بنگلادش در یک نگاه: تفاوت میان نسخه‌ها

→ تفاوت با ویرایش قدیمی‌تر تفاوت با ویرایش جدیدتر ←

نسخهٔ ‏۱۵ نوامبر ۲۰۲۵، ساعت ۱۰:۳۲

بنگلادش یکی از كشورهای مهم اسلامی است که جایگاه مناسبی در میان کشورهای آسیای جنوب شرقی دارد. گوشه‌ای از تاریخ این سرزمین بیانگر حكومت مسلمانان در بنگال از سال 1201 تا 1757 میلادی، قریب 6 قرن، می باشد كه طی دهه های متوالی ظرف مدت كوتاهی سراسر بنگال ( اعم از بنگلادش فعلی و بنگال غربی ) تحت سیطره مسلمانان درآمد و در واقع با ورود مسلمانان به بنگال ، جامعه اسلامی به وجود آمد و در همین زمان فعالیت مسلمانان در بنگال آغاز شد. بدنبال آن زبان فارسی از طریق عرفا و متصوفه به این کشور راه یافت. از سوی دیگر، بازرگانان كه همواره سرزمین شبه قاره را محلی مناسب برای صادرات و واردات كالاهای خود می‌دانستند، مروج فرهنگ و زبان فارسی در این کشور شدند.

حدود و وسعت

کشور بنگلادش جزو کشورهای شبه قاره هند است. وسعت آن147570 کیلو متر مربع می باشد و در بخش شرقی جنوب آسیا واقع شده است. این کشور از سه طرف شمال ، شرق و غرب با کشور هند و از جنوب شرقی با کشور میانمار (برمه) مرز مشترک دارد. سمت جنوب آن را خلیج بنگال فرا گرفته است.

آب و هوا ، میزان بارندگی و دما

کشور بنگلادش از آب و هوای استوایی و گرم برخوردار است. این کشور به سبب نزدیکی با خلیج بنگال و نزدیک بودن به خط استوا، دارای هوای گرم و مرطوب و پرباران است و به همین سبب، هر چندگاه طوفان و سیل‌های مهیب در این کشور کشتارهای هولناک به راه می‌اندازد. این کشور دارای شش فصل است.

تابستان از 14 اوریل [i] تا 15 ژوئیه؛
باران یا بارانی از15 ژوییه تا 15 اگوست؛
پاییز از16 اگوست تا 15 اکتبر؛
پیش زمستان از 16 اکتبر تا 14 دسامبر؛
زمستان از 15 دسامبر تا 12 فوریه؛

بهار از 13 فوریه تا 13 اوریل.

دمای حرارت در فصل زمستان، در سرتاسر کشور، از 13/5 تا 26/5 درجه متغیر است. ریزش متوسط باران در غرب، از 160 تا 200 سانتی متر و در جنوب شرقی، از 200 تا 400 سانتی متر و در شمال شرقی، از 250 تا 400 سانتی متر متغیر است.

جغرافیای انسانی بنگلادش

بنگلادش، کشوری در جنوب آسیا با بیش از ۱۷۰ میلیون نفر جمعیت در سال ۲۰۲۴، یکی از متراکم‌ترین کشورهای جهان به شمار می‌رود^[۱]. این کشور در دلتاهای حاصلخیز رودخانه‌های گنگ و برهماپوترا قرار دارد که بستری مناسب برای فعالیت‌های کشاورزی ایجاد کرده است^[۲]. بااین‌حال، روند شهرنشینی سریع، مهاجرت از مناطق روستایی به شهری، و تأثیرات تغییرات اقلیمی از مهم‌ترین چالش‌های جغرافیای انسانی بنگلادش محسوب می‌شوند^[۳]. رشد اقتصادی کشور در دهه‌های اخیر باعث بهبود نسبی وضعیت اقتصادی شده، اما همچنان فقر و نابرابری به طور گسترده‌ای وجود دارد. توزیع نامتوازن جمعیت، فشار روزافزون بر منابع طبیعی و آسیب‌پذیری در برابر بلایای طبیعی مانند سیل و طوفان از مسائل اصلی این کشور هستند. افزایش جمعیت و تمرکز بیشتر بر مناطق شهری نیز نیازمند مدیریت مناسب و سیاست‌گذاری‌های دقیق در سطح ملی است تا از بروز مشکلات بیشتر در آینده جلوگیری شود^[۴].

تاریخ بنگلادش

به اعتبار منابع موثق تاریخ باستانی در بنگال از 1000 پیش از میلاد و با ورود آریاییان آغاز می‌شود، هر چند از متون کهن آریاییان اطلاع چندانی درباره اوضاع سیاسی بنگاله به دست نمی‌آید^[۵]^[۶].

اغلب اطلاعات تاریخی موجود به ایندوس (Indus) (سند) و بالای دره‌های گنگ (Ganges Valleys) و پس از آن انتهای رودبیهار (Bihar) مربوط است. ابتدا مهاجرت گروه‌های هند و آریایی (Indo-Aryan) به شمال هند صورت گرفته است. بنظر می‌رسد قومی‌ غیرآریایی در بنگال می‌زیستند که به بنگ (Bang) شهرت داشتند و این نام از کلمه "بنگا" یا "ونگا" گرفته شده است.

