاد ، بالايي و دورينگ[86] – به اين مؤسسه ، كه پس از 1980 به « انستيتوي ايران شناسي فرانسه در تهران ) موسوم شده بود، راه يافتند. مؤسسه به ساختمان جديدي كه براي آن ساخته شده بود منتقل شد ، و مجله تازه اي به نام چكيده هاي ايرانشناسي، حاوي كتابشناسي انتقادي گزيده تمدّنهاي هند و – ايراني ، منتشر ساخت. در سال 1979 ، اوركاد[87] به عنوان مدير جديد اين مؤسسه جانشين دو فوشه كور شد و سياست هاي او را در پيشبرد مطالعات ايراني خصوصاً در زمينه علوم اجتماعي پي گرفت. نشريه كتابخانه ايراني  اين مؤسسه اكنون در همه زمينه ها مقاله تحقيقي مي پذيرد و ديگر مثل گذشته منحصر به مطالعات ايران باستان يا فلسفه شيعي نيست. در اين نشريه ترجمه فارسي آنچه به زبان فرانسه منتشر مي شد نيز مي آيد. در ژانويه 1983 « هيئت باستان شناسي فرانسه در ايران » و « مؤسسه ايرانشناسي فرانسه در تهران » در «مؤسسه تحقيقات فرانسه در ايران » ادغام شدند كه مقامات ايراني در نوامبر همان سال آن را تعطيل كردند. آهنگ پوياي تحقيقات در باره ايران از سال 1974 به اين سو ، مشكلات ناشي از اوضاع و احوال سياسي را تاحدّي جبران كرده است . در اين ميان بايد بر نقش وحدت بخش نشريه چكيده هاي ايرانشناسي تأكيد شود كه تقريباً همه ايرانشناسان فرانسوي با آن همكاري مي كنند. اجلاس عمومي سالانه اين نشريه غالباً يگانه فرصتي است كه براي ديدار همه ايرانشناسان ، قطع نظر از حوزه تخصص آنان ، دست مي دهد.
* مقاله موسیقی ایران و خاورمیانه در تقابل با فرهنگ غرب، ترجمه آزاده دانش نیا.
 
'''«نشريه مطالعات ايراني» و جمعيت پيشبرد مطالعات ايراني'''
 
در حالي كه مطالعات عربي در فرانسه از حمايت هاي مجامع و مؤسسات پر نفوذ متعدّدي با منابع مالي هنگفت همچون مؤسسه جهان عرب برخوردار است ،  از مطالعات ايراني جز از طريق نهادهاي دولتي حمايتي نمي شود. فرانسه، برخلاف كشورهاي ديگر، از كمك هاي محمدرضاشاه براي نشر مجلّات دانشگاهي يا تأمين بودجه برقراري دوره هاي درسي چندان نصيبي نبرد. تقريباً يگانه فعاليت « جمعيت پيشبرد مطالعات ايراني انتشار نشريه مطالعات ايراني است كه در سال 1972 به همّت ژينيو ،  اوبن ، لازار و گيرشمن تأسيس شده است . اين نشريه ، هر چند عمدتاً به درج مقالاتي در زمينه ايران باستان وفقه اللغه ايراني اختصاص دارد. به عنوان يگانه نشريه فرانسوي زباني كه منحصراً به تمدن ايراني عنايت دارد حاوي مقالاتي در زمينه هاي تاريخ وادبيات و مردم شناسي فرهنگي نيز هست. از سال 1983 به اين سو ، اين جمعيت به ژينيو مأموريت داده است كه يك سلسله كتاب نيز تحت عنوان نشريات مطالعات ايراني منتشر سازد.
 
مشخصه مطالعات ايراني در فرانسه تفّوق تحقيقات باستانشناسي و زبانشناسي در باره ايران پيش از اسلام است. از نظر علمي ، مؤسسات تحقيقاتي چندان در بند توجّه رسانه هاي گروهي به ايران و افغانستان نبوده اند . شگفت آن كه پس ازانقلاب اسلامي مطالعات عربي وسعت گرفت در حالي كه همان حمايت هاي مالي اندكي كه پيشتر از مطالعات ايراني مي شد نيز محدود گشت و كُرسي زبان فارسي در مؤسسه السنه شرقي پاريس ، اوّل بار پس از تأسيس آن درسال 1797 ، به مدت  3 سال تعطيل شد. اين وضع  دور از انتظار نشان مي دهد كه ، در حوزه علوم اجتماعي ، اصرار بر تفكيك سياسي و قومي تمدّن هاي عرب ، ترك ، وايراني در خاورميانه ، كه سنّت تحقيقاتي فرانسه بدان عمل مي كرده، چقدر نامعقول و بي معناست.
 
'''5) از 1970 به بعد : تحقيقات وانتشارات به زبان فرانسه'''
 
حال كه مراحل اساسي مطالعات ايراني در فرانسه را خاطر نشان ساختيم به ذكر تحقيقاتي مي پردازيم كه از سال 1970 به اين سو در اين حوزه انجام گرفته است. از سال 1978 به اين سو ، خلاصه آثار منتشر شده ذيل ( خواه به زبان فرانسه خواه به زبان هاي ديگر ) هر ساله در چكيده هاي ايرانشناسي[88] درج شده است.
 
• ايران پيش از اسلام و باستانشناسي .
 
نشريه باستانشناسي فرانسه در خارج (1986 ) گزارش هاي كوتاه امّا تفصيلي از مهمترين يافته هاي حفاري هاي باستانشناسي فرانسه ، از همه دوره هاي تاريخي در سراسر جهان، همراه با نقشه هاي متعدد و لوحه هاي رنگي، عرضه كرده است . فصل مربوط به ايران زمين اين نشريه درخور توجه است.
 
•زبانها، گويشها، و ادبيات ايران جديد.
 
تحقيق ومطالعه درباره زبان ها و ادبيات جديد ايران بر عهده « مؤسسه مطالعات ايراني » در پاريس است. لازار ، علاوه بر كتاب مشهور دستور زبان فارسي امروز ( 1957) كه هنوز هم بهترين كتاب فرانسوي دراين زمينه است، اثري در باره فقه اللغه ايراني و زبان فارسي ادبي قديم ( 1963 ) منتشر كرده و قطعاتي از آثار ادبي فارسي را نيز به زبان فرانسه برگردانده است ( 1964 ) . وي يك فرهنگ جديد فارسي – فرانسه نيز در سال 1988 منتشر كرده است . از كتاب تازه دستور زبان فارسي هنري دوفوشه كور (1981 ) امروزه در دوره هاي آموزش زبان فارسي در فرانسه استفاده بسيار مي شود. آثار محمدجعفر معين فر (1970 )اساساً بر روش هاي فرهنگ نويسي آماري مبتني و متمركز است.
 
گويش شناسي در ايران هنوز چندان پيش نرفته است : لوكوك ، درباره گويش هاي نواحي مركزي ايران تحقيق وبحث كرده است . بازن 1980  از رهگذر تحقيق در گويش هاي گيلكي و طالش كوشيده است تا از معيارهاي گويش شناسي براي تفكيك و تمييز گروههاي قومي و نژادي از يكديگر استفاده كند.
 
در زمينه ادبيات فارسي ، رُش بول ون[89] و شكورزاده ( 1975 ) در اثر مشتركي در باره فرهنگ مردم خراسان تحقيق كرده اند . پس از انتشار تحقيق لازاردر باره نخستين شاعران زبان فارسي ( 1964) ، ادبيات كلاسيك فارسي دستمايه و موضوع دو اثر مهمّ دوفوشه كور به نام هاي وصف طبيعت در غزل فارسي قرن پنجم هجري (1969) و مفاهيم اخلاقي در ادبيات فارسي از قرن سوم تا قرن پنجم هجري (1986) شد كه اين دوّمي جاي خود را به عنوان مرجع بازكرده است . تجزيه و تحليل مارينا گايار[90] از داستان سمك عيّار ( 1987 ) به فهم بهتر چارچوب فكري اين متن مشهور كمك كرد . ژيوا وسل[91] نيز در كتابي تحت عنوان دايره المعارف فارسي ( 1985 ، - كه به فارسي هم ترجمه شده ) سعي كرده است از تأمّل در نوشته هاي فارسي براي درك بهتر تاريخ علوم در عصر اسلامي استفاده كند.
 
با آنكه مطالعه در باره ادبيات جديد فارسي چندان نظرگير نبوده ، ركود نسبي در اين زمينه با روش هاي تحليلي جديدي كه در ادبيات تطبيقي مورد استفاده قرار گرفته است بسرعت در حال تغييراست . كريستوف بالايي ، در جستجوي خاستگاه هاي رُمان فارسي به ارزيابي نفوذ و تأثير ادبيات خارجي ، به زبان اصلي يا به صورت ترجمه ، در محافل ادبي معاصر ايران كشانيده شده است . وي با همكاري ميشيل كوييپرس كتابي به نام سرچشمه هاي داستان كوتاه فارسي ( 1983) منتشر كرد كه بويژه به بررسي آثار جمالزاده و دهخدا اختصاص داشت.
 
تحقيق ومطالعه در باره زبان وادبيات كردي از سال 1970 به اين سو در پي انتصاب خانم جويس بلو[92] به رياست مؤسسه ملّي زبان هاي شرقي رونق گرفته است. روژه لسكو ، در سال 1945 دوره هايي براي آموزش زبان كردي در فرانسه داير كرد . كردستان جديد و مسأله قومي كردها موضوع آثار متعددي بوده كه در فرانسه منتشر شده اند.
 
=== تاريخ و فلسفه  (ايراني) در دوره اسلامي . ===
بعد از مرگ كُربن در سال 1978 كانون توجه به مطالعه در باب اسلام در ايران رفته رفته تغيير كرد . در كنار آثاري از كُربن كه پس از مرگ او منتشر شد ، چندين اثر محققانه ديگر نيز در باره تصوُف و آراي كُربن درباره « اسلام ايراني »انتشار يافت . پي برلوري[93]  از دانشگاه بُردو كتابي در رازوري ( عرفان ) منتشر كرد ؛ هرمان لندُلت [94]  از دانشگاه مك گيل كانادا در باره اسفرايتي كاركرد و گي مونو[95] ، استاد مدرسه مطالعات عاليه ، در كنار تحقيق در باره عرفان و آيين غنوسي ، در باره آيين مانوي نيز مطالعه كرد . مطالعه در باره اسلام معاصر ، بويژه ابعاد اجتماعي آن، در پرتو مساعي دانشمندان علوم اجتماعي رونق يافته و پيش رفته است. در سراسر كشورها و سرزمينهاي فرانسه زبان در باب تاريخ ايران بعد از اسلام كار چنداني نشده است. ژان اوبن ، پس از 1964 ، نخستين مورّخي بود كه مأمور تدريس تاريخ ايران دوره اسلامي در مدرسه مطالعات عاليه ( بخش چهارم ) شد . او در آثار خود در باره تاريخ اقتصادي ، اجتماعي و سياسي ايران بعد از اسلام ، خصوصاً دوره مغول ( 1971 ) ، استادانه از منابع و آثار دسته اوّل گوناگون استفاده كرده است؛ امّا وي تاكنون جانشينان بايسته اي نداشته است. اوبن ، در جنب ژان كالمار و فرانسيس ريشار و ساير مورّخان ، در يك گروه پژوهشي مركز ملّي تحقيقات علمي ، در زمينه تاريخ تطبيقي روابط اروپا – و خصوصاً پرتغال – با دولت هاي خليج فارس از قرن شانزدهم تا نوزدهم مطالعه مي كرده است . نتايج مطالعات اين گروه، كه غالباً نيز به ايران مربوط بوده ، در چندين  شماره از دو نشريه ايران زمين و اسلام  و خاورميانه و هند منتشر شده است . فرانسيس ريشار ، كه مسؤول بخش نسخ خطي فارسي كتابخانه ملّي فرانسه در پاريس است ، با تكيه بر متون دست اوّل و سفر نامه هاي منتشر نشده در باره مسيحيت در ايران عمدتاً در دوره صفويه و زنديه ( ( 1981 ، 1984 ) تحقيق كرده است . در مورد دوران قاجار ، ژان كالمار دو كتاب در باره تعزيه و نمايش مذهبي ( 1974 ، 1977 ) منتشر كرده است. در مورد ايران در اواخر دوران قاجار نير هما ناطق سرگرم تحقيق در باره هيئتهاي تبليغي مسيحي در ايران بر اساس منابع فرانسوي است . وي پيش از اين نيز كتابهايي در باره سيد جمال الدين اسد آبادي عقايد مسلكي بوده است.
 
به هنرها و باستانشناسي ايران پس از اسلام توجه بيشتري شده است : اسدالله ملكيان شيرواني ( 1973 ، 1982 ) دو اثر در باره قلمزني در اين دوره و يا كتاب در باره تاريخ هنر ايران در دوره سلاجقه و مغول ( 1970 ) منتشر كرده است ، شهريار عدل، پس از نشر تحقيقي مشبع و عميق در باره دامغان در نخستين قرون اسلامي ( 1972) ، و مطالعه در باره گورستان بسطام در نزديكي شاهرود بوده و  مهم ترین موضوع مورد علاقه او تحقيق تاريخ هنر اسلامي (1982) است. مونيك كِروران نيز با تحقيقات باستانشناختي ، در باره قبور برخي شكل بازمانده از دوره مغول مطالعه كرده است.
 
ژان دورينگ موسيقي عاميانه و كلاسيك ايران را با نگرشي كه كربن به تصوّف داشته بررسي كرده است. وي در كتاب خود در باره موسيقي ايراني ( 1984 ) ، كه يكي از نخستين آثار و گزارشهاي جامع در باره اين موضوع به يكي از زبانهاي اروپايي است ، فنون و رسوم و گرايشهاي موسيقايي ، منشأ آنها، عوامل مؤثر بر آنها ، و تأثير آنها در فرهنگ ايراني را  تجزيه و تحليل كرده است.
 
به رغم كارهاي منفرد و متفرق از اين قبيل و پيشرفتي كه اخيراً حاصل شده است، در فرانسه هيچ گونه سابقه مهمي در زمينه تحقيق تاريخي در تمدّن ايران اسلامي وجود ندارد . اين امر، كه ناشي از اشتغال به ايران پيش از اسلام بوده، يكي از كمبودهاي عمده تحقيقاتي در فرانسه است .
 
==== علوم اجتماعي و ايران معاصر ====
در ميان متخصصان علوم اجتماعي ، جغرافيدانان ، نخستين و پرشمارترين گروهي بودند كه در ايران به مطالعه پرداختند. هيئت اعزامي مركز ملّي تحقيقات علمي ، به سرپرستي ژان درِش[96] ، در سال 1958 نخستين تحقيقات ژرف كاوانه را در محيط زيست طبيعي ايران به عمل آورد و نتايج مشاهدات علمي خود را در باره كوهپايه تهران، البرز مركزي، دماوند و علم كوه (1968) منتشر ساخت. موفقيت اين هيئت مرهون همكاري جغرافيدانان ايراني دانشگاه تهران به سرپرستي مستوفي بود. در پي تحقيقات اين گروه اعزامي ، برنامه مطالعاتي چند ساله اي نيز در كوير لوت به اجرا درآمد كه در سال 1973 خاتمه يافت . علاوه بر مقالاتي كه ژان درش در باره اين مطالعات به زبان فرانسه نوشت، مطالبي نيز در اين زمينه به زبان فارسي انتشار يافت. در زمينه مردمشناسي نيز ونسان مونتي[97] در باره عشاير و وكوچ نشينان فارس  (1966 ) تحقيق كرده و بهترين كتاب مختصر را كلاً در معرّفي ايران ( 1957) نوشته است.
 
نخستين كسي كه در جغرافياي انساني ايران تحقيق كرده دوپلانول[98] است كه اثري از اين نقطه نظر در باره آذربايجان ( 1960 ) منتشر كرده است . وي در سال 1958 به عنوان يكي از اعضاي هيئت اعزامي به سرپرستي درش به ايران آمده بود، در همان ايّام مواد و مطالب كتاب تحقيق در جغرافياي انساني در شمال ايران (1962) خود را ، كه به بررسي اقتصاد روستايي منطقه البرز مركزي و گسترش حوزه تهران پرداخته است، آماده كرد . آراي او در باره جغرافياي فرهنگي تمدنهاي تركيه و ايران در چندين مقاله و همچنين در اثر مشهورش ، مباني جغرافيايي تاريخ اسلام ( 1968 ) ، پرورانده شده است . در اين كتاب بر « صحرانشيني» در پي مهاجمات تركان و مغولان تأكيد گرديده و آن عوامل تاريخي و فرهنگي كه هنوز هم در جغرافياي اين منطقه مؤثرند، باز نمايانده شده است.
 
درِش و پلانول ، هر چند در روشها و آراء بسيار فرق دارند، قوياً بر جغرافيدانان ايراني ، كه بسياري از ايشان نيزبه زبان فرانسه آثار خود را منتشر ساخته اند ، مؤثر افتادند . البته چنين تأثيري بر جغرافيدانان فرانسوي نير مشهود است : دو موروا [99] در باره جماعت آشوري – كلداني و مهاجرت آنان به تهران تحقيق كرده است. بازن، پس از آنكه در باره ارزروم در تركيه و سپس قم در ايران به عنوان شهرهاي زيارتي (1973) و نيز مناطقي كشاورزي (1974) به تحقيق پرداخته ، مطالعه در باره طالش ( 1980 ) را به عنوان رساله دكتري خود برگزيده و در آن نشان داده است كه هويت قومي در تعريف منطقه جغرافيايي وارد مي شود. برناراوركاد، ضمن تحقيق خود در باره جغرافياي البرز مركزي ( 1979 ) و جغرافياي مهاجرتها ( 1983) در جامعه و اقتصاد شهري ايران كاوش كرده است.
 
در سال 1972 يك گروه تحقيقاتي براي مطالعه در باره ايران معاصر در مركز ملّي تحقيقات علمي تشكيل شد كه گامي اساسي در راه كاربرد دستاوردهاي علوم اجتماعي در مطالعه تمدن معاصر ايران بود . اين گروه از همان ابتدا شامل قوم شناسان و جغرافيدانان جوان بود و اكنون به مديريت ژان پي ير ديگارمردم شناس، با مضمون هاي تازه و روشهاي بديع ميتني بر تحقيقات ميداني موسّع ، فعّالانه مشغول كار است. اين گروه بويژه در زمينه بحث از مباني جغرافيايي و مادّي زندگي اجتماعي بسيار قوي است و در حوزه هايي كه  تا كنون از آنها غفلت شده بود ، رهيافت هاي بكر و بديع پيش نهاده است. نخستين تحقيق اين گروه در چارچوب برنامه تهيه نقشه هاي قوم شناختي با همكاري « مركز مردم شناسي » ايران به مديريت محمود خالقي انجام شد . اين نقشه ها همراه با توضيحات مشروح ، همزمان به دو زبان فارسي و فرانسه در نشريه مردمشناسي و فرهنگ عامّه ايران و، سپس ، به صورت چند كتاب منتشر شدند .
 
رفته رفته با پيوستن محققان جديد به اين گروه كارهاي پژوهشي متنوع تر شد، و تحقيق در باره توسعه اجتماعي – اقتصادي جوامع روستايي – كوج نشين يا دهقاني ، جمعيت شناسي و توسعه شهري ، جنبش هاي اجتماعي و مسلك ها و مرام ها نيز در دستوركار آن قرار گرفت. طبعاً مطالعه در اين زمينه ها مستلزم تحقيقات ميداني وسيع است. اين گروه، كه از سال 1985 به اين سو به گروه «علوم اجتماعي ايران معاصر » تغيير نام يافته ، همچون « مؤسسه مطالعات ايراني » كه همه محققان ايران باستان را در بر گرفته،  تقريباً همه پژوهشگراني را كه در فرانسه در باره ايران و افغانستان معاصر كار مي كنند فراهم آورده است. ديگار آثاري در زمينه مردم شناسي اجتماعي طوايف كوچ نشين منطقه زاگرس ( 1978، 1973 ) منتشر كرده و، براساس روش هاي لوروا – گوران ، رابطه ميان تكنولوژي و جامعه كوچ نشين بختياري را بررسي و مطالعه كرده است ؛ فونتن  نيز به همين موضوع در زمينه قاليبافي در ناحيه اراك ( 1988) پرداخته است (1988). تأمّل در هويت فرهنگي هسته مركزي تفحّصاتي است كه نوشين ياوري  (1986)  انجام داده است. برومبرژه نيز با استفاده از روش ساختگرايي در باره ساخت هاي روستايي ، لطيفه هاي عاميانه گيلان  ، وانقلاب اسلامي ايران تحقيق كرده است.
 
اين گروه در سال 1985 يك سمينار علمي با عنوان « رويدادهاي قومي در ايران و افغانستان » برگزار كرد كه نخستين اجتماع از اين نوع در باره ايران معاصر بود كه در فرانسه برپا مي شد و هدف آن تحليل اين امر بود كه شناخت هويت هاي قومي در آشنايي بيشتر با اين جوامع ذي نقش است. مجموعه مقالات و بحثهاي اين سمينار را مركز ملي تحقيقات علمي در سال 1988 منتشر كرده است.
 
يان ريشار يك برنامه تحقيقاتي درباره رابطه سنّت و تجدّد در ايران را اداره کرد. وي در اين تحقيقات به ارتش ، فنون توليد ، مسلكها و مرامها ، مطبوعات و موضوعات ديگر پرداخت.
 
در سال هاي پس از انقلاب اسلامی ، به جامعه شناسي سياسي و مرامي توجه بيشتر شده و آثار بيشتري در اين زمينه ها انتشار يافت. [100]
 
'''ایران شناسی در حال حاضر در فرانسه'''
 
'''مؤسسه ملی زبان ها و تمدن های شرقی(اینالکو''')[101]: موسسه ملی زبانها و تمدنهای شرقی تغییر نام یافته مدرسه زبان های شرقی است. دانشگاه اینالکو ده هزار دانشجو دارد و نود و سه زبان در این دانشگاه تدریس می شود. نصف این ده هزار نفر فقط پنج زبان چینی، عربی، ژاپنی، روسی و عبری را می خوانند و پنج هزار دانشجوی دیگر در هشتاد و هشت زبان باقی مانده تحصیل می کنند. در حال حاضر حدود صد و پنجاه نفر در رشته ادبیات فارسی در سه مقطع لیسانس، فوق لیسانس و دکترا به طور رسمی ثبت نام کرده اند. آموزش زبان فارسی در دوره لیسانس صورت می گیرد. دروس ادبیات کلاسیک و ادبیات معاصر در مقطع فوق لیسانس تدریس می گردد و بیش از پنج نفر هم در مقطع دکترا مشغول نوشتن پایان نامه هستند. مسؤولیت این مؤسسه اینک با ژاک لـُگران[102]، متخصص زبان مغولی است.
 
اینالکو از چهارده گروه پژوهشی تشکیل شده است و زبان فارسی در بخش اروپا- آسیا همراه با زبانهای ارمنی، کرد،مغول پشتو و ترکی قرار دارد. اینک  ۹۳ حوزه زبانی و تمدنی، جانشین سه زبان آغازین شده اند و مؤسسه به تنهایی یا به همراه دانشگاه سوربن جدید (پاریس ۳)، دیپلم های ویژه یا ملی گوناگون سیکل های اول، دوم و سوم را اعطاء می کند. دانشکده دکتری آن، در زمینه ی مطالعات عالی آسیا و اقیانوس آرام، افریقائی، اروپائی- آسیائی و خاورمیانه و مدیترانه دانشجوی کارشناسی ارشد، دکتری و دستیاری می پذیرد. در حال حاضر، بیست مرکز مطالعاتی در زمینه های خاص زبان و تمدن های گوناگون، و ده بخش آموزشی- علمی: آفریقا، آسیای جنوبی، آسیای جنوب شرقی و اقیانوس آرام، چین، مطالعات عربی، اروپا-آسیا، اروپای مرکزی و شرقی، روسیه، زبان و تمدن ژاپنی، زبان ها و تمدن های عبری و یهودی، و زبان ها و تمدن های امریکائی، در اینالکو فعالیت می کنند؛ اما متاسفانه زبان فارسی و تمدن ایرانی از جایگاه آغازین خود افول کرده و از مرکز مطالعاتی مستقلی در آن بی بهره است. هم اکنون در کنار زبان فارسی، زبان های آذری و کردی نیز در آن تدریس می شوند. در مجموع 223 نفر زبانهای مختلف را در اينالكو تدریس  می کنند که از بین آنها تنها چهار نفر به طور رسمی در حال آموزش زبان فارسی هستند.
 
برای اخذ مدرک لیسانس هر دانشجو بایستی 180 واحد درسی بگذراند که به طور متوسط در هر سال 60  واحد میباشد.  در پیوست 2 و 3 نمونه ای از برگه های امتحان لیسانس فارسی آورده شده است.
 
در اینالکو علاوه بر مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد ، دیپلم ها و کار آموزی های مختلفی نیز وجود دارد، دیپلم موسسه برای زبان های مختلف متفاوت است و بین 1 تا 5 سال به طول می انجامد که در سال اول دیپلم مبتدی، سال دوم گواهینامه، سال سوم دیپلم عملی، سال چهارم دیپلم پیشرفته و در نهایت سال پنجم دیپلم کامل اعطا می شود. برای زبان فارسی تنها گواهینامه، دیپلم عملی و پیشرفته وجود دارد.  این دیپلم برای یادگیری زبان و تا حدودی ادبیات فارسی می باشد.
 
'''موسسه مطالعات ایرانی دانشگاه پاریس سه :''' هدف از تاسیس موسسه مطالعات ایرانی در سوربن به سال 1947م، آن بود كه كمبودهای این رشته یعنی كتابخانه و مركزی برای عرضه ی سخنرانی ها، درس ها و تحقیقات مربوط به ایران را رفع كند. این موسسه یگانه مركز در فرانسه است كه در آن برنامه آموزشی فوق لیسانس مربوط به دوره معاصر ایران یعنی بعد از انقلاب عرضه می شود. كتابخانه تخصصی این مركز دارای گنجینه ای پر ارزش بوده و بیش از 15000 جلد كتاب دارد. امروزه تقریبا همه محققان، پژوهشگران و دانشجویان فوق لیسانس متخصص در ادبیات، زبان شناسی و تاریخ ایران به همین گروه و مركز تعلق دارند. هانری دو فوشه كور از سال 1987م مدیر موسسه مطالعات ایرانی بوده و پس از وی، یان ریشار مدیریت این مركز را بر عهده دارد .قابل ذکر است که مرکز مطالعات ایرانی دربخش شرق و مطالعات عرب قرار دارد.
 
'''مرکز و گروه پژوهشی « جهان ایرانی و هندی »''' : از اول ژانویه ۲۰۰۵ گروه پژوهشی « جهان ایرانی و هندی »، پژوهشگرانی از مرکزملی تحقیقات علمی فرانسه، دانشگاه پاریس ۳ـ سوربون جدید، موسسه ملی زبانها و تمدنهای شرقی، مدرسه آموزش عالی فرانسه، را گرد هم آورده و آموزش، پژوهش و بررسی زبانها، فرهنگها و جوامع حوزه ی فرهنگی ایرانی و هندی را از دوران باستان تا امروز، در دستور کار خود قرار داده است.  بدین ترتیب می توان گفت كه علوم انسانی و اجتماعی اصل و مبنای تحقیقات این گروه را تشكیل می دهند و عرصه جغرافیایی پژوهش ها و مطالعات این گروه حوزه بسیار گسترده ای از مرزها و كشورهای تحت تسلط ایران باستان تا مرزهای ایران كنونی را تحت پوشش قرار می دهد و شامل افغانستان ، پاكستان ، كشورهای تازه استقلال یافته قفقاز و آسیای مركزی و برخی از مناطق و كشورهای خاورمیانه می شود.
 
محور های تحقیقاتی و پژوهشی : تاریخ امپراتوری ساسانی ، تاریخ اسلام ، نسخ خطی ایران ، ایران و اروپا از قرن هیحدهم تا قرن بیست و یكم ، ادبیات ایران ، زبان و زبان شناسی ، جوامع و مناطق.
 
خدمات : كتابخانه موسسه مطالعات ایران ( این كتابخانه در سال 1947 توسط موسسه مطالعات ایران بنیان نهاده شد و در حال حاضر توسط گروه تحقیقاتی جهان ایران اداره می شود ) ، مركز اسناد اطلاعات ایران  ، آرشیو ( انتشارات ، تحقیقات و پژوهش ها ، مطالعات ، همایش ها ، كتاب شناسی و اسناد ) ، برنامه های آموزشی ( زبان ، ادبیات ، تاریخ ، تمدن ایران وشرق )
 
بخش ها : شورای اجرایی ، كتابخانه ، مركز اسناد ، آرشیو ، دانشكده دكترا ، هیأت تحریریه مدیریت این گروه بر عهده فیلیپ هویس میباشد.
 
منابع انسانی :
 
1- اعضای دائمی: 48 استاد ، استادیار، پژوهشگرو مربی از دانشگاههای مختلف در این گروه به طور دائمی مشغول به کار هستند
 
2-پژوهشگران پیوسته : 30 استاد در پروژه های مختلف این گروه پژوهشی شرکت می کنند. لازم به ذکر است در بین این افراد اساتیدی از دانشگاههای ایران هم هستند.
 
3-پژوهشگران پسا دکترا: 9 پژوهشگر به عنوان پسادکتری در اين حوزه مشغول به کارهستند.
 
4-دانشجویان دکترا: 48 دانشجو با اساتید راهنما و عنوان پایان نامه  در اين گروه دوره دكتري را مي گذرانند که در بین آنها 16 دانشجو در زمینه ایران پژوهش می کنند.
 
همایش های علمی: مرکز جهان ایرانی هندی در زمینه برگزاری همایش ها و کنفرانس های متعددی فعال بوده است که در این خصوص می توان به پنجمین سری کنفرانس پژوهشهای ایرانی احسان و لطیفه یارشاطر اشاره کرد که هر دو سال یک بار برگزار می گردد و در تاریخ 22 نوامبر تا 1 دسامبر 2010  با همکاری کلژ دو فرانس   و مرکز میراث پارسی نیویورک  با عنوان : افسانه ها ، باورها و حیوانات نمادین در ادبیات فارسی برگزار شد. همچنین از سال 1999 بخش ایرانی گروه به مناسبت جشن نوروز هر ساله یک گردهمایی را تدارک می بیند که در آن اعضای گروه نتایج آخرین تحقیقاتشان را ارائه می دهند، دوازدهمین دوره این سری کنفرانس ها در مارس 2010 در موزه ملی تاریخ طبیعی پاریس برگزار شد. علاوه بر کنفرانسهای سالانه یادشده، در این گروه کنگره های مختلفی نیز به مناسبت های مختلف برگزار می شود
 
برنامه های پژوهشی: در این بخش برنامه های پژوهشی گروه در 4 سال (2012-2009 ) بررسی خواهد شد. برنامه های پژوهشی در سه بخش اصلی تاریخ و جامعه، انتقال و بیان دانش و تغییرات اجتماعی تقسیم بندی شده است
 
انتشارات : بخش انتشارات شامل 3 قسمت می شود که عبارتند از مجله ها ، مجموعه ها و انتشارات اینترنتی که در این بحش به توضیح هر یک از این مجموعه ها می پردازیم:
 
مجله ها : چکیده های ایرانشناسی : توسط  موسسه تحقیقات فرانسه در ایران (IFRI) و با کمک گروه پژوهشی جهان ایرانی – هندی منتشر می شود. در این نشریه تحقیقات متفاوتی که در زمینه فرهنگ و تمدن ایرانی انجام شده است به چاپ می رسد.
 
مجله استودیا ایرانیکا  توسط  انجمن پیشرفت مطالعات ایرانی  (AAEI) و با حمایت موسسه علوم انسانی و اجتماعی CNRS منتشر می شود. این نشریه از سال 1972 و در هر سال 2 بار منتشر می شود و موضوع آن تمام زمینه های علوم انسانی راجع به    ایران می باشد.
 
'''موسسه مطالعات فارسي در دانشگاه استراسبورگ'''
 
دانشگاه استراسبورگ از دانشگاه های معتبر فرانسه به شمار می رود و از سال 1960 کرسی زبان و ادبیات فارسی در آن تاسیس شده است. دكتر حسين بيك باغبان ، استاد زبان و ادبيات فارسي دانشگاه استراسبورگ فرانسه از سال 1968 مشغول تدريس و آموزش زبان و ادبيات فارسي در دانشگاه استراسبورگ بوده و پس از 39 سال فعاليت علمي و آموزشي در كرسي زبان و ادبيات فارسي وابسته به گروه خاورشناسي دانشگاه ياد شده در سال هاي اخير بازنشسته شده است.
 
این مرکز در ابتدا  فقط يك ديپلم دانشگاهي زبان فارسي عرضه می کرد كه دوره‌اش سه ساله بوده و همان واحدهاي اختياري براي درس‌هاي رشته‌هاي ديگر محسوب می شد. کسانی  كه ديپلم دانشگاهي مي گرفتند, مي توانستند مترجم شوند و يا در كارهاي بازرگاني نقش واسطه را داشته باشند.یکی از فعالیت های مهم دکتر بیک باغبان برگزاری كنگره‌هاي بین المللی در دانشگاه استراسبورگ برای معرفی فرهنگ ایرانی  بوده است. کنفرانس تاریخ علوم در زبن فارسی و  کنگره عطار نیشابوری، تصویر و هنر در سرزمین اسلام، ادبیات معاصر فارسی و نظامی گنجوی از آن جمله می باشند.
 
وي پس از سالها تلاش موفق شد كه در سال 2005 ميلادي دوره ي ليسانس زبان فارسي را به تصويب دانشگاه و وزارت علوم فرانسه برساند و تاسيس اين دوره يكي از موفقيت هاي بزرگ اين استاد زبان فارسي دراستراسبورگ به شمار مي رود. دكتر بيك باغبان در سپتامبر 2006 م با عنوان استاد ممتاز باز نشسته و در حال حاضر استاد راهنماي تعدادی دانشجوي دوره ي دكتري است. وي همچنين يك مركز مطالعات ايراني را به ثبت رسانده و قصد دارد همايش هایی را در اين دانشگاه با همكاري دانشگاه هاي داخل كشور برگزار نمايد.
 
در حال حاضر دكتر حسين اسماعيلي مديريت كرسي زبان فارسي در استراسبورگ را بر عهده دارد. تحصيلات وي دردوره ي ليسانس در رشته ي زبان و ادب فارسي و فوق ليسانس در رشته ي ادبيات فرانسه و دوره دكتري دررشته ي تئاتراست. وي پيش از اين از سال هاي 1980 م تا 2006 م در مؤسسه ي ملی زبان ها و تمدن های شرقی (اینالکو) تدريس مي كرد. 
 
هم اكنون دپارتمان مطالعات ايراني اين دانشگاه در دوره ي ليسانس 23 دانشجو ، دوره ي فوق ليسانس 4 دانشجو و دوره ي دكتري 8 دانشجو دارد.
 
برنامه هاي درسي در دوره ي ليسانس متون و ادبيات كلاسيك و معاصر، زبان شناسي، دستور زبان و كلاس هاي ترجمه است. در دوره كارشناسي ارشد دروس تاريخ و تمدن، متون ادبي و ساختار متن و سمينارهاي متون كلاسيك و ادبيات معاصر و در دوره دكتري نيز دانشجو به كار پژوهش و شركت در سمينارها و..است.
 
اساتيد دپارتمان مطالعات ايراني عبارتند از: دكتر اسماعيلي كه مسئوليت گروه را بر عهده دارد، دكتررفيعي استاد اعزامي از وزارت علوم (توضيح اين كه هر دو سال يك بار استادي از طرف آموزش عالي به اين مركز اعزام مي شود) و دكتر نصيري دانشيار ايراني مقيم است كه به تدريس در اين مركز اشتغال دارد.
 
از مشكلات اساسي دپارتمان مطالعات ايراني استراسبورگ عبارتند از:
 
• كمبود استاد و نياز به جذب يك استاد اعزامي ديگر از مركز.
 
• بيش از 15 سال است كه كتاب هاي مرجع روز در حوزه ي متون ادبي كلاسيك و معاصر، تاريخ ايران ، تمدن و فرهنگ در اين كتابخانه گنجانده نشده و دانشجويان با فقرمنابع مطالعاتي مواجه هستند.
 
•  اعزام دانشجوي فارسي آموز به ايران و حضور در دوره هاي زبان آموزي كوتاه مدت از ديگر مشكلات عمده است. به گفته ي دكتر اسماعيلي عليرغم درخواست از طريق رايزني فرهنگي، مر كز گسترش زبان و ادب فارسي سازمان و حتي وزارت علوم براي اعزام دانشجويان اين مركز براي شركت در دوره هاي باز آموزي كوتاه مدت در سال هاي اخير هنوز موفق نشده است دانشجويي از اين مركزبه ايران اعزام گردد.[103]
 
'''انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌[104]  '''
 
انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ درايران‌ از ادغام‌ هيات‌ باستان‌شناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌ كه‌ در سال‌1893 ميلادي‌ توسط‌ ژاك‌ دومورگان‌ تاسيس‌ شده‌ بود و انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ در تهران‌ كه‌توسط‌ هانري‌ كربن‌ در سال‌ 1947 ميلادي‌ بنا نهاده‌ شده‌ بود به‌وجود آمد. با بازنشسته‌ شدن‌ هانري‌ كربن‌ در سال‌ 1975 رياست‌ اين‌ بخش‌ به‌ آقاي‌ شارل‌ هانري‌ دوفوشه‌ كور استاد زبان‌ و ادبيات‌ فارسي‌ در موسسه‌ ملي‌ زبان‌ و تمدن‌ شرق‌ واگذار گرديد. در آن‌ زمان‌ دپارتمان‌ايرانشناسي‌ به‌ انستيتو ايرانشناسي‌ تغييرنام‌ مي‌يابد و ساختمان‌هاي‌ جديدي‌ دراختيار آن‌ قرار مي‌گيرد ومنجر به‌ افتتاح‌ ساختمان‌ خيابان‌ آذربايجان‌ در سال‌ 1980 مي‌شود. از آن‌ به‌ بعد چاپ‌ و نشر آثار مختلف‌از جمله‌ نشريه‌، چكيده‌هاي‌ ايرانشناسي‌ كه‌ توسط‌ شارل‌ هانري‌ دوفوشه‌ كور در سال‌ 1978 تاسيس‌گرديده‌ بود و سري‌ جديد مجلدات‌ گنجينه‌ نوشته‌هاي‌ ايراني‌ در پاريس‌ انجام‌ مي‌گرفت‌. برنارد اوركادجغرافي‌دان‌ در سال‌ 1979 جانشين‌ شارل‌ هانري‌ دوفوشه‌ كور شد. با انقلاب‌ اسلامي‌ تغييري‌ دروضعيت‌ انجمن‌ به‌وجود نيامد و انجمن‌ همانند سابق‌ به‌ كار خود ادامه‌ داد. روابط‌ دو كشور ايران‌ وفرانسه‌ سرنوشت‌ جديدي‌ را براي‌ انجمن‌ قم‌ زد. خاتمه‌ دادن‌ به‌ تحقيقات‌ باستانشناسي‌ در سال‌ 1980باعث‌ ادغام‌ هيات‌ باستانشناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌  و انجمن‌ فرانسه‌ در تهران‌ در سال‌ 1983 گرديدو در نتيجه اين‌ ادغام‌ انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌  به‌وجود آمد. در سال‌ 1995 رمي‌بوشارلا، باستانشناس‌ و در سال‌ 1998 كريستف‌ بالايي‌ استاد زبان‌ فارسي‌ در موسسه‌ ملي‌ زبان‌ و تمدن‌ شرق‌ جانشين‌رمي‌ بوشارلا شد. تحت‌ رياست‌ او انجمن‌ به‌ طرف‌ همكاري‌هاي‌ في‌مابين‌ دانشگاهي‌ قدم‌ برداشت‌.
 
هدف‌ انجمن‌  : هدف‌ انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ درايران‌ مطالعه‌ و پژوهش‌ در كليه‌ زمينه‌هاي‌ تمدن‌ ايراني‌، از دوران‌ باستان‌ تا عصر حاضر است‌. محدودة‌جغرافيايي‌ اين‌ پژوهش‌ دنياي‌ ايراني‌ است‌، يعني‌ تمام‌ سرزمين‌هايي‌ كه‌ مردمان‌ آن‌ به‌ زبان‌هاي‌ ايراني‌صحبت‌ مي‌كنند، و يا در گذشته‌ به‌ اين‌ زبان‌ها گفتگو مي‌كرده‌اند. اين‌ پژوهش‌ها با همكاري‌ مراكز علمي‌ فرانسوي‌ و ايراني‌، و اخيراً نيز اروپايي‌ انجام‌ مي‌گيرند، در اين‌ راستا، انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌ با ديگر انجمن‌هاي‌مشابه‌ خود در منطقه‌ از جمله‌ با مركز استانبول‌، دهلي‌نو و تاشكند نيز همكاري‌ نزديك‌ دارد. خط‌مشي‌فعاليت‌هاي‌ علمي‌ انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ را يك‌ هيات‌ علمي‌ تعيين‌ مي‌كند.
 
كتابخانه‌ انجمن‌ : انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌ داراي‌ كتابخانه‌اي‌ غني‌ است‌ كه‌ شامل‌ كتاب‌هاي‌ نفيس‌ و گاه‌نايابي‌ مي‌گردد.
 
فعاليت‌ انتشاراتي‌ انجمن‌ : فعاليت‌ انتشاراتي‌ انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ از سال‌ 1328 (1949 م‌) با مجموعه‌ «گنجينة‌نوشته‌هاي‌ ايراني‌» توسط‌ هانري‌ كربن‌ آغاز شده‌ است‌. 22 جلد اول‌ اين‌مجموعه‌ در زمينه‌ فلسفي‌ ايراني‌ ـ اسلامي‌ به‌ كوشش‌ خود وي‌ منتشر گرديد. تاكنون‌ 46 عنوان‌ كتاب‌علمي‌ ـ پژوهشي‌ در زمينه‌هاي‌ گوناگون‌ فرهنگ‌ و تمدن‌ ايراني‌ به‌ زبان‌ فرانسوي‌ توسط‌ انجمن‌ به‌ چاپ‌رسيده‌ كه‌ برخي‌ از آنها از سال‌ 1369 به‌ فارسي‌ برگردانده‌ شده‌اند. داده‌هاي‌ كتابشناسي‌ جهاني‌ مربوط‌ به‌ايران‌ نيز هر سال‌ يكبار در نشرية‌ انجمن‌ يعني‌ «مجله‌ چكيده‌هاي‌ ايرانشناسي‌» درج‌مي‌گردد. انتشارات‌ انجمن‌ گذشته‌ از مجموعه‌ «گنجينة‌ نوشته‌هاي‌ ايراني‌»، شامل‌ «گزارش‌هاي‌ هيات‌باستانشناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌» و «ترجمه‌ها» نيز هست‌.[105]
 
'''کولژ دو فرانس''': این موسسه علمی معتبر که در سال 1530 میلادی تاسیس شده، از مهم ترین مراکز علمی فرهنگی فرانسه به شمار می رود. کتابخانه کولژ دو فرانس دارای مجموعه ای نفیس از کتاب های خطی است . در این مرکز دروس مربوط به زبان، تاریخ و فرهنگ ایران تدریس می شود.
 
بخش كتب خطي فارسي در كتابخانه ملي فرانسه
 
مجموعه نسخه هاي خطي فارسي در كتابخانه پاريس ، در زمان نسبتا طولاني جمع آوري شده و قدمت قابل توجهي دارد . از زمان لويي چهاردهم ، در حدود 1660 ميلادي ، اولين مجلد از نسخه هاي خطي فارسي وارد كتابخانه سلطنتي فرانسه شد . بعدها اين كتابخانه در زمان انقلاب كبير فرانسه ، به كتابخانه ملي فرانسه انتقال يافت و هنوز هم به همين نام شناخته مي شود . در زمان انقلاب كبير فرانسه ، تقريبا حدود هزار جلد نسخه خطي فارسي در اين كتابخانه وجود داشته است وبزرگترين مجموعه نسخ خطي فارسي در اروپا به شمار مي آمد. فهرست نگاري از اين كتابها هم ، به دليل ارزش و اهميت آن ، در همان زمان شروع شد و چند تن از پژوهشگران دانشگاهي در آن زمان اقدام به فهرست نويسي و چا پ متون مهم فارسي كردند . آنها هم اهتمام ويژه اي در اين كار داشتند و اين امر بيانگر توجه آنان به تمدن ايران و زبان فارسي بود . علاوه بر اين ، فرهنگ ايران بخصوص ادبيات فارسي بسيارمهم تلقي مي شد . در قرن نوزدهم ، تدريس و تحقيق در باره زبان هاي شرقي و از جمله زبان و متون كلاسيك فارسي ، رونق ويژه اي يافت و كتاب هاي خطي فراواني براي انتشار متن و گرد آوري كتب علمي و آشنايي با فرهنگ هاي مشرق زمين خريداري شد . از طرف ديگر ، توجه خاصي هم به تاريخ هنر ايراني و فارسي بوجود آمد . در پايان قرن نوزدهم ، چند كلكسيون هنر فارسي و اسلامي در اروپا پايه گذاري شد و به يك معنا مسابقه اي بين انگلستان و فرانسه براي جمع آوري آثار و كتب مصور و خطي شرق آغاز شد . با شروع جنگ جهاني اول اين جريان كاهش  پيدا كرد اما توجه به نسخه هاي خطي همچنان تداوم داشته و نه فقط فرانسه بلكه انگلستان ، ايتاليا ، اسپانيا و آلمان و ساير كشور هاي اروپايي نيز هر كدام به نوعي به اين مسا له پرداختند .
 
كتابهاي خطي موجود در كتابخانه ملي پاريس ، كتابهاي قديمي و ارزشمندي هستند كه بسيار مهم مي باشند . اما در مقابل از ادبيات معاصر ايران تقريبا چيزي موجود نيست . اكثر اين كتابها مربوط به مجموعه كتب كلاسيك هاي زبان و ادب فارسي است . يعني از نظر زماني تا پايان دوره قاجاريه را در برمي گيرد . بسياري از اين كتب از كشور عثماني به فرانسه منتقل شده است . در دوره عثماني كتابخانه هاي مهمي با كتاب هاي ارزشمند فراواني وجود داشته كه بسياري از كتاب هاي فارسي در دوره تيموري يا قبل از آن از ايران خارج شده و پس از انتقال به عثماني در آنجا نگهداري مي شد . منبع ديگر انتقا ل كتب فارسي به فرانسه و اروپا ، هندوستان است . بسياري از كتاب هاي خطي فارسي در كتابخانه هاي شخصي و غير شخصي هندوستان نگهداري مي شد وفرانسوي ها هم در هندوستان حضور داشتند و تعداد زيادي كتاب هاي فارسي را خريداري و به فرانسه منتقل كردند . به اين ترتيب يكي از بزرگترين و بهترين مجموعه نسخه هاي خطي فارسي در كتابخانه ملي فرانسه تشكيل شد .
 
برخي از كتاب هاي اين مجموعه منحصر به فرد ، برخي از آنها داراي ارزش هنري ، و اكثر آنها داراي اهميت تاريخي و علمي هستند . و اين مركز ، محل مناسبي براي تحقيق در باره فرهنگ ، تاريخ ، هنر و تمدن ايران  و نيز مركز مهمي براي تحقيق در خط ، زبان و ادب فارسي است .
 
قرار است آمار دقيق آنها با مشخصات تفصيلي هر يك از نسخه ها در آينده در دسترس پژوهشگران قرار خواهد گرفت .
 
در حال حاضر ،بخش كتابهاي فارسي كتابخانه ملي فرانسه داراي دو قسمت مجزا است. يك بخش مربوط به كتابهاي چاپي است كه در آن مجموعه اي از كتابهاي ضروري فارسي ، در حد امكانات فراهم شده است و در بخش ديگر ، نسخه هاي خطي و مصور فارسي نگهداري مي شود . كار عمده اين بخش كه مي تواند نياز هاي پژوهشگران را برطرف كند ، همان فهرست نگاري دقيق و معرفي اين كتابها است . برنامه هاي ديگر اين كتابخانه ، خريداري مرتب كتب خطي از بازار پاريس و ساير نقاط  جهان و تحقيقا ت روي نسخه هاي خطي و مبادله ي بين المللي در جهت اطلاع رساني در اين زمينه است .
 
'''معرفی تعدادی از ایرانشناسان معاصر'''
 
'''كريستف‌ بالايي‌[106] :'''
 
كريستف‌ بالايي‌ در سال‌ 1949 در فرانسه‌ متولد شده‌ است‌. در سال سوم مقطع دكترا به واسطه موضوع پايان‌نامه‌اش براي نخستين بار با زبان فارسي آشنا شد. موضوع تز وی ادبيات تطبيقي در زمينه رمان «هزار و يك روز» بود، داستاني كه در قرن هجدهم توسط «فرانسوا پتی دلا کروا» به فرانسه و به چند زبان ديگر از جمله عربي و فارسي نيز ترجمه شده بود. كار كردن در زمينه زبان‌هاي مختلف، او را به اين فكر انداخت كه يكي از زبان‌هاي شرقي را ياد بگيرد و در آن زبان تخصص پيدا كند. بنابراين سه سال در موسسه زبان‌هاي شرقي به آموزش زبان فارسي پرداخت. او در سال‌ 1979 پس‌ از گذراندن‌ دوره‌ تحصيلي‌ دكتري‌ در رشته‌ ادبيات‌ فرانسه‌ و تطبيقي ‌از پايان‌نامه‌ خود دفاع‌ كرد و در همین سال نیز ديپلم‌ زبان‌ فارسي‌ را از لانگزو دريافت‌ داشت‌.  سپس از این فرصت برخوردار شد كه بورسيه‌اي را كه براي يك كار تحقيقي در ايران بود، دریافت نماید تا تز كامل‌تري بنويسد . بنابراین در ابتدای انقلاب اسلامی ایران و حسن روابط دو كشور ايران و فرانسه بورسيه را گرفت و براي تحقيق در باره رمان‌نويسي ايران و تدوين تزي در اين موضوع، راهي ايران شد و چهار سال در انجمن دوستي ايران و فرانسه در تهران زندگي كرد. بعد از اينكه به فرانسه برگشت، در لانگزو (آموزش زبان فارسي به فرانسوي زبانان) استخدام شد. تدريس زبان فارسي باعث پيشرفت وی در اين زبان شد و خيلي زود متوجه شد كه كار نقد ادبي جدي در يك زبان خارجي بايد بر پايه ترجمه انجام شود و بدون ترجمه هيچ معنايي ندارد. به همین دلیل به ترجمه را  آغاز کرد  و سال‌ها به این کار پرداخت .  متاسفانه در آن روزگار جايگاه ادبيات و نفوذ ادبيات فارسي در فرانسه بخصوص به دلايل روابط سیاسی بين دو كشور، انقلاب، جنگ هشت ساله ايران و مسايل سياسي، خيلي خوب نبود و همين باعث شد كه نتواند ناشران فرانسوي را براي انتشار تمام آثار صمد بهرنگي، آثاري از آل احمد، هوشنگ گلشيري، شهرنوش پارسي‌پور، ساعدي و صادق هدايت را که ترجمه کرده بود، متقاعد كند. مجموعه داستان‌هاي كوتاه هدايت را زماني كه تصوير ايران كمي در فرانسه مثبت‌تر شد و ناشران فرانسوي جرات پيدا كردند آثاري از ادبيات فارسي منتشر كنند، با عنوان «مردي كه نفسش را كشت» منتشر كرد. متاسفانه از آثار پارسي‌پور استقبال نشد، شايد دليل آن روابط عمومي ضعيف ناشر بود. بالاخره با آثار زويا پيرزاد آشنا شد. به دلايل مختلف از جمله موضوع داستان، سبك داستان نويسي، لطافت قلم و جنسيت نويسنده، از پيرزاد در فرانسه استقبال خوبي شد. اخيراً نيز نويسنده ديگري را از طريق همان ناشر به مخاطبان فرانسوي معرفي كرده‌ كه به رغم تفاوت بسيار زياد با پيرزاد، با استقبال نسبتاً خوب مخاطبان فرانسوي مواجه شده است و آن «فريبا وفي» است. البته اين دو نويسنده نقاط مشتركي هم دارند، ولي وفي از لحاظ محيط اجتماعي و زاويه ديد نقاد با پيرزاد فرق مي‌كند. در نهايت به حبيب احمدزاده كه فعلاً ترجمه فرانسه حبيب احمدزاده يكي از داستان‌هاي او را براي ناشر فرستاده و به او گفته‌ام كه اين كار با تمام كارهاي ديگري كه از فارسي ترجمه كرده‌ام، متفاوت است؛
 
کریستف بالایی از سال‌ 1998 رياست‌ انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌ را به‌ عهده‌ داشت. و هم اکنون  به‌ عنوان‌ استاد و رئیس گروه زبان‌ و ادبيات‌فارسي‌ در موسسه‌ ملي‌ زبان‌ و تمدن‌ های شرقی ‌ و معاونت این موسسه دانشگاهی فعالیت می نماید.
 
ازآثار چاپ‌ شده‌ او که به فارسی ترجمه شده مي‌توان‌ عناوين‌ زير را نام‌ برد:
 
ـ سرچشمه‌هاي‌ داستان‌ كوتاه‌ فارسي‌ انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ در ايران‌.
 
ـ پيدايش‌ رمان‌ فارسي‌ انجمن‌ ايرانشناسي‌ فرانسه‌ درايران
 
'''شارل هانري دوفوشه كور[107]:'''
 
شارل هانري دوفوشه كوراستاد برجسته و بازنشسته ي سوربن جديد (پاريس ۳) مي باشد. وی در سال ۱۹۲۵ در مراكش بدنيا آمد و هفده سال اول عمرش را در آن كشور گذراند. در الجزاير، تونس و در شهر ليون فرانسه به فراگيري علوم ديني و زبان عربي پرداخت. روزي استاد زبان عربي او در تونس به او پيشنهاد كرد:« اگر به تمدن اسلامي قرون وسطا علاقه دارید لازم است با زبان و ادبیات ایران آشنا شوید زیرا ایرانیان در بنیانگذاری این تمدن نقش اصلی ایفا کرده اند». پس او به فراگيري اين زبان پرداخت.  سال 1343 هجري تحصيلاتِ رسمي خود را در «لانگزو» و در «سوربن» شروع كرد و تا دوره‌ي دكتري پيش رفت. رساله‌ي دكتري‌ اش نیز «توصيف طبيعت در ادبيات فارسي در قرن يازدهم»به راهنمايي آقاي «ژيلبر لازار» بود. بعد از اتمام دوره‌ي دكتري به مركز ملي تحقيقات فرانسه رفت و به تكميلِ تحقيقات و اطلاعاتش پرداخت. در آن‌جا براي مرتبه‌ي فوق دكترا درباره‌ي «اخلاقيات در ادبيات فارسي» تحقيق كرد و كتاب «اخلاقيات: مفاهيم اخلاقي در ادبيات فارسي از قرن سوم تا قرن هفتم هجري» را در همين دوره نوشت. اين كتاب را آقايان امير معزي و روح‎بخشان به فارسي ترجمه كرده‌ و مركز نشر دانشگاهي با همكاري انجمن ايران‎‏شناسي فرانسه منتشر كرده‌است.
 
