فرهنگ عمومی قزاقستان

یکی از ویژگی‌‌های جامعه قزاقستان فراوانی و تنوع اقوام است که این تنوع متناسب با قومیت‌‌های مختلف به تعدد خصایص و ویژگی‌‌های عامه مردم منجر شده است.

قزاق‌ها که بیشترین جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند تا حدی به هویت ملی، آداب و رسوم و خصایص فرهنگ شرقی پایبند هستند، و علی‌رغم گذشت زمان و سیطره هفتاد ساله روس‌ها بر فرهنگ آنها، آداب و رسوم و هویت ملی خود را حفظ کرده‌اند. هنوز مراسم عقد، ازدواج، عروسی و بزرگداشت درگذشتگان خود را بر اساس سنت‌‌های گذشته قبیله‌ای و کوچ نشینی برگزار می‌کنند، میهمان نوازی از ویژگی‌‌های برجسته آنها به شمار می‌رود، با وجود پشت سر گذاشتن دوران کوچ نشینی، چادر نشینی و شغل کشاورزی و دامداری هنوز نوشیدنی کموز که از شیر مادیان تولید می‌شود سر سفره قزاق‌ها امری رایج است، همینطور غذاها، جشن‌ها و روابط خانوادگیشان متاثر از فرهنگ گذشته است و با توجه به اینکه در گذشته ساخت زیور آلات شامل انگشتر، دستبند، گردنبند و... از نقره با ترکیب ساخت منحصر به فرد دوران استپ نشینی در بین آنها رایج بوده است امروزه نیز به این صنایع دستی توجه زیادی می‌شود که معمولا مورد توجه گردشگران خارجی قرار می‌گیرد. البته هر چند قزاق‌ها به بسیاری از فرهنگ و سنت‌‌های گذشته خود پایبند هستند ولی پس از استقلال سبک زندگی آنها خیلی سریع تحت تاثیر فرهنگ غرب قرار گرفت.

روس‌ها که دومین جمعیت قزاقستان را تشکیل می‌دهند علی‌رغم زندگی در این کشور و در کنار قزاق‌ها، نه تنها فرهنگ و آداب و رسوم خود را حفظ کرده‌اند، بلکه به دلیل تفوق آنها در دوران اتحاد جماهیر شوروی، فرهنگ و آداب و رسوم قزاق‌ها را نیز تحت تاثیر خود قرار داده‌اند.

همچنین سایر اقوام ساکن در قزاقستان مانند اویغورها، ازبک‌ها، آذری‌ها، کره ای‌ها، آلمان‌ها، ایرانی‌ها و ... که تقریبا بین %۳ تا %۵ کل جمعیت را تشکیل می‌دهند هم آداب و رسوم خود را حفظ کرده‌اند که هر یک از اقوام و ملیت‌‌های مختلف هر ساله به مناسبت‌‌های مختلف مانند جشن نوروز، کریسمس و روزهای ملی قزاقستان در جشنواره‌‌های فرهنگی و هنری فرهنگ و آداب و رسوم خود را در قالب برپایی جشنواره‌‌های غذاهای سنتی، نمایشگاه صنایع دستی، برگزاری تئاتر با پوشش لباس‌‌های محلی و سنتی خود فرهنگ، سنت و آداب و رسوم خود را به نمایش می‌گذارند.

علی‌رغم تنوع فرهنگی در بین مردم قزاقستان، ملیت‌‌های مختلف احترام به فرهنگ و آداب و رسوم سایر اقوام جزء فرهنگ مشترک همه آن‌ها است و نکته دیگری که در بین همه اقوام به رسمیت شناخته شده است، وحدت ملی، پذیرش قوانین و زندگی در تحت لوای دولت قزاقستان است.

آداب و رسوم

قزاق‌ها در طول دوران شکل گیری با ملل و اقوام مختلف ممزوج شده است که این تداخل‌‌های قومی نتیجه آداب و رسوم متنوع و فراوانی شده است به همین خاطر قزاق‌ها در بین مردم آسیای مرکزی از لحاظ فرهنگی یکی از غنی‌ترین مردم هستند.

طبق مدارک علمی، می‌توان گفت که برای اولین بار، ملت قزاق در قرون ۱۳- ۱۴ میلادی پدیدار شده و از همان زمان بسیاری از آداب و رسوم و عرف و عادات قزاق شکل گرفته و توسعه یافته است. الگوهای پیشرفته آن از نسلی به نسلی دیگر انتقال پذیرفته تا به دوران ما رسیده است.

آداب و رسوم قزاق را می‌توان به سه گروه تقسیم کرد:

• آداب و رسوم تربیت کودکان؛
• آداب و رسوم معیشت؛
• آداب و رسوم فرهنگی و اجتماعی.

عرف و عادت مربوط به تربیت کودکان عبارت است از رسم و آدابی که از مراسم تولد یک نوزاد (شیلده خانه، مژدگانی، نامگذاری، به گهواره گذاری، چله، زبان آموزی، بر اسب نشانی، ختنه سوران و غیره) شروع شده و نحوه آماده نمودن دختر و پسر برای ازدواج، زندگی اجتماعی و اشتغال و امرار معاش را شامل می‌شود. آداب و رسوم راجع به معشیت شامل چادر نمدی، اثاثیه، اغذیه و البسه ملی، آموزش مشاغل همچون دامداری، زراعت، شکار، ماهیگیری و باغبانی است.

همچنین آداب و رسوم فرهنگی و اجتماعی عبارت اند از آئول (آبادی) قزاق، خویشاوندی قزاق‌‌های آئول، زبان آوری، آلات موسیقی ملی قزاق، ازدواج و تشکیل خانواده، مهمان نوازی، برگزاری جشن‌‌های ملی و قومی، مراسم تشییع جنازه؛ که به اهم آداب و رسوم مردم اشاره می‌شود.

احترام به بزرگان - یکی دیگراز ویژگی‌‌های مثبت مردم قزاق است، که این ویژگی هنوز نیز در بین مردم مرسوم است.

یکی از سنت‌‌های بسیار پسندیده مردم قزاقستان از دوران کهن تا به امروز حس همیاری و کمک به یکدیگر است که کمک‌‌های مالی «ژولو»، (Zhylu) از نمونه‌‌های بارز حس نوع دوستی و کمک به همنوعان خود است. به این معنی که اگر در بلایای طبیعی به کسی خسارت مالی وارد شود خویشان، اقوام یا همسایگان به فرد خسارت دیده حیوان (گاو، گوسفند و یا شتر)، لباس و هر چیز مورد نیاز داده می‌شود تا بتواند به زندگی ادامه دهد.

مراسم جشن قزاق‌ها به مناسبت تولد و تربیت پسر

از دیرباز تا کنون تولد فرزند مذکر در بین قزاق‌ها اتفاقی میمون و خوشایند بوده است، به همین خاطر قزاق استپ نشین برای این هدیه خدادادی در برهه‌‌های مختلف رشد و نمو پسر و از بدو تولد تا دوران ازدواج مراسم و جشن‌‌های مختلفی برگزار می‌کرده‌اند که بسیاری از این مراسم و جشن‌ها هنوز در بین مردم قزاقستان به خصوص در بین مردم روستایی رواج دارد که شاید بتوان اهمیت و تکریم فرزند پسر در بین مردم قزاقستان را ناشی از زندگی صحرانشینی و کوچ‌نشینی و شغل کشاورزی و دامداری آنها در گذشته دانست که چنین زندگی‌ای نیروی کار قوی را می‌طلبید که معمولا پسران بیش از دختران برای انجام کارهای خشن و تامین نیازمندی‌‌های زندگی سخت عشایری آنها مناسب بوده است و از سوی دیگر شجره‌نامه و نسل هر خانواده و هر قبیله از طریق مردان تعیین می‌شده‌است، لذا با تولد فرزند پسر برایشان نوید افزایش نیروی کار را می‌داد، پس تولد فرزند پسر از تولد دختر برایشان شادی‌آفرین‌تر و میمون‌تر بوده است. بنا بر سنت دیرینه قزاق‌ها با تولد فرزند هر خانواده بنا بر وسع و توان مالی و در شان خانوادی خود از فامیل، اقوام و کسانی که در نزدیکی آنها زندگی می‌کرده‌اند و گاه از ساکنین دورتر دعوت به عمل می‌آمد و با پذیرایی از آنها با عذاهای متنوع محلی و گوشت اسب تولد فرزند اعلام می‌شد. در این مراسم بزرگ قبیله نامگذاری فرزند را انجام می‌داد و شرکت‌کنندگان در این مراسم نیز با برپایی شعر خوانی و مشاعره، برگزاری مسابقه‌‌های سنتی و آوازخوانی خود را در شادی پدر و مادر فرزند شریک می‌کردند.

پس از برپایی میهمانی و نامگذاری فرزند متولد شده مراسم دیگری به نام "بسیکه سالو" برای خواباندن نوزاد در گهواره با این آرزوی که او زودتر بزرگ شود و به مانند یک پهلوان سالم و قوی گردد، این مراسم معمولا بین ۳ تا ۵ روز بعد از افتادن بند نوزاد برگزار می‌شود.

مراسم "توساو کسو" - برای اولین گام کودک برگزار می‌شود و "آتقا اوتیرغیزی" - برای سوار کردن پسر بر اسب و ختنه کردن فرزند پسر در سنین ۵ تا ۷ سالگی برگزار می‌شود که در این مراسم ملا و مرشد محل را دعوت می‌کردند تا مراسم ختنه کردن فرزند را انجام دهد. «کوکونان شوگارو» - مراسمی است که در چهلمین روز تولد کودک انجام می‌شود، این مراسم نوزاد را در ۴۰ قاشق آب حمام می‌کنند، همچنین این مراسم در گرفتن مو و ناخن کودک برای اولین بار گرفته می‌شود.

مراسم عروسی

در فرهنگ و آداب و رسوم قزاقی، جوانان تا هفت نسل نمی‌تواند با فامیل و نزدیکان خود ازدواج کنند و تنها می‌توانند با افرادی از قبیله و خانواده‌‌های دیگر ازدواج کنند که این امر شاید به دلیل رعایت بهداشت در تولد فرزندان سالم بوده است که البته این رسم امروزه در بین مردم قزاقستان به خصوص در بین شهرنشینان کمتر مورد توجه قرار دارد.

پسرهای قزاق معمولا در سن ۱۴ سالگی و دختران عموما در سن ۱۳ سالگی ازدواج می‌کرده‌اند که هر چند امروزه ممکن است جوانان درسنین بالاتر ازدواج کنند ولی ازدواج درسن زیر ۲۰ سال تقریبا مرسوم است که بنا بر اعتقاد قزاق‌ها ازدواج جوانان در ابتدای سن جوانی از انحراف و فساد اخلاقی آنها جلوگیری می‌کند.

هنوز یکی از جشن‌ها و مراسم مهم خانواده قزاق عروسی فرزندان و جوانان خود می‌باشد که اولین مرحله عروسی داماد برادر بزرگ‌تر خود را با شیرینی و هدایا نزد دختر موردنظر خود می‌فرستد تا دختر را برای برادر خود خواستگاری کند، در صورت موافقت دختر و خانواده او در مرحله بعد شب قبل از عروسی داماد به همراه کسی که دختر را برای او خواستگاری کرده است و تعدادی از اقوام نزدیک (مجموعا ۵ یا ۷ نفر) همراه با هدایای ارزشمندی برای دیدن عروس به خانه او می‌روند، البته کسی که خواستگاری را انجام داده است نیز از دریافت هدیه از طرف خانواده عروس بی‌نصیب نمی‌ماند، از طرف خانواده داماد انگشتری به انگشت عروس می‌کنند، پس از آن مراسم عقد برگزار می‌شود که در مراسم عقد "دومبرا" (اسباب موسیقی ملی) می‌نوازند و ترانه‌‌های ملی "توی باستار" (آغاز جشن) خوانده می‌شود، نزدیکان داماد به رقص و پایکوبی می‌پردازند و شربتی که از آب شکر و کمی نمک درست شده‌است توسط عروس و داماد از میهمانان پذیرایی می‌کنند در این جلسه زمان برگزاری مراسم جشن عروسی توسط بزرگان حاضر تعیین می‌شود. یکی از رسومات مراسم ازدواج بستن پیشانی بند نوار مانند بر پیشانی عروس به نشانی پایان تنهایی و آغاز زندگی زناشویی است. در دوران قدیم که قزاق‌ها در یورت (چادرهای قزاقی) زندگی می‌کردند در پشت پورت خانواده پسر یورت دیگری برپا می‌کردند تا عروس و داماد در آن زندگی کنند و در اولین گام ورود عروس و داماد به یورت باید با پای راست وارد آن شوند تا زندگی آنها با سلامت و موفقیت ادامه یابد. بر اساس این رسم دیرینه امروزه نیز خانواده‌ها در حد توان خود در تامین مسکن فرزندان خود هنگام ازدواج کمک می‌کنند.