از این قوم در متون حماسی قدیم به زبان سنسکریت و کتب مذهبی هندوان (پوراناها) و همچنین ادبیات بودایی یاد شده است^[۵]^[۵]^[۶].

بنگال از زمان امپراطوری شاهان گوپتا (Gupta) که هندو بودند شکل گرفت. شاهان گوپتا ابتدا در شمال بنگال و سپس بیهار حکومت را به عهده داشتند. در میان پادشاهان سلسله گوپتا، «چاندراگوپتا، «سامودراگوپتا»، «ویکرامادیتا» و «سکندا گوپتا» از دیگران مشهورترند.

آثار باستانی و تاریخی

از معماری نیمه مخروبه و یا مخروبه دوران قدیم، یک نکته را می‌توان دریافت و آن طبیعت توسعه فرهنگ بنگالی است که به دوره تمدن کشاورزی باز می‌گردد.

آثار بر جای مانده از قرن دوم قبل از میلاد در واقع بیانگر تمدن در دوره پالئوتیک (Paleothic) است که ذکر منطقه «وارندرا» (Varen dra) در ادبیات «ودیک» (Vedic) را نشان می‌دهد. زمانی که آریایی‌ها در شمال هند استقرار یافتند، مردم این منطقه را «نیشادا» (Nishada) می‌خواندند. باستان‌شناسان این مردم را «آسترواشیاتیک» (Austro-Asiatic) معرفی کرده‌اند. «نیشاداها» با فرهنگ «نئولتیک=نوسنگی» (Neolithic)، آشنایی داشتند و بعد‌ها با مردمی‌ که از نظر فرهنگی پیشرفته‌تر از آن‌ها بودند آمیزش یافتند. اینان بدنه اصلی جمعیت بنگال را تشکیل می‌دهند.

مساجد مشهور و تاریخی بنگلادش

از مساجد مشهور و تاریخی کشور بنگلادش می‌توان به مسجد بیت المکرم، مسجد ستاره، مسجد بیگم بازار، مسجد هفت گنبد، مسجد غوث الاعظم، مسجد شصت گنبد، مسجد طلائی کوچک، مسجد هفت گنبد بل بازار، مسجد خواجه، مسجد دیوانه، باگا مسجد اشاره کرد.

بخش کشاورزی

کشاورزی بازوی مهم اقتصاد بنگلادش است. کشاورزی در زمینه‌های اشتغال، فقر زدایی، رشد نیروی انسانی و تولید مواد غذایی و در مجموع در رشد و پیشرفت اقتصاد کشور تاثیر بسزایی دارد. محصولات عمده بنگلادش، برنج، کنف، نی شکر، سیب زمینی، عدس، گندم، چای و تنباکو است. تقریباً 72 درصد از تولیدات ناخالص کشور از بخش کشاورزی تامین می‌شود.

بنگلادش بزرگترین تولید کننده کنف در جهان است. بدلیل این که برنج غذای اصلی و از اهمیت زیادی برخوردار است، در سال بنا بر آمار FAO حدود 30 میلیون تن و بنا بر اعلام مقامات محلی 43 میلیون تن برنج تولید می‌شود. در سال‌های 1996 و 1997 م تولیدات سیب زمینی 1520000 تن، عدس 523000 تن، بذر خردل 390000 تن و نیشکر 7520000 تن بوده است. سی و دو درصد از درآمد ناخالص ملی کشور از بخش کشاورزی تأمین می‌شود. از میان تولیدات کشاورزی، مواد غذایی 73درصد، ماهی و دام‌ها 19 درصد و ثروت‌های جنگلی 7 درصد را تشکیل می دهند.

مسئله آبیاری در رشد تولیدات کشاورزی از درخور توجه است. ستاد عمران منابع آبی بنگلادش از طریق ساخت سدها، پل‌های آبگیر و کندن رودها نقش مهمی را در پیشرفت آبیاری کشور و کنترل سیل ایفا می‌کند. البته به دلیل نابرابری در سیستم مالکیت زمین در بنگلادش تنها 10 درصد از مردم کشور صاحب 60 درصد زمین و 66 درصد از مردم فقط 1 درصد از زمین‌های کشور را مالک هستند و یک سوم از مردم بنگلادش فاقد زمین هستند^[۷]

سیاست و حکومت بنگلادش

بنگلادش، کشوری واقع در جنوب آسیا، از زمان استقلال خود در سال ۱۹۷۱ تا به امروز تحولات سیاسی بسیاری را تجربه کرده است. با نظام جمهوری پارلمانی اداره می‌شود و نام رسمی آن "جمهوری مردمی بنگلادش" است. این کشور همواره با چالش‌های سیاسی، اجتماعی و اقتصادی مواجه بوده است. از انتخابات پیچیده گرفته تا اعتراضات گسترده و تغییرات متعدد در رهبری کشور، سیاست و حکومت بنگلادش همواره دستخوش تغییرات فراوانی بوده است. بررسی این بحران‌ها و تحولات از سال ۲۰۰۸ به بعد، ما را با روندهای سیاسی و حکومتی این کشور بیشتر آشنا می‌کند.