در مركز ملي تحقيقات فرانسه شش سال كار كرد و بعد از آن به «لانگزو» رفت و 12 سال در «لانگزو» استاد زبان و ادبيات فارسي بود و دانشجويان را راهنمايي مي‌كرد. سفرهاي ساليانه ي او به ايران او را در تماس مستقيم باادبيات فارسي و پژوهشگران ايراني قرارداده است. وي براي بار اول در اوائل سال 1347 به ايران آمد و سپس به عناوين گوناگون در اين جا حضور يافت . [108]دو فوشه کور در دهه ی ۷۰ مدير انجمن ايرانشناسي فرانسه در ایران بود و در سال ۱۹۷۸ مجله سالانه كتابشناسي ابستراكتا ايرانيكا را تأسيس كرد. ازسال ۱۹۸۴ كه تزدكتري دولتي اش رادفاع كرد تاسال ۱۹۹۳ با قبول مسئوليت هاي مختلفي درتماس مستقیم و وسیع با فعاليت هاي مربوط به ادبيات ایران قرارگرفت. تسلط پروفسور شارل هانری دوفوشه کور به نثر و نظم فارسي كلاسيك، از او كارشناسي برجسته ساخته كه با نگاهي تازه به پژوهش درزمينه ی ادبيات كلاسيك فارسي مي پردازد. تحقیقات او بیشتر در سبک شناسی وتاریخ ادبیات قرون وسطا و عرفان می باشد. پروفسور دوفوشه كورغيراز نقدها و بررسي هائي كه درباره ي كتاب هاي مختلف نوشته، شمار فراواني كتاب دارد و مقاله های بسیاری در مجلات و دائره المعارف هاي مختلف درباره ي ادبيات پارسي قبل از اسلام و قرون وسطا به زبان هاي فرانسه و فارسي نوشته است.
 
از کارهای ماندنی دوفوشه کور ترجمه کامل دیوان حافظ به فرانسه است . وی در مورد حافظ می گوید: «من زمانی كه در «لانگزو» بودم، هنوز به ديوان حافظ وارد نشده بودم. آن موقع خيلي مي‌ترسيدم. احساس مي‌كردم ديوان حافظ يك متن پيچيده و مبهم است. شعرها را نمي‌فهميدم. خيلي براي من سخت و پيچيده بود. به همين خاطر مي‌ترسيدم. تا اين‌كه در سال 1986 در كنگره‌ي «استراسبورگ» با آقاي پورجوادي ملاقات كردم. به ايشان گفتم: شما درباره‌ي من قضاوت كنيد كه آيا من بعد از اين چند سال كه تحصيل و تدريس زبان فارسي كرده‌ام، مي‌توانم به ديوان حافظ راه پيدا كنم و آن را ترجمه كنم؟ پورجوادي مقداري فكر كرد و بعد به من گفت: آره مي‌توانيد....من شروع كردم و كم‌كم عاشق شدم. عاشق شدم و ديوانه شدم. آن‌قدر عاشق و ديوانه شدم كه نتوانستم رها كنم. ديگر حافظ كتابِ شب و روز من شده بود و در خواب و بيداري مرا رها نمي‌كرد. البته بايد يادآوري كنم كه اين ممكن نبود، مگر اين‌كه من چند سال به طور جدي و شبانه‌روزي عميقاً وارد ادبيات فارسي شدم. سعي كردم همه‌ي متون ادب فارسي را بخوانم. تمام آثار بزرگ ادبيات فارسي را از اول تا آخر بخوانم؛ شاهنامه، آثار نظامي، سعدي و بقيه را همه را مطالعه كردم و هيچ‌كدام از آن‌ها براي ترجمه كردن سخت‌تر از حافظ نبود؛ ولي حافظ ديگر گريبان مرا رها نكرد. من 18 سال براي ترجمه، در ديوان حافظ غرق شده بودم. 18 سال به طور شبانه‌روزي همراه با حافظ بودم و هر چه درباره‌ي حافظ و شعرهايش نوشته مي‌شد، مي‌خواندم. امّا هميشه مي‌ترسيدم درست آن‌را نفهمم. هنوز هم مي‌ترسم. هنوز هم مي‌ترسم كه خيلي چيزها را از ديوان حافظ نفهميده باشم....امّا من براي آن‌كه بتوانم بعضي از اين ويژگي‌ها را اول خودم بفهمم و بعد به خواننده‌ي فرانسوي بفهمانم، اول غزل‌ها را به صورت تحت‌اللفظي ترجمه مي‌كردم و بعد چندبار صورت فارسي و ترجمه‌ي فرانسه‌ي آن را مي‌خواندم و به دنبال روابط اين كلمات مي‌گشتم. امّا وقتي شعر حافظ را به صورت تحت‌اللفظي ترجمه مي‌كردم، مي‌ديدم خيلي از فكر حافظ دور شده است. خواننده هم كه ترجمه را مي‌خواند، دچار همين مشكل مي‌شود. خوب در اين موقع بايد چه كار بكنم. مجبور شدم توضيح بنويسم و به كمك توضيحات كه خودش يك نوع تفسير است، روابط بين كلمه‌ها را جست‎وجو كنم و كم‌كم و پله‌پله ترقي كنم و به معناي كليِ شعر برسم. »
 
'''يان ريشار [109]'''
 
حوزه تخصصي : تاريخ معاصر ايران ، ادبيات فارسي ، جامعه شناسي مذهبي ' دين در ايران امروز  وجامعه كنوني ايران   سمت کنونی : استاد مطالعات ايران در دانشگاه جديد سوربون
 
زندگينامه : يان ريشار ، مدير و استاد موسسه ايران شناسي دانشگاه جديد سوربن ، در سال 1948 در ژونسي فرانسه به دنيا آمد و در سال 1969 موفق به دريافت مدرك كارشناسي در رشته زبان شناسي عمومي از دانشگاه گرونوبل و مدرك كارشناسي ارشد در رشته فلسفه از دانشگاه ليون شد . اواز سال 1972 تا 1974 به مطالعه در زمينه اسلام شناسي و ادبيات فارسي و عربي در دانشگاه توبينگن ( آلمان ) پرداخت و در سال 1975 موفق به اخذ ديپلم فارسي از موسسه ملي زبان ها و تمدن هاي شرق در پاريس شد . وي در سال هاي 1980 و 1992 دو مدرك دكترا در رشته هاي مطالعات اسلامي و علوم سياسي از دانشگاه سوربن – پاريس و دانشگاه جديد سوربن دريافت كرد . عناوين رساله هاي وي شامل گوهر مراد عبد ارزاق لاهيجي ، فيلسوف ايراني و هويت و نوگرايي در فرهنگ معاصر ايران  مي شود.
 
سمت ها و مسئوليت هاي وي عبارتند از : استاد مطالعات ايران در دانشگاه جديد سوربن ( از سال 1993 ) ، مدير موسسه ايران شناسي دانشگاه جديد سوربن ( از سال 1993 ) ، مدير مجموعه  آثار و اسناد موسسه ايران شناسي  ( از سال 1993 تا كنون ) ، معاون دانشكده زبان هاي شرقي دانشگاه جديد سوربون ( از سال 1998 تا كنون ) ، عضو شوراي علمي كتابخانه جيمز دار مستتر  عضو هيات مديره دانشگاه جديد سوربون  ،  عضو هيات سردبيري نشريه مطالعات ايران  ، عضو هيات سر دبيري مجموعه  مطالعات اجتماعي ، اقتصادي و سياسي خاور ميانه و آسيا ، مدير انجمن ايران شناسي فرانسه در ايران ( در سال هاي 2002 و 2003 ) ، محقق مركز مطالعات خاور ميانه ، كالج سنت آنتوني دانشگاه آكسفورد ، در حوزه ايران شناسي ( در سال هاي 1987 و 1988 ) ، استاد دانشگاه يو . سي . ال . اي  ( در سال 1984 ) ، محقق گروه تحقيقاتي جهان ايران ( از سال 1981 تا 1993 ) ، مترجم سفارت فرانسه در ايران ( در سال 1981 ) ، معاون انجمن ايران شناسي فرانسه در ايران ( از سال 1977 تا 1980 ) محقق انجمن ايران شناسي فرانسه ( از سال 1975 تا 1980 ) و مدير و معاون سالنامه كتابنامه ايران ( آبستراكتا ايرانيكا ) از سال 1994 تا 1998 ) دكتر يان ريشار با چندين مركز مطالعاتي از جمله انجمن فرانسوي مطالعات جهان عرب و اسلام ، كانون پيشبرد مطالعات ايران ، انجمن بين المللي مطالعات ايران و انجمن ايران شناسي اروپا همكاري مي كند و به تحقيق و پژوهش در زمينه زبان و ادبيات فارسي ، تاريخ معاصر ايران ، دين در ايران ، جامعه كنوني ايران و جامعه شناسي تشيع در ايران امروز مي پردازد.
 
عناوين برخي آثار یان ریشار:
 
گزیده ای از كتاب ها :
 
• ايران در قرن بيستم / با همكاري ژان پي ير ديگارو برنارد اوركاد/1996
 
• اسلام شيعيان: سياست ، ايدئولوژي و مذهب / با همكاري آنتونيا نويل/1995
 
• اسلام شيعه : ايمان و ايدئولوژي / 1991
 
• ايران امروز : ريشه ها و پيامد هاي انقلاب اسلامي ايران / با همكاري نيكي آر .كدي/2003
 
• سرچشمه هاي انقلاب : تاريخ تحليلي معاصر ايران /با همكاري نيكي آر.كدي /1981 
 
• تهران ، در زير آتشفشان / با همكاري برنارد اوركاد /1987
 
• تشيع در ايران : امام و انقلاب /1980
 
• نورالدين عبد الرحمن جامي /1982
 
'''برنارد اوركاد [110]'''
 
برنارد اورکاد مدير بخش پژوهش هاي مركز ملي پژوهش هاي علمي ( پاريس ) ، دانشگاه جديد سوربن – پاريس سه ، در سال 1964 مدرك كارشناسي خود را در رشته تاريخ و در سال 1968 مدرك كارشناسي ارشد خود را در رشته جغرافيا از دانشگاه بوردو دريافت كرد و در سال 1975 با مدرك دكتري در رشته جغرافيا از دانشگاه سوربن – پاريس فارغ التحصيل شد . سمت ها و مسئوليت هاي وي عبارتند از : رئيس گروه تحقيقاتي " جهان ايران " ، مدير بخش پژوهش هاي مركز ملي پژوهش هاي علمي ( پاريس ، از سال 1990 تا سال 2003 ) ، مدير بخش ايران شناسي دانشكده دكتراي زبان ها و تمدن هاي شرقي ، دانشگاه سوربن ، عضو شوراي علمي دانشگاه جديد سوربن –پاريس 3 ، عضو هيات مديره موسسه مطالعات شرق و جهان عرب در دانشگاه جديد سوربن ، عضو هيات هاي سردبيري و علمي نشريات و مجموعه هاي " تحقيقات جغرافيايي "  ( مشهد ، ايران ) ،  ( پاريس )، مطالعات ایرانی  ( نيويورك ) ، مکان ها و جوامع   ( پاريس ) نشریه بین المللی مطالعات آسیایی  ،  ( دانشگاه توكيو ، انتشارات دانشگاه كمبريج ) ، نشریه مطالعات جهان ترکی - ایرانی    ( پاريس ) ، محقق مركز ملي تحقيقات علمي ( پاريس )، جغرافيا و علوم اجتماعي در ايران امروز ، 1983 ) ، مدير انجمن ايران شناسي فرانسه در ايران ( 1978 ) ، مدرس انجمن فرانسه در ايران ( 1970) و استاديار تاريخ و جغرافيا در دانشكده شامپو ليون ( گرونوبل - 1969 ) ، عضو سازمان ها و مراكز پژوهشي مختلف از جمله كانون پيشبرد مطالعات ايران ( پاريس ) ، انجمن آسيا ( پاريس ) ، انجمن فرانسوي مطالعات جهان عرب و اسلام ( پاريس ) ، انجمن مطالعات خاور ميانه اي آمريكاي شمالي ( تاكسون ) ، انجمن مطالعات ايران ( نيويورك ) ، انجمن ايران شناسي اروپا ( رم ) ، انجمن فرانسوي توسعه جغرافيا ( ليون ) ، انجمن بين المللي قاجار شناسي  ( كاليفرنيا ) ، و كانون بين المللي مطالعه انجمن هاي ايراني ( آمريكا ) است. اوركاد موفق به دريافت مدارج افتخاري از سازمان ها و مراكز مختلف از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي ( در سال 1999 ) شده و در همايش هاي خارجي و داخلي متعدد نيز شركت و به ارائه مقاله پرداخته است . عناوين برخي از آثار وي در زير آمده است :
 
پژوهش ها :
 
• تحولات اجتماعي و جغرافيايي ايران با توجه به نقش توسعه شهري و فرهنگ شهر نشيني
 
• اطلس تهران
 
• تاريخ و جغرافياي تهران
 
• ساختار قومي – فرهنگي ايران
 
• مطالعات شهري تطبيقي : پايتخت هاي خاور ميانه
 
گزیده ای از كتاب ها :
 
• ايران ، هويت جديد يك جمهوري /2002
 
• ايران در آستانه قرن بيستم /1996
 
• اطلس ايران / باهمكاري اوبر مازورك محمد حسين پاپلي يزدي و محمود طالقاني /1998
 
• اسناد مطالعات پراكندگي ويژگي هاي فرهنگي در منطقه تهران /1978
 
'''فرانسيس ريشار[111]'''
 
فرانسيس ژان اوگوست ريشار در سال ۱۹۴۸ ميلادى در شهر پاريس بدنيا آمد. پس از پايان تحصيلات متوسطه به دانشكده‏زبان‏هاى شرقى پاريس رفت و در سال ۱۹۷۰ در رشته زبان‏هاى فارسى و ادبيات لاتين و يونانى فارغ‏التحصيل شد. او سپس جهت ادامه‏تحصيل به دانشگاه تهران آمد و سال‏هاى ۱۹۷۰ و ۱۹۷۱ را در آن دانشگاه نزد استادانى چون بروجردى، محمدتقى دانش پژوه و ايرج‏افشار به آموزش زبان، تاريخ و نسخه‏هاى خطى زبان فارسى پرداخت. فرانسيس ريشار پس از بازگشت از تهران به تحصيلات خود دررشته تاريخ و زبان‏شناسى در دانشگاه سوربُن پاريس به مدت دو سال ادامه داد. در سال ۱۹۷۴ كتابدار شعبه نسخه هاى خطى كتابخانه ملى فرانسه در بخش شرقى شد و مسئوليت اداره مخزن فارسى و تهيه فهرست آن را برعهده گرفت تا اين كه به رياست كتابخانه شرقى فرانسه برگزيده شد.
 
وى به سال ۲۰۰۳ پس از بازنشستگى از كتابخانه ملى فرانسه، از سوى ژاك شيراك، رئيس جمهور وقت فرانسه، به سمت مشاور فرهنگى رئيس جمهور و رياست بخش تازه تأسيس هنرهاى اسلامى در موزه لوور پاريس منصوب شد و هم اينك به عنوان كارشناس ارشد آثار تاريخى و هنرى در اين مركز مشغول به كار است. او به زبانهاى فارسى، عربى، آلمانى، انگليسى، لهستانى، تركى، روسى، لاتين و يونانى آشنايى كامل دارد. چندين كتاب و بيش از ۵۰ مقاله علمى - پژوهشى درحوزه هاى مختلف ايران شناسى و نسخه پژوهى حاصل سى وپنج سال تلاش اين پژوهشگر پنجاه و نه ساله است.
 
فرانسيس ريشارد در مدت ۳۰ سال همكارى باكتابخانه ملى فرانسه،كتابهاى متعددى نوشته كه از جمله كتاب‏هاى زير در مورد ايران و زبان فارسى مى‏باشد.
 
1 - فهرست كتاب‏هاى خطى زبان فارسى موجود در كتابخانه ملّى فرانسه در سال ۱۹۸۹
 
2 - انتشار و معرفى يك نسخه خطى هنرى (با صفحات نقاشى شده) از كتاب خمسه نظامى متعلق به قرن شانزدهم نگهدارى شده‏در كتابخانه ملّى فرانسه در سال ۱۹۹۵
 
3 - شاهكارهاى فارسى - نسخه‏هاى خطى از قرن 12 الى قرن 17 كه به مناسبت نمايشگاهى به همين نام كه در سال ۱۹۷۷ دركتابخانه ملّى فرانسه برگزار شده بود ، انتشار يافت.
 
4 - كتاب فارسى، كه در سال ۲۰۰۳ انتشار يافت.
 
«مركز پژوهشى ميراث مكتوب»، به پاس ۳۵ سال مطالعات ايران شناسى فرانسيس ريشار و ارج نهادن به همت او در جهت نسخه شناسى و فهرست نگارى ميراث گرانبهاى مكتوب فارسى، مراسم گراميداشتى براى او در دوم آذر۱۳۸۴برگزار كرد. در اين مراسم  استاد ايرج افشار در تجليل از فرانسيس ريشار گفت:« فرانسيس ريشار، آداب، سنن و فرهنگ ايران شناسان مشهور گذشته را در حوزه مطالعات ايران‌شناسي به دوره معاصر منتقل كرده است و در دو زمينه متن‌شناسي و نسخه‌شناسي و نيز در تبيين وجوه هنري نسخه‌هاي خطي فارسي و بررسي تاريخ نقاشي ايران و ارتباط آن با نسخه‌هاي خطي، بسيار ماهر است». در پايان نيز لوحهاي تقدير وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي، مركز پژوهشي ميراث مكتوب وكتابخانة ملّي ايران به فرانسيس ريشار تقديم گرديد.
 
بايد گفت فرانسيس ريشار، ايران شناس ، فهرست نويس و نسخه شناس شهير فرانسوى، و مدير بخش هنر اسلامي موزه لووراز جمله پژوهشگران نام آورى است كه به حكم تأملات ژرفى كه در ميراث فرهنگى ايرانيان صورت داده است نامى جاودان در فهرست خادمان فرهنگ ايران يافته است .
 
'''ژان دورینگ[112] '''
 
پروفسور ژان دورینگ (متولد 1947) مدیر بخش تحقیقات در مرکز ملی در پاریس، موسیقی‌دان و  متخصص موسيقي ايران و آسياي ميانه است. وی سالیان متمادی از عمر خود را صرف تحقیق و شناخت فرهنگ و موسیقی ملل شرق، بخصوص ایران، آسیای میانه، افغانستان، آذربایجان و ... کرده‌است. دورینگ از کارشناسان انگشت شمار موسيقی ايرانی در سطح جهان‏است و تألیفات متعددی در این زمینه دارد. اقامت ۱۰ ساله اش از ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ در ایران فرصتی بود تا وی با رموز موسیقی ایرانی آشنا شود. نت نگاری او از ردیف میرزا عبدالله به روایت نورعلی خان برومند، حركتی قابل اعتنا در زمان خود بود. دورینگ نزدیك به دو دهه از صحنه موسیقی ایران غایب بود تا اواسط سال 1381 كه به جای كریستف بالایی در انجمن ایرانشناسی فرانسه قرار گرفت. وی پس از اتمام مأموریت 4 ساله اش به فرانسه بازگشت و هم اینک در پاریس به اتفاق همسر ایرانی اش لیلی آتشکار زندگی می کند.
 
زندگي نامه دورينگ از زبان خودش: به طور خلاصه پس از تحصيل در حوزه فلسفه و گرفتن مدرك كارشناسي ارشد در اين رشته از فرانسه به ايران آمدم و از آنجا كه به موسيقي به ويژه موسيقي ايراني علاقه بسياري داشتم و برايم بسيار جذاب بود، به آموختن آن روي آوردم. در اين زمان به يادگيري تار و سه‌تار نزد استاداني نظير علي‌اكبر شهنازي، يوسف فروتن، دكتر صفوت، نورعلي، هرمزي پرداختم كه در امر آموزش نقش مهمي را ايفا كردند. به پيشنهاد دانشگاهي كه درس مي‌خواندم تز دكتراي خود را در اين باره و با شتاب و علاقه بسيار به اتمام رساندم و در قالب كتابي به سال 1975 ارايه دادم. پس از بازگشت به ايران از بورسيه انجمن آكادمي حكمت و فلسفه استفاده كردم و 4 سال به تحقيق پرداختم و سعادت اين را داشتم كه از كلاس‌هاي داير شده پروفسور هانري كربن و نيز استاد حسين نصر استفاده كنم. از اينجا بود كه با فرهنگ ايراني از يكسو و موسيقي ايراني، اخلاق و زيباشناسي از سوي ديگر بيش از پيش خو گرفتم ضمن اينكه از رويكرد فلسفي موضوعات مورد نظر غافل نشدم. دكتراي خود را نيز با عنوان «موسيقي و عرفان در سنت‌هاي ايران» در قالب كتابي با دو جلد و مجموعا يك هزار صفحه ارايه كردم. اين كتاب در دو بخش «موسيقي در زمان معاصر» با 600 صفحه و «سماع در تصوف» با 400 صفحه و با استفاده از منابع و مراجع كهن و اصيل ايراني تاليف شد. از ديگر فعاليت‌هايي كه انجام داده‌ام، تحقيقات و مطالعاتي است كه درباره موسيقي رديفي بلوچستان و برخي سنن در كردستان انجام دادم. اگرچه وقوع جنگ شرايط كار و تحقيق را بسيار سخت كرد اما با دشواري به كار خود ادامه دادم و سپس در جمهوري آذربايجان و پس از آن به آسياي مركزي (ازبكستان) سفر كردم و 5 سال به تحقيق پرداختم و با زبان و فرهنگ ازبكستان آشنا شدم. همين‌طور مراسم «شامانيسم» و جن‌گيري كه خيلي زنده و غني است، از نزديك مشاهده كردم. تاكنون يازده كتاب تاليف كرده‌ام و بسيار خوشحالم از اينكه كتاب‌هايم مورد استقبال ايرانيان نيز قرار گرفته است. همچنين تا به حال نزديك به 35 لوح فشرده با توضيحات علمي و مباحث مختلف ارايه كردم نظير سنت‌هاي رايج در كشورهاي آذربايجان، پاكستان، تاجيكستان، قرقيزستان، ازبكستان، تركيه و نيز مراسمي از جمله «ذکر یسوی از ترک های چین »، «ذكر قادري»، «ذكر بكتاشي» و قرائت قرآن مجيد در مقام تركي همگي از فعاليت‌هايم در حوزه ايران‌شناسي به شمار مي‌رود.
 
از نظر علاقه به آلات موسيقي به تار و سه‌تار علاقه وافري داشتم و پس از 15 سال تلاش ساز «قيچك» را نيز به خوبي فرا گرفتم و به عنوان نوازنده غير حرفه‌اي مقبوليت فراواني نزد نوازندگان پرسابقه يافتم.
 
تالیفات عمده دورینگ عبارتند از:
 
1.    حال؛ مفهوم سنت در موسیقی شرقی، لاگراس، وردیه،1994
 
2.    ردیف تار و سه تار میرزا عبدالله، تهران، سروش، 1991
 
3.    هنر موسیقی ایرانی، واشنگتن، پیچ پابلیشرز،1991
 
4.    مقدمه ای بر اونیوری، بلومینگتن، 1991
 
5.    موسیقی سنتی آذربایجان و علم مقام، بادن بادن، نشر کورنر، 1988
 
6.    سیر تحول موسیقی در ایران، پاریس، 1984
 
7.    مقاله موسیقی ایران و خاورمیانه در تقابل با فرهنگ غرب، ترجمه آزاده دانش نیا  
 
'''آموزش زبان فارسی در فرانسه'''


==== '''[[زبان فارسی در فرانسه|آموزش زبان فارسی در فرانسه]]''' ====
زبان فارسی در آموزش و پرورش فرانسه از سال 1918میلادی به عنوان زبان خارجی پذیرفته شده و  داستان چگونگی پذیرفته شدن آن نیز خواندنی است.  
زبان فارسی در آموزش و پرورش فرانسه از سال 1918میلادی به عنوان زبان خارجی پذیرفته شده و  داستان چگونگی پذیرفته شدن آن نیز خواندنی است.  


در سال 1290 شمسی قانونی از تصویب مجلس گذشت كه به موجب آن 30نفر برای تحصیل علوم از طرف دولت ایران به فرانسه فرستاده شوند. 200 نفر در امتحان اعزام شركت كردند، که از میان آنها 30 تن برگزیده و انتخاب شدند. پاره ای از این افراد پس از اتمام تحصیل در فرانسه و گرفتن گواهینامه عالی آموزگاری، به ایران برمی گشتند و برخی هم قصد ورود به دانشگاه پاریس را داشتند. داشتن گواهینامه عالی به منزله گواهینامه دیپلم متوسطه (باكالورئا)محسوب می شد و به دارندگان این مدرك جواز ورود به دانشگاه را می داد. در سفارت ایران در  پاریس شخصی به نام «نظر آقا» كارهای محصلین دولتی را انجام می داد و كسانی كه قصد ورود به دانشگاه پاریس را داشتند،  می بایست با «نظر آقا» مشورت کنند تا او با كسب اجازه از وزیر مختار (صمد خان ممتاز السلطنه) و بلكه دولت ایران اقدام نماید.
در سال 1290 شمسی قانونی از تصویب مجلس گذشت که به موجب آن 30نفر برای تحصیل علوم از طرف دولت ایران به فرانسه فرستاده شوند. 200 نفر در امتحان اعزام شرکت کردند، که از میان آنها 30 تن برگزیده و انتخاب شدند. پاره‌ای از این افراد پس از اتمام تحصیل در فرانسه و گرفتن گواهینامه عالی آموزگاری، به ایران برمی‌گشتند و برخی هم قصد ورود به دانشگاه پاریس را داشتند. داشتن گواهینامه عالی به منزله گواهینامه دیپلم متوسطه (باکالورئا)محسوب می‌شد و به دارندگان این مدرک جواز ورود به دانشگاه را می‌داد. در سفارت ایران در  پاریس شخصی به نام «نظر آقا» کارهای محصلین دولتی را انجام می‌داد و کسانی که قصد ورود به دانشگاه پاریس را داشتند،  می‌بایست با «نظر آقا» مشورت کنند تا او با کسب اجازه از وزیر مختار (صمد خان ممتاز السلطنه) و بلکه دولت ایران اقدام نماید.
 
«عیسی خان صدیق» یكی از دانشجویان ایرانی اعزامی به فرانسه متوجه شد كه دولت فرانسه فقط چند زبان معین را در امتحانات دانشگاهی قبول می كند و آنها عبارتند از انگلیسی، آلمانی، اسپانیولی، روسی، عربی، پرتقالی و ایتالیایی. وی پس از تحقیق در باره علت انتخاب این زبان ها پی برد كه برگزیده شدن زبان های نامبرده به واسطه ادبیاتی است كه در آن زبان ها موجود است. لذا با «ممتاز السلطنه» وزیر مختار ایران در پاریس مسئله را در میان نهاد و به دستور او به دیدن «بوآیه» رئیس مدرسه السنه شرقی پاریس و «هوارت» استاد زبان فارسی آن مدرسه رفت و در باب به رسمیت شناختن زبان فارسی در امتحانات از آنان یاری جست. آنان با تقاضای وی موافقت كردند. سپس سفارت ایران در پاریس نیز طی نامه ای رسمی این امر را از وزارت خارجه فرانسه در خواست كرد. پیشنهاد مورد موافقت دولت فرانسه قرار گرفت و فرمانی صادر گشت كه به موجب آن از سال 1918میلادی زبان فارسی در ردیف زبان هایی قرار گرفت كه هر كسی می تواند به عنوان زبان خارجی در امتحانات رسمی انتخاب نماید.
 
آموزش زبان فارسی در سال 1994 طی اعلام وزارت آموزش ملی به تعلیق در آمد.  وزارت آموزش و پرورش فرانسه طی اطلاعیه ای اعلام کرد، آموزش تعداد قابل توجهی از زبان های زنده دنیا را به عنوان « زبانهای نادر» از سال 1994 در برنامه های آموزش دبیرستانی خود حذف کرد. زبان فارسی نیز از جمله این زبان ها بود. مقامات فرانسوی علت حذف این زبان ها را کمبود و در برخی موارد فقدان معلم ذکر کردند. واکنش برخی از مطبوعات ایران مثل نشر دانش و مخصوصا مجله لقمان به زبان فرانسوی و نیز اقدامات فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و پی گیری های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت امو خارجه کشورمان و نیز ایرانیان مقیم فرانسه و فرانسویان دوستدار ایران در تجدید نظر وزارت آموزش ملی فرانسه بسیار موثر افتاد و تدریس زبان فارسی در دوره دبیرستان از سال 1995 میلادی دوباره از سر گرفته شد. اخذ این درس به فرزندان ایرانیان مقیم فرانسه امکان می دهد تا بتوانند ارتباط فرهنگی خود را با وطن مادری خود برقرار نمایند.
 
در سطح عمومی نیز کسانی که علاقمند به یادگیری زبان فارسی هستند مدرسه سعدی برای کودکان و نوجوانان و رایزنی فرهنگی ایران در پاریس  برای بزرگسالان در طول سال اقدام به برگزاری آموزش زبان فارسی برای فرانسویان و ایرانیان مقیم فرانسه می نماید.
 
اما جدای از آموزش ملی در سه منطقه از كشور فرانسه چراغ آموزش رسمي زبان فارسي و فرهنگ ايراني داير است: يكي در مركز فرانسه، در شهر «پاريس»، يكي در شرق فرانسه، در شهر «استراسبورگ» و ديگري در جنوب فرانسه، در شهر «اِكس آ پرُوانْس» نزديك شهر مارسي در كنار درياي مديترانه.[113]
 
در شهر پاريس، مركز فرانسه، چند مركز به طور رسمي در پيوند با آموزش زبان و ادبيات فارسي و فرهنگ ايراني فعاليت مي‌كنند:
 
- يكي از اين مراكز «مؤسسه‌ي ملي زبان‌ها و تمدن‌هاي شرقي» ( اینالکو) است كه به عنوان يك مركز كلان آموزشي، مستقيماً زير نظارت وزارت آموزشي عالي فرانسه فعالیت می کند. در حال حاضر آقاي كريستف بالايي كه از متخصصان نثر معاصر فارسي است، علاوه بر رياست بخش فارسي لانگزو، معاونِ پژوهشي اينالكو نيز هست و نقش مهمي در مديريت اين موسسه دارد. گروه آموزشي بخش زبان و ادبيات فارسي شامل يك استاد (آقاي كريستف بالايي) دو استاديار، (آقاي حسين اسماعيلي و خانم ليلي انور)،يك مدرس قراردادي (آقاي امير مغاني) و ده‌ها مدرس حق التدريسي است كه به تربيت حدود 150 تا 200 دانشجو مشغولند. دانشجويان رشته‌ي زبان فارسي به طور عمده فرانسوي هستند، امّا گاهي دانشجوياني ديگر از كشورهاي اروپايي و آمريكا نيز در اين رشته، ثبت نام مي‌كنند. همچنين جوانان ايراني كه از سنين پايين همراه با خانواده‌اشان به فرانسه مهاجرت كرده‌اند، براي حفظ ارتباط با فرهنگ و زبان اجدادي خود، نيز در جمع محصلان زبان فارسي به چشم مي خورند.
 
- مركز ديگري كه در آن جا زبان فارسي آموزش داده مي‌شود، مركز تحقيقات و آموزش «لوور» است كه در حال حاضر آقاي «پي‌يرلوكاك» متخصص زبان‌هاي پيش از اسلام- اوستايي و پهلوي- در آن جا آموزش مي‌دهند. اين مركز بيشتر براي مبتديان است كه مي‌خواهند با زبان‌هاي پيش از اسلام ايران آشنا شوند.
 
- يكي ديگر از مراكزي كه در پاريس زبان‌هاي پيش از اسلام را آموزش مي‌دهد «مدرسه‌ي عالي مطالعات»، در منطقه‌ي سوربن است. در اين مدرسه دوره‌هاي پيشرفته‌ي دكتري نيز داير است و حضور كساني چون آقاي امير معزي متخصص اديان، بويژه دين اسلام و تشيع، آقاي پي‌يرلري (متخصص عرفان) و فرانس گروُنه (متخصص زبان پهلوي)، ارزش علمي اين مركز را بالا برده‌است. اخيراً آقاي فرانس گرونه «كارنامه‌ي اردشير بابكان» را ترجمه كرده و توضيحاتي بسيار ارزشمند بر آن اَفزوده است.
 
-  «مركز ملي تحقيقات علمي» از مراكز معتبر ديگري‌ست كه به صورت پژوهشگاه است و در آن جا تدريس نمي‌كنند. امّا دوكرسي مخصوص ايران در آن جا وجود دارد كه يكي مربوط به زبان اوستايي و ارتباط و مقايسه‌ي آن با سانسكريت است و ديگري مطالعات تاريخي ايران كه آقاي «پي‌ير بريا» متخصص تاريخ ايران در زمان هخامنشي اين كرسي را بر عهده دارد.
 
- دانشگاه پاريس 3 (سوربن) نيز از مراكز بسيار مهم آموزش زبان و ادبيات فارسي است كه دوره‌هاي مختلف تحصيلي در آن جا داير است و هم اكنون كساني چون يان ريشارد (رئيس بخش فارسي)، خانم اوفيْ‌بوا و خانم ژوستين لانگدو در آن جا تدريس مي‌كنند. خانم ژوستين لانگدو هم اكنون مشغول مطالعه و تحقيق در پيوند با عروض فارسي- بويژه كتاب «معيارالاشعار» خواجه نصيرالدين طوسي است.
 
موسسه مطالعات فارسي در دانشگاه استراسبورگ : از سال 2005 ميلادي دوره ي ليسانس زبان فارسي را به تصويب دانشگاه و وزارت علوم فرانسه رسید و در حال حاضر دكتر حسين اسماعيلي مديريت كرسي زبان فارسي در استراسبورگ را بر عهده دارد. برنامه هاي درسي در دوره ي ليسانس متون و ادبيات كلاسيك و معاصر، زبان شناسي، دستور زبان و كلاس هاي ترجمه است.
 
اساتيد دپارتمان مطالعات ايراني عبارتند از: دكتر اسماعيلي كه مسئوليت گروه را بر عهده دارد، دكتررفيعي استاد اعزامي از وزارت علوم (توضيح اين كه هر دو سال يك بار استادي از طرف آموزش عالي به اين مركز اعزام مي شود) و دكتر نصيري دانشيار ايراني مقيم است كه به تدريس در اين مركز اشتغال دارد.
 
از مشكلات اساسي دپارتمان مطالعات ايراني استراسبورگ عبارتند از:
 
• كمبود استاد و نياز به جذب يك استاد اعزامي ديگر از مركز.
 
• بيش از 15 سال است كه كتاب هاي مرجع روز در حوزه ي متون ادبي كلاسيك و معاصر، تاريخ ايران ، تمدن و فرهنگ در اين كتابخانه گنجانده نشده و دانشجويان با فقرمنابع مطالعاتي مواجه هستند.
 
•  اعزام دانشجوي فارسي آموز به ايران و حضور در دوره هاي زبان آموزي كوتاه مدت از ديگر مشكلات عمده است. به گفته ي دكتر اسماعيلي عليرغم درخواست از طريق رايزني فرهنگي، مر كز گسترش زبان و ادب فارسي سازمان و حتي وزارت علوم براي اعزام دانشجويان اين مركز براي شركت در دوره هاي باز آموزي كوتاه مدت در سال هاي اخير هنوز موفق نشده است دانشجويي از اين مركزبه ايران اعزام گردد.
 
کاستی های زبان و ادب فارسي درفرانسه: اگر به ميزان ترجمه‌ها، ويرايش‌ها، و كتاب‌هاي نگاشته شده در زمينه ادبیات فارسی به زبان فرانسه توجه كنيم به نظر می رسد سطح قابل قبولي از شناخت ادبيات فارسي در فرانسه وجود دارد. براي نمونه مي‌توان به كتاب گرامر زبان فارسي نگارش ژيلبر لازار و ترجمه غزليات حافظ اشاره كرد كه كتاب‌هاي بسيار ارزشمندي هستند. اما مساله اينجاست كه اين‌ها آثاري هستند كه مدت‌ها پيش تاليف يا ترجمه شده‌اند و به موجي از آثار شرق‌شناسي به زبان فرانسه تعلق دارند كه نه تنها ادبيات بلكه مطالعاتي در باب جامعه، سياست، تاريخ و غيره ايرانيان را در بر مي‌گيرد. در حقيقت مساله به اين صورت است كه آثار بزرگي از ادبيات ايران به فرانسه ترجمه شده‌اند، اما اين ترجمه‌ها و تاليف‌ها سال‌ها پيش انجام شده‌ و امروزه ديگر تجديد چاپ نمي‌شوند و به همين دليل نمي‌توان نسخه‌هاي آن‌ها را در كتاب فروشي‌هاي فرانسه پيدا كرد. اگر از زاويه ديگري به اين مساله نگاه كنيم مي‌توانيم بگوييم براي اين كه اين كتاب‌ها اخيراً و با زبان رايج امروز به فرانسه ترجمه نشده‌اند، تجديد چاپ نشده و در كتاب‌فروشي‌ها و كتابخانه‌ها پيدا نمي‌شوند و دليل اين كه چرا ترجمه جديدي از اين آثار وجود ندارد ، اين است كه مترجمان امروز فرانسه با ادبيات فارسي آشنايي ندارند و دليل اين امر اين است كه سطح آموزش زبان فارسي در دانشگاه‌هاي فرانسه پايين است و علت آن نبود اساتيد خوب است كه خود بايد از طريق همين كتاب‌فروشي‌ها و كتاب‌خانه‌ها با زبان و ادبيات فارسي آشنا شوند و در همين دانشگاه‌ها آن را ياد بگيرند. همان طور كه مي‌بينيد اين دور باطل است كه متاسفانه نتيجه خوبي نداشته است.
 
اما بدون شك بايد بين اين آثار و تدريس زبان، ادبيات و فرهنگ ايران در فرانسه تفاوت قائل شد، چرا كه گسترش آموزش زبان فارسي در فرانسه در سطح بسيار پايين‌تري قرار دارد و متاسفانه امروزه ارتباط بین زبان آموزان با ایران به دلیل مسائل مختلف از كيفيت چندان مطلوبي برخوردار نيست. علاوه بر اين در فرانسه جز در دانشگاه پاريس و استراسبورگ و چند دانشگاه انگشت شمار ديگر نمي‌توان دانشكده زبان و ادبيات فارسي را يافت و اين در حالي است كه زبان و ادبيات فارسي از جمله ادبيات شناخته شده و مطرح جهان است.
 
گذشته از اين بسياري از فرانسوي‌ها در دانشگاه‌ها مشغول فراگيري زبان عربي هستند و بخشي از اين افراد مي‌توانند در ادامه تحصيلات خود به مطالعه زبان و ادبيات فارسي روی بياورند، ولي متاسفانه اين مساله نيز تاكنون عملي نشده است.
 
به نظر می رسد يكي ديگر از عواملي كه باعث پايين بودن تعداد دانشجويان اين زبان مي‌شود نوع نگرش به اين زبان است. در حقيقت زبان فارسي نيز همان مشكلي را دارد كه زبان فرانسه با آن دست به گريبان است و آن ديدگاه عمومي نسبت به اين زبان به عنوان يك زبان بسيار ادبي و نخبه‌گرا و كمتر به عنوان زباني كاربردي است.[114]
 
'''8-13- زمینه ها و راه های مناسب برای ایجاد یا توسعه روابط فرهنگی، موانع و مشکلات'''
 
1- به اعتراف بسياري از صاحب نظرانِ كشورهاي ديگر، بي‌گمان مردم ايران، سرمايه‌اي گران‌بها در اختيار دارند كه عبارت از فرهنگ و ادب درخشان و افتخار آميز آن‌هاست. بسياري از اروپاييان، شيفته‌ي آشنايي با اين فرهنگ و دستيابي به اين سرمايه‌ي گرانقدرند. زبان فارسي وسيله‌اي بسيار شايسته است كه مي‌توان از طريق آن به اين سرمايه‌ي عظيم و ارزشمند دست يافت. گسترش زبان فارسي، براي افزايشِ آشنايي ديگران با فرهنگ ايراني، از ضرورياتِ مسلمِ امروز ماست و تحقق اين هدفِ متعالي، همتي بلند و عزمي محكم مي‌طلبد.
 
«اكثريت قابل توجّهي از دانشجويان،‌پس از اخذ مدارك فوق ديپلم و يا ليسانس ادامه‌ي تحصيل نداده و به مسيرهاي ديگري جذب مي‌شوند، امّا تعداد كمتري، با تمامي مشكلات سر راه تا پايان نامه‌ي دكتري مي‌رسند. سدّ بزرگي كه سر راه اين دانشجويان قرار دارد، به طور عمده مشكل عدم كاميابي در جهت اقامت و گذراندن دوره‌هاي فشرده‌ي زبان در داخل ايران است. آشنايي نزديك با جامعه‌ي ايران، زندگي كردن با خلق و خوي ايرانيان، ديدن مظاهر تمدّن ايراني و ارتباط با مراكز فرهنگي و دانشگاهي در داخل كشور از الزامات پيشرفت در فراگيري زبان و موجب شناخت بهتر از كشور ماست. اين دانشجويان با انتخاب كردن زبان فارسي، همچون رشته‌ي تحصيلات عالي، بزرگترين فداكاري را از خود نشان مي‌دهند، چون به خوبي به اين حقيقت واقفند كه تا به مراحل عالي از نظر پژوهش و شناخت ادب و فرهنگ ايراني نرسيده‌اند، اقبال چنداني براي يافتن شغل مناسب را پيدا نخواهند كرد. پس، به جاي برگزيدن رشته‌هاي پولساز، مثل انفورماتيك و تخصص در رشته‌هاي مالي و اقتصادي، به سوي فرهنگ و تمدن ايران روي مي‌آوردند. بديهي است كه پاداش فداكاري آنان،‌ياري همه جانبه از سوي متولّيان اين فرهنگ و در درجه‌ي اوّل مقامات دولتي ايران است. در جايي كه كشورهاي ديگر، از جمله كشورهاي فقير عرب زبان، مثلِ مصر و سوريه، سالانه ده‌ها بورس تحصيلي در اختيار اين خدمتكاران آتيه‌ي فرهنگ سرزمين خود قرار داده و آنها را به آشنايي مستقيم و بيشتر تشويق مي‌كنند، مقامات ايراني حتّي از دادن ويزا نيز گاهي دريغ مي‌ورزند. درحالي كه حاميان فرداي فرهنگ و جامعه‌ي ايراني را همين جوانان كم توقّع تشكيل مي‌دهند و مي‌توانند تصويرهاي نادرستي كه از ايران در محافل تبليغاتي غرب پرداخته مي‌شود، افشا كنند. آن دسته از دانشجوياني كه با جدّيت تمام به حد رضايت بخشي از شناخت زبان فارسي رسيده و در كار پژوهشي نخبه مي‌شوند، اميد آن را دارند كه به مراكز آموزشي، تحقيقاتي، كادر ديپلماتيك و حتّي مراكز تجارتي جذب گردند، و يا پس از سالها رنج با سرخوردگي مسير ديگري را طي كنند. براي اعتلاي فرهنگ ايراني، اين سربازان بي‌جيره و مواجب را پاس بداريم و به آن در بهره‌يابي از دانشگاه‌هاي ايران، مراكز تحقيق در داخل كشور و مراجعه به كتابخانه‌هاي خودمان ياري برسانيم. همچنين از گرفتن دست‌هاي پر تمنّا و در عين حال كم توقّعشان كه به سوي فرهنگ ايراني دراز شده است، دريغ نورزيم كه هر چراغي كه درين مسير خاموش شود، كاستي در فروغ فرهنگ كم بديل ايراني خواهد بود كه قرن‌هاست به سرزمين بيگانگان پرتو افشاني مي‌كند».  
 
2- ایران ظرفیت های قبلی بسیاری برای تعامل با نهادهای علمی پژوهشی فرانسه داشته است. در واقع مقوله ایرانشناسی در فرانسه از قدمت و گستردگی قابل توجهی برخوردار بوده است که می تواند به عنوان ظرفیتی مهم در گسترش همکاری ها در حوزه اسلام شناسی نیز مفید واقع شود. در حوزه ایران شناسی به نظر می رسد در یکی دو دهه اخیر اتفاق خاصی نیفتاده است و حوزه ایران شناسی به آرامی راه خود را طی کرده است. به عبارت دیگر نه گسترش چشمگیری مشاهده شده است و نه پسرفت زیادی اتفاق افتاده است. اما از همین امر تعبیر دیگری نیز می توان داشت. در یکی دو دهه گذشته مطالعات مربوط به کشورهای مختلف از اقبال برخوردار شده و در مواردی رشدی بسیار چشمگیر یافته است. بدیهی است در مقام مقایسه درجا زدن و ثبات را باید ناکامی تلقی کرد. آقای کریستف بالایی به عنوان رئیس بخش گروه ادبيات فارسي در دانشگاه اينالكوي پاريس در پاسخ به پرسشی در خصوص ميزان استقبال دانشجويان از زبان فارسي اظهار داشته است : " از وقتي كه من در اين دانشگاه مشغول كار شده‌ام، استقبال از اين زبان ثابت است. 25 سال است كه من در اين دانشگاه تدريس مي‌كنم و هر سال تعداد مشخصي - حدود 40 ، 50 نفر - براي سال اول ثبت نام مي‌كنند كه معمولاً تا سال سوم ليسانس حدود 10، 15 نفر مي‌مانند و اصولاً اين تعداد به ادبيات گرايش دارند چون ادبيات ايراني آنقدر غني است كه نمي‌توانند به آن بي‌توجه باشند. يعني به نظر من آن تعداد از دانشجوياني كه درسشان را تا مقطع فوق‌ليسانس ادامه مي‌دهند، براي غناي ادبيات فارسي مي‌مانند. اتفاقاً سعي كرديم به كساني كه مي‌خواهند در روابط بين‌الملل يا مطبوعات ايران ادامه تحصيل بدهند، كمك كنيم ولي نتوانستيم [زیرا ] استادان در اين بخش 3، 4 نفر بيشتر نيستند و امكان اين را نداريم كه گرايش‌هاي مختلف مثلاً مطبوعات ايران يا روابط بين‌الملل در رشته زبان فارسي ايجاد كنيم. براي همين تمام انرژي‌مان را براي ادبيات فارسي مي‌گذاريم. همانطور كه گفتم از حدود 50 نفري كه سال اول ثبت نام مي‌كنند، شايد 10 نفر تا مقطع فوق‌ليسانس ادامه بدهند و اين تعداد آنقدر قابل توجه نيست كه ما بتوانيم رشته مستقلي براي گرايش‌هاي ديگر ايجاد كنيم. نه فرصت داريم، نه دانشجو به تعداد كافي و نه اين امكان را داريم كه براي 3، 4 نفر يك استاد استخدام كنيم. اين است كه توانايي مان را براي دانشجوياني مي‌گذاريم كه به ادبيات فارسي گرايش دارند و من شخصاً فكر مي‌كنم بعد از 7، 8 سال ديگر كه بازنشسته شوم، بايد تمام انرژيم را صرف ترجمه و معرفي ادبيات معاصر ايران بكنم. چون فرانسويان احتياج دارند كه جامعه امروز ايران را بشناسند. ایشان دلیل این احتیاج را نیز چنین ذکر می کنند : " چون آن را نمي‌شناسند و آن چيزي كه در مطبوعات فرانسه از ايران گفته مي‌شود، دروغ است، دروغ محض و اگر بخواهيم كمي انعطاف به خرج دهيم، بايد بگويم كه تصوير اشتباهي از ايران ارائه مي‌كنند. افكار عمومي از آنچه در مطبوعات مكتوب يا تصويري درباره ايران گفته مي‌شود، نمي‌توانند ايران امروز را بشناسند".
 
به نظر می رسد داشتن تصوری نادرست از واقعیت تنها مبتلا به جامعه غرب نیست. گاهی برداشت های ناظر بر حجم مطالعات معطوف به ایران شناسی در غرب نیز از همین امر رنج می برد. از همین رو شایسته است با شناخت تفصیلی تر این گونه موسسه های علمی پژوهشی زمینه برای همکاری های نهادی و برنامه ای و به طور خاص انجام رساله های دکتری بیشتر فراهم شود.
 
3- ترجمه ادبیات ایران به فرانسه: « بخشی از ادبيات ايران در هر دو زمينه شعر و آثار داستانی بسيار پيشرفته تر و جدی تر از چند جريان بسيار معروف غربی است و متأسفانه فقط سدّ زبان باعث گوشه گيری آن بخش جدی ادبيات ايران شده که اميدوارم يک نهضت ترجمه در آينده ای نه چندان دور به شکستن اين سد بپردازد و چهره اصيل ادبيات پيشرفته امروز کشور عزيزمان را به جهانيان نشان دهد»
 
----[1]Academie Franc
 
[2] Jean-Baptiste Colbert
 
[3] Alliance Franc
 
[4] Instituts Franchaise
 
[5] نگاهي به روابط فرهنگي ايران و فرانسه (1940-1906) رضا آذري شهرضايي / مركز اسناد و خدمات پژوهشي 1382 ص9
 
[6]Père juste
 
[7] ravailliac
 
[8] Dehqye de cormenin
 
[9]حشحههشثم يث ئشدس
 
[10] Bionne de Conceville
 
[11]Faber  
 
[12] Jaubert – Romieux
 
[13]De la Banche – Bontemps
 
[14] فرانسه؛وزارت امورخارجه؛مرکز چاپ و انتشارت؛1386. ص 193
 
 
[15]
 
[16] روابط خارجي جمهوري اسلامي ايران و فرانسه 1384 ـ 1357 نويسنده: صديقه - حسيني فصل نامه - علوم سياسي شماره 36 ص 167
 
[17] تاريخ روابط ايران و فرانسه ابوالحسن غفاري ( از ترور ناصر الدين شاه تا جنگ جهاني اول) مركز مشر دانشگاهي 1368 ص 171
 
[18] mis en tropes: Molière
 
[19] كارنامه فرهنگي فرنگي در ايران 1921-1873 هما ناطق انتشاراتي معاصر پژوهان 1380 ص 16
 
[20] جايگاه فرانسه در تاريخ روابط خارجي ايران ابوالحسن غفاري وزارت امور خارجه 1382 ص 257
 
[21] Jane Dieulafoy
 
[22] Jacques de Morgan
 
[23] René Grousset
 
[24] Louis-Pasteur Vallery-Radot
 
[25] Henri Massé
 
[26] FOCHE
 
[27] JEAN BART  
 
[28] زبان و ادب فارسي در جهان(فرانسه) جلد 6 دبيرخانه شوراي گسترش و ادبيات فارسي 1376 ص 4
 
[29] تاريخچه ترجمه زبان فرانسه در ايران / كامبيز قشمي / نشر حكايت / تهران 1380/ ص 82
 
[30] دكتر باستاني پاريزي دركتاب «شاهنامه آخرش خوش است» از صفحه 356 تا 380 فهرست اسامي آن 410 دانشجو را به همراه شرح فعاليت‌شان در ساخت مجسمه، آورده است
 
[31] مراكز و انجمن هاي فرهنگي ايرانيان خارج از كشور ؛ كيومرث اميري و سعيد چيت سازان / مركز بازشناسي اسلام و ايران/ 1375 ص 201
 
[32] Anquetil-Duperron
 
[33] Georges Dumézil
 
[34]
 
[35] Gustave Schlumberger
 
[36] André Du Ryer
 
[37] Jean-Baptiste Tavernier
 
[38] Jean Chardin
 
[39] Raphaël du Mans
 
[40] François Pétis de la Croix
 
[41] École des jeunes de langues
 
[42] Langues orientales et langues régionales. Langues O
 
[43] Biberstein-Kazimirski
 
[44] Desmaison
 
[45] Nicolas
 
[46] Charles Barbier de Meynard
 
[47] Count De Gobineau
 
[48] Silvestre de Sacsy
 
[49] Jules Mohl
 
[50] Langles
 
[51] Quatremere
 
[52] Scheffer
 
[53] FIandin
 
[54] coste
 
[55] J.Scheil
 
[56] De Mecquenem
 
[57] Contenau
 
[58] l'École Pratique des Hautes Études(EPHE)
 
[59] Darmesteter
 
[60] Gauthiot – Meillet – Benveniste- Lazard
 
[61] René Labat
 
[62] Siroux
 
[63] Vanden Berghe
 
[64] Haerinck
 
[65] ايرانشناسي در فرانسه / برنارد اوركاد/ انجمن ايرانشناسي فرانسه/ص 23
 
[66] : Marijan Molé
 
[67] Jean Aubin
 
[68] Lévi-Provençal
 
[69] De Menasce
 
[70] Pellat - Brunschvig
 
[71] Jean Perrot
 
[72] Charles-Henri de Fouchécourt
 
[73] Philippe Gignoux
 
[74] Paul vieille
 
[75] Jean pierre digard
 
[76] INALCO
 
[77] Guy Monnot
 
[78] Michel Tardieu
 
[79] Calmard
 
[80]Olivier Roy
 
[81] George Charchidze
 
[82] Jean perrot
 
[83] Remy Boucharlat
 
[84] Kervran
 
[85] De Miroschedji
 
[86] Richard-Balay-During
 
[87] Bernard Hourcade
 
[88] Abstracta Iranica


[89]Boulvin
«عیسی خان صدیق» یکی از دانشجویان ایرانی اعزامی به فرانسه متوجه شد که دولت فرانسه فقط چند زبان معین را در امتحانات دانشگاهی قبول می‌کند و آنها عبارتند از انگلیسی، آلمانی، اسپانیولی، روسی، عربی، پرتقالی و ایتالیایی. وی پس از تحقیق در باره علت انتخاب این زبان‌ها پی برد که برگزیده شدن زبان‌های نام‌برده به واسطه ادبیاتی است که در آن زبان‌ها موجود است. لذا با «ممتاز السلطنه» وزیر مختار ایران در پاریس مسئله را در میان نهاد و به دستور او به دیدن «بوآیه» رئیس مدرسه السنه شرقی پاریس و «هوارت» استاد زبان فارسی آن مدرسه رفت و در باب به رسمیت شناختن زبان فارسی در امتحانات از آنان یاری جست. آنان با تقاضای وی موافقت کردند. سپس سفارت ایران در پاریس نیز طی نامه‌ای رسمی این امر را از وزارت خارجه فرانسه درخواست کرد. پیشنهاد مورد موافقت دولت فرانسه قرار گرفت و فرمانی صادر گشت که به موجب آن از سال 1918میلادی زبان فارسی در ردیف زبان‌هایی قرار گرفت که هر کسی می‌تواند به عنوان زبان خارجی در امتحانات رسمی انتخاب نماید.


[90] Marina Gaillard
آموزش زبان فارسی در سال 1994 طی اعلام وزارت آموزش ملی به تعلیق در آمد.  وزارت آموزش و پرورش فرانسه طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد، آموزش تعداد قابل توجهی از زبان‌های زنده دنیا را به عنوان «زبان‌های نادر» از سال 1994 در برنامه‌های آموزش دبیرستانی خود حذف کرد. زبان فارسی نیز از جمله این زبان‌ها بود. مقامات فرانسوی علت حذف این زبان‌ها را کمبود و در برخی موارد فقدان معلم ذکر کردند. واکنش برخی از مطبوعات ایران مثل نشر دانش و مخصوصا مجله لقمان به زبان فرانسوی و نیز اقدامات فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و پیگیری‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت امو خارجه کشورمان و نیز ایرانیان مقیم فرانسه و فرانسویان دوستدار ایران در تجدید نظر وزارت آموزش ملی فرانسه بسیار موثر افتاد و تدریس زبان فارسی در دوره دبیرستان از سال 1995 میلادی دوباره از سر گرفته شد. اخذ این درس به فرزندان ایرانیان مقیم فرانسه امکان می‌دهد تا بتوانند ارتباط فرهنگی خود را با وطن مادری خود برقرار نمایند.


[91] Ziva Vesel
در سطح عمومی نیز کسانی که علاقمند به یادگیری زبان فارسی هستند مدرسه سعدی برای کودکان و نوجوانان و رایزنی فرهنگی ایران در پاریس  برای بزرگسالان در طول سال اقدام به برگزاری آموزش زبان فارسی برای فرانسویان و ایرانیان مقیم فرانسه می‌نماید.


