ساحل عاج
مقدمه
کشوری که امروزه به نام ساحل عاج در جهان شناخته میشود، سرزمینی است با شگفتی‌های طبیعی، فرهنگی و تاریخی بسیار که نظر هر بیننده و پژوهشگر نکته‌سنج را به خود جلب می‌نمایند.
ساحل عاج از لحاظ موقعیت جغرافیایی، ظرفیت‌های اقتصادی و تاریخ سیاسی، یکی از مهمترین کشورهای غرب آفریقا و درواقع دروازه ورود به این ناحیه از جهان محسوب میشود. این کشور نسبت به همسایگان خود، از منابع نسبتاً غنی‌تر و از پویایی اقتصادی بیشتری برخوردار است؛ با این حال، تناقضات بیشتری را نیز، چه ازلحاظ طبیعی و چه انسانی، در خود جای داده است. تالاب‌های بهشت‌گونه آن در جنوب، کوه‌های همیشه سبز غربی و مرغزارهای وسیع شمالی، هریک زیبایی‌ها و شگفتی‌های بسیار دارند. این تنوع در جغرافیای طبیعی، در تعدد و گوناگونی اقوام و جوامع انسانی، با فرهنگ و آدابی چندگونه نیز مشهود است؛ به این ترتیب، در کنار سنت‌های بسیار کهن و ریشه‌دار اقوام و قبایل مختلف، نمودهای عصر مدرن نیز به‌‌چشم می‌خورند؛ به عبارت دیگر، ساحل عاج، در حوزه اجتماعی و فرهنگی، نمونه بسیار جالبی را از هم‌‌زیستی سنت و مدرنیته در قاره آفریقا به نمایش میگذارد.
در عرصه سیاسی، ساحل عاج فراز و نشیب بسیاری را پشت سر گذاشته است. بحران‌های متعددی که این کشور در سال‌های 1993 و 1999 از سر گذراند، در سال 2002، ابعاد سیاسی و نظامی گسترده و وخیمی به خود گرفت. پیامدهای این بحران، برای اهالی ساحل عاج و نیز انبوه مهاجران و کسانی که در آنجا کار می‌کردند، بسیار گران بود و درحالی‌که مردمان این سرزمین، خود را برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال 2009 آماده می‌نمودند تا سروسامانی به اوضاع سیاسی خود دهند و کشورشان را به شرایط نسبتاً مساعد و باثبات سال‌های پیش از دسامبر 1993 بازگردانند، بحران دیگری پیش آمد که شرایط کشور را وخیم‌تر کرد. رئیس‌جمهور لوران باگبو، حاضر به کناره‌گیری از قدرت نشد و بدین‌سان، تنش‌های درونی بالا گرفت تا پس‌از درگیری و خون‌‌ریزی‌های بسیار، درنهایت واتارا، زمام امور را به‌‌دست گرفت و نویدبخش آینده‌ای بهتر برای این سرزمین شد.
امروز دوباره امید به این سرزمین بازگشته است و مردم آن امیدوارند که کشورشان جایگاه پیشین خود را در غرب آفریقا و نیز در دل جامعه بین‌الملل بازیابد. این آرزوی تمام کسانی است که به این کشور تعلق خاطری دارند و درپی کشف پیچیدگی‌ها و زیبایی‌های آن هستند. در واقعیت هم شاهد آن بودیم که در سال‌های پس از 2011 و در طول دوره ریاست جمهوری الحسن واتارا، ساحل عاج با جذب سرمایه‌گذاری و وام‌های خارجی و برقراری ثبات سیاسی، توانست در سال 2014، رشد اقتصادی بالای 9 درصد را تجربه کند و خود را به‌عنوان اقتصادی شکوفا و با آینده‌ای درخشان در منطقه غرب آفریقا، در دهه 2020 مطرح نماید. این کشور در 12 مدخل اصلی و ..... مدخل فرعی معرفی می شود.
ساحل عاج در یک نگاه
فصل اول- جغرافیای طبیعی ساحل عاج
ساحل عاج کشوری است واقع در نیم‌کره شمالی، در غرب آفریقا و به‌‌شکل یک چهارضلعی نامنظم که 3110 کیلومتر مرز مشترک با پنج کشور آفریقایی دیگر دارد: از شمال با کشورهای مالی و بورکینافاسو، از غرب با لیبریا و گینه کوناکری و از شرق با کشور غنا هم‌مرز است. از جنوب نیز خلیج گینه، آن را با ساحلی به طول 512 کیلومتر، به دومین اقیانوس بزرگ جهان، اقیانوس اطلس، متصل می‌نماید. مساحت آن برابر با 322462 کیلومترمربع است و ازنظر وسعت، درمیان شانزده کشور واقع در غرب آفریقا، رتبه چهارم را به خود اختصاص داده است. از این مقدار، 4462 کیلومترمربع، یعنی معادل 1.38 درصد از کل مساحت آن را آب پوشانده است.
در ناحیه جنوبغربی ساحل عاج، منطقه‌ای وجود دارد بهنام ساساندرایِ سفلی که «ساساندرا»،(Sassandra) یکی از شهرهای مهم آن به‌‌شمار می‌رود و زیباترین سواحل کشور نیز در همین منطقه قرار می‌گیرند. برخلاف ناحیه جنوب‌شرقی و منطقه ابیجان، این ناحیه تنها جایی در خلیج گینه است که شنا در آن تقریباً بی‌خطر است. این ناحیه همچنین به واسطه بندر سان پدرو که پس از بندر ابیجان، دومین بندر کشور به‌حساب می‌آید، از غنی‌ترین مناطق ساحل عاج محسوب میشود؛ اما ساساندرای علیا در بخش مرکزی‌تر جای می‌گیرد و منطقه‌ای را شامل می‌گردد که بهنام «کمربند کاکائو» شناخته میشود. در ناحیه جنوب‌شرقی و در مرز غنا، تالاب‌های وسیعی وجود دارد که مهمترین رودهای کشور به آنجا سرازیر می‌شوند.
ابیجان، پایتخت اقتصادی کشور، با بیش از چهار میلیون جمعیت و با داشتن تقریباً تمام صنایع کشور، در همین ناحیه تالابی قرار دارد. شرق ساحل عاج، پارک ملی «کوموئه» (Comoé) را نیز در خود دارد که حفاظت‌گاه دسته‌هایی از فیل‌هاست. در غرب کشور، در استان هجده‌‌کوه، رشته کوه‌های «مان» (Man) قرار دارند که «تونکویی»، (Tonkoui) با 1189 و «نیمبا»،(Nimba) با 1752 متر ارتفاع، بلندترین قله‌های آن هستند. تونکویی در شمال‌غربی شهر مان واقع شده و در زبان بومیان این ناحیه، یعنی زبان «یاکوبا»،(Yacouba) به معنی کوه بزرگ است. این سلسله جبال، ازلحاظ اقتصادی و اقلیمی اهمیت ویژه‌ای دارند؛ زیرا در این ناحیه، انواع درختانی همچون «پالم» (نوعی نخل) یافت می‌شوند که روغن آن برای صادرات استخراج می‌گردد. کوه نیمبا سرشار از معادن آهن است و در دامنه آن، زیستگاه طبیعی معروفی قرار دارد که بهدلیل تنوع گیاهان و جانورانش، ازسوی یونسکو، در فهرست میراث جهانی قرار گرفته است. همچنین آب‌وهوای نسبتاً معتدل آن، محل مناسبی برای استراحت و تفریح شده است.