رؤسای جمهور بنگلادش (۱۹۷۱ تا ۲۰۲۳)

شیخ مجیب الرحمان: 11 آپریل 1971 تا 12 ژانویه 1972؛
ابوسعید چودوری: 12 ژانویه 1972 تا 34 دسامبر 1973؛
محمد محمد الله: 26 دسامبر 1973 تا 25 ژانویه 1975؛
شیخ محبیب الرحمان (مجدد ): 25 ژانویه تا 15 آگوست 1975؛
خوندوکار مشتاق احمد: 15 آگوست تا 6 نوامبر 1975؛
ابوسادات محمد سیم: 6 نوامبر 1975 تا 21 آپریل 1977؛
ضیاء الرحمان: 21 آپریل 1977 تا 30 می 1981؛
عبدالستار: 30 می 1981 تا 24 مارچ 1982؛
حسین محمد ارشاد: 24 تا 27 مارچ 1982؛
آ. اف . ام، احسن الدین چودوری: 27 مارچ 1982 تا 11 دسامبر 1983؛
حسین محمد ارشاد ( مجدد ): 11 دسامبر 1983 تا 6 دسامبر 1990؛
شهاب الدین احمد: 6 دسامبر 1990 تا 10 اکتبر 1991؛
عبدالرحمان بیسواس: 10 اکتبر 1991 تا اکتبر 1996؛
شهاب الدین احمد: 9 اکتبر 1996 تا 14 نوامبر 2001؛
بدرالاوزا چو دوری: 14 نوامبر 2001 تا 21جون 2002؛
جمیرالدین سرکار ( موقت ): 21 جون تا سپتامبر 2002؛
ایازالدین احمد: از سپتامبر 2002 تا ژانویه 2007؛
فخرالدین احمد: از ژانویه 2007 تا فوریه 2009؛
محمد ظل الرحمن: از فوریه 2009 - 2013؛
عبدالحمید: 2013- 2023؛
محمد شهاب‌الدین: 2023 تاکنون ؛

قانون اساسی

قانون اساسی بنگلادش در 4 نوامبر 1972 به تصویب رسید و از 16 دسامبر همان سال اجرا شد. اصلاحیه‌های مهم قانون اساسی در سال های 1973، 1974، 1975، 1977، 1979، 1981، 1988، 1989 و 1991 صورت گرفت. قانون اساسی در یازده فصل و 153 ماده تنظیم شده است.

۱. مبانی اولیه

در ابتدای تصویب قانون اساسی، سیاست دولت بر اساس ناسیونالیسم، سوسیالیسم، دموکراسی و سکولاریسم استوار بود. اما در اصلاحیه سال ۱۹۷۷، واژه «اسلام» جایگزین «سکولاریسم» شد و متن قانون به صورت زیر تغییر یافت: «کشور بر مبنای توکل و ایمان به خدا، ناسیونالیسم، دموکراسی و سوسیالیسم هدایت خواهد شد». در اصلاحیه بعدی در سال ۱۹۸۸، «اسلام» به عنوان دین رسمی کشور اعلام شد.

۲. اصلاحیه‌های مهم

اصلاحیه ۱۹۷۷: افزودن عبارت «بسم الله الرحمن الرحیم» به ابتدای قانون اساسی و جایگزینی اسلام به جای سکولاریسم؛
اصلاحیه ۱۹۸۸: اعلام اسلام به عنوان دین رسمی کشور؛
اصلاحیه ۱۹۹۰: اختصاص ۳۰ کرسی برای زنان در مجلس نمایندگان؛
اصلاحیه ۱۹۹۱: تغییر سیستم ریاست جمهوری به سیستم پارلمانی که انتخاب رئیس جمهور از طرف مجلس[ii] صورت خواهد گرفت^[۸].

پرچم؛ نشان و سرود ملی

پرچم ملی بنگلادش دارای زمینه رنگ سبز و تصویر خورشیدی به رنگ سرخ است. زمینه رنگ سبز پرچم نشانه جوانی و سرزنده بودن مردم و رنگ قرمز خورشید به منزله مبارزات استقلال طلبانه مردم بنگلادش می‌باشد.

سرود ملی بنگلادش نیز چنین است (ترجمه به فارسی):

بنگلادش طلایی من، عشق می‌ورزم به تو،
برای ابد آسمان‌هایت و هوایت در قلب من جا دارد.
در بهار ای مادر من، رایحه ای از شکوفه های درختان انبه ترا سرشار از سرخوشی وصف ناشدنی می‌کند^[۹].
آه که چه هیجانی دارد.
در پــــاییز ای مادر من، در مزارع پر محصولت همه جا را سرشار از لبخندهای شیرین می‌بینم.
آه که چه سایه‌های زیبایی، چه ظرافتی، چه فرش گسترده‌ای در پیش پاهای درختان انجیر معابد ودر طول دو ساحل رودخانه دارد.
آه ای مادر، کلمات از لبان تو همچون شهد به گوش‌های من می‌ریزند.
آه که همه جانی، آه مادر من اگر غم در دیده تو بنشیند، چشمانم پر از اشک خواهند شد^[۱۰].