[92] Joyce Blau
اما جدای از آموزش ملی در سه منطقه از کشور فرانسه چراغ آموزش رسمی زبان فارسی و فرهنگ ایرانی دایر است: یکی در مرکز فرانسه، در شهر «پاریس»، یکی در شرق فرانسه، در شهر «استراسبورگ» و دیگری در جنوب فرانسه، در شهر «اِکس آ پرُوانْس» نزدیک [[شهر مارسی]] در کنار دریای مدیترانه.<ref>حسن‌لی ، کاووس ، آموزش زبان در کشور فرانسه ، برگرفته از سایت


[93] Pierre Lory
http://www.persian-language.org/article-1944.html</ref>


[94] Herman Landolt
در شهر پاریس، مرکز فرانسه، چند مرکز به طور رسمی در پیوند با آموزش زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی فعالیت می‌کنند:


[95] Guy Monnot
- یکی از این مراکز «مؤسسه‌ی ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی» ( اینالکو) است که به عنوان یک مرکز کلان آموزشی، مستقیماً زیر نظارت وزارت آموزشی عالی فرانسه فعالیت می‌کند. در حال حاضر آقای کریستف بالایی که از متخصصان نثر معاصر فارسی است، علاوه بر ریاست بخش فارسی لانگزو، معاونِ پژوهشی اینالکو نیز هست و نقش مهمی در مدیریت این موسسه دارد. گروه آموزشی بخش زبان و ادبیات فارسی شامل یک استاد (آقای کریستف بالایی) دو استادیار، (آقای حسین اسماعیلی و خانم لیلی انور)،یک مدرس قراردادی (آقای امیر مغانی) و ده‌ها مدرس حق التدریسی است که به تربیت حدود 150 تا 200 دانشجو مشغولند. دانشجویان رشته‌ی زبان فارسی به طور عمده فرانسوی هستند، امّا گاهی دانشجویانی دیگر از کشورهای اروپایی و آمریکا نیز در این رشته، ثبت‌نام می‌کنند. همچنین جوانان ایرانی که از سنین پایین همراه با خانواده‌اشان به فرانسه مهاجرت کرده‌اند، برای حفظ ارتباط با فرهنگ و زبان اجدادی خود، نیز در جمع محصلان زبان فارسی به چشم می‌خورند.


[96] Jean Dresch
- مرکز دیگری که در آن جا زبان فارسی آموزش داده می‌شود، مرکز تحقیقات و آموزش «لوور» است که در حال حاضر آقای «پی‌یرلوکاک» متخصص زبان‌های پیش از اسلام- اوستایی و پهلوی- در آن جا آموزش می‌دهند. این مرکز بیشتر برای مبتدیان است که می‌خواهند با زبان‌های پیش از اسلام ایران آشنا شوند.


[97] Vincent Monteil
- یکی دیگر از مراکزی که در پاریس زبان‌های پیش از اسلام را آموزش می‌دهد «مدرسه‌ی عالی مطالعات»، در منطقه‌ی سوربن است. در این مدرسه دوره‌های پیشرفته‌ی دکتری نیز دایر است و حضور کسانی چون آقای امیر معزی متخصص ادیان، بویژه دین اسلام و تشیع، آقای پی‌یرلری (متخصص عرفان) و فرانس گروُنه (متخصص زبان پهلوی)، ارزش علمی این مرکز را بالا برده‌است. اخیراً آقای فرانس گرونه «کارنامه‌ی اردشیر بابکان» را ترجمه کرده و توضیحاتی بسیار ارزشمند بر آن اَفزوده است.


[98] De Planhol
-  «مرکز ملی تحقیقات علمی» از مراکز معتبر دیگری‌ست که به صورت پژوهشگاه است و در آن جا تدریس نمی‌کنند. امّا دوکرسی مخصوص ایران در آن جا وجود دارد که یکی مربوط به زبان اوستایی و ارتباط و مقایسه‌ی آن با سانسکریت است و دیگری مطالعات تاریخی ایران که آقای «پی‌یر بریا» متخصص تاریخ ایران در زمان هخامنشی این کرسی را بر عهده دارد.


[99] De Maurois
- دانشگاه پاریس 3 (سوربن) نیز از مراکز بسیار مهم آموزش زبان و ادبیات فارسی است که دوره‌های مختلف تحصیلی در آن جا دایر است و هم اکنون کسانی چون یان ریشارد (رئیس بخش فارسی)، خانم اوفیْ‌بوا و خانم ژوستین لانگدو در آن جا تدریس می‌کنند. خانم ژوستین لانگدو هم اکنون مشغول مطالعه و تحقیق در پیوند با عروض فارسی- بویژه کتاب «معیارالاشعار» خواجه نصیرالدین طوسی است.


[100] ايرانشناسي در فرانسه  برنارد اوركاد انجمن ايران شناسي فرانسه  ص 54-53
موسسه مطالعات فارسی در دانشگاه استراسبورگ: از سال 2005 میلادی دوره‌ی لیسانس زبان فارسی را به تصویب دانشگاه و وزارت علوم فرانسه رسید و در حال حاضر دکتر حسین اسماعیلی مدیریت کرسی زبان فارسی در استراسبورگ را بر عهده دارد. برنامه‌های درسی در دوره‌ی لیسانس متون و ادبیات کلاسیک و معاصر، زبان‌شناسی، دستور زبان و کلاس‌های ترجمه است.


[101] L’Institut national des langues et civilisations orientales (INALCO)
اساتید دپارتمان مطالعات ایرانی عبارتند از: دکتر اسماعیلی که مسئولیت گروه را بر عهده دارد، دکتر رفیعی استاد اعزامی از وزارت علوم (توضیح این که هر دو سال یک بار استادی از طرف آموزش عالی به این مرکز اعزام می‌شود) و دکتر نصیری دانشیار ایرانی مقیم است که به تدریس در این مرکز اشتغال دارد.


[102] Jacques Legrand
از مشکلات اساسی دپارتمان مطالعات ایرانی استراسبورگ عبارتند از:


[103] بررسي اجمالي مراكز پژوهشي فرانسه در زمينه اسلام شناسي و ايران شناسي- رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي ايران در پاريس- 1389 ص  4
* کمبود استاد و نیاز به جذب یک استاد اعزامی دیگر از مرکز؛
* بیش از 15 سال است که کتاب‌های مرجع روز در حوزه ی متون ادبی کلاسیک و معاصر، تاریخ ایران، تمدن و فرهنگ در این کتابخانه گنجانده نشده و دانشجویان با فقرمنابع مطالعاتی مواجه هستند؛
* اعزام دانشجوی فارسی‌آموز به ایران و حضور در دوره‌های زبان‌آموزی کوتاه مدت از دیگر مشکلات عمده است. به گفته‌ی دکتر اسماعیلی علیرغم درخواست از طریق رایزنی فرهنگی، مرکز گسترش زبان و ادب فارسی سازمان و حتی وزارت علوم برای اعزام دانشجویان این مرکز برای شرکت در دوره‌های باز آموزی کوتاه مدت در سال‌های اخیر هنوز موفق نشده است دانشجویی از این مرکز به ایران اعزام گردد.


[104] Institut Francais de Recherche en Iran(IFRI)
کاستی‌های زبان و ادب فارسی درفرانسه: اگر به میزان ترجمه‌ها، ویرایش‌ها، و کتاب‌های نگاشته شده در زمینه ادبیات فارسی به زبان فرانسه توجه کنیم به نظر می‌رسد سطح قابل قبولی از شناخت ادبیات فارسی در فرانسه وجود دارد. برای نمونه می‌توان به کتاب گرامر زبان فارسی نگارش ژیلبر لازار و ترجمه غزلیات حافظ اشاره کرد که کتاب‌های بسیار ارزشمندی هستند. اما مساله اینجاست که این‌ها آثاری هستند که مدت‌ها پیش تالیف یا ترجمه شده‌اند و به موجی از آثار شرق‌شناسی به زبان فرانسه تعلق دارند که نه تنها ادبیات بلکه مطالعاتی در باب جامعه، سیاست، تاریخ و غیره ایرانیان را در بر می‌گیرد. در حقیقت مساله به این صورت است که آثار بزرگی از ادبیات ایران به فرانسه ترجمه شده‌اند، اما این ترجمه‌ها و تالیف‌ها سال‌ها پیش انجام شده‌ و امروزه دیگر تجدید چاپ نمی‌شوند و به همین دلیل نمی‌توان نسخه‌های آن‌ها را در کتاب فروشی‌های فرانسه پیدا کرد. اگر از زاویه دیگری به این مساله نگاه کنیم می‌توانیم بگوییم برای این که این کتاب‌ها اخیراً و با زبان رایج امروز به فرانسه ترجمه نشده‌اند، تجدید چاپ نشده و در کتاب‌فروشی‌ها و کتابخانه‌ها پیدا نمی‌شوند و دلیل این که چرا ترجمه جدیدی از این آثار وجود ندارد، این است که مترجمان امروز فرانسه با ادبیات فارسی آشنایی ندارند و دلیل این امر این است که سطح آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌های فرانسه پایین است و علت آن نبود اساتید خوب است که خود باید از طریق همین کتاب‌فروشی‌ها و کتاب‌خانه‌ها با زبان و ادبیات فارسی آشنا شوند و در همین دانشگاه‌ها آن را یاد بگیرند. همان طور که می‌بینید این دور باطل است که متاسفانه نتیجه خوبی نداشته است.


[105] <nowiki>http://www.ifriran.org/</nowiki>
اما بدون شک باید بین این آثار و تدریس زبان، ادبیات و فرهنگ ایران در فرانسه تفاوت قائل شد، چرا که گسترش آموزش زبان فارسی در فرانسه در سطح بسیار پایین‌تری قرار دارد و متاسفانه امروزه ارتباط بین زبان‌آموزان با ایران به دلیل مسائل مختلف از کیفیت چندان مطلوبی برخوردار نیست. علاوه بر این در فرانسه جز در دانشگاه پاریس و استراسبورگ و چند دانشگاه انگشت شمار دیگر نمی‌توان دانشکده زبان و ادبیات فارسی را یافت و این در حالی است که زبان و ادبیات فارسی از جمله ادبیات شناخته شده و مطرح جهان است.  


[106] Christophe Balay
گذشته از این بسیاری از فرانسوی‌ها در دانشگاه‌ها مشغول فراگیری زبان عربی هستند و بخشی از این افراد می‌توانند در ادامه تحصیلات خود به مطالعه زبان و ادبیات فارسی روی بیاورند، ولی متاسفانه این مساله نیز تاکنون عملی نشده است.


[107] Charles-Henri de Fouchécour
به نظر می‌رسد یکی دیگر از عواملی که باعث پایین بودن تعداد دانشجویان این زبان می‌شود نوع نگرش به این زبان است. در حقیقت زبان فارسی نیز همان مشکلی را دارد که زبان فرانسه با آن دست به گریبان است و آن دیدگاه عمومی نسبت به این زبان به عنوان یک زبان بسیار ادبی و نخبه‌گرا و کمتر به عنوان زبانی کاربردی است.<ref>برگرفته از سایت http://hasanli.ir/far/handler.aspx?detail=91</ref>


[108] تاريخ ايران شناسي در فرانسه دكتر طهمورث ساجدي انتشارات سفير اردهال 1390 ص 311
==== زمینه‌ها و راه‌های مناسب برای ایجاد یا توسعه روابط فرهنگی، موانع و مشکلات ====
1- به اعتراف بسیاری از صاحب‌نظرانِ کشورهای دیگر، بی‌گمان مردم ایران، سرمایه‌ای گران‌بها در اختیار دارند که عبارت از فرهنگ و ادب درخشان و افتخار آمیز آن‌هاست. بسیاری از اروپاییان، شیفته‌ی آشنایی با این فرهنگ و دستیابی به این سرمایه‌ی گرانقدرند. زبان فارسی وسیله‌ای بسیار شایسته است که می‌توان از طریق آن به این سرمایه‌ی عظیم و ارزشمند دست یافت. گسترش زبان فارسی، برای افزایشِ آشنایی دیگران با فرهنگ ایرانی، از ضروریاتِ مسلمِ امروز ماست و تحقق این هدفِ متعالی، همتی بلند و عزمی محکم می‌طلبد.


[109]'''Yann Richard'''
«اکثریت قابل توجّهی از دانشجویان،‌پس از اخذ مدارک فوق دیپلم و یا لیسانس ادامه‌ی تحصیل نداده و به مسیرهای دیگری جذب می‌شوند، امّا تعداد کمتری، با تمامی مشکلات سر راه تا پایان نامه‌ی دکتری می‌رسند. سدّ بزرگی که سر راه این دانشجویان قرار دارد، به طور عمده مشکل عدم کامیابی در جهت اقامت و گذراندن دوره‌های فشرده‌ی زبان در داخل ایران است. آشنایی نزدیک با جامعه‌ی ایران، زندگی کردن با خلق و خوی ایرانیان، دیدن مظاهر تمدّن ایرانی و ارتباط با مراکز فرهنگی و دانشگاهی در داخل کشور از الزامات پیشرفت در فراگیری زبان و موجب شناخت بهتر از کشور ماست. این دانشجویان با انتخاب کردن زبان فارسی، همچون رشته‌ی تحصیلات عالی، بزرگترین فداکاری را از خود نشان می‌دهند، چون به خوبی به این حقیقت واقفند که تا به مراحل عالی از نظر پژوهش و شناخت ادب و فرهنگ ایرانی نرسیده‌اند، اقبال چندانی برای یافتن شغل مناسب را پیدا نخواهند کرد. پس، به جای برگزیدن رشته‌های پولساز، مثل انفورماتیک و تخصص در رشته‌های مالی و اقتصادی، به سوی فرهنگ و تمدن ایران روی می‌آوردند. بدیهی است که پاداش فداکاری آنان،‌یاری همه جانبه از سوی متولّیان این فرهنگ و در درجه‌ی اوّل مقامات دولتی ایران است. در جایی که کشورهای دیگر، از جمله کشورهای فقیر عرب زبان، مثلِ مصر و سوریه، سالانه ده‌ها بورس تحصیلی در اختیار این خدمتکاران آتیه‌ی فرهنگ سرزمین خود قرار داده و آنها را به آشنایی مستقیم و بیشتر تشویق می‌کنند، مقامات ایرانی حتّی از دادن ویزا نیز گاهی دریغ می‌ورزند. درحالی که حامیان فردای فرهنگ و جامعه‌ی ایرانی را همین جوانان کم توقّع تشکیل می‌دهند و می‌توانند تصویرهای نادرستی که از ایران در محافل تبلیغاتی غرب پرداخته می‌شود، افشا کنند. آن دسته از دانشجویانی که با جدّیت تمام به حد رضایت بخشی از شناخت زبان فارسی رسیده و در کار پژوهشی نخبه می‌شوند، امید آن را دارند که به مراکز آموزشی، تحقیقاتی، کادر دیپلماتیک و حتّی مراکز تجارتی جذب گردند، و یا پس از سالها رنج با سرخوردگی مسیر دیگری را طی کنند. برای اعتلای فرهنگ ایرانی، این سربازان بی‌جیره و مواجب را پاس بداریم و به آن در بهره‌یابی از دانشگاه‌های ایران، مراکز تحقیق در داخل کشور و مراجعه به کتابخانه‌های خودمان یاری برسانیم. همچنین از گرفتن دست‌های پر تمنّا و در عین حال کم توقّعشان که به سوی فرهنگ ایرانی دراز شده است، دریغ نورزیم که هر چراغی که درین مسیر خاموش شود، کاستی در فروغ فرهنگ کم بدیل ایرانی خواهد بود که قرن‌هاست به سرزمین بیگانگان پرتو افشانی می‌کند».  


[110] Bernard Hourcade
2- ایران ظرفیت‌های قبلی بسیاری برای تعامل با نهادهای علمی پژوهشی فرانسه داشته است. در واقع مقوله ایران‌شناسی در فرانسه از قدمت و گستردگی قابل توجهی برخوردار بوده است که می‌تواند به عنوان ظرفیتی مهم در گسترش همکاری‌ها در حوزه اسلام‌شناسی نیز مفید واقع شود. در حوزه ایران‌شناسی به نظر می‌رسد در یکی دو دهه اخیر اتفاق خاصی نیفتاده است و حوزه ایران‌شناسی به آرامی راه خود را طی کرده است. به عبارت دیگر نه گسترش چشمگیری مشاهده شده است و نه پسرفت زیادی اتفاق افتاده است. اما از همین امر تعبیر دیگری نیز می‌توان داشت. در یکی دو دهه گذشته مطالعات مربوط به کشورهای مختلف از اقبال برخوردار شده و در مواردی رشدی بسیار چشمگیر یافته است. بدیهی است در مقام مقایسه درجا زدن و ثبات را باید ناکامی تلقی کرد. آقای کریستف بالایی به عنوان رئیس بخش گروه ادبیات فارسی در دانشگاه اینالکوی پاریس در پاسخ به پرسشی در خصوص میزان استقبال دانشجویان از زبان فارسی اظهار داشته است: " از وقتی که من در این دانشگاه مشغول کار شده‌ام، استقبال از این زبان ثابت است. 25 سال است که من در این دانشگاه تدریس می‌کنم و هر سال تعداد مشخصی - حدود 40، 50 نفر - برای سال اول ثبت نام می‌کنند که معمولاً تا سال سوم لیسانس حدود 10، 15 نفر می‌مانند و اصولاً این تعداد به ادبیات گرایش دارند چون ادبیات ایرانی آنقدر غنی است که نمی‌توانند به آن بی‌توجه باشند. یعنی به نظر من آن تعداد از دانشجویانی که درسشان را تا مقطع فوق‌لیسانس ادامه می‌دهند، برای غنای ادبیات فارسی می‌مانند. اتفاقاً سعی کردیم به کسانی که می‌خواهند در روابط بین‌الملل یا مطبوعات ایران ادامه تحصیل بدهند، کمک کنیم ولی نتوانستیم [زیرا ] استادان در این بخش 3، 4 نفر بیشتر نیستند و امکان این را نداریم که گرایش‌های مختلف مثلاً مطبوعات ایران یا روابط بین‌الملل در رشته زبان فارسی ایجاد کنیم. برای همین تمام انرژی‌مان را برای ادبیات فارسی می‌گذاریم. همانطور که گفتم از حدود 50 نفری که سال اول ثبت نام می‌کنند، شاید 10 نفر تا مقطع فوق‌لیسانس ادامه بدهند و این تعداد آنقدر قابل توجه نیست که ما بتوانیم رشته مستقلی برای گرایش‌های دیگر ایجاد کنیم. نه فرصت داریم، نه دانشجو به تعداد کافی و نه این امکان را داریم که برای 3، 4 نفر یک استاد استخدام کنیم. این است که توانایی‌مان را برای دانشجویانی می‌گذاریم که به ادبیات فارسی گرایش دارند و من شخصاً فکر می‌کنم بعد از 7، 8 سال دیگر که بازنشسته شوم، باید تمام انرژیم را صرف ترجمه و معرفی ادبیات معاصر ایران بکنم. چون فرانسویان احتیاج دارند که جامعه امروز ایران را بشناسند. ایشان دلیل این احتیاج را نیز چنین ذکر می‌کنند: " چون آن را نمی‌شناسند و آن چیزی که در مطبوعات فرانسه از ایران گفته می‌شود، دروغ است، دروغ محض و اگر بخواهیم کمی انعطاف به خرج دهیم، باید بگویم که تصویر اشتباهی از ایران ارائه می‌کنند. افکار عمومی از آنچه در مطبوعات مکتوب یا تصویری درباره ایران گفته می‌شود، نمی‌توانند ایران امروز را بشناسند".


[111] Francis Richard
به نظر می‌رسد داشتن تصوری نادرست از واقعیت تنها مبتلا به جامعه غرب نیست. گاهی برداشت‌های ناظر بر حجم مطالعات معطوف به ایران‌شناسی در غرب نیز از همین امر رنج می‌برد. از همین رو شایسته است با شناخت تفصیلی‌تر این گونه موسسه‌های علمی پژوهشی زمینه برای همکاری‌های نهادی و برنامه‌ای و به طور خاص انجام رساله‌های دکتری بیشتر فراهم شود.


[112] Jean During
3- ترجمه ادبیات ایران به فرانسه: «بخشی از ادبیات ایران در هر دو زمینه شعر و آثار داستانی بسیار پیشرفته‌تر و جدی‌تر از چند جریان بسیار معروف غربی است و متأسفانه فقط سدّ زبان باعث گوشه‌گیری آن بخش جدی ادبیات ایران شده که امیدوارم یک نهضت ترجمه در آینده‌ای نه چندان دور به شکستن این سد بپردازد و چهره اصیل ادبیات پیشرفته امروز کشور عزیزمان را به جهانیان نشان دهد»<ref>نعيمی گورابی، محمد حسين(1392). جامعه و فرهنگ [[فرانسه]]. تهران: [https://www.icro.ir سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی]( در دست انتشار)</ref>


[113] آموزش زبان فارسي در كشور فرانسه كاووس حسن لي  <nowiki>http://www.persian-language.org/article-1944.html</nowiki>
== نیز نگاه کنید به ==
[[روابط آرژانتین با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط روسیه با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط تونس با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط ژاپن با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط کوبا با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط لبنان با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط ایران و چین]]؛ [[روابط جمهوری سنگال با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط زیمبابوه با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط تایلند با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط اوکراین با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط اسپانیا با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط اردن با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط اتیوپی با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط سیرالئون با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط قطر با ج. ا. ایران]]؛ [[روابط سریلانکا با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط گرجستان با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط تاجیکستان با جمهوری اسلامی ایران]]؛ [[روابط بنگلادش با ج.ا.ایران]]؛ [[روابط قزاقستان با جمهوری اسلامی ایران]]


[114] <nowiki>http://hasanli.ir/far/handler.aspx?detail=91</nowiki>
== کتابشناسی ==
<references />
[[رده:روابط، همکاری و مبادلات تجاری و سیاسی ایران و سایر کشورها]]

نسخهٔ کنونی تا ‏۵ سپتامبر ۲۰۲۴، ساعت ۱۶:۱۲

دیدار آقای روحانی با رئیس جمهور فرانسه. برگرفته از سایت عصر ایران، قابل بازیابی از https://www.asriran.com/

از دیرباز فرهنگ و زبان نقشی کلیدی در هویت مردم فرانسه داشته است، به طوری که دولت این کشور زودتر از دیگر دولت‌ها به اهمیت آنها برای سیاست قدرت پی برده است. کاردینال ریشلیو در سال 1635 با تاسیس آکادمی فرانسه(Academie Franc)، اولین آکادمی دولتی در اروپا، بنیان‌گذار مرکزی شد که امروزه از آن به عنوان سیاست فرهنگی نام می‌برند. ریشلیو با این کار سنت فرانسوی خاصی را بنیان نهاد که طبق آن دولت مراقبت از حیات فرهنگی و گسترش آن را وظیفه ذاتی خود می‌داند. از این رو، مداخله فرهنگی با این وسعت و فشردگی، سابقه‌ای چند صد ساله در فرانسه دارد و تغییر نظام‌های سیاسی از سلطنت تا انقلاب و از امپراتوری تا جمهوری، تغییری در آن به وجود نیاورده است. در زمان جمهوری پنجم به رهبری ژنرال دوگل، سرانجام این دخالت‌ها حالتی سازمانی یافت و وزارت فرهنگ فرانسه به رهبری آندره مالرو در سال 1959 تاسیس شد. جایگاه والای فرهنگ در سیاست داخلی فرانسه، در سیاست خارجی آن نیز انعکاس یافته است. از زمان سلطنت لودویگ چهاردهم و وزیر خارجه آن، باتیست کولبر(Jean-Baptiste Colbert)، دیپلماسی پاریس همواره از درخشش فرهنگ، زبان و ادبیات فرانسه بهره گرفته تا ادعای خود مبنی بر جایگاه خاصش در بین دیگر کشورها را پیش ببرد. از این رو، به خصوص از قرن 19 به بعد فرانسه خود را مهد روشن‌فکری و انقلاب و در نتیجه ترازوی جهانی حقوق بشر معرفی می‌کند.

فرانسه در قرن 19 با تاسیس سازمان آلیانس فرانسزAlliance Franc) (1883))«اتحاد فرانسه»به عنوان سازمان مرکزی زبان‌آموزی در خارج و شماری موسسه باستان‌شناسی در شهرهایی، چون آتن و قاهره، دیپلماسی فرهنگی خود را در مفهوم امروزی آن پایه‌ریزی کرد. این روند در قرن 20 هم ادامه یافت و فرانسه در آغاز این قرن اولین بخش (بسیار کوچک) فرهنگی خود در وزارت امور خارجه (1909) و اولین موسسات فرهنگی فرانسه (Instituts Franchaise) در مادرید (1909)، فلورانس (1909)، لندن (1910) و سنت پترزبورگ (1914) را تاسیس نمود. در فاصله زمانی بین دو جنگ جهانی، این کشور نخستین مدارس خود در خارج را افتتاح کرد و وزارت خارجه در سال 1922 دبیرخانه‌ای را برای هنرهای زیبا تاسیس نمود[۱].

بعد از جنگ جهانی دوم، فرانسه دیپلماسی فرهنگی جدی‌ای را در دستور کار خود قرار داد تا پس از سال‌های تاریک اشغال توسط آلمان‌ها، جانی تازه به فرهنگ فرانسه در خارج ببخشد. از نشانه‌های آغازین این دیپلماسی، تاسیس مدیریت کل روابط فرهنگی در وزارت خارجه در سال 1945 و اعزام رایزن فرهنگی به تمام سفارت‌خانه‌های فرانسه در جهان بود. بعدها و در زمان جمهوری پنجم به رهبری دوگل، دیپلماسی فرهنگی به نوک پیکان سیاست خارجی فرانسه تبدیل شد، که تا به امروز و در تمام دوره‌های ریاست جمهوری بعد از دوگل دست نخورده باقی‌مانده و گرایش سیاسی رؤسای جمهور، تاثیری بر روی آن نگذاشته است.

گسترش زبان و فرهنگ فرانسه را نباید هدف غایی دیپلماسی فرهنگی این کشور برشمرد؛ چراکه پاریس از این گسترش، اهداف نظامی، سیاسی و اقتصادی خاصی را دنبال می‌کند. به عنوان ابزارهای غیرقابل چشم پوشی توصیف یک کشور از خود، کشوری که همچنان خود را براساس هویت فرهنگی و زبانی‌اش تعریف می‌کند، دیپلماسی فرهنگی تا حد زیادی در خدمت تثبیت جایگاه فرانسه در جامعه بین‌المللی و نهادهای وابسته به آن و مطرح ساختن پاریس نزد آنها می‌باشد. اگر تا پیش از این، منافع فرهنگی و سیاسی به سختی از یکدیگر تفکیک پذیر بودند، امروزه و در عصر دیپلماسی نرم، اختلاط این منافع با یکدیگر آنقدر افزایش یافته که برنارد کوشنر شخصاً برای افتتاح موسسه فرهنگی فرانسه ( انستیتو فرانسز) راهی اربیل در بخش کردستان عراق می‌شود. به طور کلی استفاده فرانسه از زبان و فرهنگ غنی‌اش به شکل هدفمند، به عنوان ابزار دیپلماسی به بخشی سازنده از سیاست خارجی آن تبدیل شده و تفاهمی ملی بر سر این موضوع، چه در طبقه سیاسی و چه در بین مردم عادی وجود دارد.

پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی با ایران

آغاز روابط ایران و فرانسه را می‌توان از سال 1291 میلادی دانست که سفیری از جانب ارغون شاه به دربار فیلیپ لوبل پادشاه فرانسه اعزام شد. تا اواسط قرن هفدهم میلادی موانع متعددی بر سر راه وصول اروپائیان به ایران وجود داشت که مهم‌ترین آنها مخالفت دولت عثمانی از یک طرف و مشکلات و خطرات سفر از طرف دیگر بود. دولت عثمانی که دارای وضع جغرافیایی مناسب و استراتژیک بود، مانع سفر ایرانیان و در نتیجه ارتباط ایران و اروپا و فرانسه بود. عثمانی‌های سنی مذهب کینه عمیقی نسبت به شیعیان ایران داشتند. به این جهت ایرانی‌ها از سفر به خاک عثمانی احتراز می‌کردند. سفرایی هم که از دربارهای اروپایی به عثمانی مامور می‌شدند، حتی با حکم ماموریت برای رسیدگی به وضع اتباع کشورهای خود نمی‌توانستند اجازه گذشتن از اروپا به آسیا را به دست آورند. ولی به رغم این مشکلات در دوران صفویه پای سیاحان فرانسوی به ایران باز شد و این مسافران با انتشار سفرنامه‌های خود، توجه و علاقه به ایران را در اروپا به وجود آوردند. سفرنامه‌ها و تالیفات متعددی که آز آغاز قرن هفدهم در اروپا راجع به ایران منتشر شده بود، فرانسویان را تشویق کرد که تجارت خود را در مشرق زمین بخصوص در ایران توسعه دهند.

روابط در عهد صفویه (1610 تا 1729)

در سال 1610 یک کشیش ژزوئیت فرانسوی به نام پرژوست(Père juste) به ایران آمد و به نزد شاه عباس رسیدو شمه‌ای درباره عظمت و جلال "هانری چهارم" به اطلاع شاه ایران رساند. شاه عباس مایل شد با پادشاه فرانسه روابط دوستانه برقرار کند. لذا نامه‌ای به وسیله کشیش مزبور جهت هانری چهارم فرستاد. هنگامی که پرژوست به پاریس رسید چند روزی بود که هانری چهارم به دست شخصی به نام "راویاک"(ravailliac) به قتل رسیده و در هرج و مرج شدیدی که در پایتخت فرانسه حکمفرما بود کسی به فکر فرستاده پادشاه ایران نیفتاد و معلوم نیست نامه شاه عباس به دست چه کسی تسلیم شد.

در دوران سلطنت لویی 13 و صدارت کاردینال ریشیلیو، فرانسه به فکر دست یافتن به سرزمین‌های دور دست و تحصیل مستعمرات افتاد و چون روابط بسیار صمیمانه‌ای با دولت عثمانی داشت، درصدد برآمد از اتحاد و دوستی با عثمانی استفاده نموده راهی به آن وسیله به مشرق زمین پیدا کند. در این هنگام ایران از نظر اقتصادی در وضع مطلوبی بود و ابریشم ایران و پارچه‌های زیبای آن و همچنین مروارید خلیج فارس جلب توجه اروپائیان را می‌نمود. فرانسویان به تبلیغات مذهبی توجه مخصوص داشتند و می‌گفتند منافع مذهبی و بازرگانی باید مکمل یکدیگر باشند. لذا در سال 1636 تصمیم گرفتند با پادشاه ایران رسما روابطی ایجاد نمایند و برای این مقصود کشیشی به نام "دهی دوکورمنن"(Dehqye de cormenin) را به دربار شاه صفی فرستادند تا تبلیغات مذهبی را در ایران پایه‌گذاری نموده و زمینه را برای مبادلات بازرگانی فراهم نماید. فرستاده لویی 13 دستور داشت با عقد قرارداد تجارتی، رضایت خاطر شاه صفی را به دست بیاورد؛ زیرا تشخیص داده بودند که تا تجارت به دست انگلیسی‌ها  و هلندی‌هاست مذهب کاتولیک در مشرق رواجی پیدا نمی‌کند. سفیر فرانسه مجبور بود به طور ناشناس از خاک عثمانی عبور کند زیرا ممکن بود عثمانی‌ها به مقصود وی پی ببرند و او گرفتار قهر و غضب سلطان عثمانی شده  وبه قتل برسد. سفارت "دهی دوکورمنن" منتهی به انجام مقصود نشد؛ زیرا شاه صفی گرفتار جنگ با عثمانی‌ها بود و پاسخی به نامه لویی 13 نداد.

در سال 1642 کشیشی به نام پاپیائل دومانس به ایران سفر کرد و وارد اصفهان پایتخت صفویه شد و سال‌ها در دربار ایران بسر برد.این کشیش ریاضیدان ماهری بود و به هیچ وجه مساعی خود را به وظایف مذهبی محدود نساخت. بلکه بر عکس بیشتر اوقات خود را به مطالعه زبان فارسی و روحیات مردم ایران و اوضاع اداری آن مصروف نمود. کتاب او به نام "کشور ایران در سال 1660 " که برای "کولبر" وزیر مالیه فرانسه نوشته بود ارزش و اهمیت بسیاری داشت. چه او کلیه اطلاعاتی را که کولبر برای تشکیل شرکت فرانسوی هند شرقی در 1664 لازم داشت در این کتاب گرد آورده بود.

در زمان لویی 14 و صدارت کولبر  صمن مساعی عمده‌ای که در بسط روابط سیاسی خارجی دولت فرانسه به عمل آمد هیاتی مرکب از سه نفر به نام‌های دوژن شر، دولالن و لابوله به ایران اعزام گردیدند و لویی 14 نامه‌ای برای شاه عباس دوم به وسیله این اشخاص فرستاد. سفیران لویی 14 نیز مجبور بودند به طور ناشناس از خاک عثمانی عبور کنند. عاقبت هیات مزبور در سال 1665 به اصفهان رسید و با تشریفات مرسوم به نزد شاه عباس رسید و دولت ایران را متوجه قدرت سیاسی جدیدی که در اروپا ظهور کرده بود نمود. دولت ایران در ابتدا نسبت به هیات اعزامی دولت فرانسه چندان خوشبین نبود. با وجود این دوژن شر موفق شد در سال 1671 فرمانی از شاه سلیمان دریافت کند که می‌توان آن را به منزله اولین قرارداد بین ایران و فرانسه دانست و به موجب آن مسافرت بازرگانان فرانسوی در سراسر ایران آزاد شد و صادرات و واردات آن کشور از پرداخت حقوق و عوارض گمرکی معاف گردید. با توجه به وجود مشکلات  در اجرای این فرمان، فرانسویان اقدامی برای شروع تجارت با ایران به عمل نیاوردند. بنابراین شاه سلیمان دو کشیش ارمنی به نام‌های آنتوان و از اریارا برای جلب تجار فرانسوی به پاریس فرستاد. اقدامات این دو کشیش تا حدودی مفید واقع شد یک نفر از اهالی نورماندی به نام پل لوکاس به ایران آمد و در باب تجارت بین دو کشور مطالعاتی به عمل آورد.

در سال 1703، پس از سال‌های متمادی یک تاجر فرانسوی به نام بیون دوکونسویل(Bionne de Conceville) به اصفهان آمد و به نزد شاه سلطان حسین رسید و شمه‌ای در باره وضع لویی 14 و فتوحات وی در اروپا به اطلاع شاه صفوی رسانید و وی را تشویق به تجدید رابطه با دولت فرانسه نمود. سلطان حسین نامه‌ای جهت لویی 14 به وسیله تاجر مزبور فرستاد و در آن اشاره کرد، هرگاه با کمک دولت فرانسه و نیروی دریایی آن بتوان مسقط و عمان را تصرف کرد امتیازات و معافیت‌هایی برای فرانسویان قائل خواهد شد. لویی 14 از پیشنهاد پادشاه ایران مبنی بر تجدید روابط بین دو کشور استقبال کرد و در ژوئیه 1704 سفیری به نام فابر(Faber  ) به دربار ایران فرستاد. فابر از راه شام و فلسطین رهسپار ایران شد. ولی عثمانی‌ها مثل همیشه مانع مسافرت او شدند و او را دستگیر کرده و به استانبول فرستادند. سرانجام فابر با کمک مرتضی قلی خان سفیر ایران که برای تبریک پادشاهی سلطان احمد سوم به استانبول اعزام شده بود، آزاد شد و همراه وی عازم ایران گردید؛لیکن قبل از رسیدن به اصفهان درگذشت. این بار دولت فرانسه میشل مستشار سفارت فرانسه در استانبول را مامور کرد. مذاکرات میشل با فتحعلی خان صدر اعظم و مستوفی مخصوص، منجر به انعقاد قرارداد اقامت و بازرگانی ایران و فرانسه در 28 اوت 1708 گردید. این قرارداد که مشتمل بر یک مقدمه و 31 ماده می بشاد مربوط به وضع بازرگانان فرانسوی و اقامت آنان در ایران و رسیدگی به دعاوی ایشان است. روز بعد از امضای قرارداد، شاه سلطان حسین دو فرمان صادر کرد و در ضمن تصویب قرارداد، دستور اجرای آن را هم داد.لویی 14 نیز در دسامبر 1709 قرار داد را تصویب کرد و اسناد آن را به وسیله کشیشی به نام اسقف گالین دوگالیزون به ایران فرستاد.اما اجرای قرارداد 1708 مواجه با مشکلات متعدد شدکه دلیل عمده آن این بود که طرفین آن را به یک طرز تلقی نمی‌کردند. شاه سلطان حسین در سال 1714 محمد رضا بیک به دربار فرانسه فرستاد. وی در دوم مارس 1715 با تشریفات مرسوم در قصر ورسای به نزد لویی 14 رسید و سرانجام یک قرارداد بازرگانی تکمیلی در 13 اوت 1715 بین محمد رضا بیک و وزیر خارجه فرانسه به امضا رسید. هر چند قرارداد 1715 نتایج قابل ذکری به بار نیاورد، ولی اقامت محمد رضا بیک در پاریس باعث تحریک کنجکاوی عامه مردم نسبت به ایران گردید.

در اجرای قرارداد تکمیلی، دولت فرانسه یکی از منشی‌های مخصوص لویی 14 به نام گاردان را به عنوان کنسول فرانسه در اصفهان تعیین و اعزام نمود. شاه سلطان حسین گاردان را به خوبی پذیرفت. هنگام حمله افغان‌ها به اصفهان در آن شهر بود و افغان‌ها مانع مراجعت وی به فرانسه شدند. تا این که در سال 1729 زمان سلطنت شاه طهماسب وی به فرانسه مراجعت کرد. با عزیمت گاردان بخش مهمی از روابط ایران و فرانیه بدون نتیجه مثبت خاتمه یافت.

روابط در عهد افشاریه و زندیه(دوران رکود 1729 تا 1781)

روابط سیاسی ایران و فرانسه به علت سقوط سلسله صفویه تقریبا به مدت 60 سال در دوران افشاریه و زندیه قطع گردید. و در این مدت فرانسویان نسبت به ایران علاقه‌ای نشان ندادند. تا اینکه در سال 1783 کنت دوفریر از طرف لویی 16 پادشاه فرانسه مامور شد به ایران بیاید. نماینده مزبور وقتی فوریه 1783 به ایران رسید به علت هرج و مرج و زدوخورد بین بازماندگان کریم‌خان زند به تقاضای وی ترتیب اثری داده نشد. با وقوع انقلاب کبیر فرانسه در سال 1789 دوباره روابط بین دو کشور تا مدتی قطع گردید.

روابط در عهد قاجاریه ( 1781تا 1921)

در اوایل سال 1796 دو فرانسوی وارد تهران شدند و نامه‌ای از طرف سفیر فرانسه در دربار عثمانی به صدراعظم آقامحمد خان تسلیم کردند و حاجی ابراهیم‌خان به این نامه پاسخ مثبت داد. در سال 1798 نیز هنگامی که ناپلئون در مصر بود نامه‌ای به آقامحمد خان قاجار نوشت و به وی پیشنهاد اتحاد کرد. ولی وقتی نامه به تهران رسید آقا محمدخان به قتل رسیده بود. بتدریج که زمامداران ایران از ظهور ناپلئون بناپارت و فتوحات وی در اروپا بر روس‌ها و انگلیسی‌ها و اتریشی‌ها آگاه شدند توجهشان به اتحاد با فرانسه معطوف گردید.

عهدنامه فینکن اشتاین( 1807)

متعاقباً اعزام دو هیأت از سوی ناپلئون به ایران در زمان فتحعلی‌شاه به سرپرستی ژوبر و سروان رومیو(Jaubert – Romieux) آژودان مخصوص ناپلئون که پاسخ مثبت فتحعلی‌شاه موجب اعزام دولابانش و اگوست بونتان (De la Banche – Bontemps) در سال ۱۸۰۷ به ایران شد. تحول بعدی در روابط، اعزام میرزا رضاخان قزوینی از سوی فتحعلی‌شاه و عقد قرار داد فینکن اشتاین در ماه مه ۱۸۰۷ بود که در نتیجه آن ژنرال گاردان در ۲۴ دسامبر ۱۸۰۷ به تهران اعزام شد، همچنین در ژانویه ۱۸۰۸ سرتیپ عسگرخان افشار بعنوان سفیر ایران در امپراطوری فرانسه معرفی شد. امضاء معاهده بازرگانی میان میرزا شفیع خان مازندرانی با ژنرال گاردان به نمایندگی از دو کشور، روابط را به اوج خود رسانید ( اما امضاء معاهده تیلیست بین فرانسه و روسیه سرنوشت روابط با ایران را به قهقرا برد) و نهایتاً در سال ۱۸۰۹ با خروج سفرای دو کشور عملاً روابط قطع گردید.

پس از قریب ۵۰ سال روابط نامنظم سیاسی، سرانجام در دوره ناپلئون سوم مجددا ًتنظیم جدیدی از روابط شکل می‌گیرد و هیأتی به سرپرستی بوره با همراهی کنت دو گوبینو در ژوئیه ۱۸۵۵ به ایران اعزام می‌شود و عهدنامه تجاری با ایران امضاء می‌کنند. متقابلا ناصرالدین شاه در 1857 فرخ‌خان امین الملک غفاری را به دربار ناپلئون سوم گسیل داشت و ایشان در ۲۵ ژانویه سال ۱۸۵۷ سفارت ایران در فرانسه را تأسیس نمود.

روابط از زمان اعلام جمهوری در فرانسه تا جنگ جهانی اول( 1870 تا 1914 )

پس از جنگ سال 1870 و سقوط ناپلئون سوم و اعلام جمهوری در فرانسه روابط میان دو کشور همچنان دوستانه ادامه یافت. ناصرالدین‌شاه که به زبان فرانسه آشنا بود، سه بار به فرانسه مسافرت کرد. مظفرالدین شاه نیز در دوران سلطنت خود دوبار به فرانسه مسافرت نمود. ولی آنچه در این دوران دو کشور را به هم نزدیک می‌کرد روابط فرهنگی بود. در این زمان فرانسه در خاک ایران نظر سیاسی و اقتصادی خاصی نداشت و علایق دو کشور بیشتر از نوع علمی و فرهنگی بود. در زمان جمهوری، روابط ایران و فرانسه همچنان برقرار بود و معلمان فرانسوی در مدرسه دارالفنون ایران تدریس و شاگردان ایرانی در مدارس فرانسه به تحصیل مشغول بودند. هفت سال پس از تاسیس دارالفنون، دولت 42 تن از بهترین فارغ‌التحصیلان را برای آموختن فنون مختلف به فرانسه اعزام داشت. از آنجا که در آن زمان، زبان فرانسه زبان دیپلماسی بین‌المللی و زبان آکادمیک جهانی به شمار می‌رفت در ایران نیز این زبان بسیار متداول و معمول گشت. به دنبال گسترش روابط فرهنگی بین دو کشور، در 1900 میلادی مدارس پسرانه سن لویی و دخترانه ژاندارک در تهران تاسیس شد.

روابط در دوران حکومت پهلوی(1921 تا 1979)

در ۳۰ ژوئن ۱۹۲۹ عهدنامه مودت ایران و فرانسه امضاء شد و متعاقباً اولین قرارداد فرهنگی بین دو کشور درباره برابری مدرک تحصیلی دو کشور منعقد گردید. در 28 ژانویه 1937 یکی از روزنامه‌های پاریس به طور ضمنی در مقاله‌ای به رضا شاه توهین کرد و رضا شاه دستور احضار وزیر مختار ایران در پاریس و قطع مناسبات سیاسی با فرانسه را داد. در نتیجه قانونی در پارلمان فرانسه برای جلوگیری از توهین جراید این کشور به رؤسای سایر کشورها به تصویب رسید. در سال ۱۹۳۹ روابط رسمی ایران با دولت ویشی فرانسه ایجاد شد که در سال ۱۹۴۲ بنا به درخواست متفقین این روابط قطع گردید.

با تشکیل حکومت موقت ژنرال دوگل در الجزیره در سال ۱۹۴۴، ایران از نخستین دولتی بود که آن را به رسمیت شناخت و زین‌العابدین رهنما در اوت همان سال به عنوان سفیر نزد این حکومت موقت اعزام شد و در سال بعد سفارت ایران در پاریس به درجه سفارت کبرایی ارتقاء یافت به طوری که روابط دو کشور در زمان جمهوری پنجم فرانسه در مجموع تحکیم یافت.

۲۶ نوامبر ۱۹۴۴ دوگل با هیئتی به ایران سفر می‌کند. در دوره ریاست جمهوری دوگل سفرهای متعددی بین سران و مقامات عالی‌مرتبه دو کشور صورت گرفت. اما در سال ۱۹۷۱، ژرژ پمپیدو، رئیس جمهور فرانسه در جشن‌های ۲۵۰۰ ساله شرکت نکرد و در نتیجه موجب سردی روابط رسمی دو کشور در آن مقطع شد. در سال 1353 محمد رضا پهلوی به دعوت رئیس جمهور وقت فرانسه ژیسکاردستن رسما از فرانسه بازدید کرد. از سال 1349 تا وقوع انقلاب اسلامی، ایران و فرانسه در زمینه توسعه روابط بازرگانی، قراردادهای بسیاری را امضا نمودند. فرانسه در این دهه بیشتر در جستجوی بازارهای ایران و فروش کالاها و محصولات خود و بهره‌برداری از سرمایه‌های مالی ایران بوده است. روابط دوستانه سیاسی و اقتصادی ایران و فرانسه تا پیروزی انقلاب اسلامی در سال 1979 ادامه داشت.

روابط فیمابین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران

ورود امام خمینی در سال ۱۹۷۸ به فرانسه در کنار همراهی افکار عمومی فرانسویان با انقلاب، نوید فصل جدیدی را در روابط دو کشور داد و در سال ۱۹۷۹ اولین سفیر جمهوری اسلامی ایران شمس‌الدین امیر علایی به فرانسه اعزام شد. اما فرانسه اولین اعتراض‌های خود را در مورد جلوگیری از اعدام سران رژیم سابق مطرح نمود. با پناهندگی شاهپور بختیار به فرانسه ایران خواستار استرداد وی گشت. رفتار دولت فرانسه به مرور زمان دستخوش تغییرات گردید و کم کم جو تبلیغاتی داخلی فرانسه علیه انقلاب اسلامی شکل گرفت. به دنبال عزل بنی صدر از ریاست جمهوری و پناهنده شدن وی و رجوی رهبر سازمان مجاهدین خلق در فرانسه، روابط دو کشور تیره گردید. در این هنگام فرانسه به صورت یکی از مراکز مهم ضد انقلاب درآمده بود. این تیرگی روابط با روی کار آمدن سوسیالیست‌ها بیشتر شد.

با جنگ ایران و عراق، فرانسه به صورت یکی از مهم‌ترین صادرکنندگان اسلحه به عراق درآمده بود. در مدتی که تهاجم عراق در خاک ایران ادامه داشت، فرانسه با اعلام اینکه درگیری بین دو کشور مساله‌ای دوجانبه است و می‌بایست از طریق سیاسی با کمک شورای امنیت حل شود، تظاهر به بی‌طرفی می‌نمود و حمایت خود را از عراق علنی نمی‌ساخت ولی به قراردادهای خود با عراق در زمینه تسلیحات عمل می‌کرد. اما پس از مقاومت دلیرانه و برتری آشکار ایران نسبت به عراق، میتران رئیس جمهور وقت فرانسه اعلام نمود که سیاست کشورش ایجاد موازنه بین دنیای عرب و فارس است و تاکید نمود که حاضر به مغلوب شدن عراق در مقابل ایران نیست. با تصویب قطعنامه 598 شورای امنیت بارزترین نوع همکاری میان سیاست فرانسه و دوایر قدرت برای کنترل جنگ و ایفای نقش موازه‌دهندگی از جانب آنان مشاهده شد.

ژاک شیراک. برگرفته از سایت شبکه العالم، قابل بازیابی از https://fa.alalam.ir/news/4458886/%DA%98%D8%A7%DA%A9-%D8%B4%DB%8C%D8%B1%D8%A7%DA%A9-%DA%A9%D9%87-%D8%A8%D9%88%D8%AF%D8%9F

بعد از روی کار آمدن ژاک شیراک به عنوان نخست وزیر در فرانسه، وی در اولین سخنرانی خود در مجمع ملی فرانسه از ایران به عنوان یک کشور بزرگ یاد کرد و اظهار امیدواری نمود تا بتواند با ایران وارد مذاکره شود. ایران در این زمان برای عادی سازی روابط خود با فرانسه سه شرط قائل شد:

  • خودداری فرانسه از حمایت از مخالفان ایران و بیرون راندن رجوی از خاک فرانسه؛
  • رفع اختلافات مالی؛
  • محدود نمودن کمک‌های نظامی به عراق.

در سال 1983 یک هیئت پارلمانی از فرانسه برای عادی‌سازی روابط به ایران آمد. با مساعی دولت ایران، بهبود نسبی در روابط دو کشور حاصل شد. پس از شش دوره مذاکرات فشرده و متناوب در پاریس و تهران در نوامبر 1986 توافقاتی جهت حل و فصل اختلافات مالی دو کشور برداشته شد. با ادامه مذاکرات سیاسی مقامات دو کشور، مسلمانان لبنان که چند تن از اتباع فرانسه را به گروگان گرفته بودند، آزاد نمودند. در سپتامبر 1986 با انفجار یک بمب در پاریس، فرانسه وحید گرجی دیپلمات ایرانی را متهم نمود و به رغم اعلام عدم دخالت ایران در این بمب‌گذاری، سفارت ایران در پاریس از سوی پلیس فرانسه محاصره شد. پس از قطع روابط دو کشور و در نتیجه مذاکرات و مبادله گرجی و توری(کنسول فرانسه در ایران) بن بست روابط دو کشور بعد از گذشت قریب به 10 ماه خاتمه یافت و راه برای حل اختلافات و اعاده مناسبات تا حدودی هموار گردید. با توافق نمایندگان دو کشور در ماه مه 1988 در ژنو، سفرای دو کشور در تیر 1367 استوارنامه‌های خود را تسلیم روسای جمهور دو کشور نمودند.

در شهریور 1368 با اعزام یک هیئت سیاسی اقتصادی از سوی ایران به فرانسه و دیدار با نخست وزیر و وزیر امورخارجه فرانسه، گام‌های اولیه برای همکاری‌های اقتصادی و بازرگانی و رفع موانع موجود بین دو کشور برداشته شد که در این میان می‌توان به رفع تحریم خرید نفت، مبادله نفت در قبال دریافت مواد غذایی، مشارکت فرانسه در نمایشگاه بین‌المللی تهران، تعیین رایزن بازرگانی، برقراری مجدد پروازهای ایر فرانس و تصمیم به بازگشایی دفاتر خبرگزاری‌های فرانس پرس و ایرنا در تهران و پاریس اشاره نمود.

سرانجام در مهر 1368 با دیدار وزرای خارجه دو کشور و به دنبال آن تبادل هیئت‌های اقتصادی- پارلمانی – فرهنگی و سیاسی میان دو کشور، گسترش روابط فیمابین شتاب بیشتری به خود گرفت و دستاورد این دیدارها، انعقاد یک توافقنامه همکاری میان شرکت ایران خودرو و شرکت پژو، و نیز یک توافقنامه همکاری‌های علمی و پژوهشی میان وزارت نفت و موسسه نفت  فرانسه و خرید 8 فروند هواپیمای مسافربری ایرباس بود. با مطرح شدن قضیه سلمان رشدی روابط تهران و پاریس دچار رکود شد و فرانسه به تبعیت از اتحادیه اروپا، سفیر خود را به کشورش فرا خواند. با بازگشت سفیر فرانسه در خرداد 1370 به تهران و متعاقبا یک ماه پس از آن سفیر ایران به پاریس، روابط دو کشور گام تازه‌ای برداشت.

روابط جمهوری اسلامی ایران و فرانسه از اوایل سال 1377 وارد مرحله جدیدی شد و وزیر امور خارجه وقت فرانسه در راس یک هیات سیاسی، پارلمانی و اقتصادی به طور رسمی از تهران دیدارکرد. وزیر امور خارجه ایران نیز در بهمن ماه 1377 از پاریس دیدار نمود. سفر آقای خاتمی رئیس جمهور وقت در راس یک هیات بلند پایه سیاسی- اقتصادی بر گسترش و تعمیق روابط فیمابین و همکاری‌های منطقه‌ای و بین‌المللی تاکید نمود.

بعد از روی کار آمدن رئیس جمهور احمدی نژاد، بروز مشکلاتی در ارتباط با موضوع مذاکرات هسته‌ای و موضع‌گیری هماهنگ غرب علیه کشورمان از یک سو و مخالفت فرانسه با اتخاذ موضع ضد اسرائیلی از طرف ایران به نوبه خود موجب رکود نسبی در توسعه همکاری‌های دو کشور در ابتدای کار دولت نهم بود. در دوره ریاست جمهوری سارکوزی، روابط فرانسه با ایران به پائین‌ترین سطح خود نزول کرد که می‌توان برای آن دلایل متعددی را بر شمرد که از آن میان نزدیکی سارکوزی به سیاست آمریکا و لابی‌ صهیونیستی فرانسه و حمایت بی‌قید و شرط او از اسرائیل، نقشی بسیار تعیین‌کننده داشت؛ به گونه‌ای که این عامل در مواضع فرانسه در خصوص برنامه هسته‌ای ایران نیز بسیار تأثیرگذار بود و باعث شد سارکوزی در مواقعی حتی در این خصوص موضعی سخت‌تر از آمریکا در قبال ایران اتخاذ کند. این نکته قابل ذکر است که یهودیان فعال در جناح راست فرانسه که سارکوزی بیش از سایر رؤسای جمهور گلیست به آنها نزدیک بود، یهودیان بلوک شرق می‌باشند که مواضعشان کاملاً صهیونیستی است، در حالی که یهودیان حزب سوسیالیست، به شمال آفریقا تعلق دارند که هرچند از اسرائیل حمایت می‌کنند، اما صهیونیست‌های دو آتشه نیستند. به هر حال، عامل اسرائیل همواره در روابط دو جانبه میان ایران و فرانسه تأثیرگذار بوده است و در دوره سارکوزی، دامنه تأثیر‌گذاری آن بیشتر بوده است.[۲]

موافقت‌نامه‌ها، همکاری‌های مشترک

  • موافقت‌نامه مربوط به شناسایی ارزش دیپلم متوسط ایران در پاریس به تاریخ 25 آوریل 1929 برابر با 5 اردیبهشت 138Y؛
  • عهدنامه مودت و پروتکل اختتامیه در تهران به تاریخ 10 مه 1928 برابر با 20 اردیبهشت 1308؛
  • تبادل‌نامه درباره معافیت متقابل شرکت‌های هواپیمایی از پرداخت مالیات بر درآمد در تهران به تاریخ 30 اوت 1956 برابر با 8 شهریور 1335؛
  • موافقت‌نامه همکاری فنی جهت ایجاد یک مرکز بافندگی در اصفهان در تهران به تاریخ 12 مه 1959 برابر با 21 اردیبهشت 1338؛
  • موافقت‌نامه همکاری فنی درباره تعلیمات حرفه‌ای و پروتکل ضمیمه ( بین ایران و فرانسه و سازمان بین‌المللی کار) در تهران به تاریخ 3 مه 1961 برابر با 13 اردیبهشت 1340؛
  • عهدنامه استرداد مجرمان و نامه‌های تفسیری مورخ 28 مه و 8 ژوئن 1966 در تهران به تاریخ 24 ژوئن 1964 برابر با 3 تیر 1343؛
  • عهدنامه اقامت و دریانوردی در تهران به تاریخ 24 ژوئن 1964 برابر با 3 تیر 1343؛
  • موافقت‌نامه در باره لغو روادید در پاریس به تاریخ 3 فوریه 1966 برابر با 14 بهمن 1344؛
  • موافقت‌نامه همکاری فنی و علمی در تهران به تاریخ 27 دسامبر 1967 برابر با 6 دی 1346؛
  • موافقت‌نامه همکاری فنی ایران و فرانسه درباره کارخانه باروت‌سازی پارچین در تهران به تاریخ 7 ژوئن 1970 برابر با 27 خرداد 1349؛
  • پروتکل بیمه دانشجویان ایرانی در فرانسه در پاریس به تاریخ 7 آوریل 1971 برابر با 18 فروردین 1350؛
  • موافقت‌نامه در مورد ایجاد دانشگاه همدان در تهران به تاریخ 26 فوریه 1973 برابر با 7 اسفند 1351؛
  • موافقت‌نامه فرهنگی در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973برابر با 16 آبان 1352؛
  • موافقت‌نامه هواپیمایی در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973 برابر با 16 آبان 1352؛
  • موافقت‌نامه راجع به اجتناب از اخذ مالیات مضاعف و جلوگیری از فرار از پرداخت مالیات در مورد مالیات بر درآمد در تهران به تاریخ 7 نوامبر 1973 برابر با 16 آبان 1352؛
  • موافقت‌نامه همکاری‌های جهانگردی در تهران به تاریخ 29 مه 1977 برابر با 8 خرداد 1356؛
  • پروتکل درباره اتحاد و بهره‌برداری از دو نیروگاه هسته‌ای در تهران به تاریخ 16 اکتبر 1977 برابر با 24 مهر 1356؛

تبیین رویکرد و عملکرد نظام سیاسی فرانسه به انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی

روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و فرانسه پس از انقلاب اسلامی تا به امروز چه تغییراتی را طی نموده و علل آن چه بوده است؟ در پاسخ به این سوال می‌توان گفت که: روابط ایران و فرانسه با پیروزی انقلاب اسلامی و جنگ ایران و عراق رو به تیرگی نهاد اما پس از اتمام جنگ و تحول در سیاست خارجی دو کشور روابط دو جانبه تا حدی بهبود یافته است.