به‌‌طورکلی، بیشتر مساحت ساحل عاج را، همچون سایر مناطق غرب آفریقا، دشت‌های وسیع و مسطح و فلات‌های کم‌‌ارتفاع تشکیل داده‌اند که عموماً ارتفاع آن‌ها، از چهارصدمتر تجاوز نمی‌کند. رودهای بزرگ و کوچک بسیاری که اغلب جریان‌های تندی دارند نیز سراسر این سرزمین را سیراب می‌کنند. این رودها، از شمال به جنوب سرازیرند و مهمترین آن‌ها«کوموئه»، «بانداما» و «ساساندرا» هستند که از فلات مرتفع شمال سرچشمه می‌گیرند. رود کوموئه، با در ازای معادل 1160 کیلومتر، طولانی‌ترین رود ساحل عاج محسوب میشود [۱]. رود مهم دیگری بهنام «کاوالی»، قسمتی از مرز این کشور با لیبریا را می‌سازد. این رود تنها رودی است که بخشی از آن قابل کشتیرانی است. یک رود دیگر نیز بهنام «باگوئه» (Bagoé) قابل‌ذکر است که از ساحل عاج و مالی می‌گذرد.
همچنین ساحل عاج، کشور تالاب‌هاست.(Lagune) معروف‌ترین آن‌ها «اِبریه» (Ebrié) نام دارد که شهرهای بزرگ ابیجان، گراند بسام و بنژرویل، در حاشیه آن قرار دارند. نابیل زورکوت (Nabil Zorkot) اخیراً کتاب بسیار جالبی درباره تالاب‌های این کشور بهنام «تالاب‌های ساحل عاج از آسینی تا ساساندرا» منتشر نموده است که به کمک عکس‌هایی دیدنی، این سرزمین را از طریق تالاب‌های آن به‌‌تصویر می‌کشد. شایان‌ذکر است از 520 کیلومتر ساحلی که این کشور با دریا دارد، 60 درصد آن پوشیده از تالاب است. به این تالاب‌های آب شیرین، در زبان فرانسه «لاگون» گفته میشود و یک عارضه جغرافیایی و زیست‌محیطی منحصر به فرد در حاشیه خلیج گینه است. در برخی فصول، سطح این لاگونها پوشیده از گیاهان و گل‌های مردابی، با ریشه‌های شناور میشود. در داخل این لاگونها، چند جزیره نیز وجود دارد که بعضی از آن‌ها، مثل «جزیره بوله» در ابیجان، به تفرج‌گاه توریستی تبدیل شده‌اند.
سه دریاچه بزرگ نیز، یکی در مرکز، با نام «کوسو»؛(Kousso) دیگری در جنوبغربی، موسوم به «بویو» (Buyo) و آخری در شرق، موسوم به «ایامه» (Ayamé) دیده می‌شوند. استانی که یاموسوکرو، پایتخت ساحل عاج، در آن قرار گرفته، بهنام استان دریاچه‌ها خوانده میشود؛ به‌‌طورکلی، میزان منابع آبی کشور رضایت‌بخش است و به حدود 81.41 کیلومتر مکعب در سال می‌رسد که به طور متوسط، سرانه آب برای هر نفر از جمعیت ساحل عاج، بیش‌از چهار هزار مترمربع میشود. این سرانه، به‌ویژه در مقایسه با کشورهای واقع در اروپای سبز، همچون آلمان که میزان آب برای هر نفر 1850 مترمربع و فرانسه با 3300 مترمربع، قابل‌توجه است. البته الگوی فصول بارش در ساحل عاج، به‌‌جهت اثرات گرمایشی کره زمین، نسبت به گذشته، کمی نامنظم شده است.
شرایط اقلیمی
ساحل عاج در مدار 5 الی 10 درجه عرض جغرافیایی واقع است؛ بنابراین، آب و هوای آن در کل گرم و مرطوب است؛ اما این آب و هوای گرم و مرطوب، در مناطق شمالی و جنوبی واجد تفاوت‌های عمده‌ای است. در نگاه کلی، شمال دارای آب و هوای گرم و خشک استوایی و جنوب در معرض آب و هوای گرم و مرطوب حاره‌ای است. نیمه جنوبی را جنگل پوشانده؛ درصورتیکه این کشور، از شمال، به واسطه وجود مرغزارهایی وسیع، به کشورهای جنوب صحرای آفریقا متصل میشود.
منطقه جنوب صحرا را منطقه ساحل نیز نامیده‌اند؛ منطقه ساحل شامل نواری است از دریای سرخ تا اقیانوس اطلس شمالی که تمام یا قسمتی از چندین کشور آفریقایی، مثل اریتره، سودان، چاد، نیجر، مالی و موریتانی را شامل میشود. مناطق مرزی شمال ساحل عاج نیز ازلحاظ جغرافیایی و پوشش گیاهی به منطقه ساحل شبیه است.
اما در مورد فصول گوناگون در مناطق مختلف ساحل عاج، پیش‌تر اشاره شد که الگو، شدت و زمان بارش‌های فصلی در این کشور کمی تغییر کرده است؛ ولی به‌طور سنتی، در اکثر منابع، این فصول بدین شرح تقسیم‌بندی می‌شوند: در جنوب چهار فصل وجود دارد؛ دو فصل بارانی بلند و کوتاه و دو فصل بلند و کوتاه خشک. از ماه آوریل تا اواسط جولای، فصل باران‌های بسیار و باد و طوفان‌های شدید است؛ سپس تا ماه سپتامبر، به‌رغم ابری بودن آسمان، بارانی نمی‌بارد و از این‌رو، با فصلی خشک روبه‌رو هستیم. پس‌ازآن تا ماه نوامبر، فصل کوتاه باران‌های گاه‌به‌گاه آغاز میشود و بالاخره فصل بلند خشک شروع می‌گردد که تا پایان ماه مارس به‌‌طول می‌انجامد. این فصل، به‌رغم نامی که دارد، نسبت به سایر فصول، به لطف بادهای شرقی، از مطبوعیت بیشتری برخوردار است.
در قسمت شمالی، آب‌وهوا خشک‌تر است و از آن بهنام «آب‌وهوای سودانی»[14] یاد میشود؛ اقلیم این ناحیه شامل یک فصل مرطوب و یک فصل بلند خشک میشود. فاصله کوتاه ماه ژوئن تا سپتامبر، فصل باران‌هاست و پس‌ازآن تا ماه می، خبری از باران نیست یا به‌ندرت باران می‌بارد. شایان‌ذکر است که درمجموع، آب و هوای مناطق شمالی، به‌رغم گرما، مطلوب‌تر و بهتر است؛ زیرا دست‌کم رطوبتی در هوا وجود ندارد. به‌طور میانگین، دمای هوا در نواحی ساحلی بین 28 تا 37 درجه سانتیگراد متغیر است و هرچه به‌‌سمت شمال حرکت کنیم، این تغییرات و تفاوت دما بیشتر میشود و بین 13 و 35 درجه سانتیگراد نوسان دارد.