شهرهای مهم بنگلادش

داکا

شهر داکا پایتخت و بزرگترین شهر بنگلادش است. این شهر در قرن دهم میلادی بنا نهاده شد و از سال 1608 تا 1704، پایتخت مغول در بنگال بود. قبل از این که در سال 1765 زیر سیطره دولت بریتانیا قرار گیرد، این شهر مرکز تجاری بریتانیا، فرانسه و هلند بود. سپس در سال 1905 مجدداً پایتخت و مرکز نامیده شد و در سال 1956 پایتخت پاکستان شرقی شد. در سال 1971 به هنگام جنگ برای استقلال، خسارات زیادی را متحمل شد. در سال 1982، تلفظ نام داکا از " Dacca" به " Dhaka" تغییر یافت. این شهر از نظر جغرافیایی در مرکز کشور و در ناحیه دلتایی رودخانه‌های «گنگ» و «براهماپوترا» قرار گرفته است. موقعیت شهر از نظر آب و هوایی بیشتر بارانی است. میانگین سالانه بارندگی حدود 80 درصد در طول سال و مربوط به ماه‌های می تا سپتامبر می‌باشد.

راجشاهی

نام قبلی این شهر «رامپور بوالیا» (Rampur Boalia) بود. شهر راجشاهی در بخش غرب بنگلادش واقع شده است. این شهر در کنار رودخانه پادما (Padma) قرار گرفته است. راجشاهی در سال 1876 میلادی تأسیس شد و در حال حاضر، شهری صنعتی و فرهنگی و آموزشی است. این شهر دارای یک کالج پزشکــــی، انستیتو پـــرورش کــرم ابریشم، دانشگاه راجــــشاهی ( 1953م)، و تعدادی کالج بسیار خوب و معروف است. شهرت شهر راجشاهی بخاطر ابریشم، میوه، بخصوص منگو و لیچی (Lichi) است. از محصولات مهم کشاورزی این منطقه می‌توان، برنج، کنف، نیشکر را ذکر کرد.

چیتاگنگ

چیتاگنگ شهر بندری و مرکز تجاری و صنعتی بنگلادش است. این شهر در سال 1986، 1/750/000 نفر جمعیت داشته است. این شهر در کنار رودخانه کارنافول که حدود 19 کیلومتر تا دهانه خلیج بنگال ادامه دارد، واقع شده است. بندر چیتاگنگ قطب اقتصادی کشور و مهم ترین و اصلی ترین بندر بنگلادش است. از سوی دیگر، چیتاگنگ شهری باستانی است.

کولنا

شهر کولنا در جنوب غربی بنگلادش و در مسیر رودخانه بزرگ بای لب (Bhailab) واقع شده است. بر روی این رودخانه پل هوایی بزرگی نصب شده است که هم امکان تردد برای اتومبیل‌ها و هم عبور قطار را ممکن ساخته است. این مسیر امکان تماس و ارتباط میان شهرهای بزرگ را از شمال به جنوب فراهم کرده است.

سیلهت

سیلهت در شمال شرقی بنگلادش واقع شده است. این شهر اولین نقطه‌ای است که توجه همه توریست‌ها را به خود جلب می‌کند. سیلهت در میان تپه‌های خاسیا (Khasia) و جینتیا (Jaintia) در شمال و تپه‌های تریپورا (Tripura) در جنوب واقع شده است. این منطقه بر خلاف سایر مناطق که زمین آن‌ها مسطح می‌باشد، دارای پستی و بلندی‌ها بسیار و تپه‌های سرسبز چای است. در فصل سرما، این منطقه سرسبزی و یکرنگی زیبایی دارد. از نظر تاریخی، سیلهت سرگذشتی طولانی و مشهور دارد.

مدیریت فرهنگی کشور

دولت‌ جمهوری خلق‌ بنگلادش‌ نظامی‌ وحدت‌ طلب‌ دارد. بنابراین‌ تمامی هزینه‌های دولت‌ از طریق‌ بودجه‌ای واحد برآورد میشود. بودجه‌ مالی کشور بنگلادش‌ برای یکسال‌ مالی که‌ از 1 ژوئن‌ تا 30 ژوئیه‌ به‌ طول‌ میانجامد، تعیین‌ می شود. دولت‌ بنگلادش‌ از این‌ بودجه‌ مبالغی را به‌ وزارتخانه‌های ارشد اختصاص‌ میدهد. سپس‌ هر وزارتخانه،‌ مبلغ‌ بودجه‌ تخصیص‌ یافته‌ را در میان‌ مؤسسات‌ تحت‌ نظارت‌ خود تقسیم‌ می‌کند. فعالیت‌های فرهنگی کشور بنگلادش‌ را اغلب‌ مؤسساتی که‌ تحت‌ نظارت‌ وزارت‌ علوم‌ و فرهنگ‌ قرار دارند انجام‌ می‌دهند.

جهانگردی

بنگلادش برخلاف داشتن جاذبه‌های جهانگردی بین‌المللی، متاسفانه به دلیل تبلیغات سوء علیه این کشور مبنی بر وجود بیماری‌های واگیر و محیط زیست آلوده، هنوز نتوانسته به نحو شایسته از امکانات جاذبه‌های گردشگری خود استفاده کند. با این وجود مکان‌های زیر در سال 2009 از طرف یونسکو^[۱۱] به نام "میراث فرهنگی جهان" به ثبت رسیده است:

مسجد تاریخی شهر Bagerhat؛ خرابه‌های ویهارای بودایی در شهر Paharpur؛جنگل‌های سوندربان، بزرگترین جنگل‌های Mangrove در جهان^[۱۲].