در دوران قدیم، قزاق‌‌های کوچ‌نشین ترجیح می‌دادند که مراسم جشن عروسی در پایان فصل تابستان یا در فصل پاییز برگزار شود.

در آستانه جشن عروسی، دختران در خانه عروس جمع می‌شوند وشب‌نشینی آنها تا سحرگاه طول می‌کشد در این مدت دیگران مشغول تهیه غذا‌‌های جشن عروسی هستند: "باوورساق"، "شلپیک؛ شیرینی‌‌های گوناگونی و "قوورداق" درست می‌کنند.

بامداد فردا فامیل‌‌های نامزد به خانه عروس می‌آیند و عروس را داخل حیاط می‌برند از جلو صف یکی از نزدیکان عروس جا می‌گیرد برادر تنی عروس بر کمر خواهر چارقد می‌بندد تا او برای شوهر زن وفادار و مطیع؛ وبرای پدر و مادر عروس مودب باشد.

بعد از آن عروس با پدرو مادرش خداحافظی می‌کند عروس را با سر و صورت پوشانده به اطاق اصلی راهنمای می‌کنند که در آنجا قوم و خویشان و همسایگان نامزد جمع شده‌اند روسری عروس را با نوک "دومبرا" در می‌آورند و بدینگونه صورت عروس را باز می‌کنند عروس به نشانه احترام تعظیم می‌کند. میهمانان همه با هم ترانه مخصوص این مراسم "بت آشار" را می‌خوانند.

میهمان نوازی

از دوران استپ نشینی میهمان نوازی از صفات بارز قزاق‌ها بوده است که هنوز این ویژگی در مردم قزاق وجود دارد، تا جایی که میهمان نوازی را یکی از وظایف مقدس خود می‌شمارند. قزاق‌ها یکی از دلایل میهمان نوازی خود را توجه به احادیث و رفتار پیامبر اکرم (ص) نسبت به میهمانان می‌دانند. در دوران استپ نشینی و کوچ روی قزاق‌ها در دشت‌ها و بیابان‌های قزاقستان سیر و سفر می‌کردند و در این پیمایش مسیر با دیگر کوچ‌روهایی که برای مدت کوتاهی در بیابان اتراق کرده بودند برخورد می‌کردند که رهروان خسته نیاز به کمی استرحت و نفس تازه کردن داشتند و ساکنین موقت نیز خود در طی مسیر همچون از راه رسیده‌ها درمانده خواهند شد لذا بر اساس خصلت و ویژگی‌‌های قومی، قبیله‌ای و کوچ نشینی وهم بر اساس دستورات اسلامی از میهمان رسیده به گرمی استقبال می‌کردند و تا یک ماه هیچ نام و نشانی از میهمان نمی‌پرسیدند.

در فرهنگ قزاق میهمانان به سه نوع تقیسم می‌شوند: کوناک آرنائو ،"KONAK Amayy" میمان ویژه، کوناک کودایی "KONAK kudayy مسافر رهگذر که به آن مهمان خدایی می‌گویند از سه روز تا یک ماه می‌تواند مهمان باشد بدون آن که اسمی از ایشان پرسیده شود. مگر خودش بخواهد خود را معرفی کند و کودورما کوناک ،"kydyrma KONAK" میهمان غیر منتظره وقتی میهمانی به خانه یا یورت قزاق وارد می‌شده است میزبان از روی علاقه و رقبت بهترین غذاها و تنقلات را برای مهیمان فراهم می‌کرده و از او تا زمانی که بخواهد بماند پذیرایی می‌کردند و تا زمان حضور میهمان در اوقات فراغت شبانه روز به نوازندگی و آواز خوانی می‌پرداختند.

میزبان بهترین غذای خود به نام بشبارماق که از گوشت اسب بهترین و گران‌ترین گوشت است تهیه می‌شود از میهمان پذیرایی می‌کنند، گاه برای احترام به میهمان و پذیرایی شایسته کله گوسفند را می‌پزند و در سر سفره توسط بزرگتر خانواده میزبان تقسیم می‌شود و اول به میزبان می‌دهد و بعد به سایر اعضاء داده می‌شود. اگر کسی به منابستی جشن بزرگی برگزار می‌کرد درب خانه خود را باز می‌گذاشت تا علاوه خویشان و اقوام سایر افراد نیز در صورت تمایل بتوانند در این جشن شرکت کنند و معمولا تکه از غذای سفره را که به آن" سارقت" می‌گویند به عنوان تیمن و تبرک با خود به خانه ببردند.

«جول آیاق» به معنی سفر به خیر یا "توقم قاغار" به معنی زین گذاری یکی از رسوم دیرینه قزاق‌ها بوده است «جول آیاق» یک نوع میهمانی است که برای کسانی که قصد سفر دارند بر پا می‌شود.

پرولیک نوع دیگری از میهمانی است که برای همسایگان تازه وارد برگزار می‌شود، در این میهمانی، گاه میزبان علاوه بر دعوت از همسایه تازه وارد از تعدادی دیگر از همسایگان قدیمی دعوت به عمل می‌آورند تا ضمن احترام به میهمان تازه وارد بین او همسایگان قدیمی آشنایی به عمل آید.

وقتی شخصیت محبوب و مشهوری در یک خانواده‌ی قزاق میهمان شود و شب را در آنجا بگذراند، فردای آن روز مادر خانواده به نیت آن که فرزند وی نیز مثل او مرد بزرگی شود کودک خود را در محل خواب آن شخص می‌خواباند.

غذاهای سنتی

غذاهای سنتی مردم قزاقستان دارای ویژگی‌‌های منحصر به فردی است. اغلب غذاها از گوشت گاو، گوسفند، اسب یا شتر تهیه می‌شود و فراورده‌‌های لبنی نیز در تهیه غذای قزاقی نقش مهمی دارد. ولی امروزه مرغ، ماهی، سبزیجات و میوه در ترکیب غذایی آنها وارد شده است.

در فرهنگ قزاقی گوشت ماده اصلی هر غذایی است، به همین دلیل تهیه گوشت و نگهداری طولانی مدت آن بسیار با اهمیت بوده است.

معمولا هر خانواده بنا بر امکانات مالی خود در ابتدای زمستان یک گاو، گوسفند، شتر یا اسب را می‌کشتند و در جایی از هوای سرد خانه که به صورت یخچال طبیعی می‌ماند نگهداری می‌کردند و به تدریج در طول زمستان تا عید نوروز از آن استفاده می‌کنند. که قزاق‌ها این گوشت را "سوغیم" می‌گویند.

قزاق‌ها از نسل‌‌های گذشته تا کنون از محصولات لبنی شامل "ایریمشیک"، "سوزبه"، "قورت" - (انواع پنیر)، قیمق و نوشیدنی هایی مانند "قیمیز" - شیر اسب ترش شده، "شوبات" - شیر شتر و "آیران" - ماست، "شالاپ-دوغ، "قاتق" زیاد استفاده می‌کنند چون نگهداری اکثر این مواد در شرایط معاش کوچ نشینی آسان بوده است که آنها را در یک ظرف چرمی، چوبی یا سفالی نگهداری می‌کرده‌اند. غذاهای سنتی قزاق‌ها معمولا در دیگی که از جنس چدن بوده است (کازان) پخته می‌شده.

قزاق‌ها برای سفره و نان احترام خاصی قائل هستند به همین دلیل بر سفره آداب و رسوم زیادی دارند از جمله دعا خواندن پس از خوردن غذا از سنت‌‌های دیرینه و جدی قزاق‌ها است. قزاق سنتی و اصیل هرگز نان را دور نمی‌ریزند.

بر سفره قزاق کم دیده می‌شود که شیر اسب " قومس" که یکی از نوشیدنی‌‌های مورد علاقه مردم قزاق است و شیرنی‌‌های محلی و نان‌های متنوع مانند نان شیرمال یافت نشود. نکته قابل توجه این است که برای میهمان بسیار عزیر و مورد احترام از گوشت اسب که به قول آن‌ها بسیاز لذیذ و گرانتر از سایر گوشت‌ها است پذیرایی می‌کنند و گاه برای میهمان کله گوسفند که البته خیلی هم خوب پخته نشده است درست می‌کنند که بزرگ مجلس ابتدا بخشی از کله را با چاقو می‌برد و به میهمان می‌دهد، سپس باقیمانده کله را بین سایر افراد حاضر بر سفره تقسیم می‌کند. تنوع غذاهای قزاقی که عموما غذاهایی کامل، مقوی و سرشار از پروتئین هستند آنقدر زیاد است که با توجه به تعدد و فراوانی به تعدادی از آنها اشاره می‌شود:

بشبارماق

بشبارماق (Beshbarmak) در زبان قزاقی به معنی "پنج انگشت" است چون معمولا این غذا با پنج انگشت لقمه گرفته و خورده می‌شود. بشبارماق از گوشت اسب، گاو، گوسفند و تخم مرغ و آب و نمک و آرد خمیر، نمک، فلفل، سبزی تهیه می‌شود.

بائورساق

بائورساق (baursak)، یک نوع نان سنتی است که خمیر آن به شکل گرد آماده می‌شود و در روغن سرخ می‌شود این نان در میان مردم قزاق بسیار محبوب است که "باورساق" از آرد، خمیرمایع، شیر، روغن، نمک و شکر تهیه می‌شود.

کازی

کازی (Kazy) یا غازی از غذاهای لذیذ سنتی قزاق‌ها است که از گوشت و چربی دنده اسب و افزودن نمک، فلفل سیاه، سیر و ادویه‌‌های مختلف و قراردادن در روده اسب تهیه و در آب پخته می‌شود که در بعضی موارد غازی در مقدار زیاد تهیه می‌شود و در طول زمستان از آن استفاده می‌شود. غازی شکل سوسیس است که بعد از پخته شدن آن را تکه تکه می‌کنند و در سینی می‌گذارند و دور آن را تزیین می‌کنند.

کارتا

نوع دیگری از غذای ملی قزاق‌ها کارتا (karta) نام دارد که در بین مردم محبوب است، این غذا هم مانند غازی است با این تفاوت که روده سمت راست اسب پر از چربی می‌شود و مانند غازی پخته می‌شود، سپس آن را تکه تکه می‌برند و در ظرفی همراه غازی سرو می‌کنند.

کورداک

کورداک (kurdak) که بین قزاق‌ها وقرقیزها مشترک است معمولا از گوشت، دل و جگر گوسفند و گاهی از گوشت گوساله و یا بعضا از کازی یا کارتا نیز در آن استفاده می‌شود. کورداک که از جگر و چربی فراوان درست می‌شود همراه با پیاز و ادیه جات متنوع پخته می‌شود. این غذا معمولا با نان یا برنج خورده می‌شود.

آش نوروز کره

آش نوروز کره (nauryz-kozhe)، به جای سمنوی ایرانی در نوروز (۲۲ مارس مطابق با اول فروردین) به میمنت رفتن زمستان و فرا رسیدن بهار پخته می‌شود، نوروز کژه از ۷ ماده شامل گوشت، شیر، آب، آرد ، نمک، کره، گندم (یا برنج و ذرت) که نمادهای شادی، ثروت، سلامت، رشد، عقل و دانش و حفاظت از آسمان است تهیه می‌شود.

مانتی

مانتی (MaHTII) یا مانتا نوعی غذا است که از گوشت، کدو تنیل تهیه می‌شود. مانتا در لایه هایی از خمیر مخصوص شبیه ماکارونی فرم دار پیچیده و درست می‌شود این غذا نوعی دسر است که در کنار سایر غذاها سرو می‌شود.

شورپا

شورپا از غذاهای خوشمزه قزاقی است که از گوشت، سیب زمینی، گوچه، هویج، سبزی، فلفل و ادویه جات همانند آبگوشت ایرانی درست می‌شود.

راوانتسی

راوانتسی (PBaHI)، که شبیه آبگوشت از چربی سرشار و دنبه گوسفند درست می‌شود گاه با نان و گاه به عنوان سوپ از آن استفاده می‌شود.

چاک چاک

چاک چاک نوعی شیرینی مانند بامیه است که از آرد، تخم مرغ، خامه شکر و کره و مغز گردو با جوشاندن آن در نوعی شربت درست می‌شود که به عنوان دسر و یا در پذیرایی مورد استفاده قرار می‌گیرد.

پلو

پلو گاهی به صورت ساده و بدون افزونی سایر مواد درست می‌شود ولی اغلب با مخلوطی از برنج، گوشت، لوبیا سبز، گوجه، سبزی و ادویه جات تهیه می‌شود.