.[14] صفت سودانی چندین‌‌بار در این کتاب استفاده شده است و بهتر است همین ابتدا توضیحی درباره آن بدهیم. در گذشته دو کشوری که اکنون بهنام «سودان» و «سودان جنوبی» می‌شناسیم، بهنام «سودان بریتانیا» معروف بودند که زبانشان عربی و انگلیسی است. پیش‌تر در مستعمرات فرانسوی هم منطقه شمال ساحل عاج و مالی و چند کشور این منطقه را «سودان فرانسوی» می‌خواندند. واژه سودانی هنوز در بسیاری از اصطلاحات مربوط به معماری مساجد یا مسائل فرهنگی استفاده میشود؛ به‌طور مثال، «مسجد کنگ» در ساحل عاج، معرف کاملی برای سبک معماری سودانی است.[۲]
پوشش گیاهی و جانوری
پوشش گیاهی ساحل عاج در طول سالیان دراز، تغییرات عمده‌ای داشته است؛ اما درکل، دو گونه پوشش جنگلی، سطح آن را فراگرفته است: جنگل‌های متراکم و مرطوب که یک‌سوم وسعت کشور را در جنوب و در غرب تشکیل می‌دهند و جنگل‌های کم‌پشت یا همان مرغزارها که شامل درختچه‌ها و بیشه‌ها می‌شوند و باقی این سرزمین، از مرکز تا شمال را دربر می‌گیرند. البته در این میان، نقطه‌به‌نقطه مناطقی نیز یافت می‌شوند که از گیاهان مناطق خشک پوشیده شده‌اند. این تغییر تراکم درختان را هنگام پیمایش جاده‌های محور جنوب به شمال، به‌راحتی می‌توان مشاهده کرد.
شایان‌ذکر است که جنگل‌های ساحل عاج، از منابع مهم درآمد و ثروت این کشور (صادرات چوب) محسوب می‌شوند، اما از آغاز دوره استعمار، تحت تأثیر عوامل انسانی و با انگیزه‌های استثماری، از تراکم جنگل‌ها کم شده است تا به امروز که سطح پوشش جنگلی ساحل عاج به شش‌‌میلیون هکتار می‌رسد. البته باید اذعان کرد که بیشتر این تخریب جنگل‌ها، در دوره پس‌از استقلال ساحل عاج رخ داده است.
از جالب‌ترین گیاهان موجود در این سرزمین، به‌ویژه باید به «اقاقیا» و انواع «ارکیده» اشاره کرد. همچنین در جای‌جای آن می‌توان درختان شگفت‌انگیز استوایی را دید که گرچه به فراوانی یافت می‌شوند، اما هیچ‌گاه چشم مسافر از دیدن آن‌ها خسته نمی‌شود. درخت‌های چندصد ساله و بلندبالای «فرومژه»[1] شکوه جنگل‌های ساحل عاج را به رخ بازدیدکننده خارجی می‌کشد. حتی یکی از استان‌های ساحل عاج، به نام این درخت نامگذاری شده است. «باغ گیاه‌شناسی بنژرویل»، همه این گونه‌های گیاهی ساحل عاج را به‌خوبی در خود جای داده است که بازدید از آن، می‌تواند اطلاعات سرشاری را در اختیار توریست‌های علاقه‌مند به این مباحث قرار دهد.
اما درباره درختان میوه باید گفت که ساحل عاج، به‌ویژه به‌‌خاطر کشتزارهای وسیع قهوه، کاکائو، نخل‌های روغنی (پالم) و درختان موز مشهور است؛ ازاین‌رو، گاه آن را موتور محرک اقتصاد غرب آفریقا می‌نامند. کشت قهوه و کاکائو، به‌ویژه در جنوب، جنوبغربی و در مناطق ساحلی انجام می‌گیرد؛ این ناحیه برای زراعت آناناس و موز نیز مناسب است؛ اما در جنوبغربی، با یکی از شگفتی‌های آفریقا روبه‌رو می‌شویم: جنگل‌های قدیمی یا بدوی که در پارک ملی «تائی»[2] محصور گشته و ازسوی یونسکو، در فهرست میراث جهانی ثبت شده‌اند. «پارک ملی تائی» در نزدیکی گینه و لیبریا و در وسعتی معادل 3500 کیلومترمربع گسترده شده است. این پارک، به‌ویژه محل زندگی پستانداران بزرگ و حیواناتی است که در معرض خطر انقراض قرار دارند. البته برخی روستاهای قبایل سنتی نیز هنوز در دل این جنگل‌های حفاظت‌شده قرار دارند؛ اما هرچه به‌‌سمت شمال و جنگل‌های کم‌پشت و مرغزارها می‌رویم، مزارع برنج و پنبه، جای محصولات دیگر را می‌گیرند.
در این گستره طبیعی، گونه‌های حیوانی بسیاری زیست می‌کنند. از مشهورترین آن‌ها باید به فیل اشاره کرد که نماد ساحل عاج است و همان‌گونه که پیداست، نام کشور نیز ریشه در وجود این حیوان عظیم‌الجثه دارد. شایان ذکر است که نامگذاری ساحل عاج، بیشتر به‌‌علت وجود تجارت عاج در ساحل این منطقه بوده است و نه وجود خود فیل‌ها که در نواحی دیگر شکار می‌شدند و عاجشان از طریق این ساحل صادر می‌شده است؛ اما درهرحال، گونه فیل‌ها که زمانی در سایر نقاط کشور هم یافت می‌شد، بهدلیل شکار بیش‌از اندازه، در معرض تهدید قرار گرفت؛ به‌گونه‌ای که هم‌اکنون به تعداد بسیارکم، فقط در مناطق حفاظت‌شده، پارک‌ها و برخی نقاط معدود دیده میشود.[3]
از دیگر گونه‌های حیوانی که زمانی به‌وفور در ساحل عاج دیده می‌شدند، اما امروزه دیگر نشانی از آن‌ها، جز در حفاظتگاه‌ها دیده نمی‌شود، کرگدن و زرافه هستند. امروزه فقط یک کرگدن متولد خاک ساحل عاج که والدینش از آفریقای جنوبی به ساحل عاج آورده شده بودند، در این کشور وجود دارد. این کرگدن آن‌قدر در رسانه‌ها معروف شده است که در سال 2018، برای جابه‌جایی‌اش از محیط نزدیک به مناطق روستایی به مناطق حفاظت‌شده، پوشش رسانه‌ای بین‌المللی صورت گرفت.
از دیگر حیوانات این سرزمین همچنین باید به اسب آبی، شیر، بوفالو و انواع میمون‌ها، ازجمله شامپانزه و میمون‌های قرمز و سبز، همچنین به خزندگانی چون مار نپتون و کروکودیل اشاره کرد. کروکودیل و اسب آبی در بسیاری از رودها و آبگیرهای کشور دیده می‌شوند. جالب اینکه پرورش کروکودیل برای مقاصد تجاری رواج دارد. این کروکودیل‌‌ها که به «کَئیمان» معروف‌اند، بومی منطقه کارائیب هستند و به‌طور مصنوعی، در دوره هوفوئه بوآنی، به ساحل عاج آورده شدند و تکثیر یافتند. دریاچه کَئیمان‌‌ها در کنار مقبره هوفوئه بوآنی در یاموسوکرو، از جاذبه‌های گردشگری این شهر به‌حساب می‌آید. البته سالی چند مورد حمله کئیمان‌ها به انسان‌ها نیز گزارش میشود. همچنین پرندگان متنوع و پرشماری در این سرزمین یافت می‌شوند؛ برای مثال، «کالائو» پرنده مقدس سنوفوهاست که تمثیل‌هایش در نقوش و هنرهای دستی این قوم فراوان یافت میشود. سنوفوها، این پرنده را حمل‌کننده ارواح می‌دانند. پرنده شکاری «اِپِرویه» که نوعی شاهین کوچک است هم در آسمان ساحل عاج فراوان دیده میشود. ازمیان سایر پرندگان، خفاش‌ها، برخلاف انتظار و به‌وفور در سایر نقاط این کشور، حتی در مناطق شهری دیده می‌شوند. برای مسافری که نخستینبار به شهر ابیجان سفر کرده است، یکی از شگفتی‌های غیرمعمول، حضور پرشمار همین خفاش‌های عظیم‌الجثه در جای‌جای شهر، به‌خصوص درمیان درختان منطقه پلاتو است. این خفاش‌ها عمدتاً میوه‌خوار هستند.