ادیان در بنگلادش

ادیان در بنگلادش شامل جایگاه دین در جامعه و سیاست، تاريخ اديان و مذاهب، موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب در بنگلادش، مسيحيت، اسلام و مسلمانان، تشیع،تركیب جمعیت شیعیان، مراكز تبلیغی شیعیان، تسنن در بنگلادش، هندوها در بنگلادش، آیین بودا در بنگلادش، تصوف در بنگلادش است.

مسيحيت

اکثریت مسیحیان بنگلادش پیرو کلیسای کاتولیک روم هستند و پاپ را به عنوان رهبر روحانی مذهبی شان می‌دانند. شاید عده‌ای بسیار اندک از مسیحیان بنگلادش پروتستان باشند. چون اغلب میسیونرهای مسیحی که در بنگلادش فعالیت‌های تبلیغی گسترده دارند، پیرو کلیسای کاتولیک رومی واتیکان هستند.

شیعیان بنگلادش

پیروان مکتب اهل بیت در بنگلادش بین 16 تا 20 هزار نفر هستند (تا تاریخ تدوین این تحقیق، 2012م)، که بیش از چهار هزار نفر از آنان را مهاجران بیهاری تشکیل می‌دهند. مسایل سیاسی فی مابین بنگلادش و پاکستان، در زمان درگیری‌های استقلال طلبانه بنگلادش (پاکستان شرقی)، موجب شد که آن‌ها از لحاظ موقعیت اجتماعی و آموزشی در وضعیت بدی قرار بگیرند. بیشتر جمعیت شیعیان را بنگالی‌های اصیل تشکیل می‌دهند، همچنین از کل جمعیت آن‌ها، بین 35 تا 40 درصد از مستبصرینی هستند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تمایلی به افکار و عقاید شیعه پیدا کردند و عمدتا نیز از میان تحصیلکرده‌ها و روشنفکران جامعه بنگلادش می باشند. مرکزیت اهل تشیع در داکا و در حسینیه دالان است؛ در بین اهل سنت و شیعیان بنگلادش به علت اینکه تبلیغات منفی علیه همدیگر ندارند و موقعیت شیعیان نیز خطری برای جامعه بزرگ اهل سنت ایجاد نمی‌کند، همزیستی و محبت برقرار است. برادران اهل سنت به دلیل علاقه شدید به اهل بیت(ع) در مراسم عاشورای شیعیان شرکت می‌کنند. روز عاشورا نیز در تقویم تعطیلات کشور روزی مذهبی و تعطیل رسمی سراسری است.

تسنن

اکثریت قاطع مسلمانان بنگلادش اهل سنت می باشند و 99/99درصد جمعیت مسلمانان کشور را تشکیل می دهند. آنان به دو دسته تقسیم می‌شوند:

حنفیان

پیروان مذهب حنفی 90در صد از جمعیت مسلمانان اهل سنت را تشکیل می‌دهند.

اهل الحدیث

10درصد جمعیت اهل سنت را تشکیل می‌دهند و پیرو هیچ یک از مذاهب چهارگانه نیستند. از لحاظ عقاید و افکار و سلوک بسیار نزدیک به وهابیت می‌باشند. نفوذ وهابیت در بین آنان بیش از نفوذشان در حنفیان است.

هندوها در بنگلادش

از کل جمعیت بنگلادش، حدود 15 درصد را هندوها تشکیل می دهند. هندوها به گروه‌ها و طبقاتی تقسیم شده‌اند. طبقه برهمن‌ها در راس همه طبقات این دین و روحانی هندوها می‌باشند. اجرای مراسم دینی و مذهبی، نکاح و مراسم تشییع میت و سوزاندن آن و...، در دست برهمن‌هاست. طبقه شاتریاها بعد از طبقه برهمن‌ها می‌باشد. در گذشته این گروه (شاتریاها) متصدی امور کشوری و لشکری بودند. طبقه کسبه و تجار (ویشیا) نیز بعد از طبقه شاتریاست. این طبقه به انواع داد و ستد و کسب و کار مشغول‌اند.

نیز نگاه کنید به

پاورقی

[i] - آغاز سال جدید

[ii] - کثریت آرا

کتابشناسی

↑ Bangladesh Population 2024 (Live). (n.d.-b), Available for https://worldpopulationreview.com/countries/bangladesh
↑ قابل بازیابی از: https://education.nationalgeographic.org/resource/delta/#:~:text=The%20world's%20largest%20delta%20is,agricultural%20products%20of%20the%20delta.
↑ Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. Frontiers in Public Health, 11, https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1269362
↑ Murshed, M., & Saadat, S. Y. (2018). Effects of urbanization on climate change: Evidence from Bangladesh. SSRN Electronic Journal, Available for https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3247302
↑ ^۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ کریمی، جواد(1403). " بنگلادش". دانشنامه جهان اسلام، قابل بازیابی از https://rch.ac.ir/article/Details/11691?%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4
↑ ^۶٫۰ ^۶٫۱ امام الدین، س.، "بنگال/ بنگاله"، دانشنامه جهان اسلام، ذیل حرف ب. ص 333.
↑ Bangladesh-Britannica Online Encyclopedia, 2011‌
↑ Lewis, 2011, 41-72
↑ Philips and Gritzner, 2007:11
↑ The Independent Bangladesh Year books , 2011 , Dhaka , Bangladesh
↑ https://www.unesco.org/en
↑ https://www.unesco.org/en