لباس‌‌های ملی

شاید بتوان لباس‌‌های محلی و سنتی قزاقستان را یکی از زیباترین لباس‌‌های سنتی جهان به شمار آورد. لباس هایی که از لطافت، ظرافت و کیفیت بسیار بالایی برخوردار است. لباس‌‌های سنتی و محلی قزاقستان از پوست، چرم، نمد نازک، مخمل، ماهوت و یا ابریشم بر اساس استطاعت افراد دوخته می‌شود.

قزاق‌ها کت‌ها را از پوست خز دار حیوانات، Tulku از پوست روباه نقره‌ای، تن ربات - از پوست شتر، تن - zhargak از پوست کره اسب، و غیره، می‌دوزند. از پایان قرن نوزده و اوایل قرن بیستم عمدتا لباس‌‌های خود را از پارچه‌‌های وارداتی مخمل، ابریشم، ساتن و پنبه با کیفیت بسیار بالا درست می‌کردند لباس قزاق‌ها معمولا شامل کت، پالتو، شلوار و کلاه که هر کدام انواع مختلفی دارد می‌باشد.

کازاشک

کازاشک (kazashek) نوعی کلاه زنانه است که نمایانگر وضعیت تاهل می‌باشد. دختران دو نوع کلاه می‌پوشند. که یکی عرقچین به نام تاکوآ (takyya) و یک کلاه گرم خزدار به نام بوریک (Borik)، با لبه خز سمور، روباه و سگ آبی که این کلاه را دختران خانواده‌‌های ثروتمند و متمول می‌پوشند. نوع دیگری از کلاهایی که دختران ثروتمند بر سر می‌گذارند کلاه عرقچینی است که از مخمل و زریبافت و طلادوزی شده است. دختران ثروتمند عرقچین اصلی ساخته شده از مخمل روشن، دوخته شده با طلا وجود داشته است.

ساوکل

ساوکل (saukele)، نوعی کلاه مخروطی شکل که یکی از اجزاء لباس عروس است که قبل رسیدن دختر به سن بلوغ تهیه می‌شود. ساوکل یکی از گرانترین انواع کلاه‌ها است که با زیورآلات، سنگ‌های قیمتی، مروارید و طلا تزیین شده است و گاه آماده سازی، ملیله دوزی و تزیین این کلاه یک سال به طول می‌انجامد و قیمت آن بطور میانگین ۴ میلیون تومان است. عروس این کلاه را در طول مدت عروسی می‌پوشد و پس از عروسی در روزهای تعطیل آن را بر سر می‌گذارد.

کیمشک

کیمشک (kimeshek) نوعی روسری است که زن در اولین تولد فرزند آن را می‌پوشد. این نوع روسری متناسب با سن و تفاوت منطقه‌ای تهیه می‌شود. مردان از دو نوع کلاه تابستانی و زمستانی استفاده می‌کنند. در تابستان کلاهی می‌پوشند به نام کاپاک یا شیلسوآ kalpak - shilsya که از نمد نازک و عمدتا سفید درست می‌شود.

افراد ثروتمند این کلاه را با گل‌دوزی رنگارنگ تزیین می‌کنند. کلاه‌‌های زمستانی مردان قزاق از پوست حیوانات درست می‌شود که دور آن پوست خز دوخته شده است. علاوه بر کلاه زنانه و مردانه که به آنها اشاره شد کلاه‌‌های متنوع دیگری مانند: نازاتولنیکوم (nazatylnikom) نوعی کلاه که از پوست روباه درست می‌شود، بوریک (Borik) نوعی کلاه زمستانی زنانه است که از پوست خز تهیه می‌شود.

لباس‌‌های زنانه

در گذشته شلوار قزاق‌ها که به آن شلبار (shalbar) در دو نوع بلند و در اندازه کوتاه دامبایو (Dambaev) که شبیه دامن‌‌های زنانه امروزی است یکی از اجزاء مهم لباس زنانه قزاقی بوده است. شلوار در دوران استپ نشینی از پوست گوسفند و امروزه از پارچه‌‌های محلی یا از پارچه‌‌های پنبه‌ای دوخته می‌شود.

شاپان

شاپان (shapan) لباس زنانه بلند و گشادی است که در دو نوع زمستانی و تابستانی از پارچه‌‌های نازک و ظریف و یا از پارچه‌‌های پشمی و بافتنی متناسب با فصول سال دوخته می‌شود. لباس شب عروسی بخش الزامی از جهیزیه عروس است که از پارچه گران قیمت مخملی پنبه، پارچه، مخمل، ساتن یا ابریشمی دوخته می‌شود، لباس شب عروسی اغلب - بلند و گشاد با یقه باز، و یا بدون یقه با آستین بلند به رنگ قرمز و به ندرت از ابریشم سیاه و سفید یا راه راه ساخته شده است.

کفش‌‌های قزاقی

در روزگار قدیم کفش مردان و زنان تقریبا یکسان بوده است که متناسب با زندگی عشایری و فصول سال ساخته می‌شده. تفاوت کفش جوانان و افرا مسن در بلندی ساق آنها است که کفش جوانان بین ۶ تا ۸ سانتی متر بالاتر از ساق دوخته می‌شده. ساق چکمه‌‌های زمستانی بلند تا زانو با آستری جوراب مانند از جنس نمد بوده است. کفش زنان جوان با تکه دوزی، گلدوزی آراسته شده است. بخش‌‌های فقیرتر جامعه از چکمه‌‌های چرمی خشن‌تر استفاده می‌کرده‌اند.

زیور آلات

زیور آلات بخش مهمی از تن پوش زنان قزاق است که زیور آلات یا به صورت تکه دوزی بر روی لباس‌ها و یا به صورت انگشتر، دستبند، گوشواره و گردنبند استفاده می‌شود. زیور آلات قزاقی در گذشته بیشتر از نقره یا مس ساخته می‌شده به دلیل سابقه طولانی استفاده از زیور آلات، امروزه نیز ساخت زیور آلات از صنایع دستی مهم قزاقستان به شمار می‌رود که از جنس نقره، طلا، مس، برنز، عقیق، مرجان، مروارید و شیشه‌‌های رنگی ساخته می‌شود. در حال حاضر، لباس‌‌های ملی قزاق‌ها در فرم و شکل سنتی آن در روستاها رواج دارد.

اساطیر و افسانه‌ها و قصه‌های عامیانه

در ادبیات مکتوب و شفاهی قزاقستان داستان‌ها، افسانه‌ها و قصه‌‌های زیادی وجود دارد که بیشتر زبان به زبان و نسل به نسل در میان مردم قزاقستان حفظ شده است. ساکن سیفولین (۱۹۳۸-۱۸۹۴) یکی از شخصیت‌‌های علمی و ادبی قزاقستان که از همان اوان کودکی به قصه‌‌های اساطیری قزاقستان علاقه زیادی داشت به همین خاطر .سیفولین نقش مهمی در مکتوب کردن بخشی از قصه‌‌های اساطیری قزاقستان داشته است مادر سیفولین، ژامال، کاملا که با هنرهای نقلی مردمی آشنا بود و به خوبی می‌توانست قصه‌ها وحکایات را تعریف کند در نقل شفاهی داستان‌ها و قصه‌‌های اساطیری مردم قزاقستان و حفظ آنها مؤثر بوده است. سیفولین درسال ۱۹۲۲ مجموعه اشعار خود را به نام «آسوتولپار» که الهام گرفته از شور و هیجان اصلاحات آن زمان بود، منتشر می‌شود.

همزمان او استعداد خود را درنوشتن درام نیز می‌آزماید و نمایشنامه‌‌های «درراه خوشبختی» و «شاهین‌‌های سرخ» که عشق به وطن و مبارزه برای زندگی جدید درآنها بیان شده، را می‌نویسد.

او به جمع‌آوری آثار فولکلورقزاق و تحقیق و نشر آنها در مطبوعات، توجه زیادی نشان می‌داد. با مشارکت او مجموعه‌‌های «نمونه هایی ازادبیات کهن قزاق»، «پهلوانان»، «آخان سری آکتوکتی» و نمونه قزاقی شعر «لیلی ومجنون»، منتشر شدند.

حماسه «قورقیت آتا» و «اوغیزنامه» از حمایسه‌‌های قدیمی قزاقستان است که به زبان ترکی سروده شده است. «قورقیت آتا» و «اوغیزنامه» که در قرون هشتم الی دهم میلادی در حوزه جغرافیایی قپچاق و اوغیز به وجود آمده است که بعدا به صورت شفاهی گسترش یافت. این داستان‌ها در قرون چهاردهم الی شانزدهم از طریق نویسندگان ترک به شکل کتبی تحت عنوان "کتاب قورقیت آتا" در آمد "قورقیت" شخص واقعی، بزرگ طوایف اوغیز و قپچاق بود. او بنیان گذار ژانر حماسه‌ای در ادبیات قزاق شمرده می‌شود، حماسه مذکور شامل دوازده منظومه و حکایت در مورد سرگذشت قهرمانان اوغیز می‌باشد. اوغیز نامه که در قرن سیزده توسط رشیدالدین و بعدا در قرن هفدهم به وسیله ابوالغازی در مورد دوران کودکی، پیروزی‌ها، قهرمانی‌ها، ازدواج و تولد او نوشته شده است. بخشی از منظومه‌‌های قزاقی به حماسه‌ها اختصاص دارد که حماسه‌‌های قهرمانی "قوبیلاندی"، "ارتارغین"، "آلپامیس"، "قانبار باتیر" و غیره از جمله آنها است.

افسانه گراز، افسانه منشا دریاچه بالخاش، قهرمانان ملی - Zhalantos ژالانتوس باتیر از جمله افسانه‌‌های مردم قزاقستان است که ابتدا به صورت شفاهی نقل شده است و بعدا به صورت مکتوب آمده است.

پس از استقلال قزاقستان، دولت و مردم برای احیاء هویت ملی و قومی خود به ترویج و نشر ادبیات شفاهی و مکتوب خود اهمیت زیادی قائل شده‌اند. به همین خاطر دولت برنامه‌‌های مختلفی برای نیل به این هدف طراحی و اجرا کرده است یکی از برنامه دولت مجموعه‌ای از سکه‌‌های "قصه‌‌های مردم قزاقستان" به ارزش ۵۰۰ تنگه است که توسط بانک ملی قزاقستان ضرب شده است[i]. درخت جهان یا درخت حیات به نام بایتریک یکی از افسانه‌‌های اساطیری قزاق‌ها است.این درخت شامل سه قسمت است که یک قسمت آن در لایه‌‌های دورنی زمین، قسمت دیگر آن (تنه درخت) بر روی زمین و بخش سوم آن شاخ و برگ‌‌های درخت است که در آسمان قرار دارد. که این تفسیر گویای این است که جهان از سه بخش عمده تشکیل شده است؛ جهان بالا (آسمان)، جهان میانه (زمین) و عالم اموات (زیر زمین). قزاق‌‌های استپ نشین معتقد بودند که زندگی انسان در هر سه جهان جریان دارد یعنی اعتقاد داشتند همانگونه که ما در روی زمین (عالم میانه) زندگی می‌کنیم در اعماق زمین هم مردمی هستند که با نور و حرارت و هوای کم و بدون رؤیت خورشید زندگی می‌کنند و هر آنچه ما انجام می‌دهیم آنها هم انجام می‌دهند.در جهان بالا (آسمان) هم زندگی با نور و حرات و تابش بیشتر خورشید جریان دارد.

بایتریک (Bayterek Tower) درخت جهان یا درخت مقدس، درخت صنوبر بسیار بزرگی است که به اعتقاد مردم قزاقستان در بالای آن میان دوشاخه پرنده‌ای به نام سامروک (سیمرغ) تخم گذارده است که از این تخم جوجه‌ای به وجود می‌آید که تداوم حیات در آسمان‌ها است. امروزه در آستانا به نماد درخت جهان برجی به ارتفاع ۱۰۵ متر ساخته اند که در بالای آن یک کره زرد رنگ به نشانه تخم طلایی سامروک قرار گرفته است این برج نماد شهر آستانا پایتخت قزاقستان است.

این افسانه و بسیاری از افسانه‌‌های دیگر قزاقی نشات گرفته از افکار و اعتقادات شمنیسم و تنگیری است که معتقد بودند انسان در زندگی بر روی زمین زندگی می‌کند و پس از مرگ به زیر زمین دفن می‌شود ولی روح آن به آسمان که خالق هستی جهان است می‌رود.