جغرافیای انسانی
جمعیت
همچون اغلب کشورهای درحال‌توسعه، ساحل عاج نیز با رشد جمعیت بالایی روبه‌روست. اگر به سرشماری دهههای گذشته دقت کنیم، نرخ بالای رشد به‌خوبی مشاهده میشود. آخرین سرشماری عمومی در ساحل عاج، در سال 2014 انجام شد. برطبق این سرشماری که نتایج آن را مؤسسه ملی آمار ساحل عاج اعلام کرد، نرخ رشد جمعیت در این کشور، 2.6 درصد می‌باشد. جمعیت ساحل عاج در این تاریخ، برابر با 22671331 نفر بوده است که از این تعداد، 51.6 درصد جمعیت مردان و 48.4 درصد جمعیت زنان بوده است. جمعیت روستایی ساحل عاج، 49.7 درصد و جمعیت شهرنشین، 50.3 درصد جمعیت کل کشور بوده است. همین مرکز برای سال 2017، جمعیت ساحل عاج را 24571044 تخمین زده است. شاخص باروری زنان، 4.6 کودک برای هر زن ساحل عاجی است. نرخ باسوادی برای مردان، بین 15 تا 49 سال، رقم 63.8 درصد و برای زنان همین رده سنی، رقم 47.2 درصد را نشان می‌دهد. منابع بین‌المللی، جمعیت ساحل عاج در سال 2021 را بالغ‌بر 27 میلیون نفر برآورد کردهاند.
آمار و ارقام، بالاترین نرخ زادوولد را در فاصله سال‌های 1960 تا 1981 نشان می‌دهد. در این سال‌ها، نرخ باروری زنان در سنین مختلف بالاست و حتی پس‌از 40 سالگی نیز زنان بسیاری بچه‌دار شدند. همچنین بین سال‌های 1978 تا 1981، با افزایش یک بچه در ازای هر زن روبه‌رو هستیم؛ اما بعدازاین تاریخ و تا سال 2000، با کاهش نرخ زادوولد نسبت به دوره پیش مواجه می‌شویم. در این دوره تعداد بچه‌ها برای هر زن، از 7.4 به 5.1 کاهش می‌یابد که یکی از دلایل آن روی آوردن دختران جوان به تحصیل برشمرده میشود. هم‌اکنون نیز این نرخ، 4.1 برای هر زن است. در سال 2017 نرخ مرگ‌ومیر 10.04 اعلام گردیده است. البته این نرخ برای کودکان بسیار بالاست و در همین سال 2017، عددی معادل 66،09 درصد بوده است. البته فوت مادران درحین زایمان هم به‌ویژه در مناطق روستایی، نرخی بالا را نشان می‌دهد.[4]
مهاجرت
رشد خوب اقتصادی در دو دهه نخست پس‌از استقلال، یعنی دهههای 1960 و 1970 موجب افزایش سریع مهاجرت از کشورهای همسایه به ساحل عاج بوده است. این افزایش البته ازسوی حکومت مطلوب تلقی گردیده؛ چراکه دولت، خود سیاست مهاجرپذیری، تشویق خارجی‌ها برای ورود به این کشور و کمک به توسعه آن را اعمال نموده است. به‌منظور تسهیل ورود مهاجران به ساحل عاج، رئیس‌جمهور وقت، هوفوئه بوآنی، در سال 1966 پیشنهاد نمود تا به اتباع کشورهای آفریقای غربی که فرانسه‌‌زبان هستند، تابعیت ساحل عاجی نیز اعطا گردد تا آنان نیز به ملتش احساس تعلق داشته باشند؛ به این ترتیب، با اعمال این سیاست که دربین کارشناسان خارجی بهنام Melting Pot (ظرف ذوب) معروف شده است، ساحل عاج در عرض کمتر از سی‌‌سال، به نخستین کشور مهاجرپذیر آفریقا بدل شد.
در سال 1965، یعنی تنها پنج‌‌سال پس‌از استقلال، تعداد 700 هزار مهاجر وارد ساحل عاج شدند، رقمی که از کل جمعیت گابن در آن روز بیشتر بوده است. در سرشماری سال 1998، نرخ مهاجرت بیگانگان، رقمی معادل 26 درصد کل جمعیت را تشکیل می‌داده است. این جمعیت ده‌‌سال بعد، دوبرابر میشود و در سال 1988 از هر سه‌‌نفر در ساحل عاج، یک‌‌نفر خارجی است. بخش اصلی و عمده این مهاجران را ساکنان کشورهای همسایه و عضو جامعه اقتصادی کشورهای غرب آفریقا، ازجمله مالی، لیبریا، غنا، سنگال، گینه و بورکینافاسو تشکیل می‌دهند. از این میان، مهاجران سه کشور مالی، گینه کوناکری و بورکینافاسو، بیشترین تعداد مهاجر را تشکیل می‌دهند و بنابر آماری در ابتدای دهه 80، تعداد اتباع این سه کشور، بیش‌از 80 درصد خارجیان حاضر در ساحل عاج بودند؛ در حال حاضر نیز مهاجران بورکینافاسویی، با 2 میلیون نفر، در صدر قرار دارند. به‌رغم بحران سال 2002 و بنابر سرشماری سال 2008، همچنان جمعیت زیادی تا این سال از این مناطق به‌سوی ساحل عاج مهاجرت می‌کردند؛ اما در حال حاضر، نرخ مهاجرت به این کشور کاهش یافته است.[5]
به این شمار بسیار مهاجران که تاکنون وارد ساحل عاج شده‌اند، همچنین باید تجار لبنانی و سوری (که عموماً برای تجارت به ساحل عاج می‌آیند) و آسیایی‌های دیگر (ویتنامی‌ها و چینی‌ها) و نیز اروپایی‌ها را اضافه کرد. درکل، تعداد بیگانگانی که تابعیت ساحل عاج را به‌‌دست می‌آورند، حدود 0،6 درصد از کل جمعیت را تشکیل می‌دهند. شایان‌ذکر است، بر اساس آمار سال 2007، حدود 26400 نفر پناهنده در این کشور وجود دارد که اکثریت آن‌ها از لیبریا، درپی جنگ‌های داخلی در فاصله سال‌های 1989 تا 2004، به این سرزمین مهاجرت کردهاند . درمجموع، نزدیک به 26.5 درصد از کل جمعیت ساحل عاج را مهاجران تشکیل می‌دهند. بر اساس سرشماری 2014، تعداد خارجی‌های مقیم ساحل عاج، 5490222 نفر بوده است. از این حیث، ساحل عاج دربین کشورهای دنیا کم‌نظیر است.