[1] Bangladesh Population 2024 (Live). (n.d.-b), Available for https://worldpopulationreview.com/countries/bangladesh

[2] قابل بازیابی از: https://education.nationalgeographic.org/resource/delta/#:~:text=The%20world's%20largest%20delta%20is,agricultural%20products%20of%20the%20delta.

[3] Rahaman, M. A., Kalam, A., & Al-Mamun, M. (2023). Unplanned urbanization and health risks of Dhaka City in Bangladesh: uncovering the associations between urban environment and public health. Frontiers in Public Health, 11, https://doi.org/10.3389/fpubh.2023.1269362

[4] Murshed, M., & Saadat, S. Y. (2018). Effects of urbanization on climate change: Evidence from Bangladesh. SSRN Electronic Journal, Available for https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3247302

[:3-5] ۵٫۰ ^۵٫۱ ^۵٫۲ کریمی، جواد(1403). " بنگلادش". دانشنامه جهان اسلام، قابل بازیابی از https://rch.ac.ir/article/Details/11691?%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4

[:4-6] ۶٫۰ ^۶٫۱ امام الدین، س.، "بنگال/ بنگاله"، دانشنامه جهان اسلام، ذیل حرف ب. ص 333.

[7] Bangladesh-Britannica Online Encyclopedia, 2011‌

[8] Lewis, 2011, 41-72

[9] Philips and Gritzner, 2007:11

[10] The Independent Bangladesh Year books , 2011 , Dhaka , Bangladesh

[11] ttps://www.unesco.org/en

[12] ttps://www.unesco.org/en

[۱]

[۲]

[۳]

[۴]

[۵]

[۶]

[۷]

[۸]

[۹]

[۱۰]

[۱۱]

[۱۲]