بسیاری از افسانه‌ها در مورد پیامبران و شخصیت‌‌های صدر اسلام در آسیای مرکزی و قزاقستان وجود دارد. که موضوع خود را از حضرت محمد- صحابه، ابوبکر، عمر، عثمان، علی و دیگران گرفته اند. مفاهیم جاودانه و مقدس؛ عبادت، پرستش "ارواح اجدادی" ، زیارت اماکن مقدس، بالاتر از همه امید به زندگی طولانی تر و رسیدن به زندگی ابدی و جاودانگی اصلی‌ترین عنصر در اساطیر قزاق‌ها است. شیطان و فرشته‌ها از عناصر اسلامی است که در برخی از افسانه‌‌های قزاقی وجود دارد. در دوران استپ نشینی و از زمان سکاها اسب به عنوان حیوانی مقدس و با وفا به شمار می‌رفته است به همین خاطر در افسانه‌ها و قصه‌‌های اساطیری قزاقستان اسب جایگاه خاص و ویژه‌ای پیدا کرده است در دوران حکومت سکاها اسب به قدری باارزش و دوست داشتنی بوده است که بر روی سکه‌‌های پادشاهی سکاها تصویر اسب را حک کرده‌اند.

جشن‌ها و سرودها

جشن‌‌های ملی

قزاق‌ها بنا بر سبک زندگی خاص خود جشن‌ها و بازی‌‌های زیادی داشته‌اند که بعضی از آن‌ها تا به امروز نیز ادامه دارد.

جشن نوروز

جشن نوروز با تلفظ نوروز (HoBpy3) یا نویروز ,(Hoypy3, HaypI3) متشکل از دو کلمه ایرانی باستان" به معنی روز نو و جدید از جشن‌‌های مهم قزاقستان است که در دوران اتحاد شوروی ممنوع شده بود ولی پس از فروپاشی نظام کمونیستی اکثر کشورهای استقلال یافته هر ساله این جشن را با شکوه هر چه بیشتر برگزار می‌کنند. در قزاقستان مراسم جشن نوروز که جشن اعتدال بهاری است از نیمه شب ۲۱ مارس مطابق با اول فروردین ماه آغاز می‌گردد. در قزاقستان به این مناسبت ۵ روز تعطیل رسمی و تا یک ماه در مراکز مختلف جشن و حال و هوای نوروزی برپا می‌باشد. نوروز در قزاقستان به عنوان نمادی از وحدت و همبستگی مردم شمرده می‌شود.

مردم قبل از نوروز با تمیز کردن خانه‌ها و خرید لباس‌‌های نو خود را برای گرامیداشت نوروز آماده می‌کنند، در نیمه شب نوروز در میادین و خیابان‌ها تجمع می‌کنند و با نورافشانی به شادی می‌پردازند و با ورود به نوروز دیگر را در آغوش می‌گیرند و برای یکدیگر سلامتی و خوشبختی آرزو می‌کنند. قزاق‌ها در شب سال تحویل در خانه‌‌های خود دو شمع به نشانه روشنایی و میمنت فرا رسیدن اعتدال بهاری در خانه خود روشن می‌کند و در روزهای جشن نوروز علاوه بر اینکه بیشتر از غذاهای سنتی و متنوع استفاده می‌کنند آش مخصوصی به نام «نوروز کژه» که مخصوص جشن نوروز است و از ۷ مواد غذایی تشکیل شده است می‌پزند.

در مراسم جشن نوروز ۳ روز کارناوال‌‌های شادی، رقص و پایکوبی در خیابان‌ها و میدان‌های اصلی شهرها و روستاها برگزار می‌شود ولی با بازگشایی ادارات دولتی و دانشگاه‌ها هر روز در یکی از مراکز مراسم مفصلی برگزار می‌شود. روز عید نوروز در آستانا در مقابل کاخ استقلال با حضور رئیس جمهور، سران حکومتی و سفرای کشورهای مختف برگزار می‌شود که رئیس جمهور در این مراسم سخنرانی می‌کند و در روزهای دیگر به مدت یک ماه مراسم با شکوهی بر گزار می‌شود. علاوه بر جشن هایی که در مراکز مختلف دولتی برگزار می‌شود در دانشگاه دولتی فارابی قزاقستان نیز مراسم بسیار باشکوهی بر گزار می‌شود. این مراسم که با حضور تعدادی از مسئولین دولت قزاقستان و سفرا و نمایندگان سیاسی، اقتصادی و نظامی کشور‌‌های مختلف شرکت می‌کنند بیش از ۳۰۰۰ نفر از هنرمندان و دانشجویان دانشگاه به صورت متناوب در دسته‌‌های ۱۰۰ تا ۳۰۰ نفری به هنر نمایی و اجرای برنامه‌‌های شاد می‌پردازند.

جوانان استپ نشین در ایام نوروز یک اسب سرکش را تزیین می‌کرده‌اند و عروسکی که با دست ساخته‌اند روی آن سوار می‌کنند در حالی که زنگوله‌ای بر گردن این اسب بسته شده است را در ساعت ۳ صبح عید نوروز رها می‌کنند تا با گشتن در بین ساکنین استپ نشین آمدن نوروز را اعلام کند.

نوروز برای قزاق‌ها بسیار مقدس بوده است و معتقد هستند که اگر در روز عید نوروز برف یا باران ببارد آن را میمون می‌شمارند و نوید بخش سالی خوب و پر بار و پر برکت می‌دانند. مسابقات مختلف اسب سواری در بین زن‌ها و مردهای قزاقستان برگزار می‌شده است که اگر زن‌ها در این مسابقه برنده شوند آن سال را سالی با برکت و اگر مرها برنده شوند آن سال را نامساعد تلقی می‌کردند که این رسوم و مسابقات امروزه در بین شهرنشین‌ها به صورت تئاتر و نمایش در سالن‌‌های اصلی و در مراسم جشن‌‌های سازمان‌ها و نهادهای دولتی و مراکز علمی و آموزشی نمایش داده می‌شود.

جشن عید کریسمس

ابتدای سال نو میلادی یا جشن عید کریسمس در ابتدای ماه ژانویه که معمولا مطابق با ۱۱ دی ماه است آغاز می‌شود. این جشن بعد از جشن نوروز دومین جشن ملی به شمار می‌رود.

در قزاقستان روز اول ژانویه به عنوان اول سال نو میلادی یک روز تعطیل است و مانند شب عید نوروز مردم در خیابان‌ها و میادین جمع می‌شوند و از ساعت دوازه شب تا نزدیکی‌‌های صبح به آتش فشانی و شادی و سرور می‌پردازند. هر چند به مناسبت عید کریسمس نیز جشن و برنامه‌‌های مختلفی اجرا می‌شود ولی هم از نظر مدت زمان و هم از نظر تنوع برنامه بسیار کمتر از برنامه‌‌های نوروز است.

علاوه بر جشن نوروز و عید کریسمس مردم قزاقستان در طول سال جشن‌‌های ملی متعددی برگزار می‌کنند و جشن روز اسقلال قزاقستان، روز اولین رئیس جمهور کشور قزاقستان، روز پیروزی، روز وحدت قزاقستان، عید سعید فطر روز سعید قربان و... از جمله جشن‌‌های ملی و مردم قزاقستان است که به مناسبت هر یک از آنها جشن‌‌های مختلفی برگزار می‌کنند.

بازی‌‌های محلی

بازی‌ها و ورزش‌‌های محلی در جامعه قزاقستان از جایگاه بالایی برخوردار است و تنوع زیادی دارد که این تنوع نیز ناشی از دوران استپ نشینی است که قزاق‌ها در دل صحرا علاوه بر رسیدگی به امور دامداری و کشاورزی اوقات فراغت زیادی داشته‌اند به همین دلیل اوقات فراغت خود را با بازی‌‌های و ورزش‌‌های مختلف پر می‌کردند.

بازی‌ها و ورزش‌‌های قزاق مطابق با سبک و نیاز زندگی معمولا جنبه اجتماعی، اقتصادی، تربیتی، نظامی و جنگی داشته است مسابقات سوارکاری با اسب و بازی‌‌های محلی که با زندگی قزاق‌‌های کوچ نشین منطبق بوده است بیشتر مورد توجه آنها قرار داشته، به همین دلیل احترام و علاقه به اسب و عشق به سوارکاری در بین آنها به سنتی ملی در آمد که این ویژگی تا به امروز در بین مردم قزاقستان به خصوص بین مردم روستایی حفظ شده است.

"آلامان بیگه" یکی از ورزش‌ها و مسابقات مورد علاقه قزاق‌ها است که سوارکاری و تاخت اسب در طی ۲۵، ۵۰ یا ۱۰۰ کیلومتر انجام می‌شده این نوع مسابقه از اصلی‌ترین مسابقات سوارکاری بوده است که در جشن‌‌های مهم و ملی برگزار می‌شده‌است.

"ساییس" به جنگ تن به تن اسب سواران در قله است که از بازی‌‌های قدیمی به شمار می‌رود. در بازی سوارکاران تلاش می‌کنند که رقیب را از اسب به زیر بیاندازند و یا به اندازه‌ای که دیگر نتواند به رقابت ادامه دهد ضربه وارد کنند.

"کوکپار تارتو" نوعی بازی است که با حضور یک داور در حالی که یک گوسفند یا یک بز را در وسط میدان رها می‌کنند در آن دو اسب یا دوتیم سوارکاری از دو روستا یا دو قبیله با هم به رقابت می‌پردازند و هر کس یا هر تیم که موفق گردد لاشه گوسفند را تصاحب کند برنده میدان خواهد بود.

"قیز قوو" از دیگر بازی‌‌های سوارکاری است که در زمان قدیم که دخترها سرباز یا سوارکار بوده‌اند بیشتر برای انتخاب همسر برگزار می‌شده است به این شکل که بین دختر و پسر خواستگار مسابقه اسب سواری برگزار می‌شده است که اگر در این مسابقه پسر برنده می‌شد دختر با ازدواج با او موافقت می‌کرد. "آلتی باقان" - نوعی تاب بازی است که معمولا در شب برگزار می‌شود که در این بازی جوان و دختر با هم تاب می‌خورند و ترانه شاد می‌خوانند. و دیگران هم با نواختن "دومبرا" با آنها همنوا می‌شوند، پس از چند دقیقه این دو جای خود را به پسرها و دخترهای دیگری می‌دهند تا آنها هم همین برنامه را اجرا کنند.

"آق سوپک" یک نوع بازی است که در شب‌های مهتابی بین جوانان برگزار می‌شود. در این بازی "آق سویک" به معنی تکه استخوان سفید گوسفند دور انداخته می‌شد که هر کس آن را می‌یافت برنده می‌شد. "آسیق" از بازی‌‌های مورد علاقه کودکان بوده است که آن هم با تکه استخوان سفید گوسفند که با حنا رنگ شده انجام می‌شده.

یکی دیگز از بازی‌ها و سرگرمی‌‌های مهم مردم قزاقستان تربیت و شکار با عقاب بوده است که عقاب‌ها را می‌گرفتند و با شیوه‌‌های خاص آنها را تربیت می‌کنند بعد آنها را در دشت و دمن رها می‌کرند تا پرندگان را شکار کنند و برای صاحب خود بیاورد صاحب عقاب هر وقت اراده کند با دراز کردن دست خود را دراز می‌کند که عقاب با دیدن این حالت فورا باز می‌گردد و بر روی دست یا شانه صاحب خود فرود می‌آید. این باز هنوز نیز در روستاها و در دشت‌ها رایج است و در جشن‌ها و برنامه‌‌های ملی به نمایش در می‌آید و هر ساله جشنواره‌ای از این مسابقه در قزاقستان برگزار می‌شود.

علاوه بر بازی ها، مسابقات و ورزشهایی که ذکر شد بازی‌های دیگری مانند "توغیز قومالاق" Shildehana mingizu A shamayga ،Kyrkynan shygaru ، و Kokpar وجود داشته است که بخاطر فراوانی آنها به همین اندازه اکتفا می‌شود.

تقویم سالیانه

تقویم سالانه قزاقستان بر اساس سال میلادی است؛ یعنی هماهنگ با کشورهای اروپایی و بسیاری از کشورهای دیگر دنیا، اول ژانویه مبنای اول سال میلادی آن‌ها به شمار می‌رود. و علاوه بر مناسبت‌‌های بین المللی مانند روز زن و تعطیلات کریسمس، جشن‌ها، روزها و مناسبت‌‌های ملی تعطیل رسمی است.