روابط ایران و فرانسه از شکل‌گیری انقلاب اسلامی تا 1359

در ابتدای شکل‌گیری انقلاب اسلامی ایران روابط بین دو کشور بسیار خوب بود. دولت ژیسکار دستن که سقوط شاه را پیش‌بینی کرده بود و خود را نیازمند ارتباط با ایران می‌دانست به عقاید انقلابی مردم ایران احترام می‌گذاشت. در جریان انقلاب اسلامی ایران در 1357 به دلیل اقامت امام خمینی (ره ) در نوفل لوشاتو فرانسه به طور جدی با مسائل انقلاب درگیر بود. در این دوران افکار عمومی فرانسه موافق روند انقلاب ایران بودند و گاهی جراید فرانسوی انقلاب ایران را به انقلاب فرانسه تشبیه می‌کردند. اقامت کوتاه مدت امام در نوفل لوشاتو و نقش رسانه‌های گروهی فرانسه در انعکاس نظرات رهبر انقلاب در پیروزی انقلاب اسلامی ایران اهمیت زیادی داشت.

در این دوران اولین مصاحبه طولانی امام با روزنامه‌های غربی در روزنامه لوموند به چاپ رسید و لوموند جنبش آزادی‌بخش ایران به رهبری آیت‌الله‌خمینی را نیروی کلیدی در شورش‌ها عنوان کرد. این روزنامه در9 آبان 1357 با نوشتن مقاله‌ای تحت عنوان «ما در حال گذراندن سال 1789 (سال انقلاب کبیر فرانسه ) هستیم» نشان داد که به معیار ذهنی مردم ایران در شورش‌ها دست یافته است.

در این مرحله به نظر می‌رسد ایستارهای ذهنی ملت و دولت فرانسه نسبت به انقلاب ایران دارای اهمیت است و محیطی ذهنی در حال شکل‌گیری است که بخش مهمی از آن با پیروزی انقلاب اسلامی ایران و اعلام اصول و اهداف سیاست خارجی ایران شکل گرفته بود. پیروزی انقلاب ایران نقطه آغاز تحقق عینی شکل‌گیری ایستارهای ذهنی متضاد و تیرگی در روابط دو جانبه محسوب می‌شود. هم چنین زمینه‌های تیرگی روابط ظاهر شد که محیط ذهنی ـ روانی در آن تاثیرگذار بود. برخی از این زمینه‌ها به صورت زیر می‌باشد:

سیاست خارجی انقلابی ایران

دولت فرانسه پس از آگاهی از سیاست خارجی جدید ایران که مبتنی بر اصول انقلابی مانند نفی کامل و بدون قید و شرط سلطه آمریکا و هم‌پیمانانش بر ایران و پشتیبانی از حرکت‌های اسلامی و دوستی با دولت‌های مستضعف بود در سیاست خود نسبت به ایران تغییراتی ایجاد نمود. ایران اسلامی در سیاست خارجی خود سیاست نه شرقی ـ نه غربی را اعلان نمود که براساس آن در تقابل با ساختار نظام بین‌الملل با هرگونه اعمال نفوذ و سلطه‌جویی بلوک‌های قدرت مخالفت نمود. این سیاست به معنای استقلال عمل ایران از ساختار دو قطبی بود که هر دولتی باید به یکی از این بلوک وابسته می‌بود. از سوی دیگر ایران در سیاست خارجی خود خواستار تغییر وضع موجود و برقراری برابری و عدالت در روابط میان کشورها گردید و از حرکت‌های ضد نظام ملل محروم و مستضعف حمایت کرد. این سیاست از جانب قدرت‌های بزرگ مانند آمریکا و شوروی و هم چنین فرانسه که در بلوک غرب قرار داشت پذیرفته شده نبود. لذا ایستارهای منفی فرانسه نسبت به ایران تقویت شد و هم گام با قدرت حافظ وضع موجود بری افزایش محدودیت‌ها و فشارهای محیطی علیه ایران حرکت کرد.

پناه دادن فرانسه به ضد انقلاب‌ها و فراریان

با توجه به ایستارهای منفی سیاست‌گذاران فرانسوی نسبت به سیاست خارجی ایران دولت فرانسه نسبت به اعدام سران رژیم سابق در ایران اعتراض نمود و با پذیرفتن بختیار در خاک خود و پس از آن پناهنده شدن بنی صدر و رجوی و حمایت فرانسه از آنها روابط دو کشور تیره شد. این تیرگی روابط با روی کار آمدن سوسیالیست‌ها بیشتر شد. این مسئله از یک سو و گروگان گرفته شدن دیپلمات‌های آمریکایی از طرف دیگر سبب شد که فرانسه در کنار آمریکا دست به تبلیغات علیه ایران بزند و این امر موجب شد که روابط دو کشور در تیر 1359 به سطح کاردار تنزل یابد.

لغو قراردادهای منعقده بین ایران و فرانسه در زمینه تجهیزات اتمی

از سوی دیگر پس از پیروزی انقلاب وزیر امور خارجه وقت اعلام کرد که ایران سهام خود را از شرکت «اورودیف» خارج می‌کند و متعاقب آن لغو قراردادهای صنایع سنگین ساخت اتومبیل‌های سواری و مبادلات کشاورزی را اعلام نمود. این مسئله سبب شد که شرکت فرانسوی زیان دیده برای جبران خسارت خود به دادگاه‌های این کشور شکایت کنند. دولت فرانسه نیز به دلیل حمایت از انقلاب ایران انتظار داشت که دولت ایران با شرکت‌های فرانسوی رفتار بهتری داشته باشد اما به دلیل جو انقلابی آن زمان باتمام شرکت‌ها رفتاری یکسان صورت پذیرفت. هم چنین وضع مجازات‌های سنگین اقتصادی از سوی آمریکا و جامعه اقتصادی اروپا علیه ایران و همراهی فرانسه با آنها و تصمیم فرانسه مبنی بر جلوگیری از ارسال سه ناوچه تندرو که در زمان شاه سفارش داده شده بود موجب تیره‌تر شدن روابط سیاسی میان دو کشور گردید.

روابط ایران و فرانسه در زمان جنگ ( 1359 تا 1367 )

با آغاز جنگ ایران و عراق روابط فرانسه با ایران رو به تیرگی نهاد زیرا در معادله جنگ ایران و عراق کشور عراق به دلیل سابقه روابط با فرانسه از اهمیت زیادی برخوردار بود و رژیم عراق هم درپی برقراری روابط با کشورهای اروپایی از جمله فرانسه بود. تهاجم وسیع عراق به ایران در 31 شهریور 1359 باعث افزایش همکاری میان فرانسه و عراق در زمینه تسلیحات نظامی شد. در واقع علل حمایت فرانسه از عراق عبارتند از:

  • دستیابی به نفت و بازارهای پرسود تسلیحاتی و تجاری عراق و سایر هم‌پیمانانش؛
  • رابطه نزدیک میان عراق و عربستان که می‌توانست منافع مورد نظر فرانسه را تامین نماید؛
  • شکست عراق باعث هدر رفتن ده سال فعالیت اقتصادی فرانسه در این کشور می‌شد؛
  • ضدیت فرانسه با ایران و خطر سرایت انقلاب به سایر کشورهای منطقه؛
  • با نزدیکی به عراق در واقع نزدیکی خود با اسرائیل را که عرب‌ها با آن مخالف بودند جبران می‌کرد.

در مجموع می‌توان موضع‌گیری فرانسه در قبال حمله عراق به ایران را به دو مقطع تقسیم نمود: مقطع اول از ابتدی تجاوز عراق به ایران بود که به دلیل ضعف نیروهای نظامی ایران موضع بی‌طرفی اتخاذ نمود و خواستار پایبندی دو طرف به قراردادهای تسلیحاتی بود. اما در مقطع دوم به دلیل از بین رفتن توازن قوا در جبهه‌ها و برتری نیروهای نظامی ایران فرانسه حمایت گسترده خود از عراق را اعلام نمود. در این زمان میتران در جریان سفر خود به مصر در سال.1361 در دیدار از قاهره اعلام نمود که

«ما مایل نیستیم عراق در جنگ مغلوب شود؛ موازنه نظامی باید میان جهان عرب و ایران حفظ شود».

به این ترتیب روند تحویل تجهیزات نظامی به عراق توسط فرانسه ادامه پیدا کرد و در زمانی که جنگ در جبهه‌ها به نفع ایران شد عراق آتش بس را قبول نکرد و فرستادن سلاح‌های جدید به عراق ادامه یافت. در سال 1362 پنج فروند هواپیمای سوپر استاندارد فرانسوی مجهز به موشک‌های اگزوسه به عراق تحویل داده شد. در سال1362 طارق عزیز طی سفر به پاریس چندین قرارداد نظامی با مقامات بلند پایه فرانسه امضا نمود. قسمت عمده معاملات دو کشور درباره خرید جنگ افزار توسط عراق و فروش نفت به فرانسه بود. عراق از 1356 تا 1364 حدود 811 میلیارد دلار جنگ‌افزار مدرن از فرانسه خریداری کرده و بهای آن را با فروش نفت خام به فرانسه پرداخت کرده است. در واقع خطر تهدید انقلاب اسلامی علیه سیستم حاکم بر منطقه و بازیگران اصلی و فرعی آن فرانسه و تمامی قدرت‌های موجود را وادار کرده بود که از عراق حمایت نمایند.

تحلیل غربی‌ها و فرانسه بر این پایه استوار بود که پیروزی ایران بر عراق جغرافیای سیاسی منطقه را عوض می‌کند و علاوه براین حیات سیاسی رژیم‌های منطقه را با خطر نابودی روبه رو می‌سازد و هم چنین خسارت جبران‌ناپذیری را نیز بر منافع غرب در این منطقه وارد می‌کند. در 1366 جنگ ایران و عراق از حالت منطقه‌ای خارج شده و صبغه‌ای بین‌المللی یافت که این امر به علت بالا گرفتن نبردهای زمینی تشدید حملات علیه کشتی‌ها و تاسیسات نفتی و به میدان آمدن کشورهای دیگر منطقه در جنگ بود. ادامه این وضعیت کشورهای دیگر از جمله شوری همکاری خلیج فارس، مصر، اردن، فرانسه و حتی شوروی و آمریکا را متقاعد ساخت که هزینه‌ها و خطر گسترش جنگ برای ثبات منطقه و صلح بین‌المللی بسیار بیشتر از منافع آن است به ویژه که کمک‌های نظامی و اطلاعاتی غرب از جمله فرانسه نتوانسته بود برتری خاصی برای عراق به وجود آورد. زیرا نیروهای ایرانی هم چنان به پیش روی خود ادامه می‌دادند تصرف منطقه استراتژیک فاو توسط ایران و حملات مداوم بری تصرف بندر بصره و نیز تصرف شلمچه از جمله این پیروزی‌ها بود و این هشداری بود برای کشورهای منطقه و قدرت‌های بزرگ که ممکن بود حتی به پیروزی نظامی ایران ختم شود.

بنابراین با توجه به تحولات فوق کویت به علت آسیب‌پذیری در قبال اقدامات تلافی‌جویانه ایران در آبان 1365 از تمامی اعضای شوری امنیت درخواست کمک نمود. به این ترتیب وخامت روبه افزایش اوضاع باعث حضور قدرت‌های بزرگ در منطقه بعد از تصویب قطعنامه 598 از جانب شوری امنیت گردید و فرانسه نیز به بهانه اجرای این قطعنامه و برای فشار هرچه بیشتر به ایران وارد منطقه خلیج فارس گردید.[۳]

تاریخ و میراث مشترک فرهنگی؛ پیشینه و تحولات روابط فرهنگی دو کشور

مدارک و شواهد تاریخی نشان می‌دهد مردم فرانسه و به ویژه فرهیختگان آن تا پیش از انقلاب اسلامی ایران، نگاهی فرهنگی به ایران داشته و ایران برای آنان در یک کلام «گهواره تمدن» را تداعی می‌کرده است. علت این امر شاید در نخستین آشنایی فرانسویان با ایران باشد. اگر سایر کشورهای اروپایی به وسیلۀ مسائل سیاسی با ایران آشنا شدند، آشنایی فرانسویان با ایران از طریق کتاب و آثار فرهنگی بود. از باب مثال هنگامی که در گذشته «انگلیسی‌ها، استخراج نفت و بلژیکی‌ها، امتیاز اداره امور گمرکات ایران را کسب کردند، فرانسه انحصار حفاری‌ها و اکتشافات باستان‌شناختی را در این کشور بدست آورد». از اینجا می‌توان دریافت که چرا پژوهش‌های ایران‌شناسی در فرانسه اصولاً حول هویت ایرانی، علم و تمدن ایرانیان تمرکز یافته است. همین نگاه فرهنگی فرانسویان به ایران موجب گردید تا بعضی از استادان و فرهیختگان فرانسوی عمر خود را صرف تحقیق درباره فرهنگ، زبان، علم و خلاصه فلسفه ایران بنماید. به عنوان مثال ژول مول نزدیک به سی سال تلاش کرد تا ترجمه‌ای استادانه‌ای از شاهنامه فردوسی به زبان فرانسه انجام دهد.

هانری ماسه، ژیلبرت لازار، فوشه کور و چند استاد دیگر فرانسوی نه تنها زبان و ادب فارسی را به دانشجویان و علاقمندان بدین زبان آموختند، بلکه آثاری از نویسندگان و شاعران ایرانی را نیز به زبان فرانسه ترجمه کردند. درباره ترجمه آثار فلسفه ایرانی به فرانسه و تحقیق درباره آنها، کارهای هانری کورین بسیار چشمگیر است. این فیلسوف و دانشمند فرانسوی که به وسیله ماسینیون با فلسفه اسلامی آشنا شد، چنان مفتون فلسفه سهرودی، ملاصدرا و فلاسفه متأخر ایران گردید که سال‌ها در ایران اقامت گزید و از سال 1947 تا پایان زندگیش در سال 1978 در انستیتوی ایران و فرانسه در تهران به پژوهش در فلسفه ایران اسلامی پرداخت و با همکاری نزدیک دوستان ایرانی خود همچون سیدجلال الدین آشتیبانی، محمد مکری و بویژه دکتر محمد معین متون دینی و فلسفی مهمی را که معرف و مظهر سنت‌های ایرانی و اسلامی بودند تصحیح و چاپ کرد.

در زمینه باستان‌شناسی نیز کارهای گیرشمن و هیئت همراه او بسیار قابل توجه است. «او مطالعه درباره کاخ هخامنشیان، قلعه شوش و محل کاخ‌های سلطنتی را به انجام رساند و از سال 1951 تا 1962، در حفاری زیگورات‌های ایلامی در چغار زنبیل و نیز بناهای ساسانی، ایوان کرخه تلاش زیاد کرد». در همین کاوش‌های باستان‌شناسی بود که این باستان‌شناس برجسته و همکارانش به کشف اشیاء و آثار ارزنده‌ای از ایران‌باستان نایل شد و بدین ترتیب ایران معاصر را با گذشته درخشانش آشنا نمودند.

این شوق و علاقه فرانسویان به فرهنگ، زبان و فلسفه ایران موجب شد تا کتاب‌ها و مقالات زیاد به قلم ایران‌شناسان فرانسوی در حوزه‌های مختلف ایران‌شناسی در فرانسه و در ایران چاپ و منتشر شود. علاوه بر آن در همین دوران در چند دانشگاه و مؤسسه علمی فرانسه نیز زبان و ادبیات فارسی تدریس می‌شد.

این همه تلاش فرانسویان درباره ایران‌شناسی استقبال شدید ایرانیان را در پی داشت، به طوری که ایرانیان نیز به نوبه خود به فرهنگ و زبان فرانسه علاقمند گردیدند. روزنامه‌ای که تحت سالیان سال به زبان فرانسه در تهران منتشر می‌شد، از این علاقمندی ایرانیانی به فرهنگ و زبان فرانسه حکایت می‌کرد. این علاقمندی به حدی بود که در سال 1951 دکتر محمد مصدق بخش ایران‌شناسی انستیتوی ایران و فرانسه در تهران را بر خلاف سایر مراکز فرهنگی خارجی ایران، از تعطیل شدن معاف داشت، او درباره این بخش‌ها گفته بود:

«این مؤسسه همان کاری را می‌کند که خود ما بایست بکنیم».

بعد از انقلاب اسلامی ایران، متأسفانه سیاستمداران فرانسوی چه چپ و چه راست به دلایلی عملاً در مقابل ایران قرار گرفتند و با دشمنانش همسو شدند. از طرف دیگر دولت انقلابی ایران اسلامی نیز که هم در داخل و هم در خارج از مرزهای خود با جنگ‌ها و فتنه‌های عدیده‌ای مواجه بود، نمی‌توانست چنانکه باید پیام دوستی و مودّت خود را به دوستان فرانسوی‌اش ابلاغ نماید و از آنان حمایت‌های مادی و معنوی کند. از این رو ایران‌شناسان فرانسوی هم از سوی دولت خود و هم ناخواسته از طرف دولت نوپای جمهوری اسلامی ایرانی مورد بی‌مهری قرار گرفتند و بدین ترتیب ایران‌شناسی در فرانسه دچار بحران شده و به سوی سیاست گرایش یافت. چنان که «در سال‌های پیش از انقلاب اسلامی در ایران و کودتای مارکسیستی در افغانستان دیگر تحقیقات میدانی در زمینه باستان‌شناسی در این دو کشور میسر نشد». پس از مرگ کوربن، دیگر کسی پیدا نشد تا کارهای او را دنبال کرد و این بار را به سرمقصد نهایی برساند. فرانسویان و ایران‌شناسان فرانسوی خواهی نخواهی به سیاست کشیده شدند و آثار قلمی آنها نیز رنگ و بوئی سیاسی داشت. برای مثال یان ریشار در سال 1980نخستین کتاب درباره رابطه اسلام و جامعه در ایران را به زبان فرانسه منتشر کرد و بر نمادها و اسطوره‌های هویت‌ساز تشیع تأکید کرد.

روابط فرهنگی ایران و فرانسه

در جریان قرن نوزدهم نفوذ فرهنگی فرانسه در ایران بیش از پیش توسعه یافت و قشر تحصیل‌کرده ایرانی، که به زبان فرانسه آشنایی یافته بود، به زودی بر گنجینه ادبی، علم یو هنری فرانسه دست یافت و شیفته این تمدن درخشان گردید.[۴] مقدمات ارتباط فرهنگی بین ایران و فرانسه از زمان فتحعلی‌شاه و آمدن ژنرال گاردان و همراهانش به ایران آغاز گردید. از این زمان توجه دانش پژوهان ایرانی به آثار نویسندگان فرانسوی جلب گردید. در بین آثار نویسندگان بزرگ فرانسوی نمایشنامه‌های مولیر به دلیل جنبه انتقادی، بیشتر مورد توجه قرار گرفت. نخستین نمایشنامه‌ای که از فرانسه به فارسی ترجمه شد میزانتروپ(mis en tropes: Molière) بود که در سال 1248 شمسی یعنی در سال‌های آخر سلطنت فتحعلی‌شاه تحت عنوان  «گزارش مردم گریز» به صورت منظوم چاپ و منتشر گردید و پس از آن «گیج»، «طبیب اجباری» و «عروس مجبوری» به زبان فارسی درآمد. در سال 1280 نمایشنامه‌ای موسوم به «مارگریت» و یک سال بعد رمان‌های «سه تفنگدار»، «کنت دو مونت کریستو» اثر الکساندر دوما ترجمه شد.

در دوران ناصرالدین‌شاه و مظفرالدین‌شاه آنچه ایران و فرانسه را به هم نزدیک می‌کرد، روابط فرهنگی بود. در این تاریخ فرانسه در خاک ایران نظر سیاسی و اقتصادی نداشت و علایق فیمابین بیشتر از نوع علمی و فرهنگی بود.

مدارس پسرانه «سن لویی». برگرفته از سایت تابناک، قابل بازیابی از https://www.tabnak.ir/

از یادآوری این نکته هم گریزی نیست که در آغاز کار مدارس، فرانسویان، نه از راه دلسوزی برای فرزندان ایران، بلکه از روی ناچاری روی به فعالیت فرهنگی آوردند.[۵] فعالیت‌های آموزشی فرانسوی‌ها در ایران، به ویژه در دو جهت متمرکز شده بود: یکی تدریس زبان فرانسوی و دیگری تدریس سایر رشته‌های فنی، علمی و تجربی.[۶] در زمان امیر کبیر معلمان فرانسوی در مدرسه دارالفنون ایران و شاگردان ایرانی در مدارس فرانسه به تعلیم و تعلم مشغول شدند. هفت سال پس از تاسیس دارالفنون، دولت 42 تن از فارغ‌التحصیلان کشور را برای آموختن فنون مختلف به فرانسه اعزام داشت که در سال 1238 هجری شمسی این عده وارد پاریس شدند و پس از خاتمه تحصیلات به ایران بازگشتند. در دوران قاجار، زبان فرانسه در دربار ایران بسیار متداول گردید و ناصرالدین‌شاه خود به زبان فرانسه آشنایی داشت. در سال 1900 میلادی مدارس پسرانه «سن لویی» و دخترانه «ژاندارک» در تهران تاسیس شد.

از جمله امتیازاتی که فرانسویان در دوران قاجار در ایران به دست آوردند امتیاز حفاری علمی در ایران در سال 1900 میلادی بود. برطبق آن امتیاز، باستان‌شناسان موزه لوور نخست در همدان و سپس در شوش و دزفول به حفاری و اکتشاف مشغول شدند. «دیولافوآ»(Jane Dieulafoy) باستان‌شناس معروف فرانسوی و بعد از او «دمورگان»(Jacques de Morgan) در همان ناحیه به اکتشافات عظیم علمی نایل گردیدند که از آن جمله کشف لوح قوانین حمورابی پادشاه بابل است که در سال 1901 میلادی در شوش تختگاه ایلام به دست آمد. این امتیاز به قوت خود باقی بود تا آن که در مهر 1306 ملغی گردید ولی از طرف وزارت فرهنگ اجازه حفاری علمی در شوش با شرایط دیگری به فرانسوی‌ها داده شد.

روابط فرهنگی در دوران پهلوی

در زمان رضا شاه پس از وضع قانون اعزام محصل به خارج در سال 1307 که به موجب آن مقرر گردیده بود به مدت 6 سال هر سال لااقل 100 نفر دانشجو برای تحصیل به اروپا اعزام شود توجه ویژه‌ای به فرستادن دانشجو به فرانسه اعمال گردید. از سال 1307 تا 1312 از طرف وزارت فرهنگ هر سال در حدود یکصد محصل به فرانسه و انگلستان اعزام شدند. غالب محصلان در فرانسه به تحصیل پرداخته و از سال 1313 به بعد بتدریج به ایران باز گشتند و عده‌ای از آنان به تدریس در دانشگاه جدیدالتاسیس تهران مشغول شدند. همچنین در سال 1307 جمعی از کارمندان پست و تلگراف برای فراگرفتن فن مخابره تلگراف بی‌سیم به پاریس اعزام شدند. در سال 1307 نیز مدرسه رازی در ایران تاسیس شد.

در ضمن، در این دوران شماری از استادان فرانسوی در مدارس عالیه کشور( مدرسه حقوق و علوم سیاسی و مدرسه طب) به تدریس مشغول شدند که از ان جمله می‌توان از دکتر ژان فونتانا- دکتر لافن- پروفسور لوباور- پروفسور پیر مارسل و پروفسور دایرالی نام برد. اولین قرارداد فرهنگی رسمی بین ایران و فرانسه در سال 1308 بین وزیر مختار ایران در پاریس و وزیر فرهنگ دولت جمهوری فرانسه درباره برابری ارزش تحصیلات منعقد شد.

در سال 1313( 1935) روزنامه فرانسوی زبان «ژورنال دو تهران» در تهران شروع به کار کرد که می‌توان آن را قدیمی‌ترین روزنامه فرانسوی زبان خاور میانه دانست. سپس چند مدرسه فرانسوی دیگر در تهران تاسیس شد که از جمله آنها می‌توان از مدارس مریم در تهران، انوشیروان در تبریز و ستاره صبح در اصفهان نام برد. بیشتر این مدارس توسط مسیونرهای مذهبی تاسیس و اداره می‌شدند.

روابط فرهنگی ایران و فرانسه از اوایل دهه 1950 گسترش بیشتری یافت. انجمن فرهنگی ایران و فرانسه در سال 1950 در پاریس تشکیل شد و ریاست این انجمن را ایران‌شناسان مشهوری از قبیل رنه گروسه(René Grousset)، پروفسور پاستور والری رادو(Louis-Pasteur Vallery-Radot) و هانری ماسه(Henri Massé) بر عهده داشتند. در سال 1961 نمایشگاه 7000 سال هنر( سفال‌های قدیم، مینیاتور، صنایع‌دستی، سکه‌های قدیمی، قالی) در فرانسه گشایش یافت.

به منظور گسترش روابط فرهنگی دو کشور موسساتی نیز در کشور فرانسه در این دوران تاسیس شد که از جمله آنها می‌توان از خانه ایران در پاریس نام برد. همچنین تعداد دانشجویان ایرانی در فرانسه در دهه 1960 تا 1970 بشدت افزایش یافت.

روابط فرهنگی دو کشور بخصوص در دوران زمامداری ژنرال دوگل و پس از مسافرت وی به ایران و همچنین امضای موافقت‌نامه علمی و فنی بین دو کشور در تهران در دسامبر 1967 گسترش بیشتری یافت.

موافقت‌نامه فرهنگی، علمی و فنی ایران و فرانسه

در دسامبر 1967 یک موافقت‌نامه علمی و فنی و در 7 نوامبر 1973 یک موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و فرانسه در تهران به امضا رسید که در زیر به طور مختصر به آنها اشاره می‌شود:

موافقت‌نامه همکاری علمی و فنی

این موافقت‌نامه در تاریخ 27 دسامبر 1967(6 دی 1346) در تهران امضا شد و از تاریخ 12 فوریه 1969 لازم الجرا گردید. مدت اعتبار موافقت‌نامه محدود نبود و هریک از طرفین می‌توانستند با اخطار قبلی شش ماهه ان را فسخ کنند. اهداف این موافقت‌نامه عبارت بوداز:

  • همکاری و تبادل کارشناس به منظور شرکت در مطالعات علمی و تشریک مساعی به منظور تربیت کادر علمی و فنی و اداری و کمک‌های فنی به یکدیگر در این رابطه؛
  • تشکیل دوره‌های کارآموزی، تربیت کارآموزان حرفه‌ای و آموزش عملی آنها و اعطای بورس‌های تحصیلی؛
  • مبادله کتاب و نشریات علمی و تشکیل کنفرانس‌های علمی و فنی.

در ضمن این موافقت‌نامه و کلیه ملحقات تکمیلی آن می‌توانست با موافقت طرفین تغییر یابد.

موافقت‌نامه فرهنگی بین دو کشور

موافقت‌نامه همکاری‌های فرهنگی ایران و فرانسه در تاریخ 7 نوامبر 1973( 16 آبان 1352) در تهران به امضا رسید و از تاریخ 12 ژوئیه 1974 لازم الجرا گردید. مدت اعتبار اولیه این موافقت‌نامه 5 سال تعیین شد و مقرر گردید چنانچه حداقل شش ماه قبل از انقضای مدت مذکور، این قرارداد فسخ نگردد، به طور ضمنی تمدید شده تلقی گردد.

اهداف این موافقت‌نامه
  • توسعه همکاری‌های دو کشور در زمینه‌های فرهنگی، آموزشی، دانشگاهی و هنری؛
  • تشویق آموزش زبان و ادبیات و فرهنگ هر یک از دو کشور در دانشگاه‌ها و مدارس عالی طرفین؛
  • ایجاد تسهیلات لازم به منظور فعالیت موسسات فرهنگی و علمی و فنی از قبیل موسسسه‌های علمی و مراکز فرهنگی اعم از دولتی و خصوصی؛
  • برقراری همکاری نزدیک بین موسسات آموزشی و دانشگاهی و سازمان‌های علمی دو کشور از جمله کتابخانه‌ها و موزه‌ها؛
  • تبادل هیئت‌های علمی، فرهنگی و هنری و همچنین ترجمه و چاپ آثار ادبی و علمی؛
  • توسعه همکاری در زمینه‌های مربوط به رادیو و تلویزیون و سینما و مطبوعات دو کشور از طریق انعقاد موافقت‌نامه‌های لازم؛
  • تشویق و توسعه همکاری‌های ورزشی و توریستی میان دو کشور.

اعطای بورس‌های تحصیلی جهت انجام تحقیقات در هر یک از دو کشور به موجب این موافقت‌نامه حدود 200 استاد و مربی و کارشناس فرانسوی در موسسات ایران مشغول به تدریس شدند. در ضمن، شماری از جوانان فرانسوی نیز داوطلبانه به جای انجام خدمت وظیفه به تعلیم و آموزش زبان فرانسه در ایران مشغول شدند.

روابط فرهنگی دو کشور پس از انقلاب اسلامی

فرانسه با رفتاری که در جریان انقلاب اسلامی نسبت به رهبر انقلاب از خود نشان داده بود محبوبیتی در ایران کسب کرد و در اوایل انقلاب مشاهده شد که چگونه مردم به پاس میزبانی فرانسویان از رهبرشان، سفارت آنان در تهران را گلباران کردند. ولی دیری نپایید که از همان سال 58 به بعد کشور فرانسه همانند سایر کشورهای قدرتمند غربی در فهرست دشمنان انقلاب قرار گرفت. فرانسه گذشته از این که به دشمن ایران در جنگ اسلحه و مهمات می‌رساند، مرکز تجمع و فعالیت تقریبا همه مخالفان حکومت ایران شده بود و این مخالفان توانسته بودند که در بعضی مراکز تصمیم‌گیری فرانسه نفوذ کنند و ذهن فرانسویان را نسبت به جمهوری اسلامی ایران به کلی تیره و تار نمایند. تا چند سال در اوایل دهه شصت، نه فرانسه چندان رغبتی به گرم کردن روابط خود با ایران داشت و نه ایران در آن جو انقلابی می‌توانست روابط خود را با کشوری که احساس می‌کرد با او خصمانه برخورد می‌کند و از دشمنان و مخالفانش حمایت می‌کند گسترش دهد. بنابراین فعالیت انجمن فرهنگی ایران و فرانسه بعد از انقلاب تابعی از کاهش روابط سیاسی قرار گرفت و کلاس‌های آموزش زبان فرانسه که در این انجمن دائر بود، در خرداد ماه سال 1361 از طرف دولت ایران تعطیل شد. انجمن فرهنگی ایران و فرانسه پس از تعطیلی کلاس‌ها به کلی تعطیل نشد. بخش ایران‌شناسی انجمن که کوربن پایه‌گذاری کرده بود، همچنان سعی کرد به انتشار مجدد بعضی از کتاب‌های خود مبادرت ورزد. بعضی از این کتاب‌ها را انجمن با کمک ناشران خصوصی مانند مرکز نشر دانشگاهی منتشر کرد. در اینجا جا دارد که از فعالیت مرکز نشر دانشگاهی نیز در تقویت زبان فرانسه و آموزش آن در ایران یاد کرد. گروه زبان فرانسه مرکز نشر به سرپرستی روانشاد دکتر جواد حدیدی یکی از فعال‌ترین گروه‌ها بوده و فعالیت‌های آن موجب شد که بعد از انقلاب این مرکز به صورت مهم‌ترین موسسه انتشار کتاب‌های فرانسه در ایران درآید. یکی از کارهای موثر نشر دانشگاهی انتشار مرتب نشریه‌ای به زبان فرانسه به نام لقمان است که در آن تحقیقات ایرانی و اسلامی محققان ایرانی و فرانسوی همراه با اخبار و رویدادهای فرهنگی ایران در آن منعکس می‌شود.

رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس

رایزنی فرهنگی ایران یک واحد فرهنگی است که از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی (سابقا مسئولیت این واحد به عهده وزارت فرهنگ و هنر و سپس وزارت فرهنگ و آموزش عالی بود) به منظور انجام فعالیت‌های فرهنگی در خارج دایر می‌گردد. اداره این نمایندگی‌ها بر عهده رایزنان فرهنگی است که به طور مستقیم از طرف سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی (وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی) انتخاب می‌شوند. وابستگی فرهنگی ایران  در فرانسه در سال 1349 تاسیس و بعد به رایزنی تبدیل شد. ساختمان اولیه رایزنی فرهنگی در خیابان فوش(FOCHE) که از محله‌های اعیان‌نشین پاریس است، قرار داشت. در سال 1354، بزرگ نادرزاد رایزن فرهنگی وقت، محل فعلی آن را در خیابان ژان بارت(JEAN BART  ) جستجو  و با اخذ موافقت سفیر وقت آن را خریداری نمود. علت اصلی این انتخاب، همجواری آن با مدرسه آلیانس فرانس (محل اصلی آموزش زبان فرانسه به خارجیان)، محله کارتیه لاتن و دانشگاه سوربن که منطقه فرهنگی، دانشجویی و روشنفکری پاریس است، بوده و حتی سفیر وقت از این که با آغاز تحرکات ضد رژیم پهلوی، رایزنی در معرض تردد مخالفان رژیم قرار می‌گرفته، رایزن فرهنگی را مورد سرزنش قرار داد.

در نخستین ماه پس از پیروزی انقلاب از سوی سرپرستی واحدهای روابط فرهنگی وزارت فرهنگ و آموزش عالی کلیه نمایندگی‌های فرهنگی به استثنای فرانسه و چند کشور دیگر تعطیل و ماموران آنها به تهران احضار شدند. اما واحدهای فرهنگی تعطیل نشده به طور موقت تحت سرپرستی سفارت‌خانه‌های ایران در کشورهای مربوطه قرار گرفتند. وزارت فرهنگ و آموزش عالی در تاریخ 17 مرداد 1357 آقای ابوالحسن جلیلی را به عنوان رایزن فرهنگی منصوب و ایشان از تاریخ 16/6/57 فعالیت خود را در رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه آغاز کردند. در زمان ریاست جمهوری بنی صدر طبق نوشته وزیر فرهنگ وقت آقای دکتر حبیبی، خانه فرهنگ ایران در پاریس به وسیله سفارت در اختیار آقای حسین نوری، نماینده امام در خارج از کشور قرار گرفت تا طبق ضوابط مخصوصی مورد استفاده انجمن اسلامی دانشجویان فرانسه واقع گردد. در سال 1361 آقای مجید کارشناس به عنوان نماینده وزارت فرهنگ و ارشاد به پاریس معرفی شدند و تامرداد سال1362مکاتبات اداری وی همچنان ادامه داشته است. از آنجا که این مرکز به محل برخورد نیروهای مدافع انقلاب اسلامی و اپوزیسیون تبدیل شده بود، به دلیل شکایت همسایگان از این مرکز، ساختمان رایزنی فرهنگی قفل و زنجیر شد و تردد در آن ممنوع گردید. رایزنی فرهنگی پس از اخراج مجید کارشناس در سال 1362، به مدت یک دهه تعطیل شد. مقدمات همکاری‌های مجدد فرهنگی میان دو کشور از سال‌های 69 تا 70 از سر گرفته شد، در حالی که هنوز مراکز فرهنگی دو کشور بازگشایی نشده بود. در شهریور 1372 هجری شمسی یادداشت تفاهمی از طرف وزارت امورخارجه ایران و فرانسه  به امضا رسید تا همکاری‌های فرهنگی، علمی و تحقیقاتی میان دو کشور ایران و فرانسه گسترش یابد. در ماده 45 این تفاهم‌نامه آورده شد که طرفین تصمیم گرفتند یک گروه کارشناسی تا نیمه دوم 1372 جلسه ای تشکیل داده تا وضعیت مدارس ابتدایی و متوسطه دو کشور، مراکز فرهنگی و انستیتوی تحقیقاتی در دو کشور، و متن موافقت‌نامه فرهنگی 1352 را مورد بررسی قرار دهند. در همین سال بود که آقای سید حسین هاشمی به عنوان رایزن فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس تعیین و پس از یک وقفه ده ساله نمایندگی فرهنگی فعالیت خود را در محل سفارت آغاز کرد.

رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس از خرداد 1373 فعالیت خود را از سرگرفت. ده سال از تعطیلی خانه فرهنگ ایران در پاریس و اخراج رایزنی فرهنگی می‌گذشت و  همه چیز باید از صفر شروع می‌شد. دفتری در سفارت به رایزنی اختصاص یافت. هدف اصلی بازگشایی خانه فرهنگ بود. این کار با دشواری‌های فراوان آغاز شد که مهم‌ترین آن جلب اعتماد مقامات فرانسوی بود. در این مدت رایزنی فرهنگی موفق شد با ارتباطات گسترده با مقامات وزارت خارجه و وزارت کشور فرانسه، اجازه فعالیت مجدد را دریافت نماید. با بازسازی خانه فرهنگ ایران و برگزاری چند جلسه و کنفرانس، این محل به عنوان مرکز اصلی فعالیت‌های فرهنگی جمهوری اسلامی ایران معرفی گردید. مهم‌ترین فعالیت رایزنی در این زمینه ایجاد ارتباطات با مراکز فرهنگی، هنری، دانشگاهی و نهادهای اسلامی بوده است. در این ارتباطات سعی بر باز نمایی ابعاد معنوی و اخلاقی فرهنگ و هنر ایرانی بوده که در اثر تبلیغات رسانه‌ای به فراموشی سپرده شده بود. از آن زمان تا کنون بر اساس تسهیلات فراهم آمده، رفت و آمد زیادی بین نخبگان و شخصیت‌های فرهنگی دو کشور صورت گرفته و فعالیت‌های فرهنگی زیادی انجام شده که به برخی از آنها اشاره می‌شود:

روان‌شاد حاج قربان سلیمانی؛ گوهر تابناک دوتارنوازی ایران و جهان و پدیده جشنواره بین‌المللی آوینیون فرانسه در سال 1991: وی هشت بار به فرانسه دعوت شد و در سال 1991میلادی که این هنرمند بزرگ در فستیوال موسیقی و تئاتر سنتی ایران در جشنواره شهر آوینیون فرانسه شرکت کرده بود حضار را مجذوب و حیران هنر خویش ساخت و تحسین موسیقى‌دانان و آهنگ‌سازان نامى غرب را برانگیخت. هنگام برگزاری جشنواره جهانی موسیقی آوینیون در فرانسه، مطبوعات آن کشور برایش تیتر زدند: «گنج راستین ملی» و آن موقع 72 ساله بود. در ژوئیه سال 1991 «لوموند» عکس او را روی جلدش چاپ کرده و زیر آن نوشته: «کسی که درهای بهشت را روی غرب گشود» و نوول آبزرواتور در مورد او نوشت:

"حس عمیق او نسبت به موسیقى و مهارت او در نوازندگى، در عین حال که بسیار طبیعى جلوه می‌کند، بسیار حیرت انگیز است".

درصفحه اول نشریه لیبراسیون شماره ی ۳۱۶۹ به تاریخ 1991/7/31 در سایه عکس بزرگ استاد حاج قربان سلیمانی ذکر نمودند: اصالت بارز و توان بالای نوازندگی دوتار و قدرت عالی ایشان در ارائه آوازهایی به زبان‌های فارسی، ترکی و کردی علاقمندان موسیقی را چنان تحت تاثیر قرارداد که با ابراز احساسات ممتد، آنان را وادار ساختندکه برنامه خودرا تکرار کنند و درپایان تماشاگران بسیاری حتی آنان که با زبان فارسی هم آشنایی نداشتند، حاج قربان را در آغوش کشیدند و بسیاری از موسیقی‌شناسان، مدیران، دست‌اندرکاران فستیوال‌های جهانی، خبرنگاران وگزارشگران مطبوعاتی و همچنین رادیو و تلویزیون‌های کشورهای مختلف برای دیدار و گفتگو با این هنرمند زبردست و ناشناخته به دفتر فستیوال وهتل محل اقامتش مراجعه می‌نمودند تا عکس وگزارش تهیه کنند. ازجمله (پیترزسلرز) مدیر فستیوال لس آنجلس اعلام کرد که سعی می‌کنم تابرای سال ۱۹۹۳ استاد سلیمانی را به جشنواره دعوت نمایند. این استاد صاحب نام به عنوان پدیده و ستاره "آوینیون" فرانسه معرفی شد. وخود در مورد برنامه آوینیون می‌گفت:

«آن  روز ساز به من می‌گفت: تو در زمین بزن و من از آسمان».

- در سال 1383 اعضاى تور فرهنگى ایران در پاریس با فعالیت‏‌هاى گوناگون مرتبط با کتاب و نشر در فرانسه آشنا شدند. در این هیأت على‌‏اصغر رمضانپور معاون فرهنگى وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، ولى‌‏الله شجاع پوریان رئیس کمیسیون فرهنگى مجلس، محمدعلى شعاعى دبیر دفتر مجامع و فعالیت‏‌هاى فرهنگى و مسئولان انتشاراتى‌‏هاى دلیل ما، افق، ققنوس، خانه فرهنگ و هنر گویا و فرهنگ معاصر و نمایندگان دو بنگاه ادبى حضور داشتند. مذاکراه با مسئولان وزارت خارجه فرانسه، آشنایى با صنعت نشر فرانسه، دیدار ناشران با مسئولان سندیکاى ملى فرانس ادیسون و بنگاه‌هاى انتشاراتى، دیدار با مسئول بازرگانى بنگاه توزیع کتاب، شرکت در کنفرانس روابط بین ناشران و نویسندگان،شرکت در کنفرانس سیاست کتاب در مرکز ملى کتاب و بازدید از شرکت مودیس - سومین توزیع‌کننده بزرگ کتاب در فرانسه از جمله برنامه‌هایی بود که در این سفر چند روزه صورت گرفت.

- اعزام یک گروه 15 نفری از دانشجویان زبان فارسی برای دوره دانش‌افزایی به ایران در سال 1378. اعزام این تعداد از دانشجویان در طول سال‌های گذشته بی‌سابقه بوده است.

- اهدای 20 محموله کتاب به 20 کتابخانه معروف فرانسه به مناسبت سفر آقای خاتمی رئیس جمهور وقت به فرانسه؛

- برگزاری نشست مشترک علمی بین انستیتو پاستور پاریس و انستیتو پاستور ایران با حضور 14 نفر از محققان و روسای بخش‌های مختلف انستیتو پاستور پاریس در 1379 و طی سه روز کاری 27 سخنرانی علمی در زمینه مباحث پزشکی، واکسن‌سازی و داروسازی ارائه گردید.

- برگزاری بهار ایرانی با مشارکت رایزنی فرهنگی ایران و شهرداری منطقه شش پاریس به مدت یک ماه در سال 1383: این برنامه به مناسبت فصل بهار و سال نو ایرانی در مراکز مختلف فرهنگی منطقه شش پاریس برگزار شد که شامل بخش‌های متنوع سینما، تئاتر، موسیقی، نمایشگاه و کنفرانس بود. این مراسم در 17 اردیبهشت در سالن شهرداری منطقه شش و با حضور چهره‌های شاخص فرهنگی ایرانی و فرانسوی انجام شد و نمایشگاه‌های آثار گرافیک، نقاشی، خطاطی و کتاب‌های قدیمی و فرش افتتاح و مورد بازدید عموم قرار گرفت. تئاترهای ایرانی شکلک، تیغ کهنه، روی خط خاکستری، دایی وانیا روی فرش ایرانی از جمله نمایش‌هایی بودند که در سالن خانه‌فرهنگ‌های جهان و تئاتر لوسرنر پاریس به نمایش درآمدند. برپایی هفت سین نوروزی و سفره‌های عقد ایرانیان مسلمان، مسیحی،  یهودی  و زرتشتی با عنوان "نمایشگاه سفره‌های ایرانی" در کلیسای سن سولپیس یکی از این برنامه‌ها بود.

- اجرای تئاتر «شمس پرنده» و «اسطوره سیاوش» پری صابری با همت صادق خرازی سفیر وقت ایران در فرانسه در تالار یونسکوی پاریس؛

- برگزاری جشن نوروز در شهرداری پاریس برای نخستین بار در فرانسه در29 مارس 2004: به همین مناسبت شهردار پاریس ضیافت بزرگی در تالار بزرگ شهرداری پاریس ترتیب داد و گروه کثیری از ملیت‌ها و اقوامی که سال نو آنها با اول فروردین و نوروز شروع می‌شود، به شرکت در آن دعوت شده بودند. شهردار پاریس در آغاز ضیافت به عنوان خوش آمدگویی و تبریک گفت و میهمانان در کنار سفره هفت سین با غذاها و شیرینی‌های ایرانی و افغانی، در حالی که موسیقی محلی اقوام گوناگون فضا را پرکرده بود، پذیرایی شدند.

- برگزاری برنامه "شب سفید" توسط شهرداری پاریس در بخش‌های مختلف و متنوع  شهر پاریس در روز هفتم اکتبر2005 به اجرا در می‌آید و نخستین حضور فرهنگی ایران  در محل کاخ و محوطه آرشیو ملی فرانسه و با برگزاری برنامه نمایشگاه نقاشی فدریکا مارتا از اشعار مولانا، چادر عشایر به سبک قشقایی، شاهنامه‌خوانی مهدی فقیه در جمع ایرانیان، نمایشگاه چای‌خانه سنتی ایران، اجرای ارکستر نکیسا با نوازندگانی زبده، کارگاه خوشنویسی توحیدی طبری، قرائت متن‌های نمایشی کوتاه توسط نادری و ثمینی رقم خورد.

- اولین حضور جمهوری اسلامی ایران در نمایشگاه کتاب پاریس از تاریخ 3 الی 7 فروردین 1386 با حضور موسسه نمایشگاه‌های فرهنگی ایران. شرکت در نمایشگاه پاریس نه تنها فرصت مغتنمی بود تا قابلیت‌های نشر کشور به طرف فرانسوی نشان داده شود بلکه زمینه برای همکاری‌های مشترک در آینده برای ارائه فرهنگ مکتوب کشورمان در فرانسه فراهم آمد.

- حضور ایران در اولین نمایشگاه بین‌المللی گردشگری در پاریس در مارس 2008؛

- حضور همه ساله بنیاد فارابی و حوزه هنری سازمان تبلیغات و بخش‌های خصوصی در جشنواره کن؛

- حضور نمایندگان دولتی و ناشران ایرانی در فستیوال جهانی میدم( ناشرین و تولیدکنندگان کالاهای فرهنگی هنری و موسیقیایی کشورهای جهان) در محل دائمی نمایشگاه‌های شهر کن؛

- آموزش زبان فارسی در سه سطح مبتدی، متوسطه و عالی، در محل رایزنی فرهنگی ایران در پاریس برگزار می‌شود. این کلاس‌ها داوطلبان خاص خود را دارد. افرادی که قرار است به عنوان ماموریت یا برنامه‌ای به ایران بروند، دانشجویان، خبرنگاران، ودیگر قشرهای فرانسوی در خارج از ساعات اداری که مناسب با وضعیت کاری آنان است مایل به استفاده از این کلاس‌ها هستند. هر چند در تنها مدرسه ایرانی واقع در پاریس نیز  زبان فارسی برای کودکان و نوجوانان در روزهای شنبه تدریس می‌شود.

هفته فرهنگی خانه‌های فرهنگ خارجی در پاریس

فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی درپاریس در سال 2001 میلادی برابر با 1380 شمسی  با حضور کشورهای ایران، مصر، سوریه، اسپانیا، ترکیه، کانادا، مجارستان و برخی از کشورهای آمریکای لاتین با مدیریت رایزنی فرهنگی کانادا تاسیس گردید و هم اکنون متشکل از 35 مرکز و موسسه فرهنگی کشورهای خارجی است و رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه نیز در این انجمن مشارکت فعال دارد. هدف این انجمن انجام فعالیت مشترک و متمرکز در مراکز فرهنگی مربوط به خود جهت معرفی فرهنگ و هنر ملی و شناساندن آن به شهروندان پاریسی است. اولین فعالیت این انجمن در اکتبر 2002 در چارچوب هفته خانه‌های فرهنگ با همکاری شهرداری پاریس و وزارت فرهنگ فرانسه برگزار گردید. زمان برگزاری این هفته فرهنگی نیز بعد از پایان یافتن تعطیلات تابستانی ماه اوت و آغاز شدن فعالیت‌های جاری از جمله باز شدن مدارس و دانشگاه‌ها است و در ماه سپتامبر یعنی در اوایل مهر ماه از اهالی پاریس دعوت به عمل می‌آید تا از طریق فرهنگ و هنر، سفری به کشورهای عضو داشته باشند. خانه‌های فرهنگ نیز ضمن ارائه برنامه‌های متعدد از جمله هنرهای بصری، ادبیات، سینما، موسیقی، تئاتر، نمایشگاه هنرهای تجسمی، میزگرد و کنفرانس، آشپزی و گفتگو در حد توان خود جلوه‌ای از فرهنگ و هنر خود را در معرض علاقمندان قرار می‌دهند. همه ساله یک موضوع خاصی به صورت مشترک جهت معرفی خانه‌های فرهنگ خارجی در پاریس انتخاب می‌شود و خانه‌های فرهنگ به طور معمول این برنامه‌ها اعم از نمایشگاه ٰکنفرانس ٰنمایش فیلم ٰاجرای موسیقی با محوریت آن موضوع برگزار می‌کنند. مردم نیز بر اساس بروشورها برنامه‌های مورد نظر خود را انتخاب می‌کنند و از نزدیک با مراکز فرهنگی نیز آشنا می‌شوند و این فرصت خوبی برای جذب افراد به نمایندگی فرهنگی است.

- به همت رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه، شبکه تلویزیونی آرته مشترک فرانسه و آلمان تمامی برنامه‌های روز چهارشنبه 23 بهمن ماه خود را به مراسم جشن گرامی‌داشت سی‌امین سالگرد انقلاب اسلامی ایران اختصاص داد. برنامه‌ها از ساعت 10 صبح چهارشنبه 23 بهمن با "روز بخیر تهران" آغاز و در ساعت 20 با "خداحافظ تهران" پایان یافت و حدود 10 مستند، فیلم و گزارش خبری در باره ایران پخش شد. در این میان، مستند بسیار قوی " ایران: قدرت آشکار شده از 1905 تا 2008 در باره تاریخ یکصد ساله ایران از کشف نفت تا دانش هسته‌ای در ساعت 20:50 نمایش داده شد. این مستند 90 دقیقه‌ای که شامل مجموعه‌ای از فیلم‌های آرشیوی و جدید، مصاحبه و گفتگو با مسئولان سیاسی ایران بود، با همیاری رایزنی فرهنگی ایران در فرانسه و در خلال سه سفر کاری کمپانی " آرت لاین فیلمز " در طول بهار و تابستان1387 به ایران تهیه گردیده بود.

- انتخاب رایزنی ایران در فرانسه توسط فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی: بر اساس یادداشت رسمی " فدراسیون خانه‌های فرهنگ خارجی"فیسپ" وابسته به وزارت فرهنگ فرانسه، خانه فرهنگ ایران از میان تمامی رایزنی‌ها و خانه‌های فرهنگ خارجی فعال، جزء ۵ خانه فرهنگ خارجی برتر در فرانسه شناخته شده است. در واقع "فیسپ" اتحادیه‌ای از کلیه رایزنی‌های فرهنگی و خانه‌های فرهنگ خارجی در فرانسه می‌باشد که به منظور هماهنگی فعالیت‌های فرهنگی و هنری رایزنی‌ها با یکدیگر و با وزارت فرهنگ و ارتباطات فرانسه به وجود آمده است. معرفی ۵ خانه فرهنگ خارجی برتر در فرانسه مسبوق به سابقه نبوده و برای اولین بار توسط "فیسپ" اعلان شده وموجبات آن را فراهم ساخت که فعالیت این خانه‌های فرهنگ منتخب توسط مجلات فیسپ، وزارت فرهنگ فرانسه و نشریات فرانسوی انعکاس یابد. انتخاب خانه فرهنگ ایران در زمره ۵ خانه فرهنگ برتر، افتخاری برای ج.ا.ایران می‌باشد.

رایزنی فرهنگی فرانسه در ایران

رایزنی فرهنگی فرانسه در ایران در بخش همکاری‌های فرهنگی در سفارت فرانسه در ایران فعالیت دارد و به امور علمی- فرهنگی، فنی و زبان‌شناسی می‌پردازد و زیر نظر سفیر فرانسه فعالیت می‌کند. رایزن فرهنگی از کارمندان وزارت امورخارجه فرانسه و یا از وزارت‌خانه‌های دیگر همچون وزارت فرهنگ(که به وزارت خارجه انتقال یافته) انتخاب می‌شوند. رایزنی فرهنگی دارای دو معاونت امور علمی – دانشگاهی و امور زبان‌شناختی – فرهنگی است.

یکی از فعالیت‌های عمده رایزنی فرهنگی فرانسه، همکاری‌های علمی – دانشگاهی است و رایزنی بودجه‌هایی را برای آموزش محققان و پژوهشگران ایرانی اختصاص داده و هزینه می‌نماید. در بخش آموزش زبان سفارت فرانسه فاقد مرکز آموزش زبان فرانسه است. موسسات مختلف ایرانی از قبیل کانون زبان ایران، موسسه کیش و قطب راوندی در امر آموزش زبان فرانسه فعال هستند و بخش فرهنگی سفارت اساتید اینمراکز را برای ارتقای سطح آموزش به صورت دوره‌های کوتاه مدت به فرانسه اعزام می‌نماید.