لازم به یادآوری‌‌ست که مهاجرت‌ها، به‌ویژه پیش‌از آغاز بحران سیاسی و نظامی ساحل عاج، عمدتاً بهدلیل پیشرفت اقتصادی نسبتاً سریع آن بوده که شمار زیادی را برای زندگی بهتر، به‌سوی این سرزمین کشانده است. طبیعتاً در این میان، تعداد مردهایی که به‌منظور کار در پروژه‌های عمرانی روانه ساحل عاج می‌شدند، خیلی بیشتر از زنان بوده و درنتیجه، در فاصله سال‌های 1960 تا 1980، با افزایش بی‌رویه تعداد مردان و درنتیجه بحران در ساختار جمعیتی روبه‌رو هستیم. نکته دیگر اینکه افزایش سریع تعداد مهاجران به این سرزمین، باعث رشد سریع شهرها و جمعیت آن‌ها شد. در سال 1975، اتباع خارجی، بیش‌از 40 درصد جمعیت شهری در ساحل عاج را تشکیل می‌دادند. بین سال‌های 1978 تا 1979 از هر سه خارجی، دو نفرشان به‌‌سمت شهرها مهاجرت می‌کردند و از این تعداد نیز 41 درصد به ابیجان می‌آمدند. در این میان، اتباع کشور مالی، بیشترین تعداد کسانی را که به شهرها روی می‌آوردند تشکیل می‌داد و یک‌چهارم از جمعیتشان در ابیجان ساکن می‌شدند. درعوض بورکینایی‌ها در نواحی کشاورزی و اهالی سنگال و نیجریه، عمدتاً در پایتخت، یعنی شهر یاموسوکرو، اقامت می‌گزیدند. این ترکیب و الگو تا به امروز تغییر چندانی نکرده است.
اکثریت جمعیت ساحل عاج را جوانان تشکیل می‌دهند. در سرشماری سال 1998، حدود 43 درصد زیر پانزده سال و تنها 4 درصد از جمعیت، مسن بودند. این میزان در سال 2011 نیز قابل‌توجه است؛ به‌‌طوری که در این سال، جمعیت زیر 15 سال کشور، 39.8 درصد کل جمعیت اعلام شده است. برطبق سرشماری 2014، جمعیت زیر 18 سال ساحل عاج، 8170209 نفر بوده است.[6]
همچنین این جمعیت به‌‌شکلی بسیار ناموزون، در سراسر کشور پراکنده است. این پراکندگی، از ناحیه‌ای به ناحیه دیگر و نیز از شهر به روستا متغیر است. درواقع برخلاف ناحیه شمالی، در جنوب، غرب و شرق کشور، افزون بر خارجی‌ها، غیربومیان بسیاری زندگی می‌کنند که در جستجوی زمین‌های قابل‌کشت برای محصولاتی چون کاکائو و قهوه، مجبور به عزیمت و جابه‌جایی شده‌اند. البته بحران سیاسی و نظامی سال 2002 نیز در تشدید اختلاف جمعیت در شمال و جنوب بی‌تأثیر نبوده است. از دلایل افزایش بی‌رویه جمعیت شهرها، باید به مهاجرت روستاییان و به‌ویژه جوانان جویای کار، اشاره کرد؛ به‌‌طورکلی تراکم نسبی جمعیت در ساحل عاج، 48 نفر در کیلومترمربع است؛ اما استان لاگونها[7] (تالاب‌ها)، با مرکزیت ابیجان، بیشترین تراکم جمعیت را دارد. 57 درصد در مناطق روستایی زندگی می‌کنند و 47 درصد در شهرها.
فصل دوم: تاریخ
پژوهشگران ساحل عاجی، در شناخت این پیشینه و پیچیدگی مهاجرت‌ها و زندگی نسل‌های گذشته که امروز دیگر از آن‌ها اثری نیست، با دشواری بسیاری روبه‌رو هستند. این دشواری برای محقق خارجی دوچندان است. از سکونت و استقرار اقوام و قبایل سنتی ساحل عاج در این مرزوبوم، پس‌از قرن‌های متمادی هجرت و سرگردانی، زمان زیادی نمی‌گذرد؛ بااین‌‌وجود پژوهشگران تاکنون نتوانسته‌اند مشخص کنند که نخستین مردمان، دقیقاً در چه تاریخی در این سرزمین می‌زیسته‌اند.[8]
قدیمی‌ترین اقوام ساکن در ساحل عاج، در اواخر سده پانزدهم به این سرزمین مهاجرت کردهاند و کوچ و استقرار اقوام دیگر، به‌مرور تا انتهای قرن نوزدهم ادامه می‌یابد؛ سده‌ای که مشخصه آن تسریع افزایش و استقرار جمعیت در ساحل عاج و نیز آغاز مبادله و ارتباط میان اقوام مختلف آن، درپی گسترش نواحی زراعی و جذابیت مناطق زرخیز است. این مراودات، به‌ویژه در ناحیه شمالی، محصول تلاقی انگیزه‌های سیاسی، اقتصادی و اجتماعی گوناگونی همچون پویایی و تحرک اقوامی چون دیولاها یا بروز مسئله برده‌داری درمیان گروهی از این جوامع بود.
تاریخ ساحل عاج نیز مانند سایر کشورها، به سه بخش قدیم یا دوران باستان، دوره میانی و دوره جدید یا معاصر تقسیم می‌گردد؛ اما در دل این تقسیم‌بندی، می‌توان دسته‌بندی دیگری داشت و از ساحل عاج پیش‌از استعمار و پس‌از استعمار سخن راند.
تاریخ دوران باستان یا دوره پیش از استعمار
همان‌گونه که اشاره شد، وصف و تشریح تاریخ کهن این سرزمین تقریباً ناممکن است؛ مگر آنکه به افسانه‌ها دل خوش کنیم و از این طریق، نشانی از گذشته بیابیم؛ بر این اساس، سخن از مردمان کوتاه‌قدی میشود که در دل جنگل می‌زیسته‌اند. توصیفی که از ایشان به‌‌دست آمده، این‌گونه است: پوستی متمایل به رنگ قرمز، دست‌هایی دراز و پاهایی پیچ‌خورده به‌‌سمت عقب! البته این تصویر می‌تواند ساخته‌وپرداخته ذهن افسانه‌پرداز بومیان منطقه باشد؛ اما آنچه مسلم است اینکه آثاری از تمدن عصر حجر در ساحل عاج وجود داشته است (Rougerie, 1972: 77). شاهد این مدعا ابزار و آلت سنگی، همچون تبر و یا کار بر روی سنگ‌ها و صخره‌های کناره رودها و خلیج گینه است که از حضور و شعور انسانی در این سرزمین در عهد باستان خبر می‌دهند و با پیش آمدن در تاریخ، این گمان می‌رود که از هزاره اول میلاد به این‌‌سو، زراعتگران «سنوفو» و «کولانگو»، در مرغزارهای شمالی ساکن شده‌اند؛ اما این دو قوم هیچ‌گاه قدرت یا دولت متمرکزی تشکیل نداده‌اند؛ بلکه هریک خود حاوی گروه‌های کوچک یا قبایلی بوده‌اند با رئیسی از جنس اناث در رأس آن‌ها که بر اساس تقدم در سن، قدرت را به‌‌دست می‌گرفته است (Ibid) و عموماً میان این گروه‌ها یا قبایل کوچک، مراوده و ارتباطی وجود نداشته، جز در مراسم خاصی مانند «پرو»[9] که رؤسای قبایل در آن شرکت می‌جستند و طی آن، فرد متعلق به طایفه بزرگ سنوفو، از نوجوانی به بلوغ گذر می‌نمود. کمی پس‌از این دو قوم بزرگ که نامشان ذکر شد، اقوام «دان»[10] و «گورو»،[11] با مهارت و جدیت کمتری در امر کشاورزی و در عوض با روحیه جنگنده‌تری در حواشی جنگل‌های متراکم ساکن می‌شوند. این دو گروه اخیر، همان ویژگی‌های دو قوم پیشین را داشته‌اند، با این تفاوت عمده که به‌جای مادرسالاری، پدرسالاری در آن‌ها حاکم بوده و هست.