• ۱-۲ ژانویه سال نو میلادی؛

• ۷ ژانویه ارتدوکس کریسمس؛

• 8 مارس روز بین المللی زنان؛

• ۲۱-۲۳ مارس عید نوروز؛

• اولین یکشنبه آوریل روز زمین شناسی؛

• ۱۲ آوریل روز علم؛

• ۱ می روز وحدت مردم قزاقستان؛

• ۷ می روز دفاع؛

• ۹ مه روز پیروزی؛

• ۲۰ روز جهانی هواشناسی؛
• آخرین یکشنبه ماه مه روز کارگران صنایع شیمیایی؛

• ۳۱ می روز یادبود قربانیان سرکوب سیاسی و گرسنگی؛

• 4 ژوئن نمادهای دولت جمهوری قزاقستان؛

• ۵ ژوئن روز جهانی محیط زیست؛

• 6 ژوئن روز پلیس مالی؛

• ۲۳ ژوئن روز پلیس؛
• دومین یکشنبه ماه ژوئن روز صنعت نور؛
• سومین یکشنبه ژوئن روز پزشکی؛

• ۲۷ ژوئن روز ارتباطات و اطلاعات؛

• 2 ژوئیه روز دیپلماتیک؛

• 6 ژوئیه روز پایتخت؛

• 1 شوال عید سعید فطر؛

• ۹ ژوئیه روز مقامات مالیاتی؛

• ۱۳ ژوئیه روز کارمندان امنیت ملی؛
• سومین یکشنبه ژوئیه روز کارگران تولید فلز؛
• اولین یکشنبه ماه اوت روز کارگران حمل و نقل؛
• دومین یکشنبه ماه اوت روز سازنده ساز؛

• 18 اوت روز سپاه پاسداران مرزی؛
• سومین یکشنبه ماه اوت روز ورزش؛
• آخرین یکشنبه اوت روز معدن کار؛

• ۳۰ اوت روز قانون اساسی جمهوری قزاقستان؛

• ۱ سپتامبر روز دانش؛
• اولین یکشنبه ماه سپتامبر روزکارگران صنعت نفت و گاز؛

• 12 سپتامبر روز برنامه نویسان؛

• 16 سپتامبر روز ملی؛
• دومین یکشنبه ماه سپتامبر روز خانواده؛
• سومین یکشنبه ماه سپتامبر روز زبان مردم قزاقستان؛

• ۲۸ سپتامبرروز کارگران صنعت هسته‌ای؛

• ۳۰ سپتامبر روز کارگران مقامات قضایی؛
• آخرین یکشنبه ماه سپتامبر، روز فرهنگ و هنر؛
• آخرین یکشنبه ماه سپتامبر روز سازندگان ماشین؛
• اولین یکشنبه ماه اکتبر روز معلم؛

• ۱۹ اکتبر روز امدادگر؛

• ۱ ذی الحجه عید قربان؛

• ۸ نوامبر روز کارگران آمار؛

• ۱۵ نوامبر روز پول ملی قزاقستان- تنگه، روز حسابدار؛
• سومین یکشنبه ماه نوامبر روز کارگران کشاورزی؛

• ۱ دسامبر روزاولین رئیس جمهور کشور قزاقستان؛

• ۶ دسامبر روز وکیل مدافع؛

• ۱۲ دسامبر روز مقامات گمرک؛

• ۱۶-۱۷ دسامبر روز استقلال کشور قزاقستان؛
• سومین یکشنبه دسامبر روز مهندسین برق؛

• ۳۱ دسامبر آخرین روز سال میلادی.

مناسبت‌های ملی و مذهبی

تعطیلات رسمی قزاقستان

• ۱-۲ ژانویه سال نو میلادی؛

• ۷ ژانویه کریسمس ارتدوکس؛

• ۸ مارس روز بین المللی زنان؛

• ۲۱-۲۳ مارس عید نوروز؛

• ۱ می روز وحدت مردم قزاقستان؛

• ۷ می روز دفاعی؛

• ۹ می روز پیروزی؛

• ۶ ژوئیه روز پایتخت قزاقستان (آستانا)؛

• ۳۰ اوت روز قانون اساسی قزاقستان؛

• ۱ دسامبر روز اولین رئیس جمهور کشور قزاقستان؛

• ۱۶-۱۷ دسامبر روز استقلال قزاقستان؛

• ۳۱ دسامبر آخرین روز سال میلادی.

تعطیلات مذهبی

• ۱ شوال عید سعید فطر [ii]؛

• ۲ ذی الحجه عید قربان.

تقویم فرهنگی

در تقویم سالانه قزاقستان مناسبت‌ها و روزهای خاصی وجود دارد که برای گرامی‌داشت موضوعات مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، محیط زیست نظامی، دینی، مذهبی و فرهنگی نامگذاری شده است و اکثرا به عنوان تعطیل رسمی و ملی محسوب می‌شوند که علاوه بر اختصاص آخرین یکشنبه ماه سپتامبر به عنوان روز فرهنگ و هنر روزهای دیگری نیز برای پاسداشت مسائل مختلف فرهنگی تعیین شده است

تفریحات، سفر و گردشگری

در قزاقستان با توجه به زمستان طولانی و برف و بوران در طول ۷ ماه از سال و سردی هوا که گاه به ۴۵ یا ۵۰ درجه سانتیگراد زیر صفر می‌رسد نیاز مردم را به تفریح و سرگرمی و گردشگری بیشتر می‌کند. تفریحات مردم در طول سال به دو بخش عمده تقسیم می‌شود، تفریحات زمستانی که بیشتر در مراکز تفریحی و سرگرمی سر بسته و یا مراکز ورزشی زمستانی انجام می‌شود و تفریحات و سرگرمی‌‌های تابستانی که بیشتر در کوه‌ها جنگل ها، دریاچه‌ها و در مناظر طبیعی سپری می‌شود.

معماری شهرها، روستاها و سبک زندگی مردم نیز متناسب با وضعیت جغرافیایی و اقلیمی طراحی و اجرا می‌شود. در شهرها فروشگاه‌‌های بزرگ سربسته‌ای وجود دارد که علاوه بر مرکز خرید، معمولا دو یا سه طبقه آن به رستوران و وسائل سرگرمی و اسباب بازی و ورزشی برای همه مقاطع سنی اختصاص داده شده است مانند فروشگاه بزرگ «خان شاطیر»، «رامستور» و «آسیا پارک». علاوه بر آن فضاهای ورزشی سربسته‌ای ساخته شده است که مردم در طول زمستان می‌توانند بخشی از اوقات فراغت خود را در این مکان‌ها به شنا، تنیس، اسکیت روی یخ (پاتیناژ)، والیبال ، فوتبال و... بپردازند.

شرایط و وضعیت اقلیمی قزاقستان از تنوع و ظرفیت‌‌های زیادی برخوردار است؛ کوه، جنگل، رودها، دریاچه‌ها و پارک‌ها فضاها و مناظر طبیعی زیبایی مانند مدئو در آلماتی، دریاچه باراوی (Borovoe) در ۲۰ کیلومتر شهر شوچینسک (Shuchinsk)، کاپچاگای (Kapchagai) واقع در ۷۶ کیلومتری جنوب شهر Almaty و... هستند که مردم در شهرهای مختلف و در تابستان از آنها بهره‌مند می‌شوند (این مراکز در بخش گردشگری بین المللی به صورت مشروح معرفی شده است).

شهرهای آلماتی (پایتخت سابق) و آستانا پایتخت جدید قزاقستان نه تنها برای گردشگران خارجی بلکه برای گردشگران داخلی یکی از مقاصد مهم گردشگری است در این دو شهر هم مناظر طبیعی و هم مراکز مدرن شهری وجود دارد که گردشگران را با دو فضای سنتی و طبیعی از یک سو و مدرن از سوی دیگر آشنا می‌کند.

البته هزینه‌‌های گردشگری در آلماتی بسیار کمتر از آستانا است به طوری که به طور میانگین هزینه یک شبانه روز گردشگران در آستانا حدود ۱۴۰ دلار و در آلماتی حدود ۱۰۰دلار است.

مردم علاوه بر سفر به شهرها و مناطق گردشگری در داخل قزاقستان در فصول مختلف مخصوصا در فصل زمستان به کشورهایی مانند، روسیه، چین، ترکیه، کشورهای آسیای مرکزی، مصر، دبی و هند زیاد سفر می‌کنند.

موزه‌ها

در پی استقلال کشورهای مشترک المنافع و تشکیل دولت جمهوری قزاقستان دولت این کشور برای احیاء هویت ملی و میهنی مردم قزاق برنامه‌‌های متعددی مانند جمع آوری منابعی که به نحوی به تاریخ مردم قزاقستان پرداخته است و ترجمه این منابع به زبان قزاقی اقدام کرده است. گردآوری و ساخت موزه‌‌های مختلف از دیگر برنامه‌‌های دولت است که در سالیان اخیر برای هویت یابی مردم و کشور قزاقستان در دستور کار قرار گرفته است. قزاقستان هم اکنون در شهرها و استان‌‌های مختلف حدود ۱۷۵ موزه عمومی و تخصصی دارد که ضمن بیان اسامی تعدادی از موزه‌ها اهم موزه‌ها معرفی می‌شود.

از بین مجموع ۱۷۵ موزه تقریبا %۸۵ از آنها موزه تاریخ محلی استانی، منطقه‌ای یا شهری است مانند موزه یادواره تراز باستان واقع در شهر تراز، موزه ذخایر اسناد و آرشیو منطقه آتیرائو واقع در شهر آتیرائو، موزه تاریخ و ادبیات منطقه‌ای شوچینسک واقع در استان آکملا، منطقه شوچینسک، موزه ذخایر تاریخی آکتوبه، موزه تاریخی و فرهنگ محلی شرق قزاقستان واقع در شهر اوست - کامنوگرسک، موزه تاریخ محلی سیریمبت شمال قزاقستان واقع در شهر سیریمبت.

تعدادی از آنها موزه‌‌های تخصصی ادبی است مانند موزه یادبود ادبی داستایفسکی واقع در شهر سمپالاتینسک، موزه ادبی یادبود شاعر مردمی آذربایوا واقع در شهر منطقه کراسنوگرسک، و تعدادی از موزه‌ها موزه‌‌های یادبود شخصیت‌‌های علمی، ادبی و قهرمانان ملی قزاقستان است مانند موزه سیفولین واقع در شهر آستانا، موزه یادواره مداگولف واقع در شهر آکتوبه، موزه یادواره مامیشولی واقع در استان ژامیل، منطقه ژائولینسکی، موزه خانه کونایف واقع در شهر آلماتی تعدادی از موزه‌ها حافظ ذخایر ارزشمند زیور آلات، آلات موسیقی و هنری است، مانند موزه دولتی هنر در شهر آلماتی، موزه مردمی آلات موسیقی در شهر آلماتی، موزه دولتی طلا و اشیاء گرانبهای جمهوری قزاقستان در شهر آستانا، موزه هنرهای معاصر در شهر آستانا و موزه هنرهای زیبا در شهر کاراگاندا. علاوه بر موزه‌‌های عمومی و تخصصی فوق الذکر تعدادی از موزه‌‌های به عنوان موزه‌‌های مرکزی و دولتی در شهر آلماتی و آستانا قرار دارد که در اینجا تعدادی از موزه‌‌های قزاقستان معرفی می‌شود.

موزه دولتی مرکزی جمهوری قزاقستان

موزه دولتی مرکزی قزاقستان قدیمی‌ترین و اصلی‌ترین موزه قزاقستان و یکی از بزرگترین موزه‌ها در آسیای مرکزی است که در شهر آلماتی قرار دارد.

این موزه هفت سالن دارد که در بر دارنده مجموعه منحصر به فرد و نادری از آثار "فسیل‌شناسی و باستان شناسی"، "مردم نگاری تاریخی"، "قزاقستان در سال‌‌های جنگ جهانی دوم و فرهنگ آوارگان"، "دوران مدرن قزاقستان"، " موزه مردم شناسی" است.

موزه دولتی مرکزی قزاقستان علاوه بر نمایش آثار ارزشمند سمینارها، کنفرانس‌ها برای دانش آموزان، دانشجویان و افراد علاقمند دوره‌‌های آموزشی و فعالیت‌‌های پژوهشی متعددی برگزار می‌کند.

در سال 1931، این موزه در کلیسای جامع ترکستان سابق در شهرستان‌‌های آلما آتا قرار دااشت، در سال ۱۹۸۵ به یک ساختمان مدرن، که در سال ۱۹۸۵ ساخته شده بود نقل مکان کرد .این یکی از بهترین ساختمان‌‌های معماری مدرن شهرستان است. مساحت کل موزه ۵۵۷ متر مربع در سه طبقه شامل گالری‌ها و سالن‌‌های نمایشگاهی ساخته شده است.

در سال 1931، این موزه در کلیسای جامع ترکستان سابق در شهرستان آلما آتا که توسط معمار مشهور «زنکوا» ساخته شده بود قرار داشت و در سال ۱۹۸۵ به یک ساختمان مدرن نقل مکان کرد. این یکی از بهترین ساختمان‌‌های معماری مدرن شهرآلماآتا است. مساحت کل موزه ۱۷۵۵۷ متر مربع در سه طبقه شامل سالن گالری و سالن‌‌های نمایشگاهی ساخته شده است که در حال حاضر دارای بیش از دویست هزار آثار فرهنگ مادی و معنوی در آن وجود دارد.