فعالیت فرهنگی سفارت فرانسه نیز در ایران مرتب انجام می‌شود و تمامی فعالیت‌های فرهنگی – هنری با همکاری سازمان‌های ایرانی مثل موزه هنرهای معاصر، سازمان میراث فرهنگی، موزه ایران باستان، تالار وحدت و مرکز موسیقی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سینماتک موزه هنرهای معاصر صورت می‌گیرد. برخی از کارهای فرهنگی صورت گرفته از طرف فرانسوی عبارتند از:

  • برگزاری چهارمین کنفرانس ایران‌شناسی اروپا ازسوی وزارت امورخارجه فرانسه، یونسکو و مرکز ملی تحقیقات فرانسه و دانشگاه سوربون از تاریخ 16 تا 19 شهریور 1378 در پاریس و شرکت حدود 40 استاد ایرانی در این کنفرانس؛
  • برگزاری میزگرد بررسی تطبیقی خاطره‌نویسی جنگ با حضور محققان ایرانی و فرانسوی در 15 و 16 آذر ماه 1378 در دانشگاه تهران از سوی سفارت فرانسه؛
  • برگزاری نشست مشترک علمی بین انستیتو پاستور پاریس و انستیتو پاستور ایران با حضور 14 نفر از محققان و روسای بخش‌های مختلف انستیتو پاستور پاریس در 1379 و طی سه روز کاری 27 سخنرانی علمی درزمینه مباحث پزشکی، واکسن‌سازی و داروسازی ارائه گردید؛
  • کاروان شعر ایران - فرانسه: اندیشه راه‌اندازى (کاروان شعر) در مهر ماه 1383 همزمان برگزارى دو نمایشگاه فرش در موزه فرش ایران در تهران و موزه فرش کلرمون فرانس در فرانسه، با موضوع «گفت‌وگو با طبیعت» شکل گرفت. براین اساس در اردیبهشت ماه سال 84 شاعران معروفى از فرانسه به ایران آمدند. این کاروان به شهرهاى تهران، اصفهان، شهرکرد، شیراز، فیروزآباد و چهارمحال بختیارى سفر کردند و شاعرانى نیز از تهران و اصفهان و شیراز به این کاروان پیوستند و به اجراى برنامه و شعرخوانى پرداختند و بعد از پایان برنامه این کاروان به فرانسه مراجعت کرد. در اسفند ماه سال 1383 کاروان شعر ایران به فرانسه رفت و در طول دو هفته به پنج شهر فرانسه از شمال تا جنوب مسافرت کردند و به اجراى برنامه پرداختند و در نه جلسه شعرخوانى شرکت کردند. گفتنى است که اعضای این کاروان به صورت فردى و گروهى در چندین مصاحبه مطبوعاتى، رادیوئى و تلویزیونى شرکت کردند و در مورد شعر خود و شعر امروز ایران و ژانرهاى مختلف آن صحبت کردند و به شعرخوانى پرداختند؛
  • نمایشگاه "آواز جهان: هنر ایران عصر صفوی" درموزه لوور پاریس از دوشنبه 9مهر1386(اول اکتبر2007) تا 17دی‌1386(7 ژانویه2008) در تالار ناپلئون موزه لوور به مساحت 500 متر مربع: نمایشگاه فرهنگ و هنر صفوی به عنوان نخستین همکاری فرهنگی مشترک ایران و فرانسه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، در موزه لوور پاریس برپا شد و برپایی این نمایشگاه در قالب یک تفاهم فرهنگی بین دو کشور انجام ‌شد و یکی از مهم‌ترین تفاهم‌نامه‌های فرهنگی محسوب می‌شود. نمایشگاه آواز جهان مهم‌ترین دستاوردهای تمدنی دوران پس از اسلام ایران یعنی دوره صفویه را به نمایش گذاشت و می‌توان آن را ازنمایشگاه‌های منحصر به فرد موزه لوور پاریس قلمداد کرد. "آواز جهان، هنرایران صفوی" یک نمایشگاه آنتولوژیستی وتاریخ شناسانه بود که بسیاری از آثار آن برای نخستن بار در فرانسه به نمایش گذاشته شد و همراه نمایشگاه، کتابی نیز منتشر گردید تا نیازهای جامعه علمی فرانسه در مورد شناخت تاریخ و فرهنگ ایران مرتفع نماید. در این نمایشگاه ‪ ۲۰۰قطعه اثر هنری ایران صفوی به نمایش گذاشته شد. ازمجموعه آثار به نمایش گذاشته شده، ‪ ۴۶اثر از موزه ملی ایران، موزه و کتابخانه کاخ گلستان، موزه رضا عباسی و موزه هنرهای تزئینی اصفهان و مابقی ازموزه برتیش میوزیوم، موزه ویکتوریا و آلبرت لندن، موزه بروکلین و موزه هنر متروپولیتن نیویورک، موزه‌های روسیه، مجموعه الشیخ کویت و مجموعه آقاخان به امانت گرفته شد. دراین نمایشگاه ابعاد مختلف هنری دوره صفویه از نقاشی، خوشنویسی، مینیاتور، سفال، پارچه‌های ابریشمی، سلاح‌های ساخت دوره صفوی، پوشاک، کتاب، فلز، چوب، سفال، درمعرض دید عموم قرارگرفت. یکی از برجسته‌ترین اشیای این نمایشگاه، نسخه‌ای از قرآن کریم در دو صفحه و حروف آن به کوچکی ذرات غبار بود. یکی دیگر از این اشیا، یک کت ابریشمی مزین به پرندگان سبز است. در میان آثاراین نمایشگاه تعدادی از نگارگری‌های شاهنامه تهماسبی وجود داشت که در نوع خود بی‌نظیر بودند.بخش بزرگی از این شاهنامه در گنجینه موزه هنرهای معاصر تهران وجود دارد  که طرف ایرانی به دلایلی حاضر نشد آنها را در اختیار قرار دهد و موزه لوور چند برگ از این شاهنامه را از موزه‌های دیگر جهان به امانت گرفته بود. اشیای پارچه‌ای بسیارقیمتی هم دراین نمایشگاه در برابر دید علاقمندان قرار گرفت که ازجمله آنها می‌توان به دو قالی نفیس بانقش "درخت گویا"که از لیسبون و سین سیناتی به امانت گرفته شده‌ بودند، اشاره کرد. دبیر و مسئول نمایشگاه «آواز جهان»، سورن ملکیان، استاد و مدیر پژوهش در مرکز تحقیقات علمی بود که در زمینه تاریخ فرهنگ ایرانی تخصص دارد، از وی کتاب‌ها و رساله‌های مونوگرافیک متعددی در مورد هنر جهان تاریخی ایرانی منتشر شده است. این نمایشگاه از حمایت شرکت توتال و حمایت رسانه‌ای شبکه‌های تلویزیونی فرانسوی برخوردار بود و گفته شد حدود یک میلیون نفر از این نمایشگاه بازدید کردند.

موافقت‌نامه فرهنگی بین ایران و فرانسه بعد از انقلاب

الف-  از آنجا که موافقت‌نامه فرهنگی منعقده در سال 1353 از سوی طرفین فسخ نشده است، بنابراین، بعد از انقلاب اسلامی نیز این موافقت‌نامه از اعتبار قانونی خود برخوردار است.

ب‌-  یاداشت تفاهم همکاری‌های فرهنگی، علمی و فنی جهت گسترش و تحکیم همکاری‌ها در زمینه‌های فرهنگ، هنر، زبان‌شناسی، آموزش علمی و فنی، رسانه‌های گروهی، ورزشی و جهانگردی و تبادل تجربیات فنی و تحقیقاتی در شهریورماه 1372 برابر با سپتامبر 1993 به امضای مقامات وزارت خارجه دو کشور رسید.

ج - تفاهم‌نامه همکاری فرهنگی ایران و فرانسه در تاریخ 11 بهمن 1377 برابر 31ژانویه 1999 بین مقامات وزارت خارجه دو کشور امضا شد. از آنجا که این تفاهم‌نامه در روابط فرهنگی فیمابین  نقش مهمی را ایفا می‌نماید، مواد آن به تفصیل در زیر آورده می‌شود:

  • طرفین موجودیت موسسه فرهنگی ایران در فرانسه و انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران را در پایتخت‌های خود به رسمیت می‌شناسند؛
  •   انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران دارای شخصیت حقوقی ویژه خود می‌باشد. این انجمن خارج از اماکن دیپلماتیک فرانسه در ایران واقع شده و تابع قوانین و مقررات ایران است. سیاست علمی و پژوهشی این انجمن به صورت مستقل هدایت می‌شود. تا دریافت اساسنامه نهایی که بلافاصله پس از دریافت آن وزارت امور خارجه با مراجع ذیربط وارد مذاکره خواهد شد. طرف فرانسوی تایید می‌کند که انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران اساسنامه‌ای را مورد استفاده قرار خواهد داد که در این جلسه به طرف ایرانی تسلیم کرده است؛
  • با توجه به اراده طرفین جهت تقویت و تحکیم مناسبات فرهنگی، طرف ایرانی موافقت اصولی خود را با شروع به کار یک موسسه آموزش زبان فرانسه در تهران اعلام می‌کند و مقرر گردید به محض دریافت پیشنهادهای مشخص و تفصیلی طرف فرانسوی، طرف ایرانی موضوع را با جدیت با مراجع مربوطه پیگیری کنند تا در مدت شش ماه به نتیجه برسد. از هم اکنون توافق شده است که مرکز آموزش زبان فرانسه که دارای شخصیت حقوقی خاص خود است از قوانین و مقررات ایران تبعیت خواهد کرد. این مرکز خارج از مراکز دیپلماتیک فرانسه در ایران قرار خواهد خواهد داشت و سیاست فرهنگی و آموزشی آن به گونه‌ای مستقل تعیین خواهد شد؛
  • موسسه فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس مجاز است که بر طبق همان اصول و مقررات در جهت توسعه فعالیت‌های علمی و پژوهشی و نیز گسترش آموزش زبان فارسی فعالیت کند. به منظور رعایت اصل عمل متقابل طرف فرانسوی پذیرفت که طرف ایرانی بتواند یک مرکز مستقل آموزش زبان فارسی در پاریس طبق شرایط ذکر شده در بند 3 تاسیس نماید؛
  • -بر اساس عمل متقابل روسای موسسات مختلف فوق الذکر در صورتی که ازسوی طرف مقابل پذیرفته شوند از روادید و کارت اقامت دیپلماتیک برخوردار خواهند شد. دیگر مامورین اعزام شده این موسسات در صورت پذیرش، دارای روادید و کارت اقامت خدمت خواهند بود. تعداد مامورین اعزامی با توافق طرفین و در چهارچوب اصل عمل متقابل تعیین خواهد شد؛
  • بدیهی است بعد از امضای این تفاهم‌نامه، موسسات فرهنگی مورد اشاره در بند یک در اسرع وقت اساسنامه‌های پیشنهادی خود را جهت بررسی و تایید به وزارت امور خارجه طرف مقابل ارسال خواهند کرد؛
  • به محض امضای این توافق‌نامه توسط طرفین، تصمیمات اتخاذ شده قابل اجرا است. با مبادله نامه‌ای در کوتاه‌ترین زمان میان دو دولت این تصمیمات مورد تایید قرار خواهد گرفت. اساسنامه‌های تایید شده موسسات مربوطه، ضمیمه این نامه خواهد بود.

اهم همکاری‌های فرهنگی دو جانبه ایران و فرانسه پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران عبارت است از:

  • تفاهم‌نامه همکاری فرهنگی ایران و فرانسه که در تاریخ 11 بهمن 1377 امضا شد؛
  • تمایل ایران برای ایجاد یک مرکز فرهنگی یادبود حضرت امام (ره) در نوفل لو شاتو: تبدیل محل سکونت  امام (ره) در نوفل لو شاتو فرانسه به موزه یکى از برنامه‌هاى اصلى سازمان میراث فرهنگى و گردشگرى است. به همین علت مذاکراتى با سفارت ایران در فرانسه انجام شده و براى نهایى کردن این کار به هماهنگى‌ها و توافق‌هایى با شهردار و مقام‌هاى فرانسه نیاز می‌باشد. یکی از مشکلات اصلی این طرح عدم صدور مجوز از طرف وزارت کشور فرانسه است( زمین مورد نظر از سوی مالک قبلی به مرکز حفظ و نشر آثار حضرت امام(ره) هبه شده است اما این هبه باید مورد تایید وزارت کشور قرار بگیرد) ضمن آنکه شهرداری منطقه با راه‌اندازی یک مرکز فرهنگی عمومی دریک محیط کاملا غیراداری و مسکونی مخالف است؛
  • مرکز آموزش زبان فرانسه در ایران: بر اساس تفاهم‌نامه فرهنگی فوق الذکر طرف ایرانی موافقت اصولی خود را با شروع به کار یک موسسه آموزش زبان فرانسه در تهران نیز اعلام نموده است. طبق نظر وزارت آموزش و پرورش پیش‌نویس اساسنامه این موسسه که از سوی طرف فرانسوی ارائه شده به دلیل مغایرت با قوانین جمهوری اسلامی ایران غیر قابل پذیرش و مستلزم اصلاح و انطباق آن با قوانین داخلی می‌باشد، علیرغم اعلام رسمی این موضوع به بخش فرهنگی سفارت فرانسه، فعالیت این مرکز همچنان ادامه دارد؛
  • درخواست مجوز تاسیس مرکز اطلاع‌رسانی و تبادلات دانشگاهی فرانسه در تهران: بر اساس یادداشت شماره 2005/139 سفارت فرانسه در تهران در سال 1383 با تکمیل تقاضانامه تاسیس موسسات فرهنگی وابسته به نمایندگی‌های سیاسی مقیم تهران، درخواست تاسیس مرکز اطلاع‌رسانی و تبادلات دانشگاهی را نزد وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مطرح نموده است. این مرکز شامل مرکز آموزش زبان فرانسه نیز می‌باشد. رایزنی فرهنگی فرانسه در تاسیس این مرکز به تفاهم‌نامه منعقده در سال 1377 استناد کرده است؛
  • انعقاد توافق‌نامه همکاری‌های علمی و دانشگاهی جندی شاپور میان وزارت علوم و بخش فرهنگی سفارت فرانسه که مشتمل بر 12 پروژه همکاری می‌باشد؛
  • امضای اعلامیه توافق اصولی همکاری‌های دو کشور در زمینه باستان‌شناسی؛
  • صدور بیانیه مشترک با امضای آقای مرعشی( رئیس سازمان گردشگری وقت) و آقای برتران وزیر توریسم وقت فرانسه در زمینه ارتقای همکاری‌های گردشگری دو کشور؛
  • امضا یادداشت تفاهم همکاری میان گروه هتل‌سازی و هتلداری اکور با سازمان میراث فرهنگی و گردشگری؛
  • نقش فرانسه در بازسازی بم: در حادثه غم انگیز زلزله بم، فرانسه در چارچوب کمک به بازسازی این شهر وارد عمل شد.

بدین جهت وزیر فرهنگ وقت فرانسه در بهمن ماه 1382 به تهران سفر نمود. نائب رئیس وقت کمیسیون سیاست خارجی و دفاع مجلس سنا برای بازدید از بیمازستان بم در تاریخ 19 تا 21 بهمن به ایران سفر نمود. به دنبال این حادثه و جهت ساماندهی به کمک‌های دولتی و غیر دولتی فرانسه، کمیته‌ای تحت عنوان کمیته بم تشکیل و با هماهنگی مسئولین ذیربط کشورمان، کمک‌های جمع‌آوری شده در سه پروژه هزینه گردید که عبارتند از:

  • تجهیز بیمارستان بم( طرف فرانسوی اصرار داشت که نام این بیمارستان«پاستور»تعیین گردد)؛
  • ایجاد یک شبکه زلزله‌نگاری متحرک با همکاری و مشارکت دانشگاه ژوزف- فورنیه شهر گرونوبل و یک انستیتو در تهران؛
  • تهیه نقشه دیجیتالی از شهر و قلعه بم.
  • همکاری‌های خبرگزاری: در زمینه همکاری‌های خبری تا کنون سه یادداشت تفاهم همکاری بین روسای خبرگزاری جمهوری اسلامی ایران و خبرگزاری فرانسه در سال های 74، 76 و 78 به ترتیب در پاریس و تهران به امضا رسیده و همکاری‌های خبری- فنی- حرفه‌ای و منطقه‌ای بین دو خبرگزاری آغاز گردیده و ادامه دارد و طرف فرانسوی همچنان خواستار افزایش حضور خبری و رسانه‌ای خود در کشورمان می‌باشد؛
  • آموزش زبان فرانسه در دوره متوسط در مدارس ایران یکی از موضوعاتی بود که در این خصوص بین مسئولین سفارت فرانسه با مسئولین وزارت امور خارجه و وزارت آموزش و پرورش مذاکرات مفصلی صورت گرفت که در نهایت منجر به اختصاص حدود 6 دبیرستان در تهران از سوی وزارت آموزش و پرورش به این امر گردید. طرف فرانسوی هم قول داد که اقدامات ملموسی را جهت کمک به گسترش زبان فرانسه به عمل آورد؛
  • 12- مدرسه سعدی در خیابان مارسل رنو در منطقه 17 پاریس:در پی تلاش‌های گسترده سفارت، بازدید از ده‌ها محل در پاریس و حومه آن، انجام ملاقات‌های متعدد با مقامات فرانسوی و خصوصا شهرداری پاریس که منجر به پیگیری شخصی آقای شیراک شهردار وقت پاریس گردید سر انجام ملک بسیار مناسبی در یکی از محله‌های خوب پاریس واقع در مرکز شهر برای مدرسه جمهوری اسلامی ایران در پاریس خریداری گردید. پس از خرید ملک مورد نظر سفارت با ارائه تسهیلات  لازم شرایطی را به وجود آورد که از ابتدای سال تحصیلی این مدرسه به عنوان اولین مدرسه رسمی جمهوری اسلامی ایران فعالیت‌های خود را شروع نمود و نسبت به برقراری کلاس‌های آموزشی در مقاطع مختلف دبستان، راهنمایی و دبیرستان اقدام نمود. کلیه فرزندان کارمندان رسمی اعزامی در این مدرسه ثبت نام می‌نمایند و مدرسه علاوه بر فعالیت معمول خود، در راستای گسترش زبان فارسی نسبت به آموزش زبان فارسی برای فرزندان ایرانیان مقیم و فرانسویان علاقمند اقدام نمود که با استقبال بسیار خوب از طرف ایرانیان مقیم و برخی از اتباع فرانسه مواجه گردید.

با گشایش مدرسه سعدی در پاریس، اهالی محل با کنجکاوی بسیار نسبت به حضور دانش‌آموزان محجبه و اقدامات امنیتی معمول و غیره در محل، با امضا طومار و ارسال آن به شهرداری منطقه مراتب نارضایتی خود را نسبت به گشایش مدرسه جمهوری اسلامی ایران در این محل اعلام داشته و شخص شهردار را به ایجاد یک پایگاه اسلامی در این محل متهم نمودند. شهردار نیز در پاسخ اعلام داشت گشایش این مدرسه در چارچوب توافق‌نامه فرهنگی منعقده بین ایران و فرانسه در سال 1993 صورت گرفته و در این توافق شرط گشایش مدرسه فرانسه زبان در تهران نیز مورد توجه قرار گرفته است.

ایرانیان مقیم فرانسه

پیش از انتشار دین اسلام و انقراض دولت ساسانی، پاره‌ای از میهن‌پرستان ایرانی که خواستار تسلط و سیطره اقوام فاتح بر خود نبودند، راه سرزمین‌های دوردست در اروپا و از جمله «فرانسه» را در پیش گرفتند. گروهی دیگر از اینان که توانایی جنگ با مسلمانان را در خود نمی‌دیدند، به خیال خود به حربه عقاید شدید مذهبی مانند مانوی و مزدکی و اختلاط آن با امور سیاسی مجهز شدند و بدین طریق وارد مبارزه با اسلام شدند و پس از نفوذ در دستگاه خلافت وارد ارتش اسلام شده و به عنوان جهاد یا ماموریت از طرف خلیفه به ممالک مختلف و به دورترین سرحدات، از شرق خراسان گرفته تا امپراتوری روم و قلب فرانسه، وارد شدند و پس از رسیدن به آنجا به ترویج عقاید نهانی خویش پرداختند و در همان سرزمین‌ها ماندگار شدند. یکی از نواحی که بیشتر مورد توجه این اشخاص بود، جنوب فرانسه بود. زیرا شباهت بسیار بین اوضاع طبیعی و جغرافیایی و خواص معنوی و اخلاقی اهالی آن با ایران وجود داشت و اقامت در آنجا را سهل می‌نمود. ایرانیانی که به این طریق به فرانسه وارد شدند با توجه به برتری تمدن ایران نسبت به تمدن فرانسوی و عربی فرصت خوبی برای پیشبرد اهداف و مقاصد خویش یافتند. در این زمان بود که ایرانیان تحت عناوین مختلف از قبیل: سیر و سیاحت، کسب و تجارت، جنگ، مهاجرت از راه‌های زمینی و دریایی دست به سفرهای طولانی می‌زدند و حتی به نواحی دور افتاده اروپای شمالی می‌رفتند.  

ورود اولین واژه‌های شرقی به فرانسه

رسم این ایرانیان جلای وطن کرده چنین بود که در سرزمین‌های غیر اسلامی و مسیحی اسامی خود را به اسامی توراتی که مورد احترام مسیحیان بود، تبدیل می‌کردند و نام‌های ابراهیم، اسحاق، داوود، یوسف، آدم و سلیمان را بر خود می‌نهادند. یکی از این نام‌ها که در قرون وسطی در اروپا مورد توجه قرار داشت و در زبان‌های مختلف با تلفظ‌های متفاوت از آن معانی و تعابیر گوناگون به دست می‌آید، نام جهان " Jehan" بود. بدین ترتیب که برای عیسویان معنی ( ژان یا جان ) نام یکی از آبائ کلیسا را می‌داد و برای مسلمانان و یهودیان یحیی یعنی سامی توراتی بود ودر حالی که برای ایرانیان همان جهان بود که معمولا در لاتین به دو صورت " Jehan"  یا "Johan" = یوحنا نوشته می‌شود.

در اینجا باید یادآور گردید که به عقیده پاره‌ای از نام‌شناسان و لغت‌دانان اسم جان که در انگلیسی به صورت "John" نوشته می‌شود، ترجمه فارسی یحیی یعنی زنده جاندار است که به اروپا رفته و کلمه جهان هم که شکل قدیمی آن "کیهان" بوده به معنی زندگی توام می‌باشد. ارنست فورنرون  در صفحه 202 کتاب لو میستر کاتار  به نقل از قول روژه در کتاب" "از شاهزادگان، امرا و شوالیه‌های کاتار که دارای عقاید مانوی بودند و ضد کلیسای کاتولیک می‌جنگیدند، فهرستی داده است که در این نام‌ها و اسامی نام «جهان سنینی»دیده می‌شود، گو اینکه در شرق، مانویانی که سم آنها با کلمه "جهان" همراه بوده فراوان است.

به طوری که ملاحظه می‌کنیم پس از حمله مسلمانان به اروپا یعنی قرون بعد از قرن هشتم میلادی تعداد اسامی توراتی در فرانسه به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد. اما آنچه که قابل تذکر و شایان توجه است عدم قطع ارتباط فراریان با هم‌کیشان و نیز ایجاد حوزه‌های مذهبی به کمک هم آنان بود. اینان به واسطه همین روابط اخبار و اطلاعات را به یکدیگر رسانده و تصمیمات بزرگان قوم را در دورترین نقاط شرق و غرب به مرحله اجرا می‌رساندند. تشکیلات آنها در تمام ممالک اسلامی و غیراسلامی تقریبا سری و بیشتر دارای اسامی ایرانی بود. این عده نه تنها به نام‌گذاری حوزه‌ها و مراکز اکتفا نکرده، بلکه به دهات و شهرها و بالاخره به مکان‌هایی که تحت نفوذ آنها در می‌آمد، نام ایرانی می‌گذاردند. آنها همچنین سعی می‌کردند قوانین، آداب، رسوم و حتی زبان و موسیقی مکان اصلی خود را در محل جدید جاری کنند. پس عجیب نیست اگر ما امروز در ولایت "اورنی"  به زبان محلی برمی‌خوریم که با زبان پهلوی و فارسی فعلی از بسیاری جهات شباهت دارد و موسیقی متداول آن شبیه موسیقی ایرانی است. همچنین در ولایت " اود "  و " گارون "  در جنوب فرانسه مکان‌هایی وجود دارد که دارای اسامی فارسی است مانند: " ناربن " که در زبان فارسی به معنای درخت انار و انارستان آمده است.

اما باید یادآور شد که در کشور فرانسه تنها در ناحیه " ناربن "  و حوزه مدیترانه است که انار به دست می‌آید و این می‌رساند که نام‌گذاری آن کاملا از روی بصیرت انجام شده و با مسمی بوده است. مضافا این که در همین ناحیه یعنی در ولایت "مونت دومارسن"  و "تولوز" به دو ده به نام «Grenade» برمی‌خوریم که در زبان فرانسه به معنی انار می‌باشد. در زبان اسپانیولی نیز دو لغت «BEN» به معنی درخت و «ALDEA » به معنی قریه وجود دارد که همان لغت فارسی " بن " و " ده " می‌باشند و چون لغت ده به وسیله مسلمانان به اسپانیا رفته، الف و لام عربی اضافه شده است.

استعمال حروف " س، ش، ز " به جای یکدیگر در زبان‌های مختلف از نظر زبان‌شناسی و موقعیت جغرافیایی از لحاظ واقع بودن بر سر راه‌ها و شباهت آب و هوا، نوع خاک، نزدیکی آنها به دریای آزاد و یا رودخانه‌ای که به دریا می‌ریزد و بالاخره کوه‌های اطراف و غیره تماما شواهدی هستند بر این که اسامی برخی شهرهای فرانسه از نام شهر شوش که بر همه آنها تقدم تاریخی دارد، گرفته شده است.ایرانیان در نام‌گذاری‌ها گاه از ترجمه اسامی نیز استفاده کرده‌اند، بدین طریق که مثلا "فیروزان" پسر "بزیست" را به عربی برگردانده و به صورت "منصور بن یحیی" در آورده‌اند و نیم‌روز را احتمالا به لاتین ترجمه نموده و به «MIDDES» تبدیل کرده‌اند. در زبان‌های فارسی و لاتین کلمه نیم‌روز یا ترجمه آن «MIDDES»  از دو قسمت ترکیب شده است: نیم =  MIو روز = DIES که به فرانسه آن را به شکل " MIDI " می‌نویسند. در این زبان‌ها نیم‌روز یا  MIDES دو معنی دارد[۷].

حضور ایرانیان در پاریس در دوره مشروطه

در دوره مشروطه( سلطنت محمد علی‌شاه) پاریس مرکز ایرانیانی شده بود که از وطن خود یا به فرار یا به صورت تبعید خارج شده بودند، تعداد آنان در این شهر بیش از سایر شهرهای اروپا بود و علت آن هم این بود که اغلب این افراد به زبان فرانسه کم و بیش آشنایی داشتند چه زبان فرانسه اول زبان خارجی بود که در آن روزگار در ایران تدریس می‌شد. از مهم‌ترین کسانی که در آن زمان در پاریس بودند مهدی‌قلی‌خان مخبرالسلطنه هدایت، محمودخان احتشام الدوله، اسماعیل‌خان ممتازالدوله، علی قلی‌خان سردار اسعد، مرتضی قلی‌خان بختیاری، حاج میرزا آقا فرشی و میرزا علی اکبرخان را می‌توان نام برد.

این جمع در پاریس بودند تا تبعیدشدگان ایرانی دیگری مثل تقی‌زاده، معاضد السلطنه، محمد علی تربیت، حسین آقا و دهخدا به پاریس رسیدند. از میان ایرانیان مقیم پاریس اغلب اشخاص میانه‌رویی بودند که نمی‌خواستند بر ضد محمد علی شاه وارد کار شوند، آنان شخص شاه را مقصر نمی‌دانستند و تقصیر را از ناحیه حواشی و درباریان او مثل امیر بهادروشاپشال، مفاخرالملک و مجلل السلطان می‌دانستند و نظرشان این بود که به وسایل مختلف شاه را متوجه نموده و وی را به صدور فرمان انتخابات و تشکیل مجدد مجلس وادارند.

از کسانی که این عقیده را داشتند، مخبرالسلطنه، علاالدوله و امیر اعظم بودند. ولی در مقابل تقی‌زاده، معاضد السلطنه و دهخدا معتقد بودند که شخص شاه منبع فساد است. اینها برای نیل به اهدافشان ابتدا شهر پاریس را برای مرکز انتشار روزنامه معروف صور اسرافیل در نظر گرفتند. ولی روزی که به همراهی دهخدا به 22 مرکز انتشاراتی پاریس که حروف فارسی( به اصطلاح اروپاییان حروف عربی) داشتند، مراجعه نمودند هیچ یک حاضر به انتشار و طبع روزنامه نشدند و علت آن این بود که صمدخان ممتازالسلطنه سفیر ایران در پاریس با مراجعه به ادارات دولتی فرانسه طوری ذهن فرانسویان را مشوب کرده و ایرانیان آزادی‌خواه را آنارشیست جلوه داده بود که دو اثر دولتی فرانسه به تمام مطبعه‌ها و مراکز انتشاراتی دستور داده بودند که از چاپ نشریه متعلق به آنها خودداری کنند. بعدها شهر سوئیس به عنوان مرکز نشر این روزنامه در نظر گرفته شد.

پس از انقلاب مشروطه و تاسیس مجلس، روند اصلاحات فرهنگی شکل قانونمندی به خود می‌گیرد. درسا 103 سال پس از اعزام نخستین محصلان ایرانی به اروپا، در دوران وزارت میرزا حسن‌خان، مستوفی الممالک، قانونی مشتمل بر پنج ماده، برای اعزام محصلان به اروپا به تویب مجلس می‌رسد و تعداد سی نفر از دانشجویان در روز سه شنبه سی جمادی الاول سال 1229 هجری قمری به عنوان بورسیه دولت در رشته‌های مختلف علوم و فنون و ادبیات برای تحصیل به پاریس می‌روند.[۸]

همت دانشجویان ایرانی مقیم فرانسه در بنای مجسمه فردوسی

درسال 1313شمسی، زمانی که علاقه‌مندان به فرهنگ ملی ایران تلاش می‌کردند به نحوی در کنگره بین‌المللی فردوسی شرکت کنند، 410 دانشجوی ایرانی مقیم فرانسه هر کدام از 20 تا 100 فرانک اهدا کردند تا با جمع‌آوری این مبالغ مجسمه‌ای از فردوسی بسازند و با تقدیم آن به این کنگره به گونه‌ای نقش خود را از فرسنگ‌ها راه دور در بزرگداشت یاد شاعر حماسه‌سرای ایران ایفا کنند. هیچ امیدی نبود تا با 15 هزار فرانک جمع‌آوری شده، استاد مجسمه‌ساز معروف فرانسه «لرنزی»با این دانشجویان همکاری کند. اما پس از آن که جمعی از دانشجویان هدف‌ خود را برای لرنزی بیان نمودند و از مبلغ اندک پس‌اندازشان صحبت کردند، وی برخلاف تصور آنان قبول کرد مجسمه فردوسی را بسازد.دکتر «ابراهیم چهرآذری»، متخصص اعصاب و روان و نماینده دانشجویان که قصد داشتند به هر نحو در کنگره بین‌المللی فردوسی همکاری کنند، به درخواست لرنزی، مجسمه‌ساز، شعرهای فردوسی را برای او خواند تا این استاد بتواند با الهام از اشعار حماسی فردوسی تصویری از چهره او را طراحی کند. شعرخوانی چهر‌آذری برای لرنزی هفته‌ها طول کشید تا این که استاد توانست به طرحی از چهره شاعر حماسه‌سرای ایرانی برسد. مجسمه ساخته و برای برگزاری کنگره بین‌المللی فردوسی به تهران فرستاده شد،و آن را در محوطه دانشکده ادبیات تهران (پشت بهارستان) در فضایی که به گلگشت فردوسی معروف شد، نصب کردند. مجسمه فردوسی ساخته شده توسط «لرنزی»، تاریخی را با خود حمل می‌کند که نشان از علاقه‌ جمعی از دانشجویان ایرانی مقیم فرانسه به وطن دارد.[۹]

ایرانیان مقیم فرانسه

تا پیش از پیروزى انقلاب اسلامى و در اواخر سلطنت محمد رضا پهلوى، فرانسه به عنوان یکى از نزدیک‌ترین متحدان سیاسى تهران در عرصه روابط بین‌المللى محسوب مى‌شد. شاه سابق و همسرش به زبان فرانسه آشنایى کامل داشتند و بسیارى از رجال سیاسى دوران پهلوى دوم از جمله امیر عباس هویدا نخست وزیر۱۳ ساله شاه، فرانسه را بسان زبان مادرى خود تکلم مى‌کردند و از مشتاقان فرهنگ و تمدن این کشور بودند. در اوایل دهه ۱۹۷۰ میلادى و همزمان با سرازیر شدن درآمدهاى کلان نفتى به کشورمان، روابط بازرگانى تهران و پاریس به اوج خود رسید. در همین زمان به یمن توسعه شدید روابط اقتصادى تهران - پاریس دولت فرانسه مقررات لغو صدور روادید سفر به این کشور را براى شهروندان ایرانى به تصویب رساند. خطوط هوایى ایران "ایران ایر" با سه پرواز هفتگى به مقصد پاریس همه هفته حامل صدها تن از جهانگردان ایرانى عازم سفر به فرانسه بود. دولت ایران با گشایش مراکز متعدد اقتصادى و بازرگانى از جمله نمایندگى‌هاى بانک هاى سپه، ملى، بازرگانى و صادرات در بهترین نقاط پایخت فرانسه و همچنین گشایش مرکز بزرگ فرهنگى خانه ایران در خیابان معروف شانزه لیزه پاریس به ارائه خدمات به ایرانیان در فرانسه مى‌پرداخت. شهروندان ایرانى که به یمن درآمدهاى نفتى بادآورده دهه ۱۹۷۰ میلادى از جمله جهانگردان ثروتمند در فرانسه محسوب مى‌شدند در برخى از مرا کز مهم خرید پاریس چون گالرى لافایت، شاهد نقش بستن عباراتى به زبان فارسى بودند که به آنان خوشامد گفته شده بود. با این همه در این دوران ایرانیان به فرانسه بیشتر به عنوان کشورى توریستى و سیاحتى و نه مکانى براى مهاجرت نظر داشتند. البته حضور ایرانیان در قبل از انقلاب که بیشتر قشر دانشجو را شامل می‌شد، نباید فراموش کرد. دانشجویان مقیم فرانسه در قبل از انقلاب پیوسته با نظام شاهنشاهی مبارزه می‌کردند و نشریات مختلفی در این عرصه تاسیس کرده‌اند که می‌توان به نشریه فارسی زبان «خبر و گزارش» مربوط به سازمان محصلین و دانشجویان ایرانی در پاریس ( عضو فدراسیون فرانسه ) «پویا»( فدراسیون دانشجویان و محصلین ایرانی در فرانسه ) اشاره کرد. با وقوع انقلاب اسلامى در ایران و تغییر شرایط سیاسى کشورمان، برخى از رجال وابسته به حکومت سابق و همچنین شمار دیگرى از شهروندان ایرانى به دلایل مختلف سیاسى و اقتصادى و فرهنگى از ایران گریختند و موجى از مهاجرت به خارج از کشور را موجب شدند. سردمداران رژیم سابق از بیم اجراى عدالت و شمارى از سرمایه‌دارانى که وابستگى‌هاى انکارناپذیرى با دربار و همچنین شرکت‌هاى خارجى داشتند با به یغما بردن پول و سرمایه کشور به اروپاى غربى و آمریکاى شمالى شتافتند.ارتشبد قره باغى" آخرین رییس ستاد بزرگ ارتش‌داران، ارتشبد اویسى فرماندار نظامى تهران و حومه در سال ۱۳۵۷ از معروف‌ترین فرماندهان نظامى رژیم شاه بودند که فرانسه را به عنوان محل اختفاى خود برگزیدند. همچنین فرار بنى صدر ورجوى به پاریس که پس از حوادث تروریستى تیرماه ۱۳۶۰ از ایران گریختند و نیز حضور شاپور بختیار آخرین نخست وزیر شاه در فرانسه نشان از اهمیت این کشور به عنوان مقصد بسیارى از وابستگان رژیم سابق ایران و مخالفان نظام جمهورى اسلامى تلقى مى‌شد. علاوه بر آن باید حضور اشرف پهلوى، خواهر شاه سابق که نقشى نامیمون در دوران زمامدارى محمد رضا شاه در ایران داشت و همچنین اقامت فرح پهلوى همسر شاه مخلوع را در فرانسه مد نظر داشت.

با وجود بحران سیاسى در روابط تهران - پاریس در اواسط دهه ۱۹۸۰ میلادى، جامعه مهاجران ایرانى مقیم این کشور به طور عمده فارغ از کشمکش‌هاى سیاسى، در حال شکل‌گیرى و گسترش تدریجى بوده است. به عبارت دیگر صرف نظر از حضور شمارى از عوامل معاند و مخالف نظام جمهورى اسلامى در فرانسه، اکثریت قاطع مهاجران ایرانى مقیم این کشور، تعلق خود را نسبت به آب و خاک مقدس ایران زمین حفظ کردند. ایرانیان مهاجر به طور عمده براى اشتغال به تحصیل و یا فعالیت در امور بازرگانى و اقتصادى به فرانسه آمده بودند و به ویژه با استفاده از تسهیلاتى چون قوانین لغو روادید بین دوکشور و یا با تبدیل سرمایه‌هاى خود به ارز ارزان قیمت (فرانک فرانسه در همان سال معادل۱۵ ریال ایرانى مبادله مى‌شد) در فرانسه رحل اقامت افکندند. چنین شرایط ویژه‌اى موقعیت جامعه ایرانى مقیم فرانسه را از سایر مهاجران خارجى به گونه‌اى تحسین برانگیز متمایز مى‌کند. چراکه ایرانیان نه به عنوان نیروهاى ارزان قیمت کار، بلکه با سرمایه‌هاى فراوان خود در اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادى قدم به خاک این کشور نهادند. در پاریس پایتخت فرانسه محل اقامت ایرانیان ( به طور عمده مناطق ۱۵ و ۱۶شهر) از جمله مرفه‌ترین و گران قیمت‌ترین مناطق این شهر به شمار مى‌رود. به همین دلیل مهاجران ایرانى مقیم فرانسه را مى‌توان یکى از جوامع موفق خارجى در این کشور محسوب کرد که با درآمدهاى نسبتا بالا و وضعیت مناسب اجتماعى در این کشور برخوردارند.

بنا بر آمار موجود در کنسول‌گرى جمهورى اسلامى ایران در پاریس در حال حاضر بیش از۲۰ هزار پرونده مراجعه ایرانیان به نمایندگى رسمى کشورمان در فرانسه براى پیگیرى امور کنسولى وجود دارد. این افراد ایرانیانى هستند که ارتباط و تعلق خود را با سرزمین مادرى‌شان همچنان حفظ کرده‌اند و در ارتباط مستقیم با نمایندگى رسمى کشورمان براى پیگیرى امور ادارى خود هستند. اگر هر یک از این افراد نماینده خانواده اى با حدود۴ عضو باشد مى‌توان شمار ایرانیان مقیم فرانسه را حدود۸۰ هزار تن برآورد کرد. از دیگر ویژگى‌هاى ایرانیان مقیم فرانسه، پذیرش سریع آنان در جامعه فرانسه است. به عبارتى دیگر ایرانیان بر خلاف بسیارى دیگر از مهاجران مقیم فرانسه هیچگاه به صورت جمعى و یا در محله‌هاى مختص مهاجران زندگى نمى‌کنند. بلکه آنان بسان دیگر شهروندان فرانسوى در جامعه این کشور "پذیرش" شده‌اند. توانایى ایرانیان در تطبیق خود با محیط، فقدان لهجه ناموزون چون بسیارى دیگر از مهاجران، و بدون تردید وضع نسبتا مناسب مالى آنان، این وضعیت خاص را براى مهاجران ایرانى مقیم فرانسه رقم زده است. امروزه در پاریس پایتخت و برخى شهرهاى بزرگ فرانسه برخى مناطق شهرى به اسکان مهاجران عرب، ترک، هندى و پاکستانى و چینى اختصاص یافته است در حالى که ایرانیان با جمعیت دست کم ۸۰ هزار نفرى خود در جامعه این کشور حل شده‌اند.

در شهر پاریس اگر چه بیشتر ایرانیان در مناطق مرفه شهر زندگى مى‌کنند، اما محله‌اى به نام محله اقامت ایرانیان همچون محل اقامت دیگر مهاجران خارجى نمى‌توان یافت. ایرانیان را مى‌توان بیشتر در حرفه‌هاى پزشکى و رشته‌هاى مرتبط با آن، امور دانشگاهى و علمى، بازرگانى، اشتغال به تحصیل، امور اقتصادى و حتى رانندگى تاکسى جست‌وجو کرد با این همه، مشاغل پایین و نامناسبى که دیگر مهاجران خارجى بدان تن مى‌دهند به هیچ وجه در میان جامعه ایرانیان مقیم فرانسه متداول و رایج نیست. ایرانی‌ها از جمله جوامع فرهنگی و تحصیل کرده مقیم فرانسه به حساب آمده و به راحتی برای امرار معاش به هر کاری تن در نمی‌دهند. جامعه ایرانی به عنوان جامعه‌ای "یقه سفید، یا همان جامعه  برتر در فرانسه یاد می‌شود و ایرانی‌های مقیم، همواره به جایگاه والای ایرانی بودن خود واقف بوده و سعی در حفظ‌شان و منزلت خود دارند.

اگرچه آمار دقیقى از میزان ازدواج شهروندان ایرانى و فرانسوى در دست نیست، اما با توجه به شمار ایرانیان مقیم این کشور و میزان ارتباط آنان با فرانسویان مى‌توان از حدود سه هزار زوج مختلط ایرانى و فرانسوى در این کشور خبر داد. فرزندان چنین پیوندهایى بیشتر به دلیل اقامت و پرورش در فرانسه و ایجاد پیوندهاى طبیعى فرهنگى و عاطفى با این سرزمین خود را شهروندان این کشور مى‌دانند و ارتباط کمى با ایران دارند. چنین وضعیتى را حتى مى‌توان در خانواده‌هاى ایرانى که اقامتى طولانى در فرانسه داشته‌اند مشاهده کرد. دیگر سخن آن که اکثریت قاطع افرادى که نسل دوم ایرانیان مقیم فرانسه را تشکیل مى‌دهند، با کمال تاسف پیوندى کمرنگ با سرزمین اجدادى خود دارند و این امر در نحوه زندگى، فرهنگ و حتى زبانى که به آن تکلم مى‌کنند کاملا هویدا است. با توجه به آنکه در فرانسه قانون تابعیت بر اساس خاک حاکم است تمامى فرزندانى که از ایرانیان مقیم در این کشور به دنیا بیایند و تا سن ۱۸ سالگى اقامتى موثر در خاک فرانسه داشته باشند به طور خودکار تابعیت فرانسوى خواهند یافت. از این روى مى‌توان گفت اعطاى تابعیت به نسل دوم مهاجران ایرانى مقیم این کشور نیز خود عامل دیگرى در جذب هرچه بیش تر آنان در جامعه فرانسه محسوب مى‌شود. قوانین اعطاى تابعیت فرانسه همچنین حق شهروندى این کشور از طریق ازدواج با یکى از اتباع فرانسه را نیز به رسمیت مى‌شناسد. با عنایت به این امر تمامى ایرانیانى که در فرانسه با یکى ازشهروندان این کشور ازدواج کرده‌اند، در صورتى که دو سال از ازدواج آنان گذشته باشد فرانسوى محسوب مى‌شوند.

شهر کبک فرانسه، قابل بازیابی از https://www.lingualinx.com/blog/why-is-qu%C3%A9b%C3%A9cois-french-different-from-parisian-french

علاوه بر موارد یاد شده اقامت بلند مدت در فرانسه که معمولا باید با کسب کارت اقامت ۱۰ ساله همراه باشد وهمچنین تامین برخى شرایط مهاجرت از جمله تسلط و آشنایى کامل با زبان و فرهنگ فرانسه و دارا بودن شغل و موقعیت ممتاز و قابل قبول اجتماعى مى‌تواند به کسب تابعیت این کشور منجر شود. با در نظر داشتن موارد یاد شده مى‌توان از حدود۴۰ هزار شهروند ایرانى و یا فرزندان و همسران آنان در فرانسه سخن گفت که موفق به کسب تابعیت این کشور شده‌اند. بسیارى از این افراد تابعیت ایرانى خود را نیز حفظ کرده و شهروندانى باتابعیت مضاعف شناخته مى‌شوند. یکى دیگر از جنبه‌هاى حضور ایرانیان در فرانسه مشارکت آنان در فعالیت‌هاى اجتماعى در چارچوب قوانین جمهورى فرانسه است. از جمله مهم‌ترین این فعالیت‌ها مى‌توان به تشکیل انجمن‌هاى مختلف فرهنگى و اجتماعى از سوى ایرانیان سخن گفت. این انجمن‌ها بر اساس قانون مصوب سال۱۹۰۱ فرانسه تشکیل شده است که در آن بر حق فعالیت چنین تشکلاتى در عرصه‌هاى مختلف سیاسى، فرهنگ و اجتماعى تاکید شده است. بنا بر برخى آمارهاى موجود ایرانیان مقیم فرانسه دست کم ۵۰ انجمن گوناگون در این کشور به ثبت رسانده‌اند. انجمن‌هاى پزشکان ایرانى مقیم فرانسه، مهندسان ایرانى مقیم، ابن سینا، رازى، رودکى، فردوسى و... از جمله این نهادهاى اجتماعى محسوب مى‌شوند. ایرانیان مقیم فرانسه همچون دیگر شهروندان ایرانى درکشورمان و یا دیگر نقاط جهان، علاقه و عاطفه‌اى انکارناپذیر را نسبت به سرزمین پدرى خود در سینه دارند. چنین پیوندى که با وجود بعد مکان همچنان در دل و جان هموطنان مهاجر ما در جاى جاى جهان ریشه دوانده است سرمایه‌اى بس ارزشمند براى کشورمان محسوب مى‌شود. گفتنی است که در سال‌های گذشته  به دلیل وضعیت نامناسب اقتصاد فرانسه و وجود بحران‌های اقتصادی در این کشور، تعداد ایرانیان تقلیل یافته است. از اوایل سال 1377 حدود 40 هزار ایرانی فرانسه را به قصد کانادا ترک گفته‌اند. بیکاری در فرانسه از جمله عواملی مهم در مهاجرت ایرانیان مقیم فرانسه به کانادا بوده است. از سوی دیگر دو فاکتور مهم یعنی داشتن تحصیلات دانشگاهی در مقاطع لیسانس، فوق لیسانس و دکترا برای اقامت در کانادا، یعنی آشنایی به زبان فرانسه که در برخی از ایالات کانادا از جمله کبک کاربرد دارد از جمله عواملی است که اداره مهاجرت کانادا را بر آن داشته است تا به راحتی ایرانیان را مورد پذیرش قرار دهد. ایرانیانی که از تحصیلات برخوردار بوده‌اند، ابتدا به دلیل آشنایی به زبان فرانسه به کبک کانادا عازم و سپس راهی شهرهای تورنتو و ونکوور شده‌اند.

فعالیت‌های فرهنگی – اجتماعی ایرانیان مقیم فرانسه

پس از پیروزی انقلاب اسلامی، فرانسه یکی از مراکز مهم فعالیتی ایرانیان در عرصه‌های سیاسی، فرهنگی و اجتماعی بوده است. فعالیت ایرانیان مقیم فرانسه در دوره‌های مختلف تاریخی قابل بررسی و تامل است. بین سال‌های 1357- 1378، 125 نشریه به زبان فارسی انتشار یافت که از این مجموع 85 عنوان نشریه در قالب سیاسی، 37 عنوان نشریه در قالب فرهنگی و تعداد 7 عنوان نیز به شکل نامعلوم منتشر می‌شد. اوج انتشار نشریات فارسی زبان در سال‌های بین 1360 تا 1361 بین 13 تا 14 عنوان بود. به تدریج سیر انتشار نشریات سیاسی تا سال 1368 رو به افول گذاشت، در صورتی که سال 1374 بیشترین نشریه با 9 عنوان مشخص شده بود. نشریات فارسی زبان چاپ فرانسه غالبا با ترتیب انتشار ماهنامه و گاهنامه بود و دلیل این امر را می‌توان مشکلات مالی انتشار نشریه بر شمرد.

انتشار نشریات فارسی زبان در قالب سیاسی را می‌توان نشر اندیشه‌های سیاسی و جناحی دانست چرا که کشور فرانسه یکی از مراکز مهم اپوزیسیون به شمار می‌آید. فعالیت ایرانیان در حوزه مطبوعات و ایجاد مراکز فرهنگی نسبت به سایر مهاجران در تاریخ ایران رقم در خور توجهی است. نشریات سیاسی چاپ فرانسه بین سال های 1358 تا 1365 نسبت به دیگر نشریات غیر سیاسی ( فرهنگی، اجتماعی، هنری و...) سیر صعودی داشته است که دلیل این امر را می‌توان رویدادهای سیاسی آن دوره از جمله فرار بنی صدر، جنگ تحمیلی، فعالیت گروه‌های سیاسی و... دانست. از سال 1366 به بعد فعالیت نشریات سیاسی رو به افول گذاشته ( یا به تعطیلی گرفتار آمده یا تغییر موضع داده‌اند ) و در ازای آن نشریات متعددی در قالب‌های، اجتماعی پای در عرصه وجود گذاشته‌اند. دلیل کاهش نشریات سیاسی را می‌توان در عوامل ذیل جست و جو کرد:

  • تثبیت نظام جمهوری اسلامی؛
  • دل‌زدگی ایرانیان مهاجر از فعالیت گروه‌های سیاسی که با شعارهای غیرواقعی به حیات خود ادامه می‌دهند؛
  • پایان یافتن جنگ تحمیلی؛
  • طولانی شدن مدت اقامت ایرانیان؛
  • بحران هویت فرهنگی.

اما عمده‌ترین مسائلی که توانست ایرانیان مهاجر را نسبت به فعالیت‌های فرهنگی حساس نماید، طولانی شدن مدت اقامت و بحران فرهنگی نسل دومی‌ها و سومی‌ها در غربت بوده است. یعنی این که ایرانیان مهاجر به دلیل سطح تحصیلات، فرهنگ و تمدن غنی ایرانی و... نمی‌توانستند نسبت به باورهای ملی خویش بی‌توجه باشند بدین خاطر دست به فعالیت‌های وسیعی در حوزه فرهنگ و تاسیس مراکز فرهنگی، اجتماعی زده‌اند.که از آن بین می‌توان به انجمن‌ها و مراکز ادبی – فرهنگی، تاسیس مراکز خدماتی و... اشاره کرد.[۱۰]

ایرانیان مقیم فرانسه و زبان فارسی

هم اینک به دلیل حضور هزاران ایرانی در فرانسه و انتشار صدها کتاب و نشریه فارسی در آن کشور و برگزاری جلسات سخنرانی و گردهمایی‌های فرهنگی، علمی، ادبی و هنری و ایجاد مراکز فرهنگی و ادبی ایرانی از سوی ایرانیان مقیم فرانسه، زبان فارسی در حال گسترش و پیشرفت است. امروزه در شهرهای مختلف فرانسه انجمن‌ها و کانون‌های مختلف ایرانیان به آموزش و تدریس فارسی برای نسل دوم و سوم ایرانیان ساکن در فرانسه روی آورده‌اند و در نشریات فارسی زبان آنجا انواع آگهی‌ها درباره تشکیل کلاس‌های فارسی آموزی و برگزاری جلسات سخنرانی درباره مشاهیر ادبی منتشر می‌شود.

انجمن‌های ایرانی

انجمن فرهنگی هومن، انجمن فرهنگی آریا، انجمن فرهنگ ایران، انجمن پژوهشگران ایران، کانون احیای فرهنگ ایران، پاسداران فرهنگ ایران، کانون فرهنگی- هنری نیما، بنیاد فرهنگی بوعلی سینا، انجمن دوستداران فرهنگ ایران، مرکز اسناد و پژوهش‌های ایرانی، انجمن پژوهشی شعر و ادب پارسی، انجمن فرهنگی ایران، بنیاد مهر ایران (شعبه پاریس )، انجمن دوستداران فرهنگ و زبان فارسی، سازمان فرهنگی ایرانشهر، مرکز اسناد ایران در فرانسه، انجمن پزشکان ایرانی، انجمن مهندسان ایرانی،کانون فرهنگی – هنری نیما، انجمن دوست‌داران فرهنگ ایران، انجمن"خورشید پاریس" و... علاوه بر این انجمن‌ها، گروه‌های مختلف هنری ایرانی را می‌توان یادآوری کرد که در فرانسه و در شهرهای متعدد این کشور به فعالیت هنری در حوزه‌های مختلف مشغول هستند.  

انجمن پزشکان، دندانپزشکان و داروسازان ایرانی مقیم فرانسه

این انجمن در سال 1990 میلادی در پی فاجعه سهمگین زلزله منجیل و لوشان و به دنبال کوشش عده‌ای از پزشکان ایرانی مقیم فرانسه برای کمک به زلزله‌زدگان تاسیس شد. در حقیقت گردهم‌آیی تعداد زیادی پزشک ایرانی با نیت انسانی کمک به هموطنان باعث شد که در پاسخ به  نیاز بازیابی ریشه‌های مشترک، انجمنی بنا گردد تا ضمن آشنایی بیشتر آنان با یکدیگر، به هدف‌های حرفه‌ای و انسانی نیز سازمان داده شود. در واقع می‌توان گفت این انجمن پس از گذشت این همه سال به خوبی پا گرفته و شناخته شده است. در این مدت، جمع زیادی از پزشکان، دندانپزشکان و داروسازان ایرانی مقیم فرانسه به این انجمن پیوسته و جوانانی نیز دوره دانشجویی خود را همراه با انجمن به پایان رسانده‌اند. انجمن پزشکان، دندانپزشکان و داروسازان ایرانی در فرانسه انجمنی است غیرسیاسی، غیرمذهبی و غیرانتفاعی. هدف این انجمن ایجاد پیوندهای دوستانه، فرهنگی، صنفی و حرفه‌ای میان همکاران مقیم فرانسه است. البته انجمن، در سال‌های اخیر نیز ارتباط با پزشکان فرانسه زبان در ایران را برقرار کرده و در حال گسترش است. همچنین این انجمن سعی نموده در این دوره از فعالیت تا حد توان خود به مسائل بهداشتی و پزشکی ایران نیز توجه کند و به خدمت و راهنمایی ایرانیان ساکن ایران و خارج از آن بپردازد. از آنجا که محور این وحدت، فرهنگ مشترک است، انجمن تلاش نموده تا اعضا، این فرهنگ را بیشتر بشناسند و پیوندشان را با آن حفظ نمایند. به همین منظور در بسیاری از نشست‌ها، اضافه بر سخنرانی‌های علمی، بخش‌های ادبی و هنری نیز اجرا و از صاحب‌نظران دعوت به عمل آمده تا در زمینه‌های مختلف هنری ادبی برای اعضای انجمن صحبت کنند.

انجمن پژوهشگران ایران

انجمن پژوهشگران ایران در سال 1992 میلادی در پاریس تاسیس شده و سازمانی بین‌المللی و غیرانتفاعی است که اهدافی چون شناخت و آگاهی از معظلات آتی ایران و ایرانیان، تجزیه و تحلیل این مشکلات، تدوین راه کارها و راهبردهای تخصصی و کارشناسی برای رفع این معظلات و مبارزه با آن‌ها و سرانجام ارائه ساختاری برای طرح‌ها و برنامه‌های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی و اقتصادی آتی ایران، را دنبال می‌کند. این انجمن با گردهم آوردن گروه عظیمی از کارشناسان و متخصصان ایرانی سراسر جهان، برگزاری کنفرانس‌های بین‌المللی در سال‌های گذشته و ارائه مقالات بیش از ششصد تن از کارشناسان و محققان در راستای آرمان مشترک «آینده‌ای روشن برای ایران» و تفکر نمادین «ایران در قرن بیست و یکم» گام می‌نهد. انجمن پژوهشگران ایران فعالیت‌های خود را از فرانسه آغاز کرده و به تدریج دفاتری در کشورهای دیگر از جمله انگلستان، آمریکا، آلمان و سوییس تاسیس نموده و حوزه فعالیت‌های خود را گسترش داده است.