@@ خط ۳۸: / خط ۳۸: @@
 === [[مساجد مشهور و تاریخی بنگلادش]] ===
-از مساجد مشهور و تاریخی [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] می توان به [[مسجد بیت المکرم]]، [[مسجد ستاره]]، [[مسجد بیگم بازار]]، [[مسجد هفت گنبد]]، [[مسجد غوث الاعظم]]، [[مسجد شصت گنبد]]، [[مسجد طلائی کوچک]]، [[مسجد هفت گنبد بل بازار]]، [[مسجد خواجه]]، [[مسجد دیوانه]]، [[باگا مسجد]] اشاره کرد.
+از مساجد مشهور و تاریخی [[بنگلادش|کشور بنگلادش]] می‌توان به [[مسجد بیت المکرم]]، [[مسجد ستاره]]، [[مسجد بیگم بازار]]، [[مسجد هفت گنبد]]، [[مسجد غوث الاعظم]]، [[مسجد شصت گنبد]]، [[مسجد طلائی کوچک]]، [[مسجد هفت گنبد بل بازار]]، [[مسجد خواجه]]، [[مسجد دیوانه]]، [[باگا مسجد]] اشاره کرد.
 [[پرونده:کشاورزی در بنگلادش.jpg|بندانگشتی|کشاورزی در بنگلادش ، قابل بازیابی از<nowiki/>https://www.lightcastlebd.com/insights/2021/08/agricultural-productivity-in-bangladesh-and-green-revolution-where-are-we-heading-3/]]
@@ خط ۱۱۸: / خط ۱۱۸: @@
 ==== [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] ====
-[[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] شهر بندری و مرکز تجاری و صنعتی [[بنگلادش]] است. این شهر در سال 1986، 1/750/000 نفر جمعیت داشته است. این شهر در کنار رودخانه کارنافول که حدود 19 کیلومتر تا دهانه خلیج بنگال ادامه دارد، واقع شده است. بندر چیتاگنگ قطب اقتصادی کشور و مهم ترین و اصلی ترین بندر [[بنگلادش]] است. از سوی دیگر، [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] شهری باستانی است و دوره تاریخی این شهر از زمان تیپرا (Tippera) که به دوره بودایی معروف است، شروع شده و سپس به دوره های تسلط و سیطره آراکان ( هندوها ) و مغول ( دوره مسلمانان ) تقسیم بندی شده است.
+[[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] شهر بندری و مرکز تجاری و صنعتی [[بنگلادش]] است. این شهر در سال 1986، 1/750/000 نفر جمعیت داشته است. این شهر در کنار رودخانه کارنافول که حدود 19 کیلومتر تا دهانه خلیج بنگال ادامه دارد، واقع شده است. بندر چیتاگنگ قطب اقتصادی کشور و مهم ترین و اصلی ترین بندر [[بنگلادش]] است. از سوی دیگر، [[چيتاگنگ|چیتاگنگ]] شهری باستانی است.
 ==== [[کولنا]] ====
-[[کولنا|شهر کولنا]] در جنوب غربی [[بنگلادش]] و در مسیر رودخانه بزرگ بای لب (Bhailab) واقع شده است. بر روی این رودخانه پل هوایی بزرگی نصب شده است که هم امکان تردد برای اتومبیل‌ها و هم عبور قطار را ممکن ساخته است. این مسیر امکان تماس و ارتباط میان شهرهای بزرگ را از شمال به جنوب فراهم کرده است. [[کولنا|شهر کولنا]] (خولنا) در ساحل پوپشا (Pupsha) می‌باشد که موقعیت مهم تجاری، بندری و انبار کالاهای تولیدی دارد.
+[[کولنا|شهر کولنا]] در جنوب غربی [[بنگلادش]] و در مسیر رودخانه بزرگ بای لب (Bhailab) واقع شده است. بر روی این رودخانه پل هوایی بزرگی نصب شده است که هم امکان تردد برای اتومبیل‌ها و هم عبور قطار را ممکن ساخته است. این مسیر امکان تماس و ارتباط میان شهرهای بزرگ را از شمال به جنوب فراهم کرده است.
 ==== [[سیلهت]] ====
 [[سیلهت]] در شمال شرقی [[بنگلادش]] واقع شده است. این شهر اولین نقطه‌ای است که توجه همه توریست‌ها را به خود جلب می‌کند. [[سیلهت]] در میان تپه‌های خاسیا (Khasia) و جینتیا (Jaintia) در شمال و تپه‌های تریپورا (Tripura)  در جنوب واقع شده است. این منطقه بر خلاف سایر مناطق که زمین آن‌ها مسطح می‌باشد، دارای پستی و بلندی‌ها بسیار و تپه‌های سرسبز چای است. در فصل سرما، این منطقه سرسبزی و یکرنگی زیبایی دارد. از نظر تاریخی، [[سیلهت]] سرگذشتی طولانی و مشهور دارد.
+=== [[مدیریت فرهنگی بنگلادش|مدیریت فرهنگی کشور]] ===
+دولت‌ جمهوری خلق‌ [[بنگلادش|بنگلادش‌]] نظامی‌ وحدت‌ طلب‌ دارد. بنابراین‌ تمامی هزینه‌های دولت‌ از طریق‌ بودجه‌ای واحد برآورد میشود. بودجه‌ مالی کشور [[بنگلادش|بنگلادش‌]] برای یکسال‌ مالی که‌ از 1 ژوئن‌ تا 30 ژوئیه‌ به‌ طول‌ میانجامد، تعیین‌ می شود. دولت‌ [[بنگلادش|بنگلادش‌]] از این‌ بودجه‌ مبالغی را به‌ وزارتخانه‌های ارشد اختصاص‌ میدهد. سپس‌ هر وزارتخانه،‌ مبلغ‌ بودجه‌ تخصیص‌ یافته‌ را در میان‌ مؤسسات‌ تحت‌ نظارت‌ خود تقسیم‌ می‌کند. فعالیت‌های فرهنگی کشور [[بنگلادش|بنگلادش‌]] را اغلب‌ مؤسساتی که‌ تحت‌ نظارت‌ وزارت‌ علوم‌ و فرهنگ‌ قرار دارند انجام‌ می‌دهند.
+[[پرونده:جنگل‌های سوندربان.png|بندانگشتی|جنگل‌های سوندربان ، قابل بازیابی از https://safiransafar.com/%D8%AC%D9%86%DA%AF%D9%84-%D9%87%D8%A7%DB%8C-%D8%B3%D9%88%D9%86%D8%AF%D8%A7%D8%B1%D8%A8%D8%A7%D9%86%D8%B3-%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4/]]