اولین سالن نمایشگاه - سالن دیرینه شناسی و باستان شناسی و فسیل شناسی است که قطعاتی از درختان فسیل، با چاپی از حشرات و ماهی، اسپور میکروسکوپی و دوستیابی گرده به چند میلیون سال باقی مانده است. در نمایشگاه باستان شناسی مراسم تشییع جنازه و فرقه سازه‌‌های باستانی، مدل ساختارهای معماری قرون وسطی، درمس مختلف، و غیره است با استفاده از سایت‌‌های باستان شناسی منحصر به فرد مهمات و سلاح مراسم ایسیک معروف به "مرد طلایی" که یک جنگجوی نجیب سکایی بوده است بازسازی شده است.

سالن دوم به نمایشگاه تاریخ قزاقستان اختصاص یافته است که آثار"مردم نگاری تاریخی" قرار داده شده شامل فرهنگ سنتی قزاقستان، شیوه زندگی و اقتصاد، مجموعه‌ای غنی از اسلحه و زره پوش‌‌های نظامی قرن هفدهم، نوزدهم، جواهرات، انواع محصولات تولید فرش‌‌های سنتی، گونه‌‌های متعددی از گلدوزی قزاقستان، و همچنین خانه عشایری قزاق - یورت، یک نمونه منحصر به فرد از هنر گلدوزی طلا از استادان قزاقستان وجود دارد.

سالن سوم نمایشگاه به تاریخ و قوم شناسی مردم ساکن در قلمرو فعلی جمهوری قزاقستان اختصاص یافته است در این سالن در این سالن "قزاقستان در طول جنگ جهانی دوم"، فرهنگ مهاجرت و تاریخ و فرهنگ از گروه‌‌های قومی ساکن در قلمرو قزاقستان و عکس‌‌های منحصر به فرد، اسناد نادر، وسایل خانگی و هنرهای روسی، اوکراینی، بلاروس، آلمان، چچن، اینگوش، ترک، کرد، اویغورها، کره‌ای‌ها و دیگر کشورها به نمایش گذارده شده، نمایشگاه "فرهنگ سنتی کره‌ای‌ها" بر اساس همکاری با موزه ملی مردم شناسی کره جنوبی به مناسبت دهه روابط دیپلماتیک قزاقستان و کره‌ای‌ها دایر شده است. در همین سالن نمایشگاه «قزاقستان در طول سال‌‌های جنگ بزرگ میهنی سال‌های ۱۹۴۱-۱۹۴۵" قابل مشاهده است.

سالن چهارم نمایشگاه با عنوان " قزاقستان مستقل " منعکس کننده تاریخ قزاقستان نشان دهنده تاریخ قزاقستان از اعلام جمهوری به عنوان یک دولت مستقل در سال ۱۹۹۱ و تا به امروز می‌باشد. مجموعه آثار این سالن شامل نمادهای جمهوری قزاقستان - نشان ملی، سرود ملی، پرچم، قانون اساسی اصلی جمهوری قزاقستان (۱۹۹۵)، جایزه‌ها، اسکناس‌ها، تمبرهای صادر شده در قزاقستان، فرهنگ، علم و ورزش، و همچنین هدایای اهدایی به رئیس جمهور قزاقستان است. نمایشگاه موزه مردم شناسی به تاریخ بشر، مراحل شکل گیری مردم قزاقستان و اجداد خود در قزاقستان در طول بیش از ۴۰ قرن اختصاص داده شده است.

سالن پنجم آثاری از قرن پنجم پیش از میلاد که در تپه‌‌های ایسیک یافت شد شامل طلای واقعی وضعیت عصر عشایر و یافته‌‌های منحصر به فردی از مناطق مختلف قزاقستان در معرض نمایش گذارده شده است.

سالن ششم "موزه منحصر به فرد مردم شناسی" آسیای مرکزی است. این نمایشگاه زمینه سفر باورنکردنی به دنیای اجداد قزاق‌ها و نفوذ به گذشته را فراهم می‌کند تا شاهد رویدادهای مهم در زندگی مردم بدوی باشیم. این نمایشگاه به تاریخ توسعه انسان اختصاص داده شده: فرایند سیر تحول انسان از یک جامعه سنتی به یک جامعه مدرنبه نمایش گذارده شده است.

سالن هفتم مجموعه‌ای از آثار خالدو (1850-1935) هنرمند نقاش، مردم‌نگار، انسان‌شناس، عضو دوستداران دایره باستان شناسی ترکستان، و بنیانگذار گروه انجمن جغرافیایی روسیه، در قزاقستان در سال ۱۸۷۹ به نمایش گذارده شده است. "صندوق ذخیره عمومی" - در بردارنده مجموعه گنجینه‌ای از محصولات طلا، منعکس‌کننده سنت فرهنگی عصر قبیله‌ای عشایر اولیه قزاقستان است.

موزه تاریخ

موزه تاریخ جمهوری قزاقستان جوان‌ترین و بزرگترین موزه در آسیای میانه است .در این موزه در چارچوب برنامه دولت "میراث فرهنگی" در ۲ ژوئیه ۲۰۱۳ به دستور رئیس جمهوری قزاقستان نورسلطان نظربایف تاسیس شد این موزه تحت نظارت وزارت فرهنگ جمهوری قزاقستان و با مدیریت" آقای مونبایف داریخان اداره می‌شود.

موزه تاریخ در میدان اصلی شهر آستانا «میدان استقلال» واقع شده است این موزه در مجموعه‌‌های فرهنگی کاخ استقلال، کاخ صلح و پیمان، مسجد جامع حضرت سلطان و دانشگاه ملی هنر با معماری‌‌های منحصر به فرد که توسط نورمن فوستر معمار مشهور انگلیسی طراحی شده است.

ساختمان موزه که از لایه‌‌های دیوارهای چیده شده در کنار یکدیگر ساخته شده است نماد لایه‌‌های تاریخی مختلف قزاقستان است.

این موزه بزرگترین موزه در کشورهای آسیای مرکزی به حساب می‌آید دارای ۷۴۰۰۰ متر مربع از هفت بلوک و قسمت با ۱۱ سالن با مساحت بیش از ۱۴۰۰۰ متر تشکیل شده است.

سالن‌‌های موزه ملی تاریخ قزاقستان از سالن‌‌های تالار آستانه، تالار استقلال قزاقستان، سالن طلا تالار تاریخ باستان و قرون وسطی، تالار تاریخ، سالن اقوام، سالن هنر مدرن، بخش مطالعه ساختار میراث ملی و موسسه تحقیقاتی، مرکز هنر کودکان، کارگاه‌‌های آموزشی مرمت آثار، آزمایشگاه، تجهیزات ذخیره سازی حرفه‌ای، کتابخانه علمی با یک اتاق مطالعه، سالن کنفرانس، فروشگاه سوغات‌‌های قزاقستان تشکیل شده است. این موزه با آخرین امکانات استاندارد بین المللی با استفاده از تکنولوژی مدرن و مجهز ساخته شده است. در بدو ورود به محوطه اصلی موزه در طبقه هم کف فضای بزرگی در حدود ۲۰۰ متر مربع که با میله‌‌های استیلی محاصره شده است ماکت بزرگی از ساخت پایتخت قزاقستان طراحی شده است که این فضا در ابتدا بصورت مسطح به نظر می‌رسد ولی با فعال کردن آن ساختمان، خیابان‌ها، مراکز مختلف علمی، آموزشی، فرهنگی، هنری، ورزشی و تاسیسات شهری به ترتیب زمان ساخت از کف این سطح مسطح سر برون می‌آورد و در ظرف چند دقیقه ماکت شهر آستانا با کیفیت و جزئیات کامل نمایان می‌شود.

یک صفحه نمایش منحنی تلویزیونی به مساحت تقریبی ۲۰۰ متر مربع بر دیوار طبقه اول نصب شده که نصف آن تا ارتفاع سقف طبقه دوم امتداد یافته است. این تلویزیون که در آسیای مرکزی منحصر به فرد است تصاویر و مطالبی در مورد تاریخ، طبیعت و روند استقلال و توسعه قزاقستان به سه زبان قزاقی، روسی و انگلیسی نمایش داده می‌شود.

موزه منطقه‌ای و قوم نگاری شرق قزاقستان

این موزه که در استان سمی، شهر اوست - کامن گورسک قراردارد یک موسسه غیر انتفاعی است که شامل موزه معماری و قوم نگاری، چشم انداز طبیعی، موزه ذخایر" مدیریت فرهنگی، آرشیو و سوابق منطقه شرق قزاقستان است.

مدیریت موزه را آقای زائیتسف نیکلای آلکسی یویچ (3aiiueB (HHKomait AJIeKceeBHu مرد روس‌تبار و فرهنگ دوستی که بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی تابعیت قزاقستان را گرفت و در شهر اوست - کامن گورسک ماندگار شد به عهده دارد.

موزه منطقه‌ای و قوم نگاری شرق قزاقستان یکی از موزه‌‌های فعال قزاقستان است که از مجموعه‌ای موزه، باغ طبیعت، موزه خانه‌‌های ملل مختلف و پارک کودکان تشکیل شده است. بر اساس گزارشی که آقای زائیتسف در تاریخ ۲۲-۲۵ می سال ۲۰۱۲ در سومین جشنواره انجمن «گسترش موزه‌‌های آسیا در فضای باز» ارائه کرد، گفت:

«پس از گذشت آزمون زمان، زنده ماندن در شرایط سخت تغییرات اقتصادی، موزه منطقه‌ای به عنوان یک نهاد اجتماعی اهمیت اجتماعی آن ثابت شده است. ماموریت موزه با توجه به محل قرار گرفتن آن در یک فضای ژئواستراتژیک، فرهنگی و جغرافیای تاریخی توسعه ایرتیش امکان تماس گسترده تر فرهنگی با کشورهای همسایه، به ویژه روسیه را فراهم کرده است. موزه ذخایر به حفظ فرهنگ سنتی مردم زندگی در شرق قزاقستان کمک می‌کند، موزه معماری، قوم نگاری و چشم انداز طبیعی دارای ذخایر متنوع و ارزشمند منحصر به فرد می‌باشد.»

مجموعه‌‌های وابسته به این موزه مانند باغ موزه طبیعی اوست - کامن گورسک خود موزه‌ای از طبیعت زیبای شرق قزاقستان است که بخشی ازآن به پارک کودکان، بخشی دیگر خیابانی به سبک زندگی و خانه‌‌های ملل (روسیه، آلمان، اوکراین، ازبکستان، آذربایجان، کره، چین و...) اختصاص داده شده است به این ترتیب که در دو طرف خیابان خانه‌‌های مستقلی با تمام تجهیزات زندگی سنتی هر یک از ملل ساخته شده است که بیننده می‌تواند با سبک زندگی و خانه‌‌های آنها آشنا شود.

قزاقستان در روابط ملی و فراملی منطقه‌ای با استفاده از پتانسیل داخلی و تجربه تاریخی، در توسعه محیط زیست طبیعی و فرهنگی در منطقه فعال است و در حفظ ارتباطات مؤثر، حافظه تاریخی مردم محلی، حفظ محیط زیست و نمایش فرهنگ‌ها و تمدن‌‌های مختلف نقش بسیار بزرگی دارد و توانسته است به خوبی آثار تاریخی و معماری ارتدکس و اسلام را ترسیم نماید.

این موزه به جای آموزش بیشتر تلاش خود را بر مطالعات، فرهنگی، هنری، باستان‌شناسی و گونه‌‌های طبیعی منطقه متمرکز کرده است و خود را به عنوان یک نهاد علمی و حفظ اسناد و مدارکی از فرآیندها و پدیده در زمینه مردم نگاری منطقه‌ای و فرامنطقه‌ای معرفی کرده است و در دراز مدت اصل پژوهش‌‌های بین رشته‌ای را در دستور کار خود قرار داده است. مجموعه موزه معماری، قوم نگاری و چشم انداز طبیعی توانسته است پتانسیل گردشگری در سطح شهر و منطقه را گسترش دهد.

این موزه در سطح شهر اوست کامن گورسک ساختمان‌‌های اداری، نمایشگاهی و سالن‌‌های نمایش آثار باستانی و تاریخی و قوم نگاری زیادی دارد.