انجمن پژوهشی شعر و ادب پارسی در پاریس

انجمن شعر و ادب پارسی بنیادی است که از فروردین 1373 در چارچوب قوانین فرانسه بنیان‌گذاری شد و تعدادی از فرانسویان ایران‌شناس و ایرانیان علاقمند به فرهنگ و شعر ایران در آن مشارکت دارند این انجمن غیرانتفاعی و غیرسیاسی است و فصلنامه‌ای به نام کارنامه منتشر می‌کند که مندرجات آن مربوط به شعر و ادب فارسی است. مدیر این نشریه آقای دوفوشه کور است و سردبیری آن به عهده‌ی علی شریعت کاشانی است.

انجمن شعر فارسی در سوربن فرانسه

انجمن شعر فارسی به همت محسن فارسانی در دانشگاه سوربن فرانسه راه‌اندازی شد. محسن فارسانی - شاعر، مترجم و فارغ‌التحصیل دکتری دانشگاه سوربن - انجمنی را با عنوان انجمن شعر فارسی دایر کرده است. در نشست‌های این انجمن که با حضور دانشجویان و اساتید علاقمند به شعر و ادبیات فارسی برگزار می‌شود، علاوه بر شعرخوانی، نقد و بررسی شعر ایران نیز انجام می‌شود. این نشست‌ها هر هفته روزهای چهارشنبه برپا می‌شود.

اتحادیه تاکسى‌داران ایرانى مقیم پاریس

حدود 20 سال پیش رانندگان ایرانى تصمیم مى‌گیرند دور هم جمع شوند و هر از گاهى ناهار و یا شامى با هم صرف کنند و این گونه گام اول تشکیل اتحادیه برداشته مى‌شود و حالا این اتحادیه ۱۰۰ نفر عضو دارد. حق عضویت هر نفر ۲۰ یورو است که ۱۰ یورو براى مخارج انجمن هزینه مى‌شود و بقیه در صندوق مى‌ماند تا در قالب وام بدون بهره، کسرى تاکسى‌دار در خرید پلاک یا خودرو و هزینه تعمیر خودرو و... را تامین کند همچنان که در مواقع ضرورى مثل پرداخت هزینه درمان یا حمایت از خانواده همکار از دست رفته هزینه مى‌شود. سقف وام اتحادیه ۶ هزار یورو تعیین شده است. برگزارى جشن‌هاى سنتى ایرانى مثل عید نوروز، سیزده به در، شب یلدا و پیک نیک‌هاى تابستانى از کارهایى است که این اتحادیه براى خانواده‌ها و به ویژه آشنا کردن فرزندانشان با فرهنگ ایران انجام مى‌دهد. اتحادیه روزنامه‌اى هم منتشر مى‌کند. تاکسى‌داران ایرانى شهر پاریس , فرهنگ این شغل را نمى‌پذیرند و نمى‌خواهند آنچه هستند باشند. تاکسى‌داران ایرانى که از سال ۸۶ به این شغل روی آورده‌اند به طور متوسط سطح مدرک بالایى نسبت به سایر تاکسى‌داران پاریس دارند.  از طرفى ایرانى‌ها براى نشان دادن پایگاه اجتماعى خود شیک مى‌پوشند و به ظاهر خود و نحوه حرف‌زدنشان اهمیت زیادى مى‌دهند و سعى دارند نشان دهند که ایران صاحب فرهنگ غنى است و مى‌خواهند که مخاطبشان بفهمد که به دلیل شرایط و نیازشان مجبور به انجام چنین کارى شده‌اند و در پى کسب جایگاه از دست رفته خود هستند. مى‌گویند تاکسى‌داران ایرانى نمایندگان خوبى براى کشور فرانسه هستند.

از آنجا که تعدادى از تاکسى‌داران سیاسیونى هستند که به دلیل گذشت سن و تحولاتى که در زندگى آنان به وجود آمده از جمله بزرگ شدن فرزندانشان و نگرش متفاوت آنان به زندگى و بروز این احساس که زندگى و جوانى خود را مفت باخته‌اند از مباحث سیاسى دورى مى‌کنند و این نگرانى در آنان وجود دارد که اتحادیه شکل سیاسى به خود پیدا کند، اگر چه به گفته رئیس اتحادیه در تمام سال‌هاى فعالیت حتى چند کلمه گفت‌وگوى سیاسى در آن انجام نشده است. در هر صورت هنوز جو مشکوک، حاکم بر روابط مهاجرانى است که بنابر دلایل مختلف ترک وطن کرده‌اند و اگر چه تلاش دارند که زمانى دور هم جمع شوند و مسائل سیاسى مانع از روابطشان نباشد.

معرفی چند ایرانی شاخص در فرانسه

پروفسور ایرج گنج بخش
پروفسور ایرج گنج بخش. قابل بازیابی از http://www.paysdefrance.blogfa.com/post/177

استاد دانشگاه پیر ماری کوری فرانسه و رئیس بخش جراحی قلب بیمارستان پیتیه پاریس است. اولین پیوند قلب جهان در فرانسه توسط وی انجام شد.

پروفسور حسن اکبرزاده

در سوم فروردین 1306 در شهر رشت به دنیا آمد. پس از اخذ دیپلم متوسطه در رشته ریاضى با درجه ممتاز وارد دانشگاه تهران شد و با احراز مقام اول تحصیلات خود را در ایران به پایان رسانید. او پس از اخذ مجدد لیسانس ریاضى از دانشگاه سوربن پاریس و همچنین گواهینامه آنالیز عالى، براى فوق لیسانس در مورد نظریه نسبیت عمومى انیشتین تحقیق کرد و درباره هندسه دیفرانسیل و فضاهاى ریمان بعد از 3 سال تحقیق، اکتشافات خود را در قالب چندین مقاله درمجله آکادمى علوم پاریس به ثبت رسانید.

اکبرزاده از سال 1957 میلادى به عنوان وابسته تحقیقات در مؤسسه معروف تحقیقاتى کولژدوفرانس پذیرفته شد و بعد از 4 سال رساله دکتراى دولتى در علوم ریاضى را در دانشگاه سوربن به پایان رسانید. او پس از طى مدارج مأمور تحقیقات و استاد تحقیقات، نزدیک چهل سال به عنوان رئیس تحقیقات دراین مؤسسه بین‌المللى مشغول به کار بوده است. علاقه استاد در میان 44 رشته ریاضی به رشته هندسه و دیفرانسیل که در فیزیک نظرى کاربرد دارد بیشتر است و محور فعالیت و تحقیقات وى نیز در این زمینه است. از این استاد گران‌قدر مقالات علمى زیادى درمجله‌هاى معتبر جهانى به چاپ رسیده است. او در سن 80 سالگى همچنان مشغول به کار و تحقیقات علمى است و در سال‌های اخیر نیزیکی از مهم‌ترین تالیفاتش با مقدمه چند ریاضیدان نامی جهان توسط یک ناشر مهم علمی در جهان به زبان انگلیسی منتشر شده است. حسن اکبرزاده با اینکه بیش از 60 سال در پاریس زندگى کرده، اما افتخار مى‌کند که فقط یک تابعیت، آن هم تابعیت ایرانى دارد.

دکتر محمد حیدری ملایری

اختر فیزیکدانِ رصد‌خانه‌ی پاریس و یکی از دانشمندانِ سرشناس جهانی در اخترشناسی و اختر فیزیک در سال 1326 در ملایر زاده شد و در خانواده‌ای فرهنگ دوست پرورش یافت. وی در سال 1348 به دریافت لیسانس فیزیک از دانشکده‌ی علوم دانشگاه تهران موفق شد. در سال 1353 با بورس دولت فرانسه به پاریس رفت تا در رشته‌های اخترشناسی و اختر فیزیک مطالعه کند و موفق شد  تا در سال 1358 دکترای سیکل سوم و در سال 1362 دکترای دولتی را، که بالاترین مدرک تحصیلی فرانسه به شمار می‌آید، از دانشگاه پاریس اخذ نماید. در سال 1359 با گذراندن کنکور، موفق به دریافت پست رسمی «اخترشناس» در رصدخانه پاریس شد. در سال 1362، در جریان پژوهش برای تز دکترای خود، به کشف جسم‌های ناشناخته‌ای در دو کهکشان همسایه‌ی ما نایل آمد. قبلا تصور می‌شد که این جسم‌ها ستاره‌اند، ولی او نشان داد که در واقع میغ‌ها یا سحابی‌های ویژه‌ای هستند که توسط ستارگان پُرجرمِ نوزاد به وجود آمده‌اند. از آن زمان تا کنون بخش عمده‌ای از فعالیت‌های وی بر مطالعه‌ی این جسم‌ها متمرکز شده است و نتیجه‌های پژوهش‌هایش تا کنون در بیش از 100 مقاله‌ی علمی به چاپ رسیده‌اند.

رهبر گروهی از اختر فیزیک‌دانان بین‌المللی است که درباره‌ی پیدایش ستاره‌های پُرجرم و تاثیر این ستارگان بر محیط پیرامونشان مطالعه می‌کنند. به ویژه نتایج مطالعات و پژوهش‌های چند سال اخیر ایشان بر پایه داده‌هایی است که او با به کار بردن تلسکوپ فضایی هابل، متعلق به سازمان ناسا (NASA)، به دست آورده است. وی در سال 1364 با گذراندن کنکور به گروه اخترشناسان رصدخانه‌ی بزرگ اروپا (ESO)، که در کشور شیلی در آمریکای جنوبی قرار دارد، پیوست. اقامت ایشان و خانواده ‌اش در شیلی به مدت 7 سال، تا سال 1371، به طول انجامید. گفتنی است در ضمن فعالیت‌های پژوهشی‌اش از 1367 تا 1370، معاونت دپارتمان اخترشناسی رصدخانه اروپایی را هم به عهده داشت.دکتر حیدری ملایری علاوه بر اخترشناسی، به زبان‌شناسی و تاریخ نیز دلبستگی دارد  و به ویژه در زبان‌شناسی تطبیقی و ریشه‌شناسی زبان‌های هند – و - اروپایی پژوهش بسیار کرده است. با زبان‌های پهلوی، فارسی‌باستان، اوستایی، سنسکریت، یونانی، و لاتین آشنایی دارد، و درباره‌ی در حدود 20 گویش زبان فارسی مطالعه کرده است. همچنین سال‌هاست که درباره‌ی سیستم اصطلاح‌شناسی علمی در زبان فارسی به پژوهش می‌پردازد. نتیجه این کوشش‌ها، فراهم آوردن «فرهنگ ریشه‌شناختی اخترشناسی و اخترفیزیک» به زبان‌های انگلیسی – فرانسه – فارسی است، که ایشان به عنوان کاری فرعی در دست دارد و تا کنون حرف‌های A  تا  K را در منزلگاه اینترنتی خود در دسترس همگان نهاده است.

پرفسور غلامرضا جلوه

استاد و دانشمند ایرانی مدرسه عالی شیمی کلرمون فرانس موفق به دریافت عالی‌ترین نشان علمی این کشور در زمینه گیاه‌شناسی شد. این شیمی‌دان برجسته ایرانی که ریاست دانشکده مهندسی شیمی مدرسه عالی شیمی کلرمون فرانس را برعهده دارد، به دلیل تحقیقات گسترده خود در زمینه گیاه‌شناسی و صنایع‌غذایی موفق به دریافت مدال شوالیه تحقیقات آکادمیک گیاه‌شناسی شد. پرفسور جلوه تحصیلات کارشناسی خود را در سال ۱۹۷۵ رشته مهندسی شیمی در دانشگاه پلی تکنیک تهران (صنعتی امیرکبیر) به پایان برده و در سال ۱۹۷۹ دیپلم دکتری مهندسی را از دانشگاه پلی تکنیک تولوز دریافت کرده است.

پروفسور فرهاد خسرو خاور

استاد مدرسه عالی مطالعات علوم اجتماعی پاریس، در شهر مونپلیه همزمان با آموزش فلسفه، لیسانس ریاضیات گرفت و سپس دکترای فلسفه را به پایان رساند. پس از پایان تحصیلات فلسفی، و آشنایی با آلن تورن به جامعه‌شناسی روی آورد و دکترای جامعه‌شناسی را در سال‌های نزدیک به انقلاب، به پایان رساند و با دو دکترا به ایران بازگشت و تا سال 90 و 91 در ایران ماند و مدتی در دانشگاه بوعلی شهر همدان تدریس می‌کرد.

به قصد ادامه تحقیقات، ناچار پس از 12 سال ایران را ترک کرد. اول به آمریکا رفت و در آنجا بورس راکفلر را اخذ کرد و پس از چند سال ملاقات با استاد قبلی‌اش آلن تورن از وی خواست به فرانسه بیاید و از این طریق وارد مدرسه عالی مطالعات اجتماعی پاریس شد. تحقیقات و پژوهش‌های او درباره اسلام و دینداری مسلمانان در جامعه فرانسه که حاصل آنها نیز چند کتاب با عناوین زیر است:

  • جمهوری فرانسه و مساله حجاب و روسری؛
  • اسلام جوانان؛
  • نوشهیدان درراه خدا؛
  • اسلام در زندان‌ها.
مهیار منشی پور

قهرمان فوق خروس وزن جهان، در فروردین 1354در تهران متولد شد. در سال 1364 پدرش او را نزد عمه‌اش در شهر پوآتیه فرانسه فرستاد. مهیار پس از اخذ دیپلم در این شهر، پس از این که به خاطر دل پدرش یک سال پزشکی خوانده بود، تغییر رشته داد و  توانست مدرک تربیت بدنی را بگیرد. او در سال 1996به ورزش حرفه‌ای روی آورد و شش سال بعد قهرمان فرانسه و اروپا شد. ماجرای تغییر ملیت او نیز همچون زخمی است که هنوز درمان نشده است. مهیار در سال1997 یعنی 11 سال پس از آمدن به فرانسه، در حالی که چند روز پیش از آن قهرمان تورنمنت فرانسه شده بود، تقاضای ملیت فرانسوی کرد. اما پاسخ به این تقاضا دو سال و نیم طول کشید و در نهایت پاسخ منفی بود به این بهانه که او دانشجو است. در نهایت، مهیار منشی پور به مدد نماینده مجلس، فرانسوا زاینیبرت، در منطقه اوت گارون ملیت فرانسوی را در سال 2001 دریافت کرد.

مهیار منشی پور باوجود علاقمندی به سرزمین پدری‌اش، دو خاطره ناگوار از ایران را باخود همراه دارد. خاطره بد او از ایران زمانی است که مادرش از پدرش جدا شد و اورا در دو سالگی ترک کرد. حادثه غمبار زلزله بم، دیگر خاطره تاسف‌انگیز او از ایران است از آنجا که پدر بزرگ مهیار متولد شهر بم بوده است، هنگامی که در دسامبر2003 زلزله بم اتفاق افتاد، او به شهربم آمد و با مردمی مهربان روبرو شد. او در بازگشت اتحادیه همیاری فرانسه – بم را همراه همسر روانشناس فرانسوی‌اش "آن" به وجود آورد و به لطف آن ساخت یک مدرسه را شروع نمود.

کاظم بایرام‌بخش

مدرس دانشگاه لومیر, عکاس، مستندساز و برنده‌ی جایزه‌ی گوزن طلایی فستیوال جهانی عکاسی زیرآب است و بیش از  15 سال است که در خلیج فارس کار می‌کند و در این مدت فیلم‌های متعددی ساخته‌است. وی از سال 1996 ساخت فیلم مستند "یک نگاه دیگر به خلیج ‌فارس" را آغاز کرد و در این فیلم نشان می‌دهد که چگونه زیر آب بدون اکسیژن عکس می‌گیرد. بایرام بخش این کار را بهانه‌ای برای مطرح کردن خلیج فارس قرار داد؛ این فیلم در فستیوال جهانی تصویر زیر آب در سال 2006 در فرانسه انتخاب شد. ساخت آن 10 سال طول کشید و به‌ گفته‌ی بایرام بخش، پنج دقیقه از این فیلم 30 دقیقه‌ای در دریای سرخ به دلیل پاکی و زلالی آب آن فیلم‌برداری شده است تا او بتواند بعد میدان دریا را به مردم نشان دهد. همواره دغدغه اصلی برنده جایزه جهانی عکاسی "مون پلییه اوکیانوس" آب‌های ایران و به‌ویژه خلیج‌فارس تشکیل می‌دهد، چرا که از طرفی وجب به وجب آب‌های ایران را می‌شناسد و از سویی دیگر می‌خواهد فعالیت‌های منفی عرب‌ها را در مخدوش کردن ذهن نسل آینده درباره‌ی ایران و خلیج‌فارس خنثی کند.

شهریار عدل

مدیر تحقیقات در موسسه ملی پژوهش علمی فرانسه؛ تحصیلات در تهران (دبستان و سه سال نخست دبیرستان)، عزیمت به فرانسه از پاییز 1959 میلادى برابر با 1338 شمسى  تحصیلات دانشگاهى در مدرسه عالى علوم تاریخى در سوربن؛ و همزمان در مدرسه موزه لوور، تاریخ عمومى هنر، باستان‌شناسى مشرق زمین و تاریخ هنرهاى دوره اسلامى را خواند و به مدرسه معمارى پاریس - بوزار – نیز ‏رفت و بعد دکترا در رشته تاریخ ایران و آسیاى میانه گرفت.

وی عضو مؤسسه ملى تحقیقات علمى فرانسه است و  در روز ۱۳ مهر ۱۳۸۸ دبیر کل  یونسکو، مدال فرهنگ جهانی یونسکو موسوم به “پنج قاره” را به پروفسور شهریار عدل اهدا کرد. دکتر شهریار عدل عضو کمیته ملی ایکوموس ایران ومسئول روابط خارجی آن می‌باشد.

ایران‌شناسی در فرانسه

در فرانسه، از فرهنگ و زبان و قومیت (آریایی) ویژگی‌های جغرافیایی (سرزمین کوهستانی و زمستانی سرد) مشترک در میان تمدن‌های اقوام ایرانی زبان ساکن ایران و افغانستان و کردستان عراق و ترکیه و بخش‌های جنوبی شوروی (سابق) بویژه تاجیکستان آگاهی نظرگیری وجود دارد.«ایران زمین» با این خصوصیات با جهان عرب و ترک و هندی فرق دارد. فرانسویان از خاورمیانه به معنای سرزمینی که از کازابلانکا یا دار البیضاء در ساحل غربی مراکش در اقیانوس اطلس تا کابل در افغانستان ممتد است تصوری ندارند. روزنامه‌ها علی‌الرسم از سرزمین‌های مسلمان‌نشین واقع در جنوب و شرق دریای مدیترانه با نام «جهان عرب» یاد می‌کنند، گویی که اقوام ترک زبان و فارسی زبان ساکن در این سرزمین‌ها اقلیت‌هایی حاشیه‌نشین‌اند. فرانسه، از دیرباز، به مناسبت میراث استعماری و نظامی برای مغرب (مراکش و تونس و الجزایر) و خاور نزدیک (علی الخصوص سوریه و لبنان) وبر اثر فتوحات نابلئون و اکتشافات شامپولیون برای مصر اهمیت خاصی قائل بوده است. امّا به عکس، در ایران و افغانستان، هیچگاه نقش سیاسی عمده و پایداری نداشته است.

در نتیجه مطالعات ایران‌شناسی در فرانسه تا دیر زمانی در زمره «مطالعات عربی» قرار می‌گرفته که در مقام مقایسه، دولت‌های فرانسه نظر مساعدی نسبت به آن داشته‌اند. اما همین امر که مقامات سیاسی فرانسه نظر خوشی نسبت به ایران‌شناسی نداشته‌اند بسط روابط فرهنگی بین فرانسه و ایران را در قرن گذشته آسان‌تر ساخت. در حالی که انگلیسی‌ها انحصار استخراج نفت و بلژیکی‌ها امتیاز اداره امور گمرکات ایران را کسب می‌کردند، فرانسه انحصار حفاری‌ها و اکتشافات باستان‌شناختی را در این کشور به دست آورد! از همین جا می‌توان دریافت که چرا تحقیقات ایران‌شناسی در فرانسه اساساً حول محور هویت اصیل اقوام ایرانی– آریایی یا هند و ایرانی و ریشه‌های فرهنگ این اقوام تمرکز یافته است. در عوض، همین معنا نشان می‌دهد که چرا مطالعات تاریخی و اجتماعی درباره ایرانِ امروز به کندی گسترش می‌یابد. اولویتی که بدین‌سان به زبان‌ها و ادبیات وتاریخ و هنرهای ایران قبل از اسلام داده شده بود باعث شد که جنبه‌های جدیدتر فرهنگ ایرانی جایگاهی فرعی بیابند، در حالی که این جنبه‌ها برای محققان کشورهایی که دارای روابط اقتصادی و بازرگانی وسیاسی مداوم با ایران بودند، اولویت داشت.

در فرانسه برای متمایز ساختن تمدن ایرانی از تمدن‌های سامی و ترکی، غالباً بر آریایی بودن اقوام ایرانی تأکید شده است. تصادفی نبوده است که مونتسکیو، ایرانی را مظهر بیگانگان مستقل اختیار کرده است نه ترک یا هندی را. برخی از نویسندگان قرن نوزدهم فرانسه، مثل گوبینو و ارنست رنان از همین ویژگی در تأیید اعتقاد خود به تفوق آریایی‌ها بر سامی‌ها استفاده کرده‌اند. همچنانکه کدی نشان داده، رنان توانایی فکری سید جمال الدین اسدآبادی را بر این حمل می‌کرده که او آریایی بوده است نه عرب. البته محققان متخصص در زمینه فرهنگ آریایی و تمدن‌های هند و ایرانی در سطح کاملا متفاوتی تحقیق می‌کرده‌اند. اینان در فرانسه در حکم خانواده‌ای گرانقدر که از آنکتیل دوپرون(Anquetil-Duperron) «کاشف» اوستا در قرن هجدهم، آغاز می‌شود و تا دومزیل(Georges Dumézil) که پیش از وفاتش در سال 1986 از روی اساطیر اقوام هند و اروپایی پرده برداشت، ادامه می‌یابد.

رکن دیگر مطالعات ایران‌شناسی در فرانسه، به دلیلی که چه بسا اکنون دیگر بر خواننده معلوم شده باشد، باستان‌شناسی است. از 1894 تا 1931 وزارت آموزش عمومی فرانسه انحصار حفاری‌های باستان‌شناسانه در ایران را در اختیار داشت. باستان‌شناسان فرانسوی، که عهده‌دار ستردن غبار ایام از چهره گذشته و درآوردن آثار شکوه ایران پیش از اسلام از زیر خاک بودند، به ارائه تصویر زیبایی از تمدن پر اعتبار ایرانی، متمایز از تمدن خاورمیانه مسلمان و عمدتاً عرب، کمک کردند. در سال 1921، فرانسه امتیاز انحصاری حفاری‌های باستان‌شناسی در افغانستان را نیز به دست آورد و بعدها تحقیقاتی را که در ایران آغاز کرده بود در آنجا نیز ادامه داد.

دولت فرانسه با تاسیس مراکز تحقیقاتی دائمی در ایران و افغانستان از این تحقیقات قاطعانه پشتیبانی می‌کرد؛ بانی ماموریت علمی و تحقیقاتی دومورگان به ایران در دهه 1890، وزارت آموزش عمومی فرانسه بود. در مورد هیئت‌های باستان‌شناسی فرانسه در ایران وافغانستان نیز همین حکم صادق است. بعد از جنگ دوم جهانی، اداره فعالیت‌های فرهنگی و علمی فرانسه در خارج از کشور به اداره روابط فرهنگی وزارت امورخارجه محول شد که در سال 1947 انستیتوی ایران و فرانسه را در تهران تأسیس کرد. این ابتکارات فرهنگی یگانه واکنش «سیاسی» فرانسه – آن هم تنها در همین حدّ – نسبت به دخالت شدید نظامی و بازرگانی انگلیس و امریکا در ایران بود. این مراکز فرهنگی که منزوی مانده بودند و به قدر کافی از آنها حمایت نمی‌شد، در تزلزل به سر می‌بردند. رونق فعالیت آنها غالباً به حضور مدیران سخت‌کوش و محترم چون ژاک دومورگان، رومن گیرشمن، گوستا و اشلومبرژه (Gustave Schlumberger) و هانری کربن بستگی داشت که از نظر علمی شخصیتی مستقل داشتند. راستش اینکه مطالعات ایرانی به اندازه رشته‌های تحقیقاتی معطوف به خاور نزدیک عربی یا شمال افریقا، که حکومت فرانسه به مراتب بیشتر به آنها مشغول بود، منافع احتمالی در بر نداشت. با همه این احوال، مطالعات ایران‌شناسی فرانسه که در پاریس تمرکز یافته، به رغم بحران‌های سیاسی جاری در ایران و افغانستان هیچگاه اعتبار و تنوعی را که امروزه دارد، نداشته است. چه شده است که آنچنان اوضاع ناخجسته‌ای این چنین سرشار از امید گردیده است ؟ برای بررسی این تطور باید به ترتیب زمانی به سوابق نظر کرد.

پیش از جنگ جهانی دوم: دیپلمات‌ها، سیّاحان، باستان‌شناسان و بانیان مطالعات ایرانی

هر چند فلاسفه قرن هجدهم فرانسه جسته گریخته اظهارنظرهایی درباره ایران کرده‌اند، در واقع با این سرزمین آشنایی چندانی نداشتند. گفته‌اند که وقتی آنکتیل دوپرون، پس از فراگرفتن زبان پهلوی فقراتی از از اوستا را منتشر کرد، ولتر از خواب غفلت بیدار شد. نیز آنچه لافونتن در حکایات درباره ایران نوشت نه مُلهّم از نخستین ترجمه چاپی فرانسه بخش‌های از گلستان از گلستان سعدی بود که در سال 1643 به همت آندره دو ریه(André Du Ryer)  انجام یافته بود و نه مُلهم از سفرنامه‌های تاورنیه(Jean-Baptiste Tavernier) یا شاردن(Jean Chardin).

تاقرن نوزدهم میلادی عده سفیران یا سیاحانی که به ایران می‌آمدند چندان زیاد نبود. نخستین ماموریت رسمی بر عهده ژنرال گاردان گذاشته شد که ناپلئون او را به ایران فرستاده بود تا حمایت این کشور را از فرانسه در مقابل روسیه و انگلیس جلب کند. هر چند پیمان تیلیست (بین فرانسه و روسیه) در سال 1807 به رویاهای فرانسه در  ایران خاتمه داد، ژنرال گاردان در برخی زمینه‌ها، به ویژه در زمینه آموزش و پرورش، باب روابط دولت قاجار با فرانسه را گشود. علاوه بر راهیان کاپوسن که از قرن هفدهم در ایران فعالیت می‌کردند، به فرقه لازاری‌ها نیز اجازه داده شد که بخصوص در کردستان و برای آشوری‌ها و کلدانی‌ها مدارس فرانسوی زبان دایر کند؛ بعدا شعبه فرانسوی «اتحاد جهانی یهودیان» نیز اجازه یافت که برای یهودیان مدارسی تأسیس کند.

آشنایی جامع با زبان فارسی به همّت فرقه‌های مذهبی و دیپلمات‌ها حاصل شد. آگوستینی‌های هند در سال 1603 و کرملی‌ها  وکاپوسن‌ها(یا کاپوچی‌های) فرانسه در سال 1628 به اصفهان سفر کردند و در آنجا چندین صومعه دایر کردند و زبان فارسی را فرا گرفتند و درس دادند. رافائل دومانس(Raphaël du Mans) دیلماج شاه صفوی بود و داوود سعید اصفهانی مترجم لوئی سیزدهم. ژان فرانسوا پتیس دولاکروا (François Pétis de la Croix) معلّم زبان فارسی کالج سلطنتی، بسیاری از متون مهّم فارسی را به فرانسه ترجمه کرد، وبا ترجمه کتاب هزار و یک شب خود شهرت جاودان یافت.

از آن پس، دیپلمات‌های فرانسوی موظف بودند که اسناد واصله از ایران و هند را ترجمه کنند، لذا کلبر، وزیر لویی چهاردهم، در سال 1669، «دارالاّلسنه جوانان» (École des jeunes de langues) را بنیان نهاد تا منشیان سفارت را با زبان‌های شرقی آشنا سازد.

در سال 1795 «کنوانسون» با بهره‌گیری از این میراث، مدرسه ملی زبان‌های زنده شرقی  به اختصار لانگزو(Langues orientales et langues régionales. Langues O) را ایجاد کرد که سنگ بنای مطالعات «شرقی» در فرانسه شد. در «دارالآلسنه جوانان»  آموزش زبان‌های عربی و ترکی و فارسی به منشیان و مترجمان سفارت‌خانه‌ها دروس پایه شمرده می‌شد، و بسیاری از همین منشیان و مترجمان بعدها محققان مشهور شدند. از جمله اعضای نخستین سفارت‌خانه دائمی، که ریاست آن را در سال 1829 کنت دوسرسی بر عهده داشت، بیبرشتین کازیمرسکی(Biberstein-Kazimirski) بود که یک  فرهنگ فرانسه به فارسی (1884) تهیه کرد.

دومزون(Desmaison)، یک فرهنگ فارسی به فرانسه منتشر ساخت که اعتبار آن تا دیر زمانی محفوظ خواهد ماند؛ نیکولا(Nicolas) چندین اثر فارسی را به فرانسه ترجمه کرد. یاربیه دومنار(Charles Barbier de Meynard) بخش مربوط به ایرانِ معجم‌البلدان یاقوت را به فرانسه ترجمه کرد. کنت دوگوبینو(Count De Gobineau) دیپلماتی که زبان فرانسه را خوب نمی‌دانست، یکی از نخستین فرانسویانی بود که به زبان فارسی علاقه یافت و به نشر اطلاعات، ولو گاهی نادرست، در باره ایران دلبستگی داشت. در پرتو وجود «مدرسه زبان‌های شرقی»ِ واین سفارت‌خانه‌ها، نسلی پر شمار از محققان برجسته پدید آمد و توانست درباره ایران آن زمان و زبان و ادبیات آن مطالعه کند. این محققان به اجرای طرح‌هایی که شرق‌شناسان صاحب‌نام بر عهده گرفته بودند کمک کردند؛ بیشتر این شرق‌شناسان در «مدرسه زبان‌های شرقی» یا «کولژدوفرانس» درس می‌دادند.

سیلوستردوساسی (Silvestre de Sacsy) با جایگاه بلندی که در «کولژ دوفرانس» داشت دیر زمانی بر مطالعات شرقی فرانسه اشراف داشت. ژول مول(Jules Mohl) ترجمه استادانه‌ای از شاهنامه فردوسی به دست داد. در زمره بانیان مطالعات ایرانی در فرانسه از لانگلِس (Langles) نخستین معلم زبان فارسی در «مدرسه ملی زبان‌های زنده شرقی» از 1796 تا 1824؛ کاترمر  شفر(Quatremere) که چندین نسخه خطی فارسی را تصحیح کرد (1891): و بویژه از بورنوف(Scheffer) به خاطر سهم اساسی او در خواندن پهلوی و اوستا(1829) باید یاد کرد.

با این وجود، تحقیقات علمی‌ای که رسماً مورد حمایت دولت فرانسه بود، و از همه بیشتر تحقیقات باستان‌شناسی، حائز اهمیت بود. به اصرار ناپلئون سوم واظهار علاقه شاه ایران، در فاصله سال‌های 1843 تا 1854 دو معمار فرانسوی به نام‌های فلاندن(FIandin) و کوست(coste) به ایران سفر کردند و نخستین گزارش عملی (1851- 1852) را درباره عمده‌ترین امکنه باستانی ایران ( پرسپولیس، پاسارگاد و طاق‌بستان ) منتشر کردند. هیئت باستان‌شناسی در شوش را – که جای آن را لوتفوس اسکاتلندی پیشتر در سال 1851 شناسایی و مشخص کرده بود – برعهده گرفت. کتاب ایران، کلده و شوش (1887 ) ژان دیولافوآ یکی از اولین گزارش‌های کلّی درباره ایران وگذشته آن به زبان فرانسه بود.

در سال 1890، حکومت فرانسه یک هیئت علمی زیر نظردومورگان، که مهندس معدن بود، به ایران فرستاد تا در نواحی غربی سرزمین ایران در همه زمینه‌های زمین‌شناسی، گیاه‌شناسی، بوم‌شناسی، و باستان‌شناسی تحقیق کند. یکی ازتحقیقات مذکور این بود که برای اولین بار در خاورمیانه وجود ذخایر نفتی در قصر شیرین کشف شد. گزارش این هیئت که در 9 مجلد در فاصله سال‌های 1895 تا 1905 منتشر شد، به عنوان نخستین تحقیق علمی جامع درباره ایران خود اثری سترگ است. دومورگان در پرتو توفیقاتی که حاصل کرده بود، در سال 1897، به عنوان نخستین نماینده ارشد، برای مراقبت از منافع وزارت آموزش عمومی فرانسه، به ایران اعزام گردید. حکومت فرانسه در سال 1894 امتیاز انحصاری حفاری‌های فعالیت‌های باستان‌شناسی در سراسر ایران را از ناصرالدین‌شاه گرفته بود. فعالیت‌های باستان‌شناسی فرانسویان از همان ابتدا در شوش متمرکز شد. دمورگان که در 16 دسامبر 1897 با مسئولیت جدیدش وارد شوش شده بود، برای تأمین محلی برای زندگی اعضای هیئت باستان‌شناسی فرانسه و نیز محافظت اشیاء مکشوفه از دستبرد سارقان، شش ماهه قلعه‌ای به سبک معماری اروپای قرون وسطی در همانجا بنا کرد که سال‌های طولانی نماد تفوق و اقتدار باستان‌شناسان فرانسوی در ایران بود.

دراثر حفاری‌های شوش اطلاعات محققان فرانسوی درباره ایلام و عصر هخامنشیان بسی افزایش یافت. در جریان حفاری‌ها کشفیّات قابل توجهی میسر گشت. برای نمونه ژکیه در سال 1901 قانون حمورابی را از زیر خاک بیرون آورد، و ژ. شیل( J.Scheil) متخصص کتیبه‌های ایلامی، آن راخواند. فرانسوی‌ها در مدت بیش از سی سال، تقریباً همه مساعی خود را زیر نظر دومکنم(De Mecquenem)  که از 1912 تا 1947 سرپرستی هیئت را بر عهده داشت، صرف حفاری در شوش و بین‌النهرین سفلی کردند، در حالی که امتیاز انحصاری آنان هیئت‌های باستان‌شناسی غیر فرانسوی را از حفاری درجاهای دیگر ایران باز می‌داشت. گزارش کارها و کشفیات این هیئت در نشریه هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران، که به نام اختصاری DAFI  نامیده شد، منتشر می‌شد. نشریه این هیئت در آن ایام یادداشت هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران  نام داشت.

در سال 1931 رضاشاه به امتیاز انحصاری فرانسوی‌ها خاتمه داد و سرانجام، هیئت‌های باستان‌شناسی کشورهای دیگر، خصوصاً آمریکا نیز دست به کار حفاری‌های منظم در فلات ایران شدند. باستان‌شناسان جوان فرانسوی، مثل رومن گیرشمن، دوباره در امکنه باستانی ناشناخته‌ای چون بیشاپور و پس از او کونتنو(Contenau) در تپه سیلک (1933 تا 1939) حفریات را آغاز کردند. در تپه سیلک، نخستین بار، لایه‌نگاری استوار ودقیق انجام گرفت. لایه‌نگاری هنوز هم به منزله نشانی برای دوره‌های زمین‌شناسی یا باستان‌شناسی پیشین تا هزاره پنجم قبل از میلاد به کار می‌رود. باری، از آن پس، عملیات باستان‌شناسی بتدریج علمی‌تر و روشمندانه‌تر شده و از صرف کشف و جمع‌آوری اشیایی برای گنجینه‌ها و موزه‌ها، که بنابر نوشته‌های ژکیه ( 1960) و دومکنم (1980) پیش از آن وجه اصلی همت حفاری‌های باستان‌شناسی بود، فراتر رفت. با تأسیس نخستین نشریه مربوط به باستان‌شناسی ایرانی، که از سال 1936 تحت عنوان آثار ایران به زبان فرانسه منتشر شد، و نیز تشکیل مؤسسه جدید باستان‌شناسی ایران در سال 1928 که ریاست آن را تا سال 1960 آندره گُدارمؤسُس موزه ایران‌باستان در تهران به عهده داشت، تفوق فرانسه همچنان محفوظ ماند.

در نیمه اول قرن بیستم، به ویژه در پرتو فعالیت‌های «مدرسه مطالعات عالیه» مطالعات ایرانی به دانشگاه‌های فرانسه نیز کشیده شد. «مدرسه مطالعات عالیه»(l'École Pratique des Hautes Études(EPHE)) که در زمان ناپلئون سوم تأسیس شده بود، سازمان انعطاف‌پذیری داشته که به آن امکان می‌داد به درس‌ها و رشته‌هایی که هنوز حتی در سوربن مطرح نشده بود، بپردازد. در گروه چهارم این مدرسه (یعنی گروه زبان‌ها و زبان‌شناسی)، زبان‌های کهن ایرانی – اوستایی، فارسی باستان، پهلوی، آسی، سغدی – را استادان بسیار برجسته‌ای تدریس می‌کردند که دارمستتر(Darmesteter)، بی‌تردید که از درخشان‌ترین آنان بود وبه پیشرفت زبان‌شناسی ایرانی وشناخت زبان پهلوی خدمات مهّمی کرد. وی در سال 1892 اولین ترجمه کامل از اوستا را منتشر ساخت. جانشینان او به ترتیب عبارت بودند از گوتیو، میّه، بنویست ولازار( Gauthiot – Meillet – Benveniste- Lazard).

هر چند سال‌های قبل از جنگ جهانی دوم، باستان‌شناسان و زبان‌شناسانی که به ایران باستان توجه و علاقه داشتند بر مطالعات ایرانی در فرانسه مسلط بودند، محققانی با علایقی دیگر نیز درخور ذکرند. ماسینیون، که از سال 1932 به بعد، مطالعات اسلامی تدریس می‌کرد، آغازگر تحقیق علمی در باب اسلام در ایران و تشیّع بود. هانری ماسه که از سال 1927 تا 1958 کرسی زبان فارسی مدرسه زبان‌های شرقی را در اختیار داشت، آثار کوتاهی در زمینه قوم‌شناسی ایران زمان رضاشاه (1938) منتشر ساخت و چندین اثر ادبی فارسی را به فرانسه ترجمه کرد.

از 1945 تا 1970: تأسیس نهادهای مطالعات ایران

در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم، مطالعات ایرانی به دانشگاه پاریس در سوربن نیز راه یافت و با حمایت وزارت خارجه، از طریق مرکز تحقیقات علمی وسعت گرفت. در فاصله سال‌های 1945 تا 1947 به همت محققان برجسته، مؤسسات عمده‌ای که هنوز هم از مطالعات ایرانی پشتیبانی می‌کنند تأسیس یا تجدید سازمان شدند: رومن گیرشمن ریاست هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران ( DAFI )، و دانیل اشلومبرژه ریاست هیئت باستان‌شناسی فرانسه در افغانستان ( DAFI ) را برعهده داشت ؛ هانری کربن بخش ایران‌شناسی انستیتوی ایران و فرانسه را تأسیس کرد؛ لوئی ماسینیون مؤسسه مطالعات ایرانی را در سوربن بنیاد گذاشت؛ و رنه لابا (René Labat) درکولژ دوفرانس، یعنی جایی که امیل بنویست نفوذ و سلطه مسلّمی در زمینه زبان‌شناسی ایرانی داشت، مطالعات ایلامی را توسعه داد. در بلژیک نیز پیشرفت‌های نظرگیری در زمینه تحقیق درباره تمدن ایرانی حاصل شده بود.

هیئت‌های باستان‌شناسی، گیرشمن واشلومبرژه

در سال 1947 رومن گیرشمن به جای مکنم به مدیریت هیئت باستان‌شناسان فرانسه در ایران، که در سال 1939 در «مرکز ملی تحقیقات علمی» ادغام شده بود و اکنون تابع وزارت خارجه فرانسه است، منصوب گردید. وی تحقیقات و حفاری‌های شوش را روشمندانه ادامه دارد و در آنجا نیز، همچنان که در تپه سیلک کاشان، روش لایه‌نگاری دقیقی اعمال نمود که از هزاره دوم قبل از میلاد تا قرن سیزدهم میلادی را در بر می‌گرفت. او مطالعه درباره کاخ هخامنشیان، قلعه شو، و محل کاخ‌های سلطنتی را به انجام رساند و از سال 1951 تا 1962، در حفّاری زیگورات‌های ایلامی در چغازنبیل و نیز بناهای ساسانی ایوان کرخه تلاش زیادی کرد، دستاوردهای عظیم این حفاری‌ها کمک شایان توجهی به پیشبرد مطالعه در باره ایران‌باستان کرد. گیرشمن حاصل همه این اطلاعات و مطالعات را در کتاب ایران از آغار تا اسلام (1951) و پارتیان و ساسانیان (1951) عرضه کرد. برای تقویت بنیه علمی هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران که استیو ( Steve )، متخصص کشف رمز خطوط باستانی، نیز با آن کار می‌کرد، اعضای جدیدی استخدام شدند. با این حال، بجز عملیات امدادی سال‌های 1959 تا 1960 جزیره خارک، تقریبا همه طرح و برنامه‌های تحقیقاتی این هیئت در همان شوش برگزار می‌شد.

در سال‌های تصدی گیرشمن، قلمرو فعالیت باستان‌شناسی فرانسه در ایران به همان مکان مهم باستانی شوش و در قلعه‌ای قرون وسطایی که فرانسوی‌ها در آن ساخته بودند منحصر بود. متخصصان منفردی تحقیق در باستان‌شناسی ایران دوره اسلامی را ادامه می‌دادند و یا در lمکان‌های باستانی کوچک حفاری پراکنده‌ای می‌کردند. آندره گدار مهم‌ترین اثرش را تحت عنوان هنر ایران باستان در سال 1962 منتشر کرد.

معماری به نام سیرو (Siroux) از سال‌های دهه 1930 به این سو مقالاتی درباره آتشکده‌ها و بناهای کوچک بازمانده از عصر اسلامی برای «مجموعه آثار ایرانی» نوشته، ولی اثر عمده‌اش (1919) درباره کاروانسراهای دوره صفویه است.

تحقیقات باستان‌شناسی بلژیکی‌ها درباره ایران به ویژه در سال‌های بعد از جنگ جهانی دوم، رونق بسیار داشته است. واندن برگ، که از سال 1957 به این سو استاد باستان‌شناسی و تاریخ خاور نزدیک دانشگاه گان بوده، بیشتر مقالات و نوشته‌های خود را به زبان فرانسه منتشر کرده است. باستان‌شناسان بلژیکی به ریاست او چندین کار تحقیقاتی در لرستان و پشتکوه کرده‌اند. کتاب باستان‌شناسی ایران باستان واندن برگVanden Berghe) (1959)) تا کنون چندین بار چاپ و به زبان‌های متعدد ترجمه شده است. وی در سال 1961، همراه با گیرشمن نشریه مطالعات ایران‌باستان  را که به نشر مقالاتی در زمینه باستان‌شناسی ایران‌باستان به زبان‌های فرانسه و انگلیسی اختصاص داشت، بنیاد گذاشت. ریاست هیئت باستان‌شناسی بلژیک در ایران از سال 1965 به بعد با او بود و او، همراه با هرینک(Haerinck)، ویراستاری نشریه دنباله‌دار کتابشناسی باستان‌شناختی ایران را بر عهده داشته است.[۱۱]

هانری کربن و بخش ایران‌شناسی در تهران

در سال 1947 یک بخش ایران‌شناسی در انستیتوی ایران و فرانسه در تهران تشکیل شد که از انستیتوی معروف باستان‌شناسی شرقی فرانسه در قاهره «گرته‌برداری» شده بود. هانری کربن خواستار آن بود که مساعی این مرکز مطالعاتی با تلاش‌های مؤسسه مطالعات ایرانی که در همان ایام در سوربن تأسیس شده بود، تلفیق شود، زیرا چنانچه بعداً (1968 ) اعلام داشت، «دیگر بدون برقراری تماس زنده با اشیاء و آدم‌های ایرانی، تربیت ایران‌شناس متصور نبود». کربن با همکاری نزدیک همکاران ایرانی‌اش ( سید جلال الدین آشتیانی، محمد مکری، و به خصوص محمد معین ) متون دینی و فلسفی مهمی را که مُعرف و مظهر سنت‌های ایرانی و اسلامی بودند، تصحیح و چاپ کرد.

«در نوشته ایرانی» بیست و دو متن فارسی و عربی با مقدمه‌ها و شرح‌هایی به زبان فرانسه منتشر شده است. با انتشار این آثار نویسندگانی شناسانده شدندکه در اروپا و حتی در ایران گمنام یا کمابیش ناشناخته بودند. کربن، به تأثیر دستیاران و همکارانش، به حکمت و عرفان و اسلام ایرانی، آنچنان که فلاسفه ( سهروردی، این سینا و ملاصدرای شیرازی )، متفکران اسماعیلی ( ابو یعقوب سجستانی و ناصر خسرو )، وصوفیان ( روزبهان بقلی شیرازی و علاء الدوله سمنانی ) عرضه داشته بودند، گرایش یافت. کربن و پیروانش به وجود نحله خاصی از اسلام ایرانی قابل‌اند که با عرفان، آئین گنوسی، محتوای فلسفی خاصی که عمدتاً صبغه زرتشتی دارد، عجین است و به نوعی عقیده ایرانی و غربی را به جنبه استثنایی ایرانی منعکس می‌سازد.

دیری نگذشت که، در بخش ایران‌شناسی انستیتوی ایران و فرانسه در تهران، کتابخانه پراهمیتی شامل آثار فلسفی واسلام‌شناسی، با مجموعه ارزشمندی از کتب فارسی، دایر شد. بتدریج مقدم تازه از راه رسیدگانی چون ژیلبر لازار، ماریان موله(Marijan Molé) و ژان اوبن(Jean Aubin) را گرامی داشت. کربن، پس از آن که در سال 1954 در کرسی اسلام‌شناسی مدرسه مطالعات عالیه جانشین ماسینیون شد، پایه درسه‌های خود را بر متونی نهاد که جدیداً کشف شده بود. تحلیل‌های او از سال 1949 به بعد مرتباً در Eranos Jarhbuch ( زوریخ ) و همچنین در کتاب‌های متعدد او: ارض ملکوت و معاد جسمانی، از ایران مزدایی تا ایران شیعی ( 1961 )،  اشراق در تصوف ایرانی (1971 )، تاریخ فلسفه اسلامی (1974 ) و سرانجام شاهکار او درباره اسلام ایرانی ( 1971 ) منتشر شده است. پس از سال 1953، بخش ایران‌شناسی همچنان اکیداً وقف مطالعات در فلسفه شیعی بود  و محققان جوانی را که در موضوعات دیگری کار می‌کردند جذب نکرد.

کربن در ایران شهرتی بسزا داشت. او بارها با استادان حکمت و کلام مثل علامه طباطبائی ملاقات کرد و شاگردان و مریدان موجّه بسیاری داشت ( از جمله سید حسین نصر، کریم مجتهدی، داریوش شایگان، ک. ژامبه و هـ. لاندول ). در سال 1951، دکتر محمد مصدق بخش ایران‌شناسی انستیتوی ایران و فرانسه در تهران را، برخلاف سایر مراکز فرهنگی خارجی در ایران، از تعطیل شدن معاف داشت. او درباره این بخش گفته بود: «این مؤسسه همان کاری را می‌کند که خود ما می‌بایست بکنیم». کربن در سال 1987 چشم از جهان فروبست و آثار منتشر نشده او را همسرش استلا ( 1981 ) و داریوش شایگان و شعبه انستیتوی مطالعات اسماعیلی در پاریس تصحیح و منتشر کردند.

مؤسسه مطالعات ایرانی در سوربن: ماسینیون، بنونیست، و لازار

مقصود از تأسیس انستیتوی مطالعات ایرانی در سوربن به سال 1947، آن بود که کمبودهای این رشته، یعنی کتابخانه و مرکزی برای عرضه سخنرانی‌ها و درس‌ها و تحقیقات، را رفع کند. در مقایسه با مطالعات ایرانی، مطالعات عربی و ترکی پیش از آن استقرار کامل یافته بود. از دوره‌های درسی زبان فارسی در مدرسه زبان‌های شرقی که بگذریم، هیچ امکان دیگری برای تخصص یافتن در زمینه فرهنگ ایرانی وجود نداشت. دوره‌های درسی «تحقیقات عالیه» بسته به معلّم این درس‌ها، گاهی پردامنه‌تر ( و شامل اسلام‌شناسی یا زبان‌شناسی )، وگاهی محدودتر بود. با موافقت لوی پرووانسال(Lévi-Provençal) که بر مطالعات عربی و ترکی و ایرانی در فرانسه اشراف داشت، ماسینیون به عنوان نخستین مدیر انستیتوی مطالعات ایرانی منصوب شد. با این حال، این انستیتو در آن زمان به صورت پوسته تهی سازمانی اداری، بی‌دفتر و کارمند و یا کتابخانه باقی ماند. ژیلبرلازار، در مراجعت از تهران به سال 1951، تدریس درس‌هایی را آغاز کرد که به کسب «گواهینامه مطالعات ایرانی» منجر می‌شد؛ بعدها موله و دومناش (De Menasce) به او پیوست. حضور مناش، که در «مدرسه مطالعات عالیه» نیز تاریخ ادیان درس می‌داد، در بسط و توسعه IEI، بخصوص کتابخانه آن که با قبول مجموعه‌های شخصی دارمستتر، هانری ماسه، ماریان موله وعده‌ی دیگری از ایران‌شناسان غنی شده بود، کمک بزرگی محسوب می‌شد. در سال 1962، ماسینیون جای خود را در این انستیتو، که هنوز هم چندان جان نگرفته بود، به بنونیست داد. سرانجام، در سال 1966، در سایه حمایت‌های پلا و برونشویگ(Pellat - Brunschvig)، که ابتدا به مطالعه در تمدن‌های عرب علاقه داشتند، دانشگاه پاریس کرسی مطالعات ایرانی را در سوربن ایجاد کرد. لازار، که در سال 1958 در مدرسه زبان‌های شرقی، جانشینی هانری ماسه شده بود، اولین کسی بود که این کرسی را اشغال کرد. از آن روز بود که انستیتوی مطالعات ایرانی سوربن رشد ونمو خود را را آغاز نهاد.

حوادثی که در ماه مه 1968 روی داد این جریان را تسریع کرد و پس از آنکه دانشگاه پاریس تجزیه شد، لازار، که در جنب سایر اشغالات و مسئولیت‌های خود در سال 1969 به مدیریت مدیریت انستیتوی مطالعات ایرانی نیز منصوب شده بود، این انستیتو را به دانشگاه پاریس 3، معروف به سورین جدید، وابسته ساخت. بدین‌سان انستیتوی مطالعات ایرانی موقعت اداری رسمی کسب کرد. بعدها، در سال 1971، لازار این انستیتو را به مرکز علمی تحقیقات علمی منضم ساخت. و با این کارتوانست بر عده کارکنان و عُدَه آن بیفزاید. کتابخانه انستیتو در این هنگام دارای گنجینه‌ای پرارزش بود. سرانجام، در سال 1977، این انستیتو در مرکز دائمی خود در «کارتیه لاتن» مستقر شد و از آن پس، در آن در هر سه سطح لیسانس و فوق لیسانس و دکتری تدریس شده است.

سال‌های بعد از 1970

پس از سال 1968، مطالعات ایرانی در فرانسه وارد سومین مرحله تکاملی خود شد. افراد جدیدی به این رشته پیوستند، از جمله ژان پرو(Jean Perrot) در زمینه باستان‌شناسی ایرانی؛ شارل هانری دو فوشه کور(Charles-Henri de Fouchécourt)، فیلیپ ژینیو(Philippe Gignoux) و ژان اوبن در زمینه ایران دوران کلاسیک؛ پل وی یی(Paul vieille) و ژان پیر دیگار (Jean pierre digard) در زمینه علوم اجتماعی. در این مرحله، سازمان‌های جدیدی دایر شد و روش‌های نوینی اعمال گردید. دیگر کار تحقیقی تنها در گرو کوشش انفرادی محققان منفرد نخبه نماند که فاقد وسایل و امکانات مادی برای توسعه فعالیت‌های خود باشند؛ کار تحقیقی در این مرحله بر عهده گروه‌هایی قرار گرفت که چندین نسل از پژوهشگران زمینه‌های تخصصی گوناگون در آنها فراهم آمده‌اند. بیشتر این گروه‌ها در خود «مرکز ملی تحقیقات علمی» و یا به کمک آن سازمان یافته‌اند و این مرکز نقشی اساسی در تقویت مطالعات ایرانی و در واقع مطالعه درباره همه تمدن‌های عمده دارد.

انستیتوی ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی یا اینالکو

انستیتوی ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی یا اینالکو(INALCO)، که تغییر نام یافته همان مدرسه زبان‌های شرقی است پیش از هر چیز نهادی آموزشی است. دانشجویان این انستیتو می‌توانند طی برنامه‌ای سه ساله، زبان فارسی، کردی، پشتو، یا اردو را فرا بگیرند و با تمدن ایرانی آشنا شوند. از سال 1973 تا 1984، مدیریت بخش زبان فارسی این انستیتو را دوفوشه کور، جانشین لازار، برعهده داشت.

مدرسه مطالعات عالیه در ساختمان سوربن

مدرسه مطالعات عالیه در ساختمان سوربن، مرکز عمده تدریس در زمینه مطالعات ایرانی است. در بخش علوم دینی این مدرسه ژینیو، جانشین دومناش، ادیان ایران باستانی؛ گی مونو(Guy Monnot) تفسیر قرآن؛ ومیشل تاردیو تفسیر قرآن؛ و میشل تاردیو (Michel Tardieu) آیین مانوی را تدریس می‌کرد. در زمینه تاریخ، از سال 1962 به این سو، ژان اوبن تاریخ ایران دوره اسلامی، خصوصاً تاریخ دوره مغول و نفوذ پرتغالی‌ها در ایران و اقیانوس هند، را تدریس می‌کرده است. در گروه زبان‌شناسی این مدرسه، در سال1971، ژیلبر لازار به جای بنویست نشست.

مدرسه تحقیقات عالی علوم اجتماعی

در مدرسه تحقیقات عالی علوم اجتماعی دوره درسی مستمری درباره ایران وجود نداشت. اما چند تن از محققان سمینارهایی در سطح فوق لیسانس درباره ایران امروز و ایران معاصر عرضه داشته‌اند:

  • کالمار(Calmard) در تاریخ قاچار؛
  • رُی(Olivier Roy) در مسائل سیاسی افغانستان؛
  • دیگار در قوم‌شناسی؛
  • اورکاد ‌‌در جغرافیا.
انستیتو مطالعات ایرانی ( IEI ) در دانشگاه پاریس

انستیتو مطالعات ایرانی ( IEI ) در دانشگاه پاریس 3- سوربن – یگانه مرکزی در فرانسه است که در آن برنامه آموزشی فوق لیسانس در فرهنگ دوره کلاسیک ایران ( بعد از اسلام )  عرضه می‌شود. گروه تحقیقاتی «زبان‌ها، ادبیات و فرهنگ ایرانی» که از سال 1971 به مرکز ملی تحقیقات علمی منضم شده، امروزه در انستیتوی مطالعات ایرانی ادغام گردیده است. شارل هانری دوفوشه کور، که در سال 1984 به عنوان استاد مطالعات زبان فارسی در دانشگاه پاریس 3 جانشین لازار شد، از سال 1987، مدیر انستیتوی مطالعات ایرانی بوده است.