خلاصه اینکه این دو قوم بزرگ که یکی از شمال‌شرق و دیگری از شمال‌غرب وارد ساحل عاج شده بودند، با تفاوت‌های فرهنگی و ساختاری خود، پایه‌گذار اجتماع این سرزمین می‌گردند؛ اما در همین دوره، در جنگل‌های متراکم، چه گروه‌هایی ساکن بوده و از کجا آمده بودند؟ پاسخ به این سؤال همچنان امکان‌پذیر نیست. در آخر و پیش‌از گذر به تاریخ جدید، یعنی زمانی که پای اروپاییان به ساحل عاج باز شد، باید به اهمیت دو قوم دیگر، در شکل‌گیری هویت ساحل عاج اشاره کنیم: «اودینه»[12] و «کنگ».[13] این دو گروه اخیر، به‌لحاظ سیاسی، از سازمان‌دهی بیشتری نسبت به گروه‌های دیگر برخوردار بوده‌اند و ازاین‌رو، مطالعه سیر ورود و استقرارشان در ساحل عاج، آسان‌تر است. همچنین این دو، از نخستین گروه‌هایی بوده‌اند که با اروپا وارد رابطه شده‌اند. به‌لحاظ تاریخی، ریشه در اقوام شمالی دارند؛ از سمت شمال غنای امروزی، از اواخر سده 15 میلادی، دسته‌دسته به‌سوی این سرزمین رهسپار گشته، در حاشیه جنگل‌های شرقی و جنوب‌شرقی ساکن شده‌اند؛ سپس هم‌زمان با ظهور اروپاییان در این سرزمین، این قبایل و اقوام، از سمت شرق و جنوب‌شرقی به‌‌سمت غرب عزیمت کردهاند.
تاریخ دوره میانی یا آغاز عصر استعمار
نخستین اروپاییانی که به ساحل عاج وارد شدند، دریانوردان پرتغالی بودند که در قرن پانزدهم میلادی به سواحل سن پدرو رسیدند. پرتغالی‌ها در ابتدا سعی داشتند به مناطق داخلی نفوذ کنند، اما پس‌از اندک‌‌زمانی، فعالیت خود را در سواحل و بر روی تجارت طلا، ادویه و برده متمرکز نمودند. این کاشفان نخستین، بهدلیل رفتار بومیانی که نخستینبار بدان‌ها برخوردند، نام «ساحل مردمان نامهربان» را بر آن نهادند. نویسنده بزرگ ساحل عاجی، «احمدو کوروما»، در اغلب آثار خود به تاریخ کشورش و به این موضوع اشاره می‌کند و ازجمله در کتاب «وقتی رد می‌کنیم می‌گوییم نه»، می‌نویسد: «ساحل عاج ازسوی تجار برده، بهدلیل اینکه مهمان‌نواز نبودند، ساحل مردمان خشن نامیده می‌شد. این بازرگانان، از ترس اینکه مبادا در دام آدم‌خوارها بیفتند، جرئت نمی‌کردند خیلی این‌طرف و آن‌طرف بروند؛ و این حقیقت داشت: مردم این سرزمین علاقه زیادی به گوشت‌‌سفیدها داشتند؛ درعین‌حال، این موضوع یک بهانه بود. می‌گویند میمون میوه انجیری را که نمی‌تواند تصاحب کند، متهم به فساد می‌کند. تنها بهدلیل آدم‌خوارها نبود که تجار برده از ساحل عاج دور شدند؛ بلکه دلیل دیگری نیز درمیان بود: عدم دسترسی آسان به مرزهای آن. ساحل عاج ازاین‌جهت محافظت شده است. ساحل عاج کشوری‌‌ست با 322000 کیلومترمربع مساحت، در پشت مرزهایی که گذر از آن‌ها آسان نیست؛ به همین دلیل هم استعمار این کشور با تأخیر همراه بوده است» (Kourouma, 2004: 43).
تجارت برده از همان قرن پانزدهم توسط پرتغالی‌ها آغاز میشود و در قرون 17 و 18، توسط فرانسوی‌ها ادامه می‌یابد. همچون سایر مناطق آفریقا، این کشور نیز مورد هجوم استعمارگران اروپایی واقع میشود. برخلاف مناطق دیگر آفریقا که در استعمار و استثمار آن‌ها رقابت شدیدی میان ملل اروپایی درمی‌گرفته، در ساحل این سرزمین، حضور و تجارت اروپاییان، دور از تلاطم و درگیری آغاز می‌گردد و ادامه می‌یابد؛ به این ترتیب، تجارت عاج فیل، اسلحه و بهره‌کشی از سیاهان، یا بهتر است بگوییم بومیان و مردمان ساحل عاج، به‌سرعت آغاز می‌گردد و چنان‌که اشاره شد، پرتغالی‌ها همچون همیشه، نخستین استعمارگران ساحل عاج بودند. ردپای حضور پرتغالی‌ها هنوز هم در برخی اسامی شهرهای ساحل عاج قابل‌شناسایی است؛ برای مثال، نام بندر «سان پدرو» که دومین بندر بزرگ این کشور است، از واژه پرتغالی گرفته شده که به نام «پیتر مقدس»، از حواریون عیسی مسیح(ع)، اشاره دارد. ظاهراً روزی که پرتغالی‌ها به این منطقه رسیدند، در تقویم مسیحی بهنام این حواری بوده است. وانگهی، نام دروازه‌هایی همچون «ساساندرا» (که در لغت به معنی روز آندرای قدیس است)، «فرسکو» یا «دماغه پالما»، از نام دریانوردان و کشتی‌های پرتغالی در این سرزمین به یادگار مانده است.
پس‌از پرتغالی‌ها که اثر و نشان آن‌ها خیلی زود به‌‌دست اقیانوس پاک می‌گردد، طی دو سده، کشتی‌های هلندی، دانمارکی و بریتانیایی نیز با سیاست استعماری و برده‌داری خود وارد این سرزمین می‌شوند؛ مثلاً نام شهر «ژاکویل» در ساحل اقیانوس اطلس، از نام یک بازرگان بریتانیایی بهنام جک گرفته شده است که هنوز هم خانه تاریخی و زیبای این تاجر، در ساحل این شهر، برای توریست‌ها قابل‌‌بازدید است. در این دوره همچنان سیاست استعماری مدون و سازمان‌دهی‌‌شده‌ای درکار نیست و اغلب کشتی‌های اروپایی، به‌‌شکلی فردی و با انگیزه تجارت، به این سرزمین وارد می‌شوند. آنچه بیش‌از همه مورد توجه و جستجوست، طلاست که شاید باید به‌جای عاج، نام خود را به این سرزمین می‌داد. شایان‌ذکر است نام قدیمی کشور غنا، در همسایگی ساحل عاج، «ساحل طلا» بوده و به کشور «توگو» نیز «ساحل برده» اطلاق می‌شده است؛ اما همچنان کشور ساحل عاج، تحت سیطره هیچ‌یک از قوای استعماری نیست و تنها ثروت آن، یعنی دو کالای طلا و ادویه، بارگیری و به‌‌سمت اروپا فرستاده میشود و بردگان، به‌سوی آمریکا گسیل داده می‌شوند.