موزه (زندان) زنان منطقه آکمولینسک آلژیر

بنا بر آنچه در سایت موزه آلژیر آمده است و نیز بنا بر توضیحات شفاهی که رئیس مجموعه موزه (آلژیر) ارائه داد موزه فعلی و زندان قبلی چنین توصیف شده است: این زندان که اکنون به موزه تبدیل شده است گویای وضعیت قربانیان سرکوب سیاسی و توتالیتاریسم زنان و خانواده زندانیان سیاسی اتحاد جماهیر شوروی می‌باشد، زندان آلژیر که به قول سردمداران نظام کمونیستی اتحاد جماهیر شوروی خانواده‌ها و زنان خائن به میهن در آن زندانی بوده اند از سال ۱۹۳۷ تا سال ۱۹۵۴ به مدت ۱۷ سال دایر بوده که پس از مرگ استالین بسته شده است: اسم «آلژیر» که مخفف اردوگاه زنان خائنین به میهن در منطقه آکمولینسک است واقع در روستای آکمل ۴۰ کیلومتری غرب شهر آستانا می‌باشد که به فرمان شهرداری آستانه در تاریخ ۶ فوریه ۲۰۰۷ به موزه تبدیل شده است و در روز یادبود قربانیان سرکوب‌‌های سیاسی در جمهوری قزاقستان در ۳۱ می‌۲۰۰۷ افتتاح شده است. ایده ساختن این موزه توسط نارینوف معمار و مجسمه ساز قزاق مطرح شده است. این موزه بر اساس اسناد و مدارک آرشیوی، عکس، گزارش بازجویی ها، دستورهای اعدام، فایل‌‌های شخصی زندانیان در رابطه با سرکوب زندانیان، آثار ادبی و منابع مکتوب بدست آمده از قربانیان سرکوب‌‌های سیاسی یا خانواده‌‌های آنها بدست آمده است یا به موزه اهداء شده بازسازی شده است: نمایشگاه اصلی این موزه شامل دو بخش است: "تاریخ سیاسی قرن نوزدهم و بیستم قزاقستان" و "زنان زندانی الژیر" و بخش دیگر آن به موضوع سرکوب سیاسی، نوع شکنجه‌ها و مصیبت هایی که بر زندانیان تحمیل می‌کرده‌اند اختصاص داده شده است. موزه "الژیر" هر ساله با برگزاری مراسم ویژه‌ای در ۳۱ ماه می‌با اهداء تاج گل، سخنرانی خانواده‌ها و بازماندگان زندانیانی که قربانی شنکنجه‌‌های وحشتناک شده‌اند لحظه‌ای را برای احترام به آن سکوت می‌کنند.

مجموعه موزه دارای اثر نماد طاق غم، دیوار یادگار که اسامی ۷۶۲۰ زن کشته شده بر آن نقش بسته شده، مجسمه "مبارزه و امید" و مجسمه "یاس و ناامیدی" است.

در سقف موزه قفسی با تعدادی کبوتر که در آن گرفتار شده‌اند آویزان است که بعضی از پرندگان بیرون و بعضی به عنوان نماد زنان زندانی داخل آن قفس اسیر شده‌اند که به تدریج می‌میرند.

در وسط تالار پایین مجسمه گل سیاهی از دل سنگ شکوفه زده است این شکوفه نماد آن است که پس از زندان، مشکلات زندگی و شکنجه؛ امید، نورو آینده روشن فرا رسیده و بساط ستم برچیده شده است در آلژیر ۱۵۰۰ بچه ی نامشروع به دنیا آمده است که حاصل خشونت کارمندان اردوگاه است. در این اردوگاه در این زندان هر ماه حدود ۵۰ کودک از سرما، گرسنگی، تشنگی و بیماری می‌مرده‌اند.

واگن قطار استالینی به مساحت ۱۸ متر مربع و ۱۵ سانتی‌متر که در طول ۲ ماه حدود ۷۰ زندانی زن را در سرمای کشنده از روسیه به زندان آلژیر آورده است که تعداد زیادی از آنها در اثر سرما، گرسنگی و بیماری در طول مسیر مرده‌اند.

کتابخانه‌های عمومی / فرهنگ كتابت، كتابداری و كتابخانه

در هر جامعه و فرهنگی کتابخانه و کتابخوانی یکی از معیارها و زمینه‌‌های توسعه همه جانبه به شمار می‌رود، مخصوصا در کشورهای مشترک المنافع که در زمان اتحاد جماهیر شوروی مطالعه و کتابخوانی در همه این مناطق به یک فرهنگ همگانی تبدیل شده بود و مردم اوقات فراغت خود را اغلب با مطالعه کتاب‌‌های مختلف مخصوصا کتاب‌های ادبیات، رمان و شعر سپری می‌کردند، در مترو، اتوبوس و وسایل حمل و نقل، در پارک‌ها، و هر جایی که فرصت دست می‌داد اغلب افراد کتاب خود را که در کیف یا در دست داشتند بیرون می‌آوردند و مطالعه می‌کردند، در آن دوران شاید کمتر کسی یافت می‌شد که کتاب‌‌های داستایفسکس، گورکی، تولستوی و اشعار پوشکین شاعر محبوب روسی را نخوانده باشد به همین دلیل تیراژ اغلب کتاب هایی که در اتحاد جماهیر شوروی منتشر می‌شد بالای دویست یا سیصد هزار و گاه به یک میلیون نسخه در یک نوبت به چاپ می‌رسید که این کتاب‌ها هنوز به وفور در کتابخانه‌‌های عمومی و خانه‌‌های افراد یافت می‌شود، این عادت پسندید باعث شد که در هر خانه حداقل یک کتابخانه کوچک پدید آید و دولت یا انجمن‌‌های محلی و مردمی در جای جای شهرها و روستاها کتابخانه‌‌های عمومی و تخصصی فراوانی بوجود آورند تا دسترسی عموم به کتاب فراهم گردد. هر چند متاسفانه بعد از فروپاشی اتحاد جمهوری شوروی این فرهنگ رو به افول نهاد و اکنون دیگر آن شور و شوق مطالعه گذشته وجود ندارد و مردم مخصوصا جوانان خود را با موبایل، تبلت و کامپیور سرگرم می‌کنند. و با فاصله گرفتن از فرهنگ گذشته باعث شده است که سرانه مطالعه عمومی جامعه با کاهش چشمگیری مواجه گردد، اما علی‌رغم همه تغییرات منفی بوجود آمده بنا بر رسم دیرینه و یادگار به جای مانده از فرهنگ گذشته در دوران اتحاد جماهیر شوروی تمام کشورها و مناطق استقلال یافته هم وارث کتابخانه‌‌های مختلف از دوران اتحاد جماهیر شوروی هستند و هم اینکه پس از استقلال همه مناطق کشورهای مشترک المنافع مخصوصا قزاقستان به ساخت کتابخانه‌‌های جدید و مدرن و تجهیز کتابخانه‌ها و برگزاری نمایشگاه‌‌های کتاب زیر نظر خانه کتاب قزاقستان با مدیریت آقای سیدمانف برگزار می‌شود.

متاسفانه در منابع مکتوب و گزارشات منتشر شده از سوی ارگان‌ها و مجامع رسمی قزاقستان آمار دقیقی از تعداد مجموعه کتابخانه‌‌های بزرگ و کوچک در تمام شهرها و روستاها یافت نشده ولی آنچه به نظر می‌رسد حداقل سیصد کتابخانه عمومی و اختصاصی درشهرها، روستاها، دانشگاه‌ها و مراکز علمی و فرهنگی وجود دارد که بعضی از آنها کتابخانه‌‌های بزرگ و برخی دیگر کتابخانه‌‌های کوچک هستند.

برخی از کتابخانه‌‌های مهم قزاقستان عبارت اند از:

• کتابخانه ملی قزاقستان (در شهر آلماتی) - بزرگترین مرکز علمی- پژوهشی روشمند که پایه‌گذاری آن در ۳۱ دسامبر سال ۱۹۱۰ میلادی اعلام شده است؛
• کتابخانه مرکزی فرهنگستان علوم قزاقستان (مدرسه عالی علوم قزاقستان) در آلماتی با ۱۵۱۱۰۳۸ جلد کتاب؛
• کتابخانه دانشگاه دولتی فارابی در آلماتی با ۱۲۷۵۰۰۰ جلد کتاب؛
• کتابخانه عمومی پوشکین (دولتی) - آلماتی با ۳۴۵۸۷۰۰ جلد کتاب؛
• کتابخانه علمی و فنی قزاقستان- آلماتی با ۹۸۰۶۰۰۰ جلد کتاب؛
• کتابخانه دانشگاه‌‌های آبای، آبیلایخان، نور و... در آلماتی؛
• کتابخانه ایالتی جمهوری خواه کودکان در آلماتی؛
• کتابخانه جوانان جمهوری خواه دولت در آلماتی؛
• کتابخانه علمی جهانی در شهر آلماتی؛
• کتابخانه دانشگاه حقوق دولت قزاقستان در شهر آلماتی؛
• کتابخانه دانشگاه ایالتی آلماتی (آبای)؛
• کتابخانه علمی جمهوری خواه در آلماتی؛
• کتابخانه‌‌های فنی آکادمی علوم قزاقستان در آلماتی؛
• کتابخانه مرکزی چخوف در آلماتی؛
• کتابخانه مرکزی بایگانی اسناد و آرشیو دولتی قزاقستان در آستانا؛
• کتابخانه مرکزی تاریخ در آستانا؛
• کتابخانه علمی در شهر آستانا؛
• کتابخانه علمی دانشگاه اوراسیا. آستانا؛
• کتابخانه منطقه‌ای شهر آکتوبه؛
• کتابخانه علمی منطقه‌ای در شهر آترائو؛
• کتابخانه جهانی والیخانوف در شهر طراز؛
• کتابخانه علمی شرق قزاقستان (پوشکین)؛
• کتابخانه علمی کروپسکایا منطقه غرب قزاقستان اورالسک؛
• کتابخانه منطقه‌ای جهانی علمی گوگول در شهر کاراگاندا؛
• کتابخانه منطقه‌ای تولستوی در شهر کستانای؛
• کتابخانه منطقه‌ای قزل اوردا؛
• کتابخانه منطقه‌ای آکتوبه؛
• کتابخانه علمی شمال قزاقستان منطقه پتروپاولسک؛
• کتابخانه بین المللی سمیپالاتینسک در شهر سمیپالاتینسک؛
• کتابخانه دانشگاه دولتی کاراگاندا - ۴۰۰۰۰۰ جلد کتاب؛
• کتابخانه منطقه شرق قزاقستان در شهر آوست - کامن گورسک.

این نمونه‌ای از کتابخانه‌‌های قزاقستان است که در این بخش به معرفی اجمالی تعدادی از مهم‌ترین کتابخانه‌ها پرداخته می‌شود.

کتابخانه ملی جمهوری قزاقستان

کتابخانه ملی قزاقستان از قدیمی‌ترین و غنی‌ترین کتابخانه‌‌های قزاقستان است، این کتابخانه در ۳۱ دسامبر سال ۱۹۱۰ میلادی بنیان‌گذاری شد و در سال ۱۹۳۱ برای اولین بار خدمات ارائه کتاب را به متقاضیان آغاز کرد. این کتابخانه در سال ۱۹۹۱ پس از استقلال کشور قزاقستان به عنوان اصلی‌ترین و مهم‌ترین گنجینه و ذخایر مکتوب، مورد توجه قرار گرفت.

ایجاد تسهیلات علمی برای دانش آموزان آموزش و پروش و دانشجویان دانشگاه و مردم علاقمند به کتاب و کتابخوانی از اهداف عمده تاسیس این کتابخانه بوده است.

در این کتابخانه کتب و منابع متعددی از کشورهای مشترک المنافع گرداوری شده است. علاوه بر کتاب‌‌های قدیمی و دستخط و کتاب‌های چاپ دوران معاصر، پایان نامه‌‌های دکترا از ذخایر و گنجینه‌‌های مهم به شمار می‌رود.

اولین مدیر کتابخانه اوراز جاندوسف Uraz Jandosov، یک سیاستمدار برجسته قزاقستانی بوده است. که کتاب‌ها و منابع مکتوب و ادبیات به زبان قزاقی را جمع آوری و ذخیره کرد.

کتابخانه ملی جمهوری قزاقستان دارای شش هزار و ششصد نسخه کتاب است که در هر سال حدود یک میلیون کتاب به امانت داده می‌شود و حدود دو میلیون نفر در ۱۴ سالن تخصصی که دارای ۱۵۰۰ صندلی است مطالعه می‌کنند و از طریق سایت www.nlrk.kz به ارائه خدمات کتاب‌‌های الکترونیکی می‌پردازد که در سال حدود ۱,۵ میلیون نفر از خدمات این کتابخانه دیجیتالی استفاده می‌کنند.

ساختمان فعلی کتابخانه به عنوان یک پروژه بزرگ در سال ۱۹۷۰ ساخته شده و در ۲۱ مارس ۲۰۰۸ با شماره ۲۷۹ در لیست آثار تاریخی و فرهنگی ملی ثبت شده است.