آکس – آن – پر ووانس و استراسبورگ

در آکس – آن – پر ووانس و استراسبورگ نیز استادان مدعو به طور موقت در زمینه مطالعات ایرانی تدریس می‌کردند، ولی در این شهرها هیچ نهاد دانشگاهی دائمی که اختصاصاً به مطالعات ایرانی بپردازد، وجود نداشت. با این حال، در دانشگاه‌های مختلف دیگر فرانسه دوره‌های درسی درباره ایران و افغانستان عرضه شده است: دو پلانول و بالان در دانشگاه پاریس 4 جغرافیا؛ بریان در دانشگاه تولوز تاریخ هخامنشیان؛ بازن در دانشگاه رمس  جغرافیا؛ و برومبرژه در دانشگاه اگس – آن – پرووانس قوم‌شناسی را تدریس کرده‌اند.

مرکز ملی تحقیقات علمی

همچنان که پیشتر گفته شده مرکز ملّی تحقیقات علمی نقش عمده‌ای در پیشبرد تحقیق در باب تمدن‌های ایرانی ایفا کرده است. این مرکز، که در سال 1939 تأسیس شده، ابتدا در پی آن بود که محققان جوان را پیش از ورودشان به دانشگاه‌ها به خدمت بگیرد امّا دامنه کار در دهه 1960 تا 1970 گسترش یافت. «کمیته ملّی» این مرکز که نیمی از اعضای آن را کارکنان مرکز از میان خود انتخاب می‌کنند، ضمن اداره مؤسسه، طرح‌های تحقیقاتی و مطالعاتی پژوهشگرانی را که خود این مؤسسه مشوّق آنان در تشکیل گروه‌های کار است، تعیین و بر اجرای آنها نظارت می‌کند. این مرکز علاوه بر گروه کار مشترکی که با مؤسسه مطالعات ایرانی دانشگاه پاریس 3 ( سوربن ) تشکیل داده وپیشتر ذکر آن رفت، گروه‌هایی برای مطالعه در تاریخ تطبیقی شرق ( به ریاست اوبن  و کالمار )، فرهنگ‌های هند واروپایی در قفقاز ( به ریاست گئورگز چاراچیدزه(George Charchidze) )، وعلوم اجتماعی در ایران کنونی ( به ریاست دیگار وبرومبرژه ) تشکیل داد. در سال‌های پس از انقلاب اسلامی در ایران و کودتای مارکسیستی در افغانستان دیگر تحقیقات میدانی در زمینه باستان‌شناسی در این دو کشور میّسر نگردید.

وزارت امور خارجه

هیئت باستان‌شناسی در ایران ( DAFI ) را از سال 1969، ژان پرو(Jean perrot) اداره می‌کرد که با استفاده از روش‌های تحقیق جدید علاقه داشت و با کمک خود ایرانیان و عده فزاینده‌ای از گروه‌های باستان‌شناسی فرانسوی – که بیشتر اعضای آن‌ها ( همچون دولفو، بوشارلا (Remy Boucharlat)، کروران(Kervran)، دومیروشجی (De Miroschedji) و والاّ ) از مرکز ملی تحقیقات علمی بودند- تحقیقات باستان‌شناختی در سوزیانا ( ایلام باستان ) را بسیار پیش برد. در همان احوال، چندین برنامه اکتشاف و حفّاری دیگر نیز در اطراف شوش آغاز شده بود. آخرین هیئت باستان‌شناسی فرانسه در سال 1980 عازم ایران شد و از آن پس شعله ور شدن آتش جنگ عراق و ایران و اشغال شدن این نواحی با نیروهای عراقی و نیز اوضاع کلّی سیاسی منطقه و ایران مانع از ادامه این عملیات گردید.

بخش ایران‌شناسی فرانسه در تهران را از سال 1974 به بعد دوفوشه کور اداره می‌کرد که در دوره مدیریتش این تشکیلات را به صورت تحقیقاتی تمام عیاری درآورد. این تغییر و تحوّل که عده‌ای از این ایرانشناسان فرانسوی، به ویژه بنونیست از آن پشتیبانی نمودند، از سال 1965 در دست بررسی بود و سرانجام، در سال 1980، در پرتو روشن‌بینی و پشتکار یکی از مقامات عالی‌رتبه دفتر روابط فرهنگی وزارت خارجه عملی شد. چند سالی پس از آن، علوم اجتماعی در عرض فلسفه اسلامی جایگاه خود را در این مؤسسه یافت. سرانجام، پس از 25 سال انتظار محققان جوان – ریشار، اورکاد، بالایی و دورینگ(Richard-Balay-During) – به این مؤسسه، که پس از 1980 به «انستیتوی ایران‌شناسی فرانسه در تهران ) موسوم شده بود، راه یافتند. مؤسسه به ساختمان جدیدی که برای آن ساخته شده بود منتقل شد و مجله تازه‌ای به نام چکیده‌های ایران‌شناسی، حاوی کتابشناسی انتقادی گزیده تمدّن‌های هند و – ایرانی، منتشر ساخت. در سال 1979، اورکاد (Bernard Hourcade ) به عنوان مدیر جدید این مؤسسه جانشین دو فوشه کور شد و سیاست‌های او را در پیشبرد مطالعات ایرانی خصوصاً در زمینه علوم اجتماعی پی گرفت. نشریه کتابخانه ایرانی  این مؤسسه اکنون در همه زمینه‌ها مقاله تحقیقی می‌پذیرد و دیگر مثل گذشته منحصر به مطالعات ایران‌باستان یا فلسفه شیعی نیست. در این نشریه ترجمه فارسی آنچه به زبان فرانسه منتشر می‌شد نیز می‌آید. در ژانویه 1983 «هیئت باستان‌شناسی فرانسه در ایران» و «مؤسسه ایران‌شناسی فرانسه در تهران» در «مؤسسه تحقیقات فرانسه در ایران» ادغام شدند که مقامات ایرانی در نوامبر همان سال آن را تعطیل کردند. آهنگ پویای تحقیقات درباره ایران از سال 1974 به این سو، مشکلات ناشی از اوضاع و احوال سیاسی را تاحدّی جبران کرده است. در این میان باید بر نقش وحدت بخش نشریه چکیده‌های ایران‌شناسی تأکید شود که تقریباً همه ایران‌شناسان فرانسوی با آن همکاری می‌کنند. اجلاس عمومی سالانه این نشریه غالباً یگانه فرصتی است که برای دیدار همه ایران‌شناسان، قطع نظر از حوزه تخصص آنان، دست می‌دهد.

نشریه مطالعات ایرانی، و جمعیت پیشبرد مطالعات ایرانی

در حالی که مطالعات عربی در فرانسه از حمایت‌های مجامع و مؤسسات پر نفوذ متعدّدی با منابع مالی هنگفت همچون مؤسسه جهان عرب برخوردار است،  از مطالعات ایرانی جز از طریق نهادهای دولتی حمایتی نمی‌شود. فرانسه، برخلاف کشورهای دیگر، از کمک‌های محمدرضاشاه برای نشر مجلّات دانشگاهی یا تأمین بودجه برقراری دوره‌های درسی چندان نصیبی نبرد. تقریباً یگانه فعالیت «جمعیت پیشبرد مطالعات ایرانی انتشار نشریه مطالعات ایرانی است که در سال 1972 به همّت ژینیو، اوبن، لازار و گیرشمن تأسیس شده است. این نشریه، هر چند عمدتاً به درج مقالاتی در زمینه ایران‌باستان وفقه‌اللغه ایرانی اختصاص دارد. به عنوان یگانه نشریه فرانسوی زبانی که منحصراً به تمدن ایرانی عنایت دارد حاوی مقالاتی در زمینه‌های تاریخ و ادبیات و مردم‌شناسی فرهنگی نیز هست. از سال 1983 به این سو، این جمعیت به ژینیو مأموریت داده است که یک سلسله کتاب نیز تحت عنوان نشریات مطالعات ایرانی منتشر سازد.

مشخصه مطالعات ایرانی در فرانسه تفّوق تحقیقات باستان‌شناسی و زبان‌شناسی درباره ایران پیش از اسلام است. از نظر علمی، مؤسسات تحقیقاتی چندان در بند توجّه رسانه‌های گروهی به ایران و افغانستان نبوده‌اند. شگفت آن که پس ازانقلاب اسلامی مطالعات عربی وسعت گرفت در حالی که همان حمایت‌های مالی اندکی که پیشتر از مطالعات ایرانی می‌شد نیز محدود گشت و کُرسی زبان فارسی در مؤسسه السنه شرقی پاریس، اوّل بار پس از تأسیس آن درسال 1797، به مدت 3 سال تعطیل شد. این وضع  دور از انتظار نشان می‌دهد که، در حوزه علوم اجتماعی، اصرار بر تفکیک سیاسی و قومی تمدّن‌های عرب، ترک، وایرانی در خاورمیانه، که سنّت تحقیقاتی فرانسه بدان عمل می‌کرده، چقدر نامعقول و بی‌معناست.

از 1970 به بعد: تحقیقات و انتشارات به زبان فرانسه

حال که مراحل اساسی مطالعات ایرانی در فرانسه را خاطر نشان ساختیم به ذکر تحقیقاتی می‌پردازیم که از سال 1970 به این سو در این حوزه انجام گرفته است. از سال 1978 به این سو، خلاصه آثار منتشر شده ذیل ( خواه به زبان فرانسه خواه به زبان‌های دیگر ) هر ساله در چکیده‌های ایران‌شناسی(Abstracta Iranica) درج شده است.

ایران پیش از اسلام و باستان‌شناسی

نشریه باستان‌شناسی فرانسه در خارج (1986 ) گزارش‌های کوتاه امّا تفصیلی از مهم‌ترین یافته‌های حفاری‌های باستان‌شناسی فرانسه، از همه دوره‌های تاریخی در سراسر جهان، همراه با نقشه‌های متعدد و لوحه‌های رنگی، عرضه کرده است. فصل مربوط به ایران زمین این نشریه درخور توجه است.

زبان‌ها، گویش‌ها، و ادبیات ایران جدید

تحقیق ومطالعه درباره زبان‌ها و ادبیات جدید ایران بر عهده «مؤسسه مطالعات ایرانی» در پاریس است. لازار، علاوه بر کتاب مشهور دستور زبان فارسی امروز ( 1957) که هنوز هم بهترین کتاب فرانسوی دراین زمینه است، اثری درباره فقه اللغه ایرانی و زبان فارسی ادبی قدیم ( 1963 ) منتشر کرده و قطعاتی از آثار ادبی فارسی را نیز به زبان فرانسه برگردانده است ( 1964 ). وی یک فرهنگ جدید فارسی – فرانسه نیز در سال 1988 منتشر کرده است. از کتاب تازه دستور زبان فارسی هنری دوفوشه کور (1981 ) امروزه در دوره‌های آموزش زبان فارسی در فرانسه استفاده بسیار می‌شود. آثار محمدجعفر معین فر (1970 ) اساساً بر روش‌های فرهنگ‌نویسی آماری مبتنی و متمرکز است.

گویش‌شناسی در ایران هنوز چندان پیش نرفته است: لوکوک، درباره گویش‌های نواحی مرکزی ایران تحقیق و بحث کرده است. بازن 1980  از رهگذر تحقیق در گویش‌های گیلکی و طالش کوشیده است تا از معیارهای گویش‌شناسی برای تفکیک و تمییز گروه‌های قومی و نژادی از یکدیگر استفاده کند.

در زمینه ادبیات فارسی

رُش بول ون(Boulvin) و شکورزاده ( 1975 ) در اثر مشترکی درباره فرهنگ مردم خراسان تحقیق کرده‌اند. پس از انتشار تحقیق لازار درباره نخستین شاعران زبان فارسی ( 1964)، ادبیات کلاسیک فارسی دست‌مایه و موضوع دو اثر مهمّ دوفوشه کور به نام‌های وصف طبیعت در غزل فارسی قرن پنجم هجری (1969) و مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از قرن سوم تا قرن پنجم هجری (1986) شد که این دوّمی جای خود را به عنوان مرجع بازکرده است. تجزیه و تحلیل مارینا گایار(Marina Gaillard) از داستان سمک عیّار ( 1987 ) به فهم بهتر چارچوب فکری این متن مشهور کمک کرد. ژیوا وسل(Ziva Vesel) نیز در کتابی تحت عنوان دایره‌المعارف فارسی ( 1985، که به فارسی هم ترجمه شده ) سعی کرده است از تأمّل در نوشته‌های فارسی برای درک بهتر تاریخ علوم در عصر اسلامی استفاده کند.

با آنکه مطالعه درباره ادبیات جدید فارسی چندان نظرگیر نبوده، رکود نسبی در این زمینه با روش‌های تحلیلی جدیدی که در ادبیات تطبیقی مورد استفاده قرار گرفته است به سرعت در حال تغییراست. کریستوف بالایی، در جستجوی خاستگاه‌های رُمان فارسی به ارزیابی نفوذ و تأثیر ادبیات خارجی، به زبان اصلی یا به صورت ترجمه، در محافل ادبی معاصر ایران کشانیده شده است. وی با همکاری میشیل کوییپرس کتابی به نام سرچشمه‌های داستان کوتاه فارسی ( 1983) منتشر کرد که به ویژه به بررسی آثار جمال‌زاده و دهخدا اختصاص داشت.

تحقیق ومطالعه درباره زبان و ادبیات کردی از سال 1970 به این سو در پی انتصاب خانم جویس بلو(Joyce Blau) به ریاست مؤسسه ملّی زبان‌های شرقی رونق گرفته است. روژه لسکو، در سال 1945 دوره‌هایی برای آموزش زبان کردی در فرانسه دایر کرد. کردستان جدید و مسأله قومی کردها موضوع آثار متعددی بوده که در فرانسه منتشر شده‌اند.

تاریخ و فلسفه  (ایرانی) در دوره اسلامی

بعد از مرگ کُربن در سال 1978 کانون توجه به مطالعه در باب اسلام در ایران رفته رفته تغییر کرد. در کنار آثاری از کُربن که پس از مرگ او منتشر شد، چندین اثر محققانه دیگر نیز در باره تصوُف و آرای کُربن درباره «اسلام ایرانی »انتشار یافت. پی برلوری(Pierre Lory)  از دانشگاه بُردو کتابی در رازوری ( عرفان ) منتشر کرد؛ هرمان لندُلت (Herman Landolt)  از دانشگاه مک گیل کانادا در باره اسفرایتی کارکرد و گی مونو(Guy Monnot)، استاد مدرسه مطالعات عالیه، در کنار تحقیق درباره عرفان و آیین غنوسی، درباره آیین مانوی نیز مطالعه کرد. مطالعه درباره اسلام معاصر، به ویژه ابعاد اجتماعی آن، در پرتو مساعی دانشمندان علوم اجتماعی رونق یافته و پیش رفته است. در سراسر کشورها و سرزمین‌های فرانسه زبان در باب تاریخ ایران بعد از اسلام کار چندانی نشده است. ژان اوبن، پس از 1964، نخستین مورّخی بود که مأمور تدریس تاریخ ایران دوره اسلامی در مدرسه مطالعات عالیه ( بخش چهارم ) شد. او در آثار خود در باره تاریخ اقتصادی، اجتماعی و سیاسی ایران بعد از اسلام، خصوصاً دوره مغول ( 1971 )، استادانه از منابع و آثار دسته اوّل گوناگون استفاده کرده است؛ امّا وی تاکنون جانشینان شایسته‌ای نداشته است. اوبن، در جنب ژان کالمار و فرانسیس ریشار و سایر مورّخان، در یک گروه پژوهشی مرکز ملّی تحقیقات علمی، در زمینه تاریخ تطبیقی روابط اروپا – و خصوصاً پرتغال – با دولت‌های خلیج فارس از قرن شانزدهم تا نوزدهم مطالعه می‌کرده است. نتایج مطالعات این گروه، که غالباً نیز به ایران مربوط بوده، در چندین  شماره از دو نشریه ایران زمین و اسلام  و خاورمیانه و هند منتشر شده است. فرانسیس ریشار، که مسئول بخش نسخ خطی فارسی کتابخانه ملّی فرانسه در پاریس است، با تکیه بر متون دست اوّل و سفرنامه‌های منتشر نشده درباره مسیحیت در ایران عمدتاً در دوره صفویه و زندیه ( 1981 تا 1984 ) تحقیق کرده است. در مورد دوران قاجار، ژان کالمار دو کتاب درباره تعزیه و نمایش مذهبی ( 1974 تا 1977 ) منتشر کرده است. در مورد ایران در اواخر دوران قاجار نیر هما ناطق سرگرم تحقیق درباره هیئت‌های تبلیغی مسیحی در ایران بر اساس منابع فرانسوی است. وی پیش از این نیز کتاب‌هایی درباره سید جمال الدین اسد آبادی عقاید مسلکی بوده است.

به هنرها و باستان‌شناسی ایران پس از اسلام توجه بیشتری شده است: اسدالله ملکیان شیروانی ( 1973 تا 1982 ) دو اثر درباره قلمزنی در این دوره و یا کتاب درباره تاریخ هنر ایران در دوره سلاجقه و مغول ( 1970 ) منتشر کرده است، شهریار عدل، پس از نشر تحقیقی مشبع و عمیق درباره دامغان در نخستین قرون اسلامی ( 1972)، و مطالعه در باره گورستان بسطام در نزدیکی شاهرود بوده و  مهم ترین موضوع مورد علاقه او تحقیق تاریخ هنر اسلامی (1982) است. مونیک کِروران نیز با تحقیقات باستان‌شناختی، درباره قبور برخی شکل بازمانده از دوره مغول مطالعه کرده است.

ژان دورینگ موسیقی عامیانه و کلاسیک ایران را با نگرشی که کربن به تصوّف داشته بررسی کرده است. وی در کتاب خود درباره موسیقی ایرانی ( 1984 )، که یکی از نخستین آثار و گزارش‌های جامع درباره این موضوع به یکی از زبان‌های اروپایی است، فنون و رسوم و گرایش‌های موسیقایی، منشأ آنها، عوامل مؤثر بر آنها، و تأثیر آنها در فرهنگ ایرانی را  تجزیه و تحلیل کرده است.

به رغم کارهای منفرد و متفرق از این قبیل و پیشرفتی که اخیراً حاصل شده است، در فرانسه هیچ گونه سابقه مهمی در زمینه تحقیق تاریخی در تمدّن ایران اسلامی وجود ندارد. این امر، که ناشی از اشتغال به ایران پیش از اسلام بوده، یکی از کمبودهای عمده تحقیقاتی در فرانسه است.

علوم اجتماعی و ایران معاصر

در میان متخصصان علوم اجتماعی، جغرافی‌دانان، نخستین و پرشمارترین گروهی بودند که در ایران به مطالعه پرداختند. هیئت اعزامی مرکز ملّی تحقیقات علمی، به سرپرستی ژان درِش(Jean Dresch)، در سال 1958 نخستین تحقیقات ژرف‌کاوانه را در محیط‌زیست طبیعی ایران به عمل آورد و نتایج مشاهدات علمی خود را درباره کوهپایه تهران، البرز مرکزی، دماوند و علم کوه (1968) منتشر ساخت. موفقیت این هیئت مرهون همکاری جغرافی‌دانان ایرانی دانشگاه تهران به سرپرستی مستوفی بود. در پی تحقیقات این گروه اعزامی، برنامه مطالعاتی چند ساله‌ای نیز در کویر لوت به اجرا درآمد که در سال 1973 خاتمه یافت. علاوه بر مقالاتی که ژان درش درباره این مطالعات به زبان فرانسه نوشت، مطالبی نیز در این زمینه به زبان فارسی انتشار یافت. در زمینه مردم‌شناسی نیز ونسان مونتی(Vincent Monteil) در باره عشایر و وکوچ‌نشینان فارس  (1966 ) تحقیق کرده و بهترین کتاب مختصر را کلاً در معرّفی ایران ( 1957) نوشته است.

نخستین کسی که در جغرافیای انسانی ایران تحقیق کرده دوپلانول(De Planhol) است که اثری از این نقطه نظر در باره آذربایجان ( 1960 ) منتشر کرده است. وی در سال 1958 به عنوان یکی از اعضای هیئت اعزامی به سرپرستی درش به ایران آمده بود، در همان ایّام مواد و مطالب کتاب تحقیق در جغرافیای انسانی در شمال ایران (1962) خود را، که به بررسی اقتصاد روستایی منطقه البرز مرکزی و گسترش حوزه تهران پرداخته است، آماده کرد. آرای او در باره جغرافیای فرهنگی تمدن‌های ترکیه و ایران در چندین مقاله و همچنین در اثر مشهورش، مبانی جغرافیایی تاریخ اسلام ( 1968 )، پرورانده شده است. در این کتاب بر «صحرانشینی» در پی مهاجمات ترکان و مغولان تأکید گردیده و آن عوامل تاریخی و فرهنگی که هنوز هم در جغرافیای این منطقه مؤثرند، باز نمایانده شده است.

درِش و پلانول، هر چند در روش‌ها و آراء بسیار فرق دارند، قویاً بر جغرافی‌دانان ایرانی، که بسیاری از ایشان نیزبه زبان فرانسه آثار خود را منتشر ساخته‌اند، مؤثر افتادند. البته چنین تأثیری بر جغرافی‌دانان فرانسوی نیر مشهود است: دو موروا(De Maurois) درباره جماعت آشوری – کلدانی و مهاجرت آنان به تهران تحقیق کرده است. بازن، پس از آنکه درباره ارزروم در ترکیه و سپس قم در ایران به عنوان شهرهای زیارتی (1973) و نیز مناطقی کشاورزی (1974) به تحقیق پرداخته، مطالعه درباره طالش ( 1980 ) را به عنوان رساله دکتری خود برگزیده و در آن نشان داده است که هویت قومی در تعریف منطقه جغرافیایی وارد می‌شود. برناراورکاد، ضمن تحقیق خود درباره جغرافیای البرز مرکزی ( 1979 ) و جغرافیای مهاجرت‌ها ( 1983) در جامعه و اقتصاد شهری ایران کاوش کرده است.

در سال 1972 یک گروه تحقیقاتی برای مطالعه درباره ایران معاصر در مرکز ملّی تحقیقات علمی تشکیل شد که گامی اساسی در راه کاربرد دستاوردهای علوم اجتماعی در مطالعه تمدن معاصر ایران بود. این گروه از همان ابتدا شامل قوم‌شناسان و جغرافی‌دانان جوان بود و اکنون به مدیریت ژان پی یر دیگار مردم‌شناس، با مضمون‌های تازه و روش‌های بدیع میتنی بر تحقیقات میدانی موسّع، فعّالانه مشغول کار است. این گروه به ویژه در زمینه بحث از مبانی جغرافیایی و مادّی زندگی اجتماعی بسیار قوی است و در حوزه‌هایی که تا کنون از آنها غفلت شده بود، رهیافت‌های بکر و بدیع پیش نهاده است. نخستین تحقیق این گروه در چارچوب برنامه تهیه نقشه‌های قوم‌شناختی با همکاری «مرکز مردم‌شناسی» ایران به مدیریت محمود خالقی انجام شد. این نقشه‌ها همراه با توضیحات مشروح، همزمان به دو زبان فارسی و فرانسه در نشریه مردم‌شناسی و فرهنگ عامّه ایران و، سپس، به صورت چند کتاب منتشر شدند.

رفته رفته با پیوستن محققان جدید به این گروه کارهای پژوهشی متنوع‌تر شد، و تحقیق درباره توسعه اجتماعی – اقتصادی جوامع روستایی – کوچ‌نشین یا دهقانی، جمعیت‌شناسی و توسعه شهری، جنبش‌های اجتماعی و مسلک‌ها و مرام‌ها نیز در دستورکار آن قرار گرفت. طبعاً مطالعه در این زمینه‌ها مستلزم تحقیقات میدانی وسیع است. این گروه، که از سال 1985 به این سو به گروه «علوم اجتماعی ایران معاصر» تغییر نام یافته، همچون «مؤسسه مطالعات ایرانی» که همه محققان ایران‌باستان را در بر گرفته،  تقریباً همه پژوهشگرانی را که در فرانسه درباره ایران و افغانستان معاصر کار می‌کنند فراهم آورده است. دیگر آثاری در زمینه مردم‌شناسی اجتماعی طوایف کوچ‌نشین منطقه زاگرس ( 1973 تا 1978 ) منتشر کرده و براساس روش‌های لوروا – گوران، رابطه میان تکنولوژی و جامعه کوچ‌نشین بختیاری را بررسی و مطالعه کرده است؛ فونتن نیز به همین موضوع در زمینه قالی‌بافی در ناحیه اراک ( 1988) پرداخته است (1988). تأمّل در هویت فرهنگی هسته مرکزی تفحّصاتی است که نوشین یاوری  (1986)  انجام داده است. برومبرژه نیز با استفاده از روش ساخت‌گرایی درباره ساخت‌های روستایی، لطیفه‌های عامیانه گیلان، وانقلاب اسلامی ایران تحقیق کرده است.

این گروه در سال 1985 یک سمینار علمی با عنوان «رویدادهای قومی در ایران و افغانستان» برگزار کرد که نخستین اجتماع از این نوع درباره ایران معاصر بود که در فرانسه برپا می‌شد و هدف آن تحلیل این امر بود که شناخت هویت‌های قومی در آشنایی بیشتر با این جوامع ذی نقش است. مجموعه مقالات و بحث‌های این سمینار را مرکز ملی تحقیقات علمی در سال 1988 منتشر کرده است. یان ریشار یک برنامه تحقیقاتی درباره رابطه سنّت و تجدّد در ایران را اداره کرد. وی در این تحقیقات به ارتش، فنون تولید، مسلک‌ها و مرام‌ها، مطبوعات و موضوعات دیگر پرداخت. در سال‌های پس از انقلاب اسلامی، به جامعه‌شناسی سیاسی و مرامی توجه بیشتر شده و آثار بیشتری در این زمینه‌ها انتشار یافت. [۱۲]

مؤسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی(اینالکو)

L’Institut national des langues et civilisations orientales. برگرفته از سایت balndinger، قابل بازیابی از http://www.baldingervuhuu.com/

موسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی (L’Institut national des langues et civilisations orientales (INALCO)) تغییر نام یافته مدرسه زبان‌های شرقی است. دانشگاه اینالکو ده هزار دانشجو دارد و نود و سه زبان در این دانشگاه تدریس می‌شود. نصف این ده هزار نفر فقط پنج زبان چینی، عربی، ژاپنی، روسی و عبری را می‌خوانند و پنج هزار دانشجوی دیگر در هشتاد و هشت زبان باقی مانده تحصیل می‌کنند. در حال حاضر حدود صد و پنجاه نفر در رشته ادبیات فارسی در سه مقطع لیسانس، فوق لیسانس و دکترا به طور رسمی ثبت نام کرده‌اند. آموزش زبان فارسی در دوره لیسانس صورت می‌گیرد. دروس ادبیات کلاسیک و ادبیات معاصر در مقطع فوق لیسانس تدریس می‌گردد و بیش از پنج نفر هم در مقطع دکترا مشغول نوشتن پایان‌نامه هستند. مسئولیت این مؤسسه اینک با ژاک لـُگران(Jacques Legrand)، متخصص زبان مغولی است.

اینالکو از چهارده گروه پژوهشی تشکیل شده است و زبان فارسی در بخش اروپا- آسیا همراه با زبان‌های ارمنی، کرد،مغول پشتو و ترکی قرار دارد. اینک  ۹۳ حوزه زبانی و تمدنی، جانشین سه زبان آغازین شده‌اند و مؤسسه به تنهایی یا به همراه دانشگاه سوربن جدید (پاریس ۳)، دیپلم‌های ویژه یا ملی گوناگون سیکل‌های اول، دوم و سوم را اعطاء می‌کند. دانشکده دکتری آن، در زمینه‌ی مطالعات عالی آسیا و اقیانوس آرام، افریقائی، اروپائی- آسیائی و خاورمیانه و مدیترانه دانشجوی کارشناسی ارشد، دکتری و دستیاری می‌پذیرد. در حال حاضر، بیست مرکز مطالعاتی در زمینه‌های خاص زبان و تمدن‌های گوناگون، و ده بخش آموزشی- علمی: آفریقا، آسیای جنوبی، آسیای جنوب شرقی و اقیانوس آرام، چین، مطالعات عربی، اروپا-آسیا، اروپای مرکزی و شرقی، روسیه، زبان و تمدن ژاپنی، زبان‌ها و تمدن‌های عبری و یهودی، و زبان‌ها و تمدن‌های امریکائی، در اینالکو فعالیت می‌کنند؛ اما متاسفانه زبان فارسی و تمدن ایرانی از جایگاه آغازین خود افول کرده و از مرکز مطالعاتی مستقلی در آن بی‌بهره است. هم اکنون در کنار زبان فارسی، زبان‌های آذری و کردی نیز در آن تدریس می‌شوند. در مجموع 223 نفر زبان‌های مختلف را در اینالکو تدریس  می‌کنند که از بین آنها تنها چهار نفر به طور رسمی در حال آموزش زبان فارسی هستند.

برای اخذ مدرک لیسانس هر دانشجو بایستی 180 واحد درسی بگذراند که به طور متوسط در هر سال 60  واحد می‌باشد.  در پیوست 2 و 3 نمونه‌ای از برگه‌های امتحان لیسانس فارسی آورده شده است.

در اینالکو علاوه بر مقطع کارشناسی و کارشناسی ارشد، دیپلم‌ها و کارآموزی‌های مختلفی نیز وجود دارد، دیپلم موسسه برای زبان‌های مختلف متفاوت است و بین 1 تا 5 سال به طول می‌انجامد که در سال اول دیپلم مبتدی، سال دوم گواهینامه، سال سوم دیپلم عملی، سال چهارم دیپلم پیشرفته و در نهایت سال پنجم دیپلم کامل اعطا می‌شود. برای زبان فارسی تنها گواهینامه، دیپلم عملی و پیشرفته وجود دارد.  این دیپلم برای یادگیری زبان و تا حدودی ادبیات فارسی می‌باشد.

موسسه مطالعات ایرانی دانشگاه پاریس سه

هدف از تاسیس موسسه مطالعات ایرانی در سوربن به سال 1947م، آن بود که کمبودهای این رشته یعنی کتابخانه و مرکزی برای عرضه‌ی سخنرانی‌ها، درس‌ها و تحقیقات مربوط به ایران را رفع کند. این موسسه یگانه مرکز در فرانسه است که در آن برنامه آموزشی فوق لیسانس مربوط به دوره معاصر ایران یعنی بعد از انقلاب عرضه می‌شود. کتابخانه تخصصی این مرکز دارای گنجینه‌ای پرارزش بوده و بیش از 15000 جلد کتاب دارد. امروزه تقریبا همه محققان، پژوهشگران و دانشجویان فوق لیسانس متخصص در ادبیات، زبان‌شناسی و تاریخ ایران به همین گروه و مرکز تعلق دارند. هانری دو فوشه کور از سال 1987م مدیر موسسه مطالعات ایرانی بوده و پس از وی، یان ریشار مدیریت این مرکز را بر عهده دارد.قابل ذکر است که مرکز مطالعات ایرانی دربخش شرق و مطالعات عرب قرار دارد.

مرکز و گروه پژوهشی جهان ایرانی و هندی

از اول ژانویه ۲۰۰۵ گروه پژوهشی «جهان ایرانی و هندی»، پژوهشگرانی از مرکز ملی تحقیقات علمی فرانسه، دانشگاه پاریس ۳ـ سوربون جدید، موسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی، مدرسه آموزش عالی فرانسه، را گردهم آورده و آموزش، پژوهش و بررسی زبان‌ها، فرهنگ‌ها و جوامع حوزه‌ی فرهنگی ایرانی و هندی را از دوران‌باستان تا امروز، در دستور کار خود قرار داده است.  بدین ترتیب می‌توان گفت که علوم انسانی و اجتماعی اصل و مبنای تحقیقات این گروه را تشکیل می‌دهند و عرصه جغرافیایی پژوهش‌ها و مطالعات این گروه حوزه بسیار گسترده‌ای از مرزها و کشورهای تحت تسلط ایران‌باستان تا مرزهای ایران کنونی را تحت پوشش قرار می‌دهد و شامل افغانستان، پاکستان، کشورهای تازه استقلال یافته قفقاز و آسیای مرکزی و برخی از مناطق و کشورهای خاورمیانه می‌شود.

محور‌های تحقیقاتی و پژوهشی

تاریخ امپراتوری ساسانی، تاریخ اسلام، نسخ خطی ایران، ایران و اروپا از قرن هیجدهم تا قرن بیست و یکم، ادبیات ایران، زبان و زبان‌شناسی، جوامع و مناطق.

خدمات

کتابخانه موسسه مطالعات ایران ( این کتابخانه در سال 1947 توسط موسسه مطالعات ایران بنیان نهاده شد و در حال حاضر توسط گروه تحقیقاتی جهان ایران اداره می‌شود )، مرکز اسناد اطلاعات ایران، آرشیو ( انتشارات، تحقیقات و پژوهش‌ها، مطالعات، همایش‌ها، کتابشناسی و اسناد )، برنامه‌های آموزشی ( زبان، ادبیات، تاریخ، تمدن ایران وشرق )

بخش‌ها

شورای اجرایی، کتابخانه، مرکز اسناد، آرشیو، دانشکده دکترا، هیأت تحریریه مدیریت این گروه بر عهده فیلیپ هویس می‌باشد.

منابع انسانی

1- اعضای دائمی: 48 استاد، استادیار، پژوهشگرو مربی از دانشگاه‌های مختلف در این گروه به طور دائمی مشغول به کار هستند

2-پژوهشگران پیوسته: 30 استاد در پروژه‌های مختلف این گروه پژوهشی شرکت می‌کنند. لازم به ذکر است در بین این افراد اساتیدی از دانشگاه‌های ایران هم هستند.

3-پژوهشگران پسا دکترا: 9 پژوهشگر به عنوان پسادکتری در این حوزه مشغول به کارهستند.

4-دانشجویان دکترا: 48 دانشجو با اساتید راهنما و عنوان پایان‌نامه  در این گروه دوره دکتری را می‌گذرانند که در بین آنها 16 دانشجو در زمینه ایران پژوهش می‌کنند.

همایش‌های علمی

مرکز جهان ایرانی هندی در زمینه برگزاری همایش‌ها و کنفرانس‌های متعددی فعال بوده است که در این خصوص می‌توان به پنجمین سری کنفرانس پژوهش‌های ایرانی احسان و لطیفه یارشاطر اشاره کرد که هر دو سال یک بار برگزار می‌گردد و در تاریخ 22 نوامبر تا 1 دسامبر 2010  با همکاری کلژ دو فرانس   و مرکز میراث پارسی نیویورک  با عنوان: افسانه‌ها، باورها و حیوانات نمادین در ادبیات فارسی برگزار شد. همچنین از سال 1999 بخش ایرانی گروه به مناسبت جشن نوروز هر ساله یک گردهمایی را تدارک می‌بیند که در آن اعضای گروه نتایج آخرین تحقیقاتشان را ارائه می‌دهند، دوازدهمین دوره این سری کنفرانس‌ها در مارس 2010 در موزه ملی تاریخ طبیعی پاریس برگزار شد. علاوه بر کنفرانس‌های سالانه یادشده، در این گروه کنگره‌های مختلفی نیز به مناسبت‌های مختلف برگزار می‌شود.

برنامه‌های پژوهشی

در این بخش برنامه‌های پژوهشی گروه در 4 سال (2012-2009 ) بررسی خواهد شد. برنامه‌های پژوهشی در سه بخش اصلی تاریخ و جامعه، انتقال و بیان دانش و تغییرات اجتماعی تقسیم‌بندی شده است

انتشارات

بخش انتشارات شامل 3 قسمت می‌شود که عبارتند از مجله‌ها، مجموعه‌ها و انتشارات اینترنتی که در این بخش به توضیح هر یک از این مجموعه‌ها می پردازیم:

چکیده‌های ایران‌شناسی

توسط  موسسه تحقیقات فرانسه در ایران (IFRI) و با کمک گروه پژوهشی جهان ایرانی – هندی منتشر می‌شود. در این نشریه تحقیقات متفاوتی که در زمینه فرهنگ و تمدن ایرانی انجام شده است به چاپ می‌رسد.

مجله‌ها

مجله استودیا ایرانیکا  توسط  انجمن پیشرفت مطالعات ایرانی  (AAEI) و با حمایت موسسه علوم انسانی و اجتماعی CNRS منتشر می‌شود. این نشریه از سال 1972 و در هر سال 2 بار منتشر می‌شود و موضوع آن تمام زمینه‌های علوم انسانی راجع به ایران می‌باشد.

موسسه مطالعات فارسی در دانشگاه استراسبورگ

دانشگاه استراسبورگ از دانشگاه‌های معتبر فرانسه به شمار می‌رود و از سال 1960 کرسی زبان و ادبیات فارسی در آن تاسیس شده است. دکتر حسین بیک باغبان، استاد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه استراسبورگ فرانسه از سال 1968 مشغول تدریس و آموزش زبان و ادبیات فارسی در دانشگاه استراسبورگ بوده و پس از 39 سال فعالیت علمی و آموزشی در کرسی زبان و ادبیات فارسی وابسته به گروه خاورشناسی دانشگاه یاد شده در سال‌های اخیر بازنشسته شده است.

این مرکز در ابتدا  فقط یک دیپلم دانشگاهی زبان فارسی عرضه می‌کرد که دوره‌اش سه ساله بوده و همان واحدهای اختیاری برای درس‌های رشته‌های دیگر محسوب می‌شد. کسانی  که دیپلم دانشگاهی می‌گرفتند، می‌توانستند مترجم شوند و یا در کارهای بازرگانی نقش واسطه را داشته باشند. یکی از فعالیت‌های مهم دکتر بیک باغبان برگزاری کنگره‌های بین‌المللی در دانشگاه استراسبورگ برای معرفی فرهنگ ایرانی بوده است. کنفرانس تاریخ علوم در زبن فارسی و کنگره عطار نیشابوری، تصویر و هنر در سرزمین اسلام، ادبیات معاصر فارسی و نظامی گنجوی از آن جمله می‌باشند.

وی پس از سال‌ها تلاش موفق شد که در سال 2005 میلادی دوره ی لیسانس زبان فارسی را به تصویب دانشگاه و وزارت علوم فرانسه برساند و تاسیس این دوره یکی از موفقیت‌های بزرگ این استاد زبان فارسی دراستراسبورگ به شمار می‌رود. دکتر بیک باغبان در سپتامبر 2006 م با عنوان استاد ممتاز باز نشسته و در حال حاضر استاد راهنمای تعدادی دانشجوی دوره‌ی دکتری است. وی همچنین یک مرکز مطالعات ایرانی را به ثبت رسانده و قصد دارد همایش‌هایی را در این دانشگاه با همکاری دانشگاه‌های داخل کشور برگزار نماید.

در حال حاضر دکتر حسین اسماعیلی مدیریت کرسی زبان فارسی در استراسبورگ را بر عهده دارد. تحصیلات وی دردوره ی لیسانس در رشته‌ی زبان و ادب فارسی و فوق لیسانس در رشته‌ی ادبیات فرانسه و دوره دکتری در رشته‌ی تئاتر است. وی پیش از این از سال‌های 1980 م تا 2006 م در مؤسسه‌ی ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی (اینالکو) تدریس می‌کرد. 

هم اکنون دپارتمان مطالعات ایرانی این دانشگاه در دوره‌ی لیسانس 23 دانشجو، دوره‌ی فوق لیسانس 4 دانشجو و دوره‌ی دکتری 8 دانشجو دارد.

برنامه‌های درسی در دوره‌ی لیسانس متون و ادبیات کلاسیک و معاصر، زبان‌شناسی، دستور زبان و کلاس‌های ترجمه است. در دوره کارشناسی ارشد دروس تاریخ و تمدن، متون ادبی و ساختار متن و سمینارهای متون کلاسیک و ادبیات معاصر و در دوره دکتری نیز دانشجو به کار پژوهش و شرکت در سمینارها و..است.

اساتید دپارتمان مطالعات ایرانی عبارتند از: دکتر اسماعیلی که مسئولیت گروه را بر عهده دارد، دکتر رفیعی استاد اعزامی از وزارت علوم (توضیح این که هر دو سال یک بار استادی از طرف آموزش عالی به این مرکز اعزام می‌شود) و دکتر نصیری دانشیار ایرانی مقیم است که به تدریس در این مرکز اشتغال دارد. از مشکلات اساسی دپارتمان مطالعات ایرانی استراسبورگ عبارتند از:

  • کمبود استاد و نیاز به جذب یک استاد اعزامی دیگر از مرکز؛
  • بیش از 15 سال است که کتاب‌های مرجع روز در حوزه‌ی متون ادبی کلاسیک و معاصر، تاریخ ایران، تمدن و فرهنگ در این کتابخانه گنجانده نشده و دانشجویان با فقر منابع مطالعاتی مواجه هستند؛
  • اعزام دانشجوی فارسی‌آموز به ایران و حضور در دوره‌های زبان‌آموزی کوتاه مدت از دیگر مشکلات عمده است.

به گفته‌ی دکتر اسماعیلی علیرغم درخواست از طریق رایزنی فرهنگی، مر کز گسترش زبان و ادب فارسی سازمان و حتی وزارت علوم برای اعزام دانشجویان این مرکز برای شرکت در دوره‌های بازآموزی کوتاه مدت در سال‌های اخیر هنوز موفق نشده است دانشجویی از این مرکزبه ایران اعزام گردد.[۱۳]

انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌

Institut Francais de Recherche en Iran.برگرفته از سایت خبرگزاری مهر، قابل بازیابی از https://en.mehrnews.com/

انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ درایران‌(Institut Francais de Recherche en Iran(IFRI)) از ادغام‌ هیات‌ باستان‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ که‌ در سال‌1893 میلادی‌ توسط‌ ژاک‌ دومورگان‌ تاسیس‌ شده‌ بود و انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در تهران‌ که‌ توسط‌ هانری‌ کربن‌ در سال‌ 1947 میلادی‌ بنا نهاده‌ شده‌ بود به‌وجود آمد. با بازنشسته‌ شدن‌ هانری‌ کربن‌ در سال‌ 1975 ریاست‌ این‌ بخش‌ به‌ آقای‌ شارل‌ هانری‌ دوفوشه‌ کور استاد زبان‌ و ادبیات‌ فارسی‌ در موسسه‌ ملی‌ زبان‌ و تمدن‌ شرق‌ واگذار گردید. در آن‌ زمان‌ دپارتمان‌ ایران‌شناسی‌ به‌ انستیتو ایران‌شناسی‌ تغییرنام‌ می‌یابد و ساختمان‌های‌ جدیدی‌ دراختیار آن‌ قرار می‌گیرد و منجر به‌ افتتاح‌ ساختمان‌ خیابان‌ آذربایجان‌ در سال‌ 1980 می‌شود. از آن‌ به‌ بعد چاپ‌ و نشر آثار مختلف‌ از جمله‌ نشریه‌، چکیده‌های‌ ایران‌شناسی‌ که‌ توسط‌ شارل‌ هانری‌ دوفوشه‌ کور در سال‌ 1978 تاسیس‌گردیده‌ بود و سری‌ جدید مجلدات‌ گنجینه‌ نوشته‌های‌ ایرانی‌ در پاریس‌ انجام‌ می‌گرفت‌. برنارد اورکادجغرافی‌دان‌ در سال‌ 1979 جانشین‌ شارل‌ هانری‌ دوفوشه‌ کور شد. با انقلاب‌ اسلامی‌ تغییری‌ در وضعیت‌ انجمن‌ به‌وجود نیامد و انجمن‌ همانند سابق‌ به‌ کار خود ادامه‌ داد. روابط‌ دو کشور ایران‌ و فرانسه‌ سرنوشت‌ جدیدی‌ را برای‌ انجمن‌ قم‌ زد. خاتمه‌ دادن‌ به‌ تحقیقات‌ باستان‌شناسی‌ در سال‌ 1980باعث‌ ادغام‌ هیات‌ باستان‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ و انجمن‌ فرانسه‌ در تهران‌ در سال‌ 1983 گردیدو در نتیجه این‌ ادغام‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌  به‌وجود آمد. در سال‌ 1995 رمی‌بوشارلا، باستان‌شناس‌ و در سال‌ 1998 کریستف‌ بالایی‌ استاد زبان‌ فارسی‌ در موسسه‌ ملی‌ زبان‌ و تمدن‌ شرق‌ جانشین‌ رمی‌ بوشارلا شد. تحت‌ ریاست‌ او انجمن‌ به‌ طرف‌ همکاری‌های‌ فی‌ مابین‌ دانشگاهی‌ قدم‌ برداشت‌.

هدف‌ انجمن‌ 

هدف‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ مطالعه‌ و پژوهش‌ در کلیه‌ زمینه‌های‌ تمدن‌ ایرانی‌، از دوران‌ باستان‌ تا عصر حاضر است‌. محدوده‌ جغرافیایی‌ این‌ پژوهش‌ دنیای‌ ایرانی‌ است‌، یعنی‌ تمام‌ سرزمین‌هایی‌ که‌ مردمان‌ آن‌ به‌ زبان‌های‌ ایرانی‌ صحبت‌ می‌کنند، و یا در گذشته‌ به‌ این‌ زبان‌ها گفتگو می‌کرده‌اند. این‌ پژوهش‌ها با همکاری‌ مراکز علمی‌ فرانسوی‌ و ایرانی‌، و اخیراً نیز اروپایی‌ انجام‌ می‌گیرند، در این‌ راستا، انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ با دیگر انجمن‌های‌ مشابه‌ خود در منطقه‌ از جمله‌ با مرکز استانبول‌، دهلی‌نو و تاشکند نیز همکاری‌ نزدیک‌ دارد. خط‌مشی‌ فعالیت‌های‌ علمی‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ را یک‌ هیات‌ علمی‌ تعیین‌ می‌کند.

کتابخانه‌ انجمن‌

انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ دارای‌ کتابخانه‌ای‌ غنی‌ است‌ که‌ شامل‌ کتاب‌های‌ نفیس‌ و گاه‌ نایابی‌ می‌گردد.

فعالیت‌ انتشاراتی‌ انجمن‌

فعالیت‌ انتشاراتی‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ از سال‌ 1328 (1949 م‌) با مجموعه‌ «گنجینه‌ نوشته‌های‌ ایرانی‌» توسط‌ هانری‌ کربن‌ آغاز شده‌ است‌. 22 جلد اول‌ این‌مجموعه‌ در زمینه‌ فلسفی‌ ایرانی‌ ـ اسلامی‌ به‌ کوشش‌ خود وی‌ منتشر گردید. تاکنون‌ 46 عنوان‌ کتاب‌ علمی‌ ـ پژوهشی‌ در زمینه‌های‌ گوناگون‌ فرهنگ‌ و تمدن‌ ایرانی‌ به‌ زبان‌ فرانسوی‌ توسط‌ انجمن‌ به‌ چاپ‌ رسیده‌ که‌ برخی‌ از آنها از سال‌ 1369 به‌ فارسی‌ برگردانده‌ شده‌اند. داده‌های‌ کتابشناسی‌ جهانی‌ مربوط‌ به‌ایران‌ نیز هر سال‌ یکبار در نشریه‌ انجمن‌ یعنی‌ «مجله‌ چکیده‌های‌ ایران‌شناسی‌» درج‌ می‌گردد. انتشارات‌ انجمن‌ گذشته‌ از مجموعه‌ «گنجینه‌ نوشته‌های‌ ایرانی‌»، شامل‌«گزارش‌های‌ هیات‌باستان‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌» و «ترجمه‌ها» نیز هست‌.[۱۴]

کولژ دو فرانس

این موسسه علمی معتبر که در سال 1530 میلادی تاسیس شده، از مهم‌ترین مراکز علمی فرهنگی فرانسه به شمار می‌رود. کتابخانه کولژ دو فرانس دارای مجموعه‌ای نفیس از کتاب‌های خطی است. در این مرکز دروس مربوط به زبان، تاریخ و فرهنگ ایران تدریس می‌شود.

بخش کتب خطی فارسی در کتابخانه ملی فرانسه

مجموعه نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه پاریس، در زمان نسبتا طولانی جمع‌آوری شده و قدمت قابل توجهی دارد. از زمان لویی چهاردهم، در حدود 1660 میلادی، اولین مجلد از نسخه‌های خطی فارسی وارد کتابخانه سلطنتی فرانسه شد. بعدها این کتابخانه در زمان انقلاب کبیر فرانسه، به کتابخانه ملی فرانسه انتقال یافت و هنوز هم به همین نام شناخته می‌شود. در زمان انقلاب کبیر فرانسه، تقریبا حدود هزار جلد نسخه خطی فارسی در این کتابخانه وجود داشته است و بزرگ‌ترین مجموعه نسخ خطی فارسی در اروپا به شمار می‌آمد. فهرست‌نگاری از این کتاب‌ها هم، به دلیل ارزش و اهمیت آن، در همان زمان شروع شد و چند تن از پژوهشگران دانشگاهی در آن زمان اقدام به فهرست‌نویسی و چاپ متون مهم فارسی کردند. آنها هم اهتمام ویژه‌ای در این کار داشتند و این امر بیانگر توجه آنان به تمدن ایران و زبان فارسی بود. علاوه بر این، فرهنگ ایران بخصوص ادبیات فارسی بسیار مهم تلقی می‌شد. در قرن نوزدهم، تدریس و تحقیق درباره زبان‌های شرقی و از جمله زبان و متون کلاسیک فارسی، رونق ویژه‌ای یافت و کتاب‌های خطی فراوانی برای انتشار متن و گردآوری کتب علمی و آشنایی با فرهنگ‌های مشرق زمین خریداری شد. از طرف دیگر، توجه خاصی هم به تاریخ هنر ایرانی و فارسی بوجود آمد. در پایان قرن نوزدهم، چند کلکسیون هنر فارسی و اسلامی در اروپا پایه‌گذاری شد و به یک معنا مسابقه‌ای بین انگلستان و فرانسه برای جمع‌آوری آثار و کتب مصور و خطی شرق آغاز شد. با شروع جنگ جهانی اول این جریان کاهش  پیدا کرد اما توجه به نسخه‌های خطی همچنان تداوم داشته و نه فقط فرانسه بلکه انگلستان، ایتالیا، اسپانیا و آلمان و سایر کشور‌های اروپایی نیز هر کدام به نوعی به این مساله پرداختند.

کتاب‌های خطی موجود در کتابخانه ملی پاریس، کتاب‌های قدیمی و ارزشمندی هستند که بسیار مهم می‌باشند. اما در مقابل از ادبیات معاصر ایران تقریبا چیزی موجود نیست. اکثر این کتاب‌ها مربوط به مجموعه کتب کلاسیک‌های زبان و ادب فارسی است. یعنی از نظر زمانی تا پایان دوره قاجاریه را در برمی‌گیرد. بسیاری از این کتب از کشور عثمانی به فرانسه منتقل شده است. در دوره عثمانی کتابخانه‌های مهمی با کتاب‌های ارزشمند فراوانی وجود داشته که بسیاری از کتاب‌های فارسی در دوره تیموری یا قبل از آن از ایران خارج شده و پس از انتقال به عثمانی در آنجا نگهداری می‌شد. منبع دیگر انتقال کتب فارسی به فرانسه و اروپا، هندوستان است. بسیاری از کتاب‌های خطی فارسی در کتابخانه‌های شخصی و غیر شخصی هندوستان نگهداری می‌شد وفرانسوی‌ها هم در هندوستان حضور داشتند و تعداد زیادی کتاب‌های فارسی را خریداری و به فرانسه منتقل کردند. به این ترتیب یکی از بزرگ‌ترین و بهترین مجموعه نسخه‌های خطی فارسی در کتابخانه ملی فرانسه تشکیل شد.

برخی از کتاب‌های این مجموعه منحصر به فرد، برخی از آنها دارای ارزش هنری، و اکثر آنها دارای اهمیت تاریخی و علمی هستند. و این مرکز، محل مناسبی برای تحقیق درباره فرهنگ، تاریخ، هنر و تمدن ایران و نیز مرکز مهمی برای تحقیق در خط، زبان و ادب فارسی است. قرار است آمار دقیق آنها با مشخصات تفصیلی هر یک از نسخه‌ها در آینده در دسترس پژوهشگران قرار خواهد گرفت.

در حال حاضر، بخش کتاب‌های فارسی کتابخانه ملی فرانسه دارای دو قسمت مجزا است. یک بخش مربوط به کتاب‌های چاپی است که در آن مجموعه‌ای از کتاب‌های ضروری فارسی، در حد امکانات فراهم شده است و در بخش دیگر، نسخه‌های خطی و مصور فارسی نگهداری می‌شود. کار عمده این بخش که می‌تواند نیازهای پژوهشگران را برطرف کند، همان فهرست‌نگاری دقیق و معرفی این کتاب‌ها است. برنامه‌های دیگر این کتابخانه، خریداری مرتب کتب خطی از بازار پاریس و سایر نقاط جهان و تحقیقات روی نسخه‌های خطی و مبادله‌ی بین‌المللی در جهت اطلاع‌رسانی در این زمینه است.

کریستف‌ بالایی‌

Christophe Balay. برگرفته از سایت rfi، قابل بازیابی از https://www.rfi.fr/

کریستف‌ بالایی‌ (Christophe Balay) در سال‌ 1949 در فرانسه‌ متولد شده‌ است‌. در سال سوم مقطع دکترا به واسطه موضوع پایان‌نامه‌اش برای نخستین بار با زبان فارسی آشنا شد. موضوع تز وی ادبیات تطبیقی در زمینه رمان «هزار و یک روز» بود، داستانی که در قرن هجدهم توسط «فرانسوا پتی دلا کروا» به فرانسه و به چند زبان دیگر از جمله عربی و فارسی نیز ترجمه شده بود.

کار کردن در زمینه زبان‌های مختلف، او را به این فکر انداخت که یکی از زبان‌های شرقی را یاد بگیرد و در آن زبان تخصص پیدا کند. بنابراین سه سال در موسسه زبان‌های شرقی به آموزش زبان فارسی پرداخت. او در سال‌ 1979 پس‌ از گذراندن‌ دوره‌ تحصیلی‌ دکتری‌ در رشته‌ ادبیات‌ فرانسه‌ و تطبیقی ‌از پایان‌نامه‌ خود دفاع‌ کرد و در همین سال نیز دیپلم‌ زبان‌ فارسی‌ را از لانگزو دریافت‌ داشت‌.  سپس از این فرصت برخوردار شد که بورسیه‌ای را که برای یک کار تحقیقی در ایران بود، دریافت نماید تا تز کامل‌تری بنویسد. بنابراین در ابتدای انقلاب اسلامی ایران و حسن روابط دو کشور ایران و فرانسه بورسیه را گرفت و برای تحقیق درباره رمان‌نویسی ایران و تدوین تزی در این موضوع، راهی ایران شد و چهار سال در انجمن دوستی ایران و فرانسه در تهران زندگی کرد. بعد از اینکه به فرانسه برگشت، در لانگزو (آموزش زبان فارسی به فرانسوی زبانان) استخدام شد. تدریس زبان فارسی باعث پیشرفت وی در این زبان شد و خیلی زود متوجه شد که کار نقد ادبی جدی در یک زبان خارجی باید بر پایه ترجمه انجام شود و بدون ترجمه هیچ معنایی ندارد. به همین دلیل به ترجمه را  آغاز کرد  و سال‌ها به این کار پرداخت. 