در قرن هفدهم، بالاخره با تأسیس شرکت‌های هلندی و فرانسوی، تجارت برده و کالا، شکلی رسمی به خود می‌گیرد؛ ازجمله نخستین شرکت‌ها، کمپانی فرانسوی «سن-مالو» است که همراه با پنج مبلغ مذهبی، در سال 1637 به ساحل عاج می‌رسد. چند سال بعد، سه نفر از این مبلغان، براثر بیماری و بدی شرایط آب‌وهوا فوت می‌کنند و دوتای دیگر نیز از فرط بیچارگی، به مقر هلندی‌ها پناه می‌برند (David, 2009: 85-86).
[1]. Fromager
[2]. Taï
[3]. در حال حاضر، بیشتر عاجی که از قاره آفریقا قاچاق میشود، مربوط به کشور گابن است؛ ولی این کالا به‌‌شکل غیرقانونی، در بازار صنایع‌دستی ساحل عاج همچنان عرضه میشود. کارشناسان از طریق آزمایش دی ان ای، به‌راحتی می‌‌توانند مصدر عاج‌های قاچاق‌‌شده را کشف کنند.
[4]. www.ins.ci
[5]. www.ins.ci
[6]. http://www.statistiques-mondiales.com
[7]. Lagunes
[8]. برخی از روی ابزار و آلات جنگی کشف‌شده، تاریخ 15000 تا 1000 سال پیش‌از میلاد مسیح را مطرح کردهاند.
[9]. Poro
[10]. Dan
[11]. Gouro
[12]. Odiné
[13]. Kong
ساختار و پراکندگی جمعیتی ساحل عاج
اقلیت های قومی ساحل عاج
ساختار قومیتی در ساحل عاج
گرایش های دینی اقلیت های قومی ساحل عاج
پراکندگی جغرافیایی اقلیت های قومی ساحل عاج
سیاست های قومی دولت ساحل عاج
شباهت های قومی جامعه ساحل عاج و ایران
جغرافیای سیاسی ساحل عاج
اهمیت ژئوپولوتیک ساحل عاج
اهمیت ژئوپولوتیک ساحل عاج در منطقه
اهمیت ژئوپولوتیک ساحل عاج در جهان
فصل دوم- تاریخ ساحل عاج
شخصیت های موثر سیاسی و اجتماعی ساحل عاج
شخصيتهای موثر سیاسی و اجتماعی ساحل عاج ( حذف شود)
فصل سوم - جامعه و نظام اجتماعی ساحل عاج
نظام اجتماعی ساحل عاج
جامعه ساحل عاج
گروه‌ها و نهادهای اجتماعی ساحل عاج
نهادها و گروه های اجتماعی کشور ساحل عاج در رابطه با ایران
رهبران و چهره های با نفوذ و تأثیرگذار
نهادهای مذهبی ساحل عاج
نهادهای علمی ساحل عاج
نهادهای هنری ساحل عاج
نهادهای فرهنگی ساحل عاج
نهادهای ورزشی ساحل عاج
جریان ها و روابط اجتماعی ساحل عاج
جریان های فکری و اندیشه ورزی ساحل عاج
جریان های دینی ساحل عاج
جریان های همگرا و مستعد همگرایی با گفتمان انقلاب اسلامی
جریان های رسانه ای و شبکه های اجتماعی ساحل عاج
افراد تاثیر گذار در شبکه های اجتماعی ساحل عاج
محبوب ترین شبکه ها در میان جوانان ساحل عاج
هنجارها و ارزش های اجتماعی ساحل عاج
طبقات و قشرهای اجتماعی ساحل عاج
نابرابری های اقتصادی و اجتماعی ساحل عاج
ناهنجاری های اجتماعی ساحل عاج
هویت ملی در ساحل عاج
بحران هویت در ساحل عاج
خشونت ها و آسیب های خانواده در ساحل عاج
سیاست ها و راهبردهای ساحل عاج در حوزه خانواده و زنان
سیاست ها و راهبردهای ساحل عاج در حوزه جوانان
نهادها و گروه های مرجع در زمینه زنان
مشارکت زنان ساحل عاج در فعالیت های سیاسی
مشارکت زنان ساحل عاج در فعالیت های اجتماعی
حضور زنان ساحل عاج در فعالیت های هنری و فرهنگی
زنان تاثیر گذار ساحل عاج
حقوق مربوط به زنان
همکاری های بین المللی زنان ساحل عاج
آسیب شناسی اجتماعی در ساحل عاج
وضعیت اقتصادی و معیشتی در ساحل عاج
اقتصاد در دوره باستان ساحل عاج
بخش‌های مختلف اقتصادی ساحل عاج
رفاه اجتماعی در ساحل عاج
اوقات فراغت در ساحل عاج
امید به زندگی
چالش های زیست محیطی ساحل عاج
فصل چهارم- سیاست و حکومت ساحل عاج
ساختار سیاسی ساحل عاج
شورای اقتصادی و اجتماعی ساحل عاج
تقسیمات اداری و سیاسی ساحل عاج
روابط ساحل عاج با آمریکا
روابط ساحل عاج با آسیا و خاورمیانه
روابط ساحل عاج با چین و هند
روابط ساحل عاج با لبنان و رژیم صهیونیستی
روابط ساحل عاج با کشورهای همسایه
روابط ساحل عاج با کشورهای منطقه
روابط ساحل عاج با کشورهای جهان
بازی سازی ساحل عاج در کشورهای پیرامونی وجهان
عضویت ساحل عاج در سازمان های بین المللی و منطقه ای
دیپلماسی فرهنگی ساحل عاج
جریان های همگرا و واگرا با ایران در ساحل عاج
نمادهای ملی ساحل عاج
فصل پنجم- نظام فرهنگی ساحل عاج
نهادها و سازمان‌های فرهنگی ساحل عاج
سیاست حفظ ميراث فرهنگی ساحل عاج
سیاست ها ،راهبردها ورویکردهای فرهنگی ساحل عاج
قراردادها و توافقات فرهنگی بین المللی ساحل عاج
جایگاه فرهنگ درارتباطات ساحل عاج با ایران
مناسبات فرهنگی ایران و ساحل عاج
مشترکات و تمایزات فرهنگی ایران و ساحل عاج
سیاستگذاران ونهادهای مرجع و تاثیرگذار فرهنگی ساحل عاج
دیپلماسی فرهنگی در سیاست خارجی ساحل عاج
رویکردهای نوین دیپلماسی فرهنگی در ساحل عاج
سهم فرهنگ در مناسبات ایران و ساحل عاج
سیاست اقتصاد فرهنگی ساحل عاج
جریان های فکری موثر ساحل عاج
تاثيرپذیری ساحل عاج از فرهنگ خارجی
جایگاه منطقه ای کشور ساحل عاج در جریان سازی های فرهنگی
جایگاه بین المللی کشور ساحل عاج در جریان سازی های فرهنگی
نمادها ،مفاخر وسمبل های فرهنگی ساحل عاج