+=== [[صنعت گردشگری بنگلادش|جهانگردی]] ===
+[[بنگلادش]] برخلاف داشتن جاذبه‌های جهانگردی بین‌المللی، متاسفانه به دلیل تبلیغات سوء علیه این کشور مبنی بر وجود بیماری‌های واگیر و محیط زیست آلوده، هنوز نتوانسته به نحو شایسته از امکانات جاذبه‌های گردشگری خود استفاده کند. با این وجود مکان‌های زیر در سال 2009 از طرف [https://www.unesco.org/en یونسکو]<ref>https://www.unesco.org/en</ref> به نام "میراث فرهنگی جهان" به ثبت رسیده است:
+مسجد تاریخی شهر Bagerhat؛ خرابه‌های ویهارای بودایی در شهر Paharpur؛جنگل‌های سوندربان، بزرگترین جنگل‌های  Mangrove در جهان<ref>https://www.unesco.org/en</ref>.
+=== [[ادیان در بنگلادش]] ===
+ادیان در بنگلادش شامل [[جایگاه دین در جامعه و سیاست بنگلادش|جایگاه دین در جامعه و سیاست،]] [[تاريخ اديان و مذاهب بنگلادش|تاريخ اديان و مذاهب]]، [[موقعیت دین رسمی و سایر ادیان و مذاهب در بنگلادش]]، [[مسيحيت در بنگلادش|مسيحيت]]، [[اسلام و مسلمانان بنگلادش|اسلام و مسلمانان،]] [[تشیع در بنگلادش|تشیع،]][[تركیب جمعیت شیعیان در بنگلادش|تركیب جمعیت شیعیان،]] [[مراكز تبلیغی شیعیان در بنگلادش|مراكز تبلیغی شیعیان،]] [[تسنن در بنگلادش]]، [[هندوها در بنگلادش]]، [[آیین بودا در بنگلادش]]، [[تصوف در بنگلادش]] است.
+==== [[مسيحيت در بنگلادش|مسيحيت]] ====
+اکثریت مسیحیان [[بنگلادش]] پیرو کلیسای کاتولیک روم هستند و پاپ را به عنوان رهبر روحانی مذهبی شان می‌دانند. شاید عده‌ای بسیار اندک از مسیحیان [[بنگلادش]] پروتستان باشند. چون اغلب میسیونرهای مسیحی که در [[بنگلادش]] فعالیت‌های تبلیغی گسترده دارند، پیرو کلیسای کاتولیک رومی واتیکان هستند.
+==== [[تشیع در بنگلادش|شیعیان بنگلادش]] ====
+پیروان مکتب اهل بیت در [[بنگلادش]] بین 16 تا 20 هزار نفر هستند (تا تاریخ تدوین این تحقیق، 2012م)، که بیش از چهار هزار نفر از آنان را مهاجران بیهاری تشکیل می‌دهند. مسایل سیاسی فی مابین [[بنگلادش]] و [[پاکستان]]، در زمان درگیری‌های استقلال طلبانه [[بنگلادش]] (پاکستان شرقی)، موجب شد که آن‌ها از لحاظ موقعیت اجتماعی و آموزشی در وضعیت بدی قرار بگیرند. بیشتر جمعیت شیعیان را بنگالی‌های اصیل تشکیل می‌دهند، همچنین از کل جمعیت آن‌ها، بین 35 تا 40 درصد از مستبصرینی هستند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی ایران تمایلی به افکار و عقاید شیعه پیدا کردند و عمدتا نیز از میان تحصیلکرده‌ها و روشنفکران [[جامعه بنگلادش]] می باشند. مرکزیت اهل تشیع در [[داكا|داکا]] و در حسینیه دالان است؛ در بین اهل سنت و شیعیان بنگلادش به علت اینکه تبلیغات منفی علیه همدیگر ندارند و موقعیت شیعیان نیز خطری برای جامعه بزرگ اهل سنت ایجاد نمی‌کند، همزیستی و محبت برقرار است. برادران اهل سنت به دلیل علاقه شدید به اهل بیت(ع) در مراسم عاشورای شیعیان شرکت می‌کنند. روز عاشورا نیز در تقویم تعطیلات کشور روزی مذهبی و تعطیل رسمی سراسری است.
+==== [[تسنن در بنگلادش|تسنن]] ====
+اکثریت قاطع [[اسلام و مسلمانان بنگلادش|مسلمانان بنگلادش]] اهل سنت می باشند و 99/99درصد جمعیت [[اسلام و مسلمانان بنگلادش|مسلمانان]] کشور را تشکیل می دهند. آنان به دو دسته تقسیم می‌شوند:
+===== حنفیان =====
+پیروان مذهب حنفی 90در صد از جمعیت [[اسلام و مسلمانان بنگلادش|مسلمانان]] اهل سنت را تشکیل می‌دهند.
+====== اهل الحدیث ======
+درصد جمعیت اهل سنت را تشکیل می‌دهند و پیرو هیچ یک از مذاهب چهارگانه نیستند. از لحاظ عقاید و افکار و سلوک بسیار نزدیک به وهابیت می‌باشند. نفوذ وهابیت در بین آنان بیش از نفوذشان در حنفیان است.
+[[پرونده:معبد داک.jpg|بندانگشتی|معماری معبد داکشواری ماندیر در بنگلادش ، قابل بازیابی از<nowiki/>https://safiransafar.com/%D8%AF%D8%A7%DA%A9%D8%B4%D9%88%D8%A7%D8%B1%DB%8C-%D9%85%D8%A7%D9%86%D8%AF%DB%8C%D8%B1-%D8%AF%D8%B1-%D8%A8%D9%86%DA%AF%D9%84%D8%A7%D8%AF%D8%B4/]]
+==== [[هندوها در بنگلادش]] ====
+از کل جمعیت [[بنگلادش]]، حدود 15 درصد را هندوها تشکیل می دهند. هندوها به گروه‌ها و طبقاتی تقسیم شده‌اند. طبقه برهمن‌ها در راس همه طبقات این دین و روحانی هندوها می‌باشند. اجرای مراسم دینی و مذهبی، نکاح و مراسم تشییع میت و سوزاندن آن و...، در دست برهمن‌هاست. طبقه شاتریاها بعد از طبقه برهمن‌ها می‌باشد. در گذشته این گروه (شاتریاها) متصدی امور کشوری و لشکری بودند. طبقه کسبه و تجار (ویشیا) نیز بعد از طبقه شاتریاست. این طبقه به انواع داد و ستد و کسب و کار مشغول‌اند.