متاسفانه در آن روزگار جایگاه ادبیات و نفوذ ادبیات فارسی در فرانسه بخصوص به دلایل روابط سیاسی بین دو کشور، انقلاب، جنگ هشت ساله ایران و مسائل سیاسی، خیلی خوب نبود و همین باعث شد که نتواند ناشران فرانسوی را برای انتشار تمام آثار صمد بهرنگی، آثاری از آل احمد، هوشنگ گلشیری، شهرنوش پارسی‌پور، ساعدی و صادق هدایت را که ترجمه کرده بود، متقاعد کند. مجموعه داستان‌های کوتاه هدایت را زمانی که تصویر ایران کمی در فرانسه مثبت‌تر شد و ناشران فرانسوی جرات پیدا کردند آثاری از ادبیات فارسی منتشر کنند، با عنوان «مردی که نفسش را کشت» منتشر کرد. متاسفانه از آثار پارسی‌پور استقبال نشد، شاید دلیل آن روابط عمومی ضعیف ناشر بود. بالاخره با آثار زویا پیرزاد آشنا شد. به دلایل مختلف از جمله موضوع داستان، سبک داستان‌نویسی، لطافت قلم و جنسیت نویسنده، از پیرزاد در فرانسه استقبال خوبی شد. اخیراً نیز نویسنده دیگری را از طریق همان ناشر به مخاطبان فرانسوی معرفی کرده‌ که به رغم تفاوت بسیار زیاد با پیرزاد، با استقبال نسبتاً خوب مخاطبان فرانسوی مواجه شده است و آن «فریبا وفی» است. البته این دو نویسنده نقاط مشترکی هم دارند، ولی وفی از لحاظ محیط اجتماعی و زاویه دید نقاد با پیرزاد فرق می‌کند. در نهایت به حبیب احمدزاده که فعلاً ترجمه فرانسه حبیب احمدزاده یکی از داستان‌های او را برای ناشر فرستاده و به او گفته‌ام که این کار با تمام کارهای دیگری که از فارسی ترجمه کرده‌ام، متفاوت است؛

کریستف بالایی از سال‌ 1998 ریاست‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌ را به‌ عهده‌ داشت. و هم اکنون به‌ عنوان‌ استاد و رئیس گروه زبان‌ و ادبیات‌فارسی‌ در موسسه‌ ملی‌ زبان‌ و تمدن‌‌های شرقی ‌ و معاونت این موسسه دانشگاهی فعالیت می‌نماید. از آثار چاپ‌ شده‌ او که به فارسی ترجمه شده می‌توان‌ عناوین‌ زیر را نام‌ برد:

  • سرچشمه‌های‌ داستان‌ کوتاه‌ فارسی‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ در ایران‌؛
  • پیدایش‌ رمان‌ فارسی‌ انجمن‌ ایران‌شناسی‌ فرانسه‌ درایران.

شارل هانری دوفوشه کور

شارل هانری دوفوشه کور(Charles-Henri de Fouchécour) استاد برجسته و بازنشسته‌ی سوربن جدید (پاریس ۳) می‌باشد. وی در سال ۱۹۲۵ در مراکش بدنیا آمد و هفده سال اول عمرش را در آن کشور گذراند. در الجزایر، تونس و در شهر لیون فرانسه به فراگیری علوم دینی و زبان عربی پرداخت. روزی استاد زبان عربی او در تونس به او پیشنهاد کرد:

«اگر به تمدن اسلامی قرون وسطا علاقه دارید لازم است با زبان و ادبیات ایران آشنا شوید زیرا ایرانیان در بنیان‌گذاری این تمدن نقش اصلی ایفا کرده‌اند».

پس او به فراگیری این زبان پرداخت.  سال 1343 هجری تحصیلاتِ رسمی خود را در «لانگزو» و در «سوربن» شروع کرد و تا دوره‌ی دکتری پیش رفت. رساله‌ی دکتری‌‌اش نیز «توصیف طبیعت در ادبیات فارسی در قرن یازدهم»به راهنمایی آقای «ژیلبر لازار» بود. بعد از اتمام دوره‌ی دکتری به مرکز ملی تحقیقات فرانسه رفت و به تکمیلِ تحقیقات و اطلاعاتش پرداخت. در آن‌جا برای مرتبه‌ی فوق دکترا درباره‌ی «اخلاقیات در ادبیات فارسی» تحقیق کرد و کتاب «اخلاقیات: مفاهیم اخلاقی در ادبیات فارسی از قرن سوم تا قرن هفتم هجری» را در همین دوره نوشت. این کتاب را آقایان امیر معزی و روح‌‎بخشان به فارسی ترجمه کرده‌ و مرکز نشر دانشگاهی با همکاری انجمن ایران‎‏‌شناسی فرانسه منتشر کرده‌است.

در مرکز ملی تحقیقات فرانسه شش سال کار کرد و بعد از آن به «لانگزو» رفت و 12 سال در «لانگزو» استاد زبان و ادبیات فارسی بود و دانشجویان را راهنمایی می‌کرد. سفرهای سالیانه‌ی او به ایران او را در تماس مستقیم با ادبیات فارسی و پژوهشگران ایرانی قرارداده است. وی برای بار اول در اوائل سال 1347 به ایران آمد و سپس به عناوین گوناگون در این جا حضور یافت.[۱۵]دو فوشه کور در دهه ی ۷۰ مدیر انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران بود و در سال ۱۹۷۸ مجله سالانه کتابشناسی ابستراکتا ایرانیکا را تأسیس کرد. ازسال ۱۹۸۴ که تز دکتری دولتی‌اش را دفاع کرد تاسال ۱۹۹۳ با قبول مسئولیت‌های مختلفی در تماس مستقیم و وسیع با فعالیت‌های مربوط به ادبیات ایران قرار گرفت. تسلط پروفسور شارل هانری دوفوشه کور به نثر و نظم فارسی کلاسیک، از او کارشناسی برجسته ساخته که با نگاهی تازه به پژوهش در زمینه‌ی ادبیات کلاسیک فارسی می‌پردازد. تحقیقات او بیشتر در سبک‌شناسی وتاریخ ادبیات قرون وسطا و عرفان می‌باشد. پروفسور دوفوشه کور غیراز نقدها و بررسی‌هائی که درباره‌ی کتاب‌های مختلف نوشته، شمار فراوانی کتاب دارد و مقاله‌های بسیاری در مجلات و دائره‌المعارف‌های مختلف درباره‌ی ادبیات پارسی قبل از اسلام و قرون وسطا به زبان‌های فرانسه و فارسی نوشته است.

از کارهای ماندنی دوفوشه کور ترجمه کامل دیوان حافظ به فرانسه است. وی در مورد حافظ می‌گوید:

«من زمانی که در «لانگزو» بودم، هنوز به دیوان حافظ وارد نشده بودم. آن موقع خیلی می‌ترسیدم. احساس می‌کردم دیوان حافظ یک متن پیچیده و مبهم است. شعرها را نمی‌فهمیدم. خیلی برای من سخت و پیچیده بود. به همین خاطر می‌ترسیدم. تا این‌که در سال 1986 در کنگره‌ی «استراسبورگ» با آقای پورجوادی ملاقات کردم. به ایشان گفتم: شما درباره‌ی من قضاوت کنید که آیا من بعد از این چند سال که تحصیل و تدریس زبان فارسی کرده‌ام، می‌توانم به دیوان حافظ راه پیدا کنم و آن را ترجمه کنم؟ پورجوادی مقداری فکر کرد و بعد به من گفت: آره می‌توانید....من شروع کردم و کم‌کم عاشق شدم. عاشق شدم و دیوانه شدم. آن‌قدر عاشق و دیوانه شدم که نتوانستم رها کنم. دیگر حافظ کتابِ شب و روز من شده بود و در خواب و بیداری مرا رها نمی‌کرد. البته باید یادآوری کنم که این ممکن نبود، مگر این‌که من چند سال به طور جدی و شبانه‌روزی عمیقاً وارد ادبیات فارسی شدم. سعی کردم همه‌ی متون ادب فارسی را بخوانم. تمام آثار بزرگ ادبیات فارسی را از اول تا آخر بخوانم؛ شاهنامه، آثار نظامی، سعدی و بقیه را همه را مطالعه کردم و هیچ‌کدام از آن‌ها برای ترجمه کردن سخت‌تر از حافظ نبود؛ ولی حافظ دیگر گریبان مرا رها نکرد. من 18 سال برای ترجمه، در دیوان حافظ غرق شده بودم. 18 سال به طور شبانه‌روزی همراه با حافظ بودم و هر چه درباره‌ی حافظ و شعرهایش نوشته می‌شد، می‌خواندم. امّا همیشه می‌ترسیدم درست آن‌ را نفهمم. هنوز هم می‌ترسم. هنوز هم می‌ترسم که خیلی چیزها را از دیوان حافظ نفهمیده باشم....امّا من برای آن‌ که بتوانم بعضی از این ویژگی‌ها را اول خودم بفهمم و بعد به خواننده‌ی فرانسوی بفهمانم، اول غزل‌ها را به صورت تحت‌اللفظی ترجمه می‌کردم و بعد چندبار صورت فارسی و ترجمه‌ی فرانسه‌ی آن را می‌خواندم و به دنبال روابط این کلمات می‌گشتم. امّا وقتی شعر حافظ را به صورت تحت‌اللفظی ترجمه می‌کردم، می‌دیدم خیلی از فکر حافظ دور شده است. خواننده هم که ترجمه را می‌خواند، دچار همین مشکل می‌شود. خوب در این موقع باید چه کار بکنم. مجبور شدم توضیح بنویسم و به کمک توضیحات که خودش یک نوع تفسیر است، روابط بین کلمه‌ها را جست‎وجو کنم و کم‌کم و پله‌پله ترقی کنم و به معنای کلیِ شعر برسم.»

یان ریشار

حوزه تخصصی: تاریخ معاصر ایران، ادبیات فارسی، جامعه‌شناسی مذهبی، دین در ایران امروز  و جامعه کنونی ایران  

سمت کنونی: استاد مطالعات ایران در دانشگاه جدید سوربون

زندگی‌نامه: یان ریشار(Yann Richard)، مدیر و استاد موسسه ایران‌شناسی دانشگاه جدید سوربن، در سال 1948 در ژونسی فرانسه به دنیا آمد و در سال 1969 موفق به دریافت مدرک کارشناسی در رشته زبان‌شناسی عمومی از دانشگاه گرونوبل و مدرک کارشناسی ارشد در رشته فلسفه از دانشگاه لیون شد. اواز سال 1972 تا 1974 به مطالعه در زمینه اسلام‌شناسی و ادبیات فارسی و عربی در دانشگاه توبینگن ( آلمان ) پرداخت و در سال 1975 موفق به اخذ دیپلم فارسی از موسسه ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرق در پاریس شد. وی در سال‌های 1980 و 1992 دو مدرک دکترا در رشته‌های مطالعات اسلامی و علوم سیاسی از دانشگاه سوربن – پاریس و دانشگاه جدید سوربن دریافت کرد. عناوین رساله‌های وی شامل گوهر مراد عبد ارزاق لاهیجی، فیلسوف ایرانی و هویت و نوگرایی در فرهنگ معاصر ایران می‌شود.

سمت‌ها و مسئولیت‌های وی عبارتند از:

استاد مطالعات ایران در دانشگاه جدید سوربن ( از سال 1993 )، مدیر موسسه ایران‌شناسی دانشگاه جدید سوربن ( از سال 1993 )، مدیر مجموعه  آثار و اسناد موسسه ایران‌شناسی ( از سال 1993 تا کنون )، معاون دانشکده زبان‌های شرقی دانشگاه جدید سوربون ( از سال 1998 تا کنون )، عضو شورای علمی کتابخانه جیمز دار مستتر، عضو هیات مدیره دانشگاه جدید سوربون، عضو هیات سردبیری نشریه مطالعات ایران، عضو هیات سردبیری مجموعه مطالعات اجتماعی، اقتصادی و سیاسی خاور میانه و آسیا، مدیر انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران ( در سال های 2002 و 2003 )، محقق مرکز مطالعات خاور میانه، کالج سنت آنتونی دانشگاه آکسفورد، در حوزه ایران‌شناسی ( در سال های 1987 و 1988 )، استاد دانشگاه یو. سی. ال. ای ( در سال 1984 )، محقق گروه تحقیقاتی جهان ایران ( از سال 1981 تا 1993 )، مترجم سفارت فرانسه در ایران ( در سال 1981 )، معاون انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران ( از سال 1977 تا 1980 )، محقق انجمن ایران‌شناسی فرانسه ( از سال 1975 تا 1980 ) و مدیر و معاون سالنامه کتابنامه ایران ( آبستراکتا ایرانیکا ) از سال 1994 تا 1998 ) دکتر یان ریشار با چندین مرکز مطالعاتی از جمله انجمن فرانسوی مطالعات جهان عرب و اسلام، کانون پیشبرد مطالعات ایران، انجمن بین‌المللی مطالعات ایران و انجمن ایران‌شناسی اروپا همکاری می‌کند و به تحقیق و پژوهش در زمینه زبان و ادبیات فارسی، تاریخ معاصر ایران، دین در ایران، جامعه کنونی ایران و جامعه‌شناسی تشیع در ایران امروز می‌پردازد. عناوین برخی از آثار یان ریشار(گزیده‌ای از کتاب‌ها) به شرح زیر است:

  • ایران در قرن بیستم / با همکاری ژان پی یر دیگارو برنارد اورکاد/1996؛
  • اسلام شیعیان: سیاست، ایدئولوژی و مذهب / با همکاری آنتونیا نویل/1995؛
  • اسلام شیعه: ایمان و ایدئولوژی / 1991؛
  • ایران امروز: ریشه‌ها و پیامدهای انقلاب اسلامی ایران / با همکاری نیکی آر.کدی/2003؛
  • سرچشمه‌های انقلاب: تاریخ تحلیلی معاصر ایران /با همکاری نیکی آر.کدی /1981؛
  • تهران، در زیر آتشفشان / با همکاری برنارد اورکاد /1987؛
  • تشیع در ایران: امام و انقلاب /1980؛
  • نورالدین عبد الرحمن جامی /1982.

برنارد اورکاد

برنارد اورکاد (Bernard Hourcade) مدیر بخش پژوهش‌های مرکز ملی پژوهش‌های علمی ( پاریس )، دانشگاه جدید سوربن – پاریس سه، در سال 1964 مدرک کارشناسی خود را در رشته تاریخ و در سال 1968 مدرک کارشناسی ارشد خود را در رشته جغرافیا از دانشگاه بوردو دریافت کرد و در سال 1975 با مدرک دکتری در رشته جغرافیا از دانشگاه سوربن – پاریس فارغ‌التحصیل شد.

سمت‌ها و مسئولیت‌های وی عبارتند از: رئیس گروه تحقیقاتی " جهان ایران "، مدیر بخش پژوهش‌های مرکز ملی پژوهش‌های علمی ( پاریس، از سال 1990 تا سال 2003 )، مدیر بخش ایران‌شناسی دانشکده دکترای زبان‌ها و تمدن‌های شرقی، دانشگاه سوربن، عضو شورای علمی دانشگاه جدید سوربن –پاریس 3، عضو هیات مدیره موسسه مطالعات شرق و جهان عرب در دانشگاه جدید سوربن، عضو هیات‌های سردبیری و علمی نشریات و مجموعه‌های " تحقیقات جغرافیایی "  ( مشهد، ایران )،  ( پاریس )، مطالعات ایرانی  ( نیویورک )، مکان‌ها و جوامع   ( پاریس ) نشریه بین‌المللی مطالعات آسیایی،  ( دانشگاه توکیو، انتشارات دانشگاه کمبریج )، نشریه مطالعات جهان ترکی - ایرانی( پاریس )، محقق مرکز ملی تحقیقات علمی ( پاریس )، جغرافیا و علوم اجتماعی در ایران امروز، 1983 )، مدیر انجمن ایران‌شناسی فرانسه در ایران ( 1978 )، مدرس انجمن فرانسه در ایران ( 1970) و استادیار تاریخ و جغرافیا در دانشکده شامپو لیون ( گرونوبل - 1969 )، عضو سازمان‌ها و مراکز پژوهشی مختلف از جمله کانون پیشبرد مطالعات ایران ( پاریس )، انجمن آسیا ( پاریس )، انجمن فرانسوی مطالعات جهان عرب و اسلام ( پاریس )، انجمن مطالعات خاورمیانه‌ای آمریکای شمالی ( تاکسون )، انجمن مطالعات ایران ( نیویورک )، انجمن ایران‌شناسی اروپا ( رم )، انجمن فرانسوی توسعه جغرافیا ( لیون )، انجمن بین‌المللی قاجارشناسی( کالیفرنیا )، و کانون بین‌المللی مطالعه انجمن‌های ایرانی ( آمریکا ) است. اورکاد موفق به دریافت مدارج افتخاری از سازمان‌ها و مراکز مختلف از جمله وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی ( در سال 1999 ) شده و در همایش‌های خارجی و داخلی متعدد نیز شرکت و به ارائه مقاله پرداخته است. عناوین برخی از آثار وی در زیر آمده است:

پژوهش‌های عمده ایشان عبارت است از:

  • تحولات اجتماعی و جغرافیایی ایران با توجه به نقش توسعه شهری و فرهنگ شهرنشینی؛
  • اطلس تهران؛
  • تاریخ و جغرافیای تهران؛
  • ساختار قومی – فرهنگی ایران؛
  • مطالعات شهری تطبیقی: پایتخت‌های خاور میانه.

گزیده‌ای از کتاب‌ها:

  • ایران، هویت جدید یک جمهوری /2002؛
  • ایران در آستانه قرن بیستم /1996؛
  • اطلس ایران / باهمکاری اوبر مازورک محمد حسین پاپلی یزدی و محمود طالقانی /1998؛
  • اسناد مطالعات پراکندگی ویژگی‌های فرهنگی در منطقه تهران /1978.

فرانسیس ریشار

فرانسیس ژان اوگوست ریشار (Francis Richard) در سال ۱۹۴۸ میلادى در شهر پاریس به دنیا آمد. پس از پایان تحصیلات متوسطه به دانشکده‏ زبان‏‌هاى شرقى پاریس رفت و در سال ۱۹۷۰ در رشته زبان‏‌هاى فارسى و ادبیات لاتین و یونانى فارغ‌‏التحصیل شد. او سپس جهت ادامه ‏تحصیل به دانشگاه تهران آمد و سال‏‌هاى ۱۹۷۰ و ۱۹۷۱ را در آن دانشگاه نزد استادانى چون بروجردى، محمدتقى دانش پژوه و ایرج ‏افشار به آموزش زبان، تاریخ و نسخه‏‌هاى خطى زبان فارسى پرداخت. فرانسیس ریشار پس از بازگشت از تهران به تحصیلات خود در رشته تاریخ و زبان‏‌شناسى در دانشگاه سوربُن پاریس به مدت دو سال ادامه داد. در سال ۱۹۷۴ کتابدار شعبه نسخه‌هاى خطى کتابخانه ملى فرانسه در بخش شرقى شد و مسئولیت اداره مخزن فارسى و تهیه فهرست آن را برعهده گرفت تا این که به ریاست کتابخانه شرقى فرانسه برگزیده شد.

وى به سال ۲۰۰۳ پس از بازنشستگى از کتابخانه ملى فرانسه، از سوى ژاک شیراک، رئیس جمهور وقت فرانسه، به سمت مشاور فرهنگى رئیس جمهور و ریاست بخش تازه تأسیس هنرهاى اسلامى در موزه لوور پاریس منصوب شد و هم اینک به عنوان کارشناس ارشد آثار تاریخى و هنرى در این مرکز مشغول به کار است. او به زبان‌هاى فارسى، عربى، آلمانى، انگلیسى، لهستانى، ترکى، روسى، لاتین و یونانى آشنایى کامل دارد. چندین کتاب و بیش از ۵۰ مقاله علمى - پژوهشى در حوزه‌هاى مختلف ایران‌شناسى و نسخه پژوهى حاصل سى وپنج سال تلاش این پژوهشگر پنجاه و نه ساله است. فرانسیس ریشارد در مدت ۳۰ سال همکارى باکتابخانه ملى فرانسه، کتاب‌هاى متعددى نوشته که از جمله کتاب‌‏هاى زیر در مورد ایران و زبان فارسى مى‌‏باشد:

  • فهرست کتاب‏‌هاى خطى زبان فارسى موجود در کتابخانه ملّى فرانسه در سال ۱۹۸۹؛
  • انتشار و معرفى یک نسخه خطى هنرى (با صفحات نقاشى شده) از کتاب خمسه نظامى متعلق به قرن شانزدهم نگهدارى شده ‏در کتابخانه ملّى فرانسه در سال ۱۹۹۵؛
  • شاهکارهاى فارسى - نسخه‌‏هاى خطى از قرن 12 الى قرن 17 که به مناسبت نمایشگاهى به همین نام که در سال ۱۹۷۷ درکتابخانه ملّى فرانسه برگزار شده بود، انتشار یافت؛
  • کتاب فارسى، که در سال ۲۰۰۳ انتشار یافت.

«مرکز پژوهشى میراث مکتوب»، به پاس ۳۵ سال مطالعات ایران‌شناسى فرانسیس ریشار و ارج نهادن به همت او در جهت نسخه‌شناسى و فهرست‌نگارى میراث گرانبهاى مکتوب فارسى، مراسم گرامی‌داشتى براى او در دوم آذر۱۳۸۴برگزار کرد. در این مراسم  استاد ایرج افشار در تجلیل از فرانسیس ریشار گفت:«فرانسیس ریشار، آداب، سنن و فرهنگ ایران‌شناسان مشهور گذشته را در حوزه مطالعات ایران‌شناسی به دوره معاصر منتقل کرده است و در دو زمینه متن‌شناسی و نسخه‌شناسی و نیز در تبیین وجوه هنری نسخه‌های خطی فارسی و بررسی تاریخ نقاشی ایران و ارتباط آن با نسخه‌های خطی، بسیار ماهر است». در پایان نیز لوح‌های تقدیر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، مرکز پژوهشی میراث مکتوب وکتابخانه ملّی ایران به فرانسیس ریشار تقدیم گردید.

باید گفت فرانسیس ریشار، ایران‌شناس، فهرست‌نویس و نسخه‌شناس شهیر فرانسوى، و مدیر بخش هنر اسلامی موزه لووراز جمله پژوهشگران نام‌آورى است که به حکم تأملات ژرفى که در میراث فرهنگى ایرانیان صورت داده است نامى جاودان در فهرست خادمان فرهنگ ایران یافته است.

ژان دورینگ

پروفسور ژان دورینگ(Jean During) (متولد 1947) مدیر بخش تحقیقات در مرکز ملی در پاریس، موسیقی‌دان و  متخصص موسیقی ایران و آسیای میانه است. وی سالیان متمادی از عمر خود را صرف تحقیق و شناخت فرهنگ و موسیقی ملل شرق، به خصوص ایران، آسیای میانه، افغانستان، آذربایجان و... کرده‌ است. دورینگ از کارشناسان انگشت شمار موسیقی ایرانی در سطح جهان‏ است و تألیفات متعددی در این زمینه دارد. اقامت ۱۰ ساله‌اش از ۱۳۵۰ تا ۱۳۶۰ در ایران فرصتی بود تا وی با رموز موسیقی ایرانی آشنا شود. نت‌نگاری او از ردیف میرزا عبدالله به روایت نورعلی خان برومند، حرکتی قابل اعتنا در زمان خود بود. دورینگ نزدیک به دو دهه از صحنه موسیقی ایران غایب بود تا اواسط سال 1381 که به جای کریستف بالایی در انجمن ایران‌شناسی فرانسه قرار گرفت. وی پس از اتمام مأموریت 4 ساله‌اش به فرانسه بازگشت و هم اینک در پاریس به اتفاق همسر ایرانی‌اش لیلی آتشکار زندگی می‌کند.

زندگی‌نامه دورینگ از زبان خودش: به طور خلاصه پس از تحصیل در حوزه فلسفه و گرفتن مدرک کارشناسی ارشد در این رشته از فرانسه به ایران آمدم و از آنجا که به موسیقی به ویژه موسیقی ایرانی علاقه بسیاری داشتم و برایم بسیار جذاب بود، به آموختن آن روی آوردم. در این زمان به یادگیری تار و سه‌تار نزد استادانی نظیر علی‌اکبر شهنازی، یوسف فروتن، دکتر صفوت، نورعلی، هرمزی پرداختم که در امر آموزش نقش مهمی را ایفا کردند. به پیشنهاد دانشگاهی که درس می‌خواندم تز دکترای خود را در این باره و با شتاب و علاقه بسیار به اتمام رساندم و در قالب کتابی به سال 1975 ارائه دادم. پس از بازگشت به ایران از بورسیه انجمن آکادمی حکمت و فلسفه استفاده کردم و 4 سال به تحقیق پرداختم و سعادت این را داشتم که از کلاس‌های دایر شده پروفسور هانری کربن و نیز استاد حسین نصر استفاده کنم. از اینجا بود که با فرهنگ ایرانی از یکسو و موسیقی ایرانی، اخلاق و زیباشناسی از سوی دیگر بیش از پیش خو گرفتم ضمن اینکه از رویکرد فلسفی موضوعات مورد نظر غافل نشدم. دکترای خود را نیز با عنوان «موسیقی و عرفان در سنت‌های ایران» در قالب کتابی با دو جلد و مجموعا یک هزار صفحه ارائه کردم. این کتاب در دو بخش «موسیقی در زمان معاصر» با 600 صفحه و «سماع در تصوف» با 400 صفحه و با استفاده از منابع و مراجع کهن و اصیل ایرانی تالیف شد. از دیگر فعالیت‌هایی که انجام داده‌ام، تحقیقات و مطالعاتی است که درباره موسیقی ردیفی بلوچستان و برخی سنن در کردستان انجام دادم. اگرچه وقوع جنگ شرایط کار و تحقیق را بسیار سخت کرد اما با دشواری به کار خود ادامه دادم و سپس در جمهوری آذربایجان و پس از آن به آسیای مرکزی (ازبکستان) سفر کردم و 5 سال به تحقیق پرداختم و با زبان و فرهنگ ازبکستان آشنا شدم. همین‌طور مراسم «شامانیسم» و جن‌گیری که خیلی زنده و غنی است، از نزدیک مشاهده کردم. تاکنون یازده کتاب تالیف کرده‌ام و بسیار خوشحالم از اینکه کتاب‌هایم مورد استقبال ایرانیان نیز قرار گرفته است. همچنین تا به حال نزدیک به 35 لوح فشرده با توضیحات علمی و مباحث مختلف ارائه کردم نظیر سنت‌های رایج در کشورهای آذربایجان، پاکستان، تاجیکستان، قرقیزستان، ازبکستان، ترکیه و نیز مراسمی از جمله «ذکر یسوی از ترک‌های چین»، «ذکر قادری»، «ذکر بکتاشی» و قرائت قرآن مجید در مقام ترکی همگی از فعالیت‌هایم در حوزه ایران‌شناسی به شمار می‌رود.

از نظر علاقه به آلات موسیقی به تار و سه‌تار علاقه وافری داشتم و پس از 15 سال تلاش ساز «قیچک» را نیز به خوبی فرا گرفتم و به عنوان نوازنده غیر حرفه‌ای مقبولیت فراوانی نزد نوازندگان پرسابقه یافتم. تالیفات عمده دورینگ عبارتند از:

  •  حال؛ مفهوم سنت در موسیقی شرقی، لاگراس، وردیه،1994؛
  •   ردیف تار و سه تار میرزا عبدالله، تهران، سروش، 1991؛
  • هنر موسیقی ایرانی، واشنگتن، پیچ پابلیشرز، 1991؛
  • مقدمه‌ای بر اونیوری، بلومینگتن، 1991؛
  • موسیقی سنتی آذربایجان و علم مقام، بادن بادن، نشر کورنر، 1988؛
  • سیر تحول موسیقی در ایران، پاریس، 1984؛
  • مقاله موسیقی ایران و خاورمیانه در تقابل با فرهنگ غرب، ترجمه آزاده دانش نیا.

آموزش زبان فارسی در فرانسه

زبان فارسی در آموزش و پرورش فرانسه از سال 1918میلادی به عنوان زبان خارجی پذیرفته شده و  داستان چگونگی پذیرفته شدن آن نیز خواندنی است.

در سال 1290 شمسی قانونی از تصویب مجلس گذشت که به موجب آن 30نفر برای تحصیل علوم از طرف دولت ایران به فرانسه فرستاده شوند. 200 نفر در امتحان اعزام شرکت کردند، که از میان آنها 30 تن برگزیده و انتخاب شدند. پاره‌ای از این افراد پس از اتمام تحصیل در فرانسه و گرفتن گواهینامه عالی آموزگاری، به ایران برمی‌گشتند و برخی هم قصد ورود به دانشگاه پاریس را داشتند. داشتن گواهینامه عالی به منزله گواهینامه دیپلم متوسطه (باکالورئا)محسوب می‌شد و به دارندگان این مدرک جواز ورود به دانشگاه را می‌داد. در سفارت ایران در  پاریس شخصی به نام «نظر آقا» کارهای محصلین دولتی را انجام می‌داد و کسانی که قصد ورود به دانشگاه پاریس را داشتند،  می‌بایست با «نظر آقا» مشورت کنند تا او با کسب اجازه از وزیر مختار (صمد خان ممتاز السلطنه) و بلکه دولت ایران اقدام نماید.

«عیسی خان صدیق» یکی از دانشجویان ایرانی اعزامی به فرانسه متوجه شد که دولت فرانسه فقط چند زبان معین را در امتحانات دانشگاهی قبول می‌کند و آنها عبارتند از انگلیسی، آلمانی، اسپانیولی، روسی، عربی، پرتقالی و ایتالیایی. وی پس از تحقیق در باره علت انتخاب این زبان‌ها پی برد که برگزیده شدن زبان‌های نام‌برده به واسطه ادبیاتی است که در آن زبان‌ها موجود است. لذا با «ممتاز السلطنه» وزیر مختار ایران در پاریس مسئله را در میان نهاد و به دستور او به دیدن «بوآیه» رئیس مدرسه السنه شرقی پاریس و «هوارت» استاد زبان فارسی آن مدرسه رفت و در باب به رسمیت شناختن زبان فارسی در امتحانات از آنان یاری جست. آنان با تقاضای وی موافقت کردند. سپس سفارت ایران در پاریس نیز طی نامه‌ای رسمی این امر را از وزارت خارجه فرانسه درخواست کرد. پیشنهاد مورد موافقت دولت فرانسه قرار گرفت و فرمانی صادر گشت که به موجب آن از سال 1918میلادی زبان فارسی در ردیف زبان‌هایی قرار گرفت که هر کسی می‌تواند به عنوان زبان خارجی در امتحانات رسمی انتخاب نماید.

آموزش زبان فارسی در سال 1994 طی اعلام وزارت آموزش ملی به تعلیق در آمد.  وزارت آموزش و پرورش فرانسه طی اطلاعیه‌ای اعلام کرد، آموزش تعداد قابل توجهی از زبان‌های زنده دنیا را به عنوان «زبان‌های نادر» از سال 1994 در برنامه‌های آموزش دبیرستانی خود حذف کرد. زبان فارسی نیز از جمله این زبان‌ها بود. مقامات فرانسوی علت حذف این زبان‌ها را کمبود و در برخی موارد فقدان معلم ذکر کردند. واکنش برخی از مطبوعات ایران مثل نشر دانش و مخصوصا مجله لقمان به زبان فرانسوی و نیز اقدامات فرهنگستان زبان و ادبیات فارسی و پیگیری‌های وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت امو خارجه کشورمان و نیز ایرانیان مقیم فرانسه و فرانسویان دوستدار ایران در تجدید نظر وزارت آموزش ملی فرانسه بسیار موثر افتاد و تدریس زبان فارسی در دوره دبیرستان از سال 1995 میلادی دوباره از سر گرفته شد. اخذ این درس به فرزندان ایرانیان مقیم فرانسه امکان می‌دهد تا بتوانند ارتباط فرهنگی خود را با وطن مادری خود برقرار نمایند.

در سطح عمومی نیز کسانی که علاقمند به یادگیری زبان فارسی هستند مدرسه سعدی برای کودکان و نوجوانان و رایزنی فرهنگی ایران در پاریس  برای بزرگسالان در طول سال اقدام به برگزاری آموزش زبان فارسی برای فرانسویان و ایرانیان مقیم فرانسه می‌نماید.

اما جدای از آموزش ملی در سه منطقه از کشور فرانسه چراغ آموزش رسمی زبان فارسی و فرهنگ ایرانی دایر است: یکی در مرکز فرانسه، در شهر «پاریس»، یکی در شرق فرانسه، در شهر «استراسبورگ» و دیگری در جنوب فرانسه، در شهر «اِکس آ پرُوانْس» نزدیک شهر مارسی در کنار دریای مدیترانه.[۱۶]

در شهر پاریس، مرکز فرانسه، چند مرکز به طور رسمی در پیوند با آموزش زبان و ادبیات فارسی و فرهنگ ایرانی فعالیت می‌کنند:

- یکی از این مراکز «مؤسسه‌ی ملی زبان‌ها و تمدن‌های شرقی» ( اینالکو) است که به عنوان یک مرکز کلان آموزشی، مستقیماً زیر نظارت وزارت آموزشی عالی فرانسه فعالیت می‌کند. در حال حاضر آقای کریستف بالایی که از متخصصان نثر معاصر فارسی است، علاوه بر ریاست بخش فارسی لانگزو، معاونِ پژوهشی اینالکو نیز هست و نقش مهمی در مدیریت این موسسه دارد. گروه آموزشی بخش زبان و ادبیات فارسی شامل یک استاد (آقای کریستف بالایی) دو استادیار، (آقای حسین اسماعیلی و خانم لیلی انور)،یک مدرس قراردادی (آقای امیر مغانی) و ده‌ها مدرس حق التدریسی است که به تربیت حدود 150 تا 200 دانشجو مشغولند. دانشجویان رشته‌ی زبان فارسی به طور عمده فرانسوی هستند، امّا گاهی دانشجویانی دیگر از کشورهای اروپایی و آمریکا نیز در این رشته، ثبت‌نام می‌کنند. همچنین جوانان ایرانی که از سنین پایین همراه با خانواده‌اشان به فرانسه مهاجرت کرده‌اند، برای حفظ ارتباط با فرهنگ و زبان اجدادی خود، نیز در جمع محصلان زبان فارسی به چشم می‌خورند.

- مرکز دیگری که در آن جا زبان فارسی آموزش داده می‌شود، مرکز تحقیقات و آموزش «لوور» است که در حال حاضر آقای «پی‌یرلوکاک» متخصص زبان‌های پیش از اسلام- اوستایی و پهلوی- در آن جا آموزش می‌دهند. این مرکز بیشتر برای مبتدیان است که می‌خواهند با زبان‌های پیش از اسلام ایران آشنا شوند.

- یکی دیگر از مراکزی که در پاریس زبان‌های پیش از اسلام را آموزش می‌دهد «مدرسه‌ی عالی مطالعات»، در منطقه‌ی سوربن است. در این مدرسه دوره‌های پیشرفته‌ی دکتری نیز دایر است و حضور کسانی چون آقای امیر معزی متخصص ادیان، بویژه دین اسلام و تشیع، آقای پی‌یرلری (متخصص عرفان) و فرانس گروُنه (متخصص زبان پهلوی)، ارزش علمی این مرکز را بالا برده‌است. اخیراً آقای فرانس گرونه «کارنامه‌ی اردشیر بابکان» را ترجمه کرده و توضیحاتی بسیار ارزشمند بر آن اَفزوده است.

-  «مرکز ملی تحقیقات علمی» از مراکز معتبر دیگری‌ست که به صورت پژوهشگاه است و در آن جا تدریس نمی‌کنند. امّا دوکرسی مخصوص ایران در آن جا وجود دارد که یکی مربوط به زبان اوستایی و ارتباط و مقایسه‌ی آن با سانسکریت است و دیگری مطالعات تاریخی ایران که آقای «پی‌یر بریا» متخصص تاریخ ایران در زمان هخامنشی این کرسی را بر عهده دارد.

- دانشگاه پاریس 3 (سوربن) نیز از مراکز بسیار مهم آموزش زبان و ادبیات فارسی است که دوره‌های مختلف تحصیلی در آن جا دایر است و هم اکنون کسانی چون یان ریشارد (رئیس بخش فارسی)، خانم اوفیْ‌بوا و خانم ژوستین لانگدو در آن جا تدریس می‌کنند. خانم ژوستین لانگدو هم اکنون مشغول مطالعه و تحقیق در پیوند با عروض فارسی- بویژه کتاب «معیارالاشعار» خواجه نصیرالدین طوسی است.

موسسه مطالعات فارسی در دانشگاه استراسبورگ: از سال 2005 میلادی دوره‌ی لیسانس زبان فارسی را به تصویب دانشگاه و وزارت علوم فرانسه رسید و در حال حاضر دکتر حسین اسماعیلی مدیریت کرسی زبان فارسی در استراسبورگ را بر عهده دارد. برنامه‌های درسی در دوره‌ی لیسانس متون و ادبیات کلاسیک و معاصر، زبان‌شناسی، دستور زبان و کلاس‌های ترجمه است.

اساتید دپارتمان مطالعات ایرانی عبارتند از: دکتر اسماعیلی که مسئولیت گروه را بر عهده دارد، دکتر رفیعی استاد اعزامی از وزارت علوم (توضیح این که هر دو سال یک بار استادی از طرف آموزش عالی به این مرکز اعزام می‌شود) و دکتر نصیری دانشیار ایرانی مقیم است که به تدریس در این مرکز اشتغال دارد.

از مشکلات اساسی دپارتمان مطالعات ایرانی استراسبورگ عبارتند از:

  • کمبود استاد و نیاز به جذب یک استاد اعزامی دیگر از مرکز؛
  • بیش از 15 سال است که کتاب‌های مرجع روز در حوزه ی متون ادبی کلاسیک و معاصر، تاریخ ایران، تمدن و فرهنگ در این کتابخانه گنجانده نشده و دانشجویان با فقرمنابع مطالعاتی مواجه هستند؛
  • اعزام دانشجوی فارسی‌آموز به ایران و حضور در دوره‌های زبان‌آموزی کوتاه مدت از دیگر مشکلات عمده است. به گفته‌ی دکتر اسماعیلی علیرغم درخواست از طریق رایزنی فرهنگی، مرکز گسترش زبان و ادب فارسی سازمان و حتی وزارت علوم برای اعزام دانشجویان این مرکز برای شرکت در دوره‌های باز آموزی کوتاه مدت در سال‌های اخیر هنوز موفق نشده است دانشجویی از این مرکز به ایران اعزام گردد.

کاستی‌های زبان و ادب فارسی درفرانسه: اگر به میزان ترجمه‌ها، ویرایش‌ها، و کتاب‌های نگاشته شده در زمینه ادبیات فارسی به زبان فرانسه توجه کنیم به نظر می‌رسد سطح قابل قبولی از شناخت ادبیات فارسی در فرانسه وجود دارد. برای نمونه می‌توان به کتاب گرامر زبان فارسی نگارش ژیلبر لازار و ترجمه غزلیات حافظ اشاره کرد که کتاب‌های بسیار ارزشمندی هستند. اما مساله اینجاست که این‌ها آثاری هستند که مدت‌ها پیش تالیف یا ترجمه شده‌اند و به موجی از آثار شرق‌شناسی به زبان فرانسه تعلق دارند که نه تنها ادبیات بلکه مطالعاتی در باب جامعه، سیاست، تاریخ و غیره ایرانیان را در بر می‌گیرد. در حقیقت مساله به این صورت است که آثار بزرگی از ادبیات ایران به فرانسه ترجمه شده‌اند، اما این ترجمه‌ها و تالیف‌ها سال‌ها پیش انجام شده‌ و امروزه دیگر تجدید چاپ نمی‌شوند و به همین دلیل نمی‌توان نسخه‌های آن‌ها را در کتاب فروشی‌های فرانسه پیدا کرد. اگر از زاویه دیگری به این مساله نگاه کنیم می‌توانیم بگوییم برای این که این کتاب‌ها اخیراً و با زبان رایج امروز به فرانسه ترجمه نشده‌اند، تجدید چاپ نشده و در کتاب‌فروشی‌ها و کتابخانه‌ها پیدا نمی‌شوند و دلیل این که چرا ترجمه جدیدی از این آثار وجود ندارد، این است که مترجمان امروز فرانسه با ادبیات فارسی آشنایی ندارند و دلیل این امر این است که سطح آموزش زبان فارسی در دانشگاه‌های فرانسه پایین است و علت آن نبود اساتید خوب است که خود باید از طریق همین کتاب‌فروشی‌ها و کتاب‌خانه‌ها با زبان و ادبیات فارسی آشنا شوند و در همین دانشگاه‌ها آن را یاد بگیرند. همان طور که می‌بینید این دور باطل است که متاسفانه نتیجه خوبی نداشته است.

اما بدون شک باید بین این آثار و تدریس زبان، ادبیات و فرهنگ ایران در فرانسه تفاوت قائل شد، چرا که گسترش آموزش زبان فارسی در فرانسه در سطح بسیار پایین‌تری قرار دارد و متاسفانه امروزه ارتباط بین زبان‌آموزان با ایران به دلیل مسائل مختلف از کیفیت چندان مطلوبی برخوردار نیست. علاوه بر این در فرانسه جز در دانشگاه پاریس و استراسبورگ و چند دانشگاه انگشت شمار دیگر نمی‌توان دانشکده زبان و ادبیات فارسی را یافت و این در حالی است که زبان و ادبیات فارسی از جمله ادبیات شناخته شده و مطرح جهان است.

گذشته از این بسیاری از فرانسوی‌ها در دانشگاه‌ها مشغول فراگیری زبان عربی هستند و بخشی از این افراد می‌توانند در ادامه تحصیلات خود به مطالعه زبان و ادبیات فارسی روی بیاورند، ولی متاسفانه این مساله نیز تاکنون عملی نشده است.

به نظر می‌رسد یکی دیگر از عواملی که باعث پایین بودن تعداد دانشجویان این زبان می‌شود نوع نگرش به این زبان است. در حقیقت زبان فارسی نیز همان مشکلی را دارد که زبان فرانسه با آن دست به گریبان است و آن دیدگاه عمومی نسبت به این زبان به عنوان یک زبان بسیار ادبی و نخبه‌گرا و کمتر به عنوان زبانی کاربردی است.[۱۷]

زمینه‌ها و راه‌های مناسب برای ایجاد یا توسعه روابط فرهنگی، موانع و مشکلات

1- به اعتراف بسیاری از صاحب‌نظرانِ کشورهای دیگر، بی‌گمان مردم ایران، سرمایه‌ای گران‌بها در اختیار دارند که عبارت از فرهنگ و ادب درخشان و افتخار آمیز آن‌هاست. بسیاری از اروپاییان، شیفته‌ی آشنایی با این فرهنگ و دستیابی به این سرمایه‌ی گرانقدرند. زبان فارسی وسیله‌ای بسیار شایسته است که می‌توان از طریق آن به این سرمایه‌ی عظیم و ارزشمند دست یافت. گسترش زبان فارسی، برای افزایشِ آشنایی دیگران با فرهنگ ایرانی، از ضروریاتِ مسلمِ امروز ماست و تحقق این هدفِ متعالی، همتی بلند و عزمی محکم می‌طلبد.

«اکثریت قابل توجّهی از دانشجویان،‌پس از اخذ مدارک فوق دیپلم و یا لیسانس ادامه‌ی تحصیل نداده و به مسیرهای دیگری جذب می‌شوند، امّا تعداد کمتری، با تمامی مشکلات سر راه تا پایان نامه‌ی دکتری می‌رسند. سدّ بزرگی که سر راه این دانشجویان قرار دارد، به طور عمده مشکل عدم کامیابی در جهت اقامت و گذراندن دوره‌های فشرده‌ی زبان در داخل ایران است. آشنایی نزدیک با جامعه‌ی ایران، زندگی کردن با خلق و خوی ایرانیان، دیدن مظاهر تمدّن ایرانی و ارتباط با مراکز فرهنگی و دانشگاهی در داخل کشور از الزامات پیشرفت در فراگیری زبان و موجب شناخت بهتر از کشور ماست. این دانشجویان با انتخاب کردن زبان فارسی، همچون رشته‌ی تحصیلات عالی، بزرگترین فداکاری را از خود نشان می‌دهند، چون به خوبی به این حقیقت واقفند که تا به مراحل عالی از نظر پژوهش و شناخت ادب و فرهنگ ایرانی نرسیده‌اند، اقبال چندانی برای یافتن شغل مناسب را پیدا نخواهند کرد. پس، به جای برگزیدن رشته‌های پولساز، مثل انفورماتیک و تخصص در رشته‌های مالی و اقتصادی، به سوی فرهنگ و تمدن ایران روی می‌آوردند. بدیهی است که پاداش فداکاری آنان،‌یاری همه جانبه از سوی متولّیان این فرهنگ و در درجه‌ی اوّل مقامات دولتی ایران است. در جایی که کشورهای دیگر، از جمله کشورهای فقیر عرب زبان، مثلِ مصر و سوریه، سالانه ده‌ها بورس تحصیلی در اختیار این خدمتکاران آتیه‌ی فرهنگ سرزمین خود قرار داده و آنها را به آشنایی مستقیم و بیشتر تشویق می‌کنند، مقامات ایرانی حتّی از دادن ویزا نیز گاهی دریغ می‌ورزند. درحالی که حامیان فردای فرهنگ و جامعه‌ی ایرانی را همین جوانان کم توقّع تشکیل می‌دهند و می‌توانند تصویرهای نادرستی که از ایران در محافل تبلیغاتی غرب پرداخته می‌شود، افشا کنند. آن دسته از دانشجویانی که با جدّیت تمام به حد رضایت بخشی از شناخت زبان فارسی رسیده و در کار پژوهشی نخبه می‌شوند، امید آن را دارند که به مراکز آموزشی، تحقیقاتی، کادر دیپلماتیک و حتّی مراکز تجارتی جذب گردند، و یا پس از سالها رنج با سرخوردگی مسیر دیگری را طی کنند. برای اعتلای فرهنگ ایرانی، این سربازان بی‌جیره و مواجب را پاس بداریم و به آن در بهره‌یابی از دانشگاه‌های ایران، مراکز تحقیق در داخل کشور و مراجعه به کتابخانه‌های خودمان یاری برسانیم. همچنین از گرفتن دست‌های پر تمنّا و در عین حال کم توقّعشان که به سوی فرهنگ ایرانی دراز شده است، دریغ نورزیم که هر چراغی که درین مسیر خاموش شود، کاستی در فروغ فرهنگ کم بدیل ایرانی خواهد بود که قرن‌هاست به سرزمین بیگانگان پرتو افشانی می‌کند».  

2- ایران ظرفیت‌های قبلی بسیاری برای تعامل با نهادهای علمی پژوهشی فرانسه داشته است. در واقع مقوله ایران‌شناسی در فرانسه از قدمت و گستردگی قابل توجهی برخوردار بوده است که می‌تواند به عنوان ظرفیتی مهم در گسترش همکاری‌ها در حوزه اسلام‌شناسی نیز مفید واقع شود. در حوزه ایران‌شناسی به نظر می‌رسد در یکی دو دهه اخیر اتفاق خاصی نیفتاده است و حوزه ایران‌شناسی به آرامی راه خود را طی کرده است. به عبارت دیگر نه گسترش چشمگیری مشاهده شده است و نه پسرفت زیادی اتفاق افتاده است. اما از همین امر تعبیر دیگری نیز می‌توان داشت. در یکی دو دهه گذشته مطالعات مربوط به کشورهای مختلف از اقبال برخوردار شده و در مواردی رشدی بسیار چشمگیر یافته است. بدیهی است در مقام مقایسه درجا زدن و ثبات را باید ناکامی تلقی کرد. آقای کریستف بالایی به عنوان رئیس بخش گروه ادبیات فارسی در دانشگاه اینالکوی پاریس در پاسخ به پرسشی در خصوص میزان استقبال دانشجویان از زبان فارسی اظهار داشته است: " از وقتی که من در این دانشگاه مشغول کار شده‌ام، استقبال از این زبان ثابت است. 25 سال است که من در این دانشگاه تدریس می‌کنم و هر سال تعداد مشخصی - حدود 40، 50 نفر - برای سال اول ثبت نام می‌کنند که معمولاً تا سال سوم لیسانس حدود 10، 15 نفر می‌مانند و اصولاً این تعداد به ادبیات گرایش دارند چون ادبیات ایرانی آنقدر غنی است که نمی‌توانند به آن بی‌توجه باشند. یعنی به نظر من آن تعداد از دانشجویانی که درسشان را تا مقطع فوق‌لیسانس ادامه می‌دهند، برای غنای ادبیات فارسی می‌مانند. اتفاقاً سعی کردیم به کسانی که می‌خواهند در روابط بین‌الملل یا مطبوعات ایران ادامه تحصیل بدهند، کمک کنیم ولی نتوانستیم [زیرا ] استادان در این بخش 3، 4 نفر بیشتر نیستند و امکان این را نداریم که گرایش‌های مختلف مثلاً مطبوعات ایران یا روابط بین‌الملل در رشته زبان فارسی ایجاد کنیم. برای همین تمام انرژی‌مان را برای ادبیات فارسی می‌گذاریم. همانطور که گفتم از حدود 50 نفری که سال اول ثبت نام می‌کنند، شاید 10 نفر تا مقطع فوق‌لیسانس ادامه بدهند و این تعداد آنقدر قابل توجه نیست که ما بتوانیم رشته مستقلی برای گرایش‌های دیگر ایجاد کنیم. نه فرصت داریم، نه دانشجو به تعداد کافی و نه این امکان را داریم که برای 3، 4 نفر یک استاد استخدام کنیم. این است که توانایی‌مان را برای دانشجویانی می‌گذاریم که به ادبیات فارسی گرایش دارند و من شخصاً فکر می‌کنم بعد از 7، 8 سال دیگر که بازنشسته شوم، باید تمام انرژیم را صرف ترجمه و معرفی ادبیات معاصر ایران بکنم. چون فرانسویان احتیاج دارند که جامعه امروز ایران را بشناسند. ایشان دلیل این احتیاج را نیز چنین ذکر می‌کنند: " چون آن را نمی‌شناسند و آن چیزی که در مطبوعات فرانسه از ایران گفته می‌شود، دروغ است، دروغ محض و اگر بخواهیم کمی انعطاف به خرج دهیم، باید بگویم که تصویر اشتباهی از ایران ارائه می‌کنند. افکار عمومی از آنچه در مطبوعات مکتوب یا تصویری درباره ایران گفته می‌شود، نمی‌توانند ایران امروز را بشناسند".

به نظر می‌رسد داشتن تصوری نادرست از واقعیت تنها مبتلا به جامعه غرب نیست. گاهی برداشت‌های ناظر بر حجم مطالعات معطوف به ایران‌شناسی در غرب نیز از همین امر رنج می‌برد. از همین رو شایسته است با شناخت تفصیلی‌تر این گونه موسسه‌های علمی پژوهشی زمینه برای همکاری‌های نهادی و برنامه‌ای و به طور خاص انجام رساله‌های دکتری بیشتر فراهم شود.

3- ترجمه ادبیات ایران به فرانسه: «بخشی از ادبیات ایران در هر دو زمینه شعر و آثار داستانی بسیار پیشرفته‌تر و جدی‌تر از چند جریان بسیار معروف غربی است و متأسفانه فقط سدّ زبان باعث گوشه‌گیری آن بخش جدی ادبیات ایران شده که امیدوارم یک نهضت ترجمه در آینده‌ای نه چندان دور به شکستن این سد بپردازد و چهره اصیل ادبیات پیشرفته امروز کشور عزیزمان را به جهانیان نشان دهد»[۱۸]

نیز نگاه کنید به

روابط آرژانتین با ج.ا.ایران؛ روابط کانادا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط روسیه با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تونس با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ژاپن با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط کوبا با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط لبنان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ایران و چین؛ روابط جمهوری سنگال با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط مالی با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط سودان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط زیمبابوه با ج. ا. ایران؛ روابط تایلند با ج.ا.ایران؛ روابط اوکراین با ج. ا. ایران؛ روابط اسپانیا با ج. ا. ایران؛ روابط اردن با ج.ا.ایران؛ روابط اتیوپی با ج.ا.ایران؛ روابط سیرالئون با ج. ا. ایران؛ روابط قطر با ج. ا. ایران؛ روابط سریلانکا با ج.ا.ایران؛ روابط گرجستان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط تاجیکستان با جمهوری اسلامی ایران؛ روابط بنگلادش با ج.ا.ایران؛ روابط قزاقستان با جمهوری اسلامی ایران

کتابشناسی

  1. ↑ آذری شهرضایی، رضا(1382). نگاهی به روابط فرهنگی ایران و فرانسه (1906-1940).تهران: مرکز اسناد و خدمات پژوهشی، ص.9.
  2. ↑ منافی، کامیاب( 1386). فرانسه. تهران: وزارت امورخارجه، مرکز چاپ و انتشارات، ص .193
  3. ↑ حسینی، صدیقه(1386). روابط خارجی جمهوری اسلامی ایران و فرانسه (1357-1384)، فصل‌نامه علوم سیاسی ،شماره 36،ص.167.
  4. ↑ غفاری، ابوالحسن(1368). تاریخ روابط ایران و فرانسه ( از ترور ناصرالدین‌شاه تا جنگ جهانی اول )، مرکز نشر دانشگاهی ، ص.171.
  5. ↑ ناطق ، هما ، کارنامه فرهنگی فرنگی در ایران (1873-1921)، انتشارات معاصر پژوهان ،1380،ص.16.
  6. ↑ غفاری ، ابوالحسن ، جایگاه فرانسه در تاریخ روابط خارجی ایران ، وزارت امور خارجه ، 1382،ص.257.
  7. ↑ زبان و ادب فارسی در جهان(فرانسه)، جلد 6 ،دبیرخانه شورای گسترش و ادبیات فارسی ،1376، ص. 4.
  8. ↑ قشمی ، کامبیز، تاریخچه ترجمه زبان فرانسه در ایران ، نشر حکایت ، تهران ، 1380،ص.82.
  9. ↑ باستانی پاریزی ، شاهنامه آخرش خوش است ، فهرست اسامی 410 دانشجو و شرح فعالیت‌شان در ساخت مجسمه ، ص.356-380.
  10. ↑ امیری ، کیومرث ، چیت‌سازان ، سعید ، مراکز و انجمن‌های فرهنگی ایرانیان خارج از کشور ، مرکز بازشناسی اسلام و ایران ،1375،ص.201
  11. ↑ اورکاد، برنارد ، ایران‌شناسی در فرانسه ، انجمن ایران‌شناسی فرانسه ، ص.23.
  12. ↑ اورکاد، برنارد ، ایران‌شناسی در فرانسه ، انجمن ایران‌شناسی فرانسه ، ص.53-54
  13. ↑ بررسی اجمالی مراکز پژوهشی فرانسه در زمینه اسلام‌شناسی و ایران‌شناسی، رایزنی فرهنگی جمهوری اسلامی ایران در پاریس، 1389 ص . 4.
  14. ↑ برگرفته از سایت http://www.ifriran.org/
  15. ↑ ساجدی ، طهمورث ، تاریخ ایران‌شناسی در فرانسه ، انتشارات سفیر اردهال ،1390،ص.311.
  16. ↑ حسن‌لی ، کاووس ، آموزش زبان در کشور فرانسه ، برگرفته از سایت http://www.persian-language.org/article-1944.html
  17. ↑ برگرفته از سایت http://hasanli.ir/far/handler.aspx?detail=91
  18. ↑ نعيمی گورابی، محمد حسين(1392). جامعه و فرهنگ فرانسه. تهران: سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی( در دست انتشار)
برگرفته از «https://dmelal.ir/index.php?title=روابط_فرانسه_با_ج.ا._ایران&oldid=62326»