تقویم فرهنگی، تعطیلات رسمی و جشنواره ها در ساحل عاج
مناسبت ها و رویدادها ی فرهنگی ساحل عاج
شخصیت ها و مفاخر فرهنگی ساحل عاج
فعاليت های فرهنگی خارجيان در ساحل عاج
تجارت فرهنگی ساحل عاج
صنایع و کالاهای فرهنگی ساحل عاج
بازار صنایع فرهنگی ساحل عاج
بازار کتاب ساحل عاج
بازار نشريات ادواری ساحل عاج
بازارموسيقی ساحل عاج
بازارهنرهای تصويری سينمای ساحل عاج
بازارعكاسی ساحل عاج
فرصت ها ومسایل مشترک ایران برای همکاری در بازار صنایع فرهنگی ساحل عاج
محصولات فرهنگی خارجی در بازار صنایع فرهنگی ساحل عاج
خدمات فرهنگی خارجی در بازار صنایع فرهنگی ساحل عاج
صنعت گردشگری ساحل عاج ( شامل جهانگردی بین‌المللی)
کنوانسیون‌های فرهنگی ساحل عاج
آثار فرهنگی، تاريخی و طبيعی ثبت شده ساحل عاج در ميراث جهانی
فصل ششم- ادیان در ساحل عاج
تاريخ اديان و مذاهب ساحل عاج
روابط حکام با اسلام و مسلمانان ساحل عاج
وضعیت کنونی اسلام در ساحل عاج
اهل سنت در ساحل عاج
آموزش دین اسلام در ساحل عاج
نهادها و مراکز دینی مسلمانان ساحل عاج
دیگر ادیان و مذاهب ساحل عاج
یهودی ها در ساحل عاج
کشورها و مجامع تاثیرگذار دینی مذهبی در ساحل عاج
پیشینه روابط ومناسبات مذهبی کشورساحل عاج با ایران
احزاب و جنبش های اسلامی در ساحل عاج
رویکرد دولت ساحل عاج به ساختار سازمانی مسلمانان
فصل هفتم - فرهنگ عمومی ساحل عاج
نامگذاری روزهای هفته در ساحل عاج
سنت و مراسم ازدواج در ساحل عاج
افسانه‌ها و قصه های عامیانه در ساحل عاج
حکایت خرگوش و یوزپلنگ در ساحل عاج
صنعت گردشگری ساحل عاج
کتابخانه انستیتو فرانسه در ساحل عاج
فصل هشتم - زبان و ادبیات ساحل عاج
تاریخ ادبیات و سبک‌های ادبی ساحل عاج
ادبیات معاصر ساحل عاج
شعر معاصر ساحل عاج
انجمن نویسندگان و جوایز ادبی ساحل عاج
ادبیات معاصر نوجوانان و جوانان در ساحل عاج
برندگان جایزه نوبل
فصل نهم - هنر ساحل عاج
تئاتر و هنرهای نمایشی ساحل عاج
پیشینه صنعت فیلم سازی در ساحل عاج
سفالگری در ساحل عاج
منسوجات در ساحل عاج
مجسمه سازی در ساحل عاج
تاریخ هنر ساحل عاج
مشاهیر هنری ساحل عاج
فصل دهم – نظام آموزش، تحقیقات و فناوری ساحل عاج
سیر تحول مدارس اسلامی در ساحل عاج
نخستین مدارس مسیحی در ساحل عاج
ظهور مدارس غیرمذهبی در ساحل عاج
ساختار و سیاست های آموزشی ساحل عاج
سیاست ها واسناد راهبردی
طرح های کلان در زمینه نظام آموزش ساحل عاج
نظام آموزشی کشور ساحل عاج
آموزش های ابتدایی ساحل عاج
آموزش متوسطه در ساحل عاج
مدارس ویژه ی دانش آموزان استثنایی
آموزش های فنی و حرفه ای
چالش‌ها و مشکلات نظام آموزشی ساحل عاج
مقاطع تحصیلی در مراکز آموزش عالی ساحل عاج
دانشجویان خارجی درساحل عاج
بورس تحصیلی دولت ساحل عاج
آموزش عالی در خارج از کشور ساحل عاج
آموزش عالی آزاد در ساحل عاج
آموزش عالی فنی و حرفه ای در ساحل عاج
آموزش بزرگسالان( سواد آموزی) در ساحل عاج
سیاست ها واسناد راهبردی نظام آموزشی ساحل عاج
تحقیقات در نظام آموزشی ساحل عاج
مراکز پژوهشی ساحل عاج
نشريات دانشگاهی ساحل عاج: نوع، كيفيت علمی
ایران شناسی در ساحل عاج
مراكز مطالعات ایران شناسی ساحل عاج
ایران شناسان در ساحل عاج
نشریات ایران شناسی روسی
کرسی های ایران شناسی ساحل عاج در دانشگاه ها
مراکز مطالعات اسلام شناسی
زبان وادبيات فارسی در ساحل عاج
دستاوردها و پیشرفت های آموزشی، علمی و فناوری در ساحل عاج
تولید علم و فناوری در ساحل عاج
پارک های علم و فناوری در ساحل عاج
شرکت های دانش بنیان در ساحل عاج
رتبه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی ساحل عاج در رتبه بندی جهانی
رتبه دانشگاه ها و مراکز تحقیقاتی در رتبه بندی شانگهای
كتابخانه‌های دانشگاهی در ساحل عاج
بودجه تحقيقاتی دانشگاه‌ها در ساحل عاج
تعداد دانشجويان ساحل عاجایی در خارج از كشور
تعداد دانشجويان خارجی در كشور ساحل عاج
فصل یازدهم - رسانه‌ها و وسائل ارتباط جمعی ساحل عاج
مهم ترین نشریات ادواری ساحل عاج
مجلات و نشریات اسلامی در ساحل عاج
وضعيت استفاده از مطبوعات در ساحل عاج
شبکه های ماهواره ای در ساحل عاج
افراد تاثیر گذار درکشور ساحل عاج در فضای مجازی
خبرگزاری ها و سازمان‌های رسانه ای در ساحل عاج
صنعت چاپ و نشر کتاب در ساحل عاج
قانون حق مالکیت معنوی(کپی رایت) درساحل عاج
نمایشگاه های کتاب در ساحل عاج
میزان کتابخوانی در ساحل عاج (میزان مطالعه مردم )
آمار مطالعه با فنآوری های نوین( کتابخوانی دیجیتالی)
میزان کتاب های منتشر شده در سال 2023
فصل دوازدهم - روابط ساحل عاج با جمهوری اسلامی ایران
پیشینه روابط سیاسی و اقتصادی ساحل عاج و ایران
روابط سیاسی ایران و ساحل عاج
روابط فرهنگی ساحل عاج و ایران
روابط دینی و مذهبی ایران و ساحل عاج
موافقت نامه‌های فرهنگی ساحل عاج و ایران
ایران شناسی در ساحل عاج
ایرانیان مقیم در ساحل عاج
نمایندگی فرهنگی ج ا ایران در ساحل عاج