کتابخانه از بخش‌‌های مختلفی تشکیل شده است که مهم‌ترین بخش‌‌های ساختار این کتابخانه عبارت اند از:

• خدمات سازمانی و تجزیه و تحلیلی روابط خارجی؛
• امور ارائه خدمات دیجیتالی؛
• بخش ارائه خدمات ادبیات جهان؛
• چاپ و نشر کتب و مجله‌‌های علمی - تخصصی؛
• بخش چندرسانه‌ای؛
• خدمات کتابشناسی ملی؛
• ارائه خدمات علمی روشمند؛
• بخش ارائه خدمات کتاب‌‌های کمیاب و نسخه‌‌های خطی؛
• خدمات مرمت و حفاظت از کتب و منابع؛
• ذخیره سازی پایان نامه‌‌های دانشگاهی؛
• نمایشگاه خدمات و برنامه‌‌های فرهنگی؛
• بخش کامپیوتر و پشتیبانی شبکه‌‌های کامپیوتری.

کتابخانه علمی «قیلیم اورداسی» وابسته به کمیته علمی وزارت علوم جمهوری قزاقستان

این کتابخانه بزرگترین ذخایر ادبی قزاقستان و منابع علوم طبیعی را با حدود ۷,۵ میلیون کتاب در اختیار دارد.

مخزن کتابخانه در بردارنده غنی‌ترین مجموعه‌‌های نشریات داخلی و خارجی، پایان‌نامه‌ها، مقالات علمی، کتب کتابخانه‌‌های شخصی و گونه‌‌های مختلف نسخه‌‌های خطی و الکترونیکی است.

کتابخانه قیلیم اورداسی صاحب یک مجموعه منحصر به فرد از کتاب‎های کمیاب و نسخه‌‌های خطی نادر است که تعداد کتاب‌های کتابخانه بالغ بر ۹۱ هزار کتاب و سند و نسخه‌‌های خطی آن به ۲۲ هزار نسخه و منبع ادبی شرقی آن به ۹,۹ هزار نسخه می‌رسد.

بخش قابل توجهی از کتب این کتابخانه به نسخه‌‌های نادر دانشمندان روسی که در آنها تاریخ، باستان شناسی و قوم نگاری مردم قزاق بررسی شده است اختصاص دارد.

کتابخانه قیلیم اورداسی اهداف و سیاست‌‌های فعالیت‌‌های خورد را برپایه موارد زیر پی‌ریزی کرده است:

• ترویج اسناد علمی، فرهنگی و تاریخی؛
• دیجیتالی کردن آثار نادر، نسخه‌‌های خطی و منابع دیگر؛
• ایجاد پایگاه داده‌ها از متن کامل کتاب‌ها، دفترچه‌‌های راهنمای کتابشناختی علمی و مجلات علمی دانشگاهی؛
• تهیه کاتولوگ‌‌های الکترونیکی؛
• ارائه دسترسی به پایگاه داده‌‌های پژوهشی مراکز اطلاعات ناشران جهانی.

این کتابخانه یک مرکز تبادل بین المللی کتاب است که با ۴۶۶ مؤسسه تحقیاتی در ۶۵ کشور جهان ارتباط و تبادل کتاب و اطلاعات دارد.

کتابخانه قیلیم اورداسی یک شبکه گسترده از مؤسسه تحقیقاتی در حوزه سوخت، الکتروشیمی، علوم زمین شناسی، تغذیه، ریاضیات، فیزیک، اخترشناسی و گیاه شناسی دارد.

کتابخانه اولین رئیس جمهور

این کتابخانه برای حفظ و حراست از کتابخانه خصوصی و آرشیو شخصی رئیس جمهور، مطالعه تاریخ شکل گیری و توسعه قزاقستان و ارتقاء ایده‌ها و ابتکارات رئیس‌جمهور در سطح داخل و خارج از کشور در ۱۳ مارس ۲۰۱۴ به دستور نظربایف تاسیس شد.

این کتابخانه که با حمایت شخصی نظربایف رئیس جمهور قزاقستان تاسیس شده است با ۲۰ هزار جلد کتاب، ۷۰۰ قطعه نمایشگاهی از مجموعه رئیس جمهور و هدایای سران و نمایندگان رسمی دولت‌ها و ۵۰ عنوان اثر از دوران باستان تا به امروز قزاقستان تشکیل شده است به صورت منظم با کتاب‌‌های جدید، اشیاء نمایشگاهی ارزشمند و آثار آرشیوی منحصر به فرد به روز می‌شود.

ساختمان کتابخانه که در فضای بسیار بزرگی به شکل یک گیرنده ماهواره ساخته شده است در درون خود یک ساختمان هفت طبقه را در بر دارد.

کتابخانه نه تنها دارای زیرساخت‌‌های الکترونیکی و آرشیو مدرن است، بلکه یک منبع منحصر به فرد از اطلاعات، تشکیل‌دهنده میراث فرهنگی و تاریخی ملی است که از طریق وب سایت رسمی به نشانی ،www.presidentlibrary.kz کتابخانه الکترونیکی نیز در دسترس است. و در کتابخانه با وجود پایگاه‌‌های متعدد الکترونیکی و پایگاه‌‌های مهم اطلاعاتی و آموزشی جهان بهره‌گیری از این پایگاه‌ها را برای کاربران فراهم می‌کند.

این کتابخانه که در حقیقت تابلویی از آثار آرشیو سنتی حافظه تاریخی قزاقستان است بخشی از آن به ارائه طرح‌ها و ابتکارات رئیس جمهور و روند پیشرفت و دست آوردهای قزاقستان پس از استقلال و ساخت شهر آستانا اختصاص یافته است.

با استفاده از نرم افزار و امکانات اینترتی زمینه بهره‌گیری اطلاعات و منابع موجود کتابخانه را برای کاربر فراهم کرده است. برگزاری کارگاه‌‌های آموزشی برای دانش آموزان و دانشجویان و سمینارهای علمی و انجام پژوهش‌‌های علمی و مطاله دست آوردها و چشم انداز توسعه قزاقستان از جمله فعالیت‌‌های این کتابخانه است.

این کتابخانه برای دست یابی به آخرین اطلاعات و بهترین شیوه حفظ و ارتقاء میراث رئیس جمهور در راستای توسعه قزاقستان به طور فعال با کتابخانه‌ها و مجامع علمی و تحقیقاتی کشورهای مختلف ارتباط تنگاتنگی دارد.

کتابخانه علمی آستانا

کتابخانه علمی ملی قزاقستان به عنوان یک مرکز فکری و توسعه بیشتر اطلاعات، آموزش و پرورش، و زیرساخت‌‌های پایتخت فرهنگی و آموزشی - نهاد دولتی در سال ۲۰۰۴ همزمان با انتقال پایتخت از آلماتی به آستانا افتتاح شده است.

رئیس جمهور در جریان افتتاح این کتابخانه هدف از تاسیس آن را فرصتی برای ذخیره سازی کتب و منابع به صورت دیجیتال و ورود به فضای مجازی مدرن، مکانی که نقش برجسته‌ای در روند آموزشی کشور دارد، معرفی کرده است.

امکانات مدرن این کتابخانه در قالب منابع الکترونیکی، ارائه خدمات کتابشناسی، اتاق مطالعات الکترونیکی نفت و گاز، اتاق مطالعه علوم، گروه جهانی ادبیات، اتاق مطالعه برای افراد معلول با آخرین تکنولوژی و امکانات فنی پیشرفته، از ویژگی‌‌های این کتابخانه است.

در کتابخانه حدود ۲,۵ میلیون کتاب و ۱۷ اتاق مطالعه با ۵۰۰ صندلی وجود دارد، اعضاء این کتابخانه امکان خواهند داشت تا از راه دور و از طریق وب سایت کتابخانه به آدرس http://nabrk.kz و http://nabrk.kz/wps/portal/nabrk از کتاب‌ها و منابع کتابخانه استفاده کنند. کتابخانه علاوه بر این سایت‌ها سایت‌‌های اینترنتی دیگری نیز برای ارائه خدمات اطلاع رسانی و منابع دیجیتالی در موضوعات مختلف دارد. سیستم تهیویه کتابخانه با یک سیستم قابل محاسبه طراحی و ساخته شده است که متناسب با وضعیت هوای بخش‌‌های مختلف کتابخانه را تنظیم می‌کند. همانطور که در عکس ساختمان این کتابخانه مشاهده می‌شود معماری ساختمان به گونه‌ای ساخته شده است که حداکثر نور لازم در طبقات مختلف کتابخانه تامین شود کتابخانه علمی قزاقستان شعبات مختلفی در شهرهای قزاقستان دارد.

در آستانا پایتخت قزاقستان علاوه بر کتابخانه اولین رئیس جمهور و کتابخانه علمی ملی قزاقستان تعداد ۶ کتابخانه تخصصی کودک و ۵ کتابخانه مهم دانشگاهی وجود دارد.

در پی عزیمت یک هیات از کتابخانه علمی قزاقستان به تهران یک تفاهمنامه همکاری‌‌های تبادلات اطلاعات و فعالیت‌‌های آموزشی و پژوهشی منعقد گردید این تفاهم نامه که در ۶ ماده تنظیم شده و به امضای رئیس کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران و "رئیس کتابخانه علمی قزاقستان رسیده، دو طرف در خصوص مبادله تجربه و اطلاعات در زمینه علوم کتابداری و اطلاع رسانی، کتابخانه دیجیتال، نسخه شناسی، منابع نفیس خطی، فراهم آوری، فهرست‌نویسی، منابع دیجیتال، حفاظت و مرمت منابع به توافق رسیدند .هم چنین مقررشد دو طرف در زمینه مبادله استاد و کارشناس و مواد کتابخانه‌ای شامل نسخه های خطی، منابع اطلاعاتی چاپی و غیرچاپی و اطلاعات موجود در زمینه انتشارات جدید سالانه و همچنین تهیه و ارسال نسخه رقومی کتاب‌‌های خطی و چاپ سنگی با هم همکاری کنند. برگزاری مشترک نمایشگاه‌‌های معرفی در سازمان طرف مقابل اعم از اسناد، پوستر و عکس از دیگر مفاد این تفاهم نامه همکاری است: این تفاهم نامه به مدت سه سال معتبر اعلام گردیده است.

در کتابخانه‌‌های قزاقستان هزاران نسخه خطی به زبان‌‌های مختلف مخصوصا به زبان‌های روسی، انگلیسی و قزاقی وجود دارد. «در بین نسخه‌‌های دستنویس بیش از ۱۰۰ نسخه دستخط فارسی وجود دارد. پیش از این تصور بر این بود که در کتابخانه‌‌های قزاقستان دستخط‌‌های فارسی نباشد در حالی که در کتابخانه قزاقستان نسخه‌‌های ارزشمندی از آثار نورالدین عبدالرحمن جامی، میر سید علی همدانی، امیر خسرو دهلوی، و رشید الدین و طواط، نسخه هایی از گلستان سعدی، دیوان حافظ، دیوان بیدل، دیوان انوری، دیوان جامی و خمسه نظامی به چشم می‌خورد».

نیز نگاه کنید به

فرهنگ عمومی ژاپن؛ فرهنگ عمومی سودان؛ فرهنگ عمومی زیمبابوه؛ فرهنگ عمومی سوریه؛ فرهنگ عمومی افغانستان؛ فرهنگ عمومی سنگال؛ فرهنگ عمومی کوبا؛ فرهنگ عمومی کانادا؛ فرهنگ عمومی لبنان؛ فرهنگ عمومی تونس؛ فرهنگ عمومی روسیه؛ فرهنگ عمومی چین؛ فرهنگ عمومی ساحل عاج؛ فرهنگ عمومی مصر؛ فرهنگ عمومی فرانسه؛ فرهنگ عمومی اسپانیا؛ فرهنگ عمومی اوکراین؛ فرهنگ عمومی قطر؛ فرهنگ عمومی سیرالئون؛ فرهنگ عمومی اتیوپی؛ فرهنگ عمومی مالی؛ فرهنگ عمومی تاجیکستان؛ فرهنگ عمومی گرجستان؛ فرهنگ عمومی بنگلادش؛ فرهنگ عمومی سریلانکا؛ فرهنگ عمومی تایلند؛ فرهنگ عمومی آرژانتین؛ فرهنگ عمومی اردن

پاورقی

[i] - بانک ملی قزاقستان به مناسبت داستان‌های افسانه قزاقستان سکه ضرب کرده است.

[ii] - البته در سال‌‌های اخیر دولت روز عید فطر را تعطیل اعلام نکرده است و این عید بیشتر از سوی مردم جشن گرفته می‌